Лекц-7

1. Үйлдвэрлэлийг тодорхойлох нь

2. Үйлдвэрлэлийн хугацаа

3. Дундаж ба ахиуц бүтээгдэхүүнийг тодорхойлох

нь

4. Үйлдвэрлэлийн зардал

Түүхий эд, материалыг тодорхой технологийн

дагуу бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ болгон хувиргах

хүмүүсийн зорилготой, ухамсартай үйл

ажиллагааг үйлдвэрлэл гэнэ.

Орц

• Капитал

• Хөдөлмөр

• Газар

• Удирдах

ур чадвар

Үйлдвэрлэ

л

• Технологи

• Орцын

хослолууд

Гарц

• Бүтээгдэхүүн

• Үйлчилгээ

Үйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа хүчин

зүйлсүүд болон гарцын хоорондох хамаарлыг

үйлдвэрлэлийн функц гэдэг.

Өх тухайн төрлийн, тухайн хэмжээний орцоор

тухайн технологийн түвшинд хэдий хэмжээний

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? гэдгийг

үйлдвэрлэлийн функц харуулдаг.

TP=f(x1, x2, x3 . . . xn) TP – total product буюу нийт бүтээгдэхүүн

Xn – n-р төрлийн орцын хэмжээ буюу эдийн засгийн

нөөц

f – технологийн хувилбар

Энэ томъѐо нь f технологиор n төрлийн

орцоос х хэмжээтэй ашиглан хичнээн

хэмжээний гарц буюу бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэх вэ? гэдгийг харуулна.

Эдийн засгийн нөөц буюу үйлдвэрлэлийн

хүчин зүйлд:◦ Газар \Ld\

◦ Хөдөлмөр \L\

◦ Капитал \K\

◦ Удирдах ур чадвар \S\ гэсэн дөрвөн бүлэг хүчин

зүйл багтдаг.

• Тэгвэл үйлдвэрлэлийн функц дараах хэлбэртэй болно.

),(),,,( LKfTPSKLLdfTP

Хэт богино хугацаа◦ Үйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа нөөцүүд бүгд

тогтмол байх хугацааг үйлдвэрлэлийн хэт богино

хугацаа гэдэг.

Богино хугацаа◦ Үйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа эдийн засгийн

нөөцүүдийн ядаж нэг нь тогтмол байх хугацааг

үйлдвэрлэлийн богино хугацаа гэдэг.

Урт хугацаа◦ Үйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа эдийн засгийн

нөөцүүд бүгд хувьсан өөрчлөгдөх хугацааг

үйлдвэрлэлийн урт хугацаа гэнэ.

Хөдөлмөр, капитал гэсэн 2 төрлийн орцыг

ашигладаг гэвэл аль нэг нь тогтмол,

өөрчлөгдөхгүй байх хугацаа юм.

- капитал тогтмол орц

L – хөдөлмөр хувьсах орц

TP – нийт бүтээгдэхүүн (total product) гэж тэмдэглэе.

K

Богино хугацааны үйлдвэрлэлийн функц нь

тухайн технологиор хэмжээний тогтмол

капиталын түвшинд үйлдвэрлэлийн хувьсах

орц болох хөдөлмөрийн нөөцийн янз бүрийн

түвшинд хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэх вэ? гэдгийг харуулна.

),( LKfTP

K

L0

TPTP

TP2

TP1

L1 L2

Үйлдвэрлэлд ашиглаж байгаа хувьсах орцын үр

ашиг, бүтээмжийг тооцох нь чухал байдаг.

Үүний тулд хувьсах хүчин зүйл\орц\ тус бүрийн

дундаж болон ахиуц бүтээгдэхүүнийг тооцдог.

Дундаж бүтээгдэхүүн гэдэг нь нэг хувьсах

орцод ноогдох гарц буюу бүтээгдэхүүний тоо

хэмжээ юм.

Өх дундаж бүтээгдэхүүн нь хувьсах орцын

дундаж бүтээмжийг харуулдаг.

Дундаж бүтээгдэхүүнийг дараах томъѐогоор

тооцдог:

AP – дундаж бүтээгдэхүүн

\average product\

Х – хувьсах орцын хэмжээ X

TPAP

Бид хувьсах орцыг хөдөлмөр гэж авсан

тохиолдолд:

болно.

• L – хөдөлмөрийн тоо буюу ажилчдийн тоо.

• AP – нэг хүний хийх дундаж бүтээгдэхүүний тоо

болно.

L

TPAP

L0

AP

AP

APmax

L1

Ахиуц бүтээгдэхүүн нь хувьсах орцын хэмжээг

нэг нэгжээр өөрчлөхөд бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэлийн хэмжээ хичнээн хэмжээгээр

өөрчлөгдөж байгааг харуулдаг.

Ахиуц бүтээгдэхүүнийг дараах томъѐогоор

тооцдог:

12

12

xx

TPTP

x

TPMP

MP – ахиуц бүтээгдэхүүн \marginal product\

TP1- хувьсах орц болох хөдөлмөр L1 хэмжээтэй

байх үеийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ.

TP2- хувьсах орц болох хөдөлмөр L2 хэмжээтэй

байх үеийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ.

∆TP – нийт бүтээгдэхүүний өөрчлөлт

∆L – хувьсах орц болох хөдөлмөрийн өөрчлөлт

12

12

LL

TPTP

L

TPMP

L0

MP

MP

MPmax

L1 L2

Хөдөлмөрийн хэмжээг L1 түвшин хүртэл нэмэгдүүлэхэд шинээр нэмэгдсэн хөдөлмөрийн бүтээмж өмнө нь нэмэгдсэн хөдөлмөрийн бүтээмжээс их байх учраас ахиуц бүтээгдэхүүний хэмжээ L1 хүртэл нэмэгдэнэ.

Харин хөдөлмөрийн хэмжээг L2 болтол нэмэгдүүлэхэд ахиуц бүтээгдэхүүн буурч байна.

L2 цэг дээр ахиуц бүтээгдэхүүн 0 болсон байна.

Үүнээс цааш хөдөлмөрийн хэмжээг нэмэгдүүлэхэд ахиуц бүтээгдэхүүн сөрөг утга авч байна.

1. 0;L1

Ахиуц бүтээгдэхүүн тэгтэй тэнцүү үед нийт бүтээгдэхүүн хамгийн их утгатай байна.

MP=0 үед TP max

Дундаж бүтээгдэхүүн нь ахиуц бүтээгдэхүүнтэй тэнцүү үед дундаж бүтээгдэхүүн хамгийн их утгатай байна.

AP=MP үед AP max

TP

AP, MPL

L

TP

AP

MP

TPmax

APmax

L1 L2

Үр өгөөж буурах хуулийг тодорхойлоход дараах

нөхцөлийг тавина.◦ Үйлдвэрлэлийн орцуудын ядаж нэг нь тогтмол байна

◦ Технологийн түвшин өөрчлөгдөхгүй

Хувьсах хүчин зүйлийн хэмжээг нэг нэгжээр

нэмэгдүүлэхэд түүний нэмж үйлдвэрлэх

бүтээгдэхүүний хэмжээ тодорхой түвшинээс

эхлэн буурахыг үр өгөөж буурах хууль гэдэг.

L0

MP

MP

MPmax

L1 L2