Embed Size (px)
Citation preview
1
Gjeografia
12
Libër mësuesi
(Për kurrikulën bërthamë të gjimnazit)
2
3
Përmbajtja e lëndës
Mësimi 1.1 15Tema: Objekti i studimit të Gjeografisë së Trevave Shqiptare 15Mësimi 1.2 16Tema: Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare 16Mësimi 1.3 18Tema: Projekt kërkimor “Ndryshimet në kohë të hartës politike të trevave shqiptare” 18Mësimi 2. 2 19Tema: Litologjia e truallit shqiptar 19Mësimi 2.4 20Tema: Klima e trevave shqiptare 20Mësimi 2.7 22Tema: Dëmtimi i tokave 22Mësimi 2.9. Tema: Projekt kërkimor: “Larmia dhe pasuria natyrore e trevave shqiptare” 23Mësimi 2.10 24Tema: Përsëritje e linjave “Hapësira gjeografike e trevave shqiptare” dhe “Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare” 24
Mësimi 3.3 25Tema: Tiparet demografike të popullsisë së trevave shqiptare 25Mësimi 3.4 27Tema: Migrimi – promotor i ndryshimeve demografike 27Mësimi 3.5 28Tema: Ese argumentuese “Toleranca fetare dhe marrëdhëniet ndëretnike në trevat shqiptare “ 28Mësimi 3.11 29Tema: Detyrë tematike: “Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave shqiptare, në kushtet e integrimit rajonal dhe global” 29
Mësimi 4.7 30Tema: Përsëritje e linjave “Sistemet humane” dhe 30“Ndërveprimi njeri-mjedis” 30
4
Mësimi 5.5 31Tema: Ekonomia e rajonit perëndimor 31Tema:5.8 Punë praktike: “Krahasoni hartat ekonomike të periudhave të ndryshme për rajonin perëndimor” 33Mësimi 5.21 34Tema: Popullsia e rajonit jugor 34Mësimi 5.25 35Tema:Republika e Kosovës 35Mësimi 3.35 37Tema:: Përsëritje e linjës “Rajonet gjeografike” 37Mësimi 3.36 38Tema: Testim vjetor (Jo i detyruar) 38
5
PLA
NI S
INTE
TIK
G
JEO
GR
AFI
12
Plan
i si
nteti
k 3
4jav
ë *2
orë
- 6
8 or
ëN
johu
ri të
reja
-
49 o
rë
Pu
në p
rakti
ke
-
7
orë
Përs
ëritj
e
-
2
orë
Testi
me
-
2 o
rëPr
ojek
t
- 3
orë
Ese
-
2 o
rëD
etyr
a te
mati
ke
-
3 or
ëSh
ënim
: Ko
lona
“ M
jete
t mës
imor
e “
( int
erne
ti ,h
arta
,atla
se e
tj )
në b
azë
të u
dhëz
imit
, plo
tëso
het n
ga m
ësue
si p
aral
el m
e zh
villi
min
e o
rëve
mës
imor
e d
he jo
në
fillim
të h
artim
it të
këti
j pla
ni. N
r.to
tal
Kapi
tulli
Nr
.i
orëv
eO
bjek
tiva
t e k
apit
ullit
Tem
at
për
çdo
orë
Mat
eria
li
buri
mor
Mje
tet m
ësim
ore
1H
apës
ira
gjeo
grafi
ke
e tr
evav
e sh
qipt
are
3
orë
11-
të p
ërsh
krua
jë o
bjek
tin e
st
udim
it të
kës
aj lë
nde
2- të
për
shkr
uajë
ven
din
që
ajo
zë
në s
tudi
met
gje
ogra
fike
3- të
për
shkr
uajë
rënd
ësin
ë e
stud
imit
të s
aj
Obj
ekti
i stu
dim
it të
Gje
ogra
fisë
12-t
ëH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
22
orë
njoh
uri t
e re
ja
1 or
ë pr
ojek
t kë
rkim
or
21-
të b
ëjë
dalli
min
( të
dife
renc
ojë
) në
përb
ërje
n e
trev
ave
shqi
ptar
e (R
epub
likën
e S
hqip
ëris
ë ,K
osov
ën
,trev
at s
hqip
tare
në
Serb
i, në
M
aqed
oni ,
në G
reqi
dhe
në
Mal
të
Zi )
2-të
ana
lizoj
ë po
zitë
n gj
eogr
afike
të
trev
ave
shqi
ptar
e në
Bal
lkan
,M
esdh
e ,E
vrop
ë dh
e m
ë gj
erë
.3-
të v
lerë
sojë
rolin
e k
ësaj
poz
ite
në v
eçor
itë n
atyr
ore
gjeo
grafi
ke
,në
popu
llim
in e
trev
ave
dhe
zhvi
llim
in e
kono
mik
dhe
pas
ojat
e
kësa
j poz
ite n
ë co
pëtim
in e
tr
evav
e sh
qipt
are
. 4-
të a
naliz
ojë
ndry
shim
et q
ë ka
pë
suar
në
kohë
dhe
në
hapë
sirë
ha
rta
politi
ke e
trev
ave
shqi
ptar
e
Pozi
ta g
jeog
rafik
e dh
e s
htri
rja
e tr
evav
e sh
qipt
are
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
6
31
1-të
real
izoj
ë nj
ë pr
ojek
t kër
kim
or
me
kara
kter
kra
hasu
es m
bi
ndry
shim
et n
ë ko
hë të
har
tës
politi
ke të
trev
ave
shqi
ptar
e
Proj
ekt k
ërki
mor
“N
drys
him
et n
ë ko
hë
të h
artë
s po
litike
të
trev
ave
shqi
ptar
e “
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
4D
iver
site
ti i
mje
dise
ve d
he
11-
të p
ërsh
krua
jë v
arie
tetin
e
peiz
azhe
ve d
he h
artë
n e
moz
aiku
t të
tyre
Peiz
azh
i lar
mis
hëm
dhe
i sh
umël
lojs
hëm
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti5
peiz
azhe
ve
të t
reva
ve
shqi
ptar
e 10
orë
21-
të a
naliz
ojë
etap
at e
form
imit
të tr
ualli
t të
trev
ave
shqi
ptar
e ,p
ërbë
rjen
lito
logj
ike
dhe
stru
ktur
ore
të ti
j dhe
rolin
e ty
re
në p
asur
itë e
shu
mta
min
eral
e
Lito
logj
ia e
trua
lli s
hqip
tar
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
68
orë
njoh
uri t
ë re
ja 1
orë
pro
jekt
kë
rkim
or
1 or
ë p
ërsë
ritj
e
31-
të e
vide
ntoj
ë fa
ktor
ët e
fo
rmim
it të
relie
vit ,
sist
emet
kr
yeso
re të
tij:
2- të
për
shkr
uajë
rapo
rtin
njer
i-m
jedi
s n
ë pe
izaz
het e
larm
ishm
e të
trev
ave
shqi
ptar
e ( p
eiza
zh lu
mor
, mal
or ,f
usho
r ,k
odri
nor
,kar
stik
dhe
breg
deta
r );
Relie
vi i
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
74
1-të
evi
dent
ojë
tipar
et e
klim
ës s
ë tr
evav
e sh
qipt
are
2-të
vle
rëso
jë ro
lin d
he n
diki
min
e
klim
ës n
ë du
kuri
të e
tjer
a na
tyro
re
,në
shpë
rnda
rjen
e p
opul
lsis
ë d
he
aktiv
itete
t e s
aj
Klim
a e
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
85
1-të
ana
lizoj
ë la
rmin
ë dh
e pa
suri
në e
mad
he h
idro
grafi
ke të
tr
evav
e sh
qipt
are
;2-
të v
lerë
sojë
rënd
ësin
ë je
tëso
re
dhe
ekon
omik
e të
pas
uriv
e hi
drik
e të
trev
ave
shqi
ptar
e
Hid
rogr
afia
e tr
evav
e sh
qipt
are
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
96
1- të
ana
lizoj
ë ku
shte
t dhe
fa
ktor
ët e
form
imit
të to
kave
të
larm
ishm
e të
trev
ave
shqi
ptar
e ;
Toka
t në
trev
at s
hqip
tare
107
1-të
ana
lizoj
ë fa
ktor
ët e
kus
htet
që
kan
ë nd
ikua
r në
shk
allë
n e
lart
ë të
deg
radi
mit
, shk
retiz
imit
dhe
përm
bytj
eve
të to
kave
si p
asoj
ë e
tyre
;
Dëm
timi i
toka
veH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
7
118
1-të
ana
lizoj
ë fa
ktor
ët d
he k
usht
et
që k
anë
përc
aktu
ar la
rmin
ë dh
e pa
suri
në e
mad
he b
imor
e dh
e sh
