8/13/2019 Letersi_2014

1/14

Pyetjet dhe prgj igjet nletrsi shqiptare

1. Cili sht dokumenti i par i shkruar n shqip?

Formula e pagzimit

2. Si quhet libri i par i shkruar n shqip?

Mesharilibri m i vjetr shqip

3. Ku dhe kur u mbajt Kongresi i Alfabetit?

Ndrtesa ku u mbajtKongresi i Manastirit

4. Si quhet autori i Abetares s par n gjuhn shqipe?

Naum Veqilharxhi

Dokumenti m i hershm i shqipes s shkruar sht Formula e pagzimit e vitit 1462. Formula sht gjetur n

bibliotekn Laurentiana t Milanos nga albanologu rumunNikolla Jorgo n vitin 1915.

Libri i par i shkruar shqip quhet Meshari.E shkroi Gjon Buzukun vitin 1555. Ekzemplari i vetm i Mesharit u gjet nga ipeshkvi iShkupit imzot Gjon Nikoll Kazazi n vitin 1740 me rastin e nj viziteq i bri biblioteks s Kongregacionit n Rom. Origjinali ruhet nVatikan kurse tri kopje t filmuara nga Justin Rrota n vitin 1929 jansjell n Bibliotekn Kombtare n Tiran. Mesharin e kan studiuarshum gjuhtar. N vitin 1968 Eqrem abej ka br nj studimvoluminoz dhe m shum rndsi.

Kongresi i Alfabetit t gjuhs shqipe u mbajt m 14 - 22 nntor1908 nManastir. Morn pjes 150 delegat nga qytete t ndryshmedhe nga klube e shoqri patriotike brenda e jasht vendit. N mesin edelegatve ishin edhe: Luigj Gurakuqi, Mithat Frashri, Gjergj Fishta,Gjergj Qiriazi etj. N kt Kongres u vendos q shqipja jon t prdoralfabetin latin. Kryetar i Kongresit u zgjodh GjergjFishta kursesekretare u zgjodh ParashqeviQiriazi. N Manastir filloi punn edheshtypshkronja q pati rndsi t veant pr botimin e librave shkollor.

N kt qytet u formua edhe Klubi iManastirit q tuboi shum

intelektual e patriot shqiptar.

Autor i par i Abetares n shqip ishte NaumVeqilharxhi. Veqilharxhi u lind n vitin 1767 n njfshat afr qytetit t njohur t Voskopojes. Ishteideologu i par i Rilindjes son, nj mendimtar eiluminist i njohur. Si veprimtar i shkolls shqipethoshte se vetm msimi i shqipes dhe ngritja ekulturs mund ta qonin atdheun n mesin e vendeve

t qytetruara .

8/13/2019 Letersi_2014

2/14

5. T dim pr shkrimtarin(Cili shkrimtar dhe me ciln vepr konsiderohet nismtar i Romantizmit nletrsin shqiptare?)

Jeronim De Rada

6. Si quhet albanologu i sotm suedez q shkroi veprn Mera hjltemod n vete?

Ullmar Qvick

7.

Cili shkrimtar suedez sht i prkthyer n gjuhn shqipe?

Astrid Lindgren

8. T dim pr shkrimtarin(Kush sht autor i ktyre veprave: Dr. Gjilpra, Shqipria kopsht shkmbor

i Europs juglindore, Katr prralla nga Zullulandidhe Albania?)

Faik Konica (1875-1942)

U lind n vitin 1814. Studioj letrsi antike e moderne n Itali. Ishte i

ndikuar nga idet e Revolucionit Francez. Shkroi veprat: Kngt eMilosaos, Serafina Topia, Parimete e estetiks, Lashtsiae kombit shqiptar, Rapsodi t nj poeme arbreshe,Sknderbeu i pafatetj. Vdiq n vitin 1903 n moshnnntdhjetvjeare, n nj dhom t shkret, pa drit, pa buk, pazjarr duke ln pas pikllimin e gjithanshm t arbreshve dhemallin kurr t shuar t shqiptarve pr poetin. Jeronim De Radaishte nismtar i Romantizmit n letrsin ton me veprn e tijromantike Kngt e Milosaos.

Ky albanolog quhet Ullmar Qvick. Flet pr lakmi shqipen, shtnjohs i thell i historis e letrsis son, veprimtar i shkolls shqipen Suedi dhe prkrahs i hershm i shtjes shqiptare. Ka shkruardisa her pr lidhjet letrare-kulturore shqipatro-suedeze.

N gjuhn shqipe sht prkthyer shkrimtarja suedeze e njohurn gjith botn Astrid Lindgren. Vepra e prkthyer shqip quhetPipi orapegjata. Kjo shkrimtare suedeze sht prkthyer n mbi60 gjuh t bots.

