BỘ MÔN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

................

TIỂU LUẬN

HP: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC-LÊNIN

Đề tài: Hội nhập kinh tế quốc tế và những

thách thức đối với Việt Nam.

1

LỜI NÓI ĐẦU

Toàn cầu hoá kinh tế là xu thế tất yếu biểu hiện sự phát triển nhảy vọt của lực

lượng sản suất do phân công lao động quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng trên phạm vi

toàn cầu dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ và tích tụ tập trung tư

bản dẫn tới hình thành nền kinh tế thống nhất. Sự hợp nhất về kinh tế giữa các quốc

gia tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến nền kinh tế chính trị của các nước nói riêng và

của thế giới nói chung. Đó là sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế thế giới với tốc độ

tăng trưởng kinh tế cao, cơ cấu kinh tế có nhiều sự thay đổi. Sự ra đời của các tổ chức

kinh tế thế giới như WTO, EU, AFTA... và nhiều tam giác phát triển khác cũng là do

toàn cầu hoá đem lại.

Theo xu thế chung của thế giới, Việt Nam đã và đang từng bước cố gắng chủ

động hội nhập kinh tế quốc tế. Đây không phải là một mục tiêu nhiệm vụ nhất thời mà

là vấn đề mang tính chất sống còn đối với nền kinh tế Việt Nam hiện nay cũng như sau

này. Bởi một nứoc mà đi ngược với xu hướng chung của thời đại sẽ trở nên lạc hậu và

bị cô lập, sớm hay muộn nước đó sẽ bị loại bỏ trên đấu trường quốc tế. Hơn thế nữa,

một nước đang phát triển, lại vừa trải qua chiến tranh tàn khốc, ác liệt...thì việc chủ

động hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới thì lại càng cần thiết hơn bao giờ hết.

Trong quá trình hội nhập, với nội lực dồi dào sẵn có cùng với ngoại lực sẽ tạo ra thời

cơ phát triển kinh tế. Việt Nam sẽ mở rộng được thị trường xuất nhập khẩu, thu hút

được vốn đầu tư nước ngoài, tiếp thu được khoa học công nghệ tiên tiến, những kinh

nghiệm quý báu của các nước kinh tế phát triển và tạo được môi trường thuận lợi để

phát triển kinh tế. Tuy nhiên, một vấn đề bao giờ cũng có hai mặt đối lập. Hội nhập

kinh tế quốc tế mang đến cho Việt Nam rất nhiều thời cơ thuận lợi nhưng cũng đem lại

không ít khó khăn thử thách. Nhưng theo chủ trương của Đảng: “Việt Nam muốn làm

bạn với tất cả các nước”, chúng ta sẽ khắc phục những khó khăn để hoàn thành sứ

mệnh. Hội nhập kinh tế quốc tế là tất yếu khách quan đối với Việt Nam. Em xin chọn

đề tài: "Hội nhập kinh tế quốc tế và những thách thức đối với Việt Nam".

2

NỘI DUNG

CHƯƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN

VỀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

I. KHÁI NIỆM

Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình gắn bó một cách hữu cơ nền kinh tế quốc

gia với nền kinh tế thế giới góp phần khai thác các nguồn lực bên trong một cách có

hiệu quả.

II. NỘI DUNG CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

1. Nguyên tắc của hội nhập kinh tế quốc tế

Bất kì một quốc gia nào khi tham gia vào các tổ chức kinh tế trong khu vực

cũng như trên thế giới đều phải tuân thủ theo những nguyên tắc của các tổ chức đó nói

riêng và nguyên tắc của hội nhập kinh tế quốc tế nói chung.

Sau đây là một số nguyên tắc cơ bản của hội nhập: Không phân biệt đối xử giữa

các quốc gia; tiếp cận thị trường các nước, cạnh tranh công bằng, áp dụng các hành

động khẩn cấp trong trường hợp cần thiết, dành ưu đãi cho các nước đang và chậm

phát triển.

Đối với từng tổ chức có nguyên tắc cụ thể riêng biệt.

2. Nội dung của hội nhập (chủ yếu là nội dung hội nhập WTO)

Nội dung của hội nhập kinh tế quốc tế là mở cửa thị trường cho nhau, thực hiện

thuận lợi hoá, tự do hoá thương mại và đầu tư:

- Về thương mại hàng hoá: các nước cam kết bãi bỏ hàng rào phi thuế quan như

QUOTA, giấy phép xuất khẩu..., biểu thuế nhập khẩu được giữ hiện hành và giảm dần

theo lịch trình thoả thuận...

- Về thương mại dịch vụ, các nước mở cửa thị trường cho nhau với cả bốn

phương thức: cung cấp qua biên giới, sử dụng dịch vụ ngoài lãnh thổ, thông qua liên

doanh, hiện diện.

- Về thị trường đầu tư: không áp dụng đối với đầu tư nước ngoài yêu cầu về tỉ lệ

nội địa hoá, cân bằng xuất nhập khẩu và hạn chế tiếp cận nguồn ngoại tệ, khuyến

khích tự do hoá đầu tư...

3

III. VAI TRÒ VÀ THỜI CƠ CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ĐỐI

VỚI VIỆT NAM

1. Vai trò của hội nhập kinh tế quốc tế đối với Việt Nam

Trong thời đại ngày nay, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế đã và đang là 1 trong

những vẫn đề thời sự đối với hầu hết các nước. Nước nào đóng cửa với thế giới là đi

ngược xu thế chung của thời đại, khó tránh khỏi rơi vào lạc hậu. Trái lại, mở cửa hội

nhập kinh tế quốc tế tuy có phải trả giá nhất định song đó là yêu cầu tất yếu đối với sự

phát triển của mỗi nước. Bởi với những tiến bộ trên lĩnh vực khoa học công nghệ, đặc

biệt là công nghệ truyền thông và tin học, thì giữa các quốc gia ngày càng có mối liên

kết chặt chẽ, nhất là trên lĩnh vực kinh tế. Xu hướng toàn cầu hoá được thể hiện rõ ở

sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế thế giới. Về thương mại: trao đổi buôn bán trên

thị trường thế giới ngày càng gia tăng. Từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, giá trị

trao đổi buôn bán trên thị trường toàn cầu đã tăng 12 lần. Cơ cấu kinh tế có sự thay đổi

đáng kể. Công nghiệp nhường chỗ cho dịch vụ.

Về tài chính, số lượng vốn trên thị trường chứng khoán thế giới đã tăng gấp 3

lần trong 10 năm qua. Sự ra đời và ngày càng lớn mạnh của các tổ chức kinh tế quốc tế

là một phần của quốc tế hoá. Nó góp phần thúc đẩy nền kinh tế của các nước phát triển

mạnh hơn nữa.

Tuy nhiên trong xu thế toàn cầu hoá các nước giàu luôn có những lợi thế về lực

lượng vật chất và kinh nghiệm quản lý. Còn các nước nghèo có nền kinh tế yếu kém dễ

bị thua thiệt, thường phải trả giá đắt trong quá trình hội nhập.

Là một nước nghèo trên thế giới, sau mấy chục năm bị chiến tranh tàn phá, Việt

Nam bắt đầu thực hiện chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị

trường, từ một nền kinh tế tự túc nghèo nàn bắt đầu mở cửa tiếp xúc với nền kinh tế

thị trường rộng lớn đầy rẫy những sức ép, khó khăn. Nhưng không vì thế mà chúng ta

bỏ cuộc. Trái lại, đứng trước xu thế phát triển tất yếu, nhận thức được những cơ hội và

thách thức mà hội nhập đem lại, Việt Nam, một bộ phận của cộng đồng quốc tế không

thể khước từ hội nhập. Chỉ có hội nhập Việt Nam mới khai thác hết những nội lực sẵn

có của mình để tạo ra những thuận lợi phát triển kinh tế.

Chính vì vậy mà đại hội Đảng VII của Đảng Cộng Sản Việt Nam năm 1991 đã

đề ra đường lối chiến lược: “Thực hiện đa dạng hoá, đa phương hoá quan hệ quốc tế,

mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại”. Đến đại hội đảng VIII, nghị quyết TW4 đã đề ra

4

nhiệm vụ: “Giữ vững độc lập tự chủ, đi đôi với tranh thủ tối đa nguồn lực từ bên

ngoài, xây dựng một nền kinh tế mới, hội nhập với khu vực và thế giới”.

2. Thời cơ đối với nền kinh tế Việt Nam trong quá trình hội nhập

Tham gia vào các tổ chức kinh tế thế giới và khu vực sẽ tạo điều kiện cho Việt

Nam phát triển một cách nhanh chóng. Những cơ hội của hội nhập đem lại mà Việt

Nam tận dụng được một cách triệt để sẽ làm bàn đạo để nền kinh tế sớm sánh vai với

các cường quốc năm châu.

2.1. Hội nhập kinh tế quốc tế góp phần mở rộng thị trường xuất nhập khẩu của

Việt Nam

Nội dung của hội nhập là mở cửa thị trường cho nhau, vì vậy, khi Việt Nam gia

nhập các tổ chức kinh tế quốc tế sẽ mở rộng quan hệ bạn hàng. Cùng với việc được

hưởng ưu đãi về thuế quan, xoá bỏ hàng rào phi thuế quan và các chế độ đãi ngộ khác

đã tạo điều kiện cho hàng hoá của Việt Nam thâm nhập thị trường thế giới. Chỉ tính

trong phạm vi khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) kim ngạch xuất khẩu của ta

sang các nước thành viên cũng đã tăng đáng kể. Năm 1990, Việt Nam đã xuất khẩu

sang ASEAN đạt 348,6 triệu USD, nhưng đến năm 1998 đạt 2349 triệu USD. Nếu

thực hiện đầy đủ các cam kết trong AFTA thì đến năm 2006 hàng công nghiệp chế

biến có xuất xứ từ nước ta sẽ được tiêu thụ trên tất cả các thị trường các nước ASEAN.