tazo
re të
trev
ave
shqi
ptar
e ;
Bota
org
anik
e e
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
12Pr
ojek
t kër
kim
or
21-
të v
lerë
sojë
për
mes
një
pro
jekti
në
gru
p la
rmin
ë dh
e pa
suri
në
e m
adhe
nat
yror
e të
trev
ave
shqi
ptar
e (s
i p.s
h. re
lievi
, klim
ën
,hid
rogr
afinë
etj
)
Proj
ekt k
ërki
mor
“La
rmia
dhe
pas
uria
e
mad
he n
atyr
ore
e tr
evav
e sh
qipt
are”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
13Pë
rsër
itje
3Pë
rsër
itje
e li
njav
e “H
apës
ira
gjeo
grafi
ke e
trev
ave
shqi
ptar
e “
dhe
“Div
ersi
teti
i mje
dise
ve d
he p
eiza
zhev
e të
trev
ave
shqi
ptar
e”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
14Si
stem
et
hum
ane
11
orë
11-
të p
asqy
rojë
ndr
yshi
met
në
org
aniz
imet
adm
inis
trati
ve
tokë
sore
në
Repu
blik
ën e
Sh
qipë
risë
,në
Repu
blik
ën e
Ko
sovë
s d
he n
ë tr
evat
e tj
era
shqi
ptar
e;
2- të
ana
lizoj
ë or
gani
zim
in e
so
tëm
pol
itiko
-adm
inis
trati
v të
tr
evav
e sh
qipt
arë,
3-
të a
rgum
ento
jë n
diki
min
e
orga
nizi
mit
të s
otëm
pol
itiko
- ad
min
istr
ativ
të tr
evav
e sh
qipt
are
në z
hvill
imin
dhe
inte
grim
in
rajo
nal d
he e
vrop
ian
të ty
re ,
Ecur
ia e
ndr
yshi
mev
e a
dmin
istr
ative
në
tr
evat
shq
ipta
reH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
15 9
orë
Njo
huri
të
reja
1
orë
Ese
21-
të a
naliz
ojë
kus
htet
dhe
fa
ktor
ët q
ë ka
në n
diku
ar n
ë po
pulli
min
e tr
evav
e sh
qipt
are
Ecur
ia e
pop
ullim
it të
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
16
argu
men
tues
e 1
orë
Det
yrë
tem
atike
31-
të p
ërsh
krua
jë e
lem
entë
t (k
arak
teri
stika
t ) k
ryes
ore
dem
ogra
fike
të p
opul
lsis
ë ,s
htim
i na
tyro
r ,s
truk
tura
e p
opul
lsis
ë ),
Tipa
ret d
emog
rafik
e të
pop
ulls
isë
së
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
174
1-të
ana
lizoj
ë pr
oces
in e
m
igri
mev
e si
pro
mot
orin
e të
gj
itha
ndry
shim
eve
dem
ogra
fike
të
pop
ulls
isë
shqi
ptar
e ,d
uke
u nd
alur
në
peri
udhë
n pa
s vi
tit
1990
,2-
të e
vide
ntoj
ë te
rrito
ret k
u ka
në
emig
ruar
shq
ipta
rët m
e ve
çori
të
dhe
prob
lem
et e
inte
grim
it të
ty
re ,
Mig
rim
i –pr
omot
or i
ndry
shim
eve
dem
ogra
fike
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
8
18Es
e ar
gum
entu
ese
41-
të d
isku
tojë
mbi
ele
men
të t
ë id
entit
etit k
ombë
tar
të tr
evav
e sh
qipt
are
( gju
ha ,
tole
ranc
a fe
tare
,m
arrë
dhën
iet n
dëre
tnik
e ),
Ese
argu
men
tues
e “T
oler
anca
feta
re
dhe
mar
rëdh
ënie
t ndë
retn
ike
në
trev
at s
hqip
tare
“
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
195
1- të
ana
lizoj
ë e
curi
në e
zhv
illim
it të
pop
ulls
isë
dhe
vend
bani
mev
e
në t
reva
t shq
ipta
re ,
përm
es
treg
uesv
e st
atisti
korë
,gra
fikë
etj ,
Ecur
ia e
ven
dban
imev
e në
trev
at
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
206
1- të
evi
dent
ojë
pote
ncia
let
naty
rore
dhe
hum
ane
të tr
evav
e sh
qipt
are
dhe
ndik
imin
e ty
re n
ë sh
kallë
n e
zhvi
llim
it ek
onom
ik të
kë
tyre
trev
ave
,
Pote
ncia
let n
atyr
ore
dhe
hum
ane
në
ndih
më
të z
hvill
imit
ekon
omik
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
217
1- të
ana
lizoj
ë ro
lin e
sek
tori
t të
eko
nom
isë
bujq
ësor
e n
ë zh
villi
min
e tr
evav
e sh
qipt
are
Ekon
omia
buj
qëso
reH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
228
1- të
ana
lizoj
ë ro
lin e
sek
tori
t të
in
dust
risë
në
zhvi
llim
in e
trev
ave
shqi
ptar
e
Indu
stri
aH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
23
91-
të a
naliz
ojë
rolin
e s
ekto
rit t
ë tr
etë
(tra
nspo
rti ,
treg
tia ,t
uriz
mi
,shë
rbim
et d
he a
rtiza
nati)
në
zhvi
llim
in e
trev
ave
shqi
ptar
e
Sekt
ori i
tret
ë i e
kono
mis
ëH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
24D
etyr
ë te
mati
ke5
1-të
vle
rëso
jë p
ërm
es n
jë d
etyr
e te
mati
ke p
robl
emet
akt
uale
dhe
të
ardh
men
e z
hvill
imit
ekon
omik
të
trev
ave
shqi
ptar
e ,d
uke
i par
ë dh
e tr
ajtu
ar a
to n
ë ku
shte
t e in
tegr
imit
rajo
nal d
he e
vrop
ian,
Det
yrë
tem
atike
:”Pr
oble
met
e s
otm
e dh
e të
ard
hme
ekon
omik
e të
trev
ave
shqi
ptar
e në
kus
htet
e in
tegr
imit
rajo
nal d
he g
loba
l”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
25N
dërv
epri
mi
njer
i/m
jedi
s
11-
të a
naliz
ojë
vler
at n
atyr
ore
dhe
hist
orik
o-ku
lturo
re të
trev
ave
shqi
ptar
e ,n
ë va
rësi
me
veço
ritë
e
spec
ifika
t e ty
re
2-të
veç
ojë
disa
nga
site
t e
tras
hëgi
mis
ë na
tyro
re d
he
kultu
rore
kom
bëta
rë (
përf
shirë
at
o që
janë
pje
së e
tras
hëgi
mis
ë bo
tëro
re )
të tr
evav
e sh
qipt
are
Vler
at n
atyr
ore
dhe
hist
orik
o –
kultu
rore
të tr
evav
e sh
qipt
are
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
268
orë
- 5 o
rë N
johu
ri të
re
ja
1or
ë D
etyr
ë kë
rkim
ore
1 or
ë pë
rsër
itje
21-
të v
lerë
sojë
rënd
ësin
ë e
pasu
risë
nat
yror
e dh
e ku
lturo
re
të tr
evav
e sh
qipt
are
për
zhvi
llim
in
turi
stik
të ty
re ,g
jend
jen
aktu
ale
dhe
mun
dësi
të p
ër z
hvill
imin
e
ardh
shëm
të tu
rizm
it ,
Pasu
ria
naty
rore
dhe
kul
turo
re ,
pote
ncia
l tur
istik
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
9
271
orë
testi
m
31-
të e
vide
ntoj
ë fa
ktor
ët d
he
paso
jat e
pro
blem
eve
mje
diso
re
krye
sore
sot
( nd
otja
e a
jrit
,ujit
,tokë
s )
Prob
lem
et m
jedi
sore
në
trev
at
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
28 E
se v
lerë
sues
e6
1-të
par
ashi
kojë
rru
gë të
m
enax
him
it ef
ektiv
të k
ëtyr
e pr
oble
mev
e m
jedi
sore
,
Ese
vler
ësue
se “
Për
gjeg
jësi
a qy
teta
re
përb
allë
deg
radi
mit
dhe
shk
retiz
imit
të p
eiza
zhev
e
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
297
1- të
vle
rëso
jë ra
porti
n sh
fryt
ëzim
/m
broj
tje
/mirë
men
axhi
m i
pote
ncia
leve
turi
stike
2 -t
ë ha
rtoj
ë nj
ë pl
an v
epri
mi
mje
diso
r.
