Leren veren

|

faculteit gedrags- enmaatschappijwetenschappen

pedagogische wetenschappen en onderwijskunde

Datum 9.05.2012

faculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen


Over leerkracht en veerkracht

Leren leren, leren veren

Presentatie aan Odiom-Dies, 9 mei 2012

Ernst D. Thoutenhoofd & Marieke van Roy | Rijksuniversiteit Groningen

|



Datum 9.05.2012



Introductie

Deze bijdrage in drie delen betrekt op de allereerste bevindingen uit het denken leervaardighedenproject dat pas vorig jaar mei is gestart.

Het project probeert leerkrachten en leerlingen in onderling gesprek te brengen over leren, met als doel leren nog wat meer leerbaar te maken. Aan het project nemen leerkrachten en leerlingen van zeer verschillende scholen deel, waaronder een school voor zeer moeilijk lerende kinderen, MBO scholen, een plusgroep voor begaafde leerlingen, een academische Pabo en natuurlijk ikzelf en collega Marieke van Roy samen met studenten.

Nu valt het op dat zelfs studenten en leerkrachten soms niet weten hoe ze kunnen leren; laat staan wat daarvoor nodig is (bijvoorbeeld denken, overleggen of lezen).

Dus wat is nu eigenlijk leerkracht? Daar ga ik in mijn verhaal een antwoord op proberen te vinden.

|



Datum 9.05.2012



‘Waarbij we eerst (n)iets leren; en daarna dat schrift en boeken sinds jaar en dag het model vormen voor het leren dat wij doen.’

Deel 1 | leren wat normaal is

|



Datum 9.05.2012



Uit Yann Martel | Het leven van Pi

—Hoe kunnen we deze zin lezen?

Toen zonk normaal.

Illustration | www.worth1000.com

|



Datum 9.05.2012



Beeldspraak

Bijvoorbeeld: ‘Toen zonk normaal’ is een overnoeming in abstractum pro concreto—een metonymische beeldspraak waarbij een een abstract geheel (‘normaal’) een concrete actie wordt toegekend (‘het zonk’) in plaats van slechts het deel dat bij het geheel hoort (‘het schip’ als onderdeel van alles dat normaal is).

In beeldspraak wordt hiermee aangegeven dat niet alleen het schip zonk, maar met het schip alles wat normaal was.

|



Datum 9.05.2012



Het schip zonk en meteen daarna was het een prachtige dag, dat was toch wat u zei?Ja.Klinkt niet meer dan wat rukwind.Het zonk het schip.Dat vragen wij ons af.Mijn hele familie kwam om.Dat spijt ons.Niet zoveel als het mij spijt.Dus wat gebeurde er, meneer Patel? Alles was normaal en toen…?Toen zonk normaal.Waarom?Dat weet ik niet. Dat zou u mij moeten vertellen. Jullie zijn de experts. Doe uw wetenschap.

Yann Martel | Het leven van Pi

|



Datum 9.05.2012



The world on paper | David Olson

Geletterdheid en letterlijkheid

Volgens David Olson kon alleen door schrift onze taal niet alleen ‘in ons’ maar ook een vast object ‘buiten ons’ worden, waarover we dan kunnen gaan denken.Principe 1: schrift brengt taal in het bewustzijn als object van reflectie.

Principe 2: schrift representeert het object taal niet volledig.

Principe 3: wat het schrift niet verwoordt is moeilijk of onmogelijk om expliciet te kennen.

Principe 4: het blijkt uitzonderlijk lastig om buiten het schrift om taalanalytisch te denken.

Principe 5: de reflexieve vermogens van taal en schrift zijn complementair.

Principe 6: een voorname implicatie van geletterdheid is het zoeken naar wat verloren ging in schrijven.

Principe 7: een bepaalde lezing van tekst geeft een analoge lezing aan de aard der dingen.

