r-E-_-:".-:--/( 't"'"

\-'a

lnilarawan ang Maynila (noon

pader at natatalibaan ng mga kawal

tawagin aY mga BorneY.

./ ( rr fu,a- f frn*, ,n/

LA LOBA NEGRA

AngMaynilaaYnagumonsanakabubuloknabisyongsugal'Atnadagdag- p" iito ang katamaran at kapabayaan sa tungkulin ng ilang taong

pamahalaan na n"g"ing dahilan ng pamumulubi ng pamahalaan"'" Ang

malalaking buws ay di nasisingil dahil sa suhulan'

ay ang Intramuros ngayon) na bakod ng

Kastila at mga katutubong kawal na kung

sa kalagayang ito hinirang ng Haring Felipe V ng Espanya noong Marso

7, iT17 si Oo"n -feriando

ManuLl de Bustamante y Bustillo, dating pinunong

hukbo at naging alkalde ng llaxacala, Mehiko. Ganito ang utos ng hari:

.....sapadgatingmosa,..Maynila,sikapin,mo,saparaangipapa|agay

mong pinakamaOisa Lt kailangan, na ang pananalapi ng bayan ay iyong

mailagay sa ayos, sino man ang masasaktan. Lahat ng dapat masingil na buwis

ay sibugin at ang kapangyarihin nh lyong Kamahalan ay igalang at sundin ng

iyong mga sakoP."

lsa sa mga unang kautusan ni Gob. Hen Bustamante nang dumating siya

sa Maynila ay ipagba*a| ang mga piging par?.sa kanya. At sa iglgsa|u-salong

isinagawa ntya sf Xanyanf paiasyJnoong ika-10 ng Agosto 1717 at tahasan

niy.ni sinabing ipatutupad niya ang kautuian ng Hari. Nasartan ang mga kura'

Di na sila dumalaw sa heneral.

Ang asawa ni Bustamante, si Donya Luisa, ay Meh.ika.na, dug-?lg bughaw

at may mataas na pagkatao. lginagalang siya ng mabubuting mamamayan na

karamihan ay rilipinoi Anim -ng lianiling anak, 2 lalaki at apat na, babae'

Dolores ang Pangalan ng Panganay'

Dinatnan ni Bustamante sa tanggapan ng Pananalapi si Antonio Torralba,

ang pangkatanatang taga-suri. Noon i"m'ang nito ito nakita' Ngunit alam niyang

dapat ay naka oiranlgolto dahil sa paglustay ng salapi sa kanyang pag-iingat'

,,Hindi ba't nahatulan ka ng Piskal ng Hari na mabilanggo?'

:,,Kamahalan, narinig ko po iyon pero di ako pinagsasabihang opisyal'"

tugon ni Torralba.

Humingi ng mga ulat at kasulatan ang Kapitan-Heneral' wala' Pinabuksan

ang kaha. Kaunting-kaunti lamang ang lamJn. lyon lamang daw ang nasingil'

Maliit lamang ang kita ng may pamilyang. si Torralba'Ngunit ng dumating

ang kawahe nito qy magarang-magara at makisig ang kutsero'

Namataan ng gobernador ang isang may malaking tiyan na kura' Kausap

ito ng ilang empleyado. Iniabot nitoLng kamay upang pahagkan sa gobernador

na nainis.

"Sino kaYo, Padre?" tanong niYa'

,,AkoangSuperyorngmgaPransiskanoatsabayangito'ykabutihang-asa|

ang paghalik ng kamaY sa amin''

"Di ako naparito, Padre, para matuto ng kabutihang-asal sa isang.kura' Di

ako humahalik ng kamay nang walang bahid na dahilan' Maaring madumi ang

inyong kamay N"aparito ako upang ipltupad ang ulos ng Hari at iniuutos kong

lumisan na kayo nang mahusay "bago 'ako

mipilitang gumamit ng lakas at

kapangyarihan."

Umalis ang kura'

Nang dumating si Bustamante sa kanyang tirahan ay may naratnan

siyang mga kura, ,t "r"r"*ing intsik na may ilalang mga mamahaling regalo'

lpinaiagay niyang iyon ay mga -suhol.