Rapo
rti s
hfry
tëzi
m- m
broj
tje
– m
irëm
enax
him
i po
tenc
iale
ve tu
risti
keH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
30D
etyr
ë kë
rkim
ore
71-
të h
arto
jë n
jë p
lan
vepr
imi p
ër
zgjid
hjen
e p
robl
emev
e m
jedi
sore
të
një
zon
e in
form
ale
në q
yteti
n ku
ban
on o
se n
ë qy
tete
të tj
era
të v
endi
t me
prob
lem
atika
të
spik
atur
a m
jedi
sore
,2-
të e
vide
ntoj
ë po
tenc
iale
t tu
risti
ke d
he z
onat
më
të
rënd
ësis
hme
për
zhvi
llim
in e
tu
rizm
it ,
3-t
ë re
aliz
ojë
një
dety
rë
kërk
imor
e m
bi e
kotu
rizm
in
dhe
zhvi
llim
in e
tij n
ë Sh
qipë
ri
(kon
cepti
,infr
astr
uktu
ra ,
ndik
imi
mbi
mje
disi
),4-
të re
aliz
ojë
një
dety
rë
kërk
imor
e m
bi. z
onat
mbr
ojtu
ra
naty
rore
,pas
urin
ë e
tyr
e ,të
rheq
jen
e tu
rist
ëve
drej
t tyr
e ,n
diki
min
e z
hvill
imit
të tu
rizm
it m
bi to
Det
yrë
kërk
imor
e” P
oten
cial
et tu
risti
ke
dhe
zhv
illim
i i tu
rizm
it “
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
31Pë
rsër
itje
8Pë
rsër
itje
e li
njës
“ S
iste
met
hum
ane
“
dhe
“Ndë
rvep
rim
i nje
ri /
mje
dis
“H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
32
9Te
stim
Sem
estr
iH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
33
Rajo
net
gjeo
grafi
ke
36
orë
11-
të e
vide
ntoj
ë kr
itere
t e
përc
aktim
it të
rajo
neve
gje
ogra
fike
të tr
evav
e sh
qipt
are,
nda
rjen
ra
jona
le të
trev
ave
shqi
ptar
e dh
e tip
at e
rajo
neve
Rajo
net g
jeog
rafik
e të
trev
ave
shqi
ptar
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
10
3425
orë
Njo
huri
të
reja
1
orë
ese
1 o
rë p
ërsë
ritj
e 1
orë
testi
me
6 o
rë p
unë
prak
tike
1 or
ë de
tyrë
te
mati
ke
1 or
ë pr
ojek
t
kurr
ikul
ar
21-
të a
naliz
ojë
tipar
et s
peci
fike
naty
rore
, dem
ogra
fike
dhe
ekon
omik
e q
ë da
llojn
ë Re
publ
ikën
e
Shqi
përi
së n
ga tr
evat
e
tjer
a sh
qipt
are
dhe
fakt
orët
e
dife
renc
imit
të s
aj ra
jona
l; ra
jone
t gj
eogr
afikë
;2-
të v
lerë
sojë
aks
et d
he d
rejti
met
e
zhvi
llim
it të
ard
hshë
m të
Re
publ
ikës
së
Shqi
përi
së m
e sh
anse
t dhe
mun
dësi
të q
ë of
ron
ajo
për
inte
grim
rajo
nal d
he
evro
pian
Repu
blik
a e
Shqi
përi
sëH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
353
1- të
për
shkr
uajë
veç
oritë
kr
yeso
re n
atyr
ore
të R
ajon
it Pe
rënd
imor
dhe
ofe
rtat
pot
enci
ale
naty
rore
për
zhv
illim
;
Rajo
ni P
erën
dim
or ,v
eçor
itë n
atyr
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
364
1 - t
ë ev
iden
tojë
kar
akte
risti
kat
krye
sore
të p
opul
limit
të k
ëtij
rajo
ni, m
e fo
kus
të v
eçan
të
rritj
en e
shp
ejtë
të p
opul
lsis
ë dh
e nd
rysh
imet
str
uktu
rore
të s
aj;
2 - t
ë an
aliz
ojë
urba
nizi
min
e
shpe
jtë të
këti
j raj
oni d
he
rrje
dhoj
at e
tij
Popu
llsia
e ra
joni
t Per
ëndi
mor
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
375
1- të
vle
rëso
jë d
iver
site
tin e
ha
pësi
rave
të p
rodh
imit
bujq
ësor
e
indu
stri
al, s
ekto
rit t
erci
ar, r
rjeti
n e
tran
spor
tit d
he ro
lin e
tij n
ë pr
irje
n e
orga
nizm
it të
ri h
apës
inor
të
rajo
nit
Ekon
omia
e ra
joni
t Per
ëndi
mor
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
386
1 - t
ë vl
erës
ojë
tras
hëgi
min
ë na
tyro
re d
he k
ultu
rore
të ra
joni
t pë
r që
llim
e tu
risti
ke, e
tj;
2- të
par
ashi
kojë
mun
dësi
të e
pe
rspe
ktivë
s së
zhv
illim
it të
rajo
nit
Tras
hëgi
mia
nat
yror
e dh
e ku
lturo
re e
ra
joni
t Per
ëndi
mor
H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
39D
etyr
ë te
mati
ke10
1- të
real
izoj
ë në
gru
p nj
ë de
tyrë
te
mati
ke m
bi p
oten
cial
et tu
risti
ke
të k
ëtij r
ajon
i dhe
str
ateg
jitë
për
zhvi
llim
in e
tyre
; 2-
të re
aliz
ojë
në g
rup
një
proj
ekt
mbi
veç
oritë
e u
rban
izim
it të
këti
j ra
joni
dhe
pas
ojat
e ti
j;
Det
yrë
tem
atike
:“ P
oten
cial
et T
uris
tike
dhe
stra
tegj
itë e
zhv
illim
it tu
risti
k” d
he
“ U
rban
izim
i ,tip
aret
,dhe
pas
ojat
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
11
40Pu
në p
rakti
ke11
1-të
kra
haso
jë h
arta
t eko
nom
ike
të
zhvi
llim
it të
Raj
onit
Perë
ndim
or n
ë pe
riud
ha të
ndr
yshm
e.
Punë
pra
ktike
:” K
raha
soni
har
tat
ekon
omik
e të
per
iudh
ave
të n
drys
hme
“
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
417
1 - t
ë pë
rshk
ruaj
ë m
ozai
kun
naty
ror
të R
ajon
it Ve
rior
dhe
Ve
rilin
dor
dhe
ofer
tat p
oten
cial
e na
tyro
re p
ër z
hvill
im
Rajo
ni V
erio
r d
he V
erili
ndor
veç
oritë
na
tyro
reH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
428
1- të
ana
lizoj
ë te
nden
cën
e nd
rysh
imev
e de
mog
rafik
e të
këti
j ra
joni
me
prob
lem
atika
t që
e sh
oqër
ojnë
;
Popu
llsia
e ra
joni
t Ver
ior
dhe
Veri
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
439
1 - t
ë ev
iden
tojë
tipa
ret k
ryes
ore
të a
ktivi
tetit
akt
ual e
kono
mik
të
kufiz
uar
të k
ëtij r
ajon
i
Ekon
omia
e ra
joni
t Ver
ior
dhe
Veri
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
4410
1-të
vle
rëso
jë tr
ashë
gim
inë
naty
rore
dhe
kul
turo
re të
rajo
nit
për
qël
lime
turi
stike
, etj
Tras
hëgi
mia
nat
yror
e dh
e ku
lturo
re e
ra
joni
t Ver
ior
dhe
Veri
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
45
121-
të re
aliz
ojë
një
proj
ekt
(indi
vidu
al o
se n
ë gr
up) m
bi
mun
dësi
të e
zhv
illim
it në
ku
shte
t e re
ja të
ndë
rtim
it të
ko
rrid
orit
Dur
rës-
Pris
htinë
dhe
të
bash
këpu
nim
it ra
jona
l e m
ë gj
erë
Proj
ekt “
Per
spek
tiva
e ra
joni
t me
ndër
timin
e r
rugë
s D
urrë
s –P
rish
tinë”
Mat
eria
le n
ga
inte
rneti
46Pu
në p
rakti
ke13
1- të
ndë
rtoj
ë ha
rtën
e re
surs
eve
naty
rore
të R
ajon
it Ve
rior
dh
e Ve
rilin
dor
duke
ana
lizua
r m
undë
sitë
e s
hfry
tëzi
mit
të ty
re
për
zhv
illim
in s
ocia
l eko
nom
ik
Punë
pra
ktike
“ P
lotë
soni
në
hart
ën
skic
ë re
surs
et n
atyr
ore
të ra
joni
t “H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
4711
1 - t
ë p
ërsh
krua
jë v
eçor
itë
naty
rore
kry
esor
e të
Raj
onit
Jugl
indo
r;
Rajo
ni Ju
glin
dor
,veç
oritë
nat
yror
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
48
121-
të a
naliz
ojë
kara
kter
istik
at
krye
sore
dem
ogra
fike
të k
ëtij
rajo
ni;
Popu
llsia
e ra
joni
t Jug
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
4913
1 - t
ë ev
iden
tojë
tipa
ret k
ryes
ore
të a
ktivi
tetit
eko
nom
ik a
ktua
l të
Rajo
nit J
uglin
dor
Ekon
omia
e ra
joni
t Jug
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
5014
1 - t
ë di
skut
ojë
rret
h tr
ashë
gim
isë
së p
asur
nat
yror
e e
kultu
rore
të
këtij
rajo
ni d
he rë
ndës
inë
e ve
çant
ë të
kës
aj tr
ashë
gim
ie p
ër z
hvill
imin
e
turi
zmit;
Tras
hëgi
mia
nat
yror
e dh
e ku
lturo
re e
ra
joni
t Jug
lindo
rH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
12
51Pu
në p
rakti
ke14
1 - t
ë nd
ërto
jë h
artë
n e
infr
astr
uktu
rës
rrug
ore
të R
ajon
it Ju
glin
dor
duke
evi
dent
uar
rolin
e s
aj n
ë in
tegr
imin
dhe
ba
shkë
puni
min
me
shte
tet f
qinj
e dh
e m
ë gj
erë.
