Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
! &!
[1&J*+T)-3,'>$"O$\*',$".!/$$
K)),+$B2'$Q71,-'$$
H==8FR$QFRRZ]K$^=VAKV$8Z;P$SZ;V$KV$=VAK8K$=8R$$$$$!#$ZV^KZAZV]$$$Q#,$*'$;#2#+"$"1,$"#$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$,/''#+$*+"*%*"/#)#$;/&-#&'$-&00,$4*<+5$A+$U#"#&)1+"$;%$;)*<2,$"1,$"#$&*<2',#$K$[$%1+$"#$;#%0)2*+-$311&$)*#=',$IS$[$%1+$7#,$,0,1)#$%#&30-#+$*+$4*<+$;#4*,$7##=,5$B#$S$[$&*<2',#+$;#4*,,#+$fI$[$%1+$7#,$%#&30-#+:$811&3##$U#"#&)1+"$*+$./&0(1$+1$h0)#+$*+$"#$,0($',11,5$A+$M#)-*#$;%$*'$"1,$[$311&$If$[C$$$
$$$
."#6"7'(,&;"78++#%&58"#&6"&;"#"76&$$N11&$%00&1)$002$"#$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$,/''#+$)1+"#+$4*<+$$#+0&35$.&$4*<+$3##&"#&#$,7#0&*##+$"*#$(&0;#&#+$,#$%#&2)1&#+$811&03$#&$40:+$-&0,#$%#&'97*))#+$4*<+$0($0+4#$11&"#$,/''#+$&*<2#$#+$1&3#$)1+"#+5$B#$-&00,',#$%#&'97*))#+$;#',11+$#&$,/''#+$#+#&4*<"'$$)1+"#+$0=$-#;*#"#+$1)'$FG:$$E#',$./&0(1:$$Y/',&1)*#:$@1+1"1:$U*#/8$V##)1+"$#+$1+"#&4*<"'$"*%#&'#$)1+"#+$*+$Y=&*21:$%00&1)$,#+$4/*"#+$%1+$"#$G171&15$V/*"!$#+$N*""#+!$Y3#&*21$#+$V/*"!Y4*#5$B#$%#&'97*))#+$4*<+$-&00,5$63$##+$;##)"$,#$-#%#+T$"#$-#3*""#)"#$Y3#&*211+$*'$KJ$2##&$&*<2#&$"1+$##+$*+80+#&$%1+$N*""#+!Y3#&*21$#+$IJ$>$&*<2#&$"1+$"#$-#3*""#)"#$*+80+#&$%1+$Y=&*215$V#)='$fJ$2##&$&*<2#&$"1+$"#$1&3',#$Y=&*21+#+$*+$N1)*$#+$.,7*0(*#5$$$Q#,$*'$0(3#&2#)*<2$"1,$"#4#$%#&'97*))#+$+*#,$+*#/8$4*<+:$311&$1)$;#',11+$$'*+"'$7#,$;#-*+$%1+$"#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#$:$40$&0+"$KRSJ5$Q0#$"1,$203,$4/))#+$8#$',&12'$4*#+5$h1'$"#$)11,',#$<1&#+$;#-*+,$"11&$%#&1+"#&*+-$*+$,#$203#+$*+$)1+"#+:$"*#$#90+03*'97$',#&2$-&0#*#+:$;%$$@7*+1:$?/')1+":$A+"*15$
2
De grote verschillen in welvaart leiden in grote gebieden van onze wereld tot opstanden en oorlogen, denk aan de stammenoorlogen in Afrika en de volksopstanden in het Midden Oosten. Dit is mede omdat er in deze landen vaak willekeurig geregeerd wordt en er weinig individuele vrijheden voor burgers zijn. In februari 2011 werd in Egypte Hosni Mubarak afgezet. De gemiddelde Egyptenaar heeft een inkomen dat 12 % is van de gemiddelde Amerikaan. Hij leeft gemiddeld 10 jaar korter. 20 % van de bevolking leeft dik onder de armoedegrens. De reden van de opstand is dan ook duidelijk. De vraag die men zich kan stellen waarom Egypte zo arm is. Diverse wetenschappers hebben daar in het verleden een antwoord op proberen te geven Er wordt gewezen op de geografische omstandigheden van Egypte. Het land bestaat grotendeels uit woestijn, het is er te droog en een productieve landbouw is onmogelijk. Er zijn weinig bodemschatten. Anderen wijzen op culturele factoren. De Egyptenaren hebben niet het juist arbeidsethos. De hitte werkt luiheid in de hand. Ook de Islam zorgt voor stilstand. Economen zeggen vaak dat de machtshebbers in Egypte gewoon niet weten wat nodig is om hun land welvarend te maken. Als ze de juiste beleidsmatige adviezen krijgen zal alles beter worden. Maar de man op de straat, of in het geval van Egypte de opstandeling op het Tahrirplein in Suez, heeft een geheel andere mening. De demonstranten geven de schuld van de armoe aan corruptie, de gebrekkige publieke voorzieningen, het ontbreken van gelijke kansen en opleidingen, aan repressie en de afwezigheid van politieke grondrechten, het gebrek aan efficiency van de regering. Volgens hen is het eerste wat moet gebeuren het breken van allerlei monopolies van de kleine heersende elite en de machthebbers moeten opstappen. Wie heeft gelijk? Het volk of de wetenschappers? Dat is natuurlijk niet alleen een theoretische vraag, maar ook uitermate practische voor landen die hun welvaart willen vergroten, maar bv ook voor ontwikkelingshulp. 2. THEORIEEN 2.1 De geografische hypothese. Arm of rijk is een gevolg van geografische verschillen. Rijke landen liggen in qua klimaat gematigde zones, arme meestal in tropische gebieden. De belangrijkste verklaring is dat tropische bodems geen productieve landbouw mogelijk maken, vooral door een tekort aan water. Ook het ontbreken van bodemschatten leidt tot armoe.
! %!
$)"&8#401%9+#"&1+78"&/++(&
$$$a1&#"$B*130+"$_#90)00-$#+$#%0)/,*#$;*0)00-`$-##=,$##+$%#&2)1&*+-$%00&$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$#+$3197,$*+$"#$8#&#)"$"*#$11+')/*,$;*<$"#$-#0-&1=*'97#$7W(0,7#'#5$$Q*<$%&11-,$4*97$1=$811&03$"#$##&',#$;#'971%*+-$#+$8#)%11&,$0+,',0+"$*+$./&14*#:$1)'$1))#&##&',#$*+$"#$%&/97,;1&#$71)%#$311+$*+$Y4*#5:$7#,$-#;*#"$,/''#+$"#$./=&11,$#+$"#$H*;&*'5$$$A+$"*,$-#;*#"$*'$&0+"$KKJJJ$1)'$##&',#$)1+";0/8$0+,',11+5$.+$811&03e$$$Q*<$-##=,$1)'$%#&2)1&*+-$"1,$"00&$,0#%1))*-#$03',1+"*-7#"#+$"#$<1-#&'k%#&413#)11&'$*+$"*,$-#;*#"$)1+";0/8#&$3#,$##+$%1',#$%#&;)*<=()11,'$20+"#+$80&"#+$"00&$"*#&#+$#+$()1+,#+$,#$"03#',*9#&#+5$B03#',*9#&#+$*'$+*#,$,#33#+:$311&$*+$-#%1+-#+'971($=022#+5$U*#,$#)2$"*#&$)##+,$4*97$7*#&%00&5$.&$4*<+$"*#&#+$"*#$;%$'#2'$8#*-#&#+$*+$-#%1+-#+'971($_;%$)/*(11&"#+`5$.&$4*<+$"*#&#+$3#,$##+$4##&$2811"11&"*-$21&12,#&:$;%$"#$;/==#)$0=$7#,$+*<)(11&"5$G03'$*'$7#,$+*#,$#90+03*'97$03$,#$"03#',*9#&#+5$B#+2$;%$11+$"#$)1+-413#$-&0#*$%1+$##+$0)*=1+,5$E##&$1+"#&#$"*#&#+$4*<+$30#*)*<2$,#$71+,#&#+$03"1,$4#$'+#)$*+$(1+*#2$&12#+5$B#+2$11+$7#,$7#&,5$$$D*,#*+"#)*<2$4*<+$1)'$-&0,#$S$0%#&-#;)#%#+$7#,$(11&":$7#,$'9711(:$"#$-#*,:$"#$20#$#+$7#,$%1&2#+5$Y)$"#4#$"*#&#+$2813#+$%00&$*+$./&14*#5$A+$V!Y3#&*21$;%$2813$7#,$(11&"$+*#,$%00&5$B#4#$"*#&#+$4*<+$/*,#&31,#$;#)1+-&*<2$%00&$%0#"'#)$#+$"#$0+,8*22#)*+-$%1+$"#$)1+";0/8:$811&"00&$##+$#+0&3#$-&0#*$*+$8#)%11&,$20+$0+,',11+$5$B#+2$11+$%0#"*+-'3*""#)#+$1)'$%)##'$#+$3#)2:$311&$002$11+$"#$*+%)0#"$%1+$3#',:$)##&:$,&1+'(0&,5$$$A+$./&14*#$20+"#+$002$"#$;#)1+-&*<2',#$()1+,#+$-#"03#',*9##&"$80&"#+5$.&$4*<+$91$IJJJJJ$'00&,#+$8*)"#$()1+,#+:$311&$')#97,'$O$'00&,#+$)#%#&#+$OJ[$%1+$0+4#$-#81''#+:$401)'$-&11+:$,1&8#:$&*<',:$31*':$2+0))#+5$$$602$"#4#$()1+,#+$2813#+$%00&$*+$./&14*#5$B*%#&'#$1+"#&#$-#;*#"#+$71""#+$-##+$%00&$90+'/3(,*#$-#'97*2,#$()1+,#+$:$%00&1)$03"1,$"#$#)"#&'$11+8#4*-#$()1+,#+$,#%##)$%00&$"#$
4
