Les 23 Skelet Richtings en vlakken benamingen, skelet, been-bot, groei bot, wervelkolom, gewrichtsaandoeningen ANZN 1e leerjaar - Les 23 - © Matthieu Berenbroek,

Les 23 Skelet

Richtings en vlakken benamingen, skelet, been-bot, groei bot,

wervelkolom, gewrichtsaandoeningen

ANZN 1e leerjaar - Les 23 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1


1 transversale of horizontale vlak

2 sagittale vlak

3 mediane vlak

4 frontale vlak

A superior of craniaal

B inferior of caudaal

C anterior of ventraal

D posterior of dorsaal

E lateraal

F mediaal



flexie = beweginganteflexie = naar ventraal gebogen (arm of been)

buitenwaartse draaiing

binnenwaartse draaiingdorsaal buiging

(arm of been)

ad = beweging naar mediaan toeab = beweging van de mediaan af


extentie =

strekbeweging

supinatie =

draaibeweging

handpalm boven

ligt of voet mediale

rand omhoog gaat

pronatie =

draaibeweging

hand waarbij

handrug boven ligt

of voet mediale

rand omlaag gaat


Skelet functies• 1 Vormvastheid

• 2 Bescherming, hersenen, ruggenmerg, oog, longen, hart e.d.

• 3 Aanhechtingplaats van spieren

• 4 Vorming rode en witte bloedlichaampjes in het rode beenmerg

• 5 Bewegingsmogelijkheid

• Skelet is grotendeels opgebouwd uit been of bot en kraakbeen


Been, wat is dat nu• Kalkzouten –anorganisch gedeelte- en collagene

vezels, dat laatste soepelheid• Kinderen hebben soepelere botten (fontanel)• Opbouw en afbraak van het bot is continue

– Beenvormers (osteoblasten)

– Botmatrix

– Beencellen (osteocyten)

– Beenvreter (osteoclasten)

– Lacune (opening)


Versterkingen in het been• Dijbeen kent de diafyse en aan de twee uiteinden

epifyse• Twee soorten bot: zeer compact en dicht van

structuur met als functie stevigheid en bescherming (compacta)

• Andere soort = spongiosa een veel zachtere botsoort door meer openingen

• Botweefsel heeft dezelfde samenstelling als bindweefsel en kraakbeen met alleen hardere tussenstof

• kraakbeen is bot zonder kalk (calciumzouten)


Groei beenderen• Platte beenderen zoals schedel (directe

verbening) geen holle binnenkant– Groei vanuit de buitenkant, de osteoblasten.– Resorptie (opslurpen) aan de binnenkant,

afbraak dus door de osteoclasten

• Lange beenderen zoals de pijpbeenderen– Voorstadium is kraakbeen– Uiteinden hebben een verdikking– Kraakbeencellen nemen vocht op en zouten =>

verbening


Groei jong pijpbeen• Vanuit epifyse (1) en diafyse(2)

groei van beenweefsel, daartussen ligt de epifysairschijf waardoor lengtegroei mogelijk blijft

• Binnen gedeelte van bot is mergholte gevuld met beenmerg

1 = epifyse2 = diafyse3 = beenvlies buitenom (periosteum)4 = beenvlies binnenin (endosteum)5 = epifysair schijf (groeischijf)6 = voedende vaten


Voeding van het bot / been• Bot is opgebouwd uit concentrische cirkels

waarbij in het midden een holte (opening) zit Kanaal van Havers

• In Kanaal van Havers lopen bloedvaten en zenuwvezels

• Onderlinge dwarse verbindingen heten kanalen van Volkmann

• Voeding en opbouw geschiedt vanuit die kanalen

• Bij volwassene groei vanuit buitenkant (periost)


Onderdelen van het skelet• Beenderen van de romp

– Wervelkolom

– Ribben

– Borstbeen

• Wervelkolom– 7 halswervels (vertebra cervicalis)