Kinagalitan niya at pinauwi ang mga iyon'

Dumatingangkapitanngga|yongsto,.CristodeBurgos.Hindiniyanilagdaan ang pahiniulot na ito'y naiaiaoig sa Maynila hangga't di niya nakikita

angmanipestongkargamentoniyon.Tinanggapniyaangmgakasu|atanmu|asa Hari. Kasama roon ang papeles na nagbabalik sa tungkulin kina Hukom

Fermin Villa at t-uis y Sanios Tagle na kapwa nabilanggo matapo? "ng

isang

mahabang pakikipag-usapin sa mga Dominiko at. iba pa. ltinatagubilin din na

pagmultahin si TJrra"lba ng P20,006 na kanyang winatdas o siya ay ibilanggo sa

Kabite. lpinakadena ni Bultamante si Tonaiba sa Fort Santiago' Pagkatapos ay

pinag-usig niya anj mga papeles-sa galyon up.ary matiyak ang mga pagmamay-

ari ng kargamenl;"*;ri" i'on. fr'rtiming natuklasang kabulukan' kasama rito

ang gawa ng mga PraYle.

Patiangnangakaraangdinabayaran.aypinasingi|.Maramrngopisya|ngpamahalaan, tafo sa"pananalipi, ang ipiniit ni Bustamante sa Fort Santiago'

Ang Diocese ng Maynila noon ay nasa ilalim hi Arsobispo cuesta (1707'

1724). Siya ay nrEng"toriat na kagali[ ni Bustamante dahil sa paninira ng mga

Pransiskano.

Noonay|umaganapnaangbisangpropaganlangpaghihiwalaysaEspanya. At ang J"tJ'n"f"an at simbahan ay nagkakagalit'

lnuudYukan ng mga PraYle na

hryain lamang ang Gobernador'

sa kabilang dako, gumawa naman si Bustamante ng talaan ng mga

opisyal at PraYle na iPadarakiP'

Nagkaroonngmgagulosa|ansangansd.pagbabanggaanngda|awanglakas. Nanawagan ii gustamante sa bayan na labanan ang pangkat ng mga

opisyal na bulok at mga ganid sa Prayle'

lpinabi|anggongHeneralangArsobispongMaynilasasa|angkataksi|an.

Nagingusap-usapanangisangGobernadornademonyongnagkatawangtao

lka-11 ng oktubre. Maulap ngunit payapa lka- 6 ng umaga' Tinugtog ang

batingaw --- sabay-sabay sa lahat ng simbanan.--- ang hudyat ng pagmimisa'

Natrpon ang mga'tao. Nigsitungo tanit sa simbahan ng San Agustin' Lahat ay

sandatahan. NagtuloY sa PalasYo'

Nang makita ito ni Bustamante ay iniutos niyang ang pulutong ay

paputukanngkanyon.Ngunitangkawa|atopisyalaykapanaligpalangmgaprayle. Napasox "ng

p"i"tyo' N-apatay sa taga ng gulok at mga saksak ng

balaraw si Bustamante.

Inilibing ng marangya ang bangkay ng Heneral' sinabing ang mag-anak ni

Donya Luisa aY nagbalik sa Mehiko'

AyonSamaramingsaksi,a.nomala|awangsumaksakkayBustamanteaywalang iba kundi si F"ai" Sebastia"n de Totaneu, Sup"ryor ng mga Pransiskano'

Ngunit nang mapatay si Bustamante, 'si Totanes ang gumanap bilang

Gobernador sa pilipinas kaya't *"irng sumaksi laban sa kanya nang magkaroon

ng paglilitis.

sa isang munting nayon ng cainta na di kalayuan sa Maynila isang

ginang na may 40 taon, kasama aig kanyang anak na dalagang 17 taon, ang

iakituioy sa isang bahay. Kapwa nakaluksa ang mag-ina'

