lib.tarsu.kz/rus/all.doc/Elektron_ucheb/elin_suigen...Елі үшін еңбек еткен Елбасы!..... 110 24. Нұрайым Бек, Білімді

Редактор: Ғалия БектенқызыДизайнер: Гүлнұр Ерғалиқызы

Баспаға 28.11.2012 ж. қол қойылды.Пішімі 60х80 1/16. Есепті 8,6 б.т.

Шартты 10,25 б.тТаралымы 100. Тапсырыс 395.

М.Х.Дулати атындағы ТарМУ«Тараз университеті» баспасы

080000, Тараз қ., Төле би көш., 60

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢБІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М.Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЕЛIН СҮЙГЕН, ЕЛI СҮЙГЕН ЕЛБАСЫ

мақалалар мен өлеңдер жинағы

Тараз, 2012

ƏОЖ 82.1КБЖ 83.3 каз

Елін сүйген, елі сүйген Елбасы. Мақалалар мен өлеңдер жинағы. – Тараз: Тараз университеті, 2012. – 164 б.

Құрастырушылар:

Ғалия Бектенқызы, «Университет тынысы» газетінің бас редакторы, филология магистрі Нұржан ҚадірƏлі, «Гуманитарлық - əлеуметтік ғылымдар» институтының 3-курс студенті, Халықаралық, республикалық ақындар мүшəйраларының жеңімпазы

КБЖ 83.3 каз

© «Университет тынысы», 2012© М.Х. Дулати атындағы ТарМУ, 2012

37. Шынболат Сейдуалиев, Тəуелсіздікке арнау.................................................................. 145

38. Айгүл Отарбаева, Көшбасшысы елімнің.............................................................. 146

39. Самат Сатылғанов, Нұрлы жыр............................................................................... 147

40. Наурызбай Əбдібеков, Елаға.......................................................................................... 148

41. Айжан Адасбаева, Арайлым Жандарбекова, Сын степей .................................................................................... 149

42. Дəурен Дəулетов, Елбасымен еңсесін көтерді елім ......................................... 150

43. Азылзат Жұмабай, Болашақ нұрлы болар Нұр ағамен......................................... 152

44. Залина Ящуркаева, Мой Казахстан!........................................................................ 155

45. Жансая Нұрбаева, Құрметтейді Сізді халқың ..................................................... 157

46. Назерке Оңғар, Жыр боп келген жиырма жыл................................................ 158

47. Айгерім Опабекова, Халықтың айналды шын сырласына .................................... 159

19. Жанат Успанова, Рабига Усипова,Наш первый президент - наш Независимый Казахстан ........... 92

20. Кенжебек Шилібек, Елбасының ғылым жолындағы жастарға қолдауы ................... 99

21. Ильяс Жадраев, Ұлы тұлғаның ұлы жолы....................................................... 102

22. Гүлназира Халықова, Елбасы - келешек кепілі ........................................................ 105

23. Айбек Көпжүрсінов, Елі үшін еңбек еткен Елбасы!................................................ 110

24. Нұрайым Бек, Білімді жас Елбасы назарында .............................................. 113

25. Анагүл Исламова, Өр тұлға.................................................................................... 116

26. Нұрдəулет Бақторазов, Елбасының ұлт саясаты қазақ елінің бірлігін нығайтудың нақты кепілі.............................................................................. 121

27. Нұржан Қадырəлі, Хан............................................................................................ 130

28. Ғазиза Ақмақан Асқақ тұлға............................................................................... 132

29. Айбек Кадыралиев, Нұрағаның нұрлы жолын жалғаймыз ................................... 134

30. Көгедай Шамерханұлы, Нұр туған ................................................................................. 137

31. Серік Көшербаев, Ел мен Елбасы.......................................................................... 138

32. Кенжеғали Шилібек, Ел тірегі - Елбасы.................................................................... 139

33. Зарина Ясызова, Нұр аға салған жолменен........................................................ 140

34. Ержан Сатылғанов Елтұлға...................................................................................... 141

35. Мадина Үсіпбаева, Арманы асқақ аспандай көк тіреген ..................................... 142

36. Жаннұр Бақытжанқызы Мақтанышым .......................................................................... 144

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

1 желтоқсан - Тұңғыш Президент күні

3

Алғы сөз Күнтізбеге қызыл белгімен енген жаңа мереке ҚР Тұңғыш

Президент күні – бұл тарихи таңдау күні. Бұл күн – барша қазақстандықтардың Ұлт көшбасшысы, Тұңғыш Президент – Нұрсұлтан Назарбаевтың төңірегіне топтасу күні.

Еліміз үшін жөні де, жобасы да бөлек жаңа мереке елімізде тұңғыш рет атап өтілгелі отыр. Ол Қазақстанның Тұңғыш Президенті күні деп аталады. Өткен жылдың қараша айын-да Қазақ стан Республикасы Парламенті Сенатының жал-пы оты рысында осындай шешім қабылданды. Бұл шешім «Қазақ стан Республикасындағы мерекелер туралы» заңына толық тыру лар түрінде рəсімделді. Мұндай күннің белгіленуі Елбасы ның ел алдындағы ұлы еңбегін лайықты бағалау деп білеміз.

Бүгінде Қазақстан халқы Президентті «Елбасы» деп атай-тыны баршаға аян. Бұл – қазақы менталитетке жақын, дұрыс түсінік екенінде дау жоқ. «Елбасы» ұғымы кемел адам ның халықтың көкейіндегі асыл бейнесі. Осы ретте елімізде Ел-басын құрметтеу, бағалау, құндылық деп мойындау – əр азамат тың бойында табиғи жағдайда қалыптасқаны бірден бай қалады.

...Тарих бүгіннен басталғанымен оның тамыры тереңде жататыны белгілі. Осыдан тура 21 жыл бұрын, ата-бабамыз-дың ғасырлар бойы асыл арманы болып келген Егемен Қазақ стан ды құру жөніндегі тарихи аманаты 1991 жылғы 1 желтоқ сан да бір ауыздан Мемлекет басшысы болып сайланған Тұң ғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев-тың басшылығымен іске асты.

1991 жылғы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасы ның мемлекеттік тəуелсіздігі туралы» Конституциялық заң қабыл-данғаннан бергі кезең ішінде Қазақстан демократиялық сая-си-құқықтық жүйесі бар, экономикасы тұрақты, халқының əл-ауқаты жоғары, ұдайы даму үстіндегі мемлекет ретінде қалып тасты.

Нұрсұлтан Назарбаев Тəуелсіз қазақ елін тарих сахнасына шығарып, дүниежүзіне таныстырған да, табыстырған тұңғыш тұлға, қазақ елінің абырой-беделін асқақтатып əлемге əйгі-леген саңлақ саясаткер екені даусыз. Еліміздегі тілі басқа, тілегі бір тұрғындарын бір тудың астына топтастыруда

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


4

да Елбасының орны ерекше. Қазақ елі тəуелсіздігінің көк байрағын өз қолымен тұңғыш көтеріп, Тəуелсіз Қазақстан мемлекетін құрған – Елбасымыздың аз жылдың аясында ту-ған елін əлемдік қоғамдастыққа танытқандығына өзгелер-мен бірге өзіміз де қайран қалып, тамсанамыз. Мемлекеттің пайда болуы, оның қалыптасуы, нығаюы бар жерде Мемлекет басшысының да орны айқын көрінеді. Өйткені, мемлекеттің пайда болуы немесе тəуелсіз ел атануы, əлемдік қоғамдастық тарапынан мойындалып, өркениет қатарына қосылуы көп жағдайда осы кездегі сол елді басқаруға тəуекел еткен, бар жауап кершілікті мойнына алған ел басшысының көреген саясат керлігі мен білікті ұйымдастырушылығына, қарым-қабілеті мен қайсарлығына тікелей байланысты екендігі айдай ақиқат.

Елбасы 21 жылдың ішінде шынайы мемлекетшіл, халық мүддесіне берілгендігін үнемі көрсетіп келеді. Мемлекет басшы сы ның жан-жақты сараланған ішкі жəне сыртқы саясаты ның нəтижесінде Қазақстан дербес дамудың өтпелі кезеңін дегі қиындықты еңсеріп, өркендеу жолына шықты. Елбасы ның басшылығымен кеңестік республикадан Тəуелсіз Мемлекет жасалды. Жаңа ғасырдағы бəсекеге қабілетті эко-номикаға негіз болатын толассыз табыстарға жетті.

Бүгінде Қазақстан Біріккен ұлттар ұйымы, Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынтымақтастық ұйымы, Шанхай ынты мақ-тастық ұйымы, Ислам конференциясы ұйымы, Ұжымдық қауіп сіздік келісімшарт ұйымы, Халықаралық Еуропалық даму жəне қайта құру банктері, Халықаралық валюта қоры, ЮНИСЕФ, ЮНЕСКО, тағы басқа ірі-ірі халықаралық ұйым-дарға мүше, əлемдік геосаясатта өзінің рөлі мен орны бар ірге лі мемлекетке айналды. Еуропадағы қауіпсіздік жəне ынты мақтас тық ұйымына, Ислам конференциясы ұйымына жетек шілік ету еліміздің халықаралық дəрежедегі беделін арттыра түсті. Бір сөзбен айтқанда Елбасының көпвекторлы сыртқы саясат жүргізу қағидасы толықтай өз жемісін берді. Қытай, Ресей, АҚШ сияқты алпауыт державалармен ын-тымақ таса отырып, сыртқы саясатта орасан зор жетістіктерге қол жеткіздік. Орасан жетістіктеріміздің тағы бір айғағы, бү кіл қазақстандық тар үшін қуанышты жаңалық, 2017-ші жылы Сарыарқа төсінде ЭКСПО халықаралық көрмесі өтетін болғандығы. Халықаралық көрмелер бюросының 152-ші Бас Ассамблеясында жабық дауыс берудің нəтижесінде

МАЗМҰНЫ1. Махметғали САРЫБЕКОВ,

Алғы сөз......................................................................................... 3

2. Ерғали Үркүншиев, Қазақстан экономикасы дамуының эволюциясы....................... 7

3. Ануарбек Аймен, С четко определенной стратегией развития государства ......... 15

4. Қайрат Нұрманбетов, Елбасымен бірге еңсерілген бейбітшілік белестері.................. 18

5. Əзімхан Ыбырайым, Жастар саясаты-кемел келешектің кепілі................................... 25

6. Нұрлан Іңкəрбеков, Даңғыл жолын тапқан ел.............................................................. 30

7. Əспет Халиева, Елінің бағына біткен басшы......................................................... 34

8. Наталья Чернявская, Только вперед и только вместе!.................................................... 39

9. Сейдахан Бақторазов, Елін егемендік тұғырына қондырған Елбасы............................. 42

10. Людмила Кудлай, Роль президента в формировании нового видения образования в Казахстане............................................................. 49

11. Асылхан Кенжебекова, Еуразиялық идея жəне Елбасы..................................................... 53

12. Алдаберген Малибеков, Сатжан Шотанов, Система образования как отражение социально-экономической ситуации............................................................... 56

13. Тимур Маханов, Ер мерейі - ел мерейі..................................................................... 64

14. Серік Көшербаев, Елбасының халықаралық қатынастағы дипломатиялық бейнесі ........................................................................................... 67

15. Жанар Кеулімжаева,Жаһанға атағы жеткен көшбасшы ............................................. 73

16. Құрманбек Оңалбеков, «Нұрсұлтанның нұрлы мұнарасы» - бойтұмары Тараздың ..... 76

17. Шолпан Сəлімбаева, Елбасы саясаты - ел игілігіндегі жаңа белес........................ 82

18. Баян Мұртазаева, Қазақстандағы толеранттылық жəне Елбасы...................... 88

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

160


«Нұр Отанның» еңбегін ел көруде,Халықтың айналды шын сырласына.

Бабалардың өсиет жалғап ізін,Бейбітшілік көпірін салған өзің.«Елін сүйген Елбасы» аман болса,Əлі алар асуымыз алда біздің!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


5

Қазақстанның елордасы Астана қаласы көп дауыс иеленіп, Бельгияның Льеж қаласын басып озды. Астанада өтетін ЕХРО-2017 Орталық Азия аймағы мен ТМД елдерінде өткізілгелі отырған алғашқы халықаралық көрме болмақ. Қазақ стандықтар, өз жерінде əлем елдерінің ең алдыңғы идея ларын, ең соңғы үлгідегі технологияларын, адамзат ойы-ның ең үздік туындыларын көздерімен көріп, қолдарымен ұстап, құлақтарымен еститін болады. 5 жылдан соң ТМД ел-дерінің ішінде алғаш рет өткелі отырған бұл көрменің біздің елімізде өтетіні тарихи оқиға. Бұл əрине, Қазақстанның барша халқының күш-жігерінің нақты жемісі, сонымен қатар Елбасымыз Н.Назарбаевтың үздіксіз жүргіз ген экономикалық, саяси-идеологиялық, ұлтаралық, диплома тиялық саясатының нəтижесі.

Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев қа деген халықтың ыстық ықыласы ерекше. Сол себепті парасат-ты қазақ халқы Елбасының еңбегін елеп, ерлігін əспеттеуі өте орынды деп санаймын. Жүрегі елім деп соққан Елбасының бүкіл өмірі мен жүріп өткен жолы – қажырлы еңбек пен қайта-ланбас ерліктен тұратыны анық.

Назарларыңызға ұсынылып отырған Тұңғыш Президент күніне орай жарыққа шығарылған «Елін сүйген, елі сүйген Елбасы» атты мақалалар мен өлеңдер жинағы университеттің профессор-оқытушылар құрамы мен студенттердің Елбасына деген сүйіспеншілігінің, құрметінің шынайы белгісі деп білемін. Ұлан-ғайыр ұлы даланың, Тəуелсіз мемлекет тің өркениетін қалыптастырған Елбасының асқақ рухы мен ерен еңбектері өскелең ұрпақтарымыз үшін тарихи мұра. Оқытушылар мен студенттеріміздің жүрекжарды мақала ла-рынан, өлең жолдарынан елімізде ұлт көшбасшысына деген халықтың риясыз сенімі əлдеқашан қалыптасқанын аңғара-сың.

Жеріміздің, еліміздің иесі, қазақ елінің рухани тəуелсіздігі-нің биік тұғыры – жастарымыздың бойында отансүйгіштік сезімін оятып, патриоттық саналарын қалыптастыруда бұл жинақ тың рөлі зор деп есептеймін. Себебі, əрбір азамат өзінің туған Отаны – Қазақстанын жанындай сүйіп, танып, оған табынып өскен жағдайда келешегіміз кемелдене түспек.

Махметғали САРЫБЕКОВ, М.Х.Дулати атындағы

Тараз мемлекеттік университетінің ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор

I бґліммақалалар

Оттан сақтап, оқтан қорғар берен боп,Не болса да пешенемнен көрем деп.Елің үшін түстің талай додаға,“Күн астынан орын тауып берем!” - деп.Емен құсап ерек біткен еренім,Көз жетпеске ой жеткізген төрелім.Сертке ұстаған семсер сынды жарқылдап,“Халқым үшін жаным құрбан!” - деп едің.Ірікпестен лықсып келген сезімді,Жасырмастан жасқа тұнған көзіңді.(Ұмытқан жоқ, ұмытпайды бұл халық!)“Айналайын, елім!” - деген сөзіңді.

Маралтай ЫБЫРАЕВ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

159


Өлең сөзді бағалы жақұт дерсіз,Білім қуған талапты шəкірттерміз.Нұрсұлтандай Елбасы атамыз бар,Қазағым біз не деген бақытты елміз!

Дархан далам сіз үшін күй ақтарды,Той болар деп дүние құлақтанды.Қазақ елім бұл күнде жер бетінде,Бейбітшілік жаршысы сияқтанды.

Қолдау тауып əрқашан бастамаңыз,Бəріміз мақтан етер бас қаламыз.Қиялдағы ғажайып шаһарлардан,Бір кем емес салдырған Астанаңыз!

Жол бермедің өзгеге табалауға,Өрге жүздік қалып қоймай жағалауда.Тəуелсіздік тұғырын биіктетіп,Мəңгі ескерткіш қойдыңыз бабаларға!

Бірдей көріп еліңде бар адамды,Дем беруге қолына қалам алды.Əнұранға жаңа леп үн қосқан соң,Айбынданып ерекше дараланды.

Жетерлік өнері көп бір басына,Қызығып əлем қарайды тұлғасына.

Айгерім ОПАБЕКОВА,

«Гуманитарлық-əлеуметтік ғылымдар» институтының

1-курс студенті

Халықтың айналды шын сырласына

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

158


Жарасымды ел боп тұрмыз көк аспанның төрінде,Талай-талай көрінерміз биік шыңның көгінде.Ата-баба аңсап кеткен азат тудың астында,Жиырма жылда өтіп кетті мына қазақ жерінде.

Жанға жара, көзге шелді қаптатып,Анасына балаларын жоқтатып.Қара қазақ сонда дағы қаймықпай,Тəуелсіздік деген елге жол тарттық.

Аш-жалаңаш бодандықта болғанын,Ұмытпаспыз сəби ұлттың тоңғанын.Арман қылған азат таңды асқақ ел,Енді міне жетті оған қолдарың.

Бұл күндерді көру - неткен бақыт,Тəуелсіздік қол жеткізген асыл жақұт.Жанталас пен азаттықты əкеп бізге,Алматының көшесінде қан боп қатып.

Маздап жанған Қайрат пенен Ерболдың,Лəззат пенен Сəбира жүрегіне кек болдың.Күн туғанда қара қазақ басына,Мұзды ерітіп жанып жатқан от болдың.

Келер күннен үміт көп тосатұғын,Бұрынғыдай қазақ жоқ босатұғын.Ел үшін деп, жер үшін деп аянбай,Жастары бар алаулап жанатұғын.

Назерке ОҢҒАР,

«Гуманитарлық-əлеуметтік ғылымдар» институтының 1-курс студенті

ЖЫР БОП КЕЛГЕН ЖИЫРМА ЖЫЛ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


7

Жетпіс жылдан астам тарихы бар Кеңестер Одағы ыдырап, дүниеге жаңа мемлекеттердің бірі болып Қазақстан Республикасы да келді. Алғашқыда Егемендік Декларациясын жариялаған Қазақстан тəуелсіз мемлекет-тер қатарына енді. Ел тəуелсіздігі көптеген құрамдас бөліктерден тұратыны белгілі: саяси, демографиялық, азық-түлік, əскери, экономикалық, рухани, интеллектуалды т.б.

Тəуелсіздік соқпақтары оңай болған жоқ. Қазақстан тəуелсіздігін алғаннан кейінгі алғашқы жыдардағы ең маңызды мəселелердің бірі – елдің ел болуының негізін құрайтын ұлттық экономиканы қалыптастыру, оның өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, дамудың нарықтық қатынастар жағдайындағы басым бағыттарын анықтау, мүмкін болған қаржыландыру көздерін табу болды. Бұл жерде экономика ғылымының ғасырлар бойы қалыптасқан теориясын зерделеу, тарихи аналогияларды сараптау, ел экономикасының əлеуетіне жан-жақты баға беру сынды классикалық əдістер жеткіліксіз еді. Біздің халық үшін осы бір өтпелі кезең көреген Ұлы тұлғаның қажеттілігін керек етті. Шешімін іздеген сан қилы əлеуметтік-экономикалық проблемалардың тізбегін ретке келтіріп, ең өзектілерін таба білу ғана емес, біріне тартса біріне жетпей жатқан шектеулі дүниенің қиуын келтіріп, ертеңгі күні мемлекеттің дамуына осылар ең қажетті-ау дегендерін бірінші кезекте жүзеге

қАЗАқСТАН ЭКОНОМИКАСЫ ДАМУЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Ерғали ҮРКҮНШИЕВ,

«Экономика жəне бизнес» институтының директоры,

т.ғ.к., профессор

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


8

асыру Н.Ə.Назарбаевтың еншісіне тиген теңдесі жоқ ауыртпашылық еді. Осындай ауыр сəтте тұралап қалған экономикаға жан бітіріп, оған импульс берудің ең бастысы – қаржы көздерін таба білу еді. Ұлттық экономиканы қарқынды дамытуға жекешелендіруден түскен қаржы мардымсыз екенін уақыт көрсетті.

Адамзат тарихында өзіндік қолтаңба қалдырған, тұтас мемлекеттерді тығырықтардан алып шығып, экономикасы шарықтаған елдер қатарына жеткізген Уинстон Черчиль, Кемаль Ата Тюрк, Де Голь, Махатхир Мохаммад сынды кемеңгер басшылардың тəжірибесін зерделей отыра «Бірінші экономика, содан соң ғана саясат» қағидасын берік ұстанған Президент батыл қадамдарға бет бұрды. Олардың алғашқысы – дамыған шет елдердің, трансұлт тық компаниялардың бетін бері қаратып, ел экономикасына қалай болғанда да көбірек инвестиция тарту болды. Бұл өзекті мəселені қолға алғанда Президенттің өзіне тəн алғырлық, дипломатияның қыр-сырын жетік меңгерген сындарлы саясатшы болып қалыптасқан қасиеттері көп көмек берді. Экономика алпауыттарының қаржыларын Қазақстанның дамуына тарту үшін өркениетті мемлекет-тердің билік басында отырған басшыларымен, корпорация меншік иелерімен ғана шектелмей, сол елдердің өсіп-өркендеуіне еңбектерін сіңірген саясаткерлермен, ғалым-дармен, өнер саңлақтарымен, сөздері өтеді-ау деген тұлғалармен де талмай кездесулер жүргізді. Алғашқы келісімдер ұлт мүддесін көздеген мақсаттардың үдесінен шыға бермегені шындық. Бұл шешімдерге қоғамда əр-түрлі кереғар сындар да айтылып жатты. Бірақ Елбасы алған бағытынан таймай, оның дұрыс екендігін анық біліп отырды. Айналдырған оншақты жылдың ішінде, ин-вести ция тарту көлемі жағынан Қазақстан бұрынғы одақ елдерінің алдына шықты. Экономиканың қанаты қатайып, буыны бекіп, елде қалыптасқан инвестициялық климаттың өте жайлы екендігіне алпауыт елдердің көзін жеткізгеннен кейін жəне капиталын келтіруге құштарлардың қатары артқан соң ел мүддесін қорғайтын талаптар да күшейе берді: ұлттық компаниялардың үлесін ұлғайту, жұмысшылар мен қызметкерлер қатарын жергілікті халық өкілдерінен

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

157


Қанат біткен сияқты кеудемізге,Нұр ағамыз келгелі төрімізге. Дамылдайтын тұрағы – ел жүрегі,Елжірейтін жаным бар ел дегенде.

Мінезіңіз əлі аға жас қырандай, Талап міндет қоясыз бастыға алмай. Құрметтейді Сізді халқың құдірет көріп, Құрметтесе төріндегі досты қандай.

Есіміңіз жалындап сөз өрінде,Артық туған екенсіз өз елімде.Көзіңізде оғыландық от ұшқындап, Орда бұзған кездер көп кезегіңде.

Ақ сəулесін түсірер жорықтарда ай,Аңыздарда айтылған алыптардай. Бабалардың жетпеген ұлы арманын, Болашаққа жетектеп аға алып барғай.

Сіз болыңыз – ертеңі армандардың, Сіз болыңыз – өркені арландардың.Даңғыл жолы даңқты əрқашанда,Халқының қамқоршысы болғандардың!

Жансая НҰРБАЕВА,

«Технология жəне ақпараттық жүйелер»

институтының 2-курс студенті

құрметтейдi сiздi халқыҢ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

156


К Н.А.НАЗАРБАЕВУ

В лице казахстанского народа,Всеми возвышен и любим.Страну окружает отныне свобода,За это Вас благодарим.

И сотня наций равных всех религий,Приют нашли в этой стране.Степи закон храня единый,Душою все верны себе.

Я в своих нравственных ученьях,Проникнув в сердце всей страны.Излив любовь незримую в своих твореньях,К Вам с уважением до глубины души.

Стихи свои я посвящаю,Пред Вами голову склоню.Вас как мудреца я почитаю,Безмерно вклад Ваш я ценю!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


9

қалыптастыру, аймақтардың əлеуметтік проблемаларының бір бөлігін соларға арту, инфрақұрылымдарды қалыпқа келтіру, тағы басқалар. Бұл – үлкен стратегиялық болжам-ның дұрыс екендігін дəлелдеген шындықтың басы еді.

Тəуелсіздіктің ең алғашқы қиын жылдарының өзін-де болашақтағы дамудың көкжиектерін көздеген, оның кезеңдерін, басым бағыттарын белгілеп берген, биыл онжылдығын атап өтіп отырған, Қазақстан-2030 стратегия-лық бағдарламасы дүниеге келді. Сол кездері көптеген адамдарға меңзеген межелері мен іске асырар істерінің сан алуандығы мен ауқымдылығы жəй бір елес, утопия болып көрінген осы бағдарламадағы белестер бүгінгі күндері кезең-кезегімен шындыққа айналуда екеніне көз жеткізіп келеміз. Шұғыл жəне жаппай түрде қоғамдық меншікті жекешелендіру, бұрынғы одақтас елдердің ішінде алғашқы болып банк жүйесін əлемнің ең озық үлгісінде реформалау, салық саясатын нарықтық қатынастардың тұрақты даму кезеңінің ерекшеліктерінен туындайтын талаптарға сай сəйкестендіру, жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу – дұрыстығын уақыттың өзі дəлелдеген, басқа елдердің санасына кейіндеп жетіп жатқан батыл да тың шешімдер болды. Ел еңсесін көтерді, экономиканың дамуының заңды нəтижесі ретінде қабатталып қалған əлеуметтік мəселелер өз шешімдерін таба бастады. Жан басына шаққандағы ішкі жалпы өнім көрсеткіші бойынша Қазақстан посткеңестік елдердің ішінде алдыңғы қатарға шықты.

Алайда қол жеткен табыстардың негізін шикізат өндіру жəне оны экспортқа шығару құрап тұрғандығы баршаға мəлім. Мұнай мен газ, металл мен бидай экспорттаудан түскен қаржыны түгелдей тұтыну мақсатында жұмсауды жөн көрген, бір қарағанда қарапайым халықтың жоғын жоқтаушы болып көрінген саясаткерлер табылып жатты. «Кедейдің бір тойғаны – жарты байығаны» деген халықтың қанатты сөзі бұл кезеңде мемлекеттің ертеңін екшелеу, көсегесін көгерту тұрғысынан алғанда жарамсыз екенін Елбасы жетік түсініп, ой-шұқыры, ұрымтал тұстары көп нарықтық заманның тарту етер қилы кезеңдерінде əжетке жарату мақсатында ұлттық қор құруды міндеттеді. Бұл шешімнің де өміршеңдігін көп ұзамай уақыт өзі

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


10

дəлелдеді. 2007 жылдың соңынан бастап 2009 жылға дей-ін гі аралықты қамтыған бүкіл əлемдік қаржылық дағдарыс нарықтық экономиканың дамуындағы жаңа, терең зерт-теулерді қажет ететін қиғаштықтардың бетін ашты. Қайтарылымы неғайбіл, өнім өндірумен негізделмеген қаржы массасының байлықтың белгісінен қалыптасқан, теңдестірілген экономикалық жүйені тас-талқан ететін, мемлекеттерді тəуелділікке жетелейтін жағымсыз факторға айналатындығына əлем көз жеткізді.

Бұл сыннан да Президенттің сындарлы, көп қырлы саясатының арқасында қиналмай өттік. Экономикалық тұрғыдан баға берер болсақ, дағдарыстың халықтың əлеу-меттік жағдайын төмендетуіне жол бергізбеген шешім дер мыналар еді: жылдар бойы жинақталған ұлттық қорды саналы, тиімді түрде пайдаланатын механизмдерді іске қосу, «Жол картасы» бағдарламасын дер кезінде жүзеге асыру, қордаланып қалған отандық банктердің шет елдерге қарызын қайта құрылымдау т.б. Осы аталған шаралардың нəтижесінде көптеген көрші елдер ғана емес, нарықтық экономикасы ондаған жылдар бойы қалыптасқан дамыған елдер кешкен ауыртпашылықтардан біздің еліміз сүрінбей өтті. Бұл да ел басқарған тұлғаның көреген көшбасшы екендігінің тағы бір дəлелі болды.

Ата-бабадан мирас болып қалған атамекен жерімізге жаратқанның үйіп-төгіп берген сыйын сатумен мемлекеттің тұрақты түрде, ешкімге жалтақтамай, экономикалық дағ-дарыстарға ұшырамай дамуы тиімсіз де қауіпті екендігін түсінген Елбасы ел экономикасын өркендетудің жаңа бағытын анықтады. Ол – индустриалды-инновациялық даму жолы ретінде танылып, əйгілі болған стратегиялық бағдарлама болды. Экономиканың дамуында аксиомаға айналған бір шындық бар. Ол – қаржы ресурстарының əрқашанда жетіспей тұратындығы. Мұндай жағдайда болашақты көздейтін, ұлттық экономиканың бірнеше сала-сына мультипликативті əсер ететін нысандарды таңдай білу жəне шектеулі дүниеден бөлінетін қаржыны сол бағыттарға салу керектігі индустриалды-инновациялық бағдарлама аясында жүзеге асырылатын серпінді жоба лар-ды дүниеге келтірді. Бұл шешімге келу де Елбасы тарапы-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

155


Родины бескрайние просторы:Степь, холмы и эти горы.Люблю смотреть на них до боли,В них найдешь ты счастья доли.

Полынь люблю цветущуюИ горную реку поющую.О, Родина просторная моя!В твои объятья попаду я.

И не мила мне жизнь без родной земли,И без воздуха родного счастья не найти.Как люблю его и это не обман,Мой родной и милый Казахстан!

***

Родина – это счастья кусочек,Это весенний и милый цветочек.Родина всегда будет одна,А жизнь там так хороша.

Залина ЯЩУРКАЕВА,

студентка 2-курса Института технологий и информационных систем

Мой Казахстан

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

154


Алла берген тəңірдің сыйын ала,Сыр тербейтін тарихтан жырым дана.Кең далала, кең пейілді қазақпыз,Еуропа ішінен шыққан дара.

Тыныштығы бұзылмайды, сен барда,Мен бақытты ұланыңмын, ел барда.Халыққа бағыт жолдауыңмен,Осы арқылы ие болдық қолдауға.

Мен періште, өзіңді паш ететін,Елім менен ертеңіме еремін.Халқым үшін, өзің үшін Ел басыЖалындаған жанымды да беремін!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


11

нан жасалынған көрегендік пен батылдықтан туындаған қадам болды.

Қазақстан үшін əлемдік қаржы дағдарысынан кейінгі бірінші, 2010 жылдың қорытындылары көптеген аузы дуалы сарапшылардың пікірлерінен асып түсті. Жылдың басында жасалынған ел экономикасының өсуі туралы көрсеткіш тер абайлап қана жасалынған болжамдардан екі есеге жуық шамаға артты. Ішкі жалпы өнім көлемі былтырғы жылғы-мен салыстырғанда 7,5%- ға өсті.

Президенттің бастамашылдығымен қабылданған 2010-2014 жылдарды қамтитын еліміздің үдемелі индустриалды-инновациялық дамуын анықтайтын стратегиялық бағдар-ламаны жүзеге асыру өзінің алғашқы нəтижелерін беруде. Ең бастысы – нақты экономиканың пайдасына шеші летін құрылымдық өзгерістердің етек ала бастауы. Оның айқын көрінісі – өңдеу өнеркəсібі өсу қарқынының шикізат өндіруші салалардың өсу қарқынынан басым түсуі. Бұл құбылыс – экономика дамуындағы түбегейлі оң өзгерістердің басталуын көрсетеді /1/.

Тəуелсіздік жылдары қол жеткізген кейбір жетістік-терге көз жіберсек. Кəсіпкерлікті дамыту 6,2 млн. адамды жұмыс пен қамтамасыз ету мүмкіншілігін туғызды. Орташа еңбек ақы 6 мың теңгеден (1998 ж.) 93 мыңға дейін (2011ж.) артты. Мемлекет бюджетіне түсетін салықтық жəне басқа да түсімдер жүздеген есе артты. Соған қарамай кəсіпкерлер ге түсетін салықтық қысымдар көп жеңілдетілді. Əлемде шет елдік инвестиция тартудағы бəсекелестік бəсеңдеген жоқ. Тиімді жүргізілген инвестициялық саясаттың арқасында тəуелсіздік жылдары елімізге 130 млрд. доллардан астам капитал енгізілді /2/. Бұл көрсеткіш бойынша еліміз дүние жүзінде 19 орынға шығып, ал ТМД мемлекеттері арасында Ресейден кейінгі орынға ие болды. Ішкі жалпы өнім 2011 жылы 1 трлн. долларға жақындады. Ал осы көрсеткішті жан басына шаққанда 12 мың долларға жетіп, еліміз Түркия, Иран сияқты елдермен қатарласып, экономикасы қарқынды дамып келе жатқан елдер тобына ілікті. Елбасы қойған мақсат – бəсекелестікке қабілетті 50 елдің қатарына енетін күнде алыс емес сияқты. Ағымдағы жылы Қазақ-стан Бүкілəлемдік экономикалық форумның жаһандық

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


12

бəсекелестік индексі бойынша 51-ші орынды иемденіп, ТМД елдері арасында Эстония, Латвия, Əзербайжаннан кейін 4-орынға табан тіреп, өткен жылмен салыстырғанда өз позициясын 21 пунктке жақсартты.

Экономиканың қарқынды дамуы халықтың əл-ауқатының жақсаруына алып келді. Тұрғын үймен қам-тамасыз етілу, білім алуға қол жетімділіктің артуы, денсаулық сақтау ісіндегі қол жеткен табыстар еселеп арт-ты. Халықтың тұтынатын тауарлар құрылымында айтар-лықтай өзгешеліктер қалыптасты: азық-түлікке кете-тін шығындар үлесі азайып, ұзақ мерзімді қызмет ететін мүлікке, құрылыс жасауға, демалысқа, тауардың техно-ло гиялық қажеттіктерден туындайтын түрлеріне, т.б. халықтың тұрмыс-жағдайының көтерілгенін сипаттайтын бағыттарда жұмсалатын қаржы деңгейі көтерілді.

Қол жеткен табыстардың оңайлықпен келмегені бел-гілі. Елбасы өзінің «Қазақстанның əлеуметтік жаңғыр-тылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында 80-ші жылдары Еуропа елдерінде етек алған тұтынушы қоғам мүддесін жақтайтын экономи-калық теорияның өміршең еместігін, оның адам зат-ты жатыпішерлікке баулитындығын, нақты байлық тың еңбекпен ғана келетіндігін атап өтті. Сондықтан Қазақ-станның əлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі алғы шарты – халықтың сана сезімінде еңбекке деген жаңа психологияны қалыптастыру екендігі көрсетілген.

Осы жылдар арасында жіберіп алған кемшіліктер де жоқ емес екені аян. Барлығын тізбектемей, негізгілерін атап өтсек: мемлекеттік сатып алудағы жемқорлық көріністер-дің əлі де болса бəсеңдемей тұрғаны; страте гиялық маңызы бар салалар жұмысындағы қоғам мүддесін көздейтін мемлекеттік реттеудегі кемшіліктер; ауыл шаруашылық өнімдерін шығаратын өнеркəсіп орын дарының əлі де болса етек алмауы; халық тұтынатын тауарлар мен қызмет көрсетулердегі баға саясатын реттеу механизмдеріндегі жеткіліксіздіктер т.б.

Дамудың жаңа жиегіне жетелейтін қоғамды əлеумет тік жағынан модернизациялаудың құрамдас бөліктерінің бірі ретінде білім беру саласында да атқарылған шаруалар аз

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

153


Сізге сеніп,үлкен үміт артатын,Қара еңбекті серік етіп жортатын.Рухы биік халқыңыз бар өшпеген,Өлең айтып, Сіз үшін күй тартатын.

Елің болса сенімді, əрі серігің,Ұсынатұғын киелі жүрек кеңдігін.Ел ішінде ардақтайтын адам бар,Паш еткен елге елдігі менен ерлігін.

Телміріп, ұзақ қарап кең жеріме,Балаймын, талмай еткен еңбегіңе.Табиғаты тамаша, жел боп ескен, Еркелеген еркесі, Сіз, тербетіле.

Нұр аға көтеріп жүр елдің жүгін,Жарасып-ақ тұрғаны төрің бүгін.Жасы да, кəрісі де Нұрағалап,Ризалығын білдіреді елдің бүгін.

Аман болсын ұлын сүйген ұлы қазақ,Бүгінге де жетілдік, болып азат.Асылын қорлатпаған дархан елім,Басшы болып қала берсін Нұрсұлтан-ақ.