Principe 8: wanneer de bewerkstelligende kracht van een tekst wordt erkend als uitdrukking van een eigen intentie, dan blijken de concepten nodig voor de lezing van die tekst precies diezelfde als nodig voor een theorie van denken. :258–270

|



Datum 9.05.2012



The order of the book | Adriaan van der Weel

Onze boekige orde

Adriaan van der Weel voegt daaraan toe dat ook de structuur van het boek diep verweven is in bijvoorbeeld cognitie, denken, argumentatie, onderwijs en politiek: de vorm van het boek bepaalt de “orde” van al wij denken te weten.

Onze eeuwenlange gewenning aan de geheel eigen materialiteit van het boek heeft geleid tot hiërarchisch georganiseerde, inzichtelijk gestandardiseerde en stabiel overdraagbare kennis met een conventionele verhouding tussen schrijver en publiek, tekst en lezer; dit alles in tegenstelling tot de consequenties van digitale materialiteit.

|



Datum 9.05.2012



De mind ’reading’ machineVgl. The Matrix. The Construct is a virtual workspace (or "loading program") created by the Resistance to run simulations or upload virtual objects when they hack into the Matrix.

The Construct initially appears as a completely dimensionless, empty white area. Once a program is loaded, however, the Construct's operation is generally indistinguishable from that of the Matrix, and it follows the same basic rules of physics. It comes with a decoder included - unlike the Matrix itself, the activity in a simulation can be watched on the Operator's monitors as though through a security camera. People do not need to dress in the Construct; their RSI is prepared or accessible before they enter the work area.

Morpheus used the Construct to educate Neo on the truth about the Matrix, showing him what the Earth actually looked like in the present time. After that, Morpheus took Neo through a series of training simulations to assess and explore his combat abilities, as well as to teach him the powers of mind over "body" while within a virtual world.

http://matrix.wikia.com/wiki/Construct

|



Datum 9.05.2012



‘Wat wij leren is dus vooral initiatie in de schriftige en boekige orde van al wij denken te weten en hoe wij denken te doen?’

‘Ja. Nu volgt deel 2, waarin leerkrachten niet leren en ook studenten zich weinig zelfstandig weten in leren; maar waaruit toch zal blijken welke leerkracht blijkbaar nodig is voor leren; en waar ook veerkracht een plek krijgt.’

Deel 2 | leren veren

|



Datum 9.05.2012



Leren leren | EU definitie

Leercompetentie is het vermogen om een leerproces te beginnen en vol te houden, het eigen leerproces te organiseren, onder andere door efficiënt tijd- en informatiebeheer, zowel individueel als in groepen.

De competentie omvat bewustzijn van het eigen leerproces en leerbehoeften, de vaststelling van de beschikbare mogelijkheden en het vermogen om obstakels te overwinnen teneinde met succes te leren. […]

Motivatie en zelfvertrouwen zijn van essentieel belang voor iemand’s competentie.Europees Parlement, 2006 (2006/962/EG; paragraaf 5, annex)

|



Datum 9.05.2012



Leren leren | 3 hypothesen

Het lijkt er dus op dat competent leren volledig zelfgericht is; het veronderstelt ook dat de leerkracht zich steeds meer uit instructiegericht lesgeven terugtrekt en over tijd de regie over leren teruggeeft aan de lerende zelf.

Da’s mooi, maar hoe kunnen we leren om zelf te leren? Drie hypothesen passeren de revue…

|



Datum 9.05.2012



H1 | een filosofie voor het leren

Daily Mail

07 February 2008

Denken als basis van leren

www.sapere.org.uk

|



Datum 9.05.2012



Nooit te klein voor filosofie

Bijvoorbeeld: stelling | Als je denkt dat je te klein bent om invloed te hebben dan heb je waarschijnlijk nog nooit de nacht doorgebracht met een mug in je slaapkamer.