Punë
pra
ktike
“ P
lotë
soni
në
hart
ën
skic
ë in
fras
truk
turë
n rr
ugor
e të
ra
joni
t”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
5215
1 - t
ë an
aliz
ojë
tipar
et e
pë
rgjit
hshm
e na
tyro
re q
ë da
llojn
ë Ra
joni
n ju
gor;
Rajo
ni Ju
gor
,veç
oritë
nat
yror
eH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
53
161
- të
evid
ento
jë ti
pare
t e v
eçan
ta
hum
ane
dhe
dem
ogra
fike
të
rajo
nit j
ugor
Popu
llsia
e ra
joni
t Jug
orH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
54
171
- të
evid
ento
jë ti
pare
t ek
onom
ike
të k
ëtij r
ajon
i;Ek
onom
ia e
rajo
nit J
ugor
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
5518
1- të
dis
kuto
jë r
reth
tras
hëgi
mis
ë na
tyro
re e
kul
turo
re d
he o
fert
at e
sa
j për
zhv
illim
in e
turi
zmit;
Tras
hëgi
mia
nat
yror
e dh
e ku
lturo
re e
ra
joni
tH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
56
Punë
pra
ktike
151
- të
ndër
tojë
har
tën
e zo
nave
kr
yeso
re tu
risti
ke të
Raj
onit
Jugo
r du
ke a
naliz
uar
pote
ncia
let
naty
rore
dhe
nje
rëzo
re të
kët
yre
zona
ve tu
risti
ke
Punë
pra
ktike
“ P
lotë
soni
në
hart
ën
skic
ë z
onat
turi
stike
të ra
joni
t”H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
5719
1 -
të p
ërsh
krua
jë R
epub
likën
e
Koso
vës
si n
jë ra
jon
gje
ogra
fik
me
kufi
të q
artë
nat
yror
dhe
po
litik,
veç
ori s
peci
fike
fizik
o-gj
eogr
afike
, dem
ogra
fike
dhe
ekon
omik
e;
Repu
blik
a e
Koso
vës
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
5820
1- të
evi
dent
ojë
dife
renc
imin
ra
jona
l dhe
tipa
ret g
jeog
rafik
e na
tyro
re, d
emog
rafik
e dh
e ek
onom
ike
të R
ajon
it Pe
rënd
imor
dh
e Li
ndor
të K
osov
ës;
Rajo
net n
ë Ko
sovë
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
5921
1 - t
ë vl
erës
ojë
akse
t dhe
dr
ejtim
et e
zhv
illim
it të
ard
hshë
m
të R
epub
likës
së
Koso
vës
me
shan
set d
he m
undë
sitë
që
ofro
n aj
o pë
r in
tegr
im ra
jona
l dhe
ev
ropi
an
Pers
pekti
va e
kono
mik
e në
Kos
ovë
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
6016
1 - t
ë zh
villo
jë n
jë p
roje
kt m
bi
mun
dësi
të e
ard
hshm
e të
in
tegr
imit
politi
k dh
e ek
onom
ik të
Ko
sovë
s në
Evr
opë.
Proj
ekt “
Inte
grim
i i K
osov
ës n
ë
Bash
kim
in E
vrop
ian”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
13
61Es
e v
lerë
sues
e17
1 - t
ë zh
villo
jë n
jë e
se m
bi
pers
pekti
vën
e ar
dhsh
me
të
inte
grim
it po
litik
të K
osov
ës n
ë Ev
ropë
Ese
vle
rësu
ese
“ Ko
sova
dhe
pa
varë
sia“
mat
eria
le n
ga
inte
rneti
6222
1 - t
ë p
reza
ntoj
ë tr
evat
shq
ipta
re
në S
erbi
(Pre
shev
ën, B
ujan
ovci
n dh
e M
edve
gjën
), du
ke v
lerë
suar
st
atus
in p
oliti
k, v
eçor
itë s
peci
fike
naty
rore
, dem
ogra
fike
dhe
ekon
omik
e të
ty
re.
Trev
at s
hqip
tare
në
Serb
i ( P
resh
eva
, Bu
jano
vci d
he M
edve
gja)
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
6323
1 - t
ë vl
erës
ojë
stat
usin
pol
itik
të
trev
ave
shqi
ptar
e në
Maq
edon
inë
Perë
ndim
ore
me
tipar
et e
ve
çant
a na
tyro
re, d
emog
rafik
e dh
e ek
onom
ike
që i
dallo
jnë
ato
nga
trev
at e
tjer
a sh
qipt
are
Trev
at s
hqip
tare
në
Maq
edon
inë
Perë
ndim
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
6424
1 - t
ë vl
erës
ojë
stat
usin
pol
itik
dhe
rënd
ësin
ë e
pozi
tës
gjeo
grafi
ke d
he g
jeop
oliti
ke
të tr
evav
e sh
qipt
are
në M
al
të Z
i, ve
çori
të e
tyre
nat
yror
e,
dem
ogra
fike
dhe
ekon
omik
e,
ofer
ta e
saj
për
zhv
illim
in e
tu
rizm
it
Trev
at s
hqip
tare
në
Mal
të Z
iH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
6525
1 - t
ë an
aliz
ojë
kush
tet s
peci
fike
të tr
evav
e sh
qipt
are
në G
reqi
m
e vl
erat
e v
eçan
ta n
atyr
ore,
de
mog
rafik
e dh
e ek
onom
ike
të
tyre
.
Trev
at s
hqip
tare
në
Gre
qiH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
66Pr
ojek
t18
1- të
zhv
illoj
ë nj
ë pr
ojek
t mbi
m
undë
sitë
e a
rdhs
hme
të
inte
grim
it po
litik
dhe
ekon
omik
të
trev
ave
të tj
era
shqi
ptar
e në
Ev
ropë
.
Proj
ekt “
Inte
grim
i i T
reva
ve të
tjer
a sh
qipt
are
në B
ashk
imin
Evr
opia
n”H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rneti
67Pë
rsër
tje
19Pë
rsër
itje
e li
njës
raj
onet
gje
ogra
fike
68Te
stim
20Te
stim
Vje
tor
14
HYRJELibri “Në ndihmë të mësuesit” është hartuar me qëllimin e vetëm që t`u ofrojë
mësuesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit, me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu, ky libër synon t’i aftësojë nxënësit për të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.
Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme mësimdhënie, në përshtatje me objektivat mësimore të temave të ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (ERR). Kjo strukturë është provuar se krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura ERR ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të nxënit të drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarit e të vepruarit logjik.
Modelet e paraqitura nuk janë ditarë, në kuptimin e mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë mësuesin për ta ndarë me arsye orën e mësimit. Teknikat e përdoruara janë: Teknika e parashikimit me terma paraprake, DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe e të lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksiuni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit.
Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme për mësuesit, të cilët do ta përdorin këtë libër.
Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në organizimin sa më të mirë e të suksesshëm të orës së mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme, gjatë tri fazave të organizimit të mësimit, krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe për nxënësin, duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.
TIRANË, 2011
AUTORËT
15
Mësimi 1.1 Tema: Objekti i studimit të Gjeografisë së Trevave Shqiptare
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të përshkruajnë objektin e studimit të kësaj lënde; • të përshkruajnë vendin që ajo zë në studimet gjeografike; • të përshkruajnë rëndësinë e studimit të saj.
Fjalë kyç: tendencë, kontekst, aspiratë.
Struktura e mësimitE Parashikimi me terma paraprake 10 minuta
R DRTA 25 minuta
R Diagrami i Venit 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve
turistike të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës, si dhe filmime apo edhe kuriozitete për zona të ndryshme.
ZHVILLIMIEvokimi (Parashikimi me tema paraprake)
Jepen katër terma paraprake: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik, bashkëveprim njeri-mjedis, tendencë dhe aspiratë.
Duke u nisur nga këto terma, nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe e të lexuarit të drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:Çfarë kuptoni me këto koncepte?
Cilat janë detyrat e gjeografisë së trojeve, në kuadër të gjeografisë në përgjithësi?
Cila është ndihmesa e gjeografisë së trojeve, si element i përbashkët i tyre?
Për të plotësuar tabelën, mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të
cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet-bazë “Ç’kuptoni me termin gjeografi e trojeve?”, “Cilat janë disa karakteristika kryesore fizike dhe humane
16
të trojeve shqiptare?”, “Cili është vendi që zë gjeografia e trojeve në studimet gjeografike?”, “Pse bashkëpunimi dhe integrimi rajonal është domosdoshmëri për zhvillimet e sotme?”.
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë, sipas pyetjeve që ua orienton mësuesi. Kjo teknikë, që mund të zgjasë 20-25 minuta, e mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund. Ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkencë, detyrat që ka gjeografia rajonale, në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr kjo gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit, siç e shohim, kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, në marrjen e informacionit dhe në arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Diagrami i Venit) Për këtë fazë rekomandohet Diagrami i Venit, pasi nxit te nxënësit aftësinë për
të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të orientuar me tekstin. Jepni disa argumente për rëndësinë e gjeografisë së trojeve në kushtet e sotme në rajonin e Ballkanit Perëndimor.
Detyrë: Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi ndryshimet e fundit në Ballkanin
Perëndimor, si dhe rolin e shqiptarëve në këto ndryshime. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, nga qyteti, fshati apo edhe krahina, së cilës ata i përkasin.