Matapos ang anim na araw, ang cainta.ay ginulo ng balitang pinatay si

Padre Sta. Manes, ang kura sa n"yon, it,ng babielaw ang huling nangumpisal

sa kura. Ang pari ay slnaksat< sa diOOin sa loob ng kumpisalan

Natunton ang mag-anak na pinakituluyan ng mag-ina ngunit si Donya

Maria at Floreniina,"sakai ng kanilang karwahe' ay nakaalis na

lsanggabi,saliwanagngisangsigasamuntingbayanngMa|auegisangkaibang babae ang lumitaw --- m"/ grlok at balaraw sa kanyang baywang'

angmaghimagsik

Nakapaligid sa kanya ang ib?",q ]1?ki na may sibat at gulok

;;g;"k""tandal sa isang malaking puno

lsang batang babae

ang malungkot na

Da. Maria at Da'Maapoy ang talumpati ng babae Siya si Da' Luisa at

dalagita ay anak ?tiy""g'si Dolores' Nagpakilala sila bilang

Florentina.

"Tingnann'yoako'isangputi'higitnamapaladkaysainyo'Angasawako,y naskaroon .d;;i;"i, "; 11.oxuian

sa bansans ito' lpinatupad niva and

moa utos ng Harr. Ngunit ano ang ;til;;tG" 5"nyu Pinatay siya sa halip na

siia'y gantimpalaan' Tinatawagan k; ;; ang kamatayan nang maraming ulit

ngunit ako'y r.anfing oin'go Av3* nt ma'Jhil ang diyo* na bawian ako ng

buhay. lbig na marahi na isakamay ko na ang katarungang ipinagkait sa akin'

lsangdakotnagintoanginihagisniyasaharapanngnagkakatipon.Gamitin n,yo iyan sa ka6utihan ng ;;ffig Xananayan laban sa mga kriminal na

mav hawak na krusipiho sa kaliwa habang pumapatay ng mga walang sala sa

tulong ng sandata sa kanan'

Ang puno ng pangkat ay si Juan Magpantay o Juan Magtatanga'

Noong gabing iyon ay sumalakay ang pangkat sa Tuao' mga 15 milya ang

tayo. Binihag nita Jng Nl"yo, ,," ,]'iligii"i bi*t at ang kura na si Antonio de

Utualde

Nagpadala ng pangkat na panugis an'g Mayor ng Vigan sa pamumuno ng

KastilangsiJuanOiOuna'kasamasiPidreJuandelaGarsua'

NakasagupanitoangpangkatniJuanMagpantayatmaramiangnapataysa magkabilang panig' kasama ang kurang si Padre Garsua'

Naka|igtassinaMagpantay.Sakanilangpinagtaguanggubataykasamanila si Padre UtuafOe na gJpos hanggang siko'

NilapitansiyaniMariaatkinausapsiY?SaKastiIa.Ina|imuraangmapagkun*"ri nitJng ugati "t Ornil"Orry1O*ilan. ltinanong n! Maria kung

kitala siya ns k;;; iii*ri r"* ll"il"g nilrqria.gns anax' tumindis nans tuwid

ang kura. sinampal siya nang rl"rrxlt"ni Maria. Muting inalimura ang kura'

"May satsat kang sagisag ng sinag :i:1" ng Panginobn ngunit isang

kurang mamamatay tao f'fggy-o; tirignan 'ry tl-g' bik-tima ng iyong makahayop

na kasamaan! At iniharap niya-sa kirra si Frorentina,.oi mo iin ba siya kirara,

mandudurog ng puri ng nro""iii'turing binigyan ni Maria ng mag-asawang

samPal ang kura'

..PatawarinMosi|a,Panginoon,atdinilaalamangkani|angginagawa!'

usal ni P. Antonio

Narinig ito ni Maria Pagalit na nagwika ang babae'

"Matalino ang Diyos na tinatawagan mo. Alam Niya na dinudungisan mo

ang kanyang pangalan tulad ng pagkak-awasak mo sa puri ng aking anak na ito

nu"pin"g.a,iantaLnan mo bilang kanyang kumpesor' At kinuha mo pa sa akin

"nd Xufi"bag-habag na sanggoi mo sa kanya. Kinatulong mo si Totanes na

kinitata tong maka"pangyarihing orakulo upang lumapit sa akin no9l9 ako ang

Unang Ginang ng Pif ipii"t ,pan-g bantaan mo ako ng eskandalo publiko kung di

ako p"apay"g tlg"yo'y sinundan kita rito sa bayang pinaglipatan sa iyo upang

maningil at makaPaghiganti."