Құдайым басқа бəле салғызбасын,Төрімізден Нұрағаны алдырмасын.Бар сенімді, бар үмітті арқалаған,Жүрекке сызат, кеудеде от қалдырмасын.

Сен елімнің перзентісің, гүлісің,Арқа сүйер ер азамат, ұлысың.Қашаннан да жұрты үшін күйіп, жанған,Əр қазаққа шуақ төккен жылусың.

Бодандықтан шықтық біз жаңа ғана,Мемлекет құрдыңыз, жерден дара.Жиырма жылда, мінекей бас көтеріп,Ел алдында тұрсыз Сіз, жеке дара.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

152


Тұғыры биік біз қазақ, ел еңселі,Жоғары ұстап келеміз біз еңсені.Көгілдір ту көк төсінде желбіреп,Сəулелі күн нұрындай көрем сені.

Мұң тағдыры халықтың ел басында,Көсем сөздің, нақылдың жалғасы да.Жоқтан барды жарататын жолдауы,Ғасырларды жетелейді асылға.

Болашақ нұрлы болар Нұр ағамен,Мың өткелден өтерміз, сыналғанмен.Бесігімді түзетіп, мін тақпастай,Биіктерге жетерміз, Елағамен.

Білім, бірлік, биікке жетелейтін,Бақыт пенен шаттыққа тек бөлейтін.Елбасы мен елім бар ұрандатқан,Халқын ешбір меруерттен кем көрмейтін.

Парақтап тəуелсіздік шежіресін,Шолайық тарихтың төңірегін.Дағдарыстан дамуға жетелеген,Өрнегімен көрсетер өрлегенін.

Болашақ нұрлы болар Нұр ағамен

Азылзат ЖҰМАБАЙ,


Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


13

емес, атқарылары да көп жəне сан алуан. Осы саланың өкілі ретінде біраз ой пікірлерді айтқан жөн деп есептеймін.

Білім беру саласының үлкен өзгерістерге ұшырап отырғаны баршаға белгілі. Кеңестік жəне посткеңестік дəуірдің бастапқы кезеңінде білім беру саласы қоғамның ең консервативті бөлшегі болды. Ал консерватизмнің білім беру ісінде прогрессивті роль атқарғаны даусыз. Ескі жүйенің жақсы жақтары көп болды. Ол жүйе жабық қоғам жағдайында өзін жақсы жағынан көрсете білді. Қазіргі өмірдің талаптары – Қазақстанның əлемдік саяси, экономикалық жəне интеллектуалдық кеңістіктеріне ентелей енуі, білім беру саласын түбегейлі реформалау міндеттерін жүктеді.

Мектептерде мүлтіксіз қызмет етіп тұрған компьютер-лік кешендер, мультимедиялық технологиялар, интерактив-ті құрал-жабдықтар өмір шындығына айналды. Кəсіптік-техникалық білім беру жаңа заман талаптарына бейімделіп, қайтадан түлей бастады. Жоғары оқу орындарында үш-сатылы білім беру жүйесі енгізілді. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесі өзгертілді. Осы жерде мысал рет-інде М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университе-тін дегі айтылған сарынға сай атқарылып жатқан істер де аз емес. Қазіргі кезде университетте бакалавриаттан басқа 37 мамандық бойынша магистратурада, 8 мамандықтан Рhd-докторантурада ғылыми-педагогикалық мамандар дай-ын далуда. Олардың басым көпшілігі мемлекеттік грант негізінде оқуда. Оқу, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, университетті басқару мақсаттарында 2000-ға жуық ең жаңа үлгідегі компьютерлер, 78 интерактивты жабдықтар пайдаланылуда. Оқу орнының барлық ғимараттары бірың-ғай ортақ компьютерлік желіге жəне INTERNET жүйесіне қосылған. Арнайы пəндердің өзінен ағылшын тілінде дəріс беру қарқынды түрде қолға алына бастады. Өткен жылы ғана жүзге жуық университет оқытушылары, докторанттары жəне магистранттары алыс жəне жақын шетелдерде (АҚШ, Қытай, Германия, Түркия, Испания, Ресей т.б.), біліктілігін жетілдірді. Оқытушылар, магистранттар, студенттер ара-сында академиялық ұтқырлық (мобильность) үрдісі белсен-ді түрде қолға алына бастады.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


14

Қол жеткізген табыстарды місе тұтуға болмайтыны белгілі. Елбасы университеттік білім берудің жаңа деңгейіне көтерілуді міндеттеп отыр. Асар биіктіктер өте ауқымды жəне таңқаларлықтай. Мысалы, аты əлемге əйгілі Оксфорд, Гарвард, Кембридж сияқты университеттермен үзеңгілес бола алмаса да, солар кірген тізімге Қазақстандық жоғары оқу орындарының да іліну кезеңі көкжиектен көрініп тұрғандай.

Пайдаланған əдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ə.Назарбаевтың 2010, 2011, 2012 жылдардағы Қазақстан халқына жолдаулары. 2. Алшанов Р. «Экономика Казахстана за 20 лет: достижения и пути дальнейшего развития». –Казахстанская правда, 7 октября 2012 г.3. Н.Ə.Назарбаев. Қазақстанның əлеуметтік жаң-ғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам. – Егемен Қазақстан, 10 шілде, 2012 ж.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

151


Егемендік еліміздің тұмары,Аттың басын алға қарай бұрады.20 жылда елім, жерім гүлденіп, Асқар таудай Астанамыз тұр əні.

Осылайша елді тартып өзіне, Қанат болып айтқан əрбір сөзі де.Астанаға бастап жолды барды өзі,Келешектің тура қарап көзіне.

Салауатты өмір салтын көздеді. Абай айтқан бес жаманнан без деді,Жастарға да көңіл бөліп ерекше,Өмір күрес қиындыққа төз деді.

Халқы үшін, қазақ үшін жаралып,Сөздерінен бүкіл алаш нəр алып.Əбішұлы Нұрсұлтанға тілеулес,Тұлғасы да сұлбасы да даралық!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

150


Армысың алаулаған қазақ елім,Келеді өзің жайлы жаза бергім.Ел тірегі қашанда Елбасымыз,Ордасымен оғланы озады елдің.

Саялы өлкем, саумал көл, сайрам далам,Мен сенің өрлігіңе қайран қалам.Елбасы Тəуелсіз елді ойлаған,Елді ойлаған, зиялы сайланды ағам.

Тəуелсіздік сен неткен қасиетті ең,Талай уақыт ақсадық қасіреттен.Елбасымен еңсесін көтерді елім,Замандардың белесін басып өткен.

Тəуелсіздік көгіме тербеледі,Осы еркіндік емес пе еді ең керегі?Терезе тең желбіреп ту тұрсын деп,Елбасымыз еліме дем береді.

Ел ағасы сен – күре тамырымсың,Күресе алдың тіл, дінім арым үшін.Қазақстан еңселі халық болдық,Елбасының арқасы бəрі білсін.

Дəурен ДƏУЛЕТОВ,

«Технология жəне ақпараттық жүйелер» институтының 1-курс студенті

ЕЛБАСЫМЕН ЕҢСЕСIН КӨТЕРДI ЕЛIМ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


15

Приобретенный в 1991 году суверенитет поставил пе-ред Республикой Казахстан важнейшую задачу – вхождение в мировое сообщество, переход всей экономики на рыноч-ный механизм хозяйствования.

Я вспоминаю тот год, когда Президент Назарбаев Н.А. встретился на горе Ордабасы в Южно-Казахстанской облас-ти с ветеранами региона. В числе первых, с кем тогда об-щался Президент, был и мой отец – участник Великого Па-рада Победы 1945 года на Красной площади, заслуженный гидротехник Талха Ауэлович Айменов. После встречи он рассказал нам, с каким воодушевлением говорил Нурсултан Абишевич о будущем Казахстана. Тогда отец с гордостью сказал: «Да, как же нам повезло, что нашим Президентом стал именно Назарбаев Н.А. Для выполнения всего им на-меченного и вы, дети мои, должны приложить все свои усилия».

После этой встречи наш народ несколько раз переизби-рал на должность Президента Нурсултана Абишевича, что свидетельствует о полной поддержке его народом.

Со дня приобретения независимости, наш Президент шаг за шагом реализовывал поставленные в программе «Казахстан-2030» задачи по становлению и развитию наше-го государства. За это время было принято множество про-грамм по всем отраслям экономики Казахстана, основные

Ануарбек АЙМЕН,

директор Института технологий и информационных

систем, д.э.н., профессор

С четко определенной стратегией С четко определенной стратегией развития государства развития государства

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


16

контуры которых высказывались в ежегодных Посланиях нашего Президента, которые в настоящее время успешно выполняются. Одним из весомых аргументов в доказатель-ство этого служит Послание Президента Н.А.Назарбаева народу Казахстана «Построим будущее вместе!», в кото-ром выделена роль основных отраслей промышленности в ускоренной экономической модернизации – продолжение Программы форсированной инновационной индустриали-зации страны.

Итоги выборов Президента, прошедших 3 апреля 2011 года, еще раз убедительно показали приверженность всех казахстанцев курсу реформ определенных стратегией раз-вития нашего государства до 2030 года. Выборы более чем убедительно продемонстрировали всему миру, что в Казах-стане есть демократия и связанное с ней свобода выраже-ния мысли, в чем можно убедиться, проанализировав ос-вещение в средствах СМИ агитационные материалы всех кандидатов.

Глава нашего государства Назарбаев Н.А. в 2010 году объявил новую стратегию развития страны до 2020 года. Устойчивое и сбалансированное развитие Казахстана в бли-жайшее десятилетие будет обеспечено за счет ускоренной диверсификации и повышения конкурентоспособности на-циональной экономики.

Принятая Государственная программа по форсирован-ному индустриально-инновационному развитию является первым пятилетним индустриальным планом реализации 10-летней стратегии развития нашей страны. Цели, постав-ленные Президентом страны, действительно масштабны, поскольку направлены на решение сразу трех задач. Во-первых – это индустриализация, во-вторых – это форсиро-ванная индустриализация, позволяющая сделать ощутимый рывок на перспективу всего дальнейшего развития Казах-стана, в третьих – это инновационная индустриализация. Сущность этого заключается в новом экономическом мыш-лении, при котором вопросы производительности и новых технологий выходят на первый план.

Во многих странах процесс индустриализации прохо-дил в несколько этапов, но нам предстоит решить все три

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

149


Я сын степей, кочевник я.И здесь живет моя семья.Отчизна – нам всем общий дом, И ты, и я сплотились в нем.

Союз распался навсегда,Страну возглавил Он тогда.И стал «Главой страны» он сам, Моя страна, мой Казахстан!

Под чистым небом голубым,Страна живет, горжусь я им.Пусть будет крепок наш «Отан»,Тебя люблю мой «Казахстан».

А лидер нации «Кто он?»,Он наш любимец Нурсултан.И Президент он и Глава, Ему и почесть и хвала!

Он столько лет страну ведет,Достоин он таких высот.И в дружбе в нем народ живет,Столица наша все цветет.

Пусть развивается наш флаг, Для наших общих с нами благ.И пусть вовеки все цветет, Страна степей вперед идет!

Айжан АДАСБАЕВА, студентка 4-курса Института технологий и информационных систем

Арайлым ЖАНДАРБЕКОВА,

студентка 4-курса Института технологий

и информационных систем

Сын степей

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

148


Қара халық басына,Тоқырау заман туғанда,Келген билік төріне,Өзіңдей жан болған ба?!

Жиырма жылдың ішінде,Көркейді қазақ еліміз.Көрмеген адам түсінде,Гүлденді туған жеріміз.

Сыр айтып сындар жылдардан,Жатыр ғой байтақ жеріміз.Өттік қой небір шыңдардан,Жеткізген соған өзіңіз.

Қарқынмен дамып келеміз,Халық боп Сізге сенеміз.Қазақтай қайсар еліммен,Бəрін де бірге көреміз.

Ақыл-ойдың арқасы,Жеткен мына жетістік.Елін сүйген Елбасы,Ісіңде болмай кемістік.

Еуразия жүрегі –Қазақстан атты еліміз.Халқыңның айтар тілегі –Мəңгі жасай беріңіз!

Наурызбай ƏБДІБЕКОВ,

Көпсалалы колледжінің 3-курс студенті (Қаратау қ.)

ЕЛАҒА

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


17

задачи в течение пяти лет. Поэтому, Глава государства по-ставил задачи по мобилизации всех ресурсов, обеспече-нию четкой координации деятельности центра и регионов, выхода на новый уровень взаимодействия государства и бизнеса. Программа форсированного индустриально-ин-новационного развития нашего государства предполагает активизацию отраслей производственной сферы. Основной целью программы форсированного индустриально-иннова-ционного развития является обеспечение диверсификации и повышение конкурентоспособности экономики Казахста-на в долгосрочном периоде и увеличение ВВП до 2015 года на 7 трлн.тг, повышение производительности труда на 50% в обрабатывающем секторе, на 100% в отдельных секторах экономики, доведение доли не сырьевого экспорта до 40%.

В своей лекции «Казахстан на пути к обществу зна-ний» нашим Президентом были определены стратегиче-ские направления инвестиционной политики государства, где значительная роль отведена науке и образованию.

Специфика моей научной специальности позволяет мне реально и объективно оценить ситуацию в других стра-нах и сравнить ее с нашей. Могу с уверенностью сказать, что в динамике развития экономики Казахстана из года в год растет, а вместе с этим и материальное благополучие граждан.

За 20 лет независимости достигнуты значительные успехи в решении социально-экономических задач, эти до-стижения нашей страны связаны с именем Назарбаева Н.А., его целеустремленностью и напористостью в решении по-ставленных целей на благо нашего Казахстана.

Мы с большим удовлетворением можем теперь конста-тировать, что все запланированные амбициозные задачи на-шего государства успешно решаются и будут решены.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


18

Тарихтың күнделікті күйбең тіршілік тізбесінен тұ-таспайтындығы анық. Еліміздің тарихының əлемдік дамуға əсер ете алған белесті кезеңдері мен объективті, субъективті себептермен кіріптар күйге түскен шақтары да бар екендігі баршамызға аян. Ғасырларға созылған даму үдерісіміздің ең бір жарқын беттерін, əрине, ел болып, етек жауып, егемендікке ие болған еліміздің тəуелсіздік кезеңі құрайды.

«Жақсының жақсылығын айт – нұры тасысын...» деген халық даналығына сүйене отырып, Тəуелсіздік жылдарында бейбітшілікпен жеткен белестерімізді Елбасы Н.Ə. Назарбаевтың сан қырлы саяси қызметі мен сарабдал саясатының нəтижесі ретінде жеткізгім келеді.

Тəуелсіздік алғаннан кейінгі еліміздің экономикалық, əлеуметтік, саяси-құқықтық дамуының əрбір баспалдағын Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлының ғылыми негізделген теориялық тұжырымдарымен, сындарлы саясатымен жəне қажырлы саяси қызметімен қабысып жатқан, біртұтас даму үдерісі деп атауға болады. Қысқа уақытта дамудың барлық саласы бойынша серпінді секіріс жасаған, болашақтан кү-тері көп жас мемлекеттің əрбір алға басқан қадамын он ың көшбасшысы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевсыз елестету мүмкін емес. Қазіргі кезде баспасөз беттерінде, өз сөздерін-де Елбасымыздың саяси қызметі, қоғамдық, экономикалық көзқарастары туралы жазатындар жəне ой айтатындар

Елбасымен бiрге еңсерiлген бейбiтшiлiк белестерi

Қайрат НҰРМАНБЕТОВ,

«Заң» институтының директоры, з.ғ.к., доцент

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

147


Кесірлілерге кетпеген кегім,Өткелден сенсіз өтпеген едім.Кешеңмен тағы астасып бүгін,Көркейе берші, көктеген елім.

Азапқа толып атырар таңың,Заманның жұттың запырандарын.Дəуірде мына өркендеп өсіп,Орындалуда асыл арманың.

Келгендей елге көктемнің нəрі,Тарихта қалды өткеннің зары.Елбасы, елдің, еңбегі сірə,Еліме бақ боп жеткеннің бəрі !

Қауіптің бұлты төнгелі кілең,Қара ниет жау жеңбеді білем.Азаттық құны өлшене бермек,Елбасының еткен еңбегіменен !

Саспаған елім, таспаған елім,Нұр қалам менің Астанам дедің!Елбасы салған əйбəт қаламенТарихты жаңа бастаған едің !

Беу еркіндігім, жолдасым едің,Тастадың елге жолды ашып керім !Еліммен көшті бастай береді,Кемеңгер, ойшыл, Елбасым менің !

Самат САТЫЛҒАНОВ

«Экономика жəне бизнес» институтының


Нұрлы жыр

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

146


Серпігенде босстандықтың тұманы,Жеті əлемге ұраны мен жыр-əнім.Өзің болдың көшбасшысы елімнің,Өзің болдың биік ұшқан қыраным.

Ел тірегі – қайратым,Абройым, айбатым!Отан даңқын асырдыңКөк туыңды жайнатып.Бағымызға жыр аман,Нұр сəулетті Нұр аға !

Келбетіңнен ізгілік нұр көрінген,Лебізіңнен ел арманы өрілген.Сенің арқаң – Қазақстан көркейіп,Достық əні шарықтайды төрімнен!

Айгүл ОТАРБАЕВА,


көшбасшысы елiмнiң

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


19

көп. Бірақ ұлтымыздың ерекше туған ұлы, халқымыздың көреген көшбасшысы Нұрсұлтан Əбішұлының ширек ғасырға жуық күрделі саяси қызметіне, əлемдік деңгейге көтерілген саяси-құқықтық, экономикалық, философиялық көзқарастарына талдау жасап, пікір айту кешенді зерттеуді қажет ететін өте күрделі іс. Сондықтан, біздің пікірімізді Елбасының кемеңгерлігіне тəнті, саясатын қолдайтын ел азаматының ой бөлісуі деп қабылдағайсыздар.

Əлемді аузына қаратқан Кеңестер Одағының өткен ғасырдың 80 жылдарындағы саяси, экономикалық тығы-рыққа тірелуі, оның 1991 жылы ақыры ыдырап тынуына ұласты. Кеңестік жүйенің жоспарлы қолапайсыз экономи-касының қолтығынан шығып, тоталитаризмнің уытынан айықпаған шақта тəуелсіздікке ие болған жас мемлекеті-міз де дағдарыс жағдайында болды. Сол бір аласапыран уақыт барлығымыздың есімізде. Тəуелсіздіктің тəтті еле-сіне берілгенмен, мемлекетіміздің барар бағыты да, эко-номиканың ұстанар жолы да белгісіз еді. Уақыт өзімен бірге жаңа өзгерістерді əкеліп, барлығын өзгерту қажеттілігі туындады. Осы тұстардан бастап Нұрсұлтан Назарбаевтың таланты мен кемеңгерлігі ерекше жарқырай түсті.

Жас мемлекеттің басындағы Нұрсұлтан Əбішұлы шұғыл реформалар құра бастады. Одақтық бай ланыстары-нан айрылып, тұралап қалған республика шаруашы -лығын нарықтық экономика рельсіне салды. Нарықтық экономиканы таңдау əлемдік тəжірибе мен əлем дік экономист мамандардың көзқарастарын терең талдау нəти жесінде жүзеге асты. Бұл таңдауға Нұрсұлтан Əбіш-ұлы ның Кеңестік жүйенің жоспарлы экономикасының бүге-шүгесін, оның кемшіліктерін жақсы білетіндігі əсер етті деп ойлаймын. Осы тəжірибе Назарбаевты жаңалық-тарға жетеледі. Қарқынды өзгеріп жатқан əлемдік жағдай көп ойланып, толғануға мұрсат бермеді. Ол əрекетті талап етті. Жаңа жағдай тек экономиканы ғана емес шұғыл түрде мемлекеттің құрылысын да, тіпті социалистік формацияның құрсауынан шыққан əрбір қазақстандықтың санасын да жаңа жағдайға бейімдеуді қажетсінді. Н.Ə. Назарбаев қысқа мерзім ішінде саясат пен экономикада реформаны жолға қойған болса, азаматтардың санасында революция жасай

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


20

алды дегім келеді.Нұрсұлтан Əбішұлы Тəуелсіз Қазақстанның тарихын

қалыптастырушы, мемлекет өмірінің барлық саласындағы батыл қадамдардың авторы. Ешкімге белгісіз елді халық-аралық аренға шығарды, салиқалы халықаралық ұйым-дардың салмақты мүшесіне айналдырды, ядролық қарудан бас тартып, мемлекетімізді бейбіт өмір сүруді қалайтын елдердің үлгісіне айналдырды, экономикалық өр леу мен елдегі саяси тұрақтылықты қамтамасыз етті, мем -лекет ішіндегі өте маңызды болып табылатын ұлттар мен ұлыс тар, конфессия аралық татулықты қалыптас тыр ды. Мемлекетіміздің барлық қоғамдық маңызы бар қатынас-тарын реттейтін ұлттық заңнаманың қалыптасуының бастауында да Елбасымыздың тұрғандығына ешкімнің дауы жоқ.

Елбасы Назарбаевтың кемеңгерлігі мемлекеттің бо-лашағын болжай біліп, алдыға анық мақсат қойып, оған жету жолдарын жоспарлай алуында деп ойлаймын. Тəуелсіздіктің алғашқы жылдарында 1992 жылы қабыл-данған «Қазақстанның егемен мемлекет ретінде қалып-тасуы мен дамуының стратегиясы» көпшіліктің түсінбес тігі мен қарсылығына қарамастан, Елбасының та -бан дылығымен өз миссиясын орындап, ел экономикасын жос парлы экономикадан нарықтық экономикаға, саясат ты тоталитаризмнен либерализмге көшірді. Елбасының бас-шылығымен ғылыми дəйекті жасалып, 1997 жылы бекітіл-ген «2030 жылға дейінгі Қазақстанның Даму стратегиясы» əлем таныған, мамандар мойындаған, сол уақыттан бергі еліміздің тұрақты дамуын қамтамасыз етіп келе жатқан өте құнды құжатқа айналды. Сол уақыттарда Стратегияның алдына қойған межесіне көпшілік жұрт сеніңкіремей, кертартпа ойлардың айтылғандығы рас. Уақыт өте келе барлығы да Елбасының кемеңгерлігіне тəнті болды.

Елбасының жоғарыда айтылғандай батыл шешімдері-нің бірі ел астанасын Алматы қаласынан Ақмола қаласына көшіру идеясы болды. Қарапайым халықтың да, Парламент депутаттарының да көпшілігі қарсы болған бұл шешім Президенттің табандылығының арқасында жүзеге асты. Сарыарқа төсінде бой түзеген жас, көрікті Астана бүгін

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

145


Жырыма себеп қылып жер ананы,Өмір алда, жазылар нелер əлі.Кешегі ата-бабам тастап кеткен,Бұзбай келеміз мəңгілік шекараны.

Бабаларымның арманы көп еді менің шашымнан да,Құрбан қылды жауыздарын ашынғанда.Ғаламат Қазақстанды көрмей кетті,Ғасырлардан жететін ғасырларға.

Елжіреп тұрсам дағы жүрегіммен,Оларды үлгі тұтып жүремін мен.Ата-бабам алып берген шекарадан,Мықты ештеңе көргем жоқ бұл өмірден.

Қазақстан толды бүгін жиырмаға,Тойлап жатыр елім, жерім, қиыр далаЕлім отызда емес жиырмасында-ақ,Орда бұзды Нұр ағаңдай сыйы барда.

Тəуелсіздік үшін біз арналыппыз,Қазақ деген еңбекқор нар халықпыз.Бірліктің арқасында еңсе түзеп,Бүгінде əлемге паш алпауытпыз.

Шынболат СЕЙДУАЛИЕВ,

«Гуманитарлық - əлеуметтік ғылымдар»

институтының2-курс студенті

Тəуелсiздiкке арнау

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

144


Жер шарының төріне кеп орнаған,Қанша батыр қанын төгіп қорғаған.Қилы заман тарихынан сыр шерткен,Қазақ болып туғаныма қуанам!

Қыран құстай қанатын биік сермеген,Астанам өсіп, бой көтеріп гүлдеген.Аз уақытта атақ-даңқы жер жарар...Біз Қазақпыз! Намысты қолдан бермеген!

Елін сүйген, Елі сүйген ЕлбасыАман бол ағам, бақытыңа жүз жаса!Сенің арқаң бақытты бала дəуренім,Жаратқан Аллам, жар бола гөр Иншалла!

Ел бірлігі, Ел тірлігі, қалай жеттік бұл күнге?Надандық пен нашақорлық жетпесінші түбіңе.Мақтанышым, көз тимесін Туған жер!Тек қана Алға! Жасай бер елім сүрінбе!

Жаннұр БАҚЫТЖАНҚЫЗЫ,


МАқТАНЫШЫМ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


21

əрбір қазақстандықтың мақтанышына, Тəуелсіздігіміздің символына айналып отыр.

Əлемді оттай орап, алдыңғы қатарлы елдердің өзінің экономикасын тұралатып жіберген əлемдік қаржы дағдарысы да Елбасының сарабдал саясатының алдында өз арнасына түсті. Н.Ə. Назарбаевтың көрегендігімен жасалып, жүзеге асқан дағдарысқа қарсы бағдарлама ел экономикасын дағдарыстан экономикалық өрлеуге жетеледі.

Орын алған оқиғалардың ауқымы мен ішкі мазмұнына қарап бағалағанда ғасырларға татитын тəуелсіздік кезеңі айтулы жетістіктерге толы болса, өткен 2010 жылы Қазақ-стан Республикасының Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі айшықты оқи-ға болды. Төрағалық еткен осы уақытта Республика бас-шы лығы Ұйымның аясындағы пайда болған бірнеше қайшы лықтардың байыбын тауып, арнасына түсіре алды, салиқалы ұйымға салмақты басшы бола білді.

Елбасы Н.Ə. Назарбаевтың 2010 жылдың 3 тамызын да ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлері нің кеңесі 2010 жылдың 1-2 желтоқсанында Астанада осы аса ірі халықаралық ұйымның Саммитін өткізу жөнінде түпкі-лік ті шешім қабылдағандығы туралы мəлімдемесі түсіне білгенге шын қуанатын, мақтаныш тұтатын, бір-бірінен сүйінші сұрайтын жағдай болды. Қазақстан Республикасы ТМД елдері, Азия мемлекеттері, қала берді мұсылман жəне түркі əлемі елдерінің ішінде бірінші болып ЕҚЫҰ сияқты ықпалды ұйымға басшылық жасады, араға он бір жыл салып ұйымның қатысушы мемлекеттерінің саммитін біздің Астанада өткізді. Ұйымға мүше елу бес жəне ЕҚЫҰ-ның əріптес он екі елінің мемлекет басшылары бас қосқан ұлы жиынға еліміздің, Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы-ның төрағалық етуі халықаралық аренада абыройымызды асқақтатып тастады. Бұл жеткенімізге неге қуанбасқа, неге мақтаныш тұтпасқа? Өйткені, өз елімізде кірме ұлтқа кіріптар болған, өз есігімізге өзіміз кіре алмаған, өз төріміз-ге өзіміз шыға алмаған шақтарымыз ұмыт бола қоятын дай көп уақыт өте қойған жоқ қой.

Мемлекетіміздің ЕҚЫҰ сияқты ықпалды ұйым-ға төр ағалық ету, Астана саммиті туралы батыл

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


22

ұсыныстарға алпауыт мемлекет басшыларының құлай келісе салмағандығы айтпаса да белгілі. Бұл келісім – Нұрсұлтан Əбішұлының көп жылдардан бергі қажырлы еңбегінің, əлемдік тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтама-сыз етуге байланысты саяси қызметінің, жас мемлекетті əлемге позитивті тұрғыдан танытқан табандылығының, дұрыс жүргізілген дипломатиялық қатынастарының жəне халықаралық деңгейдегі жоғары жеке беделінің жеңісті жетістігі.

Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымына мемлекетіміздің төрағалық етуі ел тарихындағы айтулы оқиға болса, Қазақстанның төрағалығынан ұйымның да ұтқаны көп сияқты. ЕҚЫҰ соңғы 11 жылда қатысушы мемлекет басшыларын бір саяси ерікке көндіре алмай, өзінің біраз мəселелер төңірегінде позицияларын əлсірете бастағандығы баршаға мəлім. Қазақстанның төрағалы-ғы ұйымға жаңа импульс бергендігін көптеген шетелдік сарапшылар айтып жүр. Қазақстанның қауіпсіздікті қам-тамасыз етуге байланысты тəжірибесінен əлем қауіп сіздік шекарасы жоқтығын, өзгеге қауіп төндіре отырып, өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмайтындығын түсінді. Қауіп сіздік пен ынтымақтастықты əлемдік келісіммен қамта масыз ету қажеттігін ұғынған сияқты. Осы саладағы төрағаның жылдық жұмысының нəтижесі еліміздің жүрегі – Астанада өз жұмысын өткізген Ұлы жиын. Саммиттің жоғары дəрежеде өтуі мен оның нəтижесі ретіндегі «Астана декларациясының» қабылдануын Елбасымыздың Тəуелсіздігіміздің тұғырын бекіту, еліміздің қол жеткізгенін жетілдіру, мемлекетіміздің халықаралық деңгейдегі беделін баянды ету мақсатындағы саяси əрекеттерінің кешені деп түсінеміз.

Қазақстан Республикасы 1995 жылдан бері Ислам конференциясы ұйымының толыққанды мүшесі болып келеді. Ислам конференциясы ұйымы əлемдегі Біріккен Ұлттар Ұйымынан кейінгі екінші ірі саяси ұйым болып табылады. Осындай салиқалы Халықаралық ұйымға өткен жылы еліміз төрағалық етті. Ғаламшардың төрттен бірін құрайтын мұсылмандардың 57 мемлекетінің басын қосып отырған Ұйымға басшылық жасау мемлекетімізге, мем лекет

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

143


Қазақстан не деген керемет ең! Қойнауың тұнып тұрған береке екен.Қаншама ақын жыр жазған өзің жайлы,Мен де өмірден өзіңді жырлап өтем.

Жетістігін Елімнің жырға қоссам,Елбасымның арманын іске асырсам.Деп жастарым құлшынып еңбек етсе,Құлпырып жайнай берер Қазақстан!

Дүлдүлі қазағымның – Нұрсұлтаным,Елім деп аттыратын əрбір таңын.Саясатын елдердің əлемдегі,Достықпен жалғастырған сіз бір дарын!

Күні күліп тұрған əркез көгінде,Түркияда Ыстамбұлдың төрінде.«Елін сүйген, Елі сүйген Елбасы»Жарық көрді биыл түркі тілінде.

Атқарылған игі істер қаншама,Айтып жатыр бүкіл əлем тамсана.Елбасындай қайраткердің бастауы,Үлгі болып келе жатыр баршаға.

Жиырма жылда өзгерді жерім қалай,Күні күліп, атады таңым арай.Игі істің бір куəсі Астанамыз,Көркеюде күн санап көкке қарай!

Зəулім үйлер аспанмен таласады,Алпауыт елдер бізбен санасады.Елін сүйген Елбасы қолдауымен,Баянды болсын Елдің болашағы!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

142


Тарихым сан ғасырдың тереңінде, Талай дана хан өткен мекенімде.Тəуелсіздік алу боп бар арманы,Қанша ұрпақ аңсап өтті осы елімде?

Өтсе де қанша ғасыр қилы заман,Халқым көрді бұл күнді есен-аман.Тəуелсіз Туын көкке желбіретіп,Ел болдық Егеменді – Қазақстан.

Алла бізге силады ұлды дана,Бастасын деп халқын өмірге жаңа.ТМД-ның алды боп келеді елім,Космос пен компьютердің ғасырында.

Елім деп ет-жүрегі елжіреген,Арманы асқақ аспандай көк тіреген.«Аман бол Көшбасшысы қазағымның» –Алладан қалың жұрты деп тілеген.

Ұйыған сүттей жаңа ел болам деп,Халқымен бар əлемнің тең болам деп.Сындарлы саясатын іске асырып,Халқына жолдап жатыр жолдауын көп.

Мадина ҮСІПБАЕВА,

«Технология жəне ақпараттық жүйелер» институтының аға оқытушысы

Арманы асқақ аспандай көк тiреген

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


23

басшысы Н.Ə. Назарбаевқа мұсылман қауымы ның көрсе-тіп отырған үлкен сенімінің айғағы. Бұл төрағалық тың да еліміз бен мемлекетімізге берген абыройы көп болды.

Президент Н.Ə.Назарбаев өзінің саяси қызметінің ешбір кезеңінде жоғарғы білім саласының мəселелерін көзінен таса қылған емес. Қоғам мен мемлекеттің дамуының бірден-бір қозғаушы күші білім мен ғылым екендігіне басымдық бере отырып, жоғарғы білім саласын реформалау, оны халықаралық стандарттар деңгейіне жеткізу мəселесін алдыға қойып келеді.

Елбасы тапсырмаларының үдесінен шығу мақ са-тын да Республикамыздың білім ошақтары тəуелсіздік жылдарында жаңа тəжірибелер жинақтаумен келеді. Кезең-кезеңімен реформалау жүргізіліп, реформалардың нор-мативтік-құқықтық базасы қалыптасу үстінде. Шетелдік озық үлгілер зерделенді. Қазақстандағы қазіргі жоғары білім беру жүйесінің дамуы халықаралық білім кеңістігіне интеграциялану тенденциясымен ерекшеленеді. Осыған байланысты қазақстандық университеттер бəсекелестікке қабілетті, қоғам дамуының стратегиялық міндеттерін шеше алатын мамандар дайындау мақсатында білім беру үрдісіне білім сапасын арттыруға қажетті түрлі технологияларды енгізудің халықаралық тəжірибелерін кеңінен пайдалануда.

Нұрсұлтан Əбішұлының терең ғылыми ең бектері мен ғылымның əр саласындағы концептуалдық ойлары кешен ді зерттеуді талап етеді. Президент Н.Ə.Назарбаевтың кітап-тары, мақалалары мен айтқан сөздерінің мазмұны сырттай көрініс беретін «нақтылыққа» қарағанда əлдеқайда тұңғиық жəне ауқымды, сансыз ұқсас құбылыстарды қамтиды жəне уақыт тезіне төзімді. Толғағы пісіп айтылған айшықты ой уақыт қойнауын бұзып өтіп, басқа ұрпақтың алдынан есік ашып, сол ұрпақпен біте қайнасып, оның бүгінгі күнгі нақты қызметі мен ұнамына, оның философиясы мен мораліне, қам-қарекетінің мəні мен тұрмысының мəніне айналады. Назарбаевтың стилистикалық жағынан таза, бос сөздер өрнегінен ада мақалаларындағы қазақтың жоғын жоқтап, мұңын шаққан ойлары – терең философиялық ізденіске толы. Нұрсұлтан Əбішұлының барлық мақала-лары мен кітаптарындағы ойлар болашаққа меңзейді,

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


24

біздің мемлекетіміздің жолын айқындайды, сондықтан да олар өміршең жəне ойлануға мəжбүрлейді. Ұрпақтар оның осындай еңбектері арқылы ел өмірінің дербестіктегі күрделі кезеңі жайлы, оның рухани, этикалық жəне эстетикалық өмірі туралы төрелік айтатын болады.

Өмір өзенінде ұрпақтар бірін-бірі ауыстырған тол-қындармен емес бірін-бірі сіңірген толқындармен ағып келеді. Осы байланысты көру, сезіну, дəнекер болу, бей-бітшілікпен халқын жасампаздыққа жетелеу жəне мазмұнды болашаққа жол сілтеу Президент Н.Ə. Назарбаев тың маң-дайына жазылған іс деп білемін. Елбасы келбетінен үміт пен аңдап басу, қасқайып қарсы алу мен сергектік бір түйін боп жинақталған қоғамның ішкі ахуалын дөп сезінер, əлі де нардың жүгін көтерер қазақтың қайсар мінезі көрінеді.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

141


Бұйырмаған əр халықтың зарына,Армандаған таңдар атты арыма.Өз алдына Егеменді Ел болу,Қазағымның басындағы бағы да.

Қазақстан Егеменді Ел болды,Өзге елмен терезесі тең болды.Елбасымыз салып берген сара жол,Төрге шығар төтесінен жол болды.

Тыныштығы үшін қазақ халқының,Сақталуын серт санаған салтының.Аянбастан еңбек етіп күндіз-түн,Көңілінен күндей шықты жалпының.

Болмауы үшін Алашымның көгі мұң,Шектелмеуі үшін шаттық шегінің.Жат біткенді жақынындай көріп біз,Жайнатумен жүрміз достық өмірін.

Дəуіріміз додалы жарысында,Қамшы басар сəт түсті намысыңа.Ерлігімен еленіп Елбасының,Азияның айналдық Барысына.