mens onverteerbare vezels bevatten. Het vervolg van de theorie van Diamond behelst, dat landbouw het mogelijk maakte om vaste woonplaatsen te kiezen, waardoor grotere bevolkingsconcentraties konden ontstaan. Daardoor ontstonden kenmerken van welvarende landen zoals arbeidsspecialisatie, handel, verstedelijking, diverse politieke ontwikkelingen en vooral meer welvaart. 2.2 De culturele hypothese Hierbij wordt een verband gelegd tussen welvaart en cultuur, tussen welvaart en een stelsel van waarden en normen, bv religie. Vaak wordt bv gezegd dat Afrikanen arm zijn omdat men niet het juist arbeidsethos heeft en niets wil weten van moderne technologie. Zij geloven nog in heksen en magie. Zuid Amerikanen zijn van nature lichtzinnig en verkwistend. Ook de Islam is zeer behoudend en de oorzaak van armoe. De godsdienst staat niet toe dat er onderzoek gebeurt in de natuur want dat is ingrijpen in Gods orde. Ook recent, bij de economische crisis, werd vaak verwezen naar de cultuur van landen. Zuid Europa is verkwistend en lichtzinnig, N Europa is spaarzaam. En Italianen en Grieken werden flink verketterd! De bekende socioloog Max Weber legt een verband tussen de protestante ethiek , kapitalisme en welvaart. Hij wijst erop dat landen als Engeland en Holland als eerste economisch succesvol waren.In meer op het katholicisme georienteerde landen in Zuid Europa kwam de welvaart later. Hij wijst ook op de Pilgrim Fathers die om godsdienstige redenen naar Amerika trokken en daar economisch zeer succesvol waren. Weber beschouwt de protestantse werkkethiek als de basis voor de Europese en Amerikaanse welvaart. De protestantse ethiek legt een verband tussen rijkdom, hard werken en bescheiden leven. 2.3 De onwetendheidhypothese Deze stelt dat er ongelijkheid is omdat we niet weten hoe arme landen welvarend kunnen worden gemaakt. Wordt door vele economen aangehangen. Zij stellen dat als de markten falen men niet weet hoe dit op te lossen. Men wijst bv op het bouwen van fabrieken op verkeerde locaties. Bv een schoenfabriek in Ghana werd gebouwd op 800 km van leerlooierijen en 300 km van grote steden. En een mangoconservenfabriek op een plaats waar geen mango,s te vinden waren. 2.4 Het verhaal van het i.q. De psycholoog Lynn en de econoom Vanhaven beweren dat verschillen in welvaart zijn toe te schrijven aan verschillen in intelligentie. Afrika is zeer arm en dat komt door incompetentie, corruptie in alle geledingen van de overheid, het ontbreken van een slimme ondernemende middenstand. En dat komt weer door het lage I.q. De blanken zijn slimmer dan zwarten, heeft men uitgezocht.
! #!
$$B#$%#&2)1&*+-$*'$"1,$*+,#))*-#+,*#$8#)*'811&$',#&2$80&",$;#(11)"$"00&$"#$-#+#+$311&$"11&+11',$002$"00&$"#$03-#%*+-5$E#)%11&,:$-0#"#$%0#"*+-$%#&-&00,$"#$7#&'#+91(19*,#*,5$B11&+11',$80&",$3#+$*+$8#)%1&#+"#$)1+"#+$%##)$-#,&1*+"$%*1$0+"#&8*<'$#+$7#,$,0#(1''#+$%1+$"*%#&'#$%11&"*-7#"#+:$811&"00&$7#,$A5i5$H0#+##3,5$D*,$3#,*+-#+$;)*<2,$"1,$%1+$,0#+13#$%1+$7#,$*i$*+"#&"11"$'(&12#$*':$311&$+*#,$$*+$1&3#$)1+"#+5$$$:#$A-$,'+7,7*7,&'-)-$7?-&1,-$B2'$A21&'$=(-I&>)*$-'$;2I-+$8&J,'+&'$$$$V*<$7#;;#+$7/+$0(%1,,*+-#+$%#&800&"$*+$7#,$;0#2$Xg$E11&03$'033*-#$)1+"#+$&*<2$4*<+$#+$1+"#&#$1&35g$.#+$;0#2$"1,$%1+8#-#$7#,$0+'W',#31,*'97#$21&12,#&$81,$30#*)*<2$*'$,#$)#4#+:$#97,#&$##+$'971,$%1+$*+=0&31,*#$;#%1,C$E#$-11+$(&0;#&#+$7/+$,7#0&*#$'13#+$,#$%1,,#+5$A+$7/+$%#&711)$203,$%##)$;0#*#+"#$$-#'97*#"#+*'$%00&C$$$E#$;#-*++#+$3#,$I$%00&;##)"#+$811&3##$"#$1/,#/&'$"#$40</*',$;#'(&02#+$,7#0&*##+$=0&'$0+"#&/*,$71)#+5$$$:#!$V&>2)-+$
35,+7'$G*"H'05&/"%&/44#&I958"(J&"(&35,+7"$=&KLM&I9"("6"(J&&
$$
$
6
Eerst het verhaal van Nogales, een stad op de grens van VS en Mexico. De stad is door een hekwerk in tweeen verdeeld. Aan de Noordkant is men burger van de VS. De burgers zijn er goed opgeleid en zijn over het algemeen goed gezond. Er is een goed wegennet, telefoon, riolering. Er is weinig corruptie. Aan de Zuidkant van het hek zitten we in Mexico. De kindersterfte is zeer hoog, de gemiddelde opleiding is zeer laag, de infrastructuur lijkt nergens op en er is veel criminaliteit en corruptie. Men is er 7 maal armer dan in de andere kant van de stad. Uiteraard zijn klimaat en geografische gesteldheid hetzelfde en van oorsprong ook de cultuur. Volgens de schrijvers liggen de verschillen van arm en rijk dan ook niet aan klimaat, cultuur of kennis ,maar aan de economische en politieke instituties van het land. Die zijn heel verschillend, enerzijds in de VS, anderzijda in Mexico. Wat wordt hiermee bedoeld? 3.2 Soorten instituties Zij onderscheiden 2 soorten instituties: -‐De VS behoren tot de landen met inclusieve instituties. Er is een onpartijdig rechtssysteem, er zijn gelijke kansen op onderwijs, er zijn regels om corruptie en misdaad te voorkomen, de mensenrechten worden gerespecteerd, de eigendommen zijn redelijk verdeeld, er is een goede toegang tot financieen, leningen en gezondheidszorg, er is stemrecht en democratie. En vooral: de gewone man kan zich gedragen als ondernemer en talloze initiatieven ontplooien ten gunste van zichzelf, maar vooral ook ten gunste van de samenleving. Daardoor krijgt de creativiteit van de bevolking alle kansen. En er is-‐ en dat is ook een voorwaarde voor inclusieve instituties-‐ een sturende, maar geen alles overheersende overheid. -‐Mexico behoort tot de landen met extractieve politieke en economische instituties. E r is een kleine elite die alle macht in handen heeft. En die wil dat zo houden. Goed onderwijs vormt een bedreiging voor hun, evenals teveel vrijheid voor de burgers. De rechtsgang is niet eerlijk en er is geen goede financiele infrastructuur. De kleine meerderheid verrijkt zich ten koste van de massa, die verboden wordt over bezittingen te beschikken of handel te dtijven. Er zijn veel monopolies, uiteraard ook ten faveure van de rijken. Het onderscheid tussen inclusieve en extractieve instituties is belangrijk: Welvarende volken zijn welvarend omdat ze inclusieve instituties hebben, arme volken zijn arm omdat ze over extractieve instituties beschikken. De reden is dat ze beide andere prikkels uitzenden naar hun burgers. Inclusieve instituten brengen de bevolking ,van hoog tot laag, tot activiteit en inventiviteit; extractieve instituten doen dat niet en -‐nog erger -‐ smoren dit in de kiem. Of een land inclusieve of extractieve instituties ontwikkelt heeft te maken met de
! *!