Faiku u lind m 1875 n Konic. U shkollua n Shkodr, Stamboll,Paris dhe Harvard t SHBA. Konica s`do t harrohet kurr pr ktomerita: ishte nj nga mbrojtsit m t mdhenj t pavarsis sShqipris, ishte mjeshtri m i madh i prozs shqipe dhe njeriu qrizbuloi flamurin e vjetr shqiptar t Sknderbeut. Apolineri e quanteEnciklopedi q ecn. Ishte ambasador i Shqipris n SHBA. Botoirevistn Albania n Europ kurse n Amerik drejtoi federatnVatra dhe gazetn Dielli. Shkroi: Katrprralla ngaZullulandi, Dr. Gjilpra dhe la dorshkrim veprn Shqipriakopsht shkmbor i Europs juglindore. Faiku ishte reklama m e

bukur pr Shqiprin e shqiptart kudo q ndodhej.Vdiq n Amerik

n vitin 1942.

8/13/2019 Letersi_2014

3/14

9. T dim pr shkrimtarin(Cili prej vllezrve Frashri konsiderohet Bilbil i gjuhs shqipe?)

Naim Frashri

10.N suedisht jan prkthyer deri m tash njmbdhjet vepra t Ismail Kadares. Siquhen kto vepra t Kadares n gjuhn shqipe?

Ismail Kadare

11.Gjej shkrimtart q kan shkruar kryesisht letrsi pr fmij?

12.T dim pr shkrimtarin(Cilat jan veprat e Ndre Mjeds?)

Ndre Mjeda(1866-1937)

Naimi u lind n Frashr n vitin 1846. Ishte shpirt poeti -u quajt edheikon e poezis shqipe. Poeti romantik fliste e shkruante perfekt: shqip,

anglisht, frngjisht, turqisht, persisht, greqisht, dhe arabisht. Prktheufabulat e La Fontenit n shqip dhe shkroi veprat: Histori eSknderbeut, Lulet e vers, Qerbelaja, Bagti e bujqsi eshum vepra tjera shkollore. Vdiq n Stamboll n vitin 1900.Atbot e

prcolln varrimin e tij dy-tre qind shqiptar t Stambollit e, kur urivarros n Shqipri e prcolli ne nj komb i tr. Naim Frashri m tdrejt sht quajtur Bilbil i gjuhs shqipe.

Den hrda vintern 1980 (Dimri i madh)

Vem frde hem Doruntina 1988 ( Kush e solli Doruntinn )

Monstret 1994 ( Prbindshi)

Letrsi pr fmij kan shkruar kta shkrimtar:Rexhep Hoxha dhe Astrid Lindgren

U lind n vitin 1866 n Shkodr. Msimet e para i mori nShkodr. Studioi n Spanj, Itali, Poloni e Kroaci kryesisht

pr fe. Por, Mjeda mbeti Poet i madh - poet q shkroi pakpor aq bukur sa nuk bn m mir. Veprat e tij jan:Juvenilia, Liria, Lisus, Scodra si dhe dy

poemthat e bukur Vaji i bylbylitdhe I tretuni.Vdiq n Shkodr m 1937.

8/13/2019 Letersi_2014

4/14

13.Libri i par i Ismail Kadares me poezi (e shkruan kur ishte gjimnazist) quhet?

14.Kush sht autor i gjith ktyre romaneve e poezive aq t bukura pr fmij?Romane: Bardhi e Mirushja poezi: Zogu i LasgushitLepuri me pes kmb Deti u bft kos

Rifat Kukaj

15. T dim pr shkrimtarin(Kush sht autor i ktyre veprave:

Album, Historia e Sknderbeut, Autobiografia, Izraelit e Filistin,Betoveni dhe Revolucioni francez?)

Fan Noli1882 -1965

15.Cila fjali sht tekst i Formuls s pagzimit?

Libri i par me poezi i Ismail Kadares quhet Frymzime djaloshare dhesht shkruar n kohn kur autori ishte n shkoll t mesme. Kadare shtmjaft i fuqishm edhe si poet por n gjirin e madh t letrsis botrore njihetkryesisht si njri nga prozatort m t famshm t fundshekullit XX .

Autor i gjith ktyre veprave t bukura sht Rifat Kukaj. U lind m1933 n Drenic. U shkollua n Prishtin. sht nj nga shkrimtart m tmir pr fmij. Pr punn e tij t frytshme sht shprblyer m shumtituj, si bie fjala: Ismail Qemal Vlora n Shqipri, Oton Zhupancic n

Slloveni, Ivan Goran Kovaciq n Kroaci, Neven n Serbi, Zmaj nVojvodin, Shprblimi i dhjetorit n Kosov. Vdiq n Prishtin m2005.

U lind m 1882 n Ibrik Tepe t Turqis. Ishte poet, prkthyes, historian,publicist, muzikolog, orator, diplomat, burr shteti, kryepeshkop dhepatriot i madh. Shkolln e mesme e kreu n Edrene-Turqi kurse studimetpr filozofi i mbaroi n Harvard-Boston Mass e pr muzikologji nkonservatorin e Nju Englandit-SHBA. Ishte themelues i Federats sfamshme Vatra dhe i gazets Dielli. Noli drejtoi lvizjet patriotike tshqiptarve n Amerik kurse n Shqipri u b kryeministr i qeverisdemokratike q doli nga Revolucioni i Qershorit t vitit 1924. Shkroi:IzraelitdheFilistin, Historia e Sknderbeut, Mall e breng,Bethoveni dhe Revolucioni Frng, Albumetj. Noli prktheu nshqip bukur Shekspirin, Servantesin, Ibsenin, Khajamin etj. Noli ishtefigur poliedrike dhe njeri poliglot. N nj konferenc pr shtyp n kohnkur ishte kryeministr la pa goj gazetart e pranishm me aftsin e tij

pr tu prgjigjur n gjuht respektive t secilit. Vdiq n Fort Lauderdalet Florids m 1965.