Mësimi 1.2 Tema: Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë: • të bëjnë dallimin (të diferencojë) në përbërjen e trevave shqiptare (në
Republikën e Shqipërisë, në Kosovë, te trevat shqiptare në Serbi, në Maqedoni, në Greqi dhe në Mal të Zi);
• të analizojnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, në Mesdhe, në Evropë e më gjerë;
• të vlerësojnë rolin e kësaj pozite në veçoritë natyrore gjeografike, në popullimin e trevave dhe në zhvillimin ekonomik, si dhe pasojat e kësaj pozite në copëtimin e trevave shqiptare;
• të analizojnë ndryshimet që ka pësuar në kohë dhe në hapësirë harta politike e trevave shqiptare.
Rajoni iBallkanit Perëndimor
Gjeografia e trojeve
17
Fjalë kyç: diferencim, specifike.
Struktura e mësimitE Kllaster 10 minuta
R INSERT 25 minuta
R Shkrim i lirë 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: harta të ndryshme: hartën fizike
dhe politike të Gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë, si dhe atlase të ndryshme.
ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)
Nëpërmjet kllasterit, nxënësit do të shprehin njohuritë e tyre për shtrirjen e trevave shqiptare në Ballkan dhe për rolin e pozitës gjeografike.
Treva në Greqi
Shqipëria
Treva në Maqedoni
Treva në Serbinë Lindore
Treva shqiptare
Kosova
Treva në Mal të Zi
Realizimi i kuptimit (INSERT)
Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon nxënësve ta lexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
(kontrollo) Nëse diçka që lexoni pohon atë që dini.
+(plus) Nëse një pjesë e informacionit është e re për ju.
-(minus) Nëse një ose disa informacione janë ndryshe nga ajo që dini.
?(pikëpyetje) Nëse ka informacion që është i paqartë për ju.
18
Puna e kryer në grup konsultohet me grupin më pas dhe nxënësit dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
Reflektimi (Shkrim i lirë) Mësuesi u kërkon nxënësve që t’i japin mendime nëpërmjet shkrimit të një eseje të shkurtër, pasi të keni përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi i dëgjon mendimet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të tyre.
Detyrë: Nxënësve u kërkohet të përshkruar rajonin ku shtrihen trevat shqiptare dhe të tregojnë rëndësinë e pozitës gjeografike të tyre. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto.
Mësimi 1.3 Tema: Projekt kërkimor “Ndryshimet në kohë të hartës politike të
trevave shqiptare”►Vendi i zhvillimit: klasa ►Koha në dispozicion: 45 minuta ►Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, Interneti, libra të Historisë së Shqipërisë, revista shkencore etj.
Detyra: • nxënësit të realizojnë një projekt kërkimor me karakter krahasues, mbi
ndryshimet në kohë të hartës politike të trevave shqiptare.
► Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete. Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin, në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar. Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1- Ndarja e klasës në grupe të vogla. 2- Puna për ndarjen e detyrave, sipas objektivave. Po ju sugjerojmë disa drejtime,
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë:a- vlerësoni shtrirjen dhe rolin e trevave shqiptare në periudhën ilire në
Gadishullin e Ballkanit; b- vlerësoni rëndësinë e pozitës gjeografike të trevave shqiptare; c- analizoni ndikimin e pushtimit osman në hartën politike të trevave
shqiptare; d- analizoni ndryshimet e hartës politike të trevave shqiptare, nga viti 1878
deri në vitin 1913; e- analizoni pasojat e copëtimit të vitit 1913 në Konferencën e Ambasadorëve;
19
f- vlerësoni të drejtën e kombit shqiptar për vetëvendosje; g- analizoni ndryshimet e bëra në fillim shekullin XXI në hartën politike të
trevave shqiptare. 3- Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve, i fletëpalosjeve dhe
diskutime rreth tyre nga mësuesi, për të plotësuar paqartësitë. Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1- Saktësinë në zbatimin e detyrës, sipas kërkesës së dhënë. 2- Prezantimin e punës, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma
gjeografike dhe me logjikë argumenti. 3- Origjinalitetin në përpunimin materialit të përdorur.
Mësimi 2. 2 Tema: Litologjia e truallit shqiptar
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë etapat e formimit të truallit të trevave shqiptare, përbërjen
litologjike dhe strukturore të tij dhe rolin e tyre në pasuritë e shumta minerale.
Fjalë kyç: mazut, zonë mineralmbajtëse.
Struktura e mësimitE Brainstorming 10 minuta
R Rrjeti i diskutimit 25 minuta
R Kllaster 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga Interneti, hartë
gjeologjike të trevave shqiptare, atlas gjeologjik.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)
Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të teksti dhe u kërkon atyre që t’u përgjigjen këtyre pyetjeve:
- Cilat janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?- Cilat janë minerale të djegshme?- Cilat janë mineralet metalore dhe jo metalore?
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u kërkon nxënësve të
lexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
20
(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin, ndërsa në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Puna e kryer në grup konsultohet me grupin dhe pas dhe dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta. Kjo teknikë e shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.
Reflektimi (Kllaster) Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës, lidhur me
konceptin e globalizimit, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:
Detyrë: Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden pranë
zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me një shkrim të shkurtër.
Mësimi 2.4 Tema: Klima e trevave shqiptare
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të evidentojnë tiparet e klimës së trevave shqiptare; • të vlerësojnë rolin dhe ndikimin e klimës në dukuritë e tjera natyrore, në
shpërndarjen e popullsisë dhe aktivitetet e saj.
Evolucion i gjatë dhe i ndërlikuar gjeologjik
Përbërja litologjike e larmishme
Përbërja strukturore e larmishme
Pasuri të shumta minerale
21
Struktura e mësimit
E Brainstorming 10 minuta
R INSERT 25 minuta
R Mendo ë Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga Interneti, të dhëna
nga stacionet meteorologjike, harta të klimës së Shqipërisë etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë një listë me emra: grupi i parë një listë me elementet e klimës; grupi i dytë me rolin e klimës tek elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë. Realizimi i kuptimit (INSERT)
Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin, ndërsa në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Puna e kryer në grup konsultohet me grupin dhe më pas nxënësit dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta. Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit. Reflektimi (Mendo e Puno në dyshe dhe Shkëmbe)
Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’í kryejnë në mënyrë individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup:
1- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut, të cilat ndikojnë në ndryshimin e elementeve të klimës.
2- Listoni disa tipare të karakterit të njeriut, të cilat ndikohen nga zona klimatike ku ai jeton.
Diskutohen variantet më të sakta.
Detyrë: Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative të
klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto.
22
Mësimi 2.7 Tema: Dëmtimi i tokave
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë faktorët e kushtet që kanë ndikuar në shkallën e lartë të
degradimit, të shkretëtirëzimit dhe të përmbytjeve të tokave, si pasojë e tyre.
Fjalë kyç: shkretëtirëzim
Struktura e mësimit:E Brainstorming 15 minuta
R Tabela e koncepteve 20 minuta
R Turi I galerisë 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura
nga këto dukuri, si rrëshqitje dheu, erozion shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë një listë me emra: grupi i parë të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave; grupi i dytë një listë me institucionet që merren me këto probleme; grupi i tretë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve) Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dhe u shpjegon nxënësve detyrën, e
cila qëndron si më poshtë:
Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë Brainstorming rigrupohen në grupe nga 1-3 (grupet familjare) dhe më pas rigrupohen përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me grupe ekspertësh Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3 për çështjen e tretë. Pasi përfundojnë diskutimet në nivel ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet familjare dhe secili flet për çështjen e tij.
Çështjet kryesore
1. Përse degradomi i tokave shtë një problem shqetësues? 2. Çfarë verimtarish bujqësore nxisin shkretizimin e tokave ? 3. Cili është roli i elementëve të klimës dhe tipareve të saj në këto procese ?
23
Grupet familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:
Shkaqet Pasojat Mendimi juaj
Degradimi
Shkretëtirëzimi
Erozioni
Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjitha konceptet e reja.
Reflektimi (Turi i galerisë) Secili grup e vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin punën e bërë nga shokët e tjerë, me anë të vizitës në galeri.
Detyrë:Shkruani një ese të shkurtër me temën “Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore”.
Mësimi 2.9. Tema: Projekt kërkimor: “Larmia dhe pasuria natyrore e trevave shqiptare”
►Vendi i zhvillimit: klasa ►Koha në dispozicion: 45 minuta ►Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të
ndryshme, Interneti, revista shkencore, intervista të ndryshme me specialistë të fushave të shkencës etj.
Detyrë: • Përmes një projekti në grup, vlerësoni larminë dhe pasurinë e madhe
natyrore të trevave shqiptare si, për shembull, relievi, klima, hidrografia etj.
► Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete. Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin, në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar. Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1- Ndarja e klasës në grupe të vogla. 2- Puna për ndarjen e detyrave, sipas objektivave. Po ju sugjerojmë disa
drejtime, ku mund të kërkoni për objektivin e dytë:a- vlerësoni larminë e peizazheve të trevave shqiptare; b- vlerësoni rëndësinë e larmisë së pasurive minerale, për zhvillim e
trevave shqiptare në periudha të ndryshme kohore;
24
c- analizoni rolin e relievit në pasurinë natyrore të trevave shqiptare; d- analizoni ndikimin e klimës dhe të tipareve të saj në modelimin e
trevave shqiptare; e- vlerësoni rëndësinë e pasurive klimatike të trevave shqiptare; f- vlerësoni larminë e pasurisë ujore për zhvillimin e këtyre trevave; g- analizoni rolin e tokave në zhvillimin e bujqësisë në trevat shqiptare; h- vlerësoni pasurinë e botës bimore të trevave shqiptare, për
zhvillimin e tyre.3- Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve, i fletëpalosjeve dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi, për të plotësuar paqartësitë.