Ержан САТЫЛҒАНОВ,

«Заң» институтының аға оқытушысы,

заң ғылымдарының магистрі

Елтұлға

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

140


«Ерім» дейді,Арқа сүйеп қалың халық артынан,«Бегім» дейді,Теңеп нұрға, нəрленген шуақ жарқылдан.Берілмейді, ерінбейді,Болса да билік жолы тым ауыр,Жеңілмейді,Соқса да суық сұм дауыл.

Қалауы сол, сүйген елін сүйгізу,Теңізде тұнық тебіреніп тең жүзу,Өзгелерге елеусізден қалмастан,Елу елдің қатарына енгізу.

Астананы көтеріп Алаш төріне, Тігіп биік ел байрағын көгіне.Орнатып ортақ Бəйтеректі еліне,Басын иді құдіретті жеріне.

Ұлы қазақ мойындамай қалмады,Өз ұлына тағдырын сеніп арнады.Нұр ағадай тіреуі бар ұрпақтың,Жоқ қой, шіркін, бұл ғасырда арманы!

Ерікті елдің еркіндік болған жолдасы,Қорғап Алла, қолдаған қазақ Елбасын.Қайран халқым емін-еркін көсілген,Көш басында Нұр ағасы болғасын.

Зарина ЯСЫЗОВА,


Нұр аға салған жолменен

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


25

Қай елде, қай кезде болмасын жастар тəрбиесіне ерекше мəн берілгені анық. Жарқын өміріміздің жалғасы, қоғамды дамытушы да, ілгері жетектеуші де білімді жастар, яғни бүгінгі ұрпақ – ертеңгі елдің болашағы.

Білімі мен мəдениеті төмен, ой-өрісі таяз адамдар қоғамның негізгі күші бола алмайтыны белгілі. Ондай қара-байыр тобырға арқа сүйеген мемлекеттің өзге өркениет-ті елдердің қатарына қосыла алмайтыны да ежелден мем-лекет болып келе жатқан басқа ұлттардың тарихынан бізге белгілі.

Сонау жаугершілік заманның өзінде-ақ қазақтың біртуар ханы Абылай:

«Білекке сенер заманда – ешкімге есе бермедік»,«Білімге сенер заманда – қапы қалып жүрмейік» –

деген еді.Соңғы жылдары Қазақстан Республикасының

Президенті Н.Ə.Назарбаевтың жастарға ерекше көңіл ау-даруы, елеулі жетістіктерге қол жеткізуге себепші бол-ғандығы мəлім. Қазақтың дана ақыны Мағжан Жұмабаев ХХ ғасыр дың басында: «Мен жастарға сенемін» деген өлеңін жазды. Қазақ топырағында қилы замандар алма кезек ауысып, үлкен өзгерістер болып жатқан кезде, ескіні қиратып, жаңа тұрмыс құруға ел кірісіп жатқан тұста ұлтжандылықты арқау еткен ақын алдағы бар болашақты жастармен байланыстырып, соларға үміт артқан еді.

ЖАСТАР САЯСАТЫ – КЕМЕЛ КЕЛЕШЕКТIҢ КЕПIЛI

Əзімхан ЫБЫРАЙЫМ,

«Гуманитарлық-əлеуметтік ғылымдар» институтының директоры, ф.ғ.к., доцент

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


26

Ақынның жастарға қайырылуы, ұлт тағдырын солар-дың ісімен байланыстыруы бекер емес. Өйткені, жастар – жігерге толы, жаңалыққа құмар, жасампаз еңбекке ынталы, жаңалықты қабылдауға зерек, қайрат-жігері мол. Сондық-тан да ақын жастарға үміт артты, соларға сенді. Мұны «Мен жастарға сенемін» деп жырға қосып, халыққа үн қатты.

Ал жиырма бірінші ғасырдың басында Елбасы Нұр-сұлтан Назарбаев «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясының кезекті ХІІІ съезінде осы сөзді қайталап, жастарға арнайы қайырылып үн қатуы сол кездегі жастардың отаншылдық рухын үлкен белестерге көтерді десек артық айтқандық емес. Əрине, Елбасының жастарға сөз арнауы бұл бірінші рет емес.

Елбасының қай кездегі болмасын Жолдауын алсақ та жастарға, білімге ерекше назар аударатынын көзі қырағы оқырманға аңғару қиын емес. Аңсай күткен тəуелсіздіктің көк туына қол жеткізген соң əрбір ойлы азаматтың көкейінде: «Егемендігімізді қайтсек баянды етеміз? Оның келешек тағдырын кімдерге тапсырамыз, олар ды өркениетке сай қалайша жəне қандай бағытпен тəрбие лейміз?» – деген мемлекеттік мəні бар мəселелер туындады. Осы кездің өзінде-ақ Елбасы білім жəне ғылым қызметкерлерімен кездесуінде: «Қазақстандық жастарды олардың бойындағы отаншылдық сезімін тəрбиелеу білім берудің мектепке дейінгі жүйесінен жоғары оқу орындар-ы на дейінгі орталықтарды, барлық ұйымдарда көкейкесті болып табылады. Балаларды Отанды, туған жерді, өзінің халқын сүюге тəрбиелеу – мұғалімнің аса маңызды да жауапты қадірменді парызы» – деп нақтылап берді.

Жаңа ХХІ ғасыр бүкіл қазақ халқының алдындағы ерекше кезең. Бұл кезеңде ғасырлар бойы жинақталған іс-тəжірибелерімізге, бай мұраларымызға талдау жасалынып, жіктеліп, ойларымыз қорытылып, нəтижесінде жаңа жаһандану заманына сай белгілі бір жүйеге келу – өмір талабы. «Адам саналы ұрпағымен мың жасайды», «Не ексең, соны орасың» – дейді қазақ мəтелі. Иə, ұрпақ жалғас-тығымен біліммен адамзат баласы мың емес, миллионда-ған жылдар жасап келеді. Жəне де сəт сайын өзгеріп, өрлей дамыған саналы тірлік адамзат еншісіне ғана тиеселі. Сол

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

139


Сан ғасырлар арман еткен бабамыз,Еркіндікті кеше ғана алған Біз.Күні ертең не болар деп дал болып,Сенім артып Елбасына қалғанбыз.

Жолдас қылған қара түнек тозақты,Бұл қазағым қашан болған азатты.Желтоқсанның жаңғырығы күркіреп,Нұрсұлтанмен Тəуелсіздік таңы атты.

Елбасымыз соқпақтардан жол тауып,Халқымызда сейілгенді бар қауіп.Бейбіт өмір сүретінің паш етті,Тажал болған жарылысты тоқтатып.

Дархан жерге ұлысты талай сыйғызды,Шетте оқытты дарынды-талант ұл-қызды.Тарыдайын шашыраған қазақты,Елдігімнің қамын ойлап жиғызды.

Туын ұстап татулықпен бірліктің,Ынтымағын жарастырды көп діннің.Ел ордасын Ел төсіне қондырып,Жойды бұлтын уайым менен күдіктің.

Даңқы шарлап кете берсін жерімнің,Тек күн тұрсын биігінде көгімнің.Ел тірегі Елбасы жасай берсін,Бағына туған қазақ деген елімнің !

Кенжеғали ШИЛІБЕК,

Ғылыми бағдарламалар орталығының директоры,

т.ғ.к.

ЕЛ ТIРЕГI - ЕЛБАСЫ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

138


Үйірілген бар жылылық келбетіне,Ұялмай-ақ қарай алар ел бетіне.Жасап жатқан қызметі халқы үшін,Тілегі оның тыныштық қой жер бетіне.

Тəуелсіздік тарихтан ата-баба арманы,Жетістігі Елбасының сол арманды алғаны.Егеменді, дамушы, тұтас елміз,Халқының қолында ғой байлығы мен қалғаны.

Халқыменен кездескенде күліп тұрды,Болашағын мемлекеттің біліп тұрды.Жалғыз ел боп өмір сүру мүмкін емес,Сондықтан да бар əлемді біріктірді.

Ұмытқан жоқ Елбасы тарих пенен дəстүрді,Егеменді ел болғанда көздерінде жас тұрды.Еліменен жерінің мүддесінің алдында,Жеке бастың мүддесі əрқашанда пəс тұрды.

Саясаткер, алдағыны болжай білер көреген,Еліменен Елбасының мақсаттары бір екен.Тілегенін беріп жүріп халықты,Тыныштық пен келісімге бөлеген.

Қазақстан əлемде əлі төрге қонар,Еліміз молшылықпен ынтымаққа ірге болар.Бастаған əрбір істе қолдаушы боп,Қазақ халқы Елбасымен бірге болар.

Серік КӨШЕРБАЕВ,

«Заң» институтының аға оқытушысы

Ел мен Елбасы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


27

тірлік дамуының бағбаншысы – жастар тəрбиесі мен білімі. Осы аталған мəселелердің барлығы Елбасының саясатында өзінің өзектілігі мен маңыздылығын бір сəтке жойған емес.

Тəуелсіздігіміздің алғашқы жылдарынан бастап жастар мə селесі мен саясаты еліміздің басты басымдықтары ның біріне айналды. Оған дəлел жеткілікті, себебі қазірдің өзін-де елімізде 1200-ге жуық жастар ұйымы өз дəрежесінде жұ мыс жасап, мемлекет қолдауы арқылы жыл сайын елу мың нан астам жастарға бағытталған іс-шаралар ұйымдастыры ла ды.

Соңғы бес жылдың өзінде-ақ əлемнің көптеген дамы-ған елдерінде экономикалық дағдарыс өрістеп, миллион-да ған жастар өмірден өз орнын таппай, жұмыссыз қалып отыр ған тұста, елімізде Елбасының бастамасымен серпін алған: «Ауыл жастары», «Дипломмен – ауылға!», «Жастар тəжірибесі» жəне «Жасыл ел» сынды жастардың жобалары табысты жұмыстар атқарып келе жатқандығы жарқын болашағымыздың іргетасы десек қателеспейміз.

Жүйелі бағытталған мемлекеттік саясат арқылы мемлекеттік органдар мен жастар, жастар ұйымдары мен қозғалыстар арасындағы қарым-қатынас тетіктері жетіл-діріліп келеді. 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік жастар саясатының тұжырымдамасы жаса лып, аталған сала бой-ынша заңнаманың жаңаруына мүмкін дік береді.

Білім жəне ғылым министрлігі құрамында Жастар саясаты жөніндегі комитеттің, ал жекелеген аймақтарда, басқармалардың құрылуы еліміздің əр өңірінде барлық деңгейде жастардың тиімді жобалары мен бастамалары ның жүзеге асырылуына ықпал етуде.

Қазіргі кезде жыл сайын жоғары оқу орындары мен колледждерді бітірген мыңдаған жас мамандар жалақысы жоғары, сенімді жұмыс орнымен қамтамасыз етіліп отыр.

Осының арқасында еліміздің болашағы, жастар өз-дерін «дүниенің бір кірпіші» екендігін, еліне қажет екенін үнемі сезініп, өзінің батыл ойы мен армандарын белсен ді жүзеге асыруда. Нəтижесінде еліміздің білімді жастары ел Президентінің өздеріне жасаған қамқорлығы үшін дəн риза.

Н.Ə.Назарбаев: «Өз Отанын шексіз сүйетін, білімді іскер, еліміздің ертеңгі күні күллі əлемге көрсететін ке-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


28

лешек ізбасарларымызды тəрбиелеу, оларға сапалы білім, саналы тəрбие беруде, əлемнің жаңашыл технологиялар-мен қаруланып, білікті де іскер ұстаздардың айқындалуы ХХІ ғасыр білім ғасыры деген анықтама беруге мүмкіндік береді» – десе, енді бір сөзінде «...болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі жастар, мұғалім оларды қалай тəр биелесе, Қазақстан да сол деңгейде болады. Сондықтан да ұстазға жүкетелтін міндет өте ауыр», – деп жастарды тəрбиелеудегі ұстаздар қауымының да өзіндік рөлін көр-сетті, көрсетіп қана қоймай білімді жастарға арнап əртүрлі инттелектуалды оқу орындарын салып, білімдерін шыңдау-ға барынша жағдай жасады. Мұның айқын айғағы – ешбір елде болмаған «Болашақ» бағдарламасымен жастары мыз шет елдердің озық жоғары оқу орындарында білім алуы жəне кəсіби оқу орындары, «Назарбаев зияткерлік мек-тебі» тəрізді жаңа үлгідегі оқу орындарының ашылуы. Бұл тұстағы басты мақсат: сапалы білім – болашаққа салынатын инвестиция.

Ұрпақтар сабақтастығы – тарихи процесс, объективті құбылыс. Əрбір жаңа ұрпақ өмірге өзімен бірге жаңа леп, жаңа ахуалды қоса əкеледі. Бұл ұрпақ прагматизмді, тиімділікті, жаңалыққа, инновацияға иек артады. Осындай мəселелерді күні бұрын жете түсінген Елбасы ауылдық жер-лердегі жастар мəселесін де тыс қалдырмай, үкімет ке 100 мектеп бағдарламасын іске асыруды тапсырды. Сон дай-ақ, білім сапасын арттыруда білім мекемелерінің барлы ғын компьютерлендіру мен интерактивті тақталармен қамта-масыз етуге де күш салды. Бұл өз кезегінде, көптеген шет елдік ғалымдардың біздің білім беру жүйеміз бен жастардың біліміне өздерінің оң бағаларын беріп, көзқарастарын біл-дірумен ерекшеленді. Əрине, бұл жолда, еліміздің кемел келешегі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры əрдайым ұстаздың қолында деп баға берген Елбасы ұрпақ тəрбиелеушілерге де зор үміт артты.

Білім саласының қызметкерлерінің бүгінгі таңда жауап-кершілігі мен маңызы күшейіп отыр. Өйткені, сапалы білім беру елімізді индустрияландырудың жəне инновациялық даму жолына түсірудің басты алғышарты болып табылады. Білімсіз қоғамда прогресс, жаңа өрлеу мүмкін емес. Дəл осы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

137


Сарыарқа төсінен,Пейіштің самалын естіріп.Көкжалдың көзінде байрағым,Желбіреп көгімде кешкілік...

Күлтегін, Тоныкөк жырымен,Кіндігін абызға кестіріп.Туылған нұр ұстап қолына,Егей ұл, баһадүр ер түрік.

Ақ түйе қарыны жарылып,Есілдердің елшісі келгенде.Туған күн бөлекше нұрланып,Сəбидің маңдайын көргенде.

Ғасырдың бұйдасы қолында,Халықтың бақытты жолында.Санасы бөлекше жаралған,Оранып арайлы сағымға.

Елінің ертеңі көз ілсе,Аманат тағы бар сақтаған. Ұлы тайсалмас жолынан,Нұр туған нұрымен бастаған...

Желкені жетпістің керілген,Жиырманың арайлы таңында,Түсімде жібек жол көремін,Керуені нұрланған сағымға....

Көгедай ШАМЕРХАНҰЛЫ,

Гуманитарлық - əлеуметтік ғылымдар институтының3-курс студенті

НҰР ТУҒАН

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы

136


Жаным демей ата-жұрт арым деген,Қазақстан Отаным барым деген.Нұрсұлтандай көп болсын азаматтар,Нанын емес елінің қамын жеген.

Қоғамның кірпіші боп қаланатын,Болашаққа тік қадам жол алатын.Нұрсұлтандай көп болсын азаматтар,Жүз жылда бір ақ рет жаралатын.

Қазақи қалып, тарих, нар екенін.Біліп өзге санасы жойылмаптыҚазақтай Тəуелсіз Ел бар екенін,Нұраға əлемге мойындатты.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


29

жолда өзі дүниеге əкелген баласының білім алуына əрбір саналы ата-ана қандай мүдделі болса, өркениетке ұмтылған мемлекеттің болашағы жастар мен ұстаздар қауымының алдындағы борышы одан да жоғары тұруы заңды.

Төрткүл дүниенің төрт бұрышында көк байрақты желбірететін, пайдасын тек халқына келтіретін биік рухты жастарды қалыптастыруда, Елбасының ұстанған саясаты ерекше. Халық көшбасшысының: «Өз Отаның бұл дүниедегі жəннатың мен шуағың. Сондықтан білімдерің мен қайрат-жігерлеріңді өз елдеріңнің мүддесіне жұмсаң дар», – деген сөздері əр Қазақстандық жастар үшін үлгі-өсиет.

Кез-келген жастар үшін білім алуға жəне жұмыс жасауға барлық жағдайлар жасалған. Осы орайда жастар, еліміздің табысты дамуына жəне Қазақстанның серпінді болашаққа аяқ басуына аянбай тер төгіп, күш-қуатын жұм-сайтындығына сенімдіміз.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


30

Тарихты уақыт жасайды, ал тарих өз жадында қоғам мен біздің əрқайсымыздың өміріміздегі ең маңызды деген жəйттарын ғана сақтайды.

Жаңа тəуелсіз мемлекет – Қазақстан Республикасы-ның дамуы, барлық атрибуттары – ұлттық қауіпсіздік, мем-лекеттік басқару жəне биліктің бүкіл тармақтарының өзара əрекет ету жүйесі – бар ұлттық мемлекеттіліктің қалыптас-уы Н.Ə.Назарбаев есімімен тығыз байланысты. Назарбаев басшылығымен конституциялық құрылыс процесі жүзеге асты, ол 1995 жылдың тамызында еліміздің Негізгі Заңын қабылдаған бүкілхалықтық референдум мен аяқталды.

Қазақстанда демократиялық институттарды құру Н.Ə.Назарбаевтың аса зор еңбегі болып табылады. Сөз бен баспасөз бостандығы, сайлау жəне сайлану құқығы, партия лар мен қоғамдық бірлестіктер құру құқығы, дін бостан дығы сияқты азаматтық қоғамның мызғымас құн-дылықтары нақ соның тұсында ғана конституциялық нор-маларға айналды. Назарбаев басшылығымен кеңестік жоспарлы əкімшілік жүйе бұзылғаннан жəне бірегей ха лық шаруашылық кешені күйрегеннен кейін алапат дағдарысқа тап болған қазақстандық экономиканы өзгертуге бағыт-талған аса ауқымды шаралар əзірленіп, іске асырылды. Эконо микалық саясатты жəне демократиялық өзгерістерді ойдағыдай жүзеге асыруға мемлекеттік құрылымның президенттік республика ретіндегі халық таңдаған үлгісі көп септігін тигізді. Түбегейлі экономикалық ырықтан дыру

Даңғыл жолын тапқан ел

Нұрлан ІҢКƏРБЕКОВ,

«Су шаруашылығы, экология жəне құрылыс» институтының директоры, т.ғ.к., профессор

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


135

Дархан дала жазира жер тұрғанда,Жау жағаға жоламай жасқана алар,Елбасымен қолдаушы ел тұрғанда,Əлі талай салынар Астаналар!

Жігер күші, жалындаған жастың да,Ей, Астана! Əнге бөлеп құрметтейді ел сені,Тəуелсіздік көк туының астында,Елбасымен Елордамыз еңселі.

Өркендей бер, өрлей бергін талмағын.Ей жас ұрпақ, қыран құстай самғағын,Нұр ағаның нұрлы жолын жалғасақ,Осы менің Алатаудай арманым.

Елi үшiн жаралған дара тұлға

Тағдырдың өтіп тарих өткелінен,Тындырып талай істі өткеріп ең.Бүгінде сенің арқаң – Қазақстан, Қол бұлғайды бақыттың көктемінен.

Аз уақытта Алпауытқа айналып,Бар əлемнің барысы боп байланып,Тəуелсіз ел қарыштап дами түсті,Елбасымыз екінші рет сайланып.

Дами түсті қарыштап дамушымыз,Болашақтың бағдарын бағушымыз.Тəуелсіздік алауын Елбасымен,Мəңгілікке өшірмей жағушымыз.

Арайлап ақ таңымыз атқан кезде,Сырт көздер іштерінен күлмесін түк,Аяқ басып тəй-тəйлап жатқан кезде,Болашақтың қалайық іргесін нық.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


134

Тəуелсізбіз билікті басқарамыз,Жиырма жылда жайнаған жас қаламыз,Еңсе түзеп Есілдің жағасында,Арман қала арайлы – Астанамыз.

Бақытты өмір бүгіннен басталғаныБейбітшілік, болашақ баспалдағы,Жас қала болса дағы астана ету,Елбасының ежелден басты арманы.

Есіл өзен жайғасқан ортасында,Көз тоймайды қарасам келбетіне,Кішкентай болса да əлем картасында,Астанам сəн берердей жер бетіне.

Татулығы қыр асып, ұласқандай,Ақорда аспаныммен таласқандай.Айналған ғажайып бір символына.Бəйтерегім жайланып жарасқандай.

Баяғыда қалып едік талай мұңға,Сарыарқаның төсінде сан даланың.Ал бүгін Астанаға қараймын да,Тамаша тамсанамын, таңқаламын.

Айбек КАДЫРАЛИЕВ,


Нұрағаның нұрлы жолын жалғаймыз

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


31

мен саяси реформалар белгіленген өзгертулерді пəрмен-ді жүзеге асыруға көмектесті. Елбасымыз 1992 жылдың басында «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалып-тасуы мен даму стратегиясын» əзірлеп, елдің ішкі жəне сыртқы саясатының бағыт-бағдарын айқындады. Соның нəтижесінде елімізде макроэкономикалық тұрақтылық орын алды, инфляция тоқтатылды, өнеркəсіп жанданып, қар жы-бюджет, салық жүйесі құрылды, жекешелендіру жүргізілді, зейнетақы жинақтау жүйесі дүниеге келді, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын реформалау жүзеге асты, «Қазақстан-2030» стратегиясы мемлекет дамуы ның басым бағыттарын айқындап, нəтижесінде бəсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясы белгіленді. Республикада ауылды дамытуға, кедейлікпен күресуге, тұрғын үй құрылысын өркендетуге бағытталған əлеуметтік бағдарламаларды іске асыру басталып, ин-дустриалды-инновациялық даму стратегиясы əзірленді. Дүниежүзілік сарапшылар арасында «қазақстандық үлгі» термині пайда болды. Қысқа мерзім ішінде халықаралық ынтымақтастық тұжырымдамасын қалыптастырды. Он-ың көптеген бастамалары халықаралық деңгейде мойын -дал ды. Н.Ə.Назарбаев ТМД, ОАО, Кеден одағы, Шан хай Ынтымақтас тық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразия одағы сияқ-ты халықаралық құрылымдарды дүниеге əкелудің баста-машысы.

Мемлекет басқару ісі – машақатты да, мəртебелі міндет. Басшы басқарған ел – ең бай мемлекет, халқы ең бақытты халық. «Ел - Елбасына тірек, Елбасы – елге қалқан». Бұл – бүгінгінің шындығы. Н.Назарбаев десе – Қазақстан, ал Қазақстан десе Назарбаев ойға оралады. Нұр аға – қазақ халқының маңдайына біткен бақ.

Қазақстан – бақытты ел, Президенті танымды, халқы қарымды, досы көп ел екенін де мақтан тұтамыз. Ел тари-хын тұлғалар жасайды. Тұлға – елдің тұғыры, Тұлға – елдің тұтқасы.

Тағдыр Н.Назарбаев алдына үнемі таңдау жасауды қойып келді: не тез шешім қабылдау керек немесе ойлану, салмақтау, нақтылау қажет. Оның дəлелі елордамызда өт-кен мəдениеттердің, діндердің, өркениеттердің жүйелі

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


32

сұхбаттасуын жолға қою мақсатындағы əлемдік діндер көшбасшыларының съездері. Оның əлем халқына Сенім, Дəстүр, Ашықтық, Төзімділік принциптерін сақтау жө нін-дегі үндеуі біздің басшымыздың мемлекетаралық қаты-настар мəдениетін жоғарылатуға жаңа импульс əкелуге ұмтылушылығын тағы бір дəлелдейді. Мемлекет басшысы бұл тұрғыдағы тұжырымдарын биік мінбелерден сөйлеген сөздерінде қалың елі қазағына тебірене тұрып – «Мен үшін елімді дамыған елдердің сапына тұрғызып, санатына қосудан үлкен мақсат жоқ» десе «Қазақтың өзінің ұлттық қасиеттерінің қайта қалыптасуына қамқорлық жасау пре-зиденттік те, перзенттік парызым» деген болатын.

Ата-бабаларымыз ғасырлар бойы қой үстінде боз-торғай жұмыртқалаған бейбіт те тыныш заманды аң саған. Сол заман орнаған кең байтақ елімізде көптеген ұлт өкіл-де рі бір үйдің баласындай, тату-тəтті өмір сүріп, қазақ стан-дықтардың орыс тілді бөлігі мемлекеттік тілді меңге ріп, ана тілінде еркін сөйлеуі де ұлы жетістік! Ел болашағы – жастар деп қазақ жастарына ерекше көңіл бөліп, сүйікті Қазақстанымыздың ілгерілеуі мен білімденуіне қарқынды жол ашты. Елбасшымыздың бастамасымен көптеген жо-ғарғы оқу орындары, зияткерлік мектептер, лицейлер мен колледждер ашылып, президенттік «Болашақ» бағдар ла-масы іске асуда, ол бойынша жастар дүние жүзінің ірі оқу орындарында білім алып жатыр.

“Балам дей алар жұрты болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шығады?” – деген екен Ахмет Байтұрсынұлы. Өз халқын соңына еріте алған, кешегі қиын кезеңдерде бағы-ты белгісіз сан соқпақтар ішінен елін ел ететін, жолға бастай алған, өзі салған сол соқпақты енді болашаққа жеткі зер ұланғайыр даңғылға айналдыра алған Елбасы-мыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевты əлем халықтары, əлемнің ел басшылары мойындады. Елбасы арқылы оның елін де таныды. Елбасымыз елге басшы ғана емес, тəуекелшіл, көреген тұлға екенін танытты. Біздің басты мақтанышымыз – ілгері басып келе жатқан, өз даңғылына түскен Қазақстанның ұлы көші болса, басты қуанышымыз – осындай тарихи кезеңде көш басының Нұрсұлтан Назар-баев секілді кемеңгер адамның қолында болуы…

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


133

Елін сүйген Елбасының сертіндей,Тек сындарлы саясаттың арқасы.

ПЕРЗЕНТТIК ТIЛЕК

Тарихтың тұңғиық тереңін бойлаған,Азаттық бағында бұлбұлы сайраған.Қазақпыз, ақиқат діні мен тілі бар,Елбасын басшы етіп халқына сыйлаған.

Елорда тұрғызды Сарыарқа төріне,Астана бас қала қазақтың жеріне.Азулы елдердің өзі де бұл күнде,Қызыға қарайды кең байтақ еліме.

Кем емес ешкімнен Тəуелсіз Елміз біз,Байлығы бірінші мұнайлы кеніміз.Алтай мен Атырау арасын қосатын,Алтынға тең келмес шұрайлы жеріміз.

Жетекші ел болдық əлемді басқарған,Көріндік Еуро Одақтық асқардан.Шанхай мен Саммитке төраға,Көшбасшы ел болдық əл-ауқат жақсарған.

Жаңғыртып тарихын, жаңаша елдігін,Ел болдық ұстаған халықтар теңдігін.Дамыған елу ел қатарын толтырған,Қаймана қазағым алпауыт ел бүгін.

Көрінген көгінен дидарлы көк аспан,Мұзартты шыңдары көгімен таласқан.Бауырға басатын ұлтты да, ұлысты,Елміз біз əрқашан бірлігі жарасқан...

Қазағым таймасын басыңнан ырысың,Ұрпақтар айтатын жауһарлы жырысың.Жаратқан жар болсын, баянды бағыңа,Перзенттік тілегім еліме ғана шын!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


132

Асқақ тұлға, алысқа көз тастаған,Ғазиз жұртын тура жолға бастаған.Ен даланың топырағынан нəр алып,Дүйім елін құштарлықпен басқарған –Сан ғасырлық тарихы бар қазақтың,Сіздей ұлы болғанына мақтанам!

Самсап өскен жусаны бар, жуасы,Бабасының қаны сіңген даласы.Əсем əнмен əуелетіп тербетер,Астығымен астасатын жағасы,Арман бар ма қазағымдай халқымда,Уа, Алашым – дархандықтың дарасы!

Бақыт құсын басыңа əкеп қондырған,Күмбірлетіп күйін шертті домбыраң.Тəтті үнмен бостандықтың əуені,Естіледі шаңы шыққан жолыңнан!Нұрсұлтандай азаматың барынаҚуан, қазақ! Қуана бер, тоқтаман!

Аңсап келген азаттықтың ақ таңы,Күліп атып үмітіңді ақтады.Көпті көрген көшбасшымыз көсіліп,Мирас болған ата жолын сақтады.Керегеңнің кең болуы нар халқым,Тек Тəңірдің бұйрығымен содан соң,

Ғазиза АҚМАҚАН, «Су шаруашылығы, экология жəне құрылыс» институтының 2-курс студенті

АСқАқ ТҰЛҒА

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


33

Қалай десек те қазақ халқының атын əлемге танытқан, Алаш баласының абыройын асқақтатқан тұлға – Елбасы.

Уақыттың ұлы көшіне ілесіп, іргелі ел болу жолында мың өліп, мың тірілсе де өзінің тұтастығы мен беріктігін сақтаған халқымыздың ғасырлар бойғы аңсаған асыл арманы жүзеге асқан бақытты сəт туды. Осындай сəттерді өз уысымыздан шығарып алмай мемлекетіміз бай, халқы-мыз бақытты, даламыз егіске толы, ордамыз кеңесті, бола-шағымызға сенімді Елбасымен бірге жасайтын, қашан да Тəуелсіз, тұғырлы ел болайық!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


34

Мен өзімнің қазақ қызы екендігімді мақтан тұтамын. Қазақстанда туылып, осы бір ғажап елдің азаматы болғаным үшін бақыттымын. Өзім Кеңес Одағы заманында туып-өсіп, сол уақыттың талабына сай тəлім-тəрбие алдым. Жастық шағымда комсомол жəне партия мектептерінен өттім.

Кеңес Одағы тараған шақта болашақ туралы ойымыз күңгірт теніп, санамызда үрей пайда бола бастағаны жасы-рын емес. Бірақ, Жаратушымыз қазақ елінің бағына Нұр-сұл тан дай ел тізгініне ие болған ерді, сүйікті Отанымызды əлем ге паш еткен, Шығыстың өркениетін, өз бабалары-мыз дың даналығын бойына жинаған кемел басшыны беріп ті. Кеңес Одағы ыдырап, тəуелсіздік алғанымызға 21 жыл дың жүзі болды. Елбасымыз 2030 жылы Қазақстан Азия барысына айналады деген ұстанымды алға қойып, өз елін осы бір сара жолмен бастап келеді. Осы уақыттың ішінде Елбасының көреген саясатының нəтижесінде мем-лекетіміздің шекарасы тұңғыш рет халықаралық келі-сім дермен заң жүзінде бекітілді, егемендігі бекіді. Ең алды мен Семейдегі тажал полигонының үнін өшірді. Осы-лайша қазақтың бейбітшіл қасиетін танытты. Қазақстан əлеуметтік-экономикалық салаларда үлкен жетістіктерге жетті, халықтың тұрмысы əлдеқайда жақсарды. Көршілес, басқа да бұрынғы КСРО құрамында болған мемлекеттерге қарағанда, əлеуметтік-экономикалық жағы нан көш ілгеріге оздық. Өзбек, қырғыз, тəжіктер біздің тұр мысымызға қызғанып та, қызығып та қарайтыны бəрі мізге əйгілі.

Əспет ХАЛИЕВА,

Ұйымдастыру жұмысы жəне кадрлар жөніндегі бөлім бастығы

ЕЛIНIҢ БАҒЫНА БIТКЕН БАСШЫ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


131

Біздің тарих – шешейлердің ақ шашы,Əкейлерді айықтырған жер дерті.Сіз алғашқы – Тəуелсіздік патшасы,Ал мен тұңғыш – Тəуелсіз Ел перзенті.

Шыдамдылық алдыртпаған шырқыңды,Жалындаған жалына өріп жандардың.Батырлардың рухы қорғап – Рухыңды,Аруағы қолдап жүрсін хандардың!

Уа аман бол!Түңілігін таң түрген,Тілеуіңді тілеп өтер сақшы ұлың –Ханы сүйген, ханын сүйген халқыммен,Халық сүйген, халқың сүйген Тақсырым!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


130

Уа Алдияр!Шерлі еліңде шұбырынды іздері ақ,Хандық құрған төрде намыс,түзде наз.Мына дала – Сізге тақ та, бізге бақ,Мына аспан – бізге бөрік, сізге тəж.

Тақымынан тер кеппеген ұлтыңмен,Қылышынан қан кеппеген бабалар.Көз жастары көк туыма сүртілген,Ана сүті ар рухыңды бағалар...

Бүгінгі ұрпақ – азаттығы азаптың,Аманаттап ғасырларға ғасырдан.Шежіресін шетінетпей қазақтың,Бесігінен бес қаруын асынған.

Сіздің болмыс – ұлылықтың қылышы,Ұландарға – ақсүйектер саһасы.Арыстандар əулетінің інісі,Жолбарыстар əулетінің ағасы.

Қасқа жолы қасиетті Қасымдар,Тəукелердің өсиетті ұрпағы,Кесілсе де соңыңа ерер басым бар,Кектілер мен тектілердің сұлтаны!

Нұржан ҚАДЫРƏЛІ,

«Гуманитарлық - əлеуметтік ғылымдар» институтының 3-курс студенті

ХанНұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


35

Тəуелсіздіктің шынайы мəртебесін күшейту жолында Елбасымыз қазақ ұлты мен мемлекет тағдыры талқыға түскен сын сəтте ерекше күш-жігер көрсетіп, егемендіктің еркін тынысына қол жеткізген қастерлі құжаттың негіз-гі жобасын қорғап шықты. Қазақстанда кең көлемді саяси жаңару бағдарламасы қолға алынды. Мұның бəрі Қазақстан əлеуметтік, экономикалық жəне саяси дамудың үлкен бір кезеңін артқа тастап, сапалық жаңа сатысына көтерілгенінің айғағы еді. Жылдар жылжып, уақыт өткен сайын Тəуелсіздігіміздің мəні жарқырай ашылып, ма ңызы арта түскенін бүгінгі өскелең өмірдің өзі көрсетіп отыр. Сарыарқаның сайын даласында қала салдырып өркениет-терді тоғыстырды, көне тарих сабақтарынан тағлым алудың үздік үлгісін көрсетті. Бүгінде халқымызды ұлттық тəуелсіздік идеясының бастау бұлағы – Астана болғаны тарихи шындық. Ол арманды ақиқатқа айландырды. Баба-лар қалдырған бүгінгі қазақ жері – басты байлығымыз өз игілігімізге айналды.

Бүгінде Қазақстан Республикасының іргелі ел екендігін бүкіл əлем мойындады. Əлемде территориясы бой ынша тоғызыншы орында тұрған жəне түрлі ұлттар-дың отаны болған Қазақстанда 40-тан астам конфессия арасын да діни төзімділік пен толеранттық орнатылған. 2001 жылы Рим папасы Иоанн Павел II жəне басқа да дін бас шы ларының Қазақстанға ресми сапармен келулері ұлт тар арасындағы діни толеранттығының үлкен айғағы болып табылатындығын дəлелдейді. Жер бетінде тарыдай шашы рап жүрген қандастарымыздың елімізге оралуы, əлем діни бірлестіктері мен конфессиялар басшыларының бір шаңырақтың астына жиналуы, еліміздегі сандаған ұлт өкілдерінің ынтымақта өмір сүруі, тіпті сырттан келуші инвесторлардың еш нəрседен қауіптенбей экономикамыз-дың көркейуіне қаржы жұмсауы сайып келгенде Елба сы-мыз дың ұлтқа деген адалдығы.

«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» дейді атам қазақ. Ал еліміздің алтын бесігі, қазақтың қара шаңырағы – ауыл. Қазақ ауылдарында талай ғұламалар мен ғалымдар туып өскен. Ауылдық жерлерде ғана бүкіл қазақи өнер, мəдениет құндылықтары мен салт-дəстүрлері ұрпақтан-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


36

ұрпаққа сақталып келген. Сондықтан да Елбасымыз ауыл-ға үлкен назар аударып отыр. Кешегі ауыл мен бүгінгі ауылды салыстыруға мүлдем келмейді. Қазіргі таңда ауылдық жерлердің тұрғындарының тұрмыс жағдайын жақ сарту мақсатында көптеген коммуналдық желілермен қамтамасыз етіліп, ауылдарымыз көз тоймастай кейіпке ие болып, күннен күнге көркейіп келеді.