Teksti i Formuls s pagzimit sht ky: Un t pagzoj n emr t Atit, t Birit e t Shpirtit Shenjt.Kt fjali t nnvizuar me t kuqe mund ta shihni edhe ju n faksimilen

prbri. Kryeipeshkvi i Durrsit Pal Engjlli-ishte kshilltar i Sknderbeut,gjat nj vizite n Mat la me shkrim disa porosi dhe udhzime pr klerin

katolik, ndr t cilat edhe Formuln. Kt formul mund ta prdorninprindrit shqiptar pr pagzimin e fmijve t tyre, n rast kur nuk kishinmundsi ti drgonin n kish. Formula sht n dialektin geg e shkruar mealfabetin latin.

8/13/2019 Letersi_2014

5/14

17.N vitin 1933 botohet Kanuni i Lek Dukagjinit - Kush ishte autori i ktij botimi?

L

Lek Dukagjini Shtjefen Gjeovi

18.Sa mendoni se sht e hershme letrsia jon pr fmij? Kur ka filluar ajo?

19.Gjat lufts n Kosov m 1999 u vran nga forcat serbe dy shkrimtar t dashur prfmij. U vran pse ishin shkrimtar dhe shqiptar pse shkruanin pr lulet, fmijt dhelirin. Ata i vran duke besuar se ne do ti harrojm. Por, ne do ti kujtojm e do ti duam

prgjithmon. Cilt ishin ata?

Latif Berisha Ymer Elshani

Kanuni i Lek Dukagjinit sht botuar nga shkrimtari epatrioti i madh Shtjefen Gjeovi n vitin 1933. Kanuni iLeks sht monumenti m i rndsishm i kultursshqiptare n prgjithsi. Libri prmbledh kodet, normat e

pashkruara t s drejts zakonore shqiptare. Gjeovi ishteshkrimtar, etnograf, arkeolog dhe prift i nderuar. Botoi ktovepra: Agimi i Gjytetnis-1910dhe Kanuni LekDukagjinit-1933. E vran n prit polict serb, pasi q jukundrvu haptas politiks shtypse t Serbis m 13 tetor1929 teksa po kthehej nga Prizreni pr n kishn Zymit ku

punonte si famullitar dhe msues i shqipes.

Vjersha m e hershme e shkruar pr fmij n letrsin ton sht ajoe Kostandin Kristoforidhit me titull Ylli i vogl lart n qiell.Ky vite kjo vjersh konsiderohet si fillim i hershm i letrsis son prfmij. Kjo vjersh u botua n Abetaren e Kristoforidhit n vitin 1872.Kristoforidhi bri shum pr fmijt dhe shkolln shqipe. T msojmvjershn e tij:

Ylli i vogl lart n qiell,duket porsi zjarr n pyll.Sipri dheut lart qndronXixa, xixa xixllon.

Forcat serbe gjat lufts n Kosov masakruan edhe dyshkrimtar t njohur pr fmij. N Mitrovic vran nshtpin e tij shkrimtarin e profesorin e nderuar LatifBerishakurse n Drenic masakruan Ymer Elshanins

bashku m shum fmij, gra e burra.Latif Berisha ishte profesor i njohur i Letrsis s Rilindjesn Fakultetin Filologjik n Prishtin dhe autor i librit mevjersha t bukura pr fmij Tufa. Ymer Elshni ishte njnga autort m t njohur n letrsin e sotme pr fmij.

http://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.radioprojekt.dk/modules/news/cat_images/ymerelshani1.jpg&imgrefurl=http://www.pavarsia.de.tl/Ymer-Elshani.htm%3FPHPSESSID%3Dbda2d388d038a2cebfb82ebe475bc363&h=250&w=172&sz=51&hl=sv&start=3&usg=__zHdgYx_ksgzZc3P5QL-l7WftuAc=&tbnid=_YmS6WAYflJwKM:&tbnh=111&tbnw=76&prev=/images%3Fq%3DYmer%2BElshani%2Bshkrimtar%26gbv%3D2%26hl%3Dsvhttp://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.trepca.net/2003/0303/Latif.Berisha.jpg&imgrefurl=http://www.trepca.net/2003/0303/opinione-e.hasani-ne.perkujtim-latif.berisha.htm&h=501&w=370&sz=31&hl=sv&start=1&usg=__DGd6_DNBfIRRoAF6YR2uZDRTpAs=&tbnid=SwQrwtpkL4mUKM:&tbnh=130&tbnw=96&prev=/images%3Fq%3DLatif%2BBerisha%26gbv%3D2%26hl%3Dsv%26sa%3DG

8/13/2019 Letersi_2014

6/14

20.Cili prej ktyre shkrimtarve shqiptar konsiderohet Baba i gjuhs shqipe?