Nếu sau 2000 nước ta gia nhập WTO thì sẽ được hưởng ưu đãi dành cho nước đang

phát triển theo quy chế tối huệ quốc trong quan hệ với 132 nước thành viên của tổ

chức này. Do vậy, hàng của ta sẽ xuất khẩu vào các nước đó dễ dàng hơn. Đối với các

nước EU cũng vậy, tiềm năng mở rộng thị trường hàng hoá Việt Nam tại các nước đó

là rất lớn. Dĩ nhiên nước ta có bán được hàng ra bên ngoài hay không còn phụ thuộc

vào chất lượng, giá cả, mẫu mã... hay nói cách khác là sức cạnh tranh của hàng hoá

Việt Nam ra sao? Nếu hàng hoá Việt Nam có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, giá thành

rẻ...thì việc chiếm lĩnh thị trường thế giới là tất yếu. Nhưng do hiện nay nước ta còn

thiếu vốn, khoa học kĩ thuật chưa được cải tiến đồng bộ, do đó chất lượng hàng hoá

chưa cao, giá thành chưa rẻ, mặc dù có được hưởng những ưu đãi về thuế.

2.2. Hội nhập kinh tế quốc tế cũng góp phần tăng thu hút đầu tư nước ngoài,

viện trợ phát triển chính thức và giải quyết vấn đề nợ quốc tế.

- Thu hút vốn đầu tư nước ngoài: Tham gia hội nhập kinh tế quốc tế là cơ

hội để thị trường nước ta được mở rộng, điều này sẽ hấp dẫn các nhà đầu tư. Họ sẽ

5

mang vốn và công nghệ vào nước ta sử dụng lao động và tài nguyên sẵn có của nước

ta làm ra sản phẩm tiêu thụ trên thị trường khu vực và thế giới với các ưu đãi mà nước

ta có cơ hội mở rộng thị trường, kéo theo cơ hội thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Đây

cũng là cơ hội để doanh nghiệp trong nước huy động và sử dụng vốn có hiệu quả hơn.

Hiện nay đã có trên 70 nước và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư vào Việt

Nam, trong đó có nhều công ty và tập đoàn lớn, có công nghệ tiên tiến. Điều này góp

phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nước theo hướng công nghiệp, phát triển

lực lượng sản xuất và tạo nên công ăn việc làm. Tuy nhiên kể từ giữa năm 1997 đến

nay, do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ, đầu tư trực tiếp nước ngoài

vào nước ta có hướng suy giảm. Tuy vậy, kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp

có vốn đầu tư nước ngoài vẫn tăng nhanh. Nếu như năm 1991 đạt 52 triệu USD thì

năm 1997 là 1790 triệu USD.

- Viện trợ phát triển ODA: Tiến hành bình thường hoá quan hệ tài chính của

Việt Nam, các nước tài trợ và các thể chế tài chính tiền tệ quốc tế đã tháo gỡ từ năm

1992 đã đem lại những kết quả đáng khích lệ, góp phần quan trọng vào việc xây dựng

và nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng. Tính đến 1999, tổng số vốn viện trợ phát triển cam

kết đã đạt 13,04 tỉ USD. Tuy nhiên, vấn đề quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA còn

bộc lộ nhiều yếu kém, nhất là tình trạng giải ngân chậm và việc nâng cao hiêu quả của

việc sử dụng nguồn vốn ODA.

- Hội nhập kinh tế quốc tế cũng góp phần giải quyết tốt vấn đề nợ Việt Nam:

Trong những năm qua nhờ phát triển tốt mối quan hệ đối ngoại song phương và đa

phương, các khoản nợ nước ngoài cũ của Việt Nam về cơ bản đã được giải quyết

thông qua câu lạc bộ Paris, London và đàm phán song phương. Điều đó góp phần ổn

định cán cân thu chi ngân sách, tập trung nguồn lực cho các chương trình phát triển

kinh tế xã hội trong nước.

2.3. Tham gia hội nhập kinh tế quốc tế cũng tạo điều kiện cho ta tiếp thu khoa

học công nghệ tiên tiến, đào tạo cán bộ quản lý và cán bộ kinh doanh.

- Việt Nam gia nhập kinh tế quốc tế sẽ tranh thủ được kĩ thuật, công nghệ tiên

tiến của các nước đi trước để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá, tạo

cơ sở vật chất kĩ thuật cho công cuộc xây dựng Chủ Nghĩa Xã Hội. Hội nhập kinh tế

quốc tế là con đường để khai thông thị trường nước ta với khu vực và thế giới, tạo ra

môi trường đầu tư hấp dẫn và có hiệu quả . Qua đó mà các kĩ thuật, công nghệ mới có

6

điều kiện du nhập vào nước ta, đồng thời tạo cơ hội để chúng ta lựa chọn kĩ thuật,

công nghệ nước ngoài nhằm phát triển năng lực kĩ thuật, công nghệ quốc gia. Trong

cạnh tranh quốc tế có thể công nghệ này là cũ đối với một số nước phát triển, nhưng

lại là mới, có hiệu quả tại một nước đang phát triển như Việt Nam. Do yêu cầu sử

dụng lao động của các công nghệ đó cao, có khả năng tạo nên nhiều việc làm mới.

Trong những năm qua, cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, nhất là công nghệ thông tin

và viễn thông phát triển mạnh làm thay đổi bộ mặt kinh tế thế giới và đã tạo điều kiện

để Việt Nam tiếp cận và phát triển mới này. Sự xuất hiện và đi vào hoạt động của

nhiều khu công nghiệp mới và hiện đại như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Vĩnh Phúc,

Đồng Nai, Bình Dương, Hải Phòng...và những xí nghiệp liên doanh trong ngành công

nghệ dầu khí đã chứng minh điều đó. Dĩ nhiên ngoài việc thu hút vốn đầu tư nước

ngoài để tạo cơ hội tiếp nhận tiến bộ kĩ thuật và công nghệ, nước ta vẫn có thể sử dụng

ngoại tệ có được nhờ xuất khẩu để nhập công nghệ mới về phục vụ các nhu cầu sản

xuất kinh doanh. Song vì nước ta còn nghèo, dự trữ ngoại tệ rất hạn hẹp, kinh nghiệm

tiếp cận thị trường bên ngoài chưa nhiều, trình độ thẩm định công nghệ lại kém và khả

năng quản lý sản xuất kinh doanh với công nghệ cao còn yếu cho nên còn đường thích

hợp hơn với nước ta hiện nay là tiếp tục đổi mới cơ chế và chính sách, tạo ra môi

trường đầu tư hấp dẫn để lấy lại nhịp độ gia tăng thu hút đầu tư trực tiếp như những

năm trước, qua đó tiếp nhân và chuyển giao công nghệ có hiệu quả hơn.

- Hội nhập kinh tế quốc tế cũng góp phần không nhỏ vào công tác đào tạo và

bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trong nhiều lĩnh vực. Phần lớn cán bộ khoa học kĩ thuật, cán

bộ quản lý, các nhà kinh doanh đã được đào tạo ở trong và ngoài nước. Bởi mỗi khi

liên doanh hay liên kết hay được đầu tư từ nước ngoài thì từ người lao động đến các

nhà quản ký đều được đào tạo tay nghề, trình độ chuyên môn được nâng cao. Chỉ tính

riêng trong các công trình đầu tư nước ngoài đã có khoảng 30 vạn lao động trực tiếp,

600 cán bộ quản lý và 25000 cán bộ khoa học kĩ thuật đã được đào tạo. Trong lĩnh vực

xuất khẩu lao động tính đến năm 1999 Việt Nam đã đưa 7 vạn người đi lao động ở

nước ngoài.

2.4. Hội nhập kinh tế quốc tế góp phần duy trì hoà bình ổn định, tạo dựng môi

trường thuận lợi để phát triển kinh tế, nâng cao vị trí Việt Nam trên trường quốc tế.

Đây là thành tựu lớn nhất sau hơn một thập niên triển khai các hoạt động hội nhập.

7

Trước đây, Việt Nam chỉ có quan hệ chủ yếu với Liên Xô và các nước Đông

Âu, nay đã thiết lập được quan hệ ngoại giao với 166 quốc gia trên thế giới. Với chủ

trương coi trọng các mối quan hệ với các nước láng giềng và trong khu vực Châu Á

Thái Bình Dương. Chúng ta đã bình thường hoá hoàn toàn quan hệ với Trung Quốc và

các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng góp

phần thực hiện mục tiêu xây dựng môi trường quốc tế hoà bình, ổn định nhằm tạo

thuận lợi cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Ngoài ra đối với Mĩ chúng ta

đã thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1955. Tháng 7 Việt Nam, Mĩ đã kí kết hiệp

định thương mại, đánh dấu một mốc quan trọng trong tiến trình bình thường hoá nối

quan hệ kinh tế giữa hai nước.

2.5. Hội nhập kinh tế quốc tế tạo cơ hội mở rộng giao lưu các nguồn lực nước

ta với các nước.

Với dân số khoảng 80 triệu người, nguồn nhân lực nước ta khá dồi dào. Nhưng

nếu chúng ta không hội nhập quốc tế thì việc sử dụng nhân lực trong nước sẽ bị lãng

phí và kém hiệu quả. Hội nhập kinh tế quốc tế sẽ tạo cơ hội để nguồn nhân lực của

nước ta khai thông, giao lưu với các nước. Ta có thể thông qua hội nhập để xuất khẩu

lao động hoặc có thể sử dụng lao động thông qua các hợp đồng gia công chế biến hàng

xuất khẩu. Đồng thời tạo cơ hội để nhập khẩu lao động kĩ thuật cao, các công nghệ

mới, các phát minh sáng chế mà t a chưa có.

IV. THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ VIỆT NAM TRONG QUÁ

TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế không chỉ đưa lại những lợi ích mà còn đặt

nước ta trước nhiều thử thách. Nếu chúng ta không có biện pháp ứng phó tốt thì sự

thua thiệt về kinh tế và xã hội có thể rất lớn. Ngược lại, nếu chúng ta có chiến lược

thông minh, chính sách không khéo thì sẽ hạn chế được thua thiệt, dành được lợi ích

nhiều hơn cho đất nước.