Білім беру саласын дамыту, халқымыздың тарихына қа-тысты мəдени мұрамызды сақтауды қамтамасыз ету, алыс-жақын шет жұрттағы жəдігерлеріміз бен мұрағат тары мыз-ды іздестіріп, елімізге қайтару міндеттерін орындады.

«Тілі жоғалған eлдің өзі де жоғалады» демекші, артта қалған 21 жылдың ішінде əлемдік ғылым мен білімнің асыл қазыналарын қазақшалау арқылы мемлекеттік тілдің мəртебесін көтеру мəселесін негізгі мақсат етіп қойып, мемлекеттік тілді меңгеруге барынша құлшынысты оятты. Мыңдаған жылдар бойы ата-бабаларымыз өмірлерін қыр-шыннан қиып, қанша қырғын көрсе де, еш халықтың басқыншылық əрекеттерін іске асырмай, атадан балаға мұра, мирас етіп, табиғаты əсем жерін жəне ана тілін сақтап қалды.

Мемлекеттік тіл туралы заң да, мемлекеттік органдарда іс жүргізудің қазақ тіліне көшуінің бағдарламасы да оңды қабылданды. Тіл комитет тері құ рылды, тілді дамыту үшін жыл сайын қыруар қаражаттар бөлінгені жəне де аян. Бұл шаралардың барлығы ұлтын сүйген тұңғыш Президенті-міз Нұрсұлтан Əбішұлының қолдауымен, басқаруы мен жасалып жатқан шаралар.

Елбасымыздың тəуелсіздігіміздің алғашқы жыл да-рындағы Қазақстан халқына жасаған Жолдауларындағы: «Еліміздің тірегі де, тілегі де – жастар. Жастар – біздің бола шағымыз» деген сөздері менің санамда жатталып қал -ғандай. Отаншыл халық жастары болмаған елдiң бола ша ғы қараңғы. Жаңа замандағы Тəуелсiз Ел мұраты – жастардың бiлiмi мен бiлiктiлiкке талпынып əрекеттенуiн, еңбектенiп өсуiн талап етiп отыр. «Елiңнiң ұлы болсаң, елiңе жаның ашыса, азаматтық намысың болса, қазақтың мемлекетiн нығай тып, көркеюi жолында терiңдi төгiп еңбек ет. Жердiң де, елдiң де иесi екенiңдi ұмытпа», – дейдi Елбасы бiр

II бґлімөлеңдер

Қара Жер жаралғалы қазағымның,Шын сүйіп, шын түсінген азабын кім?Жүрекке қолды қойып ниет қылдым,Жетті деп тарихымды жазатын күн.Уақыттың диірмендей тасы айналад...Ұл туса, бауырыңа бас аймалап.Тағдырды Алла ғана нəсіп етіп,Тарихты Тұлға ғана жасай алмақ!Жанардың жəудіретіп нұрын ала,Бұл күнді күтті қанша Ұлы Дала.Ұл туды бір Анасы Алты Алаштың,Күн шықты арай шашып құбылаға.Күн шықты арай шашып аспаныма,Дүния кілт айналды басқа ағымға.Ол Ана ұл тумапты, нұр туыптыБүгінгі өзек болар дастаныма.

Маралтай ЫБЫРАЕВ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


128

бөлінетін қаражат он есеге көбейді. Осы жылдары 750 жаңа мектеп салынды. Сонымен қатар 5302 мектепке дейінгі мекемелер, 1117 балабақша мен 4185 орталық ашыл-ды. Астанада ғылым мен білім индустриясының жаңа ғасыр дағы орталығы болатын университет ашылды. Біз осылайша аз жылда абройы артқан айдынды елге, қуатты ұлтқа айналдық», – деген болатын. Береке бірлігі жарасқан елдің даму салтанаты əрқашан да осылай болса керек.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


37

сөзiнде. Осы ретте тəуелсіздіктің алғашқы қиын-қыстау жылдарында да біздің жастарымызды шетелге «Болашақ» бағдарламасы бойынша оқуға жіберіп, ол жақта да жақ сы білім алуларына көп жағдай жасалынды. Енді олар егемен-ді еліміздің көркеюіне жəне ары қарай қарқынды дамуына өз үлестерін қосып жатыр. Елбасымыздың көрегендігінің бір белгісі – Қазақстанда туып өскен жастар ғана емес, шетелде тұратын қандастарымыздың да балаларының жарқын болашағы үшін жоғары білім алуларына көптеген жағдай жасап отыр. Шет жақта жүрген отандастарымыздың балалары Қазақстанның жоғары оқу орындарына дейін-гі дайындық орталықтарында білім алып, кейіннен сол оқу орындарында оқуларын жалғастыруда. Жоғары оқу орындарында білім алып жатқан жастарымызды ынта лан-дыру мақсатында шəкіртақы жəне Президенттік атаулы шəкіртақы төленуде.

Қазіргі таңда елімізде қаншама мыңдаған студенттер тегін білім алып, республикамыздың түпкір-түпкірінде қыз-мет ету де. Осындай игі іс иегері болған білімді, парасатты, көзі аш ық, көкірегі ояу азамат ертеңгі күні мемлекетіміздің дамуына өз үлесін қосары сөзсіз.

Қай халықтың болмасын өзге жұртқа ұқсамайтын бөлек болмыс-бітімін даралап, өзіндік тағдырын айқындай-тын басты белгісі – ол мəдениеті. Мəдениет – əр ұлттың бет-бейнесі, рухани болмысы, жаны, ақыл-ойы, парасаты. Өркениетті ұлт, ең алдымен, тарихымен, мəдениетімен, ұлтын ұлықтаған ұлы тұлғалармен, əлемдік мəдениеттің алтын қорына қосқан үлкенді-кішілі үлесімен мақтанады.

Тəуелсіздіктің 21 жылдық тарихында еліміздің бəсе-кеге қабілетті 50 мемлекеттің қатарына қосыламыз деген арман-ниеті біршама жүзеге асты деп айтуға болады. Қазақ-станымызды əлем таныды. Мемелекетіміз Біріккен Ұлттар Ұйымынан бастап, көптеген беделді халық ара лық ұйымға мүше болды. Ал, осы жылы Қазақстан Еуропада ғы қауіп-сіздік пен ынтымақтастық ұйымына төрағалық етті. Əрине, бұл мақтаныш. Ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету жəне Қазақстан халқының ассамблеясы тұғырын нығайту мəсе-лелері де шет қалған жоқ. Бұл ретте ассамблея қоғам дық саяси өмірдегі түрлі ұлттар мен ұлыстардың өкілеттілігін

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


38

қамтамасыз ететін ұйым ретінде конститутциялық мəрте бе-ге ие болды. Ел басы жаңа Қазақстанның негізін қалаушы тұлға ретіндегі баға жетпес рөлін əлемдік лидерлердің мойындауы қазақстандықтардың жүрегін мақ таныш сезі-міне бөлейді. Болашақ ұрпақтарымыздың да өзінің Тұң ғыш Президентін дəл осындай мақтан тұтатынына сенімі міз мол. Келешекте орындалар игі істер мен мақсат-мұраттар-ды Елбасына толық сеніммен, алаңсыз тапсыра аламыз.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


127

Қызым да сол өзім оқыған колледжі бітірді, мұғалім боламын деп, содан кейін қазір облыс орталығындағы педагогикалық институттың география пəні бойынша оқуға түсіп, оқуын əрі қарай жалғастыруда. Бəрі де біздің елге, Песчанға қайта оралғанымызға түсіністікпен қарады. Қай жерге құжатпен барсақта «е, өзіміздің Песчандікі екен ғой», дейді. Тіпті, Германия жақта бес жылдай тұрып келгенімізід білсе де, онда неге кеттіңдер, неге келдіңдер деп жатқан ешкім жоқ», – дейді отандасымыз жайқарлана күліп.

Əрине, Тəуелсіздіктің 20 жылында толағай табыстарға жеткен елімізге қайтып келушілердің саны көбеюде. Ал біздер «Ырыс ынтымаққа жолығады, дəулет – бірлікпен толығады», – деген аталы сөзді есте сақтай отырып, бұрын-ғы отандастарымызды қабылдауға ниеттіміз. Береке бірлігі жарасқан еліміздің ырзығы бəрімізге де жетеді.

Ол үшін Елбасының 2011-шы жылғы Қазақстан халқына Жолдауындағы мына мəліметтерге мəн берсек те жеткілікті Президент: «Тəуелсіздік жылдарында ел эконо микасына 120 миллиард доллардан астам шетелдік инвестиция тартылды. Сонымен қатар біз əлемнің 126 еліне 200-ден астам өнім түрін шығарамыз. Бүгінде ұлттық дəулетіміздің үштен бір бөлігі шағын жəне орта бизнестен құралады. Ауыл шаруашылығы саласы да дамып келеді. Ішкі жалпы өнімнің өсімі 2010 жылы 7%, өнеркəсіп өндірісі 10%, өңдеу өнеркəсібі 19% мөлшерді құрады. Орташа айлық жалақы 2007 жылғы 53 мыңнан 2010 жылы 80 мың (қазір 100 мың) теңгеге дейін артты. Ұлттық əл-ауқат деңгейі жөнінен əлем мемлекеттерінің рейтінгінде Қазақстан өткен жылы 26 сатыға ілгерілеп, 110 ел арасынан 50-орынға көтеріл ді. Біздегі орташа айлық жалақы 5 жарым есеге, зейнет ақының орташа көлемі 4 есеге көбейді. Біз дүниені дүрбелеңге салған дағдарыстан демікпей шығып, дамудың даңғыл жолына батыл бет бұрдық. Алдымызға ұлан-ғайыр мақсаттар қойдық жəне оларға қысқа мерзімде қол жеткіз-дік. Тəуелсіздік жылдарында 500-ге жуық жаңа денсаулық сақтау нысандары салынды. Медицина мекемелерінің материалдық-техникалық базасы айтарлықтай жақсарды. Еліміз білім беру ісін дамытуда 129 елдің арасында көш бастаушылар қатарында келеді. өткен онжылдықта білімге

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


126

елдерде қызығушылық тудырып отырғандығын айтады.Қазіргі кезде кейбір шетелдік бұқаралық ақпарат құ-

рал дарындағы орыс қауымының билік пен оның жүргізіп отырған саясатына қарсылығы туралы долбарлары ешбір қисынға келмейді. Бұған мысал ретінде Қазақстандағы ірі орыс қауымдастықтарының Президент сайлаулары кезінде үнемі Н.Назарбаевты қолдап отырғандықтарын айт сақ та жеткілікті. Олардың қатарына – «Қазақстандағы орыс қауымдастығын», «Лад» республикалық славян қозғалысын жəне «Дала өлкесі казактарының Одағын» жатқызуға болады. Сонымен қатар еліміздегі кейбір этностардың өз ұлтының мерекесін дүниежүзілік деңгейде тойлап жата-тындығына да мəн беруге болады. Мəселен, 1990-шы жылы Семейде еліміз бойынша алғаш рет татарлардың рес публикалық деңгейдегі мəдени мерекесі өткізілді. Оған бүкіл елімізбен бірге, алыс, жақын шет елдерден де құрметті қонақтар шақырылды. 1992-ші жылы Семейде туыстас екі ел басшылары Нұрсұлтан Назарбаев пен Минтимер Шаймиевтің қамқорлығымен татар өнер мектебі құрылды. Ал келер жылы мұнда бірлестік жанынан татар мəдениеті-нің мұражайы ашылды. 1998-ші жылы Семейде татарлар-дың бүкілəлемдік Конгресі атқару комитетінің көшпелі мəжілісі өткізіліп, оның соңы халықаралық сабантой мере-кесіне жалғасты.

Енді, Қазақ Елінің қонақжайлылығы тұрғысында мына мысалды келтіре кетуді жөн көрдік. Ол еліміз тəуелсізді гін жаңадан алып, əртүрлі қиыншылықтарға тап болған алғаш-қы кезеңде «елім» деп Германиясына кеткен отбасы жай лы. Сонымен Нина былай дейді: «Германиядан келе жатқан-да қалай болар екен деп өзім де ойладым. Толып жатқан құжаттар толтырудан қашамыз ғой. Жоқ, бəрі де жақсы болды. Мектебіме келдім. Əріптестеріммен, шəкірттерім-мен қайта қауыштым. Қазір сабақ беріп жүрмін. Қосымша неміс тілін де оқытамын. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев-қа əрқашан рахмет айтамыз. Жасыңыз ұзақ болсын, дегім келеді. Еңбекақымыз бар, жұмысымыз бар. Екіншіден, осы Елбасының əрқасында Германияға барып-келу, қайту, оралу жөніндегі екі ел арасындағы рəсімдеу жеңілдетілді, бұрынғыдай құшақ-құшақ құжаттар арқалап жүрмейсің.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


39

Когда появилась информация о новом дне в нашем календаре, о празднике, который Казахстан впервые будет отмечать в этом году – День Первого Президента, я задума-лась, что именно и как хотела бы я сказать. Пусть это будет мое открытое письмо, письмо – пожелание.

День Первого Президента. Как красиво, гордо, уверен-но звучат эти слова! В этот день, 1 декабря 1991 года, в судьбоносные для Казахстана дни, впервые состоялись все-народные выборы, в ходе которых первым в истории пре-зидентом казахского государства был избран Нурсултан На-зарбаев.

Ваша победа, Елбасы, была знаком высочайшего до-верия и ответственного выбора народа Казахстана, еди-нодушно вверившего свою судьбу испытанному руково-дителю, основателю суверенного Казахстана. В условиях реформирования всех институтов, в труднейших условиях становления нового государства, введение президентского правления в Казахстане было необходимым и неизбежным, чтобы сделать политическую систему республики более устойчивой и управляемой.

Уважаемый Нурсултан Абишевич! В этот день нам, и в первую очередь – казахстанцам, следует поздравлять Вас и желать всех благ. Это заслуженно Ваш день! День Перво-го Президента – это не простой день, пусть даже самого

Только вперед и только вместе!

Наталья ЧЕРНЯВСКАЯ,

директор офиса регистратора

«Он земной, но не из тех, кто глазом упирается в свое корыто»В. Маяковский

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


40

лучшего человека, это день Человека, Личности, достой-нейшего из сынов своей земли, внесшего весомый вклад в историю древнего, сильного, мудрого, богатого во всех отношениях народа.

Я думаю, что не ошибусь, сказав, что мы все подсозна-тельно давно хотели, чтобы в Казахстане, о котором, бла-годаря Вам, Нурсултан Абишевич, знает сегодня весь мир, был такой день – Ваш день. Прозорливость и уверенность, с которой Вы ставите перед собой и перед нами, на первый взгляд непостижимые цели, порой сродни почти заоблач-ным мечтам, но которые благодаря именно Вам становятся реальностью, позволили сделать это для нас.

Каждый из нас мечтает заглянуть в будущее, пытаясь предугадать то, что не дано знать никому. Вам, Елбасы, это удалось. Стоит вспомнить первую долгосрочную страте-гическую программу «Казахстан – 2030», строки каждого Вашего Послания народу Казахстана, «5 Больших Дел», «20 шагов к обществу всеобщего труда» и множество дру-гих программных этапов, аналоги которым сложно найти в мировой практике.

Вы уделяете внимание всем и, в особенности, подрас-тающему поколению. С каким вниманием мы всем коллек-тивом совсем недавно слушали актовую лекцию «Казахстан на пути к обществу знаний» в «Назарбаев-Университете». Современный Казахстан занимает особое место в ряду мировых цивилизованных государств – сегодня это стало объективной реальностью. Новый Казахстан в новом мире принимает современные тенденции развития. Конкретные задачи, поставленные перед образовательным сообще-ством, как всегда, подчеркивают Ваше умение по-особому грамотно решать значимые для общества вопросы. Высшее образование и научные исследования должны выступать в качестве важнейших компонентов социально-экономиче-ского развития общества. Сегодня вузы должны стать круп-нейшими образовательно-научными центрами в области внедрения передовых научных технологий, то есть знания и образование должны быть взаимосвязаны с практикой и бизнесом. Экономический рост должен стать основой про-водимых в вузе научных исследований, именно вузы долж-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


125

мемлекет болып табылады. «Əлем елдері» анықтамалық басылымында полиэтникалық мемлекеттің халықаралық стандарты берілген. Ол бойынша басқа этностар мемлекет халқының 1%-нан артық болуы керек. Қазақстан Респуб-ликасында мұндай көрсеткіштер қазақтардан басқа 6 этносқа қатысты. Олар орыстар –26,15%, украиндар – 2,95%, өзбектер – 2,82%, ұйғырлар – 1,51%, татарлар – 1,51%, немістер – 1,46%. Осындай полиэтникалық ұлт-тарды біріктіріп отырған Қазақстанда аталған этникалық топтардың басын бір арнаға тоғыстырған топтардың ерек-ше келісім институты – Қазақстан халқы Ассамблеясы қызмет жасайды. Қазақстан халқы Ассамблеясы Елбасы жанындағы консультативті-ақылдасу органы болып табылады. Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 17 жыл өткеннен кейінгі уақытта елімізде 22 республикалық жəне аймақтық ұлттық-мəдени орталықтары жұмыс істеу-де. Олар тиісінше 470 облыстық, қалалық жəне аудандық ұйым дарды біріктіріп отыр.

Қазіргі күні Қазақстандағы барлықтай дерлік этни-калық топтар өздерінің этникалық бірлестіктерін құрып отыр. Атап айтар болсақ: немістердің – 49, қазақтардың – 40, кəрістердің – 36, татарлардың – 29, славяндардың – 27, шешендер мен ингуштердің – 26, əзірбайжандардың – 23, ұйғырлардың – 21, орыстардың – 20, украиндардың – 19, еврейлердің – 18, поляктардың – 16, түріктердің – 14, гректердің – 12, армяндардың – 11, белорустардың – 10, дүнгендердің – 10, күрді мен өзбектердің – 8, казактардың – 6, түркімен, болгар, дағыстандықтардың – 4, қырғыз, тəжіктердің – 3, карашайлар мен балқарлар, қытайлар, чу-ваштар, қарақалпақтар – 2, ассириялықтар, чехтар, при-бал тика халықтары, грузиндер, осетиялықтар, лезгіндер, ирандықтар, буряттар, венгрлер, румындар біреуден.

2002-ші жылы Астанаға келген сапарында БҰҰ-ның Бас хатшысы Кофи Анан еліміздегі этносаралық қарым-қатынастарды бағалай келе, Қазақстанды əлемнің басқа елдері үшін тұрақтылық пен ұдайы дамудың мысалы ретінде атаған еді. Əлем елдерінің көптеген сарапшылары осы пікірмен келісе отырып, этносаралық қарым-қатынас-тар саласындағы қазақстандық саясаттың полиэтникалық

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


124

жағдайды сараптап келгенде қоғам дамуының көптеген елдер сынап көрген дайын нұсқаларының барлығы бірдей бізге сай келмейтініне менің көзім жетті. Социалистік идея жөніндегі ахуал біршама түсінікті болды. Экономикадағы, саясаттағы, халықаралық қатынастардағы жаппай дағдарыс, айтса айтқандай, көз алдымызда тұрды. Социалистік экономиканың статистикалық «кереметін» өз тəжірибемде сынап көрген адам ретінде маған артқа жол жоқ, тек алға жүру керектігі түсінікті еді. Дəстүршілдік жөніндегі жағдай күрделірек болды. Ұлтты сақтау үшін мəдениет саласында дəстүршілдік өте маңызды екеніне қарамастан, ол саясаттан жол тауып шығуға болмады. Сонда қоғамдық құрылымның архаистік түрі – ру – тайпалық психологияны тірілтуге негізделген саяси идеологияның дəстүрлі үлгісі бізге мүлде қабыспайтынын менің сан мəрте ескертуіме тура келді. Түрлі трайбалистік көзқарастар мен пікірталастардың қауіптілігі маған сол кезде-ақ түсінікті еді. Сондықтан он бес жыл бойғы менің іс жүзіндегі саяси қызметім кез-келген трайбалистік пиғылдың жолын кесуге бағытталып отырды. Солай дей тұрғанмен, саяси идеология ретіндегі дəстүршілдік ру-тайпалық қайшылықтардың күрт күшеюіне амалсыз əкеле жатты. Əлі есімде, 1993 жылы жас саясатшылардың бір тобы маған қазақ қоғамындағы трайбализм тетіктеріне жəне оның мемлекет болашағына тигізетін ықпалы жөнінде баяндама алып келді. Баяндама аса байыпты түрде əзірленіп, онда ықтимал перспективалар егжей-тегжейлі түсіндірілген екен. Алайда мен оны бір шетке ысырып қойдым да, үнемі мониторинг жүргізу арқылы проблеманы зерттеудің қажеттігін, бірақ қазір қоғамды дүрліктірудің, əсіресе осыған байланысты қоғамдық пікірталастарды тудырудың керегі жоқтығын айттым. Уақыт менің айтқанымның дұрыстығын көрсетті – дейді Елбасы.

Осы орайда, 1995-ші жылдың 1-ші наурызында құрылған Қазақстан халықтарының Ассамблеясы, өтпелі кезеңнің қиыншылықтарынан еңсесін көтере бастаған Қазақ Елінің бірлігін нығайтуға нақты үлес қосты деп айтуға болады.

Жалпы, Қазақстан Республикасы полиэтникалық

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


41

ны выступать инициатором консолидации усилий мира ученых, бизнес-сообщества и управленческого аппарата. Этой идеей пронизано каждое предложение интерактивной лекции. Каждый из нас, молодых преподавателей и каждый из присутствующих на лекции студентов нашего вуза, без-условно, понял, что будущее, «завтра наших детей», в руках молодежи, в наших руках!

Как нелегко строить новое государство, но как отрадно осознавать сегодня, что вместе с Вами, наш Президент, мы добиваемся победы! Следует отметить, что главным и не-иссякаемым источником выполнения стратегических пла-нов является единство всего Казахстана, установившиеся этническое согласие и созидательный мир, непостижимые некоторыми странами, которые существуют благодаря Вам – гаранту Конституции.

Сделанное в течение прошедших 20-ти лет независи-мости столь многозначительно, что сегодня мы говорим уже не просто о суверенитете, а о конкурентоспособности нашей страны. При этом мы сумели выйти на мировую аре-ну, не потеряв исконно национальной самобытности.

Уверена, что различного рода мероприятия, планиру-емые на этот день, не станут разовой акцией. Наша моло-дежь, живущая под новым лозунгом - «Мечтай, трудись и верь!», настолько продвинута и активна, что у нас могут появиться новые традиции.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


42

1991-ші жылдың 8-ші желтоқсанында Беловеж нуын-да Тəуелсіз мемлекеттер достастығының (ТМД) құрылуы КСРО-ның мемлекеттік құрылым ретінде өмір сүруін тоқ-тат қан болатын.

Халқының саны жөнінен бесінші орында болып, КСРО-ның барлық халқының 2,5%-ын құрайтын (тек қазақтары), жерінің көлемі бойынша атойлап екінші орында тұрған еуразиялық ірі мемлекет, осындай жағдайда тəуелсіздік жо-лындағы нақты қадамдарын қарыштай бастаған.

Осы орайда тəуелсіздігіміздің діңгегі болған, 1990-шы жылдың 25-ші қазанындағы «Қазақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі туралы» Декларациясының маңыздылығын еш ұмытпағанымыз жөн. Бұрынырақ, 1990-шы жылдың 24-ші сəуірінде Қазақстанда Президент лауазымы құрылып, Жоғарғы Кеңес сессиясында Н.Ə.Назарбаев Президент болып сайланған еді.

Айта кету керек, аталған аралық кезеңінде егемен-дігіміздің тұғырын тұрақты етуге бағытталған бірнеше іс-шаралар белгіленді. Мəселен, «Қазақ тілін жəне Қазақ КСР-індегі басқа да ұлт тілдерін дамытудың 2000-шы жылға дейін гі кезеңге арналған Мемлекеттік бағдарламасын жүзе-ге асыру жөніндегі Республикалық үйлестіру кеңесін» жəне «Қазақ КСР-інің Республикалық валюта комитетін» құру туралы Қазақ КСР-і Президентінің Қаулылары осыған дəлел.

Елiн егемендiк тұғырына қондырған Елбасы

Сейдахан БАҚТОРАЗОВ,

«Дулатитану» ғылыми-зерттеу орталығының директоры,т.ғ.к., доцент

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


123

тізерлеп өзі-ақ келеді», – деп сəуегейсіді. Мəселен, «Не-зависимая газетада» «...қазіргі экономикалық саясат сақ-талған жағдайда, деп болжайды ресейлік сарапшылар, Қазақстанды таяу болашақта гиперинфляция, дəлірек айт-қанда – ұлттық валютаның күйреуі мен жалпы қаржы – экономика апаты күтіп тұр. Тығырық қауіпі алдағы жыл дың наурызынан кешікпей келеді», – делінген.

Тарихтың өзі көрсеткендей, бұл «болжамдардың» бəрі жүзеге аспады. Ол ол ма, тəуелсіздігімізді жариялағаннан кейінгі он жылдан соң, посткеңестік кеңістікте, Қазақстан көптеген салаларда көшбасшы болды. Елімізде тұрақты əлеуметтік-саяси жағдайдың сақталуы, ұлттық валютаның табысты енгізілуі, халықаралық қаржы институттарына кіруі жəне экономиканың əкімшіл-əміршіл принциптерінен түбегейлі бас тартуы, осының нəтижесінде, халықаралық қауымдастың Қазақстанды мойындауы – экономика саласын реформалаудың алғашқы кезеңіндегі басты жетістіктер осындай болды.

Мемлекетіміз бен экономикамыздың тəуелсіздігін қалып тастыру мен нығайту кезеңінде кəсіби шебер кадр-лар дың жетіспеушілік проблемасы өткір сезілді. Бізге қазақ стандық мамандарды – экономистерді, заңгерлерді, əскери лерді, қаржыгерлерді жəне басқаларды бұрынғы Одақ бойынша іздестіруге тура келді. Көбін отанына оралуға үгіттеп жатудың да қажеті болмады. Олардың бəрі өз ісінің шебері жəне Қазақстанның патриоты болды. Дəл сол кезеңде Қазақстанға көптеген кəсіби шеберлігі жоғары кадрлар қайтып оралды, кейіннен олар мемлекеттік қызметте биік лауазымдарды иеленді.

Дегенмен, оңтайлы экономикалық үлгіні іздестірумен қатар идеялық бағытты айқындап алу да өте маңызды мəселе болды. Мен өз ойларымды 1993 жылы шыққан «Қазақ станның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде» атты шағын еңбегімде жинақтап айттым. Ол кезде жалпы жұрттың санасында түсінбеушілік қатты орын алған еді. Бірақ белгісіздік тұманы арасынан келешектің негізі үш түрі қылаң берген. Олар: əлі де өте күшті социалистік идея, дəстүршілдік жəне либералдық идея еді. Бізге түрлі нұсқалардың арасынан таңдау қажет болды. Алайда

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


122

қасіретін бөлісіп отырған адамдардың өзара сезімі мен бір-біріне деген ынтымағы ешқашан үзілмейтініне сенімдімін. Мен, сан мыңдаған ұлты əртүрлі біздің отандастарымыз-дың отбасында бастары біріккені туралы айтпай-ақ та қоя-йын. Мұның барлығы – біздің өміріміздің шынайы көрінісі, нақты, өмірлік интернационализм. Біршама тұрақтылыққа қарамастан бізде ұлт саясаты мəселесінде проблема жоқ, барлығы да жап-жақсы əрі дін-аман деп айтуға əлі ерте. Едəуір дəрежеде бұл өткен он жылдықтарда жол берілген бұрмалауларға, демографиялық процестерге, халықтардың өзара арақатынасы проблемасына салауатты да қырағы көзқарастың болмауымен түсіндіріледі. Сондықтан да мен сіздерді қажырлы еңбекке, шыдамдылық пен ұлттық келісімге шақырамын, өйткені тек осы үш фактор ғана халық үшін алға қойған мақсаттарға жетудің берік кепілі бола алады», – деген болатын. З.Бжезинский бастаған амери кандық саясаттанушылар республиканың көпұлтты құра мына байланысты қорқынышты ішкі этносаралық қақтығыстардан немесе бізді Ресей, Қытай немесе ірі мұсылман мемлекеттерінің жұтып қоюынан қауіптенді. Мысал үшін З. Бжезинскийдің «Ұлы шахмат тақтасы» кітабынан мынадай үзінді келтірсек те жеткілікті: «Бұл республикаларда тек элита өкілдері ғана емес, тіпті, қара-пайым адамдардың да барған сайын ұлтшылдық пиғылға ауысуы жəне, сірə да, көп жағдайда мұсылмандық бағытты ұстануы болмай қалмайтын нəрсеге айналуда. Қазақстанда, табиғи ресурстардың үлкен қоры бар, бірақ 20 млн. адамдай ғана тұрғыны орналасқан, қазақтар мен славяндар арасында шамамен тең болып бөлінген ұланғайыр елде, лингвистикалық жəне ұлттық алауыздықтың, байқауы-мызша, өрши түсу тенденциясы бар».

Сыншылдық сарынды Ресейдің тəуелсіз басылым-дары бастағанын да айтуымыз керек. Олардың беттерінде Солженицын секілді Жириновский де ерекше көзге түсті. Қазақстан деген бұл уақытша құбылыс, ол тəуелсіз мем лекет ретінде өмір сүре алмайды, Қазақстанда орыстардың құқы-сы шектелуде-міс деп мəлімдеді ол. Ресейлік жаңа либерал саясатшы-экономистер: Қазақстан Ресей Федерациясы мен байланысын жоғалтып, банкротқа ұшырайды да, «Ресейге

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


43

1991-ші жылдың 1-ші желтоқсанында Нұрсұлтан Əбіш ұлы Назарбаев алғаш рет бүкіл халық болып сайлаған Қазақстан Президентінің мандатын алды. Бұл оның халық арасындағы беделі мен абыройының өте жоғары екендігін дəлелдеді. Əрине, бұл мандат, сонымен қатар, оның сайлау қарсаңындағы бағдарламасының да кең қолдау тап қан ды-ғының куəсі болса керек.

Əрине, Беловеж келісім шартынан кейін тəуелсіз-дігімізді бекіту бағытындағы іс-əрекеттеріміздің айшық ты болғандығы тарихқа белгілі.

Осылай 1991-ші жылдың 8-ші желтоқсанында «Қазақ КСР-інде республикалық жəне Коммуналдық меншік түрлерін құру туралы» Қазақ КСР-і Министр кабинетінің Қаулысы шықса, 1991-ші жылдың 10-шы желтоқсанында егемендігімізді барынша жақындатқан Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының «Қазақ Кеңестік Социалис-тік Республикасын Қазақстан Республикасы» – деп өзгерту туралы Заңы шықты. Заңға Қазақ КСР-і Президенті Н.Назарбаев қол қойды.

1991 жылғы желтоқсанның 12-ші жұлдызында Қазақ-стан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақ-стандағы 1986 жылғы желтоқсанның 17-18-гі оқи ғаларға қатысқаны үшін жауаптылыққа тартылған азамат тарды ақтау туралы қаулысы шығып, онда Қазақ стандағы 1986 жылғы желтоқсанның 17-18-гі оқиға лар ға қатысқаны үшін қылмыстық, əкімшілік жəне тəртіп тік жауаптылыққа тар тылған адамдар толық ақталып, желтоқсанның 17-сі Қазақстан Республикасының демокра тиялық жаңару күні деп жарияланды.

1991-ші жылдың 16-желтоқсанында «Қазақстан Рес-пуб ликасының мемелекеттік тəуелсіздігі туралы» Қазақ -стан Республикасының Конституциялық Заңы жария ла-нып, оның преамбуласында: Қазақстан Респуб лика сының Жоғарғы Кеңесі Қазақстан халқының еркін білдіре отырып, адам құқыларының жалпыға бірдей Декларациясында, халықаралық құқтың жалпы жұрт таныған өзге де нор-маларында баянды етілген жеке адамның құқылары мен бостандықтарының үстемдігін мойындай отырып, қазақ ұлтының өзін-өзі билеу құқын растай отырып, азаматтық

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


44

қоғам жəне құқылық мемлекет құруға бел байлағандығын басшылыққа ала отырып, бейбітшілік сүйгіш сыртқы сая-сат жүргізе отырып, ядролық қаруды таратпау принципі мен қарусыздану процесіне адалдығын мəлімдей отырып, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тəуелсіздігін салтанатты түрде жариялайды, – деп жазылған.

Сонымен, Қазақстан тарихы 1991 жылдың жел тоқ-санынан өзінің жаңа жыл санауын бастады. 16 желтоқсан – бірнеше ұрпақтардың армандаған мақсатының жүзеге асқан күн еді. Дəл осы күн Қазақстанның толық құқылы субъектілігін рəсімдеген күні болды.

Қазақстан Республикасының Конституциясы еліміз қызметінің негізгі принциптерінің бірі ретінде қоғамдық келісім мен саяси тұрақтылықты жария етті. Қазақстан Республикасындағы қоғамның саяси жүйесін реформалау бағыты тұтастай алғанда əлеуметтік-саяси қарым-қаты-настардың демократиялық құрылымға көшуіне жағ-дай жасады. Қазақстан Республикасы Президентінің лауазы мына ресми кірісу рəсімінде сөйлеген сөзінде Н.Ə. Назарбаев: «Ең бастысы – біз татулық пен бірлікке негізделген тəуелсіз мемлекет орнаттық. Ортақ мақсат жолында ынтымағы мен берекесі жарасқан біртұтас ұлт болып қалыптастық. Əлемдік өркениеттің ең биік талап-тарына сай жаңа қоғам құрдық» – деген болатын.

Желтоқсанның 17-інде Алматыда, республика алаң-ында Қазақстан Республикасының демократиялық жаңару күні мен 1986-шы жылғы белгілі оқиғалардың бесінші жылдығына арналған көп мың адам қатысқан митингі өтті. Оны ақын жəне қоғам қайраткері М. Шаханов ашты. Ол: «Біздің қоғамды қайта құруда, Қазақстан жастарының демократиялық көңіл-күйінің бірінші көрінісі ретінде 1986 жылдың желтоқсаны баға жетпес орын алатындығын» атап өтті. Жиналғандардың алдында Қазақстан Республикасы-ның Президенті Н.Ə.Назарбаев сөз сөйледі. Бес жыл бұрын осы алаңда сол кезде əрекет еткен идеологиялық постулаттар мен ізгілікке қарсы қағида рухында орталық-тың арсыз өктемдігіне наразылық білдірген жастардың бейбіт демонстрациясына қарсы əскер қолданылды. Наси-хат машинасы бар қуатымен жұмыс істеді. Оның тек бір

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


121

Қазақстан Республикасының тəуелсіздік кезеңіндегі дамуы барысында ұлтаралық қарым-қатынастар біркелкі болған жоқ. Тəуелсіздігімізді қолдамай, оған қарсы болған Жоғарғы Кеңестің депутаттарын да білеміз. Қазақтардың қылышын жалаңдатып сес көрсеткені де белгілі. Халқының саны жөнінен бесінші орында болып, КСРО-ның барлық халқының 2,5%-ын құрайтын (тек қазақтары), жерінің көлемі бойынша атойлап екінші орында тұрған еуразиялық ірі мемлекет, осындай жағдайда тəуелсіздік жолындағы нақты қадамдарын қарыштай бастаған еді.

Осындай алмағайып кезеңде, 1992-ші жылдың 18-ші желтоқсан күні, көпұлтты республикамыздың өмірін де-гі үлкен оқиға – Қазақстан халықтарының форумы бол-ды. Бұл шараның маңыздылығы, ең алдымен, оның ұлт-аралық келісімді, азаматтық тыныштықты, еліміздің ру хани бірлігін сақтап, нығайту жолдары туралы жемісті əңгіме-нің өрбуінде болды. Аталған форумда сөз сөйлеген Қазақ-стан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: «Бүгінгі көңілді кірбің шалған заманда, форум өтпелі кезеңдегі қиыншылықтарды қаймықпай жеңеміз деген оп-тимизмге бөлеп, сенімділік ұялатқан оқиғаға айналды. Біздің осынау баға жетпес игілігімізді көптеген ұрпақтар жасаған, сондықтан да оны жоғалтуға құқымыз жоқ. Бір шаңырақ астында тату-тəтті тұрып, қуанышы мен қайғы-

Нұрдəулет БАҚТОРАЗОВ,

«Гуманитарлық-əлеуметтік ғылымдар» институтының


Елбасының ұлт саясаты қазақ Елiнiң бiрлiгiн нығайтудың

нақты кепiлi

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


120

Қазақстандық алға озудың өзара тығыз байланысты себеп-терінің арасында мынадай да бар: жас өскіннің тамырлары тереңде. Соңғы екі жүз жылда ыстық қан селін Еуразияның шығысына, батысына, оңтүстігіне, солтүстігіне шашыратқан көшпелі өркениет жүрегінің бір кездері дəл сол жерде соққаны ұмыт болмады, Ұлы дала номадтарының жігері мен ежелгі мəдениеті бүкіл əлемге осы жерден тарады. Сол дəстүрлердің тікелей мұрагерлері осында өз өмірлерін жалғастыруда.