Prmendorja e Kristoforidhitn Elbasan

21.Brenda viteve 1508 - 1510 u botua pr her t par n Rom n latinisht vepraHistoria e Sknderbeut. Kush e shkroi Historin e Sknderbeut ?

Ballina e Historis Marin BarletiS Sknderbeut

22.T dim pr shkrimtarin(Para Lufts s Dyt Botrore kishim nj shkrimtar shqiptar t propozuar prmimin Nobel n letrsi. Pr cilin shkrimtar sht fjala?)

Gjergj Fishta

23.Kush jan autort m t njohur t kritiks letrare shqiptare?

Baba i gjuhs shqipe konsiderohet Kostandin Kristoforidhi.Gjith jetn e vet Kristoforidhi ia kushtoi shkolls dhe gjuhsshqipe. Pr shkolln shqipe shkroi abetaren e shum libra tjeradhe punoi me zell gjith jetn si msues. Pr shqipen brigramatikn e saj n dy dialekte dhe tuboi pr pesdhjet vjet aqshum fjal sa arriti t botoi edhe Fjalorin. Pra , vepra jetsore etij sht Fjalori i gjuhsshqipe.Do prmendur edhe ndihmn qKristoforidhi i dha albanologut t madh Han pr msimin eshqipes dhe hartimin e fjalorit gjermanisht-shqip. Ka shkruar edhenj proz t bukur me titull Gjahu i malsorve n vitin 1902.

Marin Barleti sht kronisti dhe historiani i par q shkroipr jetn e luftrat e Sknderbeut. Barleti luftoi personalisht prmbrojtjen Shkodrs nga turqit. Kur ra Shkodra Barleti u shprnguln Itali. Atje studioi histori, letrsi klasike dhe gjuh latine. Vepraq i solli fam Barletit sht Historiae Sknderbeut e cila pati21 ribotime dhe brenda nj kohe t shkurtr u prkthyer nitalisht, gjermanisht, portugalisht,polonisht, spanjisht, frngjishtdhe anglisht.Vepra e Barletit u b literatura m e dashur e kohs pr lexuesiteuropian dhe vepra prej se cils nj kontinent i ter msoi prSknderbeun dhe sakrificn e popullit ton.Barleti shkroi edhe Rrethimin e Shkodrs t ciln e botoi nVenedik n vitin 1504.

Fishtashtpoet gjenial, epiku m i madh i letrsis son,Homeri ishqiptarve q para Lufts s Dyt sht propozuar pr

Nobel. Fatkeqsisht, ky shkrimtar i madh pr pesdhjet vjet shtndaluar. Por fatmirsisht, veprat i kan shptuar dhe populli ynfshehtas e ka lexuar, e ka msuar prmendsh, e ka prhapurgojarisht. Vepra m e njohur e Fishts sht Lahuta e malsis

pr t ciln punoi 40 vjet dhe e botoi m 1937. Vepra t njohuratFishts jan edhe: Mrizi i zanave, Gomari i Babatasit, Anzate Parnasitetj. Fishta u zgjodh Kryetar i Kongresit t Manastirit,

punoi si msues i shqipes dhe botoi revistat Hylli idrits dhePosta e Shqypnis. M 1931 Greqia i jep dekoratn Foenix, kursen vitin 1939 Italia e bn antar t Akademis s saj.

Sot, kritikt letrar m t njohur jan: Rexhep Qosja, Razi Brahimi, Ali Aliu, Adriatik Kallulli,Hasan Mekuli, Ibrahim Rugova, Klara Kodra, Dhimitr Shuteriqi, Xhemajl Mustafa, Dianauli e shum t tjer. Kritika letrare shqiptare sht edhe e pasur edhe e hershme n letrsin ton.

http://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.shkoder.net/images/shkodra/barleti.gif&imgrefurl=http://mirditaonline.net/forumi/index.php%3Ftopic%3D189.0&h=222&w=214&sz=18&hl=sv&start=39&usg=___XMepDP6U2JH0LyyDPNo9mVZPMo=&tbnid=udjx3HMXDnU0ZM:&tbnh=107&tbnw=103&prev=/images%3Fq%3DBarleti%26start%3D20%26gbv%3D2%26ndsp%3D20%26hl%3Dsv%26sa%3DNhttp://images.google.se/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/a/a4/BarletiSkanderbeg.jpg&imgrefurl=http://www.albanian.com/community/vbl/showthread.php%3Ft%3D21917%26page%3D7&h=615&w=400&sz=119&hl=sv&start=4&usg=__bwRtTfGgGDb8Qox41iie8X26HjA=&tbnid=PvlQ7vraaxH-3M:&tbnh=136&tbnw=88&prev=/images%3Fq%3DBarleti%26gbv%3D2%26hl%3Dsv%26sa%3DGhttp://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.panoramio.com/photos/original/2750496.jpg&imgrefurl=http://www.panoramio.com/photo/2750496&h=567&w=425&sz=75&hl=sv&start=2&usg=__xyrJh_-AYd2fgrshpiD2fmne-WQ=&tbnid=2LXoHnj8NAR9QM:&tbnh=134&tbnw=100&prev=/images%3Fq%3DKristoforidhi%26gbv%3D2%26hl%3Dsv%26sa%3DG

8/13/2019 Letersi_2014

7/14

24.Kur prmendim kta emra: Gustav Majer, Erik Hans Thunman, Johan Georg fonHani,Holger Petersen, Norbert Jokli, Ullmar Qvick, Robert Elsie etj ather flasim pr:

25.Kush sht autori i romanit Lkura e qenit q n vitin 2006 u shpall libr i mujitqershor n Gjermani?