1. Hiện trạng nền kinh tế Việt Nam hiện nay

Việt Nam là một nước có nền kinh tế đang phát triển. Mặc dù đã có những bước

tiến quan trọng về tăng trưởng kinh tế. Song chất lượng tăng trưởng, hiệu quả sản xuất,

sức cạnh tranh của các sản phẩm, các doanh nghiệp và của nền kinh tế còn thấp.

- Tình trạng phổ biến hiện nay là sản xuất còn mang tính tự phát, chưa bám sát

nhu cầu thị trường. Nhiều sản phẩm làm ra chất lượng thấp, giá thành cao nên giá trị

8

gia tăng thấp, khả năng tiêu thụ sản phẩm khó khăn, thậm chí có nhiều sản phẩm cung

vượt quá cầu, hàng tồn kho lớn. Năng lực cạnh tranh hàng hoá, dịch vụ của nước ta nói

chung còn thấp do trang thiết bị công nghệ của nhiều doanh nghiệp còn yếu kém, lạc

hậu so với thế giới từ 10 đến 30 năm, cộng thêm những yếu kém về quản lý, môi

trường đầu tư kinh doanh (thủ tục hành chính chưa thông thoáng, chính phủ đầu tư quá

cao so với các nước trong khu vực), hạn chế về cung cấp thông tin xúc tiến thương

mại.

- Hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước chưa cao, tỉ lệ số doanh

nghiệp kinh doanh thua lỗ liên tục còn nhiều thực trạng tài chính của nhiều doanh

nghiệp thực sự đáng lo ngại: nhìn chung thiếu vốn, nợ nần kéo dài, tổng số nợ phải thu

của các doanh nghiệp chiếm 24% doanh thu, nợ phải trả chiếm 133% tổng số vốn nhà

nước các doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp không xác định tự lực phấn đấu vươn lên

mà còn dựa vào sự hỗ trợ, bảo hộ của nhà nước, chưa tích cực chuẩn bị theo yêu cầu

tiến trình hội nhập khu vực và thế giới.

Tuy nhiên không thể đổ lỗi hoàn toàn cho các doanh nghiệp mà nó còn phụ

thuộc vào rất nhiều yếu tố khác. Chi phí sản xuất của các doanh nghiệp còn lớn đang

làm giảm sức cạnh tranh của các sản phẩm của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp chỉ có

thể giảm chi phí đầu vào bằng cách đầu tư công nghệ mới, thay đổi phương thức quản

lý triệt để tiết kiệm. Song họ không thể ngăn chặn được sự gia tăng của chi phí đầu vào

do sự leo thang giá cả của không ít loại vật tư, nguyên liệu, điện nước, cước phí giao

thông, viễn thông. Nhất là cước phí của các ngành có tính độc quyền. Chẳng hạn như

giá truy cập internet trực tiếp có mức cước cao hơn các nước trong khu vực là 139%...

Thêm vào đó hầu hết các sản phẩm của ta dù để xuất khẩu hay tiêu dùng đều phải nhập

ngoại nguyên, phụ liệu nên chi phí đầu vào cao. Đã vậy hàng nhập khẩu ngoài việc

phải chịu thuế nhập khẩu còn phải chịu thuế VAT dù chưa có giá trị tăng thêm. Trong

khi đó thời gian hoàn thuế giá trị gia tăng lại chậm, do vậy làm khó khăn cho doanh

nghiệp về vòng quay vốn, chịu lãi suất ngân hàng. Ngoài ra các doanh nghiệp còn phải

chịu chi phí do sự sách nhiễu của một số cán bộ nhà nước thoái hoá biến chất. Hơn

nữa sự rườm rà về thủ tục hành chính, thanh kiểm tra chồng chéo cũng làm tăng chi

phí đầu vào của các doanh nghiệp. Do chi phí đầu vào cao nên giá thành sản phẩm quá

cao so với khu vực và thế giới, dẫn đến ứ đọng, khó tiêu thụ, năng lực sản xuất không

khai thác hết làm cho nhiều doanh nghiệp thua lỗ.

9

Điều đáng lo ngại nữa hiện nay là mặc dù thời điểm hội nhập với khu vực và

thế giới đang đến gần, song tư tưởng đòi bảo hộ, chưa tích cực chuẩn bị còn phổ biến ở

nhiều doanh nghiệp. Theo điều tra của phòng Thương Mại và Công Nghiệp Việt Nam

mới có 84% doanh nghiệp điều tra trả lời là có nhận được tin về hội nhập, 16% doanh

nghiệp chưa có hiểu biết về quá trình hội nhập. Trong các doanh nghiệp sản xuất hàng

công nghiệp chỉ có 23,8% doanh nghiệp có hàng hoá xuất khẩu, 13,7% doanh nghiệp

có triển vọng xuất khẩu và 62,5% doanh nghiệp hoàn toàn không có khả năng xuất

khẩu. Việc Trung Quốc, Đài Loan gia nhập WTO, việc 6 nước thành viên ASEAN cũ

thực hiện AFTA từ 1/1/2002 và gần đây Nhật Bản kí thoả thuận với Singapo về thành

lập khu vực tự do thương mại giữa hai nước, cũng như kế hoạch thành lập khu vực tự

do thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN vào 2010 sẽ tạo ra 1 số tuận lợi, song sẽ

làm tăng cạnh tranh gay gắt về kinh tế giữa các nước trong khu vực cũng như đối với

nền kinh tế nước ta về thương mại, đầu tư.

- Môi trường kinh doanh đầu tư ở Việt Nam mặc dù đang được cải tiến song

nhìn chung còn chưa thuận lợi, còn nhiều khó khăn: khuôn khổ pháp lý chưa đảm bảo

cho cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, sự độc quyền trong một số lĩnh

vực của một số tổng công ti nhà nước, hệ thống tài chính ngân hàng còn yếu kém, sự

thiếu minh bạch về cơ chế chính sách, chế độ thương mại còn nặng về bảo hộ, thủ tục

hành chính còn rườm rà, chưa thông thoáng. Các thể chế thị trường như thị trường

vốn, sức lao động, thị trường công nghệ, thị trường bất động sản... còn sơ khai, chưa

hình thành đồng bộ.

- Nguồn nhân lực Việt Nam dồi dao nhưng tay nghề kém, lợi thế về lao động rẻ

có xu hướng đang mất dần. Trước mắt, do giá nhân công còn rẻ và đang có thị trường

rộng lớn nên ngành may mặc và giầy da là hai ngành có lợi thế cạnh tranh cao nhất

trong nhóm năm sản phẩm công nghiệp có khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên lợi thế về

nhân công rẻ đang mất dần và giá nhân công các ngành này hiện đang cao hơn một số

nước trong khu vực. Hơn thế nữa, để đào tạo nghề, nâng cao kĩ năng, trình độ tay nghề

cần phải chi phí đầu tư lớn, điều này sẽ làm cho giá thành sản phẩm tăng lên, ảnh

hưởng đến sức cạnh tranh của hàng hoá.

Như vậy nền kinh tế nước ta còn tồn tại nhiều yếu kém, sức cạnh tranh thấp.

10

2. Những nguy cơ của Việt Nam khi tham gia kinh tế quốc tế và khu vực

2.1. Nếu như những ưu đãi về hàng rào thuế quan và xoá bỏ phí thuế quan tạo

điều kiện để nước ta mở rộng thị trường xuất khẩu ra các nước thì nó cũng gây ra

những thách thức khá nghiêm trọng đối với các doanh nghiệp Việt Nam:

Tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực, nước ta phải giảm dần

thuế quan và gỡ bỏ hàng rào phi thuế quan, thì hàng hoá nước ngoài sẽ ào ạt đổ vào

nước ta, chèn ép nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh trong nước, kéo thoe hệ quả xấu về

việc làm, thu nhập và đời sống của người lao động. Bởi hàng hoá Việt Nam do kĩ thuật

và công nghệ và quản lý còn kém nên chất lượng thấp, giá thành lại cao. Trong khi đó,

nước ngoài với dây chuyền công nghệ hiện đại, tay nghề lao động vững vàng, trình độ

quản lý cao, vốn lớn nên sản phẩm làm ra mẫu mã đẹp, chất lượng tốt lại không phải

nộp thuế khi xuất khẩu sang thị trường Việt Nam nên giá thành phù hợp. Sức cạnh

tranh bấp bênh của các doanh nghiệp trong nước được thể hiện rõ. Ví dụ đường của ta

xuất xưởng năm 1999 là 340 – 400 USD/tấn nhưng giá nhập khẩu chỉ có 260 – 300

USD/tấn (giá nhập khẩu rẻ hơn giá xuất xưởng 20 – 30%), giá săt thép trong nước sản

xuất bình quân 300 USD/tấn nhưng nhập khẩu chỉ 285 USD/tấn, giá xi măng Việt

Nam là 840 ngàn đồng/tấn trong khi nhập khẩu chỉ có 630 ngàn đồng/tấn.

Với vấn đề trên, nhiều doanh nghiệp trung bình và yếu kém thường đòi hỏi nhà

nước thi hành chính sách càng lâu càng tốt. Tuy nhiên nếu đứng từ góc độ lợi ích toàn

cục và lâu dài của quốc gia mà xem xét thì nhà nước không thể và không nên đáp ứng

đòi hỏi của các doanh nghiệp đó. Bởi Việt Nam có nghĩa vụ thực hiện các cam kết về

tự do hoá thương mại. Khi đã tham gia vào các tổ chức kinh tế thế giới. Hơn nữa, việc

thi hành chính sách bảo hộ mậu dịch luôn là con dao hai lưỡi. Một chính sách bảo hộ

có chọn lọc có điều kiện có thời hạn thích hợp thì sẽ kích thích các nhà sản xuất trong

nước khẩn trương đổi mới, tích cực vươn lên để có sức cạnh tranh mạnh hơn. Trái lại,

một chính sách bảo hộ quá mức thì rất có thể trở thành gậy ông đập lưng ông gây thiệt

hại cả về kinh tế và xã hội. Chẳng hạn như việc hạn chế định lượng nhập khẩu xi măng

năm 1999, làm cho giá xi măng thông dụng cao hơn giá xi măng nhập khẩu chưa có

thuế là 50%. Do đó năm 1999, toàn bộ xã hội phải trả thêm 220 triệu USD để bảo hộ

ngành xi măng, trong đó gần 1/2 số tiền vào túi các nhà đầu tư nước ngoài.

Tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế để đi đến tự do hoá thương mại tức là

chấp nhận tư cách thành viên cạnh tranh ngang bằng với các nước khác. Nhưng hiện

11

tại chúng ta vẫn còn tụt hậu khá xa về kinh tế (nhất là trình độ công nghệ và thu nhập

bình quân đầu người) so với các nước trong các tổ chức kinh tế mà ta sẽ và đã tham

gia. Chẳng hạn so vơi AFTA, thu nhập bình quân đầu người của ta chưa bằng 1/3 của

Indonexia, 1/100 của Singapo...Đây là một thách thức, bất lợi lớn đòi hỏi ta phải có nỗ

lực và quyết tâm cao. Đã vậy, trên thị trường thế giới ta mới chỉ xuất khẩu các mặt

hàng sơ chế như: dầu thô, gạo, cà phê...còn các sản phẩm công nghiệp chế biến nhất là

sản phẩm chất lượng cao còn ít, sức cạnh tranh yếu. Trong khi đó giá mặt hàng nguyên

liệu và sơ chế lại bấp bênh hay bị tác động xấu, bất lợi cho nước xuất khẩu.

2.2. Hội nhập kinh tế quốc tế sẽ ảnh hưởng đến quyền độc lập tự chủ của một

quốc gia:

Không it ý kiến cho rằng: nước ta hiện nay với xuất phát điểm kinh tế quá thấp,

nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi, thị trường phát triển chưa đồng bộ, một

bộ phận đáng kể của nền kinh tế chưa thoát khỏi lối sản xuất hàng hoá nhỏ, công nghệ

lạc hậu, năng suất lao động thấp, sức cạnh tranh kém. Trong khi đó các nước đi trước,

nhất là các cường quốc tư bản phát triển có lợi thế hơn hẳn về nhiều mặt. Do đó nếu

chúng ta mở rộng quan hệ với các nước đó thì nước ta khó tránh khỏi sẽ bị lệ thuộc về

kinh tế, và từ chỗ lệ thuộc về mặt kinh tế có thể đi đến không giữ vững được quyền

độc lập tự chủ.

Độc lập tự chủ về thực chất là mỗi nước cần có sự tự lựa chọn còn đường và mô

hình phát triển của mình, tự quyết định các chủ trương, chính sách kinh tế - xã hội, tự

đề ra mục tiêu chiến lược và kế hoạch trong từng thời kì và các biện pháp thực hiện

mục tiêu đó. Nhưng độc lập tự chủ không có nghĩa là đóng cửa với thế giới. Nếu đóng

cửa với thế giới là đi ngược xu thế chung của thời đại, đẩy đất nước vào tình trạng

chậm phát triển. Khi tình trạng chậm phát triển về kinh tế không được sớm khắc phục

thì sẽ làm xói mòn lòng tin của nhân dân, làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội nan giải,

tạo ra nguy cơ tư bên trong đối với trật tự an toàn xã hội. Trái lại, mở rộng hợp tác

kinh tế hai bên cùng có lợi, nước ta với các nước, các tổ chức quốc tế đan xen lợi ích

với nhau, chúng ta sẽ có thêm thế lực để củng cố độc lập tự chủ của đất nước. “Quốc

gia nào muốn độc lập và giàu mạnh thì phải buôn bán với nhiều nước, còn quốc gia

nào chỉ buôn bán với một nước thôi thì khó tránh khỏi bị phụ thuộc vào nước duy nhất

ấy” (Jose Marti)

12

2.3. Hội nhập kinh tế quốc tế ảnh hưởng tới bản sắc văn hoá dân tộc:

Xu thế toàn cầu hoá và tiến trình hội nhập với quốc tế thông qua “siêu lộ “thông

tin với mạng internet, một mặt tạo điều kiện thuận lợi chưa từng có để các dân tộc,

cộng đồng ở mọi nơi có thể nhanh chóng trao đổi với nhau về hàng hoá, dịch vụ, kiến

thức... Qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phát triển khoa học và công

nghệ, mở mang sự hiểu biết về văn hoá của nhau. Mặt khác, quá trình trên cũng làm

nảy sinh mối nguy cơ ghê gớm về sự đồng hoá các hệ thống giá trị và tiêu chuẩn, đe

doạ, làm suy kiệt khả năng sáng tạo của nền văn hoá, nhân tố hết sức quan trọng đối

với sự tồn tại của nhân loại.

Nguy cơ nói trên lại càng tăng gấp bội khi một siêu cường nào đó tự xem giá trị

văn hoá của mình là ưu việt, từ đó nảy sinh thái độ ngạo mạn và ý đồ áp đặt các giá trị

của mình cho các dân tộc khác bằng một chính sách có thể gọi là xâm lược văn hoá với

nhiều biện pháp trắng trợn tinh vi. Trước tình hình đó chúng ta không thể lui về chính

sách đóng cửa, khước từ giao lưu, trao đổi, đối thoại với bên ngoài. Ngược lại, chúng

ta, với bản lĩnh vốn có của dân tộc: “hoà nhập chứ không hoà tan”, tiếp thu những yếu

tố nhân bản, hợp lí, khoa học tiến bộ của văn hoá các nước để làm giàu bản sắc văn

hoá dân tộc. Đây sẽ là nhân tố khơi dậy tiềm năng sáng tạo làm nên những giá trị vật

chất và tinh thần mới trong quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Tuy

nhiên chúng ta cũng tỉnh táo phản đối những văn hoá ngoại lai không phân biệt tốt hay

xấu dẫn đến mất gốc, lai căng về văn hoá gây hậu quả xấu về tư tưởng đạo đức của các

tầng lớp dân cư.

Như vậy chỉ có trên cơ sở giữ gìn và phát huy những giá trị ưu tú của văn hoá

dân tộc đi đôi với tiếp thu tinh hoa văn hoá của nhân loại thì văn hoá Việt Nam ngày

nay mới có thể đóng được vai trò vừa là mục tiêu, vừa là động lực và sẽ điều tiết sự

phát triển của kinh tế xã hội.

V. ĐIỀU KIỆN ĐỂ VIỆT NAM HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

1. Lợi thế cơ bản của nước ta khi tham gia hội nhập kinh tế quốc tế

1.1. Vị trí địa lý thuận lợi

Bản chất kinh tế của vị trí địa lý là địa tô chênh lệch. Vị trí địa lý thuận lợi sẽ

cho phép thu được địa tô chênh lệch cao và ngược lại, vị trí địa lý không thuận lợi chỉ

đem lại địa tô chênh lệch thấp. Vị trí địa lý thuận lợi là lợi thế “so sánh” - là một yếu

tố quan trọng để phát triển kinh tế.

13

Nước ta có một vị trí địa lý rất thuận lợi đó là:

- Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa Đông Nam Á, là nơi gặp gỡ

của những luồng gió xuất phát từ các trung tâm lớn bao quanh tạo nên tự nhiên Việt

Nam phong phú và đa dạng. Điều này có tác động sâu sắc đến cơ cấu, quy mô và

hướng phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam.

- Việt Nam nằm ở rìa đông của bán đảo Đông Dương, trở thành một đầu mối

giao thông quan trọng từ Ấn Độ Dương tới Thái Bình Dương. Vị trí này cho phép

nước ta có thể dễ dàng phát triển các kinh tế thương mại, văn hoá, khoa học kĩ thuật

với các nước trong khu vực và trên thế giới.

- Việt Nam nằm trong khu vực đang diễn ra các hoạt động kinh tế sôi động nhất

thế giới. Điều này tạo môi trường thuận lợi để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh,

chủ động phát triển kinh tế. Việt Nam có điều kiện giao lưu với những thị trường sôi

động, học hỏi được những kinh nghiệm quý báu của các “con rồng Châu Á”.

1.2. Nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú đa dạng

Việt Nam có nhiều loại tài nguyên thiên nhiên, trong đó có nhiều loại có giá trị

kinh tế lớn nhưng chưa được khai thác hoặc khai thác ở mức độ thấp, sử dụng chưa

hợp lý. Đây là nguồn lực bên trong để phát triển kinh tế, đồng thời là đối tượng đầu tư

của Tư Bản nước ngoài.

1.3. Tài nguyên nhân văn phong phú: bao gồm lực lượng lao động dồi dào và

những hệ thống giá trị do con người tạo ra trong quá trình phát triển lịch sử của dân

tộc. Đây là đối tượng đầu tư phát triển rất quan trọng của Tư Bản nước ngoài

Những lợi thế trên đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam tiến vào

thế giới.

2. Nhiệm vụ cần phải thực hiện khi tham gia hội nhập

Trong Nghị quyết, Bộ Chính trị đã nêu 9 nhiệm vụ cụ thể trong quá trình hội

nhập kinh tế quốc tế:

- Tuyên truyền, giải thích rộng rãi để đạt được nhận thức và hành động thông

nhất trong các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể, doanh nghiệp và nhân dân.

- Xây dựng chiến lược tổng thể về hội nhập với một lộ trình cụ thể.

- Chủ động và khẩn trương sử dụng cơ cấu kinh tế.

- Tích cực tạo lập đồng bộ cơ chế quản lý nên kinh tế thị trường định hướng

XHCN.

14

- Có kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực vững vàng về chính trị, có đạo đức trong

sáng, tinh thông nghiệp vụ.

- Kết hợp chặt chẽ hoạt động chính trị đối ngoại với kinh tế đối ngoại.

- Gắn kết chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế với nhiệm vụ củng cố quốc phòng

an ninh.

- Tích cực tiến hành đàm phán để gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO).

- Kiện toàn uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế.