Қайтпас қайсар рух, оның терең де мəнді негіздері, ежелгі өркениеттің атадан балаға мол мұра болып қалған өнегесі өміршеңдік қуаты мол ол ел тағдырына, көзбен көрінбесе де, қуатты ықпалын тигізді: Ол – ерлікпен, еңбексүйгіштікпен, барлық қазақстандықтардың табысқа деген сенімімен үйлестікте. Ол – қысылтаяң шақта елді басқарып, ұлтты алға алып шыққан көшбасшының ерік-жігерінде...

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


45

ғана – басып жаншу, қуып тарату, жазалау мақсаты болды. Ең шыншыл əділқазы – тарих барлығын өз орнына қойды: қашанда жалаң сөз жүзінде ғана емес, қайта шынайы интернационализмімен ерекшеленіп келген халықтан «қазақ ұлтшылдығы» деген атақ алынды. Сол оқиғаға қа-тысу шылар ақталып, ереуілшілерді «тыныштандырғаны» үшін алынған наградалар құқсыз деп танылды. Əділдікті қалпына келтіру жөнінде көптеген басқа да істер атқарылды.

Енді Қазақстан өзгерді, деді одан əрі Президент. Республика Парламенті Демократиялық жаңару күні қар-саңында біздің республикамызды Тəуелсіз мемлекет деп жариялады. Ол нарықтық экономика, демократиялық жəне құқықтық мемлекет құру жолына нық қадам басты. Ал онда əркімге, ұлты мен дініне, қай партияға жататынына қарамастан, толық азаматтық құқ пен бостандыққа кепілдік беріледі.

Ежелгі қазақ жері табиғат байлығына тапшы емес, бірақ онда ең үлкен жəне бағалы байлық – азаматтық келі-сім бар. Сөзін қорытындылай келе Президент: «Желтоқ-сан ның 17-сі бізге тек қайғылы оқиғаны емес, сондай-ақ жаңару, ХХІ ғасырдың тəуелсіз мемлекетін құру жолына түскен Қазақстан жасаған таңдауды да еске салып отыруы керек», – деген тұжырым жасады.

Митингіде сөз сөйлеген еліміз бен республика халық депутаттары О.О.Сүлейменов, С.З.Зиманов, А.А.Княги нин, əртүрлі партиялар мен қоғамдық қозғалыстардың өкіл де-рі жиналғандарды азаматтық келісімді сақтауға, ұлт ара лық өзара тартыстың ми батпағына қарай құлауға жол бер меу-ге шақырды. Дəл осы күні кешке Алматыға келген АҚШ-тың мемелекеттік хатшысы Джеймс Бейкерді Қазақ стан республикасының президенті Н.Ə.Назарбаев мəртебелі мей манға арнайы бөлінген резиденцияда қарсы алды. Кез-десуден кейін, журналистердің сұрақтарына жауап бере ке-ліп Президент өзі мен мемлекеттік хатшы арасында жа қын, достық байланыстар орнағанын атап өтті. Қысқа мер зім ішінде бұл Дж. Бейкердің Қазақстанға екінші сапары. Оған қоса, тараптар тұрақты түрде телефон арқылы байланы-сып, мемелекетаралық қатынастардың маңызды мəселе ле рі бойынша кеңесіп отырған. Екі жақтың айтуынша бұл жо-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


46

лы Беларуссиядағы белгілі кездесуден кейін елде қалыптас-қан жағдайға үлкен назар аударылыпты. Əрине, Америка Құ рама Штаттарының Мемелекеттік хатшысы Алматыға дем біл-дембіл еріккенінен келмейтіні белгілі. Бұл жерде Еуразияның жүрегінде орналасқан алып ел, Қазақстанның геосаяси маңыздылығы сол кезден-ақ белгілі болғандығы анық болса керек.

Осының жалғасы іспеттес, келесі бір маңызды оқиға ретінде 1991-ші жылдың 21-ші желтоқсанындағы Н.Назарбаевтың бастамашылдығымен Алматыда өткен бұ-рынғы 11 одақтас республика басшыларының басын қос-қан самитті атап өтуге болады. Қазіргі қабылдаумыздағы Тəуелсіз елдер достастығы (ТМД) шын мəнісінде, осы «Алматы саммитінде» өмірге келген еді.

Əрине, мұның алдында, Н.Назарбаевтың қатысуымен 1991-ші жылдың 12-ші желтоқсанында Ашхабадта өткен Орта Азия мен Қазақстан басшыларының консультатив-тік кездесуінің жоғарыдағы Шешімге мол ықпал жасай алғандығы анық болса керек. Мəн берерлік жəйт ретінде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың «Алматы саммиті» өтіп жатқан желтоқсанның 20-шы жұл дызында Əзірбайжанның, Арменияның, Грузия ның, Беларусьтің, Қырғызстанның, Латвияның, Литваның, Мол-до ваның, Россияның, Тəжікстанның, Түркменстанның, Өз бек станның, Украинаның, Эстонияның мемелекеттік тəуелсіздігін тану туралы Жарлықтарға қол қоюын айту-ға болады. Сонымен бірге Қазақстанның Сыртқы істер министрлігіне олармен тиісті келіссөз жүргізу жəне Қазақ-стан мен тəуелсіз мемелекетердің əрқайсысымен екі жақты қатынастар орнату туралы келісімге қол қою ұсынылды. Əрине, аталған жаңадан тəуелсіздік алған мемлекеттердің барлығының Қазақстанның да тəуелсіздігін танығандығы белгілі.

Осы оқиғаларды жіті қадағалап отырған АҚШ мемлекеттік хатшысы Дж. Бейкер 1991-ші жылдың 26-шы желтоқсанында Н.Ə.Назарбаевқа телефон шалып, рес пуб ликалар лидерлерімен келіссөз туралы Президент Джордж Бушты құлағдар еткені жайында хабарлады. Мем лекет тік хатшы Құрама Штаттар бұрынғы одақтас

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


119

отандастарын шетелден қайтару саясатын жүргізіп отырған үш елдің бірі. Тəуелсіздік жылдары ішінде мұнда 100 мыңға жуық қазақ отбасылары – жарты миллиондай адам оралды. Елде қазақтардың дүниежүзілік құрылтайы жыл сайын өткізіліп тұрады.

Ол қазақ тілінің қайта түлеуі мен ұлттық мəдениетті дамыту үшін қыруар істер тындырды. Президент бастама-сымен 2006 жылдан жұмыс жасап келе жатқан «Мəдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы ұлттық сананың көтеріл-уі не ықпал етті. Мыңдаған ғалымдар ежелгі дəуір ескерт-кіштерін қалпына келтірумен, халықтың тарихы мен мəдениетін қайта жаңғыртумен айналысуда.

Жас мемлекеттің көшбасшысы Нұрсұлтан Назар-баев тың əр кезде де əлемдік тенденциялардың деңгейінде болу, жаһандық сипаттағы бастамаларды алға қою қабілеті, реформатор ретіндегі оның батылдығы мен табыстылы-ғы бүкіл əлемде мойындалды. Ұлыбританияның бұрын-ғы премьер-министрі М.Тэтчер өз уақытында соны атап көрсетті. Баға беруде қаталдығымен танымал «темір би-кеш»: «Қазір əлемде бес-алты ірі жəне өте ықпалды саясат-кер бар, Н.Ə.Назарбаев солардың қатарында тұр. Мен оған өте сенемін жəне оның Қазақстанда жасап жатқандары ның бəрімен келісемін» деп жазған.

Президент өте ауыр тиетін реформаларды жүргізді, қажет болған кезде қолайсыз төтенше шараларға дейін барды. Сын сəттерде елі мен жері үшін аянып қалмады. Жас мемлекетті аяқтан тұрғызып, оны экономикасы дамыған мемлекеттердің қатарына қосу үшін көп күш жұмсады. Соған қарамастан Қазақстанның халқы ғана өзінің Президентіне сенді.

Ол өз қызметтестеріне: «Сынға назар аудармаңдар. Егер, біз табысқа жетер болсақ, халық бізге баға береді, онда барлық сын бос болып қалады да, біз үстем болып шыға мыз. Табысқа сеніп жұмыс істейік, сонда ол келеді», деп атап көрсетті.

Нұрсұлтан Назарбаевтың табысының сыры неде? Өзі-мен бірге бағыт алған жаңа мемлекеттер ішінде неліктен Қазақстан озып шықты?

Күрделі сауалдарға қарапайым жауаптар болмайды.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


118

лық табыстар мен қоғамдық игіліктерді қамтамасыз етудің оңтайлы теңгері мін табу – өмірлік маңызды нəрсе» – деген болатын. Осыдан-ақ Ел басымыздың қазақ халқының халін жақсартуды көзде гені айқын байқалады. Оған дəлел: Қазақстанның демографиясын өсіру, студенттердің оқу ақыларына жеңілдіктер жасау, мемлекеттік гранттардың бөлінуі, жасампаз жастар үшін «Болашақ» бағдарламасының іске асырылуы жəне халық ахуалын арттыратын əлеуметтік-экономикалық жобалардың көптілігі, т.б.

Иə, тəуелсіз жас мемлекетімізді құрудағы, қалыптас-тырудағы айшықты қадамдарын ашу Елбасымыздың дана-лығы, ақылдылығы. Өзінің дана, дара саясаты Қазақстанды дамыған елу елдің қатарына қосуға жетелеуі бұл билік-тің барлық органдары мен институттары, іскер, ғылыми, сарапшы топтар тарапынан қосымша көп жігер-қайрат жұмылдыруды, керек десеңіз, көп ретте іске жаңаша қарауды, мүлде тосын тұрғыдан келуді талап етеді. Ең бас-тысы, кешенді жаңарту үдерісі еліміздің күллі халқының, қоғамның барлық топтары мен институттары ның мүддесі үшін, əрі солардың тікелей қатысуымен жүргізіледі.

Қазақстан – ядролық қарудан бас тартқан алғашқы елдердің қатарында. Ол өзінің егемендігінің алғашқы кезі-нен бастап іс жүзінде ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуі үшін күш қолдану əдісінен бүкпесіз бас тартудың өнегесін көрсетті; төзімділік, парасаттылық жəне келісім принцип-тері негізінде ол бейбітшілікті нығайту жолындағы мис-сиясын жалғастырып келеді. Бұл үлкен мақсат Қазақстан-ның бейбітшілік жолындағы – өзінің абыройын биік кө те ріп, бейбіт өмір сүруге болатынын дəлелдеген мемлекеттің позициясы.

Біз білім мен инвестициялар үшін ашық болуға тиіс-піз. Н.Ə.Назарбаев студенттерді шетелдерде оқытудың президент тік «Болашақ» бағдарламасын тағайындап, сол бойынша шетел дердің озық оқу орындарына жыл сайын 3000 жас оқуға жіберіледі.

Сонымен бірге Қазақстан Президенті өз халқының перзенті болып қала береді. Елде төзімшілдік пен келісім ахуалын туғыза отырып, ол Қазақстаннның барлық қазақ-тардың Отаны екенін де естен шығармайды. Қазақстан –

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


47

республикалардың тəуелсіздігін танитындығына жəне оның ішінде Қазақстанның тəуелсіздігін алғашқылардың бірі болып, танитындығына үміт білдіреді. Əрине, аңды сын аңдып отырса да «айтылған сөз – атылған оқ» принципі-мен жұмыс істейтін Американ əкімшілігінің өз сөзінде тұра алатындығы анық болатын.

Ал, осындай үлкен саясаттағы принципсіздік 1991-ші жылдың 27-ші желтоқсанында Н.Ə.Назарбаевтың аты на М.С.Горбачевтан келген жеделхатта көрініс тап-қан еді. Онда КСРО-ның экс-президенті: «Жуырда бер-ген интервьюлерімнің бірінде Одақтың құрамындағы респуб ликалардың егемендігі туралы айта келіп, Қазақ-стан мен Россия Федерациясының қанаттас жатқан тер-рито рияларының əкімшілік бөлінісі жайында байқау сызда бір сөзге жол беріппін. Еліміздің əкімшілік-территориялық бөлісінің талай рет, кейде тіпті қалай болса солай бұзыл у-ына жол берілгенін біздің бəріміз де білеміз. Менің аузым-нан байқаусызда шығып кеткен сөзді міне осын дай жəймен түсіндіремін. Өкінішке қарай, мұның өзі кері мағынасын-да, Қазақстанның шекарасын қайта қарау қажеттігін таны-ғандық болып табылады» деп түсіндірілуі де ықтимал.

Одан əрі ол өзінің айқындамасын баяндай келе, қалып тасып келе жатқан Тəуелсіз мемлекеттердің достас-тығында, əсіресе территориялық-шекаралық айтыс тар-ға жол бермеудің маңыздылығына тоқталады. Унита-ризм нің қалдығынан батыл түрде арыла отырып, талай ондаған жылдарға жəне тіпті ғасырлар бойына созылған біздің көп ұлтты барлық халықтарымыздың тату көрші-лігі мен ынтымақтастығы барысында жинақтаған ең зор қазынамыздың бəрін ұқыптылықпен сақтау керек-тігіне үлкен мəн беретіндігіне сендіргісі келеді. Бұрын-ғы КСР Одағына кірген басқа да мемлекеттер сияқты, Қазақстанның егемендігі мен территориялық тұтастығы-ның мызғымастығын құрметтейтінін қуаттай келіп, М.С.Горбачев Н.Ə.Назарбаевқа жəне бұқаралық ақпарат құрал дарының қызметкерлеріне осы деректерді көптеген ұлттардың адамдары ынтымақта тұрып, еңбек етіп жат-қан республиканың барлық азаматтарына жеткізу жөнінде өтініш айтқан. Əрине, бұл М.Горбачевтың дүниежүзілік

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


48

деңгейдегі үлкен державаның басшылығынан кетіп, бағы тайғаннан кейін көлгірсігені шығар. Əйтсе де, ақиқаттың үстем болғандығы айдай анық болып тұр.

Бұл Еліміздің Тəуелсіздік тұғырына қонған алғаш-қы жылдарының айшықты оқиғалары болатын. Бұдан кейін гі жылдары Тəуелсіз еліміздің саяси жүйесінде түбе-гей лі демократиялық-құқықтық реформа жасалып, ол конс титуциялы, институциялық-құрылымдық, мазмұндық-функ ция лық терең өзгерістерге түсті. Тəуелсіз Қазақ стан-ның пар тиялық жүйесінде көппартиялық институттың пай -да болуы елде азаматтық қоғам қалыптасуының маңызды белгісі болды. Саяси партиялар мен қозғалыстардың пайда болып, дамуы қоғамның саяси жүйесінің пəрменділі гін көрсетеді, мемлекеттің демократиялық табиғатының ны-ғаю ының маңызды факторы болып табылады.

Осылай, Еліне елеулі істерімен танылған Елбасыға халқы 1999 жылдың қаңтарында жəне 2005 жылдың жел-тоқсанында да сенім білдірді. Өткен жылы өзінің пре-зиденттік мандатын жеті жылға жалғастырған Елбасы өзінің жаңа Жолдауында «Əлеуметтік-экономикалық жаң-ғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында Ел Президенті 2015 жылға қарай жоғары табысты елдер қатарына ену міндетінен бастау алатын алдағы кезеңдегі мемлекет дамуының 10 басты бас ымдылықтарын айқындап берді. Осындай əлеуметтік жаңғыртудың Қазақстанның барлық жауапты күштерінің – партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің, шығармашы лық жəне кəсіптік одақтардың, бұқаралық ақпарат құралдары-ның Қазақстанның барлық патриоттарының қызметіндегі ортақ мəселе екендігіне ерекше тоқталған болатын. Олай болса баршамыз Ұлы Отанымыздың бақуатты болуына бірге атсалысайық!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


117

беделі төмен деген емес. Халық басшысына сенді.Жұрттың көбі үй салудың оңай емес екендігін біледі.

Ал біздің ортақ үйіміз – Қазақстан сияқты жас мемлекетті құрып орнықтыру бұдан əлдеқайда қиын болғаны белгілі. Мемлекет құрылысы біздің болашақта қандай мемлекетте өмір сүретінімізді анық бейнелейтін нақты, бас жоспары болуын талап етті.

Бейбітшілік пен тыныштық, бүгіндері басымыздан өткеріп отырған экономикалық қауырт шақ жəне азамат-тарымыздың өмірлік құштарлығы, өз күштері мен ертеңгі күнге деген сенімдері, біз үшін үйреншікті құбылысқа айналып отыр. Мемлекетіміздің қалыптасу кезеңдерінде халыққа тіпті де етене емес шешімдердің өздері – күштесу əдістерімен, ерік-жігерді барынша шоғырландыру, аса зор өмірлік күш-қуат жұмсау арқылы жүзеге асырылды.

Бүгінде Қазақстандағы реформалар тəжірибесінің нəтижелі екендігін халықаралық сарапшылар ғана емес, сонымен бірге əлемдегі басты мемлекеттер лидерлерінің өздері де мойындап отыр.

Қазақстанның көшбасшылығы сəтті таңдап алынған өтпелі дəуірдің саяси-экономикалық үлгісіне негізделген. Ол – күшті президенттік билік жəне оған қоса жедел де қарқынды экономикалық реформалар. Біздің үлгінің мəні мемлекеттік билікті əлсіретпестен, нарықтық экономиканың негіздерін жасауға жəне демократияландыруға бағытталған.

«Қазақстан жолы» бұл – жалпы конституциялық ере-же лерді ғана емес, сонымен бірге саяси режимді, инфра-құрылымды жəне демократиялық қатынастарды қамти тын саяси үлгі. Бұл жолда Тұңғыш президентіміз Н.Ə.Назар-баевтың үлесі ерекше. Елбасымыздың елеулі саясаты, ең-селі ерен еңбегі Қазақстанның өркендеп, дамуы үшін үл кен үлес қосқанын айта кеткеніміз жөн болар. Өзіндік саясатын, өзіндік басқару жүйесін жүргізіп отырған Елбасымыз Қазақстанды бүкіл əлемге мойындатты. Өзінің жыл сайынғы Жолдауында да қазақ халқын үлкен биік белестерге жетелеп, жеткізуге үстеп отыр. Елбасымыз өзінің кезекті 2012 жылғы 27 қаңтардағы жолдауында: «Қазақ стан жолының жаңа кезеңі – экономиканы нығайтудың, халық тың əл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттері. Қазақстан үшін экономика-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


116

Қазақстан – Орталық Еуразия алабындағы ғажайып, əрі қайталанбас тарихы бар байырғы өркениетті өңір. Бұл жерді мекен еткен көшпенділер мен отырықшылардың бір-бірімен шендескен əлемі ғасырлар қойнауында талай-талай ұлыстар мен қағанаттарды дүниеге əкеліп мəдениеті мен діні жаңғыра түлеп, əйгілі күре жолдардың үстінде саудасы қызып, шығыс пен батыс арасы тұтастанып жататын болған.

Қазақтар ешқашан соғыс бастап көрген емес. Бірақ, беймаза көршілерінің шабуылына табандылықпен тойтарыс беріп, азаттығы мен дербестігін сақтап, Отан шекарасын қорғап қалған. Ұлттың қанында бар бейбітшілік сүй гіш қасиеті бүгінгі мемлекеттік саясатты құруда негізгі рөл атқаруда.

Екі жүз жылға жуық тəуелсіздікке қол созған Ұлы дала ның жүрегі – Қазақстан, тағдырдың жазуымен, бұл ар-манға тек екінші мыңжылдықтың шегінде ғана ие болды. Қазақтар ертеден-ақ басшы біреу, қалғандары оған тіреу болу керек деген ұғымды қолдап келді. Сол себепті де 1991 жылы қазақстандықтар Н.Ə.Назарбаевты өзінің тұңғыш Президенті етіп сайлады.

Ол формалды-заңдық акт емес еді, таңдау қағидаларға немесе дəстүрлерге сəйкес жасалған жоқ. Халық одан не істеу керек екенін білетін адамды түйсікпен сезіне білді. Н.Ə.Назарбаев шешім жасауда сақ жəне оларды жүзеге асыруда батыл реформатор рөліне деген əлеуметтік сұранысты ақтады. Содан бері оның халық арасындағы

Анагүл ИСЛАМОВА,

«Экономика жəне бизнес» институтының 2-курс студенті

өр тұлға

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


49

В преддверии празднования Дня первого Президента РК преподаватели кафедры Философии и культурологии юридического института совместно с отделом социальной и воспитательной работы ТарГУ им. М.Х. Дулати провели круглый стол, на котором была обсуждена очень важная тема, затрагивающая пути основных направлений развития образования в Казахстане. Глава нашего государства уделя-ет огромное внимание состоянию образовательной систе-мы, потому что речь идет о будущем Казахстана.

Как известно, 5 сентября 2012 года на базе Назарбаев университета Глава государства Н.А.Назарбаев наметил ос-новные направления развития образования на ближайшее десятилетие, где в свою очередь ориентировал молодежь на защиту интересов Независимого Казахстана. Прежде всего, это устойчивый и сбалансированный рост нашей эко-номики, внутриполитическая стабильность и консолидация общества, развитая инфраструктура, снижение уровня без-работицы, и, конечно же, повышение качества образования и здравоохранения, конкурентоспособность человеческого капитала. Эти и другие факторы нашего благополучия ста-ли предметом обсуждения круглого стола на тему: «Строи-тельство общества знаний как главный вектор модернизации системы образования». Лекция Назарбаева явилась важным

Роль Президента в формировании нового видения

образования в Казахстане

Людмила КУДЛАЙ,

старший преподаватель кафедрыфилософии и культурологии,

отличник образования РК

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


50

событием. Все то, на что обратил внимание наш президент очень важно как для внутреннего, так и для внешнего раз-вития страны. В наше время люди конкурируют не только материальными благами, но и системами общественных ценностей. Считаю, что и наша студенческая молодежь должна своевременно откликнуться на такое важное собы-тие и сегодняшний круглый стол тому подтверждение, так как наша главная задача проанализировать основные тези-сы лекции президента, каждый студент сам по себе стано-вится вектором развития республики в будущем.

Исходя из доклада интерактивной лекции президен-та, основной акцент заседания круглого стола был сделан на презентацию интеллектуального творчества студентов ТарГУ им. М.Х.Дулати. По замыслу Н.А.Назарбаева, благо-даря решению задач в области социально-экономического и политического развития, позволят республике претворить в жизнь амбициозную идею – войти в число 50-ти конкурен-тоспособных стран мира. Ключевым же конкурентным пре-имуществом казахстанской экономики должен стать высо-коквалифицированный, мобильный человеческий капитал. Для решения таких ключевых категорий конкурентоспособ-ности как вопросы образования и науки необходимо актив-ное использование инновационных методов в непрерывной системе профессионального образования и академической мобильности студента. В процессе обсуждения запланиро-ванных вопросов тема академической мобильности студен-та вызвала особый интерес у присутствующих, подробное разъяснение и глубокий анализ в этой области дал директор юридического института Нурманбетов К.Е.

Следует отметить большую роль профессорско-препо-давательского состава Таразского государственного универ-ситета, которые вкладывают много энергии и энтузиазма в деле подготовки высококвалифицированных специалистов, почти каждый из нас являются научными руководителями студентов, этим самым вкладывая в них свой профессио-нализм. Студенты активно участвуют в республиканских олимпиадах по профессиям, всевозможных научно-прак-тических конференциях при этом многие из них занимают призовые места, награждаются дипломами. Это является

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


115

ка сының Конституциясы жасалып, қабылдануына зор үлес қосты, Елорданы Астанаға көшіру идеясын жүзеге асыр ды, «Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді стратегиясын жасап ұсынды. Тəуелсіздік алғалы бергі əр жыл осындай тарихымызға алтын əріптермен жазылып қалған, маңызды оқиғаларға толы. Биыл ғана жарияланған «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» мақаласында Елбасы-мыз мемлекетіміздің ең ұлы мұраты – əрбір азаматының тауқымет көрмей, бақуатты тіршілік кешуі екендігін жария етті.

Біз, жастар Елбасын əрқашанда үлгі-өнеге тұтамыз. Ұлт көшбасшысының ұстанған бағыты мен бастамалары «Жас Отан» жастар қанатының күні кеше өткен ІІ сьезінің қорытындыларынан айқын көрініс тапты. Еліміздің барлық түкпірінен келіп, Астанада бас қосқан жастар 2020 жылға дейінгі «Жастар-Отанға!» стратегиясын қабылдады. Бұл тарихи құжат еліміздің барша жастары үшін жаңаша бағыт-бағдар белгілегендігімен маңызды. Сондай-ақ, сьезде Мем-лекет басшысы Жастар бастамасы қорын құруды тапсырды.

Мен оқып, білім алып жүрген М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекетік университетінің студенттері үшін де жастар стратегиясының қабылданылуы қуанышты оқиға болды. Əрқайсымыз да онда көрініс тапқан міндеттерді жүзе ге асыруға өз үлесімізді қосатын боламыз.

Инновацияның негізі тіректерінің бірі математика ғы-лы мы мен білімінің дамуында жатқаны белгілі. Өйткені, математика пəнін тектен-текке ғылымдардың патшасы ата-маған. Менің математик болуды таңдауым да осыдан. Өзім-нің мыңдаған құрбыларым сияқты менің алдыма қойған мақсатым – Елбасының «Сендерге өзді-өздеріңмен үздіксіз жұмыс істеп, өз білімдеріңді, кəсіби құзырлылықтарыңды арттыру қажет» деген кеңесін үнемі есте ұстап, білім мен ғылым жолында жаңа жетістіктерге жету.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


114

дерді Интернет алмастыра алмайтын белсенді түрде жан-жақты дамуға, спортпен, өнермен айналысуға, шет тілдерді үйренуге, отандық жəне əлемдік əдебиеттің терең мұра-ларын танып-білуге шақырамын. Сендердің бəрің лайықты өмір дің, əл-ауқаттың, жаңа өмір сапасына қол жеткізудің тек еңбек арқылы ғана келетінін есте сақтауларың керек» – деді. Елбасы жастардың Қазақстанның келешегі үшін тарихи жауапкершілік арқалайтын азаматтар екендігін, олардың осы жауапкершілікті сезіне білулері керектігін де атап көрсетті. Жоғары оқу орындарында оқып жүрген, ғылым жолына түскен жастардың Қазақстанның өз ғылымы мен технологиясын, өзіндік ұстанымын жасайтын ғылым иесі болуы тиіс екендігін де естен шығармай, Тəуелсіз қазақ елінің білімді жастары, өз соқпақтарын салып, оны елді дамуға бастайтын даңғылға айналдыруға тиіс екендігін де ескертті.

Беделін бүкіл əлем мойындаған Ұлт көсемінің жас тар ға берген осынау ұлағатты тапсырмалары əр жас жү рек үшін зор ынтамен жүзеге асыра тын абы рой лы міндет, айқын мақсат десек артық айтқандық емес.

Білім мен ғылымды талмай меңгерудің жарқын үл гі-сін Елбасымыздың өмірбаянынан көруге болады. Сту дент-тер алдында оқыған дəрісінде «Сендер менің жұмыс шы шекпенінен өсіп шыққанымды білесіңдер» деп өзі айт-қандай, еңбек жолын Теміртау қаласындағы «Қазметал-лургқұрылыс» тресінің жұмысшысы болып бастаған, кей ін Қарағанды металлургия зауытында шойын құюшы, дом на пешінің көрікшісі, диспетчер, газ айдаушы болған бола шақ Президент үнемі білімін көтеріп, оқып, ізденген. Балаң жігіт кезінде алыстағы Украинада кəсіптік-техника лық учи ли щені, Қарағандыда жоғары техникалық оқу орнын тə-мам дағанына хабардармыз. Кейін республикамызда саяси жəне экономикалық реформаларды табысты жүргізу үшін қаншама білім кенін қопарған орасан ерлігіне де қанық пыз. Қазақстан Республикасының тəуелсіздігін жариялаған-нан бері Тұңғыш Президентіміз еліміздің Біріккен Ұлт тар Ұйымы құрамына кіруіне негіз жасады, Ұлттық валюта – теңгенің енгізілуін жүзеге асырды, Қазақстан Республи-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


51

подтверждением тем словам Президента, где он говорит о том, что государство создало максимально благоприятные условия для учебы студентов и самосовершенствования, чтобы стать профессионалами востребованными в любом уголке земного шара и чтобы смогли обеспечить Казахста-ну в ХХI веке развитие успеха, благополучия и признания – это и есть миссия каждого студента в будущем и вместе с этим, ответственность каждого из вас перед предыдущими поколениями. Молодые казахстанцы должны помнить, что гражданин – это не только права, но прежде всего великая ответственность за себя, свою семью и нашу Родину.

Поскольку тема круглого стола имела непосредствен-ное отношение к образованию как важному вектору в раз-витии нашего общества, следует остановиться на словах Н.А.Назарбаева, которые произвели неизгладимое впечат-ление не только на студенчество, но и на нас, преподавате-лей. Он назвал стремление к знаниям – одной из непреходя-щих ценностей. Мировые эксперты прогнозируют острый дефицит квалифицированных кадров. Согласно прогнозам, к 2020 году мировой рынок труда будет дополнительно нуждаться в 40 миллионах работников с высшим образо-ванием и 45 миллионах специалистов с профессионально-техническим образованием. Особым дефицитом уже сейчас пользуются инженеры, врачи, химики, биологи и другие представители «точных» и «естественных профессий». И это одна из проблем, которую нам решать. Несомненно, что знания студентов – это результат кропотливого труда. И чем больше вы трудитесь и стремитесь к самообразованию, тем больше познаете. Знания – это и есть экономический ресурс нашего государства, поэтому оно последовательно модер-низирует национальную систему образования, приближая ее к международным стандартам.

И мы гордимся тем, что на ше государство в течение последних трех лет находится в четверке лидеров по Ин-дексу развития образования ЮНЕСКО среди 129 стран мира. В качестве примера Президент говорил о реализации программы «Болашак», которая была принята в 1993 году и стала первым краеугольным камнем в реализации казах-станской модели инновационного образования.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


52

В своей интерактивной лекции глава государства уде-лил особое внимание качеству высшего образования. Он приводит в качестве примера один из слоганов Гарвардско-го университета, который гласит следующее «обучение в течение всей жизни уже не альтернатива, а насущная не-обходимость». Поэтому качественное образование, которое вы получаете, является лишь стартовым интеллектуальным капиталом. Вам нужно непрерывно работать над собой, по-вышать свое образование, профессионализм, т.е. «образо-ванный человек – это тот, который знает, где найти то, чего он не знает» Этими словами немецкого философа Зиммеля Президент завершил свою интерактивную лекцию.

О достижениях и проблемах в вопросах развития об-разования, высказала свое мнение специалист управления внутренней политики Акимата Жамбылской области Базар-бекова А. Решение многих проблем, связанных с улучшени-ем качества образовательного процесса, во многом зависит от активности самих студентов, об этом и о многом другом говорила в своем выступлении начальник социального от-дела областной газеты «Знамя труда» Конысбаева Л.С. Мо-дератор круглого стола доцент, кандидат философских наук кафедры «Философии и культурологии» Мамедова П.И. в ходе заседания особое внимание обратила на то, что в со-ответствии со стратегией развития нашего вуза, равно как и с общей стратегией развития системы образования, наука и преподавательская деятельность должна ориентировать-ся на применение инновационных технологий, а также на академическую мобильность для пополнения опыта и улуч-шения качества преподавания. В процессе работы препода-ватели сталкиваются с рядом проблем, касающихся базовой подготовки студентов, несоответствия учебных программ с потребностями и реалиями сегодняшнего дня. В связи с этим следует усилить языковое обучение как государствен-ного, так и мировых в соответствии с выбранной профес-сией.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


113

Көреген де дана басшы екендігін бүкіл əлем таныған еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назар-баев жастарға айырықша үміт артады, оларды елдің ертеңі деп қарайды. Қазақстанның гүлденуін де отаншыл, мемлекетшіл, білімді, еңбексүйгіш осы ұрпақпен тікелей байланыстырады. Қазақстан халқына арнаған жыл сайынғы Жолдауларында, келелі жиындарда сөйлеген сөздерінде Ел басының жастар саясатына үлкен маңыз беруінде де осындай сыр жатыр.

Соңғы жылдары ғана мемлекет басшысының баста-масымен жалпыұлттық «Ауыл жастары», «Дипломмен – ауылға!», «Жастар тəжірибесі» жəне «Жасыл Ел» сынды жас тардың жобалары жұмыс жасалды.

Білім жəне ғылым министрлігінің құрамында Жастар саясаты жөніндегі комитеттің, ал, аймақтарда, сəйкесінше басқармалардың құрылуы да Елбасының тікелей нұсқауы-мен жүзеге асты.

Бүгінде жастар қоғамдық қозғаушы күшке айналып отыр. Елбасы осы жөнінде үнемі айтумен қатар жастардың сапалы білім алуы, белсенді болып, көздеген мақсаты, алдына қойған межесі болуы тиістігін əркез ескертумен келеді.

Қазіргі білім қуған жастар қандай болуы керек? Биыл жаңа оқу жылы басталар алдында «Назарбаев уни-верситетінде» оқыған «Қазақстан білім қоғамы жолында» атты лекциясында студенттерге арнап Елбасы: «Мен сен-

Нұрайым БЕК,

«Технология жəне ақпараттық жүйелер»


БIЛIМДI ЖАС ЕЛБАСЫ НАЗАРЫНДА

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


112

жаршысы; алымды да, алғыр басшы; көреген саясаткер.Жылдар өтер, жүздеген, мыңдаған жылдар өтер, бірақ

Қазақстан Республикасының Президенті Ұлт көшбасшы сы Нұрсұлтан Назарбаев жаһандық əлемнің тарихында өзінің лайықты жəне ерекше даңқты орнын алады.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


53

Мыңжылдықтардан бастау алатын ұлы даланың көне шежірелері əдетте өркениет атаулының кіндігі болып табы-лады. Ұлы далада салтанат құрған сан ғасырлық өр кениет мемлекеттік тарихты жасады. Демек, Еуразия атты алып құрлықтың барша мəдениеті мен өркениеті ұлы даламен тығыз байланысты. Сол ұлы даланы мекен еткен дала перзенттерінің оның ішінде қазақ халқының алдында жаңа мемлекет құру идеясы тұрды, халықтың оның күр делі мəселелерін үздіксіз шешуіне тура келді. Солай Еура зия құрлығында мақсаты айқын, межесі биік Қазақстан Рес-публикасы атты мемлекет құрылды. Оның көш басында Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев тұрды.

Қазақстан мемлекетінің жиырма бір жылдың ішінде қалай қарыштап дамығаны, əлемдік аренада қандай бедел-ге ие болғандығы, халықаралық деңгейдегі рөлі əрбір қазақ қа аян. Тəуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы қиын-қыс тау кезең де халықтың көз алдында. Ғасырлар бойы бабалар дың асыл арманы болып кеткен «Тəуелсіздік» атты қастер лі ұғым қазақ даласында да пайда болды. Қазақ санасында қалыптасып, өзгеше сипат алды.

Егемен еліміздің басшысы Нұрсұлтан Назарбаев бас-қа мемлекеттермен ғасырлар бойы қалыптасқан эконо-ми калық, рухани жəне саяси байланыстарды үзген жоқ. Қазақстан мемлекеті заманауи мемлекетаралық қатынас-тарда да өзінің тың идеясымен əлемді өзіне қаратты. Ел-басы ның Еуразияшылдық идеясы жаңа бағытта, жаңа

Асылхан КЕНЖЕБЕКОВА,

«Заң» институтының аға оқытушысы, құқық магистрі

Еуразиялық идея жəне Елбасы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


54

тұрпатта өрбіді. Алдымен Нұрсұлтан Əбішұлы айтулы идеяны жүзеге асыру үшін Еуразиялық бірлік идеясы төңірегіндегі белді саясаткерлер мен белгілі ғалымдардың, сарабдал саясаткерлердің ғана емес, сонымен қатар тəуелсіз мемлекеттердің қарапайым азаматтарының да санасына сіңірді.