Fatos Kongoli

26. Cila gazet konsiderohet e para n historin e gazetaris shqiptare?

27.Cilat gazeta botohen sot n Kosov? Prmend s paku katr tituj.

Albanologte nderuar q bn aq shum pr kulturn shqiptare.Gustav Majeri(gjerman) botoi t parin Fjalor etimologjik t shqipes;Thunman(suedez) konstaton: shqipja sht pasardhse ilirishtes;Hani(gjerman) zbuloi fjalorin e Todhrit dhe bri studime t shumta pr

shqipen prandaj m t drejt quhet edhe baba i Albanologjis;Peterseni(danez) studioi natyrn e brendshme t shqipes, botoi 10

prralla, 12 kng, 18 gjegjza dhe 18 besime popullore;NorbertJokli(gjerman me origjin ifute) studioi etimologjin dhe

fjalformimin e shqipes;Ul lmar Qvick(suedez) shkroi nj vepr pr shqiptart kurseRobert El sie(kanadez) sht sot njri nga njohsit m t mir t gjuhs eletrsis son dhe nj nga prkthyesit m t mir t saj n anglisht egjermanisht.

Autor i romanit"Lkura e qenit" sht Fatos Kongoli.Fatos Kongoli ka studiuar pr matematik por ka punuar njkoh t gjat si gazetar. Ka shkruar shum libra. Shumica prejtyre jan prkthyer e botuar n Franc, Itali, Zvicr, Greqi,Gjermani, Poloni, Sllovaki, Bullgari e Serbi. sht fitues ishum mimeve kombtare e ndrkombtare. Ja disa vepra t

tij: Ne te tre, I humburi, Kufoma, Iluzione n sirtar,Si-do-re-la etj. Sot, Kongoli sht nj nga shkrimtart m tnjohur t letrsis bashkkohore shqiptare.U lind n Elbasan n vitin 1944.

Gazeta e par n historin e gazetaris son besohet t jet Shqiptari i Italis e DeRads e cila doli n vitin 1860. N kt shekull ishteRilindja Kombtareshqiptare q

bnte t qarta krkesat kryesisht lirimtare t saj para publikut vendor e ndrkombtar.DeRadabotoiedhe revistn e par me titull Flamuri i Arbrit (1883-1887).

N Kosov sot botohen shum gazeta. Ja disa prej tyre:Kosova sot,Bota sot,Zri,Epoka e re,

Lajm,Exprsee,Infopres etj.

http://sq.wikipedia.org/wiki/Skeda:Fatos_kongoli.jpg

8/13/2019 Letersi_2014

8/14

28.far dshiron t thot populli yn kur prdor proverbin Ai q prton sot dot`pendohet nesr?

29.Fjalori latinisht-shqipsht vepra e par n leksikografin shqiptare t ciln e botoi:

Frang Bardh

30.Kush mblodhi n Kosov anekdota popullore, folklor e etnologji shqiptare?

Anton etta

31.Pesqind vjet m par ishte Marin Beikemiq hapi shkolln e par jasht atdheut.N cilin qytet t Italis u hap kjo shkoll?

Venediku

Kur populli yn prdor kt proverb, ai ather dshiron t theksoirndsin q ka PUNA pr zhvillimin e njeriut dhe shoqris njerzoren prgjithsi.Proverbat kan fuqi t madhe shprehse. T formuluara shkurt e bukur ato

pasqyrojn urtsin popullore, filozofin dhe historin e nj populli.

Veprn e par leksikografike, fjalorin Latinishtshqipe,e botoi Frang Bardhi n vitin 1635. Leksikologjia studionfjalort dhe leksikografi i par shqiptar sht Frang Bardhi.Bardhi sht autori i tret i rndsishm i letrsis s vjetrshqiptare. Fjalorin e botoi n Rom. N kt fjalor Bardhi

prfshiu edhe disa 113 proverba shqipe. Frang Bardhi ishteedhe nj nga t part folklorist e etnograf shqiptar.

N Kosov ka mbledh anekdota popullore, ka sistemuarfolklor e etnografi shqiptare profesor Anton etta. N vitet90-t nis me disa bashkpuntor Lvizjen gjithkombtare,

historike pr faljen e gjaqeve dhe pajtimeve n Kosov. Nhistorin ton m te re kjo Lvizje e profesor etts pr tbashkuar shqiptart n at koh kur Serbia bhej gati pr tnazhdukur nuk do t harrohet kurr pr shum arsye. Anton ettadrejtoi pr shum vite Sektorin e Folklorit n InstitutinAlbanologjik t Prishtins. Ai u b njohs i thell dhe studiues ispikatur i kulturs popullore, dokeve, riteve, miteve shqiptare em gjer. Kishte mbaruar Liceun e Kors dhe kishte studiuarRomanistik n Beograd. Vdiq n Prishtin n vitin 1995.