15

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HỘI NHẬP KINH TẾ CỦA VIỆT NAM

I. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU CỦA ĐẢNG VỀ HỘI NHẬP KINH TẾ

QUỐC TẾ

1. Quan điểm

Nhận thức được xu thế và yêu cầu chung về toàn cầu hoá của thời đại, Đại hội

VI của Đảng (12/1996) trong khi ký quyết định chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch

hoá tập trung quan liêu bao cấp sang mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN;

thì cũng đồng thời chủ trương: Việt Nam phải tham gia ngày càng rộng rãi vào sự phân

công lao đông quốc tế, tích cực phát triển quan hệ kinh tế và khoa học kĩ thuật với các

nước, các tổ chức quốc tế và tư nhân nước ngoài trên nguyên tắc bình đẳng cùng có

lợi.

Trong Nghị quyết 07, Bộ Chính Trị đã nêu ra quan điểm chỉ đạo về chủ động

hội nhập kinh tế quốc tế:

- Quán triệt chủ trương được xác định tại đại hội Đảng IX: Chủ động hội nhập

kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội lực, nâng cao hiệu quả

hợp tác kinh tế, đảm bảo độc lập tự chủ và định hướng XHCN, bảo vệ lợi ích dân tộc,

an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ môi trường.

- Hội nhập kinh tế quốc tế là sự nghiệp toàn dân, quá trình vừa hợp tác vừa đấu

tranh; vừa đề phòng tư tưởng thụ động vừa phải chống tư tưởng đơn giản, nôn nóng...

- Đề ra kế hoạch và lộ trình hợp lý phù hợp với trình độ phát triển của đất nước.

2. Mục tiêu

Bộ Chính trị: “Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế nhằm mở rộng thị trường,

tranh thủ thêm vốn, công nghệ, kiến thức quản lý để đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện

đại hoá theo định hướng XHCN; thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân

chủ văn minh, trước mắt là thực hiện kế hoạch nhiệm vụ đưa ra trong chiến lược phát

triển kinh tế xã hội 2001 – 2010 và kế hoạch 5 năm 2001 – 2005”.

II. NHỮNG CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC NHẰM THÚC

ĐẨY TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Để thực hiện những mục tiêu theo những quan điểm trên, Chính phủ đã ban

hành những chính sách nhằm thúc đẩy tiến trình hội nhập:

16

- Nhà nước ban hành hệ thống luật đồng bộ bao gồm: Luật Đầu tư, Luật Lao

động, Luật Thương mại, Luật Ngân hàng, Luật Hải quan, Luật Bưu chính Viễn thông,

Luật Xây dựng, Luật Khoa học Công nghệ, Luật Tài nguyên... Sửa đổi và bổ sung

pháp luật và pháp lệnh hiện hành về thuế, khuyến khích đầu tư trong nước và đầu tư

nước ngoài tại Việt Nam... Cải tiến việc ban hành văn bản pháp luật...

- Đối với những chính sách: Nhà nước ban hành chính sách thương mại, tài

chính, tiền tệ, đầu tư... để kích thích mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh

của doanh nghiệp... tạo điều kiện cho nước ta hội nhập kinh tế quốc tế.

III. THỰC TRẠNG HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM

1. Con đường hội nhập

Theo quan điểm của đảng, Việt Nam tiến hành hội nhập từng bước, dần dần mở

cửa thị trường với lộ trình hợp lý. Một lộ trình “quá nóng” về mức độ %, thời hạn mở

của thị trường vượt quá khả năng chịu đựng của nền kinh tế sẽ dẫn tới thua thiệt, đổ vỡ

hàng loạt doanh nghiệp, vượt khỏi tầm kiểm soát của nhà nước, kéo theo nhiều hậu

quả khó lường. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là lộ trình càng dài càng tốt, bởi kéo

dài quá trình hội nhập sẽ đi liền với duy trì quá lâu chính sách bảo hộ bao cấp của nhà

nước, gây tâm lý trì trệ, ỷ lại, không dốc sức cải tiến quản lý công nghệ, kéo dài tình

trạng kém hiệu quả, yếu sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Xác định lộ trình hội nhập là rất quan trọng. Đây không chỉ là xác định thời

gian mở cửa thị trường trong nước mà còn là xác định mục tiêu nền kinh tế nước ta:

phát huy lợi thế so sánh, chiếm lĩnh thị phần ngày càng lớn trên thương trường quốc tế,

thâm nhập ngày càng nhiều vào thị trường các nước cả về hàng hoá và đầu tư dịch vụ.

Tháng 12/1987, Quốc hội nước ta thông qua luật đầu tư nước ngoài tại Việt

Nam đã mở các cuộc đàm phán để nối lại các quan hệ với quỹ tiền tệ quốc tế và ngân

hàng tài chính thế giới, đến tháng 10/1993 đã bình thường hoá quan hệ tín dụng với

hai tổ chức tài chính tiền tệ lớn nhất thế giới.

Tháng 7/1995 Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN và từ ngày 1/1/1996 bắt

đầu thực hiện cam kết trong khuôn khổ khu vực mậu dịch tự do ASEAN, tức AFTA.

Cùng tháng 7/1995 công nghệ đã kí kết hiệp định khung về hợp tác kinh tế, khoa học

kĩ thuật và một số lĩnh vực khác với công đồng Châu Âu (EU). Đồng thời bình thường

hoá quan hệ với Mĩ. Khoảng tháng 3/1996, Việt Nam tham gia với tư cách thành viên

sáng lập diễn đàn hợp tác kinh tế Á - Âu (ASEAM). Tháng 11/1998, Việt Nam trở

17

thành thành viên chính thức của diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương

(APEC). Tháng 7/2000, hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ đã được kí kết.

Trước đó từ cuối năm 1994, nhà nước ta đã gửi đơn xin gia nhập tổ chức thương mại

thế giới (WTO) và hiện đang trong quá trình đàm phán để được kết nạp vào tổ chức

này.

1.1. Việt Nam gia nhập ASEAN – Hiệp hội các nước Đông Nam Á

* Quá trình gia nhập:

Ngày 25/7/1995 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của ASEAN.

Ngày 15/12/1995 Việt Nam chính thức tham gia thực hiện AFTA bằng việc kí

nghị định thư tham gia hiệp định CEPT để thành lập khu vực mậu dịch tự do ASEAN.

Việt Nam bắt đầu thực hiện hiệp định CEPT từ ngày1/1/1996 và sẽ kết thúc vào

ngày 1/1/2006.

Tại thời điểm gia nhập, Việt Nam đã đệ trình với các nước ASEAN bốn danh

mục hàng hoá theo quy định của CEPT: danh mục loại trừ hoàn toàn, danh mục loại

trừ tạm thời, danh mục cắt giảm thuế ngay, danh mục nông sản chưa chế biến và chế

biến nhạy cảm cao.

Những mặt hàng đưa vào thực hiện CEPT là những mặt hàng có thế mạnh xuất

khẩu của ta hoặc những mặt hàng chưa có trao đổi buôn bán gì với ASEAN.

* Những lợi ích và những bất cập đối với nước ta khi gia nhập

ASEAN/AFTA/CEPT:

Những đánh giá sơ bộ về thực trạng sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp

trong nước trong mối liên hệ với việc thực hiện CEPT cho thấy sự bất lợi của các

doanh nghiệp trong nước nếu Việt Nam phải thực hiện cắt giảm thuế quan và bỏ các

rào cản phi thuế. Hiệu quả sản xuất trong nước còn thấp do sự lạc hậu trong các thiết

bị máy móc...Cơ chế KHH tập trung trong thời gian dài trước đây đã tạo cho các nhà

sản xuất trong nước có thói quen ỷ lại vào chính sách bảo hộ mậu dịch, ít quan tâm đến

khả năng cạnh tranh, thị trường tiêu thụ và vấn đề hiệu quả sản xuất. Các doanh nghiệp

chưa có định hướng cụ thể về biện pháp điều chỉnh sản xuất để tồn tại và phát triển

trong môi trường mở cửa không còn hàng rào bảo hộ. Nhiều doanh nghiệp không có

định hướng xuất khẩu một cách khả thi, kế hoạch xuất khẩu thì chỉ là những chỉ tiêu

xuất khẩu dựa trên kế hoạch về sản lượng so sánh với dự kiến về kế hoạch tiêu dùng

trong nước mà không có những phân tích so sánh cụ thể dựa trên tiêu chí về giá thành,

18

chất lượng, khả năng tiêu thụ. Tuy nhiên cũng có một số ngành sản xuất trong nước

thật sự có tiềm năng cạnh tranh, một số doanh nghiệp phần nào nắm được một số thay

đổi trong môi trường kinh doanh theo cơ chế thị trường, kịp thời đầu tư công nghệ

mới. Đối với các ngành này nếu được áp dụng những biện pháp, định hướng đúng đắn

và thích hợp thì sẽ có khả năng phát triển sản xuất và xuất khẩu.

Với thực trạng phát triển hiện nay của các ngành sản xuất trong nước, phương

án thích hợp nhất để thực hiện AFTA/CEPT cần được lựa chọn đối với Việt Nam là

Việt Nam sẽ thực hiện AFTA trong khuôn khổ các quy định của CEPT, đồng thời đẩy

mạnh chuyển dịch cơ cấu phù hợp với các lợi thế tương đối của Việt Nam trong tương

quan so sánh với các nước ASEAN; tập trung phát triển nhanh những ngành có lợi thế

ss. Tuy nhiên vẫn tiếp tục duy trì bảo hộ có thời hạn hoặc theo những mức độ khác

nhau cho phần lớn các ngành của nền kinh tế quốc dân, để có thể đạt được một trình

độ phát triển nhất định trước khi mở cửa thị trường trong nước theo CEPT, chỉ hạn chế

sản xuất với một số ít các ngành mà Việt Nam không có khả năng cạnh tranh.

Điều thuận lợi là hàng xuất khẩu của ta khi nhập vào các nước ASEAN sẽ được

hưởng thuế suất ưu đãi nhưng đây cũng là một vấn đề có những thách thức riêng của

nó. Bởi khi ta được hưởng ưu đãi thì cũng phải dành ưu đãi về thuế suất cho bạn. Khi

đó nếu hàng hoá của ta chất lượng không bằng bạn, giá cao hơn thì các doanh nghiệp

của ta rất dễ mất đi thị trường trong nước. Chẳng hạn như mặt hàng gạo, mặc dù ta là

nước xuất khẩu gạo thứ hai trên thế giới chỉ sau Thái Lan. Khi được hưởng thuế quan

ưu đãi, kể cả sau khi đã nộp thuế nhập khẩu, nếu giá thành bán lẻ của gạo Thái Lan

vẫn thấp hơn giá thành bán lẻ của ta (mà gạo Thái Lan phải ngon hơn gạo ta), thì

người tiêu dùng với mức sống ngày càng tăng như hiện nay chọn mua gạo Thái Lan để

ăn. Và gạo của ta lúc đó chỉ còn là thị phần của những người có thu nhập thấp hoặc để

xuất khẩu.