Denk na, en bespreek…

|



Datum 9.05.2012



Nooit te klein voor leren leren

Voorbeeld: filosofisch georienteerde doelstellingen voor geschiedenis (GB)

Niveau 1 | Leerlingen vertellen episodes uit het verleden.

Niveau 2 | Met eigen observaties beantwoorden ze vragen over het verleden.

Niveau 3 | Leerlingen geven redenen voor het resultaat van veranderingen.

Niveau 4 | Ze begrijpen dat het verleden verschillend wordt geïnterpreteerd.

Niveau x | Opgelegde leerdoelen zijn niet langer wenselijk voor leren (H).

|



Datum 9.05.2012



Hole in the wall experiments | Prof. Sugata Mitra

H2 | Zelforganiserend leren

Prof. Mitra experimenteerde met het leren van ongeschoolde kinderen door ze onbeperkt toegang te geven tot networked computers, zonder instructie.Self-organisation describes a system or process enabled entirely by internal conditions so that its phenomena take place in relative autonomy: a central or external authority is absent. In light of the many references to autonomy in learning to learn discourse, the question arises whether learning is perhaps to be seen as a self-organising process at heart. But if so, then only two options are logically available for the place of teaching, which is typically considered as authoritative action in some form. Teaching must either be considered an external imposition on learning, an intervening variable that acts on a process that would anyhow take place, if perhaps in a form deemed less desirable. Or alternatively, teaching must be considered an internal condition of learning as self-organising process, which implies that learning does not self-organise without it.

Thoutenhoofd & van Roy (werkdocument)

|



Datum 9.05.2012



H3 | Denk- en leervaardigheden

Onze hypothese is dat leerkrachten lerenden misschien kunnen leren leren door dat samen met hen te doen: dus zelf (en samen met lerenden) expliciet en nadrukkelijk denken, doen en leren van leren, met het onderwijs als leerpraktijk.

Dat vergt wel dat leerkrachten zelf vaardig zijn in leren.

Een RUG project over de pedagogiek van leren lerenwww.rug.nl/pedok/onderzoek/denken_leren

http://pamaok003.wordpress.com/

|



Datum 9.05.2012



Doelstelling

Doelstelling

De professionalisering van leerkrachten en onderwijsinnovatie via experimenten

door leerkrachten in de pedagogiek van leerkracht: het samen denken over leren en het samen doen van leren.

2 voorbeelden

Driekoningen workshop aan een academische pabo (informeel)

Assessment for Learning in de master onderwijskunde (masterthese)

|



Datum 9.05.2012



Driekoningen workshop | jan 2012

Doelstellingen

De deelnemers oefenen in deze workshop de eigen leerkracht.

De deelnemers ervaren hoe denken leervaardigheden kunnen worden toegepast om samen te leren.

Opdracht (half uur)

(1) presenteer in 5 minuten gezamenlijk leren op een onderwerp, zoals Driekoningen en Technologie / Politiek / Cultuur; (2) evalueer het leren.

Resultaten

Slechts één van de 8 groepen (x5 deelnemers) liet leeropbrengst zien;

Geen enkele van de 8 groepen kon de vorm van het leren benoemen of het leerdoel evalueren.

|



Datum 9.05.2012



Assessment for learning | dec 2011

Doelstelling PAMAOK003 (Professionalisering van leerkrachten)

Leren van professionele zorg voor leren.

Een onderbouwd antwoord op de vraag, (hoe) kan leren worden onderwezen?

Opdracht

Studenten ondernemen een geheel eigen leerweg naar eigen leerdoelen.

Resultaten (masterthese Jorien Vugteveen 2012)

Meer gebruik van zelfsturing (autonoom leren) door studenten.

Minder gebruik van externe sturing, maar ook meer certificaatgerichtheid.

Minder beroepsgericht studiemotief.