Mes viteve 15001504 shkodrani MarinBeikemi hapi t parn shkoll shqipe n Venedikt Italis. Msues t par ishin Beikemi dhe MarinBarleti. Objektii shkolls u ngrit me ndihmn emrgimtarve shqiptar q jetonin n kt qytet.Fasada e jashtme e ktij objekti paraqet pamje ngalufta e popullit ton pr liri dhe pr habi, si e tillruhet edhe sot.

8/13/2019 Letersi_2014

9/14

32.Voskopoja dikur ishte qendr e rndsishme kulturore jo vetm pr shqiptart. Kishteshkolln e vet t quajtur Akademia e Re si dhe shtypshkronjn. N cilin shekullVoskopoja ishte qendr e famshme e arsimimit dhe e kulturs shqiptare?

Pamje nga Voskopoja

33.Si quhet romani i fundit i Kadares i prkthyer ne suedisht n prill t vitit 2007?

Ballina e romanitPrilli i thyer n suedisht

34.Tekstin e hymnit ton kombtar e shkroi ?

Asdreni

35.Si quhet drama e par e shkruar n gjuhn shqipe?

Ne shekullin e XVlll qendr shum e rndsishme arsimore

e kulturore n jugun e Europs ishte Voskopoja. Vosjkopojashtrihet 13 km n perndim t Kors. Kishte shtypshkronjn evet q ishte e para n Ballkan dhe Bibliotekn e njohur. Nvitin 1720 u themelua shkolla e mesme e quajtur Akademia eRe n t ciln jepnin msim Teodor Kavaljoti, Anonimi iElbasanit, Dhaskal Todrietj. Voskopoja ishte edhe qendr eartit pamor. Aty pikturuan Kostantin e Athanas Zografi,Thedhor Sino veprat e t cilit jan gjetur edhe n Hungari,Slloveni, Serbi, Austri etj. N Voskopoj u prkthyen n shqipEzopi dhe shum libra fetare.

Vepra e fundit e Ismail Kadares prkthyer nsuedisht titullohet Grymma april.Vepra sht

prkthyer nga frngjishtja n suedisht ndrsa romani nshqip titullohet Prilli i thyer. Edhe kjo vepr sht

botuar nga shtpia botuese me fam n Suedi AlbertBonniers Frlag dhe vepra sht mirpritur e shoqruarme kritika t shumta afirmative.

Tekstin e hymnit ton kombtar e shkroiAsdreni.Asdreni shkroi edhe kto vepra:

Rreze dielli (1904)ndrra e lot (1912)Psalme murgu (1930)Kambana e Krujs(1937)

Emira e Anton Santorit sht drama e par e shkruar ngjuhn shqipe.

http://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.icaa.org.al/imazhe/kisha_madhe.jpg&imgrefurl=http://www.icaa.org.al/chu.html&h=533&w=800&sz=400&hl=sv&start=16&usg=__pzJnbYX1AFaHfcdjOLZuSRFjr_w=&tbnid=ewS2qZbHMMFqqM:&tbnh=95&tbnw=143&prev=/images%3Fq%3DVoskopoja%26gbv%3D2%26hl%3Dsv%26sa%3DG

8/13/2019 Letersi_2014

10/14

36.T dim pr shkrimtarin(Librin me vjersha Baba Tomori dhe komedin e bukur 14 vje dhndr eshkroi?)

ajupi

37.N ltrsin ton nj shkrimtar i madh quhet Poet i mjerimit. Po, kush sht ky poet idashur q me art luftoi mjerimin shoqror t kohs s tij?

Migjeni

38.Vjershat e bukura Vdekja e Nositit dhe Poradeci i shkroi liriku m i madh ishekullit XX. Kush sht ky shkrimtar?

Shtatorja eLasgush Poradecit

39.N Spanj luftoi fashizmin, n letrsin ton botoi poezi, tregime, romane dheprktheu bukur nga gjuht tjera n shqip. Lexuesit shqiptar e kujtojn me respektsidomos pr romanin Hasta la vista. Fjala sht pr...?

Veprat Baba Tomori dhe komedinKatrmbdhjet vje dhndr i ka shkruar

ajupi.ajupi u lind n Sheper t Zagoris n vitin 1866. Uarsimua n nj shkoll franceze kurse n Zvicrdoktoroi pr drejtsi. Punoi avokat n Egjipt dhemori pjes aktive n lvizjen patriotike shqiptare tkohs. sht i njohur pamfleti i tij Klubi iSelanikut ku drrmon armiqt e brendshm tlvizjes kombtare. ajupi shkroi edhe kto vepra:BabaMusalakuriq(satir), Burri i dheut(tragjedi), Pas vdekjes(komedi). ajupi prktheun shqip prrallat e bukura t La Fontenit. Vdiq nEgjipt m 11 korrik 1930.

