LEKSION-Histologji, Dhembi

8/13/2019 LEKSION-Histologji, Dhembi

1/6

LEKSIONI XV

DHËMBI

Njerëzit kanë dy palë dhëmbë. Një palë të përkohëshëm ose të qumështit dhe një palë të

përhershëm. Dhëmbët e qumështit janë 20, nga 10 në çdo noull. Nga këto në çdo gjysëm noull1 është prerës qëndror, 1 prerës anësor, 1 dhëmb qeni dhe 2 dhëmballë. !ë pas këto

zë"endësohen me dhëmbët e përhershëm që janë #2, përkatësisht 1$ në çdo noull. Nga këto 1është prerës qëndror, 1 prerës anësor, 1 dhëmb qeni dhe 2 paradhëmballë dhe tri dhëmballë.

%ipet e dhëmbë"e ndryshojnë ndërmjet tyre nga numri i rrënjë"e dhe nga orma por tërë dhëmbët

përmbajnë të njëjtët inde.

Dhëmbi anatomik

Në se&ilin dhëmb dallohen tri pjesë që janë' kurora e dhëmbit, qaa dhe rrënja. Në brendësi të

dhëmbit ndodhet një hapësirë (&a"um dentis) që hapet në majën e rrënjës me një "rimë (oramenapi&isdentis). Në hapësirën e dhëmbit "endoset pal&a e dhëmbit (pulpa dentis). *ulpa në pjesën e

poshtme ngushtohet dhe i përshtatet ormës së kanalit të rrënjës (&analis radi&is dentis) që hapet

në oramen api&is dentis. Nëpërmjet kësaj "rime hyjnë dhe dalin për në &a"um dentis, arteria,ner"e dhe "ena. +ëto sëbashku me indin lidhor ijeshkriët ormojnë pal&ën e dhëmbit. +a"iteti

pulpar kuizohet nga një shtresë relati"isht e trashë indi të mineralizuar, që është dentina.

Dentina mbulohet me anë të dy tipe"e të inde"e të mineralizuar. *jesa e dentinës që projektohet

në hapësirën e gojës mbulohet me smalt, ndërsa pjesa e dentinës që është e zhytur në noull

mbulohet me &ement. *jesa e dentinës së dhëmbit të mbuluar me smalt përbën kurorën e

dhëmbit, ndërsa pjesa e dhëmbit që mbulohet me &ement përbën rrënjën e dhëmbit. +urora edhëmbit paraqitet në dy orma që janë' kurora klinike dhe kurora anatomike.

http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=tooth+anatomy&source=images&cd=&cad=rja&docid=7Ex0YK51uXuOIM&tbnid=WX-yIPyke9RtLM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.enchantedlearning.com%2Fsubjects%2Fanatomy%2Fteeth%2Ftoothanatomy.shtml&ei=Dyd2UcqoEYHLOJ78geAG&bvm=bv.45512109,d.ZGU&psig=AFQjCNFio4RjZkoR51SdQyLHCrYW2P3u8Q&ust=1366783914879549http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=tooth+anatomy&source=images&cd=&cad=rja&docid=-eBfsN2g1J6ubM&tbnid=JQGAgYbH9ezXqM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FDental_anatomy&ei=UyZ2UaOcGsnaPOaRgcAH&bvm=bv.45512109,d.ZGU&psig=AFQjCNFio4RjZkoR51SdQyLHCrYW2P3u8Q&ust=1366783914879549


2/6

+urora klinike është ajo pjesë e dhëmbit që duket mbi gingi"ë, ndëersa kurora anatomike është

pjesa e dhëmbit që duket mbi al"eolë. *ra kurora anatomike është më e madhe se kurora klinike.aa e dhëmbit është pjesa e dhëmbit ndërmjet rrënjës dhe kurorës. -do dhëmb mund të ketë nga

1# rrënjë. Dhëmbët prerës dhe të qenit kanë se&ili nga një rrënjë, ndërsa paradhëmballët dhedhëmballët kanë më shumë se një rrënjë. /rënjët "endosen në al"eolat dentare. idhja e dhëmbit

me al"eolën dentare bëhet me ije kolagjene që janë pjesë e ligamentit periodontal.

Dhëmbi histologjik

Në prerje gjatësore të se&ilit dhëmb të demineralizuar dallohet smalti, &ementi dhe dentina. +jo e

undit rrethon nga të gjitha anët pulpën e dhëmbit.