– 12 borstwervels (vertebra thoracica)

– 5 lendenwervels (vertebra lumbalis)

– 5 heiligbeenwervels (os sacrum, vergroeide wervels)

– 3 of 4 staartbeenwervels (ook vergroeid, vaak met )


Wervelkolom

1 = halswervels (cervicalis) 7

2 = borstwervels (thoracica) 12

3 = lendenwervels (lumbalis) 5

4 = heiligbeen

vergroeid bijna geen aparte wervels

meer

5 = staartbeen (2 of 3 al dan niet

vergroeide wervels)


Krommingen in de wervels• kyfose = de bocht schouderbladen naar

achteren gericht (borstkyfose)

• lordose = bocht in de heupen naar voren gericht (lendelordose)

• scoliose = zijwaartse bocht niet standaard tot 60% van de bevolking meer of minder

• dubbele scoliose = dubbele bocht

Pas op: als gezegd wordt door een arts dat iemand een kyfose of

lordose heeft dan bedoelt hij dat die pathologisch is.


Opbouw wervel• arcus (wervelboog)• corpus (wervellichaam)• foramen vertebrae (wervelgat)• processus spinosus (doornuitsteeksel)• processus transversus (dwarsuitsteeksel)• LG, fig. 2.9.15, 2.9.16 en 2.9.17, blz. 388, 389

• foramen intervertebralis (zenuwdoorgang)• tussenwervelschijven beweeglijkheid• (zacht kraakbeen)


Verbindingen

• Bindweefselverbinding of naadverbinding– Schedel, functie beweeglijkheid (geboorte)

• Kraakbeenverbinding– Tussen twee wervels– Tussen ribben en borstkas– Tussen de schaambenen (symphysis)

• Gewrichten (junctura synovialis, articulatio)– Grote beweeglijkheid


Gewrichten

• Verbinding, uiteinden met kraakbeen bedekt• Profielen passen bij elkaar (bolle en holle

kant)• Bijeengehouden door een kapsel

bindweefselkapsel (en banden) zeer trekvast en veerkrachtig

• Daartussen gewrichtsholte, gevuld met vocht


Gewrichten vervolg

• Bursae = synovia = synoviaalvlies = slijmbeurs, productie dik, vloeibaar gewrichtsvocht (synovia)

Synovia heeft dus 2 betekenissen (zowel gewrichtssmeer als vlies)

• Ligamenten of gewrichtsbanden geven stevigheid, sterkte aan kapsel

• Gewrichtsschijven (knieschijf) stukje kraakbeen, voor betere pasvorm (schedel- onderkaak)


Gewrichtsindeling

• Indeling– Articulatio simplex (enkelvoudig gewricht)

vingerkootje– Articulatio compositus (meervoudig gewricht)

elleboog (humerus, ulna en radius)– Articulatio complexa ( samengesteld gewricht

b.v. knie) knieschijf is het complexe eraan

• Andere indeling is gebaseerd op de bewegelijkheid LG, fig. 2.9.10, blz. 380


Aandoeningen van de gewrichten

• contusie of kneuzing (beschadigd) door direct geweld

• distorsie of verstuiking, (uitgerekt) verzwikking door verdraaiing van het gewricht of te grote bewegingsuitslag

• luxatie of ontwrichting, uit de kom, door de bouw gewricht vaak banden kapselletsel

• fractuur of botbreuk


Aandoeningen van de gewrichten• Contusie of kneuzing door direct geweld

Naast de plaatselijke ontstekingsverschijnselen

1 warmte door toename van bloed

2 roodheid door toename van bloed

3 zwelling door uittreden vocht uit bloedvat

4 pijn door druktoename door de zwelling

5 gestoorde functie door pijn

af en toe ook een hematoom (bloeduitstorting)

Meestal niet ernstig en geen blijvend letsel



• Distorsie of verstuiking, verzwikking

Kop en kom van het gewricht zijn tijdelijk ten opzichte van elkaar verschoven en weer terug geveerd, dus spontaan gereponeerd.