1.2. Việt Nam hội nhập vào APEC – Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái

Bình Dương

Ngày 15/6/1996 Việt Nam đã làm đơn xin gia nhập diễn đàn hợp tác kinh tế

Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và 11/1998 đã trở thành thành viên chính thức của

tổ chức này, một tổ chức hiện gồm có 21 thành viên, trong đó bao gồm cả các nền kinh

tế phát triển, đang phát triển và chuyển đổi (từ kinh tế tập trung bao cấp sang cơ chế

thị trường). Mục tiêu của APEC cũng là phát triển bền vững thông qua các chương

19

trình thúc đẩy mở cửa sản xuất thuận lợi hoá thương mại đầu tư hợp tác kinh tế kĩ

thuật theo nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, tự nguyện cônh khai và không phân biệt

đối xử giữa các thành viên cũng như các đối tác không là thành viên. Các cam kết

mang tính tự nguyện nhưng việc thực hiện là bắt buộc, do tuyên bố ở cấp cao và hàng

năm được đưa ra kiểm điểm. Các vấn đề chính trị tuy được quan tâm nhưng thường

được bàn một cách không chính thức.

1.3. Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EU)

- Trên lĩnh vực thương mại, Việt Nam và các nước thuộc Liên minh Châu Âu

(EU) đã có mối quan hệ khá lâu song chúng được phát triển và mở rộng trong những

năm gần đây, sau khi Việt Nam và EU chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao 2/1990,

quan hệ buôn bán hai chiều Việt Nam - EU có bước phát triển khả quan, kim ngạch

xuất nhập khẩu gia tăng. Năm 1993, EU tăng gấp 10 lần QUOTA nhập khẩu hàng hoá

của Việt Nam so với năm 1992. Trị giá kim ngạch 2 chiều giữa Việt Nam - EU đã đạt

1 tỉ USD.

- Ngày 31/5/1995 Việt Nam và EU đã kí hiệp định khung hợp tác Việt Nam -

EU. Ngày 17/7/1995, hiệp định khung hợp tác Việt Nam - EU đã được kí chính thức ở

Brucxen.

- Khi tham gia kí kết hiệp định này, Việt Nam được hưởng một số ưu đãi:

+ Hiệp định cho Việt Nam hưởng quy chế tối huệ quốc (MNF), đặc biệt là quy

chế ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) thường được dành cho các nước đang phát triển.

Điều này có ý nghĩa thực tế lớn, vì trong khi Việt Nam chưa phải là thành viên của

WTO, Việt Nam vẫn được hưởng các quy chế ưu đãi này. Sau đó, hiệp định đưa ra

một số biện pháp tạo điều kiện thuận lợi buôn bán, thương thuyết với tổ chức mậu dịch

thế giới.

+ Cải thiện môi trường kĩ thuật Việt Nam thông qua việc tạo thuận lợi cho Việt

Nam tiếp cận công nghệ EU.

+ Liên minh Châu Âu đang chuẩn bị mở một trung tâm thông tin thương mại

của EU tại Việt Nam.

+ Các tổ chức xúc tiến thương mại của các nước Châu Âu đã và đang có nhiều

dự án hợp tác với phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam lập các trung tâm đào

tạo nhà doanh nghiệp cho Việt Nam, tổ chức hội chợ, triển lãm Châu Âu tại Việt Nam,

tư vấn kinh doanh, thoả thuận hợp tác, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại và

20

đầu tư. Cuối năm 1995, phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam đã kí 32 bản thoả

thuận với các tổ chức hữu quan ở nước ngoài nhằm hợp tác, đẩy mạnh, xúc tiến

thương mại và đầu tư, trong đó có 8 bản thoả thuận được kí với các tổ chức EU. Hiện

tại phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam đang xây dựng trung tâm thông tin dữ

liệu, hợp tác với hiệp hội thương mại nước ngoài mới thành lập tại Việt Nam.

- Ngày 15/12/1992 hiệp định buôn bán hàng dệt may giữa Việt Nam và EU đến

1/1/1993 bắt đầu có hiệu lực. Theo hiệp định này, Việt Nam được xuất khẩu sang EU

151 chủng loại mặt hàng, tổng số hạn ngạch theo hiệp định là 21298 tấn với kim ngạch

khoảng 450 triệu USD. Hiệp định hàng dệt may Việt Nam - EU đã tạo cho Việt Nam

nhiều khả năng xuất khẩu sang EU hơn. Trong 3 năm qua, kim ngạch hàng dệt may

xuất vào EU đã tăng từ 130 triệu USD năm 1992 lên 249 triệu USD năm 1993, 285

triệu USD năm 1994 và từ 340 - 350 triệu USD năm 1995.

- Ngày 1/8/1995 Việt Nam và EU đã kí rtao đổi thư điều chỉnh hiệp định, tăng

hạn ngạch và biên bản thoả thuận về mở rộng thị trường hàng dệt may.

Như vậy, từ khi Việt Nam kí hiệp định dệt may Việt Nam - EU, Việt Nam chưa

phải là thành viên của tổ chức thương mại quốc tế và do đo Việt Nam vẫn phải chịu

những hạn ngạch thuế quan phi ưu đãi của EU. đây là những trở ngại lớn đối với xuất

khẩu của Việt Nam vào thị trường EU từ thời điểm đó đến cuối năm 1995 sau khi hiệp

định khung hợp tác Việt Nam – EU được kí kết.

1.4. Quá trình hội nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO)

Tháng 12/1994, Việt Nam đã gửi đơn xin gia nhập hiệp định chung về thương

mại và thuế quan (GATT), tiền thân của tổ chức thương mại thế giới (WTO). Năm

1995 Việt Nam chính thức đề nghị gia nhập WTO.

WTO là tổ chức thương mại quốc tế mang tính chất toàn cầu có mục đích cơ

bản là: thương lượng để thiết lập các luật lệ chung đảm bảo thông thoáng cho thương

mại cũng như cho các lĩnh vực hợp tác kinh tế quốc tế khác, và một môi trường kinh

doanh có thể dự đoán được, theo dõi việc thực hiện cam kết của các thành viên, đảm

bảo tính công khai về thương mại và các luật lệ về hợp tác quốc tế WTO, cho phép có

sự phân biệt đối xử giữa các nước thành viên và không phải là thành viên.

Việc thực hiện các cam kết mang tính ràng buộc pháp lý và nếu vi phạm có thể

bị trả đũa. Các thành viên kém phát triển và đang phát triển được hưởng một số ưu đãi

21

nhưng mức độ và thời gian hưởng ưu đãi trong từng lĩnh vực tuỳ thuộc vào kết quả

đàm phán của từng nước với WTO.

Hiện nay Việt Nam đã tiến hành nhiều phiên họp với nhóm cộng tác viên về

Việt Nam gia nhập WTO, tập trung vào việc minh bạch hoá, thương mại – dịch vụ, sở

hữu trí tuệ và đầu tư. Trong thời gian qua, một số thành viên của WTO như: EU, Mĩ,

Thuỵ Sĩ...đã bắt đầu gửi đề nghị về đàm phán mở cửa thị trường cho Việt Nam. Tháng

8/2000 vừa qua ta đã kí hiệp định thương mại với Hoa Kỳ: sẽ tạo điều kiện thuận lợi

cho việc nước ta gia nhập WTO.

2. Một số kết quả đã đạt được

Trong tiến trình hội nhập, Việt Nam đã kí kết một số hiệp định: hiệp định

khung Việt Nam – EU, hiệp định buôn bán hàng dệt may Việt Nam – EU, hiệp định

Việt – Mĩ...tham gia một số tổ chức kinh tế khu vực và thế giới như: ASEAN,

APEC...đã đưa đến cho Việt Nam những thành quả kinh tế rất cao.

Thông qua các hiệp ước song phương và đa phương đến nay, nước ta đã có

quan hệ thương mại với 154 nước ở khắp các châu lục. Kim ngạch xuất khẩu của nước

ta tăng từ 677,8 Rup/USD năm 1986 lên 14,3 tỉ USD năm 2000. Trong cùng thời gian,

kim ngạch nhập khẩu tăng từ 1,83 tỉ Rup/USD lên 15,2 tỉ USD. Từ chỗ nhập siêu

tương đối lớn vào cuối những năm 80 đến nay, cán cân xuất nhập khẩu gần đạt đến độ

cân bằng. Từ chỗ có rất ít mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 100 triệu USD đến

cuối những năm 90 nước ta đã có những mặt hàng xuất khẩu đạt trên 1 tỉ USD như dầu

thô, gạo, hàng dệt may, giày dép, chế biến thuỷ sản.

Thông qua các tổ chức kinh tế khu vực và thế giới, hàng hoá Việt Nam chiếm

thị phần ngày càng lớn, tăng tính đổi mới để cạnh tranh của các doanh nghiệp trong

nước, thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài...

22

CHƯƠNG III: QUAN ĐIỂM CÓ TÍNH CHỈ ĐẠO VÀ GIẢI PHÁP THỰC

HIỆN QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM

I. QUAN ĐIỂM CÓ TÍNH CHỈ ĐẠO VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN QUÁ

TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM Ở TẦM VĨ MÔ

1. Hệ thống pháp luật phải đồng bộ

Tham gia vào hội nhập kinh tế với những nguyên tắc cơ bản của các tổ chức

kinh tế, chúng ta phải có một hệ thống pháp luật đồng bộ và chặt chẽ để đảm bảo thực

hiện những nguyên tắc đó.