-#'97*#"#+*'$%1+$"#$)1+"#+:$3#,$1))#&)#*$0+,8*22#)*+-#+:$2#/4#'$#+$03',1+"*-7#"#+$*+$7#,$%#&)#"#+5$F112$002$,0#%1)5$A+$7#,$%#&%0)-$%1+$0+'$%#&711)$4/))#+$8#$3#,$4#%#+3*<)')11&4#+$"00&$"#$-#'97*#"#+*'$%1+$#+2#)#$)1+"#+$81+"#)#+5$$$$d1,#+$8#$03$,#$;#-*++#+$7#,$%#&)#"#+$%1+$"#$FG$#+$N#>*90$##+'$+1"#&$;#2*<2#+5$M#*"#$)1+"#+$81&#+$%1+$0&*-*+#$(&*3*,*#=$#+$8#&"#+$-#20)0+*'##&":$#97,#&$"#$/*,203',$81'$,0,11)$%#&'97*))#+"5$$$/#$A-$>-+(?,-9-',+$B2'$R-6,(&$-'$B2'$9-$4Q$$$/#!$A-$C&)&',+27,-$B2'$S*,9T=I-1,C2UR-6,(&$$
$$$Q#,$90+,*+#+,$8#&"$20&,$+1$KSJJ$-#20)0+*'##&":$7#,$##&',$"00&$"#$G(1+<11&"#+5$M#2#+"#$G(11+'#$=*-/&#+$/*,$"*#$,*<"$4*<+$Q#&31+$@0&,#'$#+$h*41&&05$M*++#+$S$<11&$%#&0%#&"#+$"#$G(1+<11&"#+$7##)$V/*"!$#+$N*""#+$Y3#&*21:$;#71)%#$M&14*)*#5$B1,$"#"#+$"#$h0&,/-#4#+5$Q#,$%#&0%#&#+$%1+$40:+$*33#+'$-#;*#"$81'$%00&$./&0(#1+#+$+*#,$30#*)*<25$N#+$;#'97*2,#$0%#&$3*""#)#+:$"*#$3#+$*+$"#$-#20)0+*'##&"#$-#;#*"#+$1;'0)//,$+*#,$2#+"#+5$$$h*41&&0$%#&')11,$*+$KS]I$3#,$K\I$31+$##+$)#-#&$%1+$"#$A+91X':$##+$)#-#&$%1+$OJJJJ$A+"*1+#+5$Q#,$*+7##3'#$)#-#&$&112,#$%0))#"*-$*+$(1+*#25$N#+$71"$+0-$+00*,$(11&"#+$-#4*#+:$)11,$',11+$21+0++#+:$,&03(#,,#+:$4811&"#+5$N#+$2#+"#$1))##+$2+0,'#+:$;*<)#+$#+$')*+-#&'5$E1,$3#+$%00&1)$002$+*#,$2#+"#:$"1,$81&#+$"#$4*#2,#2*#3#+$"*#$"#$G(1+<11&"#+$3##;&197,#+5$d*#=',$LS$[$%1+$"#$A+"*1+#+#+$8#&"$-#%#)"$"00&$*+=#9,*#'5$$$Q#,$*'$"/*"#)*<2$"1,$"#$G(11+'#$20)0+*',#+$$#&$+*#,$0($/*,$81&#+$03$,#&$()11,'#$-&0+"$,#$20(#+$#+$#&0($,#$-11+$8#&2#+5$U##:$3#+$81'$#&0($/*,$##+$/*,#&',$903=0&,1;#)$)#%#+$,#$)#*"#+$#+$$"#$()11,'#)*<2#$;#%0)2*+-$1)'$')11=$,#$)1,#+$8#&2#+5$N#+$81'$$#&0($/*,$03$"#$811&"#%0))#$;0"#3'971,,#+$*+$7#,$)1+":$%00&1)$-0/"$#+$4*)%#&:$*+$,#$(*22#+$#+$,#$%#&%0#&#+$+11&$7#,$30#"#&)1+"5$G(1+<#$8#&"$#&$'971,!$#+$'971,&*<2$%1+5$
8
Dank zij de aantekeningen van de Spaanse dominicaan Bartalome de las Casas (de Nederlandse Multatuli) is er een behoorlijk inzicht in de aanpak van de Spanjaarden. De aanpak was dat de leiders van de diverse stammen werden gevangen genomen. Vervolgens eiste men alle bezittingen op en liet de inheemse bevolking schattingen betalen. En men deed dit zeer hardhandig. Geweld, folteringen, moordpartijen waren aan de orde van de dag. Als de Indianene niet vermoord werden werden ze behandeld als slaven . Men werd van huis en haard verdreven om te gaan werken in de mijnen.Dat tegen een gering loon en zware belastingen. Het land werd onteigend. Men trad op tegen de godsdienst, tempels werden verwoest etc. Veel later -‐zo na 1800-‐ begon het streven naar onafhankelijkheid in Z-‐en M Amerika zeer sterk te worden en in 1820 verklaarde Mexico zich onafhankelijk. De reden was dat Spanje in Mexico een meer democratische grondwet wilde invoeren.Voor de burger veranderde er echter niks. De leiding van het land was in handen van een een kleine elite, die de grondwet beschouwde als een bedreiging voor hun bevoorrechte positie en het land op een autoritaire manier bleef besturen. Gevolg daarvan was een zeer onrustige bevolking en vele opstanden. De diverse regeringen kwamen telkens ten val. Tussen 1824 en 1876 had Mexico 52 presidenten! De meeste andere Zuid-‐ en Middenamerikaanse landen kenden eveneens een autoritair bewind, vaak militaire regeringen. Duidelijk is dat onder een dergelijk gesternte geen inclusieve instituties kunnen ontstaan. De eigendomsrechten waren onzeker, er is weinig recht uberhaupt, er zijn veel monopolies. De rijken werden rijker en de armen armer. De gevolgen van dit alles zijn ook in de 21e eeuw nog zichtbaar: het deel van Nogales dat van Mexico is, is nog altijd zeer arm. 4.2 De kolonisatie van de VS Hoe ging het in N-‐Amerika? Zo'n 100 jaar later dan Z-‐Amerika , begin 1600, werden de VS gekoloniseerd door Engeland. De Engelsen verwachtten er dezelfde rijkdommen aan treffen als in Zuid Amerika, maar dat viel zwaar tegen. Noord-‐Amerika bleek niet het beste gebied om te koloniseren. Er waren geen gemakkelijk te verkrjigen rijkdommen. Het enige wat de Indianen daar hadden was landbouw en voedsel. Er werden diverse pogingen gedaan om de Indianen voor de Engelsen te laten werken en om voedsel aan de Engelsen te leveren. Oa werden Indianen ondergebracht in kampen, maar er waren teveel ontsnappingen. Alle pogingen mislukten, ook omdat de Engelsen uiteindelijk niet zo hard optraden als de Spanjaarden eerder deden.
9
Gevolg was dat de kolonisten zelf aan het werk moesten. De Engelse regering deed diverse pogingen om te voorkomen dat de kolonisten teveel vrijheid kregen. Oa een poging om het model van de Engelse rurale samenleving in te voeren. In dit model zijn edelen de baas over grote grondgebieden en pachters werken voor hun. Een Engelse tekst uit die tijd zegt: “” Alle kinderen van leenmannen zullen leenman zijn en dat zal gelden voor alle generaties “. De kolonisten en de inheeemse bevolking weigerden echter zich te laten plaatsen in een dergelijke rigide sociale structuur. Geleidelijk begon de houding van de Engelse regering te veranderen en begon men meer vrijheid te verlenen aan de kolonisten. Dat was natuurlijk niet zo vreemd .We spreken over de tijd rond 1720 en de tijdgeest speelde mee. Met de Verlichting begon het denken over hoe de maatschappelijke orde moest worden ingericht voorgoed te veranderen . Vooral ook de Engelse Verlichtingsfilosoof John Locke had een grote invloed met zijn opvatting dat het hebben van eigendom een belangrijke voorwaarde is voor vrijheid. Men kreeg in de VS geleidelijk meer economische en politieke rechten. De kolonien die later zouden uitgroeien tot de Verenigde Staten kregen een gouverneur en een algemene vergadering op basis van stemrecht . Dit was wel het begin van democratie in de VS. In 1776 werd de onafhankelijkheid van de VS uitgeroepen en had het land in 1787 als eerste in de wereld een grondwet. Mede dank zij de industriele revolutie die in Engeland begon en door Engeland naar Amerika werd geexporteerd, was er een enorme groei in handel, industrie, financiele dienstverlening , landbouw en onderwijs. Er waren initiatieven mbt de economische groei in alle lagen van de bevolking. Er waren veel innovaties. Uitgerekend is dat van alle patenten die in die tijd in de VS werden verleend liefst 80% afkomstig was van gewone burgers die vroeger gewoon niet aan de bak kwamen. Edison was een van hen. In Mexico bleek dit alles niet mogelijk. Daar bleef men voortborduren op het oude patroon., zoals we zojuist gezien hebben. Kortom: In de VS kregen door de aanwezigheid van inclusieve instituten alle kansen, in Mexico was het omgekeerd. Dit verklaart de grote welvaartsverschillen, verschillen die we ook nu nog in Nogales aantreffen!En dit ondanks het feit dat Mexico over enorme bodemschatten beschikte en de VS juist niet! We komen nu met een ander voorbeeld. Dit maal uit onze tijd.
! &'!