►Vlerësimi i punës bëhet në grup për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. Saktësinë në zbatimin e detyrës, sipas kërkesës së dhënë. 2. Prezantimin e punës, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma
gjeografike dhe me logjikë argumenti. 3. Origjinalitetin në përpunimin e materialit të përdorur.
Mësimi 2.10Tema: Përsëritje e linjave “Hapësira gjeografike e trevave
shqiptare” dhe “Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare”
I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrekte termin:
1. rajon a. Vendndodhja gjeografike e një vendi, përcaktuar nga koordinatat jeografike.
2. hartë politike b. Hapësirë e caktuar, ku kombinohen elementet fizike, biologjike, humane, historike, sociologjike etj.
3. pozitë gjeografike c. Hapësirë gjeografike dhe humane me tipare të Caktuara. 4. peizazh d. Harta që tregon kufijtë shtetërorë të një shteti, të vendeve të një rajoni,
kontinenti. II. Përsëritja e çështjeve më kryesore
1. Argumentoni me shembuj vendin e gjeografisë së trevave shqiptare, në kuadër të studimeve gjeografike.
2. (a) Argumentoni domosdoshmërinë e studimit të gjeografisë së trevave shqiptare, në kushtet e reja të rajonit të Ballkanit.
(b) Shpjegoni domosdoshmërinë e studimit të gjeografisë së trevave shqiptare, në kushtet e reja të integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian.
3. Argumentoni shkaqet që ndikuan në ndryshimin e hartës politike të trevave shqiptare në kohë.
4. (a) Vlerësoni larminë dhe pasurinë minerale të trevave shqiptare. (b) Argumentoni rolin e përbërjes litologjike dhe strukturore, në larminë e
25
relievit të trevave shqiptare. 5. Argumentoni rëndësinë e pasurisë klimatike për trevat shqiptare. 6. Vlerësoni rolin e larmisë së hidrografisë për trevat shqiptare. 7. Jepni shembuj nga jeta e përditshme për rolin e tokave në zhvillimin
ekonomik të vendit. 8. Sillni shembuj, për të argumentuar raportin e ndërsjellë botë organike–njeri.
III. Përsëritja e temave kyç 1. Argumentoni se si ka ndryshuar harta politike e trevave shqiptare në kohë dhe
në hapësirë. 2. Argumentoni rëndësinë evolucionit të gjatë dhe të ndërlikuar gjeologjik për
trevat shqiptare. 3. Argumentoni rëndësinë e resurseve klimatike për trevat shqiptare. 4. Me shembuj konkretë, analizoni lidhjen e larmisë hidrografike me larminë e
botës organike.
IV. Mendoni në mënyrë kritike 1. Bëni një lidhje të përgjithshme. Krahasoni
Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve është si pasojë (a) e evolucionit gjeologjik që vazhdon dhe sot; (b) i veprimtarisë transformuese të njeriut. 2. Parashikoni: Nëse roli i njeriut, si shkaktar i ndryshimeve të klimës, do të jetë
intensiv edhe në të ardhmen, cilat do të jenë pasojat në trevat shqiptare?
V. Përdorni aftësitë tuaja 1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit ta
vizitonit në të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: A mund të riparohet, pas gati një shekulli,
copëtimi i trevave shqiptare në vitin 1913?
Mësimi 3.3 Tema: Tiparet demografike të popullsisë së trevave shqiptare
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të përshkruajnë karakteristikat kryesore demografike të popullsisë, shtimin
natyror, strukturat e popullsisë.
Struktura e mësimitE Kubimi 30 minuta
R
R Tabela e koncepteve 15 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, si dhe
harta të popullsisë e të përhapjes së saj.
26
ZHVILLIMI
Evokimi (Kubimi)
Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi veprimet që parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë evokimit nxënësit mund të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar tri faqet e kubit. Klasa ndahet në grupe me gjashtë nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:
Përshkruani disa tiparet popullsisë shqiptare. Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri, Kosovë,
Serbi, Maqedoni. Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë
të popullsisë në këto treva? Çfarë ju bën të mendoni se faktori natyror është më i rëndësishmi?
Realizimi i kuptimit (Kubimi)
Analizoni tiparet e strukturës së popullsisë. (Si janë ndërtuar? Raportet, sipas llojit të strukturës.)
Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare. (Cilat janë shkaqet e pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?)
Argumentoni disa tregues demografikë, që tregojnë tendencë në rritje të popullsisë së moshuar në trevat shqiptare. (Merrni një qëndrim pro ose kundër problemit.)
Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis nxënësve dhe respektimit të mendimeve të tyre.
Reflektimi (Tabela e koncepteve) Duke përdorur të dhënat e tekstit, ndërtohet tabela e koncepteve si më poshtë:
Struktura moshore
Struktura etnike
Struktura fetare
Struktura arsimore
Shqipëri Kosovë Trevat e tjera
Detyrë:Shkruani një ese të shkurtër me temën “Integrimi rajonal, vlerë apo rrezik për
identitetin kombëtar?”.
27
Mësimi 3.4 Tema: Migrimi – promotor i ndryshimeve demografike
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë procesin e migrimeve, si promotorin e të gjitha ndryshimeve
demografike të popullsisë shqiptare, duke u ndalur në periudhën pas vitit 1990;
• të evidentoj,ë territoret ku kanë emigruar shqiptarët, me veçoritë dhe problemet e integrimit të tyre.
Fjalë kyç: sporadike, masiv, modern.
Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minuta
R Leksion i avancuar 30 minuta
R Ese 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, nga shoqata
joqeveritare, UNICEF-i etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me një brainstorming individual, mësuesi merr ide për problemet e mëposhtme:
- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga mesjeta deri në vitet 90 të shek XX?
- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë dhe përse?
- Cilat janë tiparet e migrimit pas 90-s?- Cilat janë disa tipare të migrimit të popullsisë kosovare?
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)
Pjesa e parë e leksionit. Në fillim, mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin, duke ua treguar atyre temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. Mësuesi u shpjegon nxënësve detyrën; pra, ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej 4-5 minutash, mësuesi u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyre vëmendjen mbi problemet që trajton, të cilat vetë ata i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.
28
Bëhen pyetjet:Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?Cilat ishin motivet që e nxitën?
Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:
Përse u rishfaq ky fenomen pas 90-s?Cilat ishin motivet që e nxitën?Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?
Diskutohet dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u kërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:
Cilat janë tiparet e migrimit në Kosovë?Cilat ishin motivet që e nxitën atë?Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij. Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër botë?
Diskutohet dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Më pas, nga informacionet paraprake që nxënësit kishin mbi idetë që trajtohen
në temën e re, mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit, si dhe jep shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.
Reflektimi (Ese)Në fund të orës së mësimit, mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë, 10 minuta,
një ese me temën “Cila është perspektiva e migrimit, në kushtet kur Ballkani Perëndimor aspiron për në BE?”.
Detyrë:Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF-i në
vendin tonë pas vitit 1990 e deri më sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.
Mësimi 3.5TEMA: Ese argumentuese “Toleranca fetare dhe marrëdhëniet
ndëretnike në trevat shqiptare “
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë: • të diskutojnë mbi elemente të identitetit kombëtar të trevave shqiptare
(gjuha, toleranca fetare, marrëdhëniet ndëretnike).
Eseja vlerësohet sipas tabelës së mëposhtme.
Shtjellimi i idesë
Organizimi dhe struktura
Stili dhe origjinaliteti
Saktësia gjuhësore
5 pikë 5 pikë 5 pikë 5 pikë
29
Kriteret e vlerësimit të esesë. Kriteri 1. Shtjellimi i idesë (vlerësohet për)
• Shkruani një ese, ku të argumentoni rëndësinë e fosileve. • Shtjelloni se ç’janë fosilet. • Mbështetini argumentet në burime të ndryshme informacioni. • Përdorni fakte shkencore. • Të ketë qartësi mendimi.
Kriteri 2. Organizimi dhe struktura e esesë (vlerësohet për)
• 2 pikë Struktura e esesëPasi të respektohen elementet e strukturës: hyrja, zhvillimi, mbyllja.• 3 pikë Organizimi i esesëPër organizimin e esesë shfrytëzon teknika, si koherenca dhe unifikimi i paragrafëve (lidhja logjike mes paragrafëve, kalimi në mënyrë të natyrshme).
Kriteri 3. Stili dhe origjinaliteti (vlerësohet për)
• Përmes gjuhës që përdorni, krijoni një përshtypje të përgjithshme për atë që do të shprehni.
• Shprehuni me gjuhë eseistike. • Të ketë fjalor të pasur. • Stil origjinal.