Meer ongericht leren naast verhoogde samenwerking en vraag naar sturing.

|



Datum 9.05.2012



Assessment for learning | dec 2011

Opmerkingen van een student

—Het was niet plezierig om te realiseren dat ik mijzelf doorlopend afvroeg hoe ik Ernst, de docent, zou kunnen behagen. Wat ik deed, was dat genoeg voor hem? Wat ik wilde, zou hij het daar mee eens zijn?

—Ik realiseerde me dat gedurende mijn vele schooljaren ik blijkbaar vooral had geleerd om leerkrachten te plezieren. Waarom is het zo moeilijk voor me om op mijn eigen ervaringen en kennis te vertrouwen?

—Ik word ook zeer enthousiast in het ontdekken wat ik zelf denk nodig te hebben, in plaats van talloze werkstukken te schrijven over vaak niet-relevante onderwerpen. Ik voel een golf van betrokkenheid en enthousiasme die lang weg waren.

|



Datum 9.05.2012



Competent leren

De eerste resultaten in leren leren hebben overeenkomsten met vijf kernwaarden (de ‘5Rs’) van een ‘lerende houding’ die nodig is voor competent leren die elders zijn genoemd:

1 ontvankelijk | Receptive

2 vindingrijk |Resourceful

3 veerkrachtig | Resilient4 verantwoordelijk | Responsible

5 nadenkend |Reflective

|



Datum 9.05.2012



‘Aha. Er zijn dus minstens drie hypothesen over hoe wij kunnen leren om ons zelf die schriftige en boekige sociale orde van denken, weten en doen te verwerven; om te komen tot leerkracht.’

‘Klopt. Daarmee zijn we toe aan deel 3, waarin de delen 1 (over geletterdheid) en 2 (over leren veren) uiteindelijk worden verenigd in die leerkracht; maar waarbij er zeker nog te denken en doen overblijft.’

Deel 3 | leerkracht

|



Datum 9.05.2012



Leerkracht: een eerste aanzet

1. Jonge kinderen ervaren dat lezen wat er staat vaak niet hetzelfde is als wat wordt bedoeld. Dit in tegenstelling tot wat een volwassene van je vraagt!

2. Kinderen ervaren dat zoals iets is bedoeld niet eindig is, maar open-eindig; en daarom onderhavig aan interpersoonlijk begrip (‘begrijpend’ lezen).

3. Jongeren ervaren dat hetzelfde geldt voor alle feiten; dat het geen pure waarheden zijn maar algemeen aanvaarde conclusies; en dat feiten verweven zijn met tijd en context.

4. VWO-ers ervaren dat feiten relateren aan theorieën, dwz een patroon aan geloofwaardigheden; en dat theorieën per definitie een veronderstelling over de wereld zijn die differentiatie toelaten: sommige theorieën hebben meer grip op sociale orde dan andere theorieën.

|



Datum 9.05.2012



Leerkracht: een eerste aanzet

5. Bachelor studenten ervaren dat academische disciplines worden gekenschetst door algemeen gangbare epistemen (verklaring van vakkunde); en dat epistemen dienen als grensbepalende denkobjecten—anders denken wordt getolereerd totdat het de discipline in gevaar brengt of overstijgt.

6. Master studenten ervaren praktisch en ethisch verantwoordelijkheid te nemen voor vakinhoudelijke verplichtingen, voor het uitdragen van op ‘feiten’ gebaseerde kennis, de eigen [inter]disciplinaire overtuiging en de uitwerking van dit alles in de praktijk.

|



Datum 9.05.2012



Laatste stellingen | einde

Leren is ten eerste een sociale bezigheid, niet ten eerste een individueel cognitief proces.Vandaar dat hier een 4e hypothese over zelfsturend leren is vermeden.

De meest sociaal nuttige vorm van leren in de moderne wereld is het leren van het proces van leren, een doorlopende openheid voor ervaringen en het bewust bij jezelf binnenhalen van het veranderingsproces. Carl Rogers | Freedom to learn 1969:163

|



Datum 9.05.2012



Dank voor jullie aandacht

Documents

Leren veren