Soms toch scheurtjes in banden of kapsel, dan immobiliseren, intapen, gunstige prognose

Ernst blijkt uit zwelling, hematoom (bloeduitstorting) en belastbaarheid



• Luxatie of ontwrichting, uit de kom, door de bouw gewricht vaak banden kapselletsel oftewel uit de kom (kop uit de kom)

In feite een niet spontaan gereponeerde distorsie.

Operatief herstel, snel maar tegenwoordig steeds minder gebruikt.

Immobilisatie gebeurt vaak middels taping


Fractuur

• Fractuur of botbreuk Onderbreking van de continuïteit van het bot

door een traumaSpontaan via osteoporose (verminderde

activiteit osteoblasten) De ernst van het trauma komt niet overeen

met het gevolgDiagnostiek middels röntgen


FracturenSymptomen:

• Pijn, circulaire drukpijn en asdrukpijn

• Zwelling

• Afwijkende stand

• functio laesie (gestoorde functie, letsel, het werkt niet)

• Directe complicaties:– doorbloeding– zenuwinnervatie


Fracturen

Complicaties:

• Standafwijking en vertraagde groei

• Vetembolie (beenmerg)

• avasculaire (zonder bloedvaten) necrose (weefsel degeneratie)

• Door immobiliteit trombose


Ziekten bewegingsapparaat

• Osteoporose(botontkalking) ontstaat door op oudere leeftijd of door kalk en vitamine-gebrek(te weinig zonlicht) of chronische artritis, immobiliteit (bedrust) of menopauze door dalende oestrogeenspiegel.

• Slechte doorbloeding en immobiliteit geeft bij ouderen vaker osteoporose

• Voorkomen, nauwelijks meer te genezen!


Artrose

• Degeneratief proces kraakbeen (kraakbeenafbraak)

• Meestal t.g.v. overbelasting bv gewicht of gewrichtsaandoeningen

• Degeneratief proces - oorzaak onbekend

• Klachten: pijn bij bewegen, met name na belasting in de ochtend

• Zwelling, crepitatie (knetterend geluid) gewrichtsvervorming


Artrose 2

• Algemeen beeld: niet ziek en normale BSE (bezinkingssnelheid erytrocyten)

• Nauwelijks röntgenafwijkingen

• Prognose: nauwelijks goed te voorspellen, zeer individueel bepaald

• Indien wel röntgenafwijkingen gewricht vervangen


Artritis• Gewrichtsontsteking• Andere naam RA (reumatoïde artritis)

oftewel reuma, oorzaak onbekend.• Belang:

– 1 of meer gewrichten aangedaan– Acuut of chronisch– Recidiverend– Verspringend– Plaats van het gewricht en t.g.v. trauma of niet


Reumatoïde Artritis 2

• Waarschijnlijk auto-immuunziekte

• Bij actieve fase zie je de 5 ontstekingsverschijnselen zie ook dia 20

• Jicht is geen RA maar chemische gewrichtsziekte waarbij urinezuurkristallen neerslaan in de gewrichten (normalerwijze via de urine het lichaam uit)

Kan verergeren door orgaanvlees en alcohol


Dikke gewricht

• Van belang is gewrichtspunctaat (vloeistof opgehaald uit gewrichtsspleet)

• Kleur helder non-inflammatoir (niet-ontsteking)

troebel geel tot groen wel ontsteking

• Is de kweek positief dan bacteriële infectie

• Afhankelijk van verloop indicatie voor verdere diagnostiek

Documents

Les 23 Skelet Richtings en vlakken benamingen, skelet, been-bot, groei bot, wervelkolom, gewrichtsaandoeningen ANZN 1e leerjaar - Les 23 - © Matthieu Berenbroek,