O#$P&1-2$$$$
$$
C5#"+&355#6&"(&F4'6&&&$A+$"#$I#$E6$81'$c0$;#4#,$"00&$a1(1+5$U1"1,$a1(1+$"00&$"#$-#1))*##&"#+$8#&"$%#&')1-#+$2813$$U!c0$$0+"#&$"#$*+%)0#"''=##&$%1+$?/')1+"$#+$V!c0$0+"#&$"*#$%1+$"#$FG5$$$F00&$"#$I#$E6$81&#+$"#$9/),/&#+$%1+$U$#+$V$%0)',,$%#&-#)*<2;11&5$$$N03#+,##)$#97,#&$4*<+$#&$-&0,#$%#&'97*))#+$5$B#$)#%#+'',1+"11&"$%1+$V!c0$*'$91$KJ>$70-#&$"1+$"*#$%1+$U!c0$Q#,$V$*'$i/1$8#)%11&,$,#$%#&-#)*<2#+$3#,$G(1+<#kh0&,/-1):$7#,$U$3#,$"*%#&'#$Y=&*211+'#$)1+"#+5$B#$-#3*""#)"#$)#%#+'%#&8197,*+-$*+$V!c0$*'$KJ$<11&$70-#&$"1+$*+$U!20$B*,$0+"1+2'$7#,$=#*,:$"1,$U20$0%#&$%##)$3##&$+1,//&)*<2#$#*-#+"033#+$;#'97*2,$"1+$V!c0C$$$$E#)*'811&$81&#+$#&$*+$V!c0$$&#"#)*<2$1/,0&*,1*&#$(&#'*"#+,#+$311&$0+"#&$"#$*+%)0#"$%1+$"#$FG$8#&"$,097$(&*%#!;#4*,$,0#-#',11+5$B#$$0%#&7#*"$%#&)##+"#$2&#"*#,#+$#+$'/;'*"*#'$11+$'/99#'%0))#$;#"&*<%#+5$.&$%0+"#+$*+%#',#&*+-#+$()11,'$*+$7#,$0+"#&8*<'5$.&$81'$##+$'+#))#$0%#&-1+-$%1+$##+$1-&1&*'97#$+11&$##+$*+"/',&*#)#$'13#+)#%*+-5$P#%0)-$*'$"1,$V!c0$##+$"#&$'+#)',$-&0#*#+"#$#90+03*##+$*+$"#$8#&#)"$*'$"*#$%00&1)$-#;1'##&"$*'$0($"#$(&0"/9,*#$%1+$7*-7$,#97:$',11):$1/,0X':$'97#(#+:$#)#9,&0+*915$.&$*'$##+$(1&)#3#+,1*&#$"#309&1,*#$#+$%&*<7#*"$%1+$3#+*+-'/*,*+-5$$$A+$U!c0$2813$0+"#&$*+%)0#"$%1+$"#$?/''#+$##+$&*-*"#$()1+#90+03*#5$P##+$%&*<7#*"$#+$-##+$(&*%#!#*-#+"035$A+$()11,'$%1+$%00&/*,-1+-$81'$#&$197,#&/*,-1+-:$"#$(&0"/9,*%*,#*,$"0+"#&"#$*+$#)211&:$%00&1)$002$*+$"#$)1+";0/85$B#$;#%0)2*+-$80&",$+0-$1),*<"$-#2+#97,$#+$#&$
! &&!
*'$##+$/*,-#;&#*"$'(*0+1-#'W',##35$A+$"#$&*-*"#$0($$-#;00&,#$-#;1'##&"#$',1+"#+'13#+)#%*+-$*'$-##+$30;*)*,#*,$30-#)*<25$B#$700-',#$2)1''#$)##=,$*+$-&0,#$)/>#5$$$F#&'97*))#+$)*--#+$"/'$002$7*#&$*+$"#$'=##&$%1+$*+9)/'*#%#$#+$#>,&19,*#%#$$*+',*,/,#+:$*+$30,*%1,*#:$0()#*"*+-:$*+%#+,*%*,#*,:$,0#(1''*+-$+*#/8#$,#97+*#2#+:$;#,#+$%1+$"#$;/&-#&$;*<$"#$0+,8*22#)*+-$%1+$##+$)1+"5$$$$$M#$%1*(,2)-$52+-'#$N-7$B-1+(?,)$7*++-'$H$-'$F$K*1&<2$$$M#!$%1*(,2)-$52+-'$$$A+$"#$)00($%1+$"#$-#'97*#"#+*'$"0#+$9&/9*1)#$=1'#'$4*97$&#-#)31,*-$%00&5.#+$9&/9*1)#$=1'#$*'$##+$;#)1+-&*<2#$-#;#/&,#+*'$0=$'13#+)00($%1+$03',1+"*-7#"#+$"*#$"#$;#',11+"#$(0)*,*#2#$#+$#90+03*'97#$0&"#$%#&',00&,5$.#+$%00&;##)"$*'$"#$Z&1+'#$&#%0)/,*#$0=$"#$0%#&8*++*+-$%1+$.+-#)1+"$0($"#$G(11+'#$Y&31"1:$811&+1$.+-#)1+"$20+$/*,-&0#*#+$,0,$##+$8#&#)"3197,5$N*''97*#+$002$"#$11+%1)$0($"#$H8*+$H08#&'$*+$Y3#&*21$*+$$IJJK5$$U1$##+$9&/9*1)#$=1'#$*'$7#,$)#%#+$1+"#&'$"1+$"11&%00&5$$$V0X+$9&/9*1)#$=1'#$%0+"$*+$./&0(1$$()11,'$*+$"#$Kf$#$##/85$B#$(#',#(*"#3*#:$"*#$*+$K]f\$/*,;&125$c00()*#"#+$;&197,#+$;#'3#,,#$%)00*#+$#+$&1,,#+$3##$/*,$@7*+1$+11&$@0+',1+,*+0(#)5$B#$(#',$%#&'(&#*""#$4*97$&14#+"'+#)$+11&$./&0(15$@1$"#$7#)=,$%1+$"#$;#%0)2*+-_C`$)#-"#$7#,$)00,<#5$6%#&1)$8#&"#+$-#;#"'"*#+',#+$-#70/"#+:$311&$7#,$;11,,#$+*#,5$$B#$(#',#(*"#3*#$40/$#+0&3#$-#%0)-#+$7#;;#+$0($"#$'13#+)#%*+-:$#97,#&$#&$81&#+$#+0&3#$%#&'97*))#+$,/''#+$E!$#+$6!./&0(15$$$$$602$##+$1+"#&#$9&/9*1)#$=1'#:$+)$"#$Z&1+'#$&#%0)/,*#$*+$KROL$:$)#*""#$,0,$##+$1+"#&#$/*,203',$*+$7#,$E#',#+$"1+$*+$$7#,$60',#+5$B#4#$40/$002$)#*"#+$,0,$8#)%11&,'%#&'97*))#+$;*++#+$E$./&0(15$$$M#"$F'7D,CC-),'>$,'$H$-'$F$K*1&<2$
$
$&
6"&<"$%&
12
Men kende in de 14e eeuw in geheel Europa nog de Middeleeuwse sterk hierarchische feodale orde met koning, edelen, knechten. En een immens verschil tussen arm en rijk. De macht lag geheel bij de adel. De enorme ontvolking als gevolg van de pest zette het sociale, politieke en economische leven echter overhoop. Gevolg van de pest namelijk was een enorme schaarste aan arbeidskrachten, die de fundamenten van het feodale systeem aantastte. In het Westen dreigden de pachters te vertrekken tenzij de heer het contract aanpaste en hogere beloningen verstrekte. De overheid probeerde hier wat aan te doen. Maar blijkens de volgende tekst van de Engelse overheid in 1351 was de overheid er vooral op uit de adel te beschermen: “Nu een groot deel van de bevolking en vooral van de werklieden en knechten in de pestepidimie is overleden, willen sommigen de netelige omstandigheden waarin de meesters verkeren en de schaarste aan knechten kennende, alleen nog dienen tegen een buitensporig loon. Gelet op het ernstige ongemak dat het gebrek aan vooral ploegers en dat soort werklieden kan veroorzaken, achten wji het geboden te verordonneren: dat elke man en vrouw on ons Konoinkrijk Engeland verplicht zal zijn hem te dienen die hem in dienst wil nemen, en hij zal alleen het loon, de vergoeding, beloning of bezoldiging aannemen die op plaatsen waar hij werkt gebruikelijk zijn.”” Deze verordening haalde echter niet veel uit . Integendeel de boeren wonnen aan macht, konden zich beter verenigen en in 1381 brak de boerenopstand uit . Deze leidde tot een grotere zeggenschap, hogere lonen en tot meer inclusieve insttuten. In O-‐Europa was ook de pest, maar daar liep de geschiedenis heel anders. Arbeiders en boeren hadden hier niet de kracht om de situatie naar hun hand te zetten. De Heren hadden de gelegenheid om bij de schaarste aan arbeidskrachten nog meer terreur uit te oefenen, men moest nog harder werken en er was juist minder vrijheid. Deze periode in O-‐Europa staat bekend als de Tweede Horigheid, na de Eerste in de ME. Kleine verschillen als iets minder horigheid in het W, iets meer rechten,een net betere organisatie, meer concentratie van de bevolking , leidden tot diametraal tegengestelde ontwikkelingen. Hier blijkt dus ook uit dat eenzelfde cruciale fase tot verschillende uitkomsten kan leiden. Rond 1600 was de horigheid in het W grotendeels verdwenen en in het O juist versterkt. Het zou leiden tot een grotere vrijheid in het W en tot nu toe ook tot een grotere welvaart. In W-‐Europa deed zich in 1789 nog een andere cruciale fase voor, nl de Franse revolutie. Voor 1789 was Frankrijk een standensamenleving, gebaseerd op horigheid. Er was een absolutistisch bewind van de koning. Maar ook de kerk kon belastingen opleggen aan de burgers . Kerk en adel en betaalden geen belasting.Het Middeleeuwse gildensysteem
13
bestond nog en er werden geen nieuwe ondernemers getolereerd. Kortom een statische samenleving zonder vernieuwigen. Na de opstand van de burgerij tegen adel en kerk kwamen er geleidelijk dezelfde rechten voor iedereen en iedereen kwam in aanmerking voor dezelfde beroepen. Na enkele moeilijke tijden ontstonden inclusieve instituten; het proces van democratisering was niet meer tegen te houden. De Franse ideeen werden op grote schaal geexporteerd naar door Napoleon veroverde landen als de Oostenrijkse Nederlanden, Zwitserland,en grote delen van Italie en Duitsland. Gevolg was dat in de door Napoleon veroverde landen vernieu wingen en industrialisatie veel sneller plaatsvond dan in andere Europese landen als het Oostenrijkse/Hongaarse rijk, O Europa , Portugal en Spanje, die daar een blijvende achterstand aan hebben overgehouden. Napoleon was dus niet alleen een oorlogsmisdadiger, hij exporteerde ook veel liberale ideeen naar het buitenland. En deze landen hadden daar later veel profijt van ! 7 Voorwaarden voor inclusieve instituties Voor het vervolg van ons verhaal is het nuttig eerst wat meer theoretische bespiegelingen te doen over de belangrijkste voorwaarden voor het ontstaan van inclusieve instituties. Er zijn twee belangrijke voorwaarden: er moet sprake zijn van creatieve destructie en een zekere mate van centraal gezag is nodig. 7.1 Creatieve destructie In een staat met extractieve instituten hebben de machthebbers er alle belang bij dit zo te houden. En als een bewind toch wordt omvergeworpen treedt de ijzeren wet van de oligarchie van Robert Michels in werking die zegt dat een autotitair bewind de neiging heeft om opgevolgd te worden door een nieuw autoritair bewind. De reden is dat er geen onderliggende maatschappelijke structuur is die dit kan voorkomen. Maw een autocratisch bewind is bijna niet te verdrijven of wordt opgevolgd door een ander autocratisch bewind. Een belangrijk begrip in dit verband is creatieve destructie, een term afkomstig van de econoom Schumpeter. Dit is het proces van voortdurende innovatie waarbij succesvolle toepassingen van nieuwe tecnnieken de oude tecnnieken vernietigen. Een bedrijf met nieuwe ideeen en technieken oude bedrijven doen verdwijnen. Als de spoorwegen opkomen verdwijnt de postkoets. Mechanisering verdrjift de handenarbeid en daarmee verdwijnen ook vele arbeidsplaatsen. Machthebbers hebben er vaak alle belang bij om vernieuwingen tegen te houden en het oude te handhaven. Je kunt ook zeggen: ze willen niet dat extractieve instituties worden