Nhà nước phải đề ra những bộ luật rõ ràng, cụ thể về đầu tư, thuế xuất nhập

khẩu, quyền và nghĩa vụ của các doanh nghiệp trong và ngoài nước... Có như vậy mới

tạo ra được một môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế.

2. Điều chỉnh một số chính sách

Một nền kinh tế muốn phát triển được không chỉ dựa vào những điều kiện tài

nguyên thiên nhiên sẵn có mà còn cần phải có những quan điểm chỉ đạo, chính sách

cải cách kinh tế hợp lý. Những chính sách đó bao gồm trên tất cả các lĩnh vực: thương

mại - dịch vụ, đầu tư, tài chính - tiền tệ...

2.1. Chính sách thương mại

Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế là một trong những phương hướng để tiếp

tục phát triển kinh tế trong chiến lược 10 năm 2001 – 2010 của nước ta. Một nội dung

quan trọng của hội nhập là mở của thị trường trong nước hướng ra thị trường quốc tế.

Tức là các vấn để thương mại giữa các bên cần phải có sự quan tâm đặc biệt. Các cam

kết trong các hiệp định thương mại quốc tế đặt ra những yêu cầu phải điều chỉnh quy

chế thương mại của Việt Nam.

Cải cách thương mại theo hướng mở cửa và tự do hoá luôn là một nội dung

quan trọng hàng đầu của mọi chương trình cải cách cơ cấu. Các quốc gia thực hiện cải

cách thương mại thường nhằm 1 trong hai mục đích: khắc phục khủng hoảng cán cân

thanh toán hoặc tạo lập môi trường thuận lợi cho tăng trưởng nhanh chón và bền vững.

Với Việt Nam trong những năm qua đã thực hiện 3 cuộc cải cách thương mại. Cuộc

cải cách lần thứ nhất từ 1988 - 1992 do tình thế cấp bách với mục tiêu chính là khắc

phục khủng hoảng kinh tế. Lần cải cách thứ hai được thực hiện một cách bài bản hơn

trong chương trình ESAF và SAC, có sự hỗ trợ của IMF và WB trong thời gian từ

23

1994 đến 1997, dựa trên cơ sở tự nguyện. Tuy nhiên sau cuộc cải cách này, chế độ

thương mại của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế và đặt Việt Nam ở tư thế bất lợi vì

phải mở cửa và cạnh tranh với bên ngoài.

Đến cuộc cải cách lần thứ 3, theo chương trình PRVS và PRSC cuối thập kỉ 90

và đầu những năm 2000 đã thực sự đem lại cho Việt Nam những điều kiện thuận lợi để

hội nhập:

Trong năm 1999, thống nhất với Nhật Bản trong khuôn khổ chương trình

Miyazaza về một lịch trình xoá bỏ các hàng rào phi thuế quan từ nay cho đến năm

2010 đối với 20 nhóm mặt hàng nhập khẩu có điều kiện.

Trong năm 2000 đã đưa 9 nhóm mặt hàng ra khỏi danh mục cần giấy phép nhập

khẩu như xút lỏng, hàng tiêu dùng bằng sành, thuỷ tinh...mở rộng sự tham gia của tư

nhân vào xuất khẩu gạo khi cho phép 5 công ty tư nhân và 4 liên doanh được phép

xuất khẩu gạo.

Tháng 7, Chính phủ đã ký hiệp định thương mại với Hoa Kỳ, trong đó cam kết

theo một lịch trình nhất định về việc tự do hoá thương quyền, xoá bỏ các hạn chế định

lượng đối với hầu hết các sản phẩm, giảm thuế suất đối với một số hàng công nghiệp

và nông sản...

Ngoài ra, Việt Nam cũng đã hoàn tất lịch trình giảm thuế quan cho giai đoạn

2001 - 2006 theo khuôn khổ AFTA, dỡ bỏ yêu cầu tự cân đối ngoại tệ cho doanh

nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài.

Như vậy, các nội dung cải cách thương mại nói trên là phù hợp với đường lối

của Đảng và nhà nước Việt Nam trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên

chương trình cải cách thương mại phải được xây dựng và thực hiện trong mối liên hệ

chặt chẽ với các chính sách vĩ mộ thận trọng để hạn chế tối đa các tác động tiêu cực

của nó đem lại. Cải cách thương mại đòi hỏi ý chí chính trị mạnh mẽ. Không nên vì

nền kinh tế vẫn phát triển mà trì hoãn cải cách thương mại. Vì sự cạnh tranh ác liệt và

những khó khăn hơn nhiều so với các nước công nghiệp hoá đi trước đòi hỏi Việt Nam

- đi sau phải chủ động đi nhanh hơn các nước khác. Việc thực hiện cải cách thương

mại lần thứ 3 cùng với các biện pháp cải cách trong các lĩnh vực khác của chương

trình sẽ giúp Việt Nam khắc phục được những bất hợp lý có hại cho nền kinh tế; đồng

thời đảy nhanh được tốc độ tăng trưởng thêm từ 1,2 – 2% trên một năm. Số các doanh

nghiệp nhà nước trực tiếp sản xuất 6 nhóm mặt hàng phải xoá bỏ hạn chế định lượng

24

vào năm 2003 và phải áp dụng mức thuế quan bằng nửa mức thuế suất hiện hành chỉ

chiếm 10% số doanh nghiệp nhà nước sẽ buộc phải cơ cấu lại để có thể cạnh tranh

được với nước ngoài.

2.2. Chính sách tài chính

Chính sách tài chính bao gồm rất nhiều mảng, chiều lĩnh vực phức tạp liên quan

đến toàn bộ dòng chu chuyển vốn và tiền tệ của nền kinh tế. Do đó chính sách tài

chính cũng có tầm quan trọng đặc biệt trong phát triển kinh tế. Để tham gia hội nhập

thành công, chúnh ta không những chỉ cần một hệ thống chính sách tài chính linh hoạt,

nhất quán và đồng bộ, mà cần phải có những giải pháp nhằm cải cách chính sách tài

chính phù hợp nhất.

* Về chính sách thuế:

Theo nguyên tắc cơ bản của bất kỳ tổ chức kinh tế nào cũng đều có miễn giảm

thuế nhập khẩu và xoá bỏ hàng rào phi thuế quan. Do đó:

- Đối với thuế nhập khẩu cần phải xây dựng hệ thống thuế quan hợp lý, vận

dụng chiến lược đàm phán thuế trần cao hơn mức áp dụng hiện tại; sử dụng tích cực

chính sách thuế làm phương tiện bảo hộ hữu hiệu và hợp lý cho sản xuất trong nước,

loại trừ dần các biện pháp phi quan thuế.

- Đối với thuế gián thu trong nứơc, tiếp tục hoàn thiện các sắc thuế, đặc biệt là

thuế giá trị gia tăng (VAT).

- Đối với thuế thu nhập duy trì hợp lý thuế thu nhập doanh nghiệp, mở rộng

diện đánh thuế thu nhập cá nhân với mức thuế suất thấp để dễ quản lý.

* Về chính sách tỉ giá:

Hội nhập kinh tế về thương mại đầu tư đòi hỏi thay đổi cơ chế điều hành tỉ giá.

Tháng 2/1999, ngân hàng nhà nước đã thay đổi cơ chế điều chỉnh tỉ giá bình quân hình

thành trong phiên giao dịch ngày hôm trước được dùng làm tỉ giá chính thức công bố

cho phiên giao dịch ngày hôm sau. Đồng thời, biên độ giao dịch cũng được thu hẹp từ

10% xuống 0,1%. Nhờ sự thay đổi cơ chế điều hành như trên mà chênh lệch tỉ giá

công bố với tỉ giá giao dịch thực tế đã giảm đáng kể. Ngoài ra cùng với sự thay đổi cơ

chế điều hành tỉ giá, cần kết hợp nhiều biện pháp kiểm soát sự biến động của tỉ giá

thực tế, quản lý chặt chẽ mọi khoản vay nước ngoài. Mặt khác, cần nâng dự trữ ngoại

tệ lên ít ra là mức 3 tháng nhập khẩu để đảm bảo hiệu lực điều tiết của ngân hàng trung

25

ương khi cần thiết. Cần nâng dần sức cạnh tranh của đồng Việt Nam tránh đi đến kết

cục phá giá mạnh, gây mất ổn định kinh tế.

* Về cơ chế chính sách lãi suất:

Chính phủ cần hạn chế sử dụng tiền thu được từ việc phát hành trái phiếu để

cho vay đầu tư với lãi suất thấp.

Từng bước bãi bỏ hệ thống lãi suất trần, tiến tới việc xác định lãi suất trên thị

trường liên ngân hàng.

Biện pháp tình thế: thực hiện chính sách lãi suất thấp để khuyến khích đầu tư và

phát triển kinh tế.

Như vậy nhìn chung cần phối hợp đồng bộ các chính sách kinh tế vĩ mô trên

lĩnh vực tài chính trong quá trình hội nhập.

2.3. Những chính sách trên lĩnh vực thu hút vốn đầu tư trực tiếp

* Tăng cường thu hút vốn FDI và tích cực chuẩn bị hội nhập trên lĩnh vực đầu

tư:

Đa dạng hoá hơn nữa các hình thức thu hút vốn FDI. Cho phép các doanh

nghiệp có vốn FDI được thí điểm chuyển đổi từ công ty trách nhiệm hữu hạn thành

công ty cổ phần và phát hành cổ phiếu để huy động thêm vốn đầu tư. Cho phép các

nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của các doanh nghiệp trong nước theo một tỉ lệ

khống chế nhất định...

Hướng dẫn triển khai và xử lý kịp thời những vấn đề phát sinh liên quan đến

việc áp dụng các luật thuế mới như: thuế thu nhập doanh nghiệp, VAT...

Rà soát lại thuế suất thuế nhập khẩu để khuyến khích nội địa hoá, khắc phục

tình trạng thuế nhập khẩu nguyên liệu, phụ tùng, linh kiện cao hơn nhập khẩu thành

phẩm.

Xây dựng phương án, lộ trình áp dụng thống nhất các loại giá cả dịch vụ đối với

các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài theo tinh thần

nghị quyết hội nghị TW4.