Smalti

shtë pjesa e dukshme e dhëmbit. shtë ind i dhëmbit pa strukturë qelizore. *ëraqëson pjesën

më të ortë të tërë organizmit. Nga ana kimike pëbëhet nga lëndë inorganike rreth 3,34, lëndëorganike 0,34 dhe ujë rreth 5,34. Nga lëndët inorganike më shumë se 26# e tyre e përbën osatii kal&iumit, ndërsa në sasi më të pakta gjëndet karbonati i kal&iumit, loruri i kal&iumit dhe

osati i magneziumit. Ndërsa përbërja kimike e lëndë"e organike nuk njihet mirë. !egjithatë aty

janë zbuluar aminoa&ide të tilla si' histidina, gli&ina, lizina si dhe sasi shumë të "ogla

glukoproteinash e lipidesh.

http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=tooth+histology&source=images&cd=&cad=rja&docid=v15JAKx6mA3DKM&tbnid=x4GYnX8Wnfm88M:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Flegacy.owensboro.kctcs.edu%2Fgcaplan%2Fanat2%2Fhistology%2Fhisto%2520j%2520digestive%2520system.htm&ei=ASt2Uai4M4SLOcS6gJAP&bvm=bv.45512109,d.ZGU&psig=AFQjCNHZ9nyCsuyCm77HnDHNxpUd1O_Xbw&ust=1366785092455388http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=ligamentum+periodontal&source=images&cd=&cad=rja&docid=TGy7Wf_qTTpE5M&tbnid=G4R1j9Tv_Y5GaM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.studiodentaire.com%2Fen%2Fglossary%2Fperiodontal_ligament.php&ei=HCp2Ue6QMciQONW3gKAC&psig=AFQjCNE-ar1YVrbEEQ0TfTA_VmGhTX6Whg&ust=1366784914515537


3/6

Kufii smalt !"ntinë 7 "ija e bashkimit midis smaltit dhe dentinës nuk është e rrashët por e"alëzuar. Në këtë mënyrë sigurohen lidhje më të orta ndërmjet smaltit dhe dentinës. +ëtë lidhjee përor&on prania e disa ije"e me drejtim rrezor, të &ilat lënë përshtypjen sikur 8qepin9 "ëndin e

takimit midis smaltit dhe dentinës.

D"ntina

Dentina është ind lidhor i ortë që kuizon pulpën e kurorës dhe të rrënjës së dhëmbit. *ërbënmasën kryesore të dhëmbit. +lasiikohet si ind lidhor për shkak se përmban pak qeliza dhe një

sasi të konsiderueshme lëndë ndërqelizore. !atriksi përbën masën kryesore të dentinës. Dentina

përbëhet rreth 104 ujë, 204 lëndë organike dhe :04 lëndë inorganike. *jesën më të madhe të

lëndës organike e zënë ijet kolagjene dhe elastina. Ndërsa lënda inorganike përzihet me kristalete apatitit. !atriksi i dentinës është tërësisht organik, por shpejt i nënshtrohet pro&esit të

mineralizimit nga granulat e osatit të kal&iumit. +ëto janë në ormën e kristale"e të

hidroksiapatitit.

#"!"ntina

shtë shtresë e hollë ndërmjet dentinës së kal&iikuar dhe sipëraqes distale të odontoblaste"e.

okalizohet në kuirin dentinë 7 pulpë. *ërbëhen nga ije kolagjene bazat e zgjatime"e të

odontoblaste"e ije ner"ore dhe lëndë bazale. *ër"eç që siguron një burim për prodhimin e

dentinës, predentina mendohet se shërben gjithashtu si një barierë kundër rezorbimit të dentinës(erozionit).

$unksion"t " %ul%ës janë katë' ormati"e (se&retor), ushqyes (urnizimi i dentinës), sensore(në pulpë ka ije ner"ore) dhe mbrojtës (kjo lidhet me odontoblastet).