! &$!
03-#%0&3"$,0,$*+9)/'*#%#5$$B*,$*'$##+$-1&1+,*#$"1,$11+$7/+$3197,$#+$#+0&3#$*+203',#+$+*#,$80&",$-#,0&+"5$N11&$#&$2/++#+$002$'09*1)#$30,*#%#+$4*<+$$;%$1+-',$%00&$311,'971((#)*<2#$0+&/',$"00&$;%5$$7#,$%#&"8*<+#+$%1+$8#&2-#)#-#+7#*"5$.+$"11&03$21+$002$"#$-#80+#$31+$$,#-#+$%#&+*#/8*+-#+$4*<+C$A+$"#$,#>,*#)$8#&"#+$*+$.+-#)1+"$%#)#$3197*+#'$%#&+*#,*-"$"00&$"#$)/""*#,#+5$$Q#,$7/*'$%1+$a07+$F1+:$"#$/*,%*+"#&$%1+$7#,$3197*+1)#$8#%#+:$8#&"$*+$;&1+"$-#',02#+5$$$$
$."#('"%','(,&/+01'("$&
$$N11&$"#$-#'97*#"#+*'$8*<',$/*,$"1,$$*'$7#,$,#-#+70/"#+$%1+$%#&+*#/8*+-#+$*+$##+$',11,$&13(41)*-$*'$%00&$$"#$8#)%11&,$#+$"/'$%00&$"#$;#%0)2*+-5$$$E#$-#%#+$7*#&$#+2#)#$%00&;##)"#+$%1+5$$$!B#$/*,%*+"*+-$%1+$"#$;0#2"&/22/+',$*+$KffS$"00&$a071++#'$P/,#+;#&-$81'$##+$&#%0)/,*0+1*&#$0+,8*22#)*+-$"*#$0515$)#*""#$,0,$##+$#+0&3#$%#&'(&#*"*+-$%1+$*"###+$#+$1)=1;#,*'#&*+-$%1+$"#$;#%0)2*+-5$A+$E!./&0(1$81'$"#$"&/2(#&'$$##+$#+0&3$'/99#'$#+$"#$;0#2"&/22/+',$8#&"$;*++#+$IJ$<11&$*+$-&0,#$-#;*#"#+$,0#-#(1',5$$$.97,#&$;5%5$+*#,$;*<$"#$N0')*3'$*+$7#,$6,,0311+'#$?*<25$.&$8#&"$*+$KfOS$$##+$%#&;0"$0($"#$7#,$"&/22#+$%1+$;0#2#+$*+-#',#)"$#+$"1,$8#&"$(1'$0(-#7#%#+$$*+$KRIR5$Q#,$%#&%0)-$81'$,0#+$$$##+$',&#+-#$90+,&0)#$0($1))#'$81,$-#"&/2,$8#&"5$A+$IJ$<11&$%#&'97#+#+$#&$311&$IJ$;0#2#+5$$$Q#,$-#%0)-$81'$"1,$*+$KOJJ$$+0-$311&$$91$][$%1+$"#$6,,031+#+$-#)#,,#&"$81&#+$,#-#+0%#&$$SJ$,0,$\J$[$*+$E!./&0(1$5$B#$&#"#+$81'$$"1,$"#$'/),1+'$7#,$%#&'(&#*"#+$%1+$*"###+$8*)"#+$,#-#+70/"#+$#+$"#$2#++*'$
15
volledig onder controle wilden houden. Een standaardvoorbeeld van het dom houden van het volk om je eigen machtspositie te beschermen. -‐Een heel belangrijke cruciale fase was de industriele revolutie, die in Engeland begon. Vele landen met een absolutistisch regime als het Ottomaanse Rijk, China, Rusland, Spanje lieten niet alleen na om de juiste maatregelen te treffen voor de industralisatie, maar blokkeerden actief de veranderingen die nodig waren voor de industrialisatie van het land. Het zou leiden tot blijvende achterstanden in welvaart . We geven enkele voorbeelden. -‐Toen de industrialisatie in E'land al lang bezig was was het Habsburgse Rijk (Duitsland en een groot deel van Midden Europa) nog feodaal en de keizer regeerde op een absolutistische manier. Hij wilde in zijn rijk de status qou handhaven. In deze politiestaat werd elk initiatief van de gewone burger de kop ingedrukt. Er waren vele monopolies en handelsbeperkingen. Keizer Frans was tegen industrialisatie, want hij zag in E'land dat dit zou leiden tot concentratie van arbeiders in steden. Hij vreesde het gevaar dat dit machtscentra zouden kunnen worden die in opstand zouden komen tegen zijn absoluut bewind. Hij verzette zich ook tegen de komst van spoorwegen ,waardoor vervoer met paard en kar nog lang doorging in dat Habsburgse rijk. Een uitspraak uit 1821; “Ik heb geen geleerden en vernieuwers nodig maar goede eerlijke burgers. U ,geleerden, moet ze in die zin opvoeden.Als iemand dat niet kan of alsmaar met nieuwe ideeen komt zal ik hem laten verwijderen “. -‐Hetzelfde gebeurde in Rusland. Oa uitte zich dat in 1825 onder Nicolaas I door het blokkeren van het uitlenen van geld aan de industrie en het rechtstreeks verbieden van nieuwe industriele vestigingen. -‐China was rond 1500 even welvarend als Europa. Men had een geschiedenis van vele ontdekkingen, zoals de klok, het kompas, het buskruit, papieren geld, porselein, hoogovens. Maar rond 1500 was het bewind absolutistisch en men blokkeerde allerlei vernieuwingen, waaronder de handel met het buitenland. Elders zag men dat door de handel een nieuwe elite kon ontstaan die een bedreiging zou kunnen vormen voor het bestaande bewind. Ook hier werd de modernisering geblokkeerd. Er is nog een tweede voorwaarde voor het ontstaan van inclusieve instituten. 7.2 Een zekere mate van centraal gezag Dat is nodig want zonder een zekere mate van centraal gezag kunnen inclusieve instituten zich niet ontwikkelen. Een zekere sturing is nodig, echter wel door bestuurders die bereid zijn een deel van hun macht af te staan aan de burgers. Ook vereist de groei naar
16
inclusieve instituten een zekere rust in het land, dat door een centraal gezag wordt gewaarborgd. Belangrijke voorbeelden van het ontbreken van centraal gezag vinden we natuurlijk in diverse Afrikaanse landen. Op veel plaatsen breken er burgeroorlogen uit ,meestal stammenoorlogen, die strijden om grond en om de macht. Vaak is het hier noodzaak dat er een stam is die genoeg macht heeft om het gezag uit te oefeneen. Meestal is dat niet het geval en het is een belangrijke verklaring voor de armoe in Afrika. 7.3 Overgang van extractief naar inclusief Dat is niet makkelijk. In een staat met extractieve instituten hebben de machthebbers er alle belang bij dit zo te houden. En als een bewind toch wordt omvergeworpen treedt de ijzeren wet van de oligarchie van Robert Michels in werking die zegt dat een autotitair bewind de neiging heeft om opgevolgd te worden door een nieuw autoritair bewind. De reden is dat er geen onderliggende maatschappelijke structuur is die dit kan voorkomen. Maw een autocratisch bewind is bijna niet te verdrijven of wordt opgevolgd door een ander autocratisch bewind. Maar vaak gaat aan de overgang van exclusief naar inclusief een cruciale fase vooraf. Dit kan zijn: -‐ een revolutie of opstand van het volk , -‐ kolonisatie of onder de invloed komen van een ander land. Omgekeerd kan, zoals we nog zullen zien, kolonisatie ook leiden tot het omgekeerde proces: afbraak van inclusieve instituten. -‐ echter bij uitzondering kan het ook op meer democratische wijze gebeuren, zoals bv in Brazilie. 8. Waarom begon de industriele revolutie in Engeland? De huidige verdeling van de welvaart in de wereld kan voor het grootste deel verklaard worden door de industriele revolutie die rond 1750 begon in Engeland. Met industriele revolutie wordt bedoeld het omschakelen van handmatig naar machinaal vervaardigde produkten, als eerste in de textielindustrie. Ambachtelijke en kleinschalige werkplaatsen groeiden ui tot een grootschalige industrie.De industriele revolutie leidde tot een enorme groei van de welvaart omdat door de grootschalige productie de prijs van de producten enorm ging dalen. Waarom juist in Engeland? Daarvoor moeten we teruggaan in de geschiedenis. Engeland is de eerste natie waar een begin werd gemaakt met het doorbreken van de absolutistische macht van de koning. Dat wil niet zeggen dat het gemakkelijk ging. De strijd tussen koning , de adel en het gemene volk duurde eeuwen.