Ky poet i madh sht Migjeni.Migjeni u lind n Shkodr n vitin 1911. U shkollua nShkodr dhe n Manastir t Maqedonis. Nj koh

punoi msues. Ka shkruar poezi e proz. Vepra m enjohur e tij Vargjet e lira u botua n vitin 1936.Vdiq n Itali n vitin 1938, ende pa i mbushur 28 vjet.

sht shkrimtar shum i dashur nga lexuesit shqiptar.

Ky shkrimtar i madh i letrsis shqiptare ( liriku m imadh i shekullit XX ) sht Lasgush Poradeci.Lasgushi ka shkruar kto vepra:

Vallja e Yjve lirik 1933Ylli i zemrs lirik 1937Ekskursion teologjik i SokratitMbi taKamadeva

U lind n vitin 1899 dhe vdiq m 12 nntor t vitit 1987.

8/13/2019 Letersi_2014

11/14

Petro Marko

40.N historin e letrsis son nis i pari fillet e prozs moderne shqiptare. ShkroiPoemin kosovar, Sulm e lot, Tregime t mome shqiptare etj. Si quhet kyshkrimtar?

Mitrush Kuteli

41.Romani Lumi i vdekur kapr subjekt dashurin mes Adilit kosovar e Vitsmyzeqare. Kush e shkroi Lumin e vdekur- romanin me prmbajtje gjithshqiptaredhe stil t prkryer?

Jakov Xoxa

42.Kush ka shkruar kto vepra: Njeriu me top, Komisari Memo Shklqimi dhe rniae shokut Zylo etj,?

DritroAgolli

Fjala sht pr romancierin e njohur shqiptarPetro Marko. Petro Marko u lind n Dhrmi m1913. Shkruar kto vepra:Hasta la vista 1958, Qyteti i fundit 1960,Nj emr n katr rrug, Ara n mal,

Nata e Ustiks, Shpella e piratve,Horizont etj. Mori pjes si vullnetar n Luftne Spanjs. Vdiq n Tiran n vitin 1991.

Ky shkrimtar quhet Mitrush Kuteli.

Kuteli shkroi shum vepra. Ja disa prejtyre:Net shqiptare, Pylli i gshtenjave,Ago Jakupi e rrfime tjera, Sulm elot, Shnime letrare, Balt etok, N nj cep t Iliris sposhtme, Tregime te momeshqiptare etj.

Kt roman t bukur t letrsis son e ka shkruarJakov Xoxa.Xoxa ka shkruar edhe kto vepra:

Lulja e krips dheJuga e bardh

Jakov Xoxa sht nj nga stilistt m t mdhenj tprozs shqipe.

Kto vepra i shkroi Dritro Agolli.U lind n Menkulas t Devollit n vitin 1931.Lexuesit i lexojn m dshir vjershat e tij, kngtart ikndojn me knaqsi poezit e tij (kujto Poari ),regjisort bn filma disa nga romanet e tij (kujtofilmat: Komisari Memo e Njeriu me top).sht

prkthyer n disa gjuh botrore. Romani satirikShklqimi dhe rnia e shokut Zylo pati shumsukses n frngjisht. N tetor t vitit 2013 mori miminKombtar pr Letrsi t Italis Carlo Levi-miminm prestigjioz q ndan Italia pr letrsi.

8/13/2019 Letersi_2014

12/14

43.Romanet Dhjetori i shqetsuar dhe Dikush me buzqeshte jan vlersuar lart ngakritika letrare. Autori i ktyre veprave sht ...?

Fatos Arapi

44.Miq, Kosova sht gjaku im q nuk falet tha kur ishte fare i ri shkrimtari gjakovarq sot sht poeti m i madh i Kosovs. sht prkthyer n shum gjuh dhe ka marrshum shprblime letrare kombtare dhe ndrkombtare. Si quhet poeti?

Ali Podrimja

45.U lind n Rugov m 1938. Kur u b poet tha:Mos u bj poet nse smund t vdesshpr secilin varg, t vdessh pr seciln fjal.

Vepra Karvani i bardh e bri romancier modern shum t njohur n Kosov. Siquhet shkrimtari?

Azem Shkreli

Ky shkrimtar sht Fatos Arapi.Edhe romanet edhe poezit e tij jan kryevlerat letrsis son te re. Arapi ka shkruar poezi tfuqishme dhe proz mjaft interesante.

Ky poet shqiptar quhet Ali Podrimja.Podrimja ka filluar t shkruaj poezi fare i ri.Librin e par me poezi e boton kur ishte ngjimnaz (Hija e toks). Ka shkruar shumvepra. Ja disa prej tyre: Dhimb bukur,Sampo, Torzo, Lum, lumi, Zari,Buzqeshje n kafazetj. Ka botuar edhe dylibra me proz: Burgu i hapur-1998 dheHarakiri-1999. Jeton n Prishtin. U lind nGjakov m 1942 kurse vdiq n Paris m 2012.

Ky shkrimtar i madh i Kosovs quhet Azem Shkreli.Ka botuar kto vepra me poezi: Bulzat, ngjujt errugve, E di nj fjal prej guri, Nga bibla eheshtjes, Pagzimi i fjals, Nata e papagajve,Lirik n shi, Zogj n gur etj. Ka shkruar edhekto vepra n proz: Karvani i bardh, Syt eEvs, si dhe dramat: Fosilet dhe Varri i qyqes.Poezit e tij jan prkthyer n shum gjuh. Ishtedrejtor i Kosovafilm-it dhe i Teatrit kombtar. Vdiq n

pranvern e vitit 1997 n Prishtin.