Mofologjia " %ul%ës

http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=dentina+and+predentina&source=images&cd=&cad=rja&docid=ummtY3C8Y10F6M&tbnid=CwWOfMKcLORqAM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fhistologiaoral.awardspace.us%2F%3Fpage_id%3D174&ei=-S52Ub-dO4aYPcSfgbAP&psig=AFQjCNGpvMEh4K9UaJSGsbXPFMy__pJiAg&ust=1366786123367895http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=enamel+dentine+border&source=images&cd=&cad=rja&docid=P_NNcaiTwHgbaM&tbnid=dqcXZ2IlyXXLkM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2FS1350449510000757&ei=uSx2UcHEEsTMPZu3gOgI&psig=AFQjCNG-RHdgboLL2l2jcmRaC1oZgCXFcw&ust=1366785528152873


4/6

;orma dhe mikrostruktura e pulpës ndryshon "arësisht nga pjesa e dhëmbit, mosha dhe gjëndja

patologjike.

Mofologjia " %ul%ës së kuoës 7 indi lidhor i pulpës ka konsisten&ë


5/6

klasiikimin e &ementit është prania ose mungesa e qeliza"e në matriks. !bi këtë bazë &ementi

ndahet në &ement a&elular dhe &ement &ellular.

;unksionet e &ementit' ?ementi për"eçse shërben si një &omponent dentar i aparatit të iksimit tëdhëmbit, gjithashtu kryen dhe unksione të tjera. +ështu &ementi mbron dentinën. !und të

stimulojë ormimin e ko&kës al"eolare. Ajithashtu ndihmon në mbajtjen e gjerësisë ligamentit

periodontal. ?ementi mund të shtohet në drejtim të ko&kës që mund ti nënshtrohet erozionit

al"eolar.

V"titë fi'iko kimik" 7 +imikisht &ementi ka rreth 5$4 lëndë inorganike, 224 lëndë organikedhe #24 ujë. shtë më i zbardhur dhe më transparent se dentina, por më pak transparent se

smalti.

V"n!osja 7 ?ementi mbështjell rrënjën e dhëmbit. !aja e dhëmbit të "jetër mund të përbëhetthuajse tërësisht nga &ement. +ështu &ementi mund të shtrihet deri tek oramen apikale.

Stuktua 7 ?ementoblastet prodhojnë ije kolagjene dhe lëndë bazale për të ormuar matriksine &ementit. +ëto elementë jo qelizorë organizohen në shtresa ose lamella, të ngjashme me ato tëko&kës. Nëse pro&esi i zh"illimit të &ementit është i ngadaltë, &ementoblastet kanë kohë për tu

kthyer në ind periodontal, duke lënë pas &ementoidin e kal&iikuar. Në këtë rast &ementi është

joqelizor, ndërsa nëse pro&eset e ormimit dhe të mineralizimit të &ementit janë të shpejta,atëhere &ementoblastet mbeten në matriksin e kal&iikuar. +jo çon në ormimin e &ementit

qelizor. Ndryshe nga ko&ka, &ementi nuk ka enë gjaku të "etat. ?ementi ndryshe nga ko&ka ështëi paatë të rino"ohet dhe të rikonstruktohet.

http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=cementoblast&source=images&cd=&cad=rja&docid=aPf7VW8pw2k-4M&tbnid=oQwOSV8UGsDrkM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fss.bjmu.edu.cn%2Felite%2Foralpath%2Fcontent%2Fperiodont-membrane-cellnerve.htm&ei=ojN2UYhOhZk7546A2Ac&psig=AFQjCNGvAbhg-smxWs1ivqf9wmS5BLsyBg&ust=1366787355085973http://dubib.com/cache/16/cementum-histologyhttp://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=cement+acelular&source=images&cd=&cad=rja&docid=P7suTSSE7bzZzM&tbnid=JYeHD7tx9HbsjM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fmedical-dictionary.thefreedictionary.com%2Facellular%2Bcementum&ei=bzJ2UcTkMcK7OYXbgKgO&psig=AFQjCNFD9A3KiMmRnmhid9_a_x8VKoxFCQ&ust=1366787053957413http://www.google.al/url?sa=i&rct=j&q=cementum+acelular&source=images&cd=&cad=rja&docid=kTDj8rM4gnxChM&tbnid=ENpdePhz-AlM2M:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.kmle.co.kr%2Fsearch.php%3FSearch%3Dacellular%2Bcementum%26Page%3D7&ei=9jJ2UfXVBYbTPKGSgPgB&psig=AFQjCNGankpNTsBtTc_CTBmxnoPxEc5SOA&ust=1366787181127625


6/6

iteratura

8Bistologjia9

. 1C 20

Documents

LEKSION-Histologji, Dhembi