,'Ano ang ginawa mo sa sanggol? Di ba't pinabayaan mo lamang

mamatay sa kamay sa isang matandang babae?"

Humihingal na isinakamay ni Maria ang isang punyal'

Ngunit ng itatarak na lamang ni Maria ang balaraw ay pinigilan siya ni

Magpantiy. SilJ r"*, n" mga aping katutubo, ang gagawa niyon. Doon nalibing

si Utualde.

Si Maria ay kinilalang isa nang puno ng pangkat'

Ang naging kapalit ni Bustamante ay dumating noongl!20 --- si Don

Toribio Jose de C-osio'y Campo. Dala niya ang isang utos na buksan ang isang

masusing pag-uusig sa pagkarapatay kay Bustamante at parusahan ang lahat

ng dapat managot.

Noon naman ay napabalita ang isang tulisan sa pangalang "ltim na Aso"

na marami nang napatay na mga iura. isang liham nito ang tinanggap ni

Gobernador de iosio n, n"gr"ra6ing si Totanes ang pumatay kay Bustamante'

Ngunit si Totanes ay tuso. Madali niyang nakaibigan si de bosio Hayagan

pang sinlui ni Totanes sa Gobernador na makatarungan ang pagkakapatay kay

Bustamante.

lsang ginoo na ipinadala rito ng hari upang mag-imbestiga nang sarili ang

dumating. Kinopya niya ang mga liasrlatan ukol dito' Makalipas ang isang

bgwan ,y n4"i"V "iVL

sa pigtalXalason matapos mag-agahan sa kumbento ng

San Francisco.

Hindi inimbestiga ni de Cosio ang usapin. Patuloy sa pananalasa si Asong

Itim na karamihan ang pinapatay ay mga kura'

Ang mahabang talaang ito ng mga pinatay ni "Asong ltim" ay naganap sa

panahonngpamumunonicooernaoorCosioyCampo(1720-1725).

Noon ay panahong sumasalakay ang mga Olandes

mga epid"tnyi. Noon ay panahon ng kasaganaan sa

panahon ni Asong ltim'Mariwasa unJ rvr"vnila dahil sa kalakalan sa Galyon. lto

NagbunYi ang

si Florentina. Ananghabang

Nagluksa ang mga rebelde,

nang inilibing na ang lnq:

Noo'y Panahonkomersyo. Noon

ay tinagurtang

lalo na ang dalagang"Djlo-hlejnrhaha$n

ngay

Reynang Lungsod sa Silangan'

PinunaSaakdangitoanguga|lngilangdukhangmagsasakanapagpapaupa ng r"tj*g ;g'-"n"li na-datagi sa mga may-ari ng lupa sukdang

asawahin ng huli ang dalaga TinagurLn ito-ng umaxca na prostitusyon sosyal'

walang asunto ng mahirap na naipanana.lo sa mayayaman' Ang paaralan

ay para sa ]n"yryu*in tamang. sapilitan .halos ang kabanalan Ang di

nagsisidalo sa ;u ay pinarar"i"ng"ng erehe. sa orasyon ay napipilitang

magdasal ang lahat.

Agosto 14, 1726. Naghahandang sumalakay sa isang bayang malapit sa

Maynila sina Asong ltir at-Magtatang-a. Tatlong pangkat ng mga Kastila ang

lihim na sumalakay sa mga plnag-uusig. Kas"ta nila ang mga katutubo na may

mga sibat.

Nabig|aangmgarebe|de.Da|awangorassi|angnag|aban.NapataysiAsonq ltim.