Xử lý thoả đáng mối quan hệ giữa công nghệ và sử dụng lao động, mối quan hệ

giữa tiền lương và vấn đề việc làm.

Bên cạnh việc nỗ lực thu hút FDI cần tích cực chuẩn bị cho quá trình hội nhập

về đầu tư bằng cách:

26

- Sớm thống nhất luật đầu tư trong nước với đầu tư nước ngoài, đảm bảo đối xử

quốc gia.

- Mặt khác, cần nghiên cứu một số chính sách và bảo hộ cần thiết đối với các xí

nghiệp trong nước trong đó có xi nghiệp liên doanh có vốn đầu tư nước ngoài.

* Tiếp tục xây dựng thị trường chứng khoán chuẩn bị cho quá trình hội nhập

kinh tế quốc tế:

Thị trường chứng khoán trong một nền kinh tế là điều kiện cần thiết thúc đầy

hội nhập. Bởi thị trường chứng khoán là nơi huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp,

đặc biệt là vốn cổ phần. Việc huy động vốn cổ phần qua thị trường chứng khoán là

một biện pháp cân đối lại tỉ lệ vốn sở hữu so với vốn vay và như vậy giảm được các

rủi ro, nguy cơ phá sản của các doanh nghiệp. Thị trường chứng khoán là nơi thuận

tiện để mua bán trái phiếu chính phủ, tạo điều kiện cho việc phát hành trái phiều chính

phủ quy mô lớn với chi phí thấp nhất.

Nhìn chung, các chính sách trên mà được điều chỉnh và cải cách phù hợp sẽ tạo

điều kiện để Việt Nam gia nhập quốc tế.

3. Cải cách thủ tục hành chính

Hiện nay nền kinh tế nước ta là nền kinh tế thị trường nhưng tự do trong khuôn

khổ của pháp luật và theo định hướng XHCN. Vì vậy, nền kinh tế vẫn còn nhiều rườm

rà gây cản trở việc thực hiện một số dự án kinh tế quan trọng. Chẳng hạn như một

công ty muốn xin giấy phép xuất khẩu phải trải qua rất nhiều “cửa”. Mỗi cửa lại phải

tốn một chi phí gọi là “ làm luật “. Điều đó không chỉ làm tăng chi phí của công ty mà

nhiều khi làm cho doanh nghiệp để tuột mất thời cơ vì khi xin được giấy phép xong thì

đã quá muộn. Hay tình trạng nhiều cơ quan chức, năng nhiệm vụ chồng chéo lên nhau

dẫn đến tình trạng đùn đẩy trách nhiệm khiến cho các doanh nghiệp nhiều khi không

biết kiến nghị hoặc kiện tụng ai. Do đó, chính phủ cần phải có những biện pháp cải

cách thủ tục hành chính như:

- Cụ thể hoá sự phân cấp quản lý giữa các cơ quan của Chính phủ với các cấp

chính quyền tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

- Cụ thể hoá nguyên tắc tập trung dân chủ phù hợp với yêu cầu nâng cao hiệu

lực chỉ đạo, điều hành thống nhất và thông suốt của hệ thống tài chính nhà nước và thủ

trưởng cơ quan hành chính.

27

- Khắc phục tình trạng nhiều đoàn kiểm tra, thanh tra chồng chéo lên nhau gây

phiền hà tốn kém cho cơ sở.

II. QUAN ĐIỂM CÓ TÍNH CHỈ ĐẠO VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN QUÁ

TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM Ở TẦM VI MÔ

Như chỉ có những chính sách của nhà nước mà không có sự hợp tác của các

doanh nghiệp thì Việt Nam vần chưa đủ điều kiện để hội nhập. Do vậy doanh nghiệp

cũng là một yếu tố rất quan trọng trong quá trình hội nhập.

Theo nhiều ý kiến hiện nay, Việt Nam gia nhập các tổ chức kinh tế, tiến hành kí

kết các hiệp định một mặt mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp Việt Nam nhưng

mặt khác nó lại là thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình cạnh

tranh. Các doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là các doanh nghiệp vừa và nhơ, quy mộ

sản xuất không lớn, thiếu vốn, công nghệ chưa được cải tiến đồng bộ...do vậy chất

lượng hàng hoá thấp nhưng giá thành lại cao. Hơn nữa nhiều doanh nghiệp lại quen

với “ vòng tay bảo hộ “ của nhà nước nên thụ động với nền kinh tế thị trường. Như

vậy, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam là thách thức lớn

nhất đối với vấn đề hội nhập của nước ta. Vấn đề đặt ra là phải làm gì và làm như thế

nào để phát huy được lợi thế cạnh tranh của từng doanh nghiệp và của cả đất nước, vận

dụng có hiệu quả cơ hội, giảm thiểu những thách thức do hội nhập đem lại. Để làm

được điều đó, các doanh nghiệp Việt Nam phải xây dựng một kế hoạch dài hạn với

những biên pháp cụ thể cải tạo tình hình hướng tới phát triển. Các biện pháp đó có thể

là:

- Các doanh nghiệp phải nắm bắt và vận dụng sáng tạo các thành tựu khoa học

công nghệ mới vào quy trình sản xuất kinh doanh: đổi mới dây chuyền công nghệ sẽ

giúp cho các doanh nghiệp giảm được chi phí đầu vào, từ đó hạ được giá thành sản

phẩm mà chất lượng lại cao. Những tiến bộ về khoa học công nghệ còn giúp cho

doanh nghiệp giảm được số lao động trực tiếp sản xuất, dẫn tới giảm nhân công và

tăng lương cho người lao động.

- Các doanh nghiệp phải thường xuyên theo dõi thực trạng của thị trường: khảo

sát nhu cầu của thị trường, xác định lượng cung, lượng cầu để có kế hoạch sản xuất.

Bởi hiện nay, nhiều doanh nghiệp vẫn tiếp tục sản xuất các sản phẩm với giá trị gia

tăng thấp trong khi nhu cầu thị trường đã có sự chuyển đổi. Để khảo sát được thị

trường, doanh nghiệp có thể tổ chức các đợt tiếp thị, quảng cáo sản phẩm đến tận tay

28

người tiêu dùng. Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp cần có tầm nhìn dài đón đầu

được xu hướng thay đổi thị trường khu vực và thế giới.

- Các doanh nghiệp còn phải coi trọng cải tiến quản lý tài chính. Các chế định

tài chính cần được củng cố vững mạnh và có công nghệ hiện đại đủ sức cạnh tranh các

dịch vụ tài chính với các định chế tài chính nước ngoài để doanh nghiệp và nhà đầu tư

trong nươc không tìm kiếm dịch vụ nước ngoài.

- Một vấn đề quan trọng nữa hiện nay đối với các doanh nghiệp là nâng cao tay

nghề của người lao động. Muốn vậy, doanh nghiệp phải tạo điều kiện cho người lao

động tiếp cận với công nghệ hiện đại, tổ chức đào tạo nghiệp vụ qua trường lớp. Ngoài

ra, doanh nghiệp còn phải quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần của người lao

động để người lao động có đủ điều kiện thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.

Nói tóm lại, những giải pháp cả ở tầng vĩ mô và vi mô chư trên mà được thực

hiện tốt thì trong một tương lai không xa Việt Nam sẽ mở rộng thị trường mạnh mẽ

trên thế giới.

29

PHẦN KẾT LUẬN

Thế kỉ XXI đang bước những bước đi đầu tiên. Quá trình hội nhập của Việt

Nam trong thế kỉ XXI – thế kỉ của công nghệ thông tin cũng đang dần được mở rộng.

Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế thực sự là điều kiện tiên quyết để Việt Nam có thể

phát triển kinh tế và hoàn thành sứ mệnh “sánh vai với các cường quốc năm châu”.

Bởi Việt Nam không chỉ là đi theo xu hướng chung của thời đại mà còn tìm kiếm

những thời cơ cho đất nước.

Việt Nam hộ nhập với thế giới sẽ tạo ra rất nhiều điều kiện thuận lợi. Đó không

chỉ đơn thuần là mở rộng giao lưu với các nước mà còn là minh chứng cho sự khẳng

định vị trí của mình trên trường quốc tế. Từ việc mở rộng thị trường, thu hút vốn đầu

tư... làm cho doanh nghiệp có thị phần ngày càng rộng lớn trên thế giới.

Tuy nhiên trong quá trình hội nhập cũng không tránh khỏi những khó khăn, thử

thách như: hội nhập với các tổ chức kinh tế quốc tế sẽ đe doạ đến sự tồn tại của một số

doanh nghiệp trong nước, ảnh hưởng tới chính trị, văn hoá của một quốc gia... Nhưng

không vì thế mà chúng ta bỏ đi thời cơ của mình. Trái lại, chúng ta “hoà nhập chứ

không hoà tan”, các doanh nghiệp Việt Nam không tự chôn mình mà tìm những giải

pháp nâng cao năng lực cạnh tranh. Nói một cách chung nhất, chúng ta hãy tranh thủ

thời cơ, khắc phục khó khăn, đẩy mạnh quá trình chủ động hội nhập hơn nữa.

Chúng ta, những chủ nhân tương lai của đất nước phải thấy được tầm quan

trọng của vấn đề hội nhập đối với sự phát triển của quốc gia. Từ đó thực hiện tôt trách

nhiệm của mình để góp phần vào sự tiến bộ của đất nước.

30

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Văn kiện Đại hội đảng VII, VIII, IX.

2. Nguyễn Luyện: “Việt Nam trên đường hội nhập kinh tế thế giới” (Tạp chí xây

dựng số 6 - 2000).

3. Lênin: “Chủ nghĩa đế quốc – giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản toàn tập – tập

27”.

4. Nguyễn Thanh Mai: “Toàn cầu hoá kinh tế và hội nhập của Việt Nam trước thiên

niên kỉ mới” (Thương mại số 7 - 2000).

5. Phạm Bình Mân: “Hội nhập kinh tế quốc tế: cơ hội và thánh thức” (Tạp chí công

nghệ Việt Nam số 3 - 2001).

6. Phạm Thị Tuý: “Toàn cầu hoá và những tác động” (Nghiên cứu kinh tế số 290 –

tháng 7/2002).

31