! &*!
A+$"#$.+-#)'#$-#'97*#"#+*'$4*<+$#&$##+$(11&$31&21+,#$303#+,#+$11+$,#$8*<4#+$"*#$)#*""#+$,0,$3##&$%&*<7#*"$%00&$"#$;#%0)2*+-5$$$$
$)"&*+,(+&-+#%+&
$$!$M#-*+$KIJJ5$B#$N1-+1$@71&,1$_;#(#&2*+-$1;'0)/,#$3197,$%1+$"#$20+*+-$,#+$=1%#/&#$%1+$"#$1"#)`5$$$M#-*+$KIJJ$1)$2##&"#+$"#$3197,*-#$.+-#)'#$1"#)$4*97$$,#-#+$a1+$V0+"#&$d1+"5$N#+$8*)"#$0%#&)#-$0%#&$"#$;#)1',*+-#+$#+$7#,$0(&*97,#+$%1+$##+$?11"$%1+$IS$7#&#+$,#&$90+,0)#$%1+$20+*+-5$A+$KIKS$8#&"$"*,$-#&#-#)"$%*1$7#,$N1-+1$@71&,15$B*,$*'$##+$8#&#)";#&0#3"$"09/3#+,:$"1,$*'$0(-#+03#+$0($"#$E#&#)"-0#"#&#+)*<',$%00&$"09/3#+,#+$03"1,$7#,$-#4*#+$80&",$1)'$##+$3*<)(11)$%00&$%&*<7#*"$#+$"#309&1,*#5$A+$KI\S$2813$7#,$##&',#$-#204#+$h1&)#3#+,:$;#',11+"#$/*,$"#$1"#)5$$$!$K]OK$B#$M0#&#+0(',1+"5_3##&$4#--#+'971($;/&-#&'`5$$$A+$K]OK$+1$"#$(#',#(*"#3*#$81'$#&$"#$31''1)#$;0#&#+0(',1+":$"*#$)#*""#$,0,$3##&$4#--#+'971(:$002$%00&$;/&-#&'5$B#$0(',1+"$80&",$-#4*#+$1)'$7#,$;#-*+$%1+$7#,$#*+"#$%1+$"#$3*""#)##/8'#$70&*-7#*"5$
$
! &)!
!KROL$B#$-)0&*0/'$&#%0)/,*0+5$A+$"1,$<11&$8#&"$0+4#$E*))#3$AAA$03-0"'"*#+',*-#$&#"#+#+$002$20+*+-$%1+$.+-#)1+"5$.97,#&$0+"#&$%00&811&"#$"1,$"#$a,#+$%1+$7#,$h1&)#3#+,$=0&'$8#&"#+$/*,-#;&#*"5$B#4#$-)0&*0/'$&#%0)/,*0+$)#*""#$,0,$##+$+*#/8#$-&0+"8#,$3#,$%##)$3197,$%00&$7#,$(1&)#3#+,:$01$3;,$"#$$;#+0#3*+-$%1+$"#$20+*+-$#+$;#)1',*+-#+5$$$B#$1)'311&$,0#+#3#+"#$%&*<7#*"$*+$.+-#)1+"$$)#*""#$,0,$"#$0(203',$#+$',##"'$,0#+#3#+"#$*+%)0#"$%1+$"*%#&'#$;#)1+-#+-&0#(#&*+-#+$1)'$)1-#&#$1"#):$-&0+";#4*,,#&':$71+"#)1&#+5$B#4#$"W+13*'97#$2)1''#$%1+$0+"#&+#3#&'$#+$200()*#"#+$$40&-"#$$/*,#*+"#)*<2$%00&$##+$%#&%0#&'&#%0)/,*#$#+$##+$&#%0)/,*#$*+$"#$*+"/',&*#5$A+%#',#&*+-#+$*+$21+1)#+$#+$'(00&8#-#+$)#*""#+$,0,$##+$11+4*#+)*<2#$%#&)1-*+-$%1+$,&1+'(0&,20',#+#+$##+$-0#"#$*+=&1',&/9,//&5$H#-#)*<2#&,*<"$8#&"#+$"#$#*-#+"03'a,#+$%#&;#,#&"5$Y)$*+$K\Lf$8#&"$"#$M1+2$0=$.+-)1+"$0(-#&*97,:$"*#$40&-"#$%00&$)#+*+-#+5$$.&$81'$4#--#+'971($0%#&$;#)1',*+-#+:$30+0(0)*#'$8#&"#+$4#)"413#&:$"#$.1',$A+"*1$@03(1+W$8#&"$0(-#&*97,$#+$#&$81'$##+$-&0,#$/*,;&#*"*+-$%1+$71+"#)$#+$'97##(%11&,5$$$D*,#*+"#)*<2$40/$*+$"#4#$%00&$"*#$,*<"$"W+13*'97#$03-#%*+-$"#$/*,%*+"*+-$%1+$"#$',0033197*+#$40&-#+$%00&$"#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#5$$$
$$
!"#$%"&%#"'(&$$$Y)$&0+"$KRJJ$8#&"$##+$(&*3*,*#%#$',0033197*+#$-#;&/*2,$%00&$7#,$0((03(#+$%1+$3*<+81,#&5$N*<+*+-#+*#/&'$;&197,#+$%#)#$%#&;#,#&*+-#+$11+$#+$a13#'$E1,,$%#&;#,#&"#$"#$&0+"$KR\S$"#$3197*+#$40"1+*-$"1,$"#4#$20+$80&"#+$*+-#4#,$*+$"#$,#>,*#)*+"/',&*#5$Q#,$21&12,#&$%1+$"#$*+"/',&*#$%#&1+"#&"#$%0))#"*-$3#,!$401)'$8#$8#,#+$b$-&0,#$#90+03*'97#$311&$002$-&0,#$'09*1)#$-#%0)-#+:$401)'$%#&',#"#)*<2*+-$#+$90+9#+,&1,*#$%1+$1&30#"#$*+$"#$',#"#+5$$$U1$KRSJ$811*"#$"#$*+"/',*#)#$&#%0)/,*#$0%#&$+11&$"#$FG$#+$1+"#&#$E!./&0(#'#$)1+"#+5$$$Q#,$40/$"#$E#',#&'#$8#&#)"$%0))#"*-$0($4*<+$20($4#,,#+5$B#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#$*'$"11&3##$"#$;#)1+-&*<2',#$9&/9*1)#$=1'#$"*#$7/*"*-#$%#&'97*))#+$*+$8#)%11&,$*+$"#$8#&#)"$-&0,#+"##)'$%#&2)11&,5$$$$$$$$
! &(!