8/13/2019 Letersi_2014

13/14

46.Vjersha Mori Shqypni e mjera Shqypni (botuar m 1873) sht nj nga poezit mt njohura dhe m popullore n mbar letrsin shqiptare. Kush e shkroi?

Pashko Vasa

47.Kur u shfaq si krijues pati pak lexues e shum mohues. Shkroi kryesisht prozmoderne si bie fjala romanin Oh!. sht ky...?

Anton Pashku

48.U lind n Plav t Malit t Zi m 1916. Botoi librat me poezi: Pr ty, Avsha Adadhe Brigjet. Ky shkrimtar sht?

Esad Mekuli

49.Cili lloj i letrsis sht m i hershm?

Vjershn Mori Shqypni e mjera Shqypni e shkroiPashko Vasa.

Ishte shkrimtar e lufttar i madh i Rilindjes kombtare. Punoiedhe si diplomat, shrbeu sekretar n ambasadn e Britanis sMadhe dhe guvernator n Liban.Vjersha Mori Shqypni... u b nj hymn i shqiptarve. Nvitin 1890 boton n frngjisht romani e par shqiptar Bardhae Temalit n Paris. Vdes n Liban n vitin 1892 kurse pasLuft s Dyt eshtrat iu solln n vendlindje.

sht ky shkrimtari i njohur Anton Pashku.Ky shkrimtar n fillim nuk sht kuptuar mirnga lexuesit tan. Konsiderohej shum i mbyllur,hermetik. M von sht kuptuar rndsia e tij nletrsin ton. Ka shkruar kto libra me tregime:Kulla, Kjasina, Lutjet e mbrmjes;dramat: Gof, dhe Sinkopa si dhe romaniOh!. Stili letrar i prozs s A. Pashkut sht

nga m t bukurit n prozn e pas Lufts sDyt. U lind n vitin 1937 n Prizren dhe vdiq nvitin 1995 n Prishtin

Ky shkrimtar sht Esad Mekuli.Ishte nj nga shkrimtart m t mdhenj shqiptar n Mal tZi. Ka botuar kto vepra: Pr Ty, Avsha Ada dheBrigjet. Ka prkthyer n shqip letrsi t huaj dhe ka drejtuar

pr shum vite revistn letrare t njohur dikur n Kosov Jetae Re. Pr punn e tij atdhetare sht burgosur nga regjimi

jugosllav i kohs. Me profesion ishte doktor i shkencaveveterinare. Vdes n Prishtin n vitin 1993. Mori edhe shumshprblime letrare.

Letrsia gojore sht lloj m i hershm i letrsis.Kur u zbulua shkrimi lindi nj art i ri m emrin letrsi.

http://images.google.se/imgres?imgurl=http://letersia.zemrashqiptare.net/images/articles/2007_07/2995/u1_Esad-Mekuli.jpg&imgrefurl=http://letersia.zemrashqiptare.net/article/English/ClassicalAuthors/2995/&usg=__2AWNzZ_oDgqqojw1maSglXD__js=&h=29http://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.zymi-has.com/images/anton-pashku.jpg&imgrefurl=http://www.zymi-has.com/people/antonpashku.html&usg=__Mn6NoiDXu79HjJ83urK33J9imS4=&h=195&w=200&sz=11&hl=sv&start=2&tbnid=r2GaGeIhRDqSYM:&tbnh=101&tbhttp://images.google.se/imgres?imgurl=http://www.agimi.com/kulture/lidhja-e-prizrenit/image/image014.jpg&imgrefurl=http://www.agimi.com/kulture/lidhja-e-prizrenit/lidhja-prizrenit6.htm&usg=__0t410-HrmbBF8HucaBuOQTdLd2I=&h=534&w=424&sz=29&hl=sv&

8/13/2019 Letersi_2014

14/14

50.T dim pr shkrimtarin( Cilat jan veprat kryesore t Ramiz Kelmendit?)

Ramiz Kelmendi

Veprat kryesore t Ramiz Kelmendit jan: Vija evrrag, Dy rrfime, Letra prej Ulqini, Heshtja earmeve, Ahmet Koshutani, Abrakadabra, Shtat

persona ndjekin autorinetj. Ramiz Kelmendi u lind nPej n vitin 1930. N Pej kreu shkolln fillore kurse t

mesmen n Prishtin. Studimet pr Gjuh e Letrsi shqipei kreu n Beograd. Ishte gazetar n Rilindje, redaktor iZanit t rinis, kryeredaktor n Redaksin e botimeve

Rilindja dhe profesor n Shkolln e Lart Pedagogjike nPrishtin. Ramiz Kelmendi sht shkrimtari m eminent i

prozs shqipe n Kosov.

Shnim: Pr t formuluar pyetjet sht marr n konsiderat Kurrikula e shkollsshqipe t msimit plotsues n diaspor t botuar nga Ministria e Arsimit, eShkencs dhe e Teknologjis e Republiks s Kosovs n nntor t 2007.