Kriteri 4. Saktësia gjuhësore (vlerësohet për)
• Strukturoheni qartë përgjigjen, nga pikëpamja gramatikore. • Ndërtoni fjali që të jenë të sakta dhe të qarta. • Përdorni fjali që luhaten në modele, në gjatësi dhe në ritëm.• Të ketë saktësi drejtshkrimore (2 pikë)
Mësimi 3.11 Tema: Detyrë tematike: “Problemet e sotme dhe të ardhme
ekonomike të trevave shqiptare, në kushtet e integrimit rajonal dhe global”
►Vendi i zhvillimit: klasa ►Koha në dispozicion: 45 minuta ►Mjetet e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi, Internet, materiale të tjera burimore etj.).
Detyrat: 1- Përmes një detyre tematike, vlerësoni problemet aktuale dhe ato të ardhme të
zhvillimit ekonomik të trevave shqiptare, duke i parë dhe trajtuar në kushtet e integrimit rajonal dhe evropian.
2- Nxirrni përfundime, në përputhje me shkallën e njohurive të fituara. 3- Përdorni gjuhë të pastër të termave gjeografike.
30
► Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranon përgjigje pozitive dhe negative), e cila prek thelbin e temës së diskutimit. Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1- Mësuesi u kërkon nxënësve të argumentojnë se pse janë pro ose kundër çështjes, duke i shënuar argumentet në një organizues grafik.
2- Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe. 3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionin
e tyre. 4- Bëhet një raportim para klasës, për arsyet se pse janë pozicionuar pro ose
kundër çështjes.• Për çdo mendim, caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset
bashkërisht numri i paraqitjeve që do të pranohen për dyja pozicionet. • Në fund, mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse.• Vendosja e materialeve të punuara në dosjen e shënimeve të nxënësit, ku ruhen
punimet vjetore të tyre. ►Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish, duke pasur parasysh disa kritere:
1- Saktësinë në argumentet e përdorura dhe analizën e informacioneve. 2- Prezantimin e arsyetimeve, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë e me
terma gjeografike.
Mësimi 4.7 TEMA: Përsëritje e linjave “Sistemet humane” dhe
“Ndërveprimi njeri-mjedis”
I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrekte termin:
1. organizimi administrativ a. Diferenca midis lindjeve dhe vdekjeve. 2. dendësi b. Popullsi që ka një lloj kombësie. 3. homogjene c. Numri i banorëve për njësi të sipërfaqes. 4. shtesa natyrore d. Është sistemi që synon rregullimin e jetës shoqërore,
ekonomike, politike dhe juridike të një vendi.
II. Përsëritja e çështjeve më kryesore 1. Vlerësoni rëndësinë e organizimit administrativ, në proceset integruese rajonale
dhe evropiane. 2. (a) Argumentoni faktorët që ndikuan në ndryshimin e numrit të popullsisë
shqiptare në kohë. (b) Shpjegoni faktorët që ndikuan në formimin e etnisë shqiptare gjatë mesjetës.3. Argumentoni karakteristikat demografike të popullsisë shqiptare.4. (a) Vlerësoni tiparet e strukturës së popullsisë së trevave shqiptare. (b) Argumentoni disa tregues demografikë që tregojnë tendencën në rritje të
popullsisë së moshuar në trevat shqiptare. 5. Argumentoni shkaqet dhe pasojat e migrimit të pas viteve 90 të shekullit XX
për Shqipërinë.
31
6. Krahasoni e gjeni dallimet midis tipareve të migrimeve në Shqipëri dhe në Kosovë
7. Argumentoni ecurinë e formimit të vendbanimeve në periudha të ndryshme kohore.
8. Vlerësoni rolin e ekonomisë bujqësore në zhvillimin e trevave shqiptare.
III. Përsëritja e temave kyç 1. Argumentoni procesin e ndryshimit të numrit të popullsisë në kohë e në
hapësirë. 2. Argumentoni rëndësinë e formimit të etnisë shqiptare. 3. Argumentoni rëndësinë e zhvillimit të ekonomisë bujqësore për trevat
shqiptare. 4. Analizoni me shembuj konkretë rëndësinë e zhvillimit të sektorit të tretë në
trevat shqiptare.
IV. Mendoni në mënyrë kritike 1. Bëni një lidhje të përgjithshme. Krahasoni Homogjeniteti i lartë i popullsisë shqiptare është pasojë e (a) qëndresës për të ruajtur territorin e të parëve; (b) traditave të tyre kulturore. 2. Parashikoni se kur vendet e Ballkanit Perëndimor do të bëhen pjesë e Bashkimit
Evropian. Cili do të jetë roli i shqiptarëve në këtë komunitet?
V. Përdorni aftësitë tuaja 1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit ta
vizitonit në të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: Çfarë do të ndodhë me potencialet turistike në
trevat shqiptare, nëse shfrytëzimi i tyre do të jetë sipas periudhës së viteve 90?
Mësimi 5.5 Tema: Ekonomia e rajonit perëndimor
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të vlerësojnë diversitetin e hapësirave të prodhimit bujqësor e industrial, të
sektorit terciar, rrjetin e transportit dhe rolin e tij në prirjen e organizmit të ri hapësinor të rajonit.
Fjalë kyç: foragjere, konfeksione.
Struktura e mësimitE Kllaster 5 minuta
R Ditari dypjesësh 30 minuta
R Kllaster 10 minuta
32
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën ekonomike të Shqipërisë,
hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster, në lidhje me çështjet e mëposhtme:
- Cilët janë faktorët natyrorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të rajonit perëndimor?
- Cilët janë faktorët shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të rajonit perëndimor?
- Cila është struktura e ekonomisë së rajonit?Nëpërmjet këtyre pyetjeve, jepet përgjigje për ekonominë e rajonit perëndimor.
Realizimi i kuptimit (Ditari dypjesësh)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe:
Çështjet kryesore
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsiston si më poshtë : Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte (1,2)(3,4) ( 5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet lexon e i thotë shokut idetë, të gjithë së bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e realizuar përpara klasës.
Çështjet kryesore - Analizën e nëndegëve të bujqësisë.- Cilat janë degët e industrisë të
zhvilluara në rajon dhe përhapja?- Përse bujqësia është degë primare?- Cili është roli i sektorit të tretë në
rajon,Po perspektiva e tij?
Këtu është vendi që mësuesi të ndërhyjë, për të shpjeguar idetë e konceptet e paqarta.
Reflektimi (Kllaster)Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë e tyre për strukturën e ekonomisë së rajonit perëndimor t’ì hedhin në kllaster.
Struktura ekonomike e rajonit perëndimor
Ekonomia bujqësoreDegët
Industria Degët
Sektori i tretë Degët
33
Detyrë:Nxënësve u kërkohet të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit perëndimor degët e ekonomisë së zhvilluar.
TEMA 5.8 Punë praktike: “Krahasoni hartat ekonomike të
periudhave të ndryshme për rajonin perëndimor”
►Vendi i zhvillimit: klasa ►Koha në dispozicion: 45 minuta ►Mjetet e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi, Internet, material të tjera burimore etj.).
Detyra: Krahasoni hartat ekonomike të zhvillimit të rajonit perëndimor, në periudha të ndryshme.
1- Nxirrni përfundime, në përputhje me shkallën e njohurive të fituara. 2- Përdorni gjuhë të pastër të termave gjeografike.
► Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkreteNjohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranon përgjigje pozitive dhe negative), e cila prek thelbin e temës së diskutimit. Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1- Mësuesi u kërkon nxënësve të argumentojnë arsyet se pse janë pro ose kundër çështjes, duke i shënuar argumentet në një organizues grafik.
2- Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe. 3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionin
e tyre. 4- Nxënësit raportojnë për shtrirjen e hartës ekonomike për periudhat deri në
vitin 1944, nga vitet 1944-1990 dhe nga vitet 1990 deri më sot. Për çdo mendim, caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset bashkërisht numri i paraqitjeve që do të pranohen për dy pozicionet.
1- Në fund, mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse.2- Vendosja e materialeve të punuara në dosjen e shënimeve të nxënësit, ku
ruhen punimet vjetore të tyre.
Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish, duke pasur parasysh disa kritere:
1- saktësinë në argumentet e përdorura dhe analizën e informacioneve; 2- prezantimin e arsyetimeve, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë e me
terma gjeografike.
34
Mësimi 5.21 Tema: Popullsia e rajonit jugor
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë: • të evidentojnë tiparet e veçanta humane dhe demografike të rajonit jugor.
Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minutaR Leksion i avancuar 30 minutaR Ese 10 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT-i, OJF-të etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)
Me një brainstorming individual, mësuesi merr ide për problemet e mëposhtme:
- Rendisni disa tipare të popullsisë së rajonit jugor?- Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së rajonit?- Cilat janë vlerat e Butrintit, si Sit i Trashëgimisë Botërore?
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin, duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon nxënësve detyrën; pra, ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej 4-5 minutash, mësuesi u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyre vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse. Bëhen pyetjet:
Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?
Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë së rajonit jugor. Nxënësve u kërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:
Cila është tendenca e shtimit të popullsisë së rajonit në kohë?Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?Përse themi se ky rajon dallohet për ndjenja të fuqishme kombëtare?
35
Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet demografike të rajonit. Nxënësve u kërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:
Cilat janë arsyet e largimit të popullsisë nga ky rajon?Cilat janë arsyet e plakjes demografike të rajonit?
Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Më pas, mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet
paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.
Reflektimi (Ese)Në fund të orës së mësimit, mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë, 10 minuta,
një ese me temën “Si e parashikoni perspektivën demografike të rajonit jugor?”.
Detyrë:
Nxënësve u kërkohet të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit jugor qendrat më të rëndësishme të banuara.
Mësimi 5.25 Tema: Republika e Kosovës
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• ta përshkruajnë Republikën e Kosovës si një rajon gjeografik me kufij të qartë
natyrorë dhe politikë, me veçori specifike fiziko-gjeografike, demografike dhe ekonomike.
Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minuta
R Terma paraprake 25 minuta
R Rrjeti I diskutimit 15 minuta
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën fizike dhe politike të Kosovës,
hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlase gjeografike etj.
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me anën e brainstorning-ut, nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës.
36
Realizimi i kuptimit (Terma paraprake)
Jepen pesë terma paraprake: pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi i Kosovës, gjenocid dhe minierë. Duke u nisur nga këto terma, nxënësit do të formulojnë individualisht nga një fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive në tabelë. Për shembull: Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan.Rrafshi i Dukagjinit, njësi perëndimore. Rrafshi i Kosovës, njësi lindore Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare. Kosova, “miniera e artë” e ish–Jugosllavisë. Para leximit të tekstit, nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë leximit të tij. Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me lexim individual nga ana e nxënësve. Më pas, ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin tuaj?
Reflektimi (rrjeti i diskutimit)Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit.
Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre, për të dhënë argumente pro ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas, grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet që t’i ballafaqojnë argumentet e përdorura, në favor të idesë së tyre.
Detyrë:Sipas njohurive që fituan, nxënësve u kërkohet të bëjnë një shkrim të shkurtër,
ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, pas vitit 1990.
Pozita gjeografike e Kosovës
Argumente pro Argumente kundër A ka Kosova rol kyç në politikën mbarëshqiptare
37
Mësimi 3.35 TEMA: Përsëritje e linjës “Rajonet gjeografike”
I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrekte termin:
1. etni a. Procesi i përfshirjes së një grupi njerëzish ose e shtetesh në organizma të ndryshme ndërkombëtare.
2. diversitet b. Grupin i caktuar njerëzish që kanë tipare fizike, sociale etj. të përbashkëta dhe që jetojnë në të njëjtin territor.
3. integrim c. Vende të pavarura, të cilat janë nën mbrojtjen e një vendi tjetër, për çështje të mbrojtjes dhe të punëve të jashtme.
4. status politik d. Larmi, llojshmëri dukurish dhe kushtesh natyrore sociale, shoqërore në një zonë, rajon etj.
II. Përsëritja e çështjeve më kryesore
1. Argumentoni rëndësinë e pozitës gjeografike të Shqipërisë. 2. (a) Argumentoni rëndësinë e krijimit të një stabiliteti politik dhe ekonomik në
Kosovë. (b) Shpjegoni arsyet se pse integrimi rajonal është i rëndësishëm për shtetin e
ri të Kosovës. 3. Argumentoni rolin e faktorit shqiptar në progresin e shtetit maqedonas. 4. (a) Vlerësoni tiparet e popullsisë së Shqipërisë. (b) Argumentoni rolin e zhvillimit ekonomik në lëvizjen e brendshme të
popullsisë. 5.Argumentoni rëndësinë e pasurive minerale në zhvillimin ekonomik të Kosovës. 6.Vlerësoni rolin e larmisë së hidrografisë në trevat shqiptare në Maqedoni, për
zhvillimin e turizmit. 7.Jepni shembuj që të tregojnë rolin e potencialeve natyrore në zhvillimin
ekonomik të rajonit perëndimor të Shqipërisë. 8.Sillni shembuj, për të argumentuar ndërgjegjësimin e faktorit ndërkombëtar për
“çështjen çame”.
III. Përsëritja e temave kyç 1. Argumentoni pasojat e ndryshimit të hartës politike të Ballkanit në vitin 1913. 2. Argumentoni rëndësinë e krijimit të marrëdhënieve ekonomike rajonale, për
integrimin e vendeve të rajonit në BE. 3. Argumentoni rëndësinë e bashkëpunimit rajonal, për institucionalizimin e
“çështjes shqiptare”. 4. Me shembuj konkretë, analizoni mundësitë që kanë trevat shqiptare për
zhvillimin e turizmit. IV. Mendoni në mënyrë kritike
1. Bëni një lidhje të përgjithshme. Krahasoni Diversiteti i trevave shqiptare shpjegohet me (a) pozitën gjeografike (b) mungesën e komunikimit, për një periudhë të gjatë kohore. 2. Parashikoni: Cili është opinioni juaj për statusin e shqiptarëve në Maqedoni?
38
V. Përdorni aftësitë tuaja 1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit ta vizitonit në të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: Integrimi në BE i Ballkanit Perëndimor, a është një shfajësim i Evropës për vitin 1913?
Mësimi 3.36
Tema: Testim vjetor (Jo i detyruar) Po ju sugjerojmë disa modele testesh, për të provuar njohuritë tuaja të fituara
gjatë kësaj linje. TEST 1- Territori i trevave të Republikës së Shqipërisë dallohet për:
a- evolucion gjeologjik të thjeshtë; b- evolucion gjeologjik të ndërlikuar; c- evolucion gjeologjik shumë të ndërlikuar. 1 pikë
2- Pozita gjeografike e Alpeve është:a- shumë e përshtatshme; b- tepër e izoluar; c- nyje lidhëse me rajonet e tjera. 1 pikë
3- Klima e rajonit juglindor dallohet për:a- ndikim të madh të detit; b- ndikim të dukshëm kontinental;c- karakter alpin. 1 pikë
4- Hidrografia e rajonit jugor dallohet për:a- prurje maksimale në pranverë; b- prurje më të mëdha në dimër; c- prurje më të mëdha në dimër dhe në pranverë. 1 pikë
5- Tokat e rajonit perëndimor dallohen për: a- degradim nga erozioni;b- aftësi të mira prodhuese; c- prodhimtari të ulët. 1 pikë
6- Bota bimore e nënrajonit verilindor dallohet për:a- mbizotërim të bimësisë së kultivuar; b- mbizotërim të bimësisë natyrore; c- numër të madh të llojeve bimore endemike. 1 pikë
7- E vërtetë e gabuar. Rrethoni V, nëse pohimi është i saktë, dhe G, nëse pohimi është i gabuar:
- Republika e Shqipërisë ndahet në 36 qarqe; V G- Përbërja kombëtare e Shqipërisë është heterogjene; V G - I vetmi lumë i lundrueshëm në Shqipëri është Mati. V G
- Lartësia mesatare e relievit të Republikës së Shqipërisë është relativisht e ulët V G. 4 pikë
39
8- Argumentoni se si ndikon relievi në klimë, nëpërmjet: 4 pikë a- lartësisë...................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... b- drejtimit..................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................
9- Analizoni dy prej faktorëve natyrorë që ndikojnë në zhvillimin ekonomik të nënrajonit verilindor. 5 pikë .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................
10- Duke u bazuar në argumente, jepni opinionin tuaj, në lidhje me sektorin e tretë. Cila do të jetë tendenca, sektori i tretë do të vijë duke u zhvilluar më shpejt apo duke vazhduar si në këtë periudhë? 4 pikë .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................................
Nota Nota 4 Nota 5 Nota 6 Nota7 Nota 8 Nota 9 Nota 10
Pikët 6 7-10 11-13 14-16 17 -19 20 -21 22-23
TEST
1. Industria në Kosovë siguron: a- 30 % b- 37 %c- 35 % të produktit të përgjithshëm (1 pikë)
2. Grupmosha e re në Kosovë zë:a- 40 %b- 53 %c- 52 % të numrit të përgjithshëm të popullsisë (1 pikë)
3. Toka bujqësore në Kosovë zë: a- 41 % b- 54 %c- 60 % (1 pikë)
40
4. Në Rajonin lindor të Kosovës jeton: a- 40 %b- 60 %c- 55 % e popullsisë së përgjithshme (1 pikë)
5. Në Mitrovicë është e zhvilluar:a- industria nxjerrëse;b- industria energjetika; c- industria e material ndërtimit. (1 pikë)
6. Prizreni ka të zhvilluar: a- industrinë e prodhimeve farmaceutike;b- industrinë elektrike; c- industrinë e drurit. (1 pikë)
7. Rendisni dhe më pas analizoni tiparet e popullsisë shqiptare në Serbi. (5 pikë) 8. Analizoni strukturën e ekonomisë në trevat shqiptare në Maqedoninë
Perëndimore. (5 pikë)
9. Cilat fise ilire kanë jetuar në trojet e sotme të shqiptarëve të Maqedonisë?a- a- fisi ilir i elimenëve;b- b- fisi ilir i dasaretëve;c- c- fisi ilir i Albanëve. (1 pikë)
10. Popullsia çame u shpërngul me dhunë nga qeveria greke që nga viti 1913:a- Një herëb- Dy herë c- Tri herë (1 pikë)
Nota Nota 4 Nota 5 Nota 6 Nota 7 Nota 8 Nota 9 Nota 10
Pikët 4 5- 7 8-10 11-12 13-14 15-16 17-18