@#$A-$,'B)&-9$B'$C&)&',+27,-$&<$9-$D-)B2217$$$Q#,$20)0+*'#&#+$%1+$)1+"#+$#+$-#;*#"#+$##+$;#)1+-&*<2#$=19,0&$%00&$7#,$%#&'(&#*"#+$%1+$*+',*,/,*#'5$N11&$8#$7#;;#+$*+$V$#+$N$Y3#*21$#+$$"#$FG$-#4*#+$"1,$7#,$7##)$%#&'97*))#+"$21+$/*,(122#+5$$$$!.#+$)1+"$811&$7#,$-0#"$/*,(12,#$*'$Y/',&1)*#5$$$.+-#)1+"$',//&"#$*+$"#$KO#$##/8$%#&00&"##)"#+$+11&$',&1=20)0+*#'$*+$Y/',&1)*#5$B1,$"##"$3#+$##&"#&$$+11&$"#$FG:$311&$+1$"#$0+1=71+2#)*<27#*"$*+$KRO]$20+$"*,$+*#,$3##&5$A+$Y/',&1)*#$800+"#+$4##&$%#&'(&#*"$$91$K$3*)<$$Y;0&*-*+1)'$"*#$0+-#'97*2,$81&#+$03$,#$8#&2#+5$$$B1,$;#,#2#+"#$"1,$"#$.+-#)'#$$-#%1+-#+#+$30#',#+$$8#&2#+:$01$,;%$"#$'971(#+,##),:$$311&$4#$81&#+$8#*+*-$-#30,*%##&"$03$1)'$##+$'00&,$')1%#+$%00&$"#$.+-#)'#$0%#&7#*"$,#$$8#&2#+5$B#$.+-#)'#+$81&#+$-#"80+-#+$4#$3##&$%&*<7#*"$,#$-#%#+$:$01$"00&$4#$"##)'$%00&$4*974#)=$,#$)1,#+$8#&2#+5$$$U1$%#&)00($%1+$,*<"$8#&"#+$"#$-#%1+-#+#+$4#)=',1+"*-#$0+"#&+#3#&'$#+$;#-0++#+$',##"'$3##&$a,#+$,#$#*'#+5$B#$.+-#)'#$&#-#&*+-$;00"$%##)$8##&',1+"$311&$#&$0+,',0+"$',##"'$3##&$*+'(&112$*+$7#,$;#)#*"5$A+$KO]K$8#&"#+$$"#$##&,#$#>!-#%1+-#+#+$;#,&022#+$;*<$"#$a,''(&112$#+$KOfI$0+,',0+"$"#$##&',#$8#,-#%#+"#$&11":$-#%0)-"$*+$KOSJ$"00&$1)-#3##+$2*#'a,5$.&$0+,',0+"#+$*+9)/'*#%#$$*+',*,/,*#'5$$$U#,$1)'$*+$"#$FG$"/'$40+"#&$-&0,#$-#%#97,#+$0=$&#%0)/,*#'5$Q#,4#)="#$-#;#/&#"#$002$*+$.+-#)'#$20)0+*#'$1)'$@1+1"1$#+$U*#/8!V##)1+"5$$$$.)"#&'$(12,#$20)0+*'1,*#$%112$7##)$1+"#&'$/*,5$$$!?0+"$K\JJ$81'$#&$*+$V6$Y4*#$'(&12#$%1+$##+$0(203#+"#$#90+03*#$"00&$"#$71+"#)$*+$'(#9#&*<#+5$B#$F6@$71"$'+#)$"00&$"1,$"*,$##+$)/9,*#%#$71+"#)$81'5$N#+$')11-"#$#&*+$%*1$"#$%0&',$%1+$Y3;0+$7#,$30+0(0)*#$%00&$"#$71+"#)$*+$2&/*"+1-#)#+$,#$%#&8#&%#+5$B#$F6@$(12,#$"#$4112$%00&,%1&#+"$11+5$B#$;#%0)2*+-$8#&"$1)$'+#)$"81+-1&;#*"$0(-#)#-"$#+$/*,-#;/*,5$
$
20
Op de Banda-‐eilanden was geen vorst, geen centraal gezag. Er waren kleine autonome stadsstaatjes en het was lastig een monopolie te verwerven. Jan Pieterszoon Coen had echter een oplossing bij de hand. In 1521 werden zo'n 15000 onschuldige burgers afgeslacht, bijna de gehele bevolking. De eilanden werden vervolgens ve rdeeld onder 68 Nederlandse medewerkers van de VOC, die de productie van kruidnagelen voortzetten. Vervolgens werd dit beleid ook op andere plaatsen toegepast. De opkomende economie van Indie werd op deze manier om zeep geholpen. Verscheidene staten stopten met de teelt van gewassen vanwege de angst dat de Hollanders ook hier hardhandig zouden optreden. Gevolg was isolement en een verdere economische en technische terugval. De Nederlanders hadden de basis gelegd voor onderontwikkeling! -‐Een ander voorbeeld is de slavenhandel in Afrika. Het ging om miljoenen slaven die vaak geruild werden voor wapens, geweren en buskruit. Oa in de stammensrijd leidde dit tot enorme vernietigingen, waaronder dat van het al niet sterke centrale gezag. Naast de export van slaven waren er vele doden en de bevolking nam enorm in aantal af. In bepaalde gebieden van W Afrika schat men dat het inwoneraantal het dubbele had moeten zijn van de 25 miljoen die er waren. -‐De Britten hielden flink huis in India en stortten grote gebieden in armoede, oa door de invoer van textiel te verbieden. Dit om de eigen industrie te beschermen. De conclusie is dus dat toename van welvaart in een bepaald gebied op een geweldige manier ten koste kan gaan van andere gebieden
21
10 Autoritaire groei Een logische vraag zou kunnen zijn hoe het dan mogelijk is dat landen met een duidelijk autoritair bewind toch – soms een spectaculaire -‐ welvaartsgroei kennen. We zullen het over een aantal van die landen hebben. 10.1 China Zo voor 1400 was China welvarender dan Europa. Maar China voelde zich ver verheven boven het Europese gepeupel, en uberhaupt boven buitenlanders, en dacht het alleen te kunnen redden. De Mingkeizers gingen handel met het buitenland verbieden, juist in de tijd dat de moderne scheepvaart ontstond. Op de duur zette dit China op een enorme achterstand en dit zou veel later de voedingsbodem worden voor het Communisme van Mao. In 1949 bracht Mao het nationalistische bewind van Tsjang Kai-‐shek ten val. Hij zou een communistische helisstaat creeren. Nou de Chinezen hebben het geweten! De communistische partij nam op alle gebieden het heft in handen. Landbouw en industrie werden genationaliseerd en de 5 jarenplannen kwamen er. Particuliere eigendom werd afgeschaft. De rijken werden geelimineerd, de boeren verloren hun grond en moesten als arbeider gaan werken in de collectieve boerderijen. Industrie werd genationaliseerd en er kwamen de beroemde 5-‐jarenplannen. Mao lanceerde een aantal desastreuze projecten: -‐In 1958 De grote sprong voorwaarts . Mao had een briljant idee: de staalproductie moest omhoog. In 1958 kwam het project “' De grote sprong voorwaarts.' Iedereen moest alles van ijzer aan de staat afstaan, incl potten en pannen. Maar ook ploegen, schoppen en ander gereedschap van de boeren. Gevolg was een snelle daling van de toch al gedecimeerde landbouwproductie , voedseltekorten en toename van de armoede. Er was een intensieve staatscontrole of het allemaal ook wel gebeurde. Het project deed het inkomen per hoofd van de bevolking met 25% dalen en leidde naar schatting tot de dood van 20 tot 40 miljoen mensen. -‐In 1966 volgde de culturele revolutie . Niet Mao ,maar de elite in China kreeg de schuld en het volgende project was de ''Grote Culturele Revolutie” in 1966. De samenleving werd gezuiverd van alles en iedereen die met zijn hoofd boven het maaiveld uitkwam. Dit via het doden van mensen en ballingschap. Gevolg was dat alles wat leiding gaf in China verdween met rampzalige gevolgen voor landbouw, industrie, onderwijs en ga zo maar door. In 1976 stierf Mao en dit is te beschouwen als een cruciale fase in China, dus een ommekeer. Er volgde een opvolgingsstrijd met als belangrijkste personen de grote vier, die het bewind
22
van Mao wilden doorzetten en de belangrijkste man die hervormingen wilde Deng. Deng overwon. Deng bleef communist maar hervormde de economie,. Oa kwamen er marktprikkels, meer particulier initiatief, buitenlandse investeringen en internationale handel. De gevolgen kennen we: China is een wereldspeler geworden op het gebied van de economie. Dit omdat de uitermate extractieve economische instituten deels meer inclusief werden. Echter lang niet voldoende. Men bleef de burger wantrouwen. In 1989 verklaarde Jang Zemin, de secretaris van de Communistische partij nog: “Ondernemers zijn zelfstandige handelaren en venters die bedriegen, verduisteren, omkopen en belastingen ontduiken”. Hoewel minder worden zelfstandige bedrijven nog altijd gewantrouwd en verreweg het meeste in de economie wordt bepaald door de staat die vaak bepaalt waar , wat en wanneer er geproduceerd moet worden. Het feit dat de economie goed gaat is echter gebaseerd op goedkope arbeidskrachten en toepassing van elders ontwikkelde technieken en snelle investeringen. Van creatieve destructie is geen sprake. Evenmin is er zekerheid over eigendomsrechten. Ondernemingen worden nog altijd geacht aan de leiband van de Partij te lopen.Je kunt voorspellen dat door de vele extractieve instituten, net als in Rusland , de groei zal stokken. China kan dan ook alleen een wereldspeler blijven als er flinke hervormingen plaatsvinden. 10.2 Rusland Onder Stalin werd er door het buro voor economische planning Gosplan een campagne ingezet voor een snelle industrialisatie. Rusland wilde moderniseren, maar het ging ten koste van de landbouw. Daaraan werden op grote schaal middelen onttrokken, oa via belastingen en het verplichten van de arbeiders in de landbouw om in de industrie te gaan werken. De landbouw erd ook gecollectiviseerd en het privaat-‐bezit werd afgeschaft. Natuurlijk leidde dit tot een enorme daling van de productiviteit in de landbouw. De bekende 5-‐jarenplannen ontstonden. Tegelijk was er een enorme groei, vooral in de zware industrie. Tussen 1928 en 1960 was deze groei maar liefst 6% per jaar en Rusland was een voorbeeld voor het Westen. Echter dit was geen groei door nieuwe technologische ontwikkelingen. Na 70 stokte de groei dan ook , vooral door een gebrek aan vernieuwingen, muv de ruimtevaart. Eveneens was er een gebrek aan intrinsieke motivatie om de doelstellingen te halen. Bekend is dat op grote schaal straffen werden toegediend, oa deportatie. Het zal duidelijk zijn dat dit niet hielp. Ook Rusalnd zal nog flink moeten hervormen om de econnomische groei te waarborgen. 10.3 Japan Tot 1869 was hier al zo'n 200 jaar een feodaal bewind onder een Shogun