Maynila.dalaga

Noongika-'lBngEnero,isangmahiwagangmag-anakangnamahaysadaang Anda- si Don

"Emilio M. trielgar, ang . a:awa niyang si Florentina

santibafiez, at ang anak nilang si"c-aimen. rji u"tio ng lahat kung saan sila

nagbuhat. Ayon ,r-iU, "y

," Meliiko, o sa Antilyes, o sa Kanlurang Silangan'

MaitimsiMe|gar.Angasawa'ymaputiatmaganda.Kapwapagatolsilangmagsalita ng rartta at

-ragaloi Maharlika "ng kanilang pamumuhay'

Nakisalamuna ang lalaki ,a mitaai na lipunan ng Maynila ngunit di sa mga

prayle. pinaratang""nlt"ng erei.el'g- ilang matataas-na puno "g-ig-",gayle'

Ang

"nrk ay mga 13 tiong gutang. Bihirang lumabas ng bahay ang mag-lna.

Pinagtakhan ito ng lahat.Dinalaw sila ng Arsobispo at ng kalihim nito'

pinapasok naman sila ng utusan. Humanga ang arsobispo sa karangyaan ng

p"r;rrr,ay. Matapos mag-ayos ng sarili ay lumabas ang mag-ina.

Hindihumalikangmgaitosakamayngarsobispo.Nabaghanangarsobispo. "Matagal na UJ kayo sa siyudad?'' tanong nito'

"lilan pang buwan, Kamahalan'"

"Ano ang trabaho ng inyong asawa?"

..Namimiltpoatnagbibilingmamahalingpaninda.Dikopogaanongmasabi, di ako nagtatanong sa kanya "

Napakilala si Florentina na isang Mehikana at si Melgar ay Kubano' r

Hininganngarsobispo.ng.abuloyangginangparaSapistangSto.Rosario sa Maynila. Nagpasintabi ang ginang .p.ara

kumuha ng abuloy' Di

nagtagal ay sumunod sa kanya "; ;i;gt? fiitll daw ito ng arsobispo sa

pisngi, at ito "y

p;;;;gr";"dr" di n, itJpinalabas ng ina na dala ang munting

suPot.

lniabot'ng babae sa arsobispo ang supot'

lbinuhosngka|ihimanglamanngsupot.|sangparesngbri|yanteatapatna pirasong gintong 16 na onsa ang lsa'

KinagabihanaydumatingsiMe|garkasamaangtat|ongsandatahanglalaki.

Angmagrasawaywa|angibakundiangki|abotnatulisa[sa|mus,siSrndrig o, $Lqrltl" t "

ouf-ni-atntg_lljnxarnav-labi n I i mang t-Tll" ns patav'

Si Sandugo .V ##ilitu p"t" *gt-*man sa mayamang pook ng Dilaw'

At isinagawa ang pagsalakay sa pangunguna ng isang babaing

nakasakay sa tiabayo, rnay o"'"nJ it'e at.gulokl NJgtanggot ang mga kawal'

llan ang numagsaX XaagaO' Nagsisuko ang iba'

Angmganadakip,kasamaangisangPadreManue|Retona,Dominiko,aytinangay ng mga nagsisalaxrv n"" nakJkamkam ng maraming kayamanan'

pagkain at sandata

Angmgakawalayinalisanngmgagapo:atpinaghuhulogsadagatnahanggang teeg. nf"ng plngkat

"v nigtr;gJ.i Bataan. Ang babaing puno ay st

Sarhento BitaY

Nagingki|abotsisarhentoBitaynamu|anoonaysunod-sunodangpangungulimbat na ginawa'

SiDonyaLuisadeBustamanteayrraging.tulisanbi|angAsong|tim.Anganak ay naging kilabot 1ng tuf isan -- ti Sarflento Bitay' Naging' asawa siya ng

kilabot ding tulisang si sanougo. sinalakay nita ang rjit"* lt dinuxot si Padre

Retona.

Napataysisarhento'Bitayatinilibings-akatabingpuntodngina'SiSandugo ay nagtungo sa Mehiko k""tn" ang anak na dalagita'

Napatay sa sariling kumbento si Padre de Totanes.

"Walang ganap na katarungan hangga't may mga taksil at kriminal nanabubuhay "

Maynila, 18 Hulyo 1869Jose A. Burgos