Өткен ғасырдың екінші жартысында көрнекті ғалым Лев Гумилевтің бастамасымен бірқатар ғалымдардың еу-разия шылдық ұғымын ғылыми кеңістікке алып шық қан-дығы белгілі. Дегенмен, бұл философиялық ұғым ға лым-дардың хатында теория ретінде келе жатқан еді. Осы нау ас қақ ұғымды Нұрсұлтан Назарбаев саяси арен аға алып шықты. Аталған формула тұтас құрлықты ұйыстыр ған ық-палдастық тұжырымдамасы ретінде тіпті жаңа келбет ке, жаңа сипатқа ие болды. «Еуразиялық Одақ қажет. Бұрын ғы Кеңес Одағының Республикаларын біртұтас қоғам құру ға тарихтың, тағдырдың өзі дайындағандай. Бізге байланыс пен басқарудың тетіктері мен тəсілдері ортақ, біздің мен-талитетіміз, бүкіл болмыстарымыз ұқсайды. Бір-бірі мізге сенім білдіру маңдайымызға жазылған. Біз Одақ деген сөзден қорықпауымыз керек. Жанымызда Еуропалық Одақ та тамаша өмір сүріп жатыр емес пе» деген еді ҚР Пре зи-денті Нұрсұлтан Назарбаев 1994 жылғы наурыз айында М.В.Ломоносов атындағы Мəскеу Мемлекеттік универ-ситетінің ұстаздары мен ғалымдарының алдында сөйлеген сөзінде.

Еуразиялық идеяның басты өзегі – экономикалық ғана емес, рухани бірлікті де лайықты деңгейде сақтай отырып, əр мемлекеттің өз идеясымен дамуына толық мүмкіндік беру болып табылады. Идеяның бағыты дұрыс, бағдары айқын болғандықтан да бүгінде бұл бастамаға белгі лі ғалымдар мен саясаткерлерден бастап қарапайым еңбек адам дарына дейін қызу қолдау көрсетіп келеді. Сондықтан да бұл идеяның тарих үшін маңызы зор болмақ.

Еліміз əлемдегі ядролық қарудан ең бірінші болып бас тартқан мемлекет. Барлық мəселелерді бейбіт жолмен шешуде басқа мемлекеттерге үлгі көрсетуге лайық десе де боларлықтай. Сондықтан Нұрсұлтан Назарбаев еура-зия лық интеграцияны еріктілік пен теңдік негізінде

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


111

Астана қаласы карта бойынша түркі елдерінің дəл орта-сын да орналасқан, сондықтан болашақта «Астана» атауы тек қазақ елінің ғана емес бүкіл түркі елдерінің астанасы-на айналмайтынына кім кепіл. Түркия президенті Абдол ла Гүл мырза Н.Ə.Назарбаевқа «Түркі əлемінің көшбасшы-сы» деген атақты тегін бермесе керек.

«Қазақстан-2030» стратегиясында көзделген мақсат – ұлттық бірлікке, əлеуметтік əділеттілікке, бүкіл жұртшы-лықтың экономикалық əл-ауқатын жақсартуға қол жеткізу үшін тəуелсіз, гүлденген жəне саяси тұрақты Қазақстан мемлекетін орнату. 2030 жылы Қазақстан жедел өркендеп келе жатқан үш аймақтың – Қытайдың, Ресейдің жəне Мұ-сылман əлемінің арасындағы экономика мен мəдениетті байланыстырушы буын рөлін атқаратын болады. 2030 жылы Қазақстан күрделі жолдан ойдағыдай өткен жəне дамудың кезеңіне нық қадаммен аяқ басқан ел болады.

2011 жылы Қазақстан беделді халықаралық институт-тардың бірі – Ислам Конференциясы Ұйымының төр-ағалығын өз қолына алды. Ислам Конференциясы Ұйымы үлкендігі жағынан Біріккен Ұлттар Ұйымынан кейін екін-ші орынды иемденетін беделді халықаралық бірлестік. Еліміздің аса ірі халықаралық ұйым төрағалығына сайлануы Ұйымға қатысушы мемлекеттердің елімізге көрсетілген жоғары сенімі болып табылады.

Еліміз тұңғыш президентімен бірге биік шыңдарды бағындырып келеді. Қазақстанның қайсар тұлпардай алға үдеп шауып бара жатқанына өзге мемлекеттер таңдана да, қызыға қарайды.

«Құдай қазаққа қырын қарамаған: пейіліне сай етіп ұлан-ғайыр жер берген, астын-үстін толтырып кен берген, мейірбан ақ көңіл, адал ел берген, жаны үшін малын, ары үшін жанын садаға ететін ер берген» деген сөздер бекер айтылмаса керек.

Елбасы қазіргі таңда үлкен белестерге жетіп, əлем мойындаған жəне халқына адал қызмет еткен биік тұлға жəне Н.Назарбаев: Қазақстанның тұңғыш пре зиденті; Қарулы күштердің Жоғарғы Басқолбасшысы; Қазақстан халықтары Ассамблеясының төрағасы; Қазақ тардың Дүниежүзі Қауымдастығының төрағасы; «Ғасыр адамы»; Əнұранның авторы, жазушы; Бейбітшілік пен қауіпсіздіктің

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


110

Қазақ халқы Тəуелсіз Қазақстанның кешегі, бүгінгі жəне болашақ жетістіктерін тікелей тұңғыш Президенттің атымен байланыстыратыны сөзсіз. Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев – ол Ұлттық Көшбасшы, одан əрі тереңдесек, тек ұлттық қана емес, ғаламдық маңызды бастамалардың авторы, іргелі қайта құруларды жүзеге асырушы саяси қайраткер.

Н.Ə.Назарбаев «БҰҰ-ға ядролық қарусыз əлем жалпы дек ларациясын» қабылдауды ұсынды. Бүгінде біз жаһан-дық ядролық қаіуіпсіздік саласында көшбасшы болып қалудамыз. Қазақстан əлемде өз еркімен ядролық қару-дан бас тартқан жалғыз мемлекет болып табылады. Қазақ-станның бұл бағыттағы бастамалары мен қадамдары əлем-де жоғары бағаланып отыр. Осындай дана шешімге бара білген дүние жүзіндегі жалғыз мемлекет – Қазақстан, жал ғыз саяси қайраткер – Нұрсұлтан Назарбаев екендігі қуаныш, бақыт!

Елбасы қазақ елінің айналасындағы мемлекеттер-мен шекараларын анықтады. Халықаралық қоғамдастықта Қазақстан мемлекетінің беделін адам сенгісіз дəрежеге көтерді. Бұл – керемет табыс.

Елбасының ұзақ жылдардан кейін қайта табысуға мүмкіндік алған түркі мемлекеттері мен халықтарының саяси, мəдени жəне ғылыми тұрғыдан ынтымақтасу іс-шара ларында рөлі зор болғанын бүгінде əлем мойындап отыр. Еліміздің астанасын Алматыдан Ақмолаға көшіріп жəне «Астана» атауының астарында терең мағына жатыр.

Айбек КӨПЖҮРСІНОВ,

«Заң» институтының 4-курс студенті

Елi үшiн еңбек еткен Елбасы!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


55

жүзе ге асыруды ұсынды. Тəуелсіз мемлекеттер қазірде еуразиялық интеграцияның негізгі қатысушылары болып табылатындықтан, бұл мемлекеттер еуразиялық саясаттың мықты жəне ықпалды субъектілері болып есептеледі. Қай кезде де Елбасының авторлық идеясынан туындап, аз уақыт тың ішінде-ақ зиялы қауым мен қарапайым халықтың тарапынан мейлінше қолдау тапқан еуразиялық идея – Қазақстан тарихының жаңа беттері.

Бұл тұрғыдан да қазақ халқы əлем алдында өзіндік болмысымен ерекшеленеді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің тың идеясымен, жарқын бастамасымен бабалар аманатына қылау түсірмей, осынау ұлы даланың қасиеті мен халықтың тегін өзгелерге де мойындата білді. Нұрсұл-тан Əбішұлы қазақ халқының алдында екі бірдей тарихи рөлді өз мойнына алды. Тəуелсіз мемлекеттің іргесін қала-ды жəне оның жолын жаңғыртты. Ал, тарихта мұндай жауапкершілікті толықтай көтере білу, халық сенімін бар-ынша ақтау – сирек құбылыстардың бірі. Елбасы қазақ -стандық қоғамды «Қазақстан халқы» деген жалпы адамзат-тық идея аясына біріктіре келе, мемлекеттің маңызды міндеттерін алға қойды.

Бүгінде Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың Еура-зиялық идеясы алып құрлыққа өзінің өміршеңдігін дəлел-деді. Бұл жағдай Кеден Одағын, Біртұтас Экономикалық Кеңіс тікті құру барысында, сонымен қатар мемлекет бас-шы ларының 2015 жылға қарай Еуразия Экономикалық Ода ғын құру туралы шешімін қабылдау кезінде анық көр-ін ді, сол себепті идеяны қолдаушылардың саны уақыт өт кен сайын артып келеді. Сондықтан Еуразиялық Одақ идея сы ешбір мемлекеттің ұлттық тəуелсіздігіне нұқсан келтір мей, тек қана Еуразия жұртшылығының экономикалық əлеуе тін арттыра түсу жолында қызмет етпек.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


56

В причинно-следственной цепи все текущие события можно рассматривать как следствие предыдущих и как причина будущих событий. Поэтому хотелось бы отметить, что к современному уровню цивилизации, на наш взгляд, привели две вещи: наивное любопытство, переходящее в жажду знаний и стремление объединиться (интеллектуаль-но, физически для решения совместных проблем) начиная с доисторических времен развития человечества. И как ре-зультат, мы наблюдаем сегодня современное состояние об-разовательного пространства и процесс глобализации во всей сфере человеческой деятельности, в том числе и об-разовательной.

Если рассматривать этапы реформирования отечествен-ной образовательной системы со дня получения суверени-тета нашей страны, то можно заметить отдельные этапы болезни роста, которая проявилась как перенасыщение небольшой страны всевозможными университетами и ин-ститутами, а также перекосами в подготовке кадров по от-дельно взятым специальностям. Например, в конце 90-х и в начале 2000-х годов только в городе Таразе насчитывалось более два десятка вузов и филиалов. При этом большинство их не имели соответствующих материально-техническую

СИСТЕМА ОБРАЗОВАНИЯ КАК ОТРАЖЕНИЕ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ СИТУАЦИИ

Система образования Республики Казахстан

в постсоветский период

Алдаберген МАЛИБЕКОВ, директор Департамента по учебно-методической работе

Сатжан ШОТАНОВ, руководитель сектора учебно-методического

отдела

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


109

тұруға да болатындығын жақтағандардың да аз болмағанын жазған еді.

Тіпті Қазақстан, ядролық қаруды қаласа оны ұстаудың экономикалық шығындарын да оп-оңай көтере алады дегендер де аз болмапты. Бірақ сол пікірлердің бəрін де Ел басының «Қандай қажеттілік пен мүдде желеу етілсе де, енді біздің жерде ешқашан атом мен сутегі бомбалары жарылмайтын болады. Өйткені, ешқандай қажеттілік, оның үстіне əскери сипаттағы қажеттілік кейінгі ондаған ұр-пақ қа басқарылмайтын тізбекті реакцияның зардаптары тие беруіне татымайды», – деген жауабын қайтарды. Дана Елбасымыз бүгінде сол жолда қажырлы түрде тер төгіп, еңбек етіп келеді.

«Полигонның жабылуы – оның бүкіл тажалды инфра-құры лымын жай ғана құрту жəне сынаққа тыйым салу емес» деген Елбасы бүгінде Семей сынақ алаңындағы сан-салалы сауықтыру шараларының жоспарлы, жүйелі түрде жүруін де айрықша назарда ұстап отыр. Бұл жұ-мыстар табандылықпен жүрген жағдайда ғана Қазақстан тарихындағы бұрын-соңды болмаған тағы бір қасіретті кезеңнің зардаптары жойылар еді.

Бүгінгі Елбасының əлем алдында көтеріп жүрген баста-маларының түпкі мақсаты да осы екені сөзсіз. Сондықтан да Н.Ə.Назарбаев «Ұлттық экономиканың қаз тұруының, дəстүрлі ұлтаралық татулықтың жəне басқа елдермен тату көршілік, өзара пайдалы қарым-қатынастың қажетті эле-менті ретінде берік те іргелі бейбітшіліксіз мемлекеттің бақытты болашағы жоқ, болуы да мүмкін емес» деген сөзді қайталаудан жалыққан емес.

«Салтанаты жарасқан қаласы бар, байтағы ұшан-теңіз даласы бар, аруақ қолдаған бабасы бар ел екендігімізді мақтан етейік!» – деп Елін сүйген, Елі сүйген Елбасымыз айтқандай осындай Тəуелсіз, тату-тəтті, айрандай ұйыған елде өмір сүріп жатқанымызға алдымен Жаратушымызға, екінші – Елбасымызға мың алғыс!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


108

ядролық сынақ полигонында 40 жыл бойы, соның ішінде 14 жыл ашық далада жарылған бомбалардан тараған радиация 300 мыңнан артық шаршы шақырымды шарпып, адамдардың денсаулығына, қоршаған ортаның флорасы мен фаунасына орасан зор зиян келтіргенін жақсы білеміз.

Көпбалалы болып келетін қазақ отбасыларында бұ р ын болып көрмеген рак, лейкемия, ерте катарак болу, тубер-кулез, аллергия, глаукома, жүрек-қан тамырлары, тері жəне жүйке аурулары қаптап кетті. Балалардың екі басты, қолсыз, бүйрексіз т.б тууы көбейді. Ал жайдан-жай əлсіреу, бас айналу, шаштың түсуі, суицид секілді көріністер жаппай орын алды. Осындай жағдай мал басында да көбейді, отар қойдың бір сəтте жүні түсіп немесе жаппай соқыр болып қалуы секілді сұмдықтарды қазақ елі ғана бастан кешкен шығар. Миллионнан артық гектар жер ұзақ жылдарға жарамсыз болып қалды...

«Барлық жауапкершілікті мойныма ала отырып, өзім -нің жарлығыммен Семей ядролық сынақ полигонын жа был-ды деп жариялаймын. Ядролық тарихтың бір беті ауда рыл-ды», – деп бастаған Президент Нұрсұлтан Назарбаев тың осы дан 21 жыл бұрын халыққа жариялаған үндеуінің күші бүгін де өз маңызын жойған жоқ. Бұл Елбасының барын -ша дана, батыл шешімі еді. Ұзақ жылдар өткен соң, дүние-жүзі қауым дастығы Қазақстанның ұсынуымен осы күнді «Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні» деп жария лауы осы сөзімізге дəлел болады.

«Нью-Иоркке алғаш аяқ басқанымда, Біріккен Ұлттар Ұйымының бағында Е.Вучетичтің атақты қола ұстасының туындысын көрдім. Иса пайғамбардың кітабынан адамдар «Семсерінен соқа, найзасынан орақ жасайтын, халыққа халық семсер сілтемейтін, «соғысуды қайтып үйренбейтін» заман туралы сөздерін оқыдым. Мені адамдар сипаты мен тағдыры типологиясының əмбебаптығы, оларда орын мен заман өзгешелігіне қарамастан, жақсылыққа, өркендеуге, тыныштыққа, зорлық жасамауға ұмтылыс басым екені таң қал дырған уақыт та келді, – деп жазды кейін Елбасы «Бейбітшілік кіндігі» кітабында. Осы кітапта Қазақстан-дағы ядро лық статус-квоны сақтап қалып, ғаламдық та, аймақтық та деңгейде саяси мүдделердің айқындалуын күте

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


57

базу и научно-педагогических кадров, не говоря уже об истории вуза и опыта образовательной деятельности.

Хотя подобный бум появления многочисленных вузов был востребован, так как после развала советской системы образования, где был более жесткий отбор абитуриентов и достаточно высокие требования к знаниям обучающихся вдруг кануло в лета, а вместо него появились «вузы одно-дневки», которые за относительно небольшую плату за об-учение сулили подготовку специалиста высокой квалифи-кации и выдачу диплома государственного образца.

Неискушенным потребителям образовательных услуг, подобная либерализация высшего образования была на-ходкой. Она решала сразу ряд актуальных проблем: воз-можность поступления в вуз выпускников школ со слабы-ми базовыми знаниями, надежда на трудоустройство после окончания вуза, отсрочка от армии и временная занятость детей. Решая проблемы простого обывателя, парад вновь испеченных вузов на пустом месте, мягко говоря, нисколько не способствовал повышению уровня образования и имид-жа высшего учебного заведения, а наоборот привел к де-вальвации этих понятий.

Причем большинство вузов создавались в спешном по-рядке, не имея даже собственную недвижимость, приспо-собленную для ведения обучения, а обходились временным арендованием нескольких помещений. Соответственно это стало основной причиной формирующей профиль вуза, т.е. брались готовить кадры по тем специальностям, по кото-рым не требовалось наличие ни лаборатории с техническим оснащением и ни действующие производственные структу-ры в качестве базы для практической подготовки студентов. В результате возникли дублирование и неконтролируемый дисбаланс в подготовке специалистов, и только ленивый не готовил юристов и экономистов, а также специалистов со-циального и гуманитарного профиля.

Негативная тенденция в сфере образования была заме-чена общественностью и государственными структурами управления. В 2007 году в соответствии с приказом Пред-седателя Комитета по надзору и аттестации в сфере обра-зования и науки МОН РК от 9 апреля № 270 «О проверке

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


58

на соблюдение законодательства Республики Казахстан об образовании» была осуществлена проверка деятельности вузов. В результате этой проверки количество вузов в стра-не сократилось на 33 и филиалов вузов на 57. Несмотря на это и сегодня продолжаем осваивать просторы мировой об-разовательной сферы в основном числом, а хотелось бы ка-чеством.

Перебор в численности вузов отметил в своем Послании народу Казахстана Президент нашей страны Н.А. Назарбаев (28 января 2011 года). Он сказал: «Сегодня в развитых странах на 1 миллион населения приходится от 1 до 6 вузов. В Казахстане всего вузов – 149. … Качественное образование должно стать основой индустриализации и инновационного развития Казахстана».

Судя по выступлению министра образования и науки Б.Т.Жумагулова на заседании Правительства РК «О реализа-ции Государственной программы развития образования РК на 2011-2020 годы в I квартале 2011 года», Астана, 29 марта 2011 г. в ближайшем будущем волевого сокращения вузов не будет. Министерством разработана новая классификация вузов и необходимые для каждого уровня критерии, анало-гичные мировой практике, по которой будет осуществлять-ся структурная оптимизация вузов и не отвечающие этим критериям вузы уйдут из образовательного рынка.

Таким образом, всевозрастающие требования к уровню образовательной деятельности вузов побуждает естест-венный вопрос «Соответствуют ли действующие ныне ву-зы всем этим предъявляемым современным требова ниям по всем параметрам?». Для ответа на поставленный вопрос необходима критическая самооценка, установление дости-жений и обнаружение слабых сторон, что очень важно для корректировки стратегии и тактики на будущее каждого об-разовательного учреждения.

Здесь уместно сказать о дальновидности Лидера Нации Н.А. Назарбаева, который в лихие 90-е годы определил при-оритетные направления развития страны и образования, в том числе, следуя которым в отечественной образователь-ной сфере начали происходит кардинальные позитивные сдвиги.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


107

ла ды. Өкінішке орай, барша əлем халқы мен сан жоғары дəрежелі басшылар құптаған бұл бастамаға, сынақ алаң да-ры бар, атап айтқанда АҚШ-ғы Невада, Ресейдегі Капус-тин Яр, Қытайдағы Лобнор, Франциядағы Муруроа, КХДР-дағы Янгондада жарылыстарға əлі тыйым салынбады. Еліміз əлемдегі төр тінші ядролық арсеналдан бас тартып, Семей сынақ алаңының жабылғанына 20 жылдан асса да Қазақстанның өнегесінен сабақ алып, əлі ядролық сынақты тоқтатқан жоқ.

Құрлықаралық қанатты зымырандардың сынау алаңы болып келе жатқан Ресейдің Капустин Яр сынақ алаңы бүгінде де оқта-текте үнін шығарып қоятын əдет тен əлі арылмады. ХХ ғасырдың басында аумағы 3100 шар шы шақырымға жететін Лобнор көлі де бүгінде атом жары-лыстарының зардабынан бірнеше көлшіктерге айна лып, көріксіз аймақ көрінеді. Оның үстіне бұл Лобнор сы нақ алаңы Қазақстанмен көршілес жатқан Шыңжаң-Ұй ғыр авто но миялық ауданында орналасқан. Ядролық сынақтар-ға жан-жақты тыйым салу туралы шартқа қол қойылған 1996 жылғы 24 қыркүйекке дейін мұнда барлығы 45 сынақ өтіпті. Алыстағы əлемді айтпағанда іргесінде көршілері -мен үнемі дүрдараз болып келе жатқан КХДР елі де əлі күн-ге қуат ты қаруымен көпті сескентіп отырудан жалыққан емес.

Еліміздің тұңғыш Президенті Н.Ə.Назарбаевтың 1991 жылы 29-тамызда Кеңес Одағы Үкіметінің қысымына қара-мастан «Семей» сынақ полигонын жабу туралы қабыл да ған тарихи шешімі, ядролық қарусыз əлем жолындағы бүкіл-əлемдік қозғалыстың алғашқы қадамы болды. «Ұлт тық қасірет тен ұлттық мақтанышқа айналған» 21 жылдық жол оңай болған жоқ.

Бүгінгі Қазақстан ядролық қаруға қарсы күрестің əлем мойындаған көшбасшысы. Бұлай деуімізге толықтай құқығымыз бар. Елбасы сөзімен айтқанда: «Бұған бізді Құрбан болғандар жайындағы естеліктеріміз. Құдайдың біз ге сыйға берген планетасының болашақ тұрғындары – біздің ұрпағымыздың бейбіт өмірі жолындағы қамқорлы-ғымыз міндеттейді».

Қазақстан аумағындағы əлемдегі ең үлкен Семей

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


106

зидент Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың шешімі себепші бол ған көрінеді.

Семей жеріндегі ғаламат жарылыстар «1949 жылы 29 тамызда тұп-тура таңғы сағат жетіде басталыпты. Көз ілеспес жылдамдықпен ұлғайып бара жатқан отты доп кенеттен көтеріліп барып жарылып, Жер-Ана одан қат-ты ауыр сынғандай шыңғырып жібереді... Содан соң бəрі бітті... Жалғыз түп шөп қалмаған, түтігіп қарайып кеткен дала ның тұл жамылғысы. Жаңа жұмыртқа жарған балапандай, қайда, неге баратынын білмейтіндей əлтек-тəлтек басқан соқыр бүркіттер. Жан тəсілімі алдында жан-таласқан тышқандардың, қарсақтардың, қасқырлардың, түнде ғана тынымсыз жортқан кесірткелердің денесі. Олар дың жанталасынан кімге қаратып айтылғаны белгісіз «Неліктен...?» деген үнсіз сұрақ сезілетіндей. Ал зəресі ұшып, аңыраған адамдар «Ол не?» деген сұраққа жауап таба алмай беймəлім құрсаудан босана алмай тұр...» деп жазылған Н.Ə.Назарбаевтың «Бейбітшілік кіндігі» кітабында.

КСРО заманында Қазақстан аумағында атом бомба-лары сынақтан өтті. Ол үшін арнайы 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны ашылды. Семей полигоны – КСРО ядролық сынақ полигон дарының бірі, аса маңызды стратегиялық объектісі болды. Бастапқысында адамдар-ға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. Семей маңындағы радиациялық əсер аймағында тұратын 500 мыңдай адам осы сынақтан азап шекті.

Бұл азаптың ақыры тура 40 жылдан кейін 1989 жылы 28 ақпанда жер қойнауындағы сəтсіз аяқталған ядролық жаралыстан соң Алма тыдағы Жазушылар үйінің алдында өткен қарсылық митингісіне алып келді. Ол халықаралық «Невада-Семей» қозғалысының құрылуына түрткі болды. Оны əлемге таны мал ақын əрі қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов бас қарды. Сол сəтте «ХХІ ғасырға ядро лық қарусыз ат тайық!», «Ядролық соғыстарға тыйым салын-сын!», «Біз ядролық қарусыз дүниені жақтаймыз!» деген ұрандар қазақ елінің көгінде қалықтады. Ол үн əлемді шар-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


59

О переходе на стандартизацию образовательных программ

Во второй половине 90-х годов, в рамках реформирова-ния образовательной системы, начали создаваться образо-вательные стандарты специальностей с учетом националь-ных компонентов и социально-экономического положения в стране. При этом основную часть перечня изучаемых дисциплин, составляли дисциплины, которые относились к категории обязательных к изучению, и только незначитель-ная доля (буквально несколько дисциплин регионального значения) его состояла из введенных решением Ученого Совета вуза. Это, в какой-то мере, было началом предостав-ления академической свободы вузам в формировании об-разовательных программ.

В конце 90-х и начале 2000-х годов, благодаря сувере-нитету страны и распространения процесса глобализации, стало возможным установление контакта и сотрудничества между вузами Казахстана и зарубежных стран, что явилось толчком для пересмотра реформирования системы образо-вания страны.

Инициированная, Первым Президентом Н.А. Назарба-евым Стратегия «Казахстан-2030» стала стратегическим долгосрочным программным документом, которая обозна-чила новые ориентиры и горизонты развития страны, в том числе и системы образования.

Министерством образования и науки РК в соответствии со стратегическими задачами, поставленными Главой госу-дарства перед системой образования были приняты соответ-ствующие документы по стратегическому развитию данной системы, а именно: Государственная программа «Образо-вание» до 2005 года, Государственная программа развития образования в Республике Казахстан на 2005–2010 годы, Концепция развития образования Республики Казахстан до 2015 года, Государственная программа развития образова-ния Республики Казахстан на 2011–2020 годы, а также ряд документов, регламентирующих деятельность учреждений образования различных уровней.

В условиях взаимного обмена информацией о техно-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


60

логии обучения в организациях образования, содержании образовательных программ были разработаны несколько поколений государственных образовательных стандартов. Причем периодичность пересмотра созданных стандартов составляла 2-3 года. Подобный подход, с одной стороны по-зволяли более жесткую регламентацию структуры и содер-жания программ, что сковывало возможность свободного творчества и создания альтернативных авторских программ на основе опыта мирового образовательного пространства, а с другой - был установлен единый подход в формировании основных компонентов программ. Разумеется, в условиях стандартизованной регламентации данного вопроса сдер-живается инновационализация образовательных программ, учитывающих быстроизменяющиеся процессы в социаль-но-экономической сфере и коньюнктуру рынка труда в стране и на международном уровне.

В поиске оптимального, в последние 2-3 года, в образова-тельных программах значительно снижена доля обязатель-ного компонента дисциплин, и на столько же была отведе-на доле вузовского компонента. Помимо этого, увеличение доли дисциплин по выбору было установлено по опыту Европейской системы образования, а также исходя из тре-бований Болонского Соглашения. Вот уже второй год в ву-зах Казахстана в экспериментальном режиме внедряются и апробируются образовательные программы, разработанные на основе требуемой компетентности в практической де-ятельности специалиста. Что дает возможность насыщать содержание программы только нужными для данной сферы деятельности знаниями, не перегружая ее дисциплинами имеющими значение «на всякий случай» или ради обеспе-чения суммарного количества кредитов.

Интеграция в мировое образовательное пространство

Углубление процесса глобализации в мировом сообще-стве становится неизбежным и закономерным, со всеми его позитивными и негативными последствиями для стран в условиях разного уровня общественного развития. Вместе с тем, в большей мере этот процесс содержит в себе прогрес-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


105

Біз, Қазақстан халқы, ядролық бұғаудан құтылып, еркіндік алдық. Бұған тəуелсіздік ала отырып, тек бейбіт жолмен жеттік. Біз ХХ ғасырдың аяғында уақыттан оза, ерікті түрде ядролық қарудан бас тартып, ХХІ ғасырдың қандай болу керектігін

көрсеттік.Н.Ə.Назарбаев

Жуырда Астана қаласында өткен «Арт-дала» деп аталатын жаңа заман өнер көрмесінде Арыстан Шалбаев-тың «Семей – Г91» деп аталатын жұмысын көргендеріңіз бар шығар. Нысан киізден жасалған. Түйенің өркеші секілді күмбезді форма қақ айырылыпты. Іші қара көлеңке. Қара көлеңкеден əскери адамдардың темір кеуделері көрінеді. Бос кеуде… Жан жоқ… Ортада төгілген ақ. Қасіретті, қатыгездікті сезінесің. Тыныш жатқан жалпақ даланы дүр сілкіндірген атом қаруының зардабы көз алдыңызға елес тей бастайды...

Əлемді тітіркентіп, жер мен адамзатты қорқыныш-та ұстап отыру қағидасы əлі де бейбітшіліктен де басым тұрғанын бейнелейтін бұл жұмыстың өмірге келуіне «Қазақ стан халқының талабына үн қата отырып, ұлттың болашағына жауапкершілікті сезініп, мемлекеттілік пен тəуелсіздік мүдделеріне сай əрекет етіп, 1991 жылы 29 тамызда мен «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» №409 Жарлыққа қол қойдым» деп жазған Пре-

Гүлназира ХАЛЫҚОВА,

«Су шаруашылығы, экология жəне құрылыс»


ЕЛБАСЫ – КЕЛЕШЕК КЕПIЛI

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


104

аймақтарда жаңа инновациялық кəсіпорындар ашылуда, экономикалық жаңғыруды бастан кешіп жатырмыз. Ел Үкіметі əлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруда, осы-ған орай оған мемлекет тарапынан үлкен қолдау көрсе-тілуде. Мысалы: «Жүз мектеп, жүз аурухана», «Ана мен бала денсаулығы» жəне т.б. Бұл Елбасының салиқалы саясат жүргізуінің жемісі деп білеміз.

Қазақтың бойына біткен халқының дара ұлы, халқы-ның қажеттілігі мен мұңын, сезімін, ойын, көзқарасын көре, сезіне, түсіне білген ұлы тұлға – ұлт мақтанышы.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


61

сирующие факторы, ибо интеграция способствует кумуля-ции потенциальных возможностей для решения масштаб-ных проблем, при этом попутно решая проблемы частного характера. Слияние общих усилий проистекает в самых разных сферах человеческой деятельности, в том числе и образовательной. А образование всегда было и остается наиболее мощным развивающим общество фактором, об-ладающим мультипликативным эффектом.

Востребованность выпускников вузов будет определять-ся их соответствием мировому уровню развития экономики, науки, культуры и техники. Следовательно, с этой позиции очень важно для гармоничного совершенствования вузов-ского образовательного процесса постоянно учитывать ми-ровые тенденции развития современного общества.

В трудных условиях для экономики страны неоценимый вклад в улучшение образования в Казахстане внес наш Пре-зидент создав программу «Болашак», в рамках которой ве-дется подготовка кадров за рубежом. Ежегодно победители конкурса на международную стипендию Президента Респу-блики Казахстан «Болашак» направляются для обучения в лучших зарубежных вузах по программам бакалавриата, магистратуры, докторантуры (Ph.D) по наиболее востребо-ванным для Казахстана специальностям.

Кроме того, в целях предоставления элитарного образо-вания для одаренных детей по специализированным обще-образовательным учебным программам действует сеть ор-ганизации образования «Дарын».

По инициативе Главы государства в регионах Казахстана с 2009 года действуют «Назарбаев Интеллектуальные шко-лы», реализующие самостоятельно разработанные образо-вательные программы, а также образовательные програм-мы зарубежных партнеров.

По инициативе Президента Казахстана Н. А. Назарбаева. Н. А. открыт высшее учебное заведение в Астане «Назар-баев Университет» и ведет обучение студентов с сентября 2010 года. Университет призван стать национальным брен-дом высшего образования Казахстана, сочетая преимуще-ства национальной системы образования и лучшую миро-вую научно-образовательную практику.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


62

В результате анализа деятельности вузов Казахстана по интеграции в мировое образовательное пространство можно выделить следующие осуществляемые ими направ-ления работ:

1. Установление партнерских взаимоотношений с субъ-ектами (образовательные учреждения, научно-исследова-тельские центры и др.) стран ближнего и дальнего зарубе-жья и в рамках соглашения осуществлять обмен опытом в области образовательной и научно-исследовательской дея-тельности. В частности, многие вузы уже сотрудничают с вузами США, Германии, Италии, Великобритании и др.

2. Изучение зарубежного опыта и применение у себя в вузе наиболее результативных образовательных техноло-гий. Общеизвестно, что в настоящее время многие вузы нашей страны успешно практикуют кредитную и дистан-ционную технологии обучения.

3. Внедрение международных стандартов в целях даль-нейшего совершенствования работ по организации, управ-лению, планированию и контролю, проводимые в вузе. В образовательных организациях широкое внедрение нашло «Система менеджмента качества» по международному стандарту ISO 9001:2000.

4. Организация и проведение международных научно-практических конференций, семинаров и симпозиумов в це-лях укрепления международного сотрудничества в различ-ных направлениях вузовской деятельности. В частности, подобного рода мероприятия способствовали внедрению за достаточно короткие сроки кредитной и дистанционной технологий обучения в системе высшего образования.

5. Вхождение в членство международных образова-тельных сообществ. Нарпимер, около семидесяти вузов Казахстана подписали Великую Хартию Университетов (г. Болонья).

6. Осуществление взаимного обмена студентами, маги-странтами, докторантами, преподавателями, а также совместное выполнение различных проектов, повышение квалификации сотрудников для непосредственного изуче-ния опыта передовых зарубежных вузов, в рамках уста-новленного сотрудничества и академической мобильности

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


103

қиын болды. Жас мемлекеттің алдында түйіні тарқамаған мəселелер көп еді. Оның негізгісі үшеу еді:

1. Саяси2. Экономикалық3. Рухани. Арал теңізі, Семей полигоны тағы бар. 1995 жылдың 30-шы тамызында мемлекеттің басты

құжаты Конституция қабылданды. Бұл құжатта мемлекеттік билік тармақтары мен оның органдарының қызметтері мен статусы, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары айқындалған. Конституция барлық заңдардың қайнар көзі болып табылады. Тұңғыш президент өз жарлығымен Семей полигонын жапты, еліміз үшін орасан зор қиямет əкел ген осы полигонның жабылуы халық арасында үлкен қуаныш əкелді. Арал теңізінің мəселесін əлемдік деңгей-ге көтеріп, оны шешу жолдарын қарастыра бастады. Біржақты түрде ядролық қарудан бас тарттық. Бұл саяси батыл шешім еді. 1998 жылдың 6 шілдесінде тəуелсіз қазақ елінің астанасы Жетісудан Сары-Арқа төріне көш-ті. Елбасы саяси реформалар жүргізе бастады, соның арқа сында елімізде президенттік билік орнады. Қазақ елі халықаралық қатынастарда тəуелсіз қатынастарда субъекті ретінде, сыртқы көп векторлы саясат жүргізе бастады. Еліміз көп ұлтты жəне əр түрлі діни ағымдардан тұрады. Сондықтан толерантты ішкі саясат жүргізудеміз. Елбасы демократиялық үрдістерді негізге алды. Демократияның құндылықтарын іске асырып азаматтық қоғам құру жолын таңдады. Шетелдік əріптестермен тығыз қарым-қатынас орната білді.

1993 жылдың 15 қарашасында айналымға төл ақша-мыз теңге енгізілді. Бұл еліміздің экономикалық тəуел -сіздігінің айғағы еді. Елбасы ірі кəсіпорындарға шетелдік инвесторларды тартуды мақсат етті. Жыл сайынғы жол-дауларында шағын жəне орта бизнестің экономикалық өрлеуі үшін аса қажет екенін айқындады. Өндіріс саласына білікті мамандар дайындау мақсатында «Болашақ» бағдарламасын дайындады. Бұл бағдарлама бойынша дарынды қазақ жас-тары шетелдің ең үздік оқу орындарында білім алып, елі-міздің дамуына өз үлестерін қосуы тиіс.

Қазіргі таңда еліміз динамикалық даму жолында,

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


102

ХХ ғасырдың 80-ші жылдары терең дағдарысқа ұшырап, ішкі жəне сыртқы факторлардың əсерінен тотали-тарлық режимдегі мемлекет КСРО ыдырап тынды. Оның құрамынан одақтас республикалар бөлініп шықты. Бірінен соң бірі өзінің тəуелсіздігін жариялап жатты. Оның бірі жер көлемі жағынан əлемде тоғызыншы орында тұрған, жер қойнауы пайдалы қазбаларға аса бай Қазақстан Республикасы еді.

1991 жылдың 16 желтоқсанында республика өз тəуел-сіздігін ресми түрде жариялады. Осы сəттен бастап халық-аралық құқықтың тəуелсіз субъектісі ретінде танылды. Тəуелсіздікті қазақ халқы сан ғасырлар бойы армандады, сол арманға жету мақсатында қайратты күрес жүргізді.

Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті болып, 51 жастағы КазССР компартиясының бірінші хатшысы Нұр сұлтан Əбішұлы Назарбаев сайланды. Халқының бір-туар ұлы. Қарапайым жанұядан шығып, жұмысшыдан ел билеген азаматқа дейін көтерілуі, бойындағы дара қасиетті айшықтап аңғартады. Сонау қиын қыстау заманда ел билігін қолына алып батыл шешім қабылдай білгендігін өз еліне, жеріне деген сүйіспеншілігінің, патриоттық сезімінің, адал-дығының шынайы көрінісі екені анық. Бүгінде тəуелсіздік жылдарындағы барлық жетістіктерді осы дара тұлғаның аты мен байланыстырамыз.

Айтары жоқ, тəуелсіздігіміздің алғашқы жылдары аса

Ильяс ЖАДРАЕВ,

«Заң» институтының оқытушысы, заң ғылымдарының магистрі

ҰЛЫ ТҰЛҒАНЫҢ ҰЛЫ ЖОЛЫ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


63

ППС и обучающихся. В последние годы в рамках реализации двудипломной программы студенты направляются в зару-бежные вузы, а также магистранты и докторанты про-ходят исследовательскую практику.

7. Проявление инциативных действий по развитию ин-теграционных процессов в мировом образовательном про-странстве. В качестве примера можно отметить «Тараз-скую Декларацию» (2007г.), направленную на создание зоны Центрально-Азиатского высшего образования и определе-ние дальнейшего направления развития вузов по интегра-ции в единое европейское образовательное пространство в рамках Болонского процесса.

Таким образом, в настоящее время система образования как одна из отраслей развивающейся экономики нашей страны, вбирая самые прогрессивные элементы уверенно интегрируется в мировое образовательное про странство и в этом большая заслуга нашего Первого Президента Н.А. Назар баева.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


64

Ер мерейі – ел мерейі. Басшысының мəртебесі биіктеген сайын елдің абыройы да асқақтай береді. Біз ұзына бойы тарихымызда Ұлы далада небір қиындықтарды басымыздан кешірген, сұрапыл соғыстарды, жойқын жортуылдарды өткерген, сан рет қирап, сан рет бой түзеген, “тарихтың тағдырлы көші” дейтін ұзақ жолда жақсыны да, жаманды да көрген, салтанатты да өмір сүрген, хандары алтын сарайларда, алтын тақта отырған, іргелес елдермен бейбіт өмір сүре де білген елміз. Тауқыметті соншама көп кешкен, тағдыры аянышты – езіліп-егілген, жабығып жапа шеккен, тарығып-зарыққан халық жер бетінде екеу болса, соның біреуі – қазақ. Сондай сұмдықтардың кесірінен қазақ кезінде атамекенін тастап, тоз-тоз болып жан сауғалауға да мəжбүр болды.

Орысқа бодан болған үш ғасырдың ішінде тарихы-мыз, ар-ұжданымыз табанға тапталды. Алқакөл-сұламаға ұшыра дық. Кеңпейіл, аңқау қазақтың мал-жаны тəркіленіп, ашаршылыққа душар болды. Зұлматтың құрығына түсті. Өзгенің тарихын өзімізге теліп оқыдық. Хандарымыз бен билеріміз, бектеріміз бен батырларымыз əжуаға, күлкіге, мазаққа айналды. Тарихымыз саясаттың құралына айналды. Сана, дəстүр күйреді. Халық жадынан айырылды. Шыбын жаны шырқырады. Ұлт ретінде жер бетінен жойылып кете жаздадық. Қазақтың “Қаратаудың басынан көш келеді” деп зарлағаны, Қазтуған жыраудың: “Қайран да менің Еділім” деп қабырғасы сөгілгені, үш жүздің басын қоса алмай,

Ер мерейi – ел мерейi

Тимур МАХАНОВ,

«Экономика жəне бизнес» институтының аға оқытушысы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


101

жатқызып, абыройлы мамандықтардың бестігіне қосады. Ал Қазақстанда сұралғандардың 4%-ы ғана аталмыш қызметті беделді деп есептейді екен. Оның үстіне бүгінгі таңда Қазақстан ғалымдарының орташа жасы 55-тен жо -ғары болуы баршамызды ойландыруы тиіс. Сондықтан алдағы уақытта ғылымға жастарды көптеп тарту қоғамның бір сұранысы.

«Ғылым таппай мақтанба» деген ұлы Абай атамыздың ғұлама сөзі бүгінгі күнде де өзінің өзектілігін жоғалтқан жоқ. Қазақ баласына «Ғалым бол!» деп бата береді. Мағынасы – оқы, ғылыммен айналыс, дүниенің ақиқатын таны дегені болса керек.

Ғылым ауқымы кең, мағынасы терең кез келген жан-ның ыңғайына көне бермейтін айрықша ұғым. Ол инемен құдық қазғандай еңбек ете білген адамның ғана еншісіндегі дү ние. Сондықтан ғылымға бару үшін адамға ерекше ықылас, ынта керек.

ХХІ ғасыр – білімділер ғасыры, ғылым ғасыры. Ой шыл жазушы Мұхтар Əуезов: «Ғылымы өскен ел – мəдениет тарихында шын өскен ел. Ғылым-тəрбиесі өркендеген ел – өсер ұрпағын, халық-қоғамын шын көрсеткен ел», – деген. Ғылымы дамыған елдің болашағы берік болады. Бүгінде мемлекет отандық ғылымның əлемдік талаптарға сай дамуы на, ғылымға талантты жастардың келуіне баса назар аударып отыр. Ендеше, ғылымға талантты да дарынды жастар барып, ел игілігі үшін еңбек еткені абзал. Ал жастарымыз Елбасы айтқандай жаңа асулар мен шыңдарды бағындыруда, мақсатына жетелейтін елеусіз, бірақ сенімді соқпақтарды іздестіруде табанды да бірбеткей болуы тиіс.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


100

Бүгінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қолдауының арқасында қазақстандық ғылымның қарыштап дамуына бұрын-соңды болмаған мүмкіндіктер берілді. Өткен жыл-дың өзінде мемлекеттің ғылымды дамытуға бөлген қар-жысы 20 млрд теңгені құраса, биыл оның көлемі 49 млрд теңгеге жетіп, еселеп өскен.

Мемлекет басшысы тұсауын кескен «Білім» теле арна-сының да негізгі мақсаты ғылымның басым бағыттарына бағыт бұрып, білім алуға талпынған əрбір жеткіншекке білім мен ғылымның қолжетімді болуын қамтамасыз ету.

Бұрнағы жылдары орта мектептер шəкірттерді білім негізіне үйретсе, студенттік жылдар – жастар үшін на-ғыз ғылымға ден қоюдың баспалдағы болған, ал бүгін-гі техникасы мен технологиясы қарыштап дамыған ком-пью тер заманында ғылымға деген қызығушылық мек теп табалдырығынан басталуы қажет. Себебі қазіргі уақыт күшті бəсеке заманы, оның үстіне жастар жəне ғылым де ген ұғымдар бір-бірінен алшақтап барады. Осы алшақ-тық ты жоюда Дарынды балаларға мектеп, Назарбаев Интел лектуалдық мектеп, «Болашақ» бағдарламасы жəне Назар баев университетін құру сияқты жүйелі бастама лар мен арнайы бағдарламалар үлкен маңызға ие болуда.

ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры жанынан ғылыммен айналысатын жас мамандардың басын қоса-тын жас ғалымдар кеңесі құрылып, Білім бағдарламаларын жақсы меңгеріп, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналы-сып жүрген, оқу орнының қоғамдық, мəдени жəне спорт-тық өміріне белсене араласқан ЖОО студенттері мен магис-транттарын қолдау үшін əл-Фараби, Қ.Сəтбаев, А. Жұбанов, Абай, Шəкəрім жəне басқа да қоғам қайраткерлері атындағы атаулы стипендиялардың жəне талантты магистранттарға «Назарбаев стипендиясы» тағайындалуы соның айғағы болса керек.

Алайда қазіргі ғылымда жастардың үлес салмағы Кеңес тік дəуірдегі кезеңмен салыстырғанда аз екені бай-қалады.

Əлеуметтік зерттеулер қорытындысына сүйенсек Амери ка Құрама Штаттарында жастардың 52%-ы ғалым мен оқытушылық қызметті беделді мамандық қатарына

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


65

қала сала алмай, көшіп-қонған жұртын орнықтырып ел ете алмай Абылайдың пұшайман болғаны, Бұқар жыраудың жер тіреп күңіренгені, “Еділді келіп алғаны – етекке қолды салғаны, Жайықты келіп алғаны – жағаға қолды салғаны”, “Əдірə қалғыр Үш Қиян” деп Мұрат ақынның күйзелгені, “Бас-басына би болған өңкей қиқым, Мінеки, бұзған жоқ па елдің сиқын” – деп Абайдың қабырғасы қайысатыны осы тұс еді. Енді, құдайға шүкір, сан ұрпақ аңсаған, мыңда-ған жылдар бойы армандаған тəуелсіздікке қол жеткіздік – Егемен ел болдық. Шынтуайтына келгенде, біз бұрын-соңды қазақ басынан кешпеген бақытты кешіп, солар сезіп-білмеген жауапкершілікті мойнымызға алған едік. Бұрын ешқандай тəжірибесі болмаған елде, даму жолының өнегесі болмаған жерде тəуелсіз мемлекет орнатуды қолға алған едік. Бұл адамзат тіршілігіндегі, адам санасындағы, оның тəжірибесіндегі қиынның ең қиыны еді. Осы жауапкерші-лік ті қалың елдің ішінен суырылып шығып, өз тағдырын елінің тағдырымен жалғаған, сөйтіп солар дың ылғи үзіле берген үмітін жалғаған азаматымыз – халқының ержүрек перзенті Н.Назарбаев болатын. Ол өзінің халқы туралы сыр толғауында: «Менің халі мүшкіл бола тұрып, өзінікі түгіл өзге ұлттың жетімін тентіретпеген, қаншама ұлт пен ұлыстарға пана бола білген мəрт халқым бар, жүрегі жомарт, ақылы дария, ниеті пəк, көңілі кіршік сіз қардай ақ ақкөңіл халқым бар, талай жаудың меселін қайтарып, ел іргесін сөгілтпей, жерін жауға бермей аман алып қалған батыр халқым бар, күмбірлете күй төгіп, тамылжыта əн салып, қырық күн, қырық түн жырлана тын дастандарды дүниеге келтірген өнерпаз халқым бар, қаншама данышпан-даналарды, кемеңгер ғалымдарды, алып батырларды, сұң-ғыла шешендерді, тура билерді дү ние ге келтірген тəкап-пар да паң халқым бар. Мені де осы халық тың дүниеге келтіріп, менің де Ұлы даланың қасиет ті топырағына кін-дік қанымның тамғанына ризамын. Айна лайын, жомарт халқымнан, дана халқымнан, көнтерілі хал қымнан!» – деп тебірене жазады.

Бүгінде Қазақстан Республикасы – Тəуелсіз, демо-кра тиялық жəне құқықтық мемлекет атанды. Ол өз терри-ториясында өкімет билігін толық иеленеді, өзінің ішкі жəне

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


66

сыртқы саясатын дербес жүргізеді. Сондықтан да Заман біздікі! Дəуір – біздің дəуір, бодан емес, еркін Қазақстанның дəуірі. Осының қадірін білу, қасиетін сезіну – бізді бұл тұстағы күллі қиындыққа қарсы қояды. Үміт пен төзім бірлікке əкеледі. Бірлік терең мағыналы тірлікке жетелейді. Жаңа ғасыр табалдырығын нық қадаммен аттап, бүкіл өркениетті адамзатпен бірге жаңа «үшінші» мыңжылдық-тың есігін аштық. XXI ғасырға бет түзеген Қазақстанның келер күнге қосар үміті, алар үлесі мол деген ой əркімнің-ақ санасына берік орнаған дегенді бүгінде ашық айта аламыз. Өйткені тəуелсіздігін жариялап, өзге елмен терезесі тең түсер дəрежеге жеткен Қазақстанның бүгінгі күнде əрбір азаматының бойында үлкен күш-жігер бар. Елбасының сындарлы саясаты, халыққа арналған жолдаулары, 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік білім бағдарламасы, «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдар-ламалық мақаласы – ел болашағының игілікті істері.

Бүгінде алыстан көптен күткен жазымыз келіп, көк аспанда қалықтаған қыран сияқтымыз. Бұл күнде көк аспанның астында, ұлан-ғайыр даламыздың төсінде емін-еркін өмір сүрудеміз. Қазақстанның дүниежүзіндегі елу алты ел мүше болып саналатын Еуропадағы Қауіпсіздік жə-не ынтымақтастық ұйымына төрағалық жасауы – əлемдік қауымдастықта Егемен еліміздің беделін өсірді. Тəуелсіз жас қазақ елі – шын мəнінде, Орта Азиядағы көшбасшы мем лекетке айналды.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


99

Тəуелсіздігіміздің жиырма жылы ішінде ғылым мен білім саласында бірқатар жетістіктерге қол жеткіздік, ғы-лым ның болашаққа бағыт-бағдары айқындалды.

Қазақстандық ғылымының басты бағыты əлемдік мəні бар жаңа технологияларды жасау жəне оны іске қосу, сонымен еліміздің инновациялық жүйесін жүзеге асыру жəне қалыптастыру үшін нақты бизнесті ауқымды тарту. Себебі Елбасы Н.Ə.Назарбаев айтқандай отандық ғылымның жетістіктері жəне оның таяу болашағы ұлттық идея мен саясаттың тірегі.

1993 жылдары нарықтық қиыншылықтарға қарамас-тан Қазақстан Республикасы Президентінің халық аралық «Бола шақ» бағдарламасы қабылданып, қандай қиын жағ дай болса да талапты жастарымызға дүниежүзінің маңдайал ды оқу орындарында білім алуына мүмкіндік туды. Бүгінде «Болашақ» бағдарламасымен білім алған жастарымыз ор-тақ Отанымыз – Қазақстанның өсіп-өркендеуі жолында жан аямай еңбек етуде. Осы «Болашақ» бағдарламасы арқы лы ғана Тəуелсіздікке қол жеткізген тұста Президентіміз ел бола шағының жарқын болуы білімді жастардың қолында екенін ойлағаны анық.

Қазіргі таңда жастардың «Болашақ» бағдарламасы ның аясында магистратура жəне докторантурада білім алуына, ғалымдардың ғылыми машықтанудан өтуіне мүмкіндік тер туды.

Кенжебек ШИЛІБЕК,

Ғылыми бағдарламалар орталығының директоры,

т.ғ.к.

ЕЛБАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖОЛЫНДАҒЫ ЖАСТАРҒА қОЛДАУЫ

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


98

ности, экономического развития страны, повышения уров-ня жизни и благосостояния граждан, достойного вхождения Республики Казахстан в мировое сообщество и обеспече-ние его международного равноправия.

Как говорит Глава Государства, «не ставя таких боль-ших целей, мы не можем развиваться». Поэтому, сегодня наш Президент призывает нас не расслабляться, напряжен-но трудиться – каждому в своей сфере. И наш долг – под-держать Елбасы в его начинаниях своим активным участи-ем в осуществлении поставленных задач.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


67

Қазақстан Республикасы деп аталатын мемлекетіміз қалай құрылды, сыртқы саясатымыз қалай қалыптасты жəне Қазақстан өзінің 20 жылдығына қандай нəтижемен келді деген сұрақтардың барлығына да жауап іздегенде алдымен Н.Ə. Назарбаевтың аты аталады. Бұл заңды да, өйткені 1990 жылдан бері мемлекеттің өмір сүру тарихы қазір гі Ел-басы – Тұңғыш Президентпен тікелей байланысты. Н.Ə. Назарбаев көрнекті ірі саясаткер, қырағы экономист, жігерлі реформашыл болуымен қатар, мемлекеттің дамуында стратегиялық ерекше рөл атқаратын айрықша дипломат болып табылады. Əсіресе, мемлекеттің сыртқы саясатында, халықаралық қатынаста Қазақстан Республикасының бе-делді де, абыройлы мемлекет болып қалыптасуында Тұң-ғыш Президенттің атқарған еңбегі орасан зор. Еліміздің ішкі жəне сыртқы саясатында достық пен келісімде, бейбіт пен тыныштықта өмір сүруіміз Елбасының тынбай ізденісі мен кəсіпқойлығының арқасы деп білеміз.

Н.Ə.Назарбаевты Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттермен ынтымақтастығын дамыту ісіне сіңір-ген сыртқы саясаттағы ерен еңбегі мен қызметіне қарап ірі дипломатиялық тұлға деп айтпасқа болмайды. Н.Ə. Назар баев тың бастамашылдығымен интеграция мен ынты мақтастықты тереңдету туралы басқа мемлекеттер-мен көптеген келісім-шарттар жасалынды. Қазақстан ның

ЕЛБАСЫНЫҢ ХАЛЫқАРАЛЫқ қАТЫНАСТАҒЫ

ДИПЛОМАТИЯЛЫқ БЕЙНЕСI

Серік КӨШЕРБАЕВ,

«Заң» институтының аға оқытушысы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


68

сыртқы саясаттағы ұстанатын негізгі қағидалары Қазақстан Республикасы Конституциясының 8-бабында көрсетілген, ол бойынша, Қазақстан Республикасы халықаралық құ-қық тың қағидалары мен нормаларын құрметтейді, мем-лекеттер арасында ынтымақтастық пен тату көршілік қарым-қатынас жасау, олардың теңдігі мен бір-бірінің ішкі істеріне араласпау, халықаралық дауларды бейбіт жолмен шешу саясатын жүргізеді, қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас тартады делінген. Еліміз осыларды басты ұстаным ретінде сыртқы саясатта қолданып жұмыс істейді.

Н.Ə.Назарбаев 90 жылдардың басында-ақ сыртқы, ішкі реформаларды жүргізу, Қазақстан шекараларының бойында қауіпсіздік белдеуін жасау үшін ыңғайлы сыртқы жағдайлар туғызудың маңыздылығын атап көрсет кен бола тын. Тəуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Рес пуб-ли касы қиын таңдаудың алдында тұрды, қандай саясат ұстанатыны, қандай экономикалық реформалар жүргізе-тіні туралы, жалпы қандай қоғам құратыны туралы көпте-ген сұрақтар тұрды. Көп кешікпей Н. Назарбаевтың сындарлы саясатының нəтижесінде Батыс пен Шы-ғыс елдері Қазақстанға халықаралық қатынастың толық субьек тісі жəне Орталық Азия аймағы бойынша серіктес мемлекет ретінде қарай бастады. Қазақстанның жүргізіп отырған сыртқы саясатынан дүниежүзілік қоғамдастық онымен ынтымақтасуға жəне оны дамытуға, халықаралық көкейкесті мəселелер бойынша келіссөздер жүргізуге əбден болатын мемлекет ретінде қарады. Ядролық мұрадан бас тарту жəне ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылу шешімінің маңызы да өте зор болды.

Н.Ə.Назарбаев өзінің «Ғасырлар тоғысында» атты кітабында сыртқы саясатқа байланысты өз ойын былай баяндайды: «Бізде бұрын сыртқы саяси қызмет дəстүрлері болған жоқ. Шет елде бір де бір дипломатиялық өкілдігі болмаған сыртқы саяси дəстүрлерді айтпағанның өзінде, сыртқы саяси мəселелер жөнінде ең қарапайым əзірле-мелері жоқ, білікті кадрлары тапшы елді көз алдарыңызға елестетіп көріңіздерші. Егер біз шұғыл түрде өзіміздің сыртқы саясатымызды қалыптастыруды қолға алмаған да, біздің мүдделерімізге зор орасан нұқсан келері де түсінікті»

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


97

ним внимание Главы государства к проблемам нашего реги-она. В соответствии с Посланием Президента Республики Казахстан народу Казахстана «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» Ми-нистерством экономического развития и торговли разра-ботана новая Программа «Развитие моногородов», целью которой является модернизация и обеспечение устойчи-вого социально-экономического развития моногородов на средне- и долгосрочную перспективу. В этом же Послании правительству было поручено «продолжить проект по соз-данию производства комплексных минеральных удобрений в Жамбылской области стоимостью около 2-х миллиардов долларов. Эти удобрения нужны для сельского хозяйства. Проект даст возможность поднять экономику Жамбылской области и юга в целом».

Все эти преобразования неразрывно связаны с именем нашего Первого Президента – Нурсултана Абишевича На-зарбаева.

Н.А. Назарбаев как Президент РК ведет чрезвычай-но активную политическую деятельность и очень близок к народу: постоянно выезжает в регионы, где проводит встречи с простыми казахстанцами, ведет телевизионные онлайн-конференции, свой личный блог на официальном сайте Президента РК. И в каждом слове его выступлений, печатных статей и публикаций ощущается твёрдая уверен-ность Главы государства в правильности выбранного пути. Значит, и мы можем быть уверены в том, что все задачи и планы будут выполнены.

Достижения первого Президента вызывают огромное, искреннее уважение и доверие со стороны народа. В связи сенатом принят законопроект и признаны выдающиесы за-слуги первого Президента перед Республикой. Первого де-кабря 2012 года Казахстан впервые отметит новый государ-ственный праздник «День первого Президента Республики Казахстан».

Н.А.Назарбаев, как Президент независимого государ-ства, с самого начала своей политической деятельности был приверженцем идеи создания суверенного государства, формирования и укрепления национальной государствен-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


96

«образование в течение жизни». А это значит, что учиться, постоянно повышать свою квалификацию должны не толь-ко студенты, но и их наставники. Президент в Послании Президента народу Казахстана «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» обо-значил задачу – повысить качество педагогического соста-ва. Для этого предлагается «усилить стандарты базового педагогического образования, требования к повышению квалификации преподавателей школ и вузов и создать не-зависимую систему подтверждения квалификации». Необ-ходимо добиться того, чтобы педагоги имели возможность обмениваться и распространять свой опыт работы через пе-чатные издания, телевидение, интернет.

В Послании Президента народу Казахстана 2012 года «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» Н.А. Назарбаев продолжает активно акцентировать вопрос создания эффективной системы обу-чения, к которому добавилась и необходимость содействия в трудоустройстве вчерашних выпускников. Кроме того, «каждый молодой человек должен иметь возможность, не отрываясь от работы, получить профессию и образование», – говорится в Послании.

Считаем важным, что, определяя стратегию страны на ближайшее десятилетие, Глава государства особое значе-ние придает занятости населения, как главному критерию стабильности общества. Государство готово продолжать оказывать помощь всем трудоспособным гражданам в по-лучении профессии через создание центров подготовки и переподготовки кадров.

Благодаря государственной программе «Заня-тость-2020», каждый желающий имеет возможность полу-чить требуемую квалификацию, трудоустроиться и полу-чить жилье в городе. Таким образом, прежде незанятым гражданам гарантируется стабильность, уверенность в за-втрашнем дне. Это позволяет снизить уровень безработицы до минимума, а также восполнить дефицит востребованных специалистов.

Если говорить о роли Президента в развитии Жамбыл-ской области, то мы, жители малого города, особенно це-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


69

[1]. Қазақстанды басқа мемлекеттер Тəуелсіз Ел деп дипломатиялық тұрғыдан танығаннан кейін оның сырқы саясатында басым бағыттарды, қағидаларды айқындау тұр-ды. Мұндай бағытты дайындауға Президенттің өзі ат са лыс-ты. «Қазақстанның егеменді мемлекет ретіндегі қа лып тасуы мен даму стратегиясы» деген еңбегінде Н.Ə.Назар баев Қазақ станның халықаралық бағытының қағидаларын ай-қындап берген. Онда: «Біз ең алдымен өз саясатымыздың бейбітшіл бағытын жариялаймыз жəне дүниежүзінің бірде-бір мемлекетіне аумақтық қол сұқпаушылықты мəлім-дейміз. Қазақстанның сыртқы саясатының басым мақсаты бейбітшілікті сақтау, əртүрлі мақсатқа жету құралы ретінде ішкі істерге араласпау принциптерін ұстанамыз» [2]. Президент ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі сыртқы саяси қызметтің басымдығын да атап көрсетті. Еліміздің сыртқы істер қызметі өзінің халықаралық саясатын жүзеге асыруда Президенттің жоғарыда дайындаған қағидалары мен міндеттеріне сүйенеді.

Дипломатиямыздың табысты болуы тікелей Президент атымен байланысты. Ашық теңізге тікелей шығуымыз дың мүмкін еместігіне байланысты дүниежүзілік байланыс-тың есігі болып отырған Ресей жəне Қытаймен достық қарым-қатынас орнатудың айрықша маңызды екенін Ел-басы бірден түсініп, олармен жəне басқа да елдермен серіктестік негізде кеңінен байланыс орнатуды дамыту үшін əрекет жасады. Президенттің ерен еңбегі нəтижесінде Қазақ стан Республикасы халықаралық қатынаста басқа мемлекеттермен егемендікті өзара құрметтеу, аумақтық тұтастық, тең құқылық, ішкі істерге араласпау, адам құқық-тары мен бостандықтарын құрметтеу мен сақтау, дауларды бейбіт реттеу жəне т.б. негізделуде. Мемлекеттер арасында, əсіресе көршілес, территориясы шектесіп жатқан елдермен қатынастың жақсы болғаны дұрыс. Бұрынғы КСРО құ-рамында болған Ресей, Қырғызстан, Қытай, Өзбекстан мен Түркіменстанмен аумақтық мəселелерді заңдық тұр-ғыдан шарт арқылы шешіп алу қажет. Өйткені кез-кел-ген байқаусызда жіберілген қателік, ол территориялық, азаматтық алу, экономикалық т.б. мəселелер бойынша екі ел арасын ушықтырып жіберуі мүмкін. Сондықтан, олардың

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


70

барлығын егжей-тегжейлі, ұсақ-түйегіне дейін шешіп алу-ды қажет етеді.

Елбасының көрегенділігін мойындау қажет. Ол ұлт-тық валютаны көп кешіктірмей енгізуді қолға алды. Бұл Қазақстанның тəуелсіз мемлекет ретінде өмір сүруінің, он-ың тұғырын одан бетер бекіте түсетінін білдірді. Тəуелсіздік-тің алғашқы жылдарында Н.Ə.Назарбаев көбінесе билікті өз қолына алып, батыл шешімдер қабылдап отыруға мəж бүр болды. Өйткені мемлекет саяси, əлеуметтік-экономика лық жағынан дағдарыста тұрғанда көбінесе биліктің бір адам-ның қолында болғаны дұрыс деп есептеледі. Оның нəти-желі болғанын да көруге болады. Көршілес мемлекеттер мен азаматтық туралы мəселе де біршама қиыншылықтар мен барып шешілгенін білеміз. Елбасымыз шетелде тұратын қазақтардың тұрақты тұруы үшін Қазақстанға көшіп келу мəселесіне үлкен көңіл бөлді. Ол ой өрісі кең əрі қабылда-ған шешіміне үлкен жауапкершілікпен қарайтын тұлға. Басқа мемлекеттермен тату көршілік қатынас орната біл-ген Қазақстан осы арқылы халқының əл-ауқатын көтеруге бағыт талған экономикалық реформаларының негізіне ай-нал ған еліміздің ішкі тұрақтылығының алғы шарттарын жасап алды.

Н.Ə.Назарбаев Қазақстан алғаш тəуелсіздік алған жыл-дардан бастап еліміздің оңтүстік шекараларының қауіпсіз-дігін қамтамасыз ету, Орта Азиядағы тұрақтылықты ны-ғайту мəселелеріне де айрықша көңіл бөлді. Орталық Азия мемлекеттерінің, Батыс пен Шығыс елдерінің эко-номикалық, саяси, мəдени, діни т.б. жағынан бір-бірінен өзіндік ерекшелігі болғанымен олармен бірдей дəрежеде қатынас жасау, əрқайсысымен тіл табыса білу, келісімдерді өз пайдамызға тиімді етіп жасау Қазақстан үшін өте маңызды. Сол елдердің басшыларымен сөйлескенде олар-дың тарихы, экономикалық жағдайы, тілі, діні т.б. көңіл бөле отырып сөйлесу өте ұқыптылықты, алғырлықты, ше шен дікті жəне тапқырлықты қажет етеді. Осы қасиет-тердің барлығын біздің Елбасының жеке басынан табуға болады. Н. Назарбаев шет ел басшыларымен тұрақты жəне жиі байланысып, кездесіп, оларды біздің елге қонаққа шақырып тұрады. Олармен тату қарым-қатынас жасауды

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


95

группой в казахстанском обществе. Казахстанская моло-дежь стремится к активному участию в разработке и реа-лизации государственных программ. «Мы всегда поддер-живали и будем поддерживать нашу молодежь,– заявил Президент.– Потому что вы – будущее нашей страны. Вы должны иметь четкую гражданскую позицию, быть патри-отами, стать высокообразованными специалистами в своей области. Жить, учиться и трудиться во благо Родины – вот что должно являться приоритетом для каждого казахстанца. Вам предстоит сохранить и укрепить наше общее достоя-ние – независимость и приумножить достижения страны»;

– внедрение новых инновационных методов обучения студентов, ведь в том же Послании говорится о том, что «задача казахстанских вузов – предоставлять образование на уровне мировых стандартов, а дипломы ведущих из них должны быть признаваемы в мире». И кто, как не мы, пре-подаватели, обязаны это сделать. Вузы вносят свою лепту в развитие инновационного потенциала социума внедрени-ем инновационных технологий в учебный процесс, ибо от компетентности и позиции педагога во многом зависит, как сегодня будет развиваться район, область, страна, насколь-ко выпускники будут социально адаптированы, успешны. В ходе конструктивных изменений имеющейся системы об-разования компетентность педагогов становится движущей силой в создании качественно нового наполнения образова-тельного пространства.

Казахстанцы, в особенности его молодая часть – это люди, способные к быстрому обучению. Наш Президент сделал все для того, чтобы новые информационные тех-нологии пришли в каждый отдаленный аул, в каждый дом. Еще сравнительно недавно мы узнавали, что такое компью-тер, а сейчас уже осваиваем IPad. Еще вчера мы открывали для себя Интернет и мобильную связь, а сегодня с помощью IT-технологий без проблем и ограничений общаемся с дру-зьями в социальных сетях, оплачиваем покупки и получаем образование. Вопрос дальнейшего повышения компьютер-ной грамотности населения остается у Главы государства, как говорится «на карандаше»;

– «личным кредо каждого казахстанца должно стать

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


94

русского языка как официального и вместе с тем создание условий для успешного овладения учащимися и взрослым населением государственным языком является верным шагом в реализации языковой политики государства. Кро-ме того, созданы условия для возрождения и изучения на-циональных языков и культурного наследия всех народов страны. Мы, преподаватели казахстанских вузов, обязаны внести в это свой посильный вклад. Расширение научной, методической базы, издание учебников, учебных пособий и создание обширной электронной образовательной базы на казахском языке – наша первостепенная задача;

– обеспечение толерантности как профессионально-го качества преподавателя современного вуза. Студент, по-ступающий вуз, продолжает развиваться как личность. И немаловажная роль в этом принадлежит преподавателю, который непосредственно влияет на дальнейшее развитие личности будущего профессионала. При обучении студен-та преподаватель должен способствовать развитию умения принимать убеждения и взгляды других людей, которые отличаются от собственных, признавать право другого че-ловека на самовыражение. Наша страна многонациональ-на, но это не приносит вреда, а только пользу. Казахстанцы доказали, что многонациональность – это не недостаток, а преимущество нашего государства, потому что мы – единое целое, и нас объединяет любовь к нашей Родине, уважение к ее истории и культуре. В процессе обучения необходимо акцентировать внимание на уникальности нашей многона-циональной республики, на умении казахстанских граждан жить в мире и дружбе, обосновывать важность согласия и стабильности в обществе. В образовательном процессе необходимо объяснять функциональную роль патриотиз-ма в развитии общества. Трудно не согласиться с тем, что педагог, не обладающий толерантностью в личностном и деятельностном аспекте в профессии, не сможет воспитать толерантного человека. Все богатство научного и практи-ческого профессионального знания можно передать только при толерантности к обучающемуся;

– содействие в реализации молодежной политики. Молодежь является политически и социально активной

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


71

дамытуға көп күш-жігер жұмсалады. Терроризм, діни экстремизм, наркотасымалдаудың алдын алумен қатар, энергетика, мұнай, газ, шикізат тасымалын жетілдіруге де көп көңіл бөліп отырады. Қазақстан Республикасы сыртқы дипломатиялық қызметті жақындастыру үшін жыл сайын бір жылын бір мемлекетке арнады. Мемлекетімізге пайдалы да тиімді дəстүрлі кездесулер мен келісімдер алдағы жылдары да жалғаса береді деп сенеміз.

Дипломатиялық қатынаста тəжірибелі, көргені мен түйгені мол, оның қыры мен сырын көп көрген адам ретінде Президенттің ерен еңбегін ерекше атап өту керек. Қазіргі кезде əлемнің көптеген елдерімен достық қатынастар жүйесі қаланды, мойындалған мемлекет ретінде Қазақстан Республикасы əлемдік аренада өз ұстанымын нығайтып отыр. Дипломатия қателікті кешірмейтін қызмет, өйткені əрбір келісімнің артында бүкіл бір мемлекеттің, халықтың тағдыры тұр. Келісім жасалғанда өз еліне, жеріне тиімді, пайдалы шаралар қабылдануы тиіс. ТМД, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, ЕурАзЭҚ, Кеден одағы т.б. қатысушысы Қазақстан Республикасы болып табы-латын халықаралық ұйымдар мен одақтардың құрылу басында біздің Елбасы тұрды. Еуразиялық Одақ туралы тұжырымдамада айтылған Н.Ə.Назарбаевтың идеялары біртіндеп іске асып келеді.

Н.Ə.Назарбаевтың «Қарапайым адамдарға қарай қара-пайым он қадам» деген мəлімдемесі де сөз жоқ ең сəтті бастамалардың бірі болып табылды. Қарапайым адам дар-дың қарапайым мəселелері азаматтық алудың оңай латыл ған тəртібі, кеден шекарасынан жүктерді өткізудің жеңілдетілген тəртібі, медициналық көмек алу, ақша аудары, пошта жөнелту, дипломдардың басқа елдерде танылуы т.б. тұрады. Осыларды тезірек қолға алуды ұсынды. Жаңа саяси жəне экономикалық жағдайлардың интеграциялану арқы лы алға қарай жылжу қажеттілігін Н.Ə.Назарбаев ұдайы бақы лап отырады. Қазақстан көпжақты дипломатия жүргізу бағы-тын ұстанады. Ол халықаралық қаржы институттарымен белсенді түрде жұмыс істеуді, шетелдік инвестицияларды тарту үшін оларға жағдай жасауды, жекешелендіруге т.б. батыл да қорықпай барып отырады [3]. Н.Ə.Назарбаевты

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


72

90 жылдары шетелдік басшылар бірден байқай бастады. Ол əлемдік саясаткерлермен тез тіл табыса алатын, оларға сенімділік ұялата алатын, қарсыласын баурап алатын т.б. маңызды қасиеттері бар тұлға.

Президенттің арқасында Қазақстан БҰҰ мүшелікке кірді, дүниежүзілік қоғамдастықтың ажырамас бөлігіне айналды, көршілес елдермен заңды түрде шекарасын бекі-тіп алды, сыртқы экономикалық реформаларды жүзеге асыру үшін қолайлы ортаны қалыптастырды. Барлық көршілес мемлекеттермен мəңгілік достастық туралы шартқа, АҚШ-пен демократиялық серіктестік туралы Хартия ға, Еуропалық Одақпен стратегиялық ынтымақ-тастық пен əріптестік туралы келісімге қол қойды. Шет ел инвестицияларын елімізге тиімді де пайдалы тарта білді, көпұлтты елімізде конфессияаралық келісім мен татулық туралы жаңа идеяларды жүзеге асыра білді. Осындай келелі істерді жүзеге асыруда Н.Назарбаев халқы мен мемлекетінің дамуын, қауіпсіздігі мен тыныштығын мақсат етті. Сондықтан да Елін сүйген, Елі сүйген Елбасы деп айтуға толық негіз бар. Елімізде Тұңғыш Президент күні деп жаңа мереке күнін жариялау бүкіл халықтың көңілінен шығуда.

Пайдаланған əдебиеттер:

1. Назарбаев Н.Ə. Ғасырлар тоғысында. - Алматы.: Атамұра баспасы, 2003 ж. - 256 б.2. Назарбаев Н.Ə. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуы. - Алматы.: Дəуір баспасы, 1992 ж. - 56 бет.3. Тоқаев Қ. Беласу. - Алматы, 2008 ж.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


93

В поддержку данной Стратегии Глава государства еже-годно определяет цели и задачи в своих Посланиях народу Казахстана. Ежегодное Послание Президента Н.А. Назар-баева – один из важнейших документов нашей современ-ности, это всегда объективный анализ социально-экономи-ческой и политической ситуации в стране, дающий четкое представление о проблемах, стоящих перед Казахстаном, и о планах руководства страны по их решению.

В трех последних Посланиях Елбасы обозназил не-сколько основных приоритетных направлений развития ре-спублики:

1. Вхождение Казахстана в число 50-ти наиболее кон-курентоспособных стран мира.

2. Вхождение Казахстана во Всемирную торговую ор-ганизацию.

3. Реализация стратегического плана 2020 – казахстан-ский путь к лидерству.

Достойное образование – вот один из важнейших ин-струментов, позволяющих обеспечить конкурентоспособ-ность Казахстана. Ведь именно грамотность – составная часть успешного развития республики.

С момента обретения Казахстаном независимости Президент неустанно обращает пристальное внимание во-просам повышения качества образования. В своем Посла-нии народу Казахстана «Казахстан на пути ускоренной эко-номической, социальной и политической модернизации» Елбасы пишет, что «без современной системы образования и современных менеджеров, мыслящих широко, масштаб-но, по-новому, мы не сможем создать инновационную эко-номику».

Президент ставит перед нами множество стратегиче-ски важных задач, из которых мы как работники умствен-ного труда и наставники подрастающего поколения выде-ляем следующие:

– усиление роли государственного языка. К 2020 году планируется, что владеть государственным языком будут около 95% граждан республики. При этом Президент га-рантирует, что «планомерное развитие казахского языка не будет происходить в ущерб русскому». Сохранение статуса

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


92

Наше знамя – независимость,Наша цель – мир и благоденствие.

В этом мире у нас есть лишь одна Родина.Это – Казахстан.

Н.А. Назарбаев

Нурсултан Абишевич Назарбаев – это человек, стояв-ший у истоков возрождения нашего государства, человек, по сей день ставящий во главу угла нужды простых казах-станцев – людей, которые живут в свободной, суверенной стране и с уверенностью смотрят в будущее.

Сегодня мы смело можем сказать, что казахстанская государственность состоялась. За более чем двадцать лет у руля власти Нурсултан Абишевич проявил себя как мудрый стратег и тонкий политик, которому мы смело вручаем судьбу страны – нашу судьбу. За предыдущие годы в стране удалось утвердить основные принципы и ценности разви-тия государства, а именно: свободу, единство, стабильность и благосостояние. Это позволило международному сообще-ству глубже и всестороннее понять значимость Казахстана на мировой арене.

Человеку свойственно заглядывать в будущее. И на-шему Президенту это удалось. Стратегия «Казахстан-2030» позволила нашей республике подняться на качественно но-вой уровень развития.

Наш первый Президент – Наш независимый Казахстан

Жанат УСПАНОВА, старший преподаватель Общеинженерного института дистанционного обучения (г. Каратау)

Рабига УСИПОВА, старший

преподаватель Общеинженерного

института дистанционного

обучения (г. Каратау)

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


73

«Ел намысын ер қорғайды.Ер ерлігін ел қорғайды»

Халық даналығы

Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев – мемлекетімізді орна-тып, оны қалыптастырып, экономикасын реформалау арқылы өзін де, елін де əлемге мойындатқан заманның аса дарынды тұлғасы. Аумалы-төкпелі алмағайып заманда мың өліп, мың тірілген қазақ үш ғасыр бойы іздеген мұратына да, арманына да Н.Ə. Назарбаев тұсында жетті. Билік тізгінін қолына ұстаған жылдардағы Президентіміздің жарқылдаған келбетін, биік болмысын, кемел дарынын, ел басшысы ретінде көсемдік қасиеттерін бүгінгі ұрпақ жақсы білуі тиіс. Елбасы – ұлттық дəстүрде тəрбиеленген, халқының бар қадір-қасиетін бойына жинаған, тілін, тарихын, мəдениетін, əдет-ғұрпын, салт-дəстүрін жетік білетін, ұлтын жан-тəнімен сүйетін, оның мəртебесін өсіріп келе жатқан, халқының үмітін, сенімін ақтап келе жатқан ұлтжанды азамат.

1991 жыл 16 желтоқсан… Қазақ елі өзінің аңсаған тəуел сіздігін алды. Бұл жылы хабар қалың халықтың жүрегіне үміт отын жақты. Осы сəтте бейбітшілік, еркін өмірге апаратын есік ашылды. Қазақ елі қараңғының тұманынан көз ашқандай болды. Иə, бұл бақытты күн əр

Мұсылманбек САХЫ,

Көпсалалы колледж директоры,

т.ғ.д., профессор

Елбасы жəне ел тəуелсiздiгi

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


74

адамның көкейінде сақталған. Ең бастысы Қазақстанның тұтқасын халық еліміздің тұңғыш президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың қолына тапсырды. Елімізді жаңа жолға бағыттаған Ұлы тұлға. Ұлы Даланың иесі – Қазақстан бүгінде озық ел, озат мемлекет атанып, əлем картасына өзінің Тəуелсіздік белгісін – мəңгілік таңбасын салды. Шаңырақты көтерген қос пырақты Елтаңба қадап, күн астындағы қыран бейнеленген аспан түстес көк Ту-ды желбіреттік. Осынау Ұлы Жеңістің байрағы «Отандас-тарымнан бөлек уайымым да жоқ, олардан бөлек қайғым да жоқ. Нені болса да елмен бірге көремін, елмен бірге төземін, елмен бірге жеңемін» деп көкейінде тұрған жүрек-жарды сөзін айтқан Алаш жұртының абзал азаматы, халқы таңдаған қаһарман, елі таңдаған елтұлға, ұлт көшбас шысы Нұрсұлтан Назарбаевтың қолында желбіреді.

Тоқсаныншы жылдардың бас кезіндегі кеңестік жүйе нің жаппай ыдырауы мен идеологиялық бос кеңіс-тік жағдайында Қазақстан да терең бір жартастың жаға-лауы на таяп қалған еді. Бір сөзбен айтқанда кеңес үкіметі орнықтырған тұтас қоғам бөлініп-жарылудың аз-ақ алдында тұрды. Солшылдар, оңшылдар, неше түрлі ұлт-шылдар – бəрі де елдің қоғамдық жəне экономикалық құрылымының қандай болуы керектігі туралы айтысты, өз дəлелдерін жеткізуге тырысты. Бəрі де əлеуметтік, ұлт тық, экономикалық əділеттіліктің қалпына келуін талап етті. Солардың бəрі де өз айтқандарын ғана дұрыс санайтын. Тіпті олардың уəждері мен талап-тілектері де кəдімгідей иланымды естілетін. Дегенмен де бəрі қосыла келгенде əбден шатысқан жəне кереғар түйінге айналатын, ол түйін барған сайын тарыла келіп, жас тəуелсіз мемлекеттілікті тұншықтыру қауіпін тудыратын. Қысқаша айтқанда бұл кезде саясат экономиканың алдына шығып кеткен еді. Осындай жағдайда Елбасы бəріне де сабырлылықпен қарап, бəрінің де сөзін де, бөзін де тауып қоғамның жалпы ыдырауының, саяси көзқарастардың бөлшектеніп кетуінің алдын ала білді. Елбасы сенімді экономикалық негіз болмайынша кез-келген үндеу – шақырулардың елдің тығырыққа тірелуіне ғана алып келетінін басқалардан тереңірек түсінді. Нұрсұлтан Назарбаевтың сол жылдар-

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


91

жұмыс істеу тоқтатылды. Бұл экономиканың əлсіреуіне əкеліп соқты. Осы кезеңде басқа ұлт өкілдерінің елден кетуі белең алды. Тəуелсіздік пен мемлекеттілікті алғаш алған қазақ ұлтының менталитеті де бірден танылды. Өзге ұлт өкілдеріне деген қарым-қатынастары күрт өзгер-ді. Бұл Қазақстанды жайлаған «орыстандыру» саясатына, салт-дəстүрлердің жойылуы, қазақ халқы ана тілінің, дəлі-рек айтсақ, қазақ этносының құрып кетуіне байланысты жойылу жолдарына қарсы жауап болды».

Осы жайларды анық зерделеген Н. Назарбаев – өзінің ерен еңбегімен, халқымен бірлесе отырып алға қойылған мақсат пен міндетті іске асыратын жəне ел мен əлемде көлемді нəтижелерді көре алатын планетарлық деңгейдегі сирек саясатшы екендігін танытты.

Соның нəтижесінде жаугершілік замандарды басынан кешіріп, халық ретінде жойылудың аз-ақ алдында болған қазақ «қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған” заманды аң-сап, бейбіт өмірді қалаған халық екенін танытып, бауырына сан ұлттың баласын басып, дастарқанын бөлісіп, талайға баспана беріп отыр. Бүгінгі көп этносты Қазақстандағы татулық пен келісімнің болуы да, ең алдымен қазақтың ұлылығын танытса керек.

Кезінде Кеңес өкіметі тұсында Қазастанды «халықтар достығының лабораториясы» деген болса, осы жақсы үрдіс Тəуелсіз Қазақстанда одан ары тереңдеп, ұлтаралық келісім мен бірліктің Қазақстандық моделін қалыптастырып отыр. Тіпті əлемдік қауымдастық алдында «қазақстандық модель» деген тілдік оралым қоданысқа енгені осының дəлелі іспеттес.

Жылдар өтер, бірақ Қазақстан Республикасының Тұң-ғыш Президенті Н. Назарбаев Қазақстан жəне жаһандық əлем тарихында ұлттар мен ұлыстар бірлігін сақтаған қоғам қайраткері ретінде өзінің лайықты орнын алары сөзсіз.

Барлығымыз туған жердің төсінде, құшағын жайған бейбіт елдің ішінде ел бірлігін сақтайтын татулықты саф алтындай сақтауға атсалысайық!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


90

тамған замандарда таңдары азаппен атса да, басқадан кек алу мақсатында қылышын қайрамаған, тағдырдың ауыртпалығына қайсарлық танытқан халық. Өткенге бой ұсынбай, келешекті аңсап ел бірлігі мен молшылығын бата-тілегіне қосып ұрпағына аманат ретінде қалдырып отырған халық.

Бесінші фактор – жазба əдебиеті кешірек дамығанмен, ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа аманат ретінде жеткен, сарқылмас мол қазына болып табылатын ауыз əдебиеті, батырлар жырлары, Қазтуған, Шалкиіз толғаулары мен Доспамбет, Бұқар жырау, Дулат, Махамбет сынды жауынгер ақын-жыраулардың отаншыл шығармашылығы арқылы бүгінгі ұрпағына Отанға деген сүйіспеншілікті дəріптеп, қазақ болып туғанын мақтанышпен ауыз толтыра айтуға мүмкіндік беріп отыр. Тарихы бар халық қана – ұлы халық.

Алтыншы фактор – халықтың ұлылығын танытатын белгі – оның тілі. Сонау ХІХ ғасырда қазақ мəдениеті мен тілін зерттеген Еуропа ғалымдары түркітанушылар В.Радлов, П.Мелиоранскийлер «түркі тілдерінің ішінде ең таза тіл – қазақ тілі” екенін атап көрсетсе, қазақ тіл білімінің негізін қалаушы А.Байтұрсынов қазақ тілін былай деп бағалайды: «Түркі тілін ХХ ғасырға дейін аздырмай, қаз-қалпында сақтап келген алғыс пен абырой қазаққа тиіс”. Тілге деген бұдан асқан баға болмаса керек. Қандай қиын кезеңдерді бастан кешірсе де, қиыннан қиыстыра алатын тілінің байлығын, оның тазалығын кейінгі ұрпағына жеткізе алған халық ұлы халық емес пе?!

Жоғарыда келтірілген қазақ қоғамындағы толерант-тылықтың даму, қалыптасу тарихы туралы ұлттық шежіре көнеден жеткен жəдігер жылнамасы мен тарихи жады-мыздың белгісі ретінде көңілге жылылық ұялатары ақиқат. Еліміз қаншама қиын кезеңдерді бастан өткізіп, біртіндеп еңсе көтеріп келе жатыр. Оның əрбір сатысынан Елбасының қолтаңбасын көруге болады. Н. Назарбаевтың өз сөзі-мен айтсақ: «90 жылдардың басында құлдырау кезеңінде болдық деп қазір мен ашық айта аламын. Елде ұлтаралық дау-жанжалға əкелетін əлеуметтік мəселелердің өршуі тоқтамады. Одақтас республикалармен байланыс үзілгесін, олардың ірі мықты азық-түлік кəсіпорындарымен бірлесе

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


75

дағы ұстанған саясаты мен тиімді реформалары ғана еліміз-ді болжап білуге болмайтын құрдымнан құтқарып қала алды.

Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіздіктің бетбұрысты кезең дерінде Мемлекет басшысы ретінде əсіресе экономи-калық жəне саяси дамудың үлгілерін талдау мəселесіндегі біліксіздікке қатаң қарсы тұра білді. Ешкімнің ойына келмеген жəне де бəріне бірдей жаға бермейтін, бірақ өмір шең маңызы бар шешімдерді батыл қабылдап жатты. Елбасының өз кезінде: – Кейде адамдарды еркінен тыс қазір барғысы келмейтін, бірақ объективті түрде баруға тиіс жаққа жетелеуге тура келді, – деп айтқанын осы күндері еске ала отырып, яғни, билік үшін күрестегі батылдық пен билік басындағы батылдықтың екеуі екі басқа екендігін өз ісімен дəлелдей білгендігі еріксіз сүйсіндіреді.

Елбасы тəуелсіздіктің алғашқы кезеңінен бастап ұлтаралық келісімді, ел бірлігін мемлекет саясатының басты қағидаты ретінде белгіледі. Ұзақ жылдар бойы өз жерінде қағажу көрген қазақ ұлтының дамуы мен орыс жəне басқа да этностық топтардың құқықтарын сақтау саясаты ұлтаралық қарым-қатынастың тепе-теңдігін орнықтырды. Дегенмен де, Елбасының мейлінше салмақталған бұл ұстанымын жұрттың бəрі бірдей жəне бірден қабылдай да қойған жоқ. Алғашқы кездерде қазақтардың да, сондай-ақ ұлтшыл-радикалдардың да қарсылықтарын еңсеруге тура келді. «Халықтар достығының лабораториясына» айнал-ған, жергілікті халық – қазақтардың азшылыққа ұшыраған аумағында ұлтаралық қақтығыстардың орын алуы, оны əдейілеп қоздырудың түрлі амалдары да бар еді. Жүзден астам ұлт өкілдері тұратын республикада шиеленісті жағдайлар мен тұрақсыздық тудыруға əрекеттенгендер де, ұлтаралық факторларды пайдаланғысы келетіндер де табылмай қоймайды. Мұндай жағдайға да Елбасы лайықты жауап таба білді. Қазақстан халқы Ассамблеясын құру, оны жетілдіру, оны басқа елдерге үлгі ету Н.Назарбаев қызметінің даналығының көрінісі бола алды...

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


76

...Ол кезде мектеп қабырғасында оқып жүрген кезіміз. Нағашы атамыз Момбай қария «Ақшолақ» ауылынан. Жалғыз қызы, біздің анамыз Бибайшаны сағынып іздеп келіп, аулымыз «Жаңасазға» біраз күн аунап-қунап, немере-лерін иіскеп, мауқын басып, еліне қайтатын. Əр келгенде əкпелерім Халима мен Сабираға, одан қала берсе маған «Батырлар жырын», оның ішінде «Қобыланды батыр» жы-рын оқытатын. Əкеміз Əділбек ауылдағы қазақ тілі мен əдебиеті нен сабақ бергендіктен, үйімізде сол жылдары жарық көрген қазақ ауыз əдебиетінің жыр жинақтары кі-тап сөремізде толып тұратын. Ол кездерде ауылда жеңіл машина атымен жоқ, ал теледидар дегенде – бүкіл ауылға бі реу ғана. Əке-шешемізге «сабаққа бірігіп дайындала мыз» деген сылтаумен Жақсылық досымның үйіне барып, қара-ақ түсті кино көріп қайтатынбыз. Ауылдағы жалғыз клуб та үнді фильмдері қойылатын, оған ауылдың жас балалары нан бастап шал-кемпірлерге дейін тайлы-тұяғымен баратын. Тың дайтынымыз ертелі кеш «Қазақ радиосы». Əр үйдің төр-інде кішкене ғана радиоқабылдағыш ілініп тұратын. Сол радиоқорапшаның жанына отырып алып қазақ эпос тары-ның, қиссаларының, жаңа əндердің керектерін жаттап алуға тырысатынбыз. Батырлар жырын тыңдап отырған Момбай атамыздың кейбір жерлерінде қабағы түйіліп, енді бірінде жадырап, тағы бірде көздерінен аққан жасы аппақ сақалын қуалай ағатын. «Қайран аруақтарыңнан айналайын ел

Құрманбек ОҢАЛБЕКОВ,

Əскери кафедрасының аға оқытушысы

«Нұрсұлтанның нұрлы мұнарасы» –бойтұмары Тараздың

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


89

қоғамдық құрылымына үйлесті сіңісе біледі.Сарапшылардың пікіріне сүйенсек, қазақстандық

қоғамдағы қалыптасқан толеранттылықтың негізінде төмендегідей факторлар жатыр:

Бірінші фактор – адамдардың елдің болашағына сеніммен қарауы. Қазақстанның 2030 жылға дейін даму Стратегиясы нақ өмірлік болашаққа деген сенімділікті, түсінушілікті арттырған құжатқа айналып, қоғамымыздың қарқынды түрде дамуын алға жетелеудің болжамды жоспарын ұсынды. Ал Стратегияда айтылған жоспарларды сатылай жүзеге асыру ел азаматтарының əлеуетін жүзеге асыруға зор мүмкіндіктер береді.

Екінші фактор – еліміздің өткен тарихы. Халқымыз бірде кең-байтақ елінің ен даласына көз алартқан сырт дұшпанға ұлтарақтай да жерін қимай, жауымен қасық қаны қалғанша шайқасатын қаһарлы қазақ болса, енді бірде - табалдырығын аттаған қонағын құдайдай күтіп, оған дастархан боп жайылуға, төсек боп төселуге дайын дархан қазақ. Толеранттылық сөзінің бір синонимі «қазақы мінез” болар, сірə!

Үшінші фактор – мемлекет құраушы жергілікті халықтың өзіндік ерекшелігі. Қазақтар - мыңдаған жылдар бойы сыртқы жағдайлардың өзгеріп тұруында өзіндік бейімделу мүмкіндіктерін көрсете алған ұлы көшпенділер мəдениетінің мұрагерлері. Қазақ жері арқылы өткен Ұлы Жібек жолы Батыс пен Шығыс өркениетін байланыстырушы алтын көпір іспеттес қызмет атқарып, керуен жолдары мəдениет жəне біліммен екі бағытты да сусындатты. Көне қазақ жеріне өзіндік зор ықпалын тигізді. Жалпы, Жібек жолының қазақ жерінен өтуінің өзі мəдениет əртүрлілігін, басқалар мəдениетіне, тіліне жəне діни көзқарасына деген түсінушілігін қалыптастырғаны белгілі.

Төртінші фактор – қазақтың ұрпағын кек сақтамайтын етіп тəрбиелей алу қасиеті. Қазақ басынан тағдырдың талай қатал сынын кешірді. Беріден қайырғанның өзінде, ХVІІ-ХVІІІ ғасырлардағы Жоңғар шапқыншылығы, Ресей империясының езгісі мен кешегі Кеңес өкіметі заманындағы зобалаң аштықты басынан кешіріп, саяси қуғын-сүргіннің де құрбаны болған халық. Алайда, қылышынан қан

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


88

«Қазақстанды, қазақты достықтың киелi шаңырағына теңесек, түрлi этностар оның алтын арайлы уықтары iспеттi. Бұл ретте байтақ мекенде баршамызды бiрiктiре түсетiн ортақ құндылықтар бар. Ол – бiздiң талайлы тағдырымызды тұтастыратын шежiрелi тарихымыз. Ол – бiздiң байтақ мəдени мұрамыз бен қазығы берiк мемлекеттiк тiлiмiз», – дедi Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиясында сөйлеген сөзiнде.

Тамыры терең осы сөзi арқылы Елбасы барша қазақ-стандықтарға ортақ құндылық – қазақтың ұлттық мұрасы мен тiлi екенiн нақты айтып өтті. Ұлттық мұрамыз – өмiр сүрiп отырған жерiмiз, оған иелiк етiп отырған халқы-мыз. Бұл – баға жетпес құндылық. Тек осы құндылықтың парқын қазақ қана емес, барша қазақстандықтар бiлуге тиiс. Расында, бiрлiкке жететiн байлық, татулыққа жететiн тiрлiк жоқ. Көнекөз қарияларымыз айтып отыратын «Бақ, қайда барасың?» – дегенде, «Ынтымағы жарасқан елге барамын» деген сөз де бiз айтпақ оймен ұштасып жатыр. Өзара түсіністік, ұстамдылық, əр түрлі ұлттар өкілдерінің рухани жəне мəдени құндылықтарына құрметпен қарау əдебі барлық этностарға ортақ жалпыхалықтық идеалдар мен қасиеттерді қалыптастыруға əсер етеді. Нəтижесінде, əрбір ұлт конституциялық-құқықтық заңнама негізінде өзіне тəн этностық ерекшелігін сақтай отырып, Қазақстанның

қАЗАқСТАНДАҒЫ ТОЛЕРАНТТЫЛЫқ ЖƏНЕ ЕЛБАСЫ

Баян МҰРТАЗАЕВА,

«Гуманитарлық-əлеуметтік ғылымдар» институтының аға оқытушысы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


77

қорғаған бабаларым-ай» деп толқып, тебіреніп отыратын. Атамыздың көңіл-күйі жыр оқып отырған біздерге де əсер етіп, бір-бірімізбен жарыса одан да бетер даусымызды құбылта оқимыз. Ұнауға, мақтау алуға тырысамыз. Жыр біткенде арқамыздан жүк түскендей жеңілдеп қаламыз.

Сонда, атамыз: «Балам, есіңде болсын, қазақта «Үй-дің мықты болмағы – ағашынан, жігіттің мықты бол-мағы – нағашыдан» деп тегіннен-тегін айтылмаған. Сенің нағашыларың, біздің түбіміз – қыпшақтар екенін ұмыт-па! Өздерің маған оқып берген жырдағы қара қыпшақ Қобыланды батыр бабаларымыз жер қайысқан қалың қолымен ел, жер қорғаймыз деп ұлан байтақ қазақ даласын кезіп жүріп мына тұрған Əулиеатаның тұсынан өткенде, осы сендердің ауылдарыңды қаладан бөліп, көрсетпей тұр-ған «Кіші Бурыл» тауының төбесіне шығып, жер шолған. Аңыз бойынша осы төбенің басында Қобыланды бабамыз ат шалдырып, Тайбурылдай сəйгүлігіне тас аттақырдан су ішкізген екен. Сол аттақыр тау басында əлі тұр. Балам, есіңде болсын, біз мəңгілік емеспіз. Менің парызым сендерге аталарымыздың аманатын жеткізу. Күні ертең сендер де ат жалын тартып мінетін кез келеді. Сонда ана таудың басына шығып, Тайбурыл тұлпар су ішкен тасты іздеп табарсың» – деп отыратын. «Сендерге дін туралы дұрыс ақпарат беріп жүрген жоқ. Дін – апиын емес. Ислам діні – ең таза дін. Асыл дініміз ерте ме, кеш пе халқымызға қайтып оралады. Дінге қарсы шыққан қоғамның болашағы жоқ. Біз сол заманды көре алмаймыз, бірақ, сендер жаратқан Иеміз өмірлеріңді берсе, сол өзгерістердің куəгерлері боласыңдар, құдай қаласа. Осы айтқандарымды көңілдеріңе түйіп алыңдар!» – де генді өле-өлгенше құлағымызға құйып кетті.

Уақыт зымырап өтіп жатты. Ер жеттік. Отан алдындағы əскери борышымды ГДР-да адал атқа рып, 2 жыл шет елдің дəм-тұзын бейбіт уақытта татып, қыз мет атқарып қайттым. Ол əлемдегі екі Ұлы империя шар пысқан, теке-тірескен «қырғи қабақ соғыс» кезеңі еді. Бір емес, бірнеше оқу орнын бітірдім. Отбасын құрып, ұр пақ тараттым. Ең бастысы – Заман өзгерді. Жер шарының алтыдан бірін бауырына басып жатқан Кеңестер Одағы ат ты алып империя ежелгі қазақ жерінде, Алматы қаласын да, 1986 жылғы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


78

желтоқсан оқиғаларынан соң қирап, ор нына өрттен кейін дүр етіп көтерілген көктей жаңа, жас, Тəуелсіз мемлекеттер пайда болуының өзі бір заңдылық сияқты. Міне, тарихтың осы бір өліара сəтінде, қазақ елі тəуелсіздігінің қайнар бастауында, халқымыздың сан ғасыр лық көз жасының өтеуіндей болған осы мүмкіндікті баянды етудің, туған халқын қиын қыстаудан тағдыр тəлкегіне ұрындырмай алып шығудың ауыр да аса жауапты миссиясын атқару бақыты, осындай ауыртпалықтан алып шығудың сенімін ақтау бақыты, халқымыздың аяулы перзенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың пешенесіне жазылыпты.

Іске асыру үшін ғасырлық уақытты қажет ететін, халықтың мүддесіне қызмет жасайтын, өмірлік маңызы бар істер тəуелсіздік алған алғашқы 20 жылдың еншісінде қазақ елінің Тұңғыш Президентінің тікелей басшылығы мен атқарылды. Айтуға оңай. Бірақ... Тəуелсіздік Декларация-сын жариялау; ТМД атты қоғамдастықты құрудың ұйытқысы болу; дүние жүзіндегі ең ірі əскери полигонды жаптыру; Елдік нышандар – Елтаңба, Ту, Əнұранды қабылдау; Ұлттық валюта – теңгені айналымға енгізу; Қазақ тіліне мемлекеттік тіл дəрежесін берген Заң қабылдау; Қытай, Ресей сынды алып мемлекеттердің басшыларымен тең сөйлесе оты рып, ешуақытта заңдастырылмаған шекарамызды шеген деу; айбынды ҚР Қарулы күштерін құру; əлемнің барлық елдерімен байланыстыратын, достық қарым-қатынас ор нату ға қызмет ететін күшті диплома-тиялық корпусты құру; Қазақстан халықтары Ассамблея-сын аяғынан тұр ғызу; ШЫҰ сияқты азулы ұйым құруға бастамашы болу; ЕврАзЭС-тей экономикалық одақ құру; Евроодақ ұйымына басшылық жасау; космосқа тұңғыш қазақ баласының ұшуына себепкер болу; Ұлттық ғарыш агент тігі нің құрылып, төл ғарыштық зымырандарымызды жасай бастау; ең қуанарлығы – аумалы төкпелі кезеңде, Сарыарқаның төсінде, ішкі пікір қайшылығына қарамас-тан, бар жауапкершілікті өз мойнына ала отырып, «дос сүйініп, дұшпан күйінетіндей» ару Астананы дүниеге алып келуі Елбасының алыстан болжайтын көрегендігі мен қажырлы еңбегінің бір парасы ғана.

...Кеңестер Одағы ыдырап, КСРО Қарулы күштері де

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


87

арқасында жеңіп шықтық емес пе? «Мен ауызбіршіліктен айнымайтын ақжүрек жұртымның қуатты ұлтқа, шуақты ұлысқа айналарына кəміл сенемін» – деген сөзі жүрегімізде мəңгі ұялады.

Пайдаланған əдебиеттер:1. Назарбаев Н.Ə. «Болашақтың іргесін бірге қалай-мыз» Қазақстан халқына жолдауы. -А., 2011.2. Назарбаев Н.Ə. Еуразия жүрегінде. -А., 2005.3. Назарбаев Н.Ə. Бейбітшілік кіндігі. -А., 2002.

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


86

тарихи қысқа мерзімде Тəуелсіз Қазақстан Президент Н.Ə.Назарбаевтың басшылығымен небір қиын-қыстау кезеңдерден сүрінбей өтіп, толағай табыстарға жетті, қар-қынды даму жолына түсті. Ел де, заман да, қоғам да жаңарды, əрбір «қазақ» деп соққан қазақстандықтың бойын да бола-шақтың жарқын болуына деген үміт, мем лекет ке деген сүйеніш, халқы үшін мақтаныш сезімдері мен сенімдері пайда болды. Бүгінде Тəуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті Н.Ə.Назарбаевтың есімі өз ұлтымыздың ғана емес, бүкіл түркі жұртының көшбасшысы ретінде төрткүл дүниеге тегіс мəлім деп толық айта аламыз.

«Сүйер ұлың болса, сен сүй – сүйінерге жарар ол», деп ұлы Абай өсиет еткендей, бүгінде елін, халқын сүйсін тіп отырған Нұрсұлтан Əбішұлы бүкіл қазақтың мақтанышы-на, махаббатына айналған ерекше тұлға. «Назарбаевты қазақ халқының бағы үшін бере салған», деп талай елдің əрі қызыға, əрі қызғана айтқан сөздерін сан мəрте естігенбіз. Бірде қырғыз халқының азаматы «Сіздер бақыттысыздар, өйткені сіздерде Нұрсұлтандай басшыларыңыз бар» деп, зор қызығушылықпен айтқанын естігенде, іштей тобалық жасадым. Риясыз көңілден шыққан мұндай мадақтауларға əрбір қазақстандықтың жүрегі жылып, Елбасымызға деген мақтаныш сезімі көңілге ұялайтыны сөзсіз.

Н.Ə.Назарбаев – өз халқының бар қадір-қасиетін, тілін, тарихын, мəдениетін, салт-дəстүрін жетік білетін, ұлтын жан-тəнімен сүйетін, оның мəртебесін өсіріп, халқының сенімін ақтап келе жатқан өз елінің шын перзенті, келешек-ті болжай білетін, алдағыны ойлай білетін көшбасшысы. Халық тан шыққан қайраткер Тəуелсіз Қазақстанның негізін қалау шы, еліміздің экономикасының қарқынды өсуіне, отандастарымыздың əл-ауқатының артуына қол жеткізген, барша əлем мойындаған қайраткер тұлға.

Елбасы қазақ елін, Тəуелсіз Қазақстанды бүкіл əлем-ге танытты. Бұрын біз кім едік, қазір біз кімбіз? Əр бір қазақстандық өзіне осы сұрақты қойып, ойланса, біз дің елдің бүгінгі жетістіктері көз алдымызға келеді, көкіре гің ді өз еліңе деген, Елбасыға деген ризашылық сезім мен мақ-таныш кернейді. Біз əлемді дүрліктірген қаржы дағ дары-сының ең қиын кезеңдерін Елбасының сара саясаты ның

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


79

тəуелсіздіктерін жариялаған шағын мемлекеттердің ен-шісінде кете бастағанда Елбасымыз қарымдылық таны-тып, бұрынғы Қазақ КСР-нің аумағында тұрған əскери объектілердің барлығын Қазақстан Республикасының мен-шігі деп жариялап, заңдастырып жіберді. Қарулы күштер қатарында қызмет етіп жүрген офицер корпусының славян текті ұлт өкілдері, өздерінің ата жұрттарына жаппай кете бастағанда, əскер қатары запастағы ұлттық əскери кадр-лармен толықтырылып, төл əскер мамандарымызды дайын-дау ісі жеделдетілді.

Қарулы күштер құрылғанда əскер қатарына шақы-рылдым. Қазақ офицері деген ардақты атқа кір келтір-мей, əскери Антқа адалдық таныттым. ...Бірде, əскери-əуе күштерінде қызметте жүргенімде, уақыт тауып, бала кездегі нағашы атамның айтқан өсиеті есіме түсіп, «Бурыл» таудың басына Тайбурылдың су ішкен аттақырын іздеп бардым. Көз алдымда керемет көрініс ашылды. Оңтүстікте – басын мəңгілік қар басқан алып шыңдар тізбегі көкпен таласады, солтүстігінде – қазақтың шексіз құла дүз даласы сағым-мен ұштасады, шығысында – асқар Алатау асау Таластың бауырына сұғына кіріп тыныстайды. Батысында – «Үлкен Бурылдан» ары қарай атақты Қаратау басталады. Осы бір сөзбен жеткізгісіз көрініске тамсанып тұрып: «Дəл осы жерге көретін алаңқайы бар мұнара орнату керек!» деген керемет бір ой келді.

Кейінірек бұл ұсынысым «Қазақстан сарбазы» газеті-нің 2000 жылғы қазан айындағы санында жарияланды. Ал, Тайбурылдың су ішкен аттақырын ауыл ақсақалдары айтысып жүріп, облыстық мұражайдың сол кездегі басшысы Күзембай Байбосыновтың көмегімен мұражайдың төріне орнаттырады. Киелі тасқа сол жерде тағзым еттім. ...Кім білсін, бес уақыт намазын қаза етпей өткен менің нағашы атам немересінің қиялына қанат бітірейін деді ме екен...

«Аңырақай шайқасы» болған тау аңғарында орналас-қан «Мəтібұлақ» əскери бөлімінде командирдің тəрбие жəне əлеуметтік жұмыстар жөніндегі орынбасары болып əскери борышымды атқарып жүргенде, болашақ мұнара-ның макетін сызба бойынша жасап бастап, запасқа шығып, аман-есен елге, Таразға оралғанда жалғастырдым. Мұнара

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


80

макеті біткенде, бұл ғимаратты жаңа тұрпатты Қазақ мемлекетінің негізін қалаушы, ҚР-ның Тұңғыш Президенті, ҚР ҚК–нің Жоғары Бас қолбасшысы Н.Ə. Назарбаевтың атымен «Нұрсұлтанның нұрлы мұнарасы» деп атау арқылы Президентіміздің халқымызға қалтқысыз атқарған қызметіне деген алғысымды осылайша жеткізгім келді.

Мұнара жобасы билік дəліздерінің барлық сатылары-нан өтіп, қанша қаражат жұмсалатынын кəсіби мамандар есептеп шығарды. Сəті түсіп инвесторлар табылып жатса, оны өмір көрсетер. 2012 жылғы 27 қаңтардағы халыққа Жолдауында Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ə. Назарбаев: «Ағымдағы дамудың маңызды мəселелерінің бірі Қазақстан экономикасына тікелей шетел инвесторлары-ның ағынын əртараптандыру болып табылады. Оларды перспек тивалы салаларға, мысалы, туризм саласына бағыт-тау қажет. Тұтастай ел бойынша туризм өсімінің нүктелерін табу қажет, олар аз емес», –деп атап көрсетіп, Қазақстандағы туристік кластерді дамытуды, жаңа туристік орындарды тауып, елімізде туризм саласын дамытуды міндеттеді, əрі жаңа серпін берді. Тараз қаласы қай жағынан алсақ та, туризмді дамытуға сұранып тұрған ең көне де, ең жас қала.

«Ақыртас» кешені, 751жылы осы Талас өзенінің жаға-сында, бір жағында – Гао Сянжи бастаған қарақытай лар, екінші жағында – Зияд ибн Салих басқарған араб əскер-лерімен қосылған жергілікті халық арасында 5 күнге созылған, жан алысып, жан беріскен «Атлах» немесе «Та-лас» соғысы, бабаларымыздың ислам дінін қабылдаулары, Қараханидтер дəуірінің ескерткіштері, ЮНЕСКО қор-ғауын дағы Президенттің тікелей бастамасымен қалпы-на келтірілген Айша бибі кесенесі, тарихи моншалар т.б. бүгінде қазақ елінің азаматтарын, жастарын өткен тарихымызға құрметпен қарауға тəрбиелеп, шетел турис-терінің қызығушылығын арттыру арқылы мемлекет қор-жынын қаражатқа толтыратын, жергілікті тұрғындарға мыңдаған жұмыс орындарын беретін табыс көзіне айна л-ып отырғандығы белгілі. «Нұрсұлтанның нұрлы мұнарасы» да Қазақстанның көрнекті жерлерінің біріне айналуы тиіс деген ойдамын.

Мұнараның жалпы сипатына келсек: орналасатын

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


85

Қазақстан бейбітшілік пен жасампаздықтың жаңа үлгісін қалыптастырды.

Еліміздің халықаралық ұйымдармен тығыз қарым-қатынас орнатуға ұмтылуы нақты мақсаттарды көздейді. Ол біріншіден, экономикалық өсу, екіншіден, саяси тұрақ-тылық пен ұлттық қауіпсіздік мəселелерін қамтиды. Бү-гінгі таңда 150-ге жуық мемлекетпен дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан, 64 халықаралық саяси жəне эко номикалық ұйымдардың мүшесі ретінде еліміз дүние-жүзілік қоғамдастықтың белсенді мүшесі.

Еліміз халықаралық ынтымақтастықтың сапалық жаңа сатысына шықты. ЕурАзЭҚ, ТМД елдері сияқты халық-аралық форматтарда оқтын-оқтын көтеріліп