23
(opperbevelhebber). De keizer had geen feitelijke macht en was alleen representatief bezig.Japan sloot zich af van het buitenland, oa op het gebied van handel. In Japan kwam een beweging op gang, die het land wilde moderniseren en openstellen voor buitenlandse handel. De achtergrond was dat men vreesde gekoloniseerd te worden. In 1869 werd na een niet-‐bloedige burgeroorloghet Shogun-‐bewind omver geworpen. Er kwamen diverse institutionele hervormingen als afschaffen feodalisme, toestaan handel met het buitenland, gelijkstellen van sociale klassen, individuele eigendomsrechten en in 1890 had Japan een democratische grondwet. Dit alles leidde oa tot de aanleg van spoorwegen en een forse industrialisatie . Het is bekend dat Japan daarna uitgroeide tot een industriele grootmacht! 10.4 Brazilie In Brazilie is een opleving van inclusieve instituties gaande. Hoe komt dat? In 1964 werd de democratisch gekozen regering van Goulart omvergeworpen door militairen, die een dictatuur vestigden.In 1978 braken er massaal stakingen uit. Gevolg was een heropleving van de Braziliaanse arbeidersbeweging. Een nieuwe politieke partij werd opgericht, de Arbeiderspartij olv Lula. Na 80 werd de democratie onder druk van de bevolking geleidelijk hersteld en in 1989 volgden verkiezingen. In 2002 kwam de Arbeiderspartij aan de macht. De partij was nauw verbonden met allerlei lokale bewegingen en vandaar uit kwam er veel inspraak in het politieke gebeuren. Er werd veel gedaan aan onderwijs . De ongelijkheid en armoede namen sterk af en er kwam een enorme groei van de economie. Dit alles was niet dankzij buitenlandse hulp maar een gevolg van het creeren van incl pol instituties. Ook geen gevolg van bloedige revoluties! 11. Van inclusief naar extractief Zoals we hebben gezien kan dat via koloniseren. Er zijn echter ook voorbeelden van staten waar dat gebeurt van binnenuit. 2 Voorbeelden. -‐In de ME was Venetie de rijkste plaats van de wereld en dat was vooral te danken aan ed handel met het Oosten (specerijen, slaven). Deze handel was toegankelijk voor iedereen. Er was veel opwaartse sociale mobiliteit. Ook het politieke systeem was open, er was inspraak in het bestuur en er waren onafhankelijke rechters. Er was een bankstelsel. Geleidelijk trad er echter sleet op omdat de Grote Raad die de politiek bepaalde werd afgegrendeld voor nieuwkomers uit de burgerij. Alleen nog de aristocratie. In 1314 werd de handel genationaliseerd en de dynamiek verdween uit de samenleving. Gevolg was verval van de Venetiaanse stadsstaat. -‐Het Romeinse Rijk was tot 130 vC een hechte republiek met vele inclusieve elementen als gekozen magistraten, gekozen volkstribunen. Er was een bloeiende handel. Het verval begon met de komst van een keizer, nl Augustus in 28 vC. Er was een forse centralisatie van de macht die een belangrijke oorzaak was van het uiteindelijke verval.
24
12. Conclusies -‐Een practsiche conclusie is te trekken tav ontwikkelingshulp. De onwetenheidshypothese dat je welvaart kunt 'fabriceren 'door de juist informatie aan te reiken. Alle Westerse beleidsmakers zijn hierop gefocust. Het IMF maakt bv lijsten met verbeteringen, bv een kleinere overheid, flexibele wisselkoersen, liberalisering markt, betere dienstverlening. Hulp wordt alleen verleend als men de adviezen overneemt. De diverse regeringen doen dat dus ook vlot maar de adviezen worden vervolgens niet uitgevoerd of alleen maar in naam.. Een bekend voorbeeld is het advies om onafhankelijke banken op te richten, meestal om de inflatie te beteugelen. De bankdirecteur wordt vervolgens onder zware druk gezet om toch uit te voeren wat politici willen. Een voorbeeld zijn de bedreigingen van Mugabe in Zimbabwe aan de president van banken om te voorkomen dat het drukken van geld werd gestopt. Gevolg was dat de inflatie toenam van 20 % in 1995 tot 600% in 2003. Ook is de ervaring dat ontwikkelinggelden veelal terecht komen bij de machtshebbers en niet daar waar het voor was bestemd. -‐De institutionele verklaring is belangrijk maar voldoet ook niet geheel en is soms in tegenspraak met de feiten.De “uitvinders “ van de institutionele theorie gaan er te gemakkelijk van uit ,dat instituties de enige verklaringsfactor zijn. Bv Botswana (grenzend aan Z Afrika ) is ten zuiden van de Sahara het meest welvarende land. Het is ook het eerste land met min of meer inclusieve instituties. Bekend is echter dat Botswana over enkele diamantmijnen bezit die veel geld in het laadje brengen!(een geografische factor). Je kunt niet ontkennen bv dat het klimaat een rol speelt bij de economische problemen in Afrika. Ook de cultuur van landen speelt een rol ,zoals we bv gemerkt hebben bij de Europese financiele crisis. Het bleek dat in Zuid Europese landen het begrotingsbeleid nu eenmaal minder degelijk is dan in de rest van Europa . – Er zijn ook andere verklaringen mogelijk voor het feit dat de welvaart als eerste in Europa een grote vlucht kende. De Engelse geschiedkundige Ferguson wiist er bv op dat Europa in tegenstelling met bv China of Japan veel oorlogen kende tussen de diverse staten en staatjes . Bv Spanje was tussen 1500 en 1800 80% van de tijd in oorlog, Engeland ca 50%. Dit had grote gevolgen: -‐er was veel innovatie via de militaire technologie. Bv. Kanonnen en schepen die zeer wendbaar werden. -‐om de strijd te kunnen bekostigen moesten nieuwe financiele producten worden ontwikkeld.Leningen, aandelen, staatsschuld. Een van de redenen van het ontstaan van het kapitalisme.
25
-‐de versplintering in Europa leidde er ook toe dat men kansen verderop ging zoeken. Ook hier moeten we weer constateren, dat ingewikkelde sociale problematiek nooit verklaard kan worden vanuit een eendimensionale theorie. -‐Ook zijn er vele deskudigen die eraan twijfelen of in landen met nog veel extractieve instituten, zoals Rusland, China ,India, de economische groei zal stokken. Dat is in ieder geval nog niet bewezen! Uit recente cijfers van de Wereldbank blijkt dat China waarschijnlijk volgend jaar de VS aflost als grootste economie. Tot dusver werd gedacht dat dat pas in 2019 zou gebeuren. De derde economie is India, ook niet bepaald een democratisch land! Rusland, Brazilie, Indonesie, maar ook Mexico staan in de top 12! Overigens zijn de 28 landen van de Europese Gemeenschap de allergrootste en vormen samen met VS en China de helft van de wereldeconomie. -‐Maarten van Rossem wijst de in zijn ogen neo-‐liberale institutionele theorie als enige verklaring van de industiele revolutie af. Hij wijst erop dat rond 1750 vooral ook in Holland vele vrijheden bestonden, maar daar begon de moderne industrialisatie pas na 1850: de Sfinx. De stoommachine was de belangrijkste veroorzaker van de industriele revolutie en werd ontwikkeld daar waar mijnbouw bestond, in Engeland. Om efficient steenkool te kunnen winnen moest water worden opgepompt en het zijn de mijningenieurs geweest, die de stoommmachine verder ontwikkelde. Op basis van hun ervaringen werd later de locomotief en spoorwegen ontwikkeld en was een vervoersrevolutie mogelijk. Vanuit toepassingen in de transportwereld ontstonden toepassingen in de textiel. Niet alleen de Engelse instituten, maar ook de geografie vormen dus de verklaring voor het begin van de industriele revolutie. -‐Samenvattend kunnen we zeggen dat de institutionele theorie een van de meest belangrijke verklaringen geeft voor verschillen in welvaart. Ze beantwoordt ook aan het gezonde verstand. Maar ook moet gezegd worden dat de auteurs soms al te selectief plukken uit de geschiedenis om hun gelijk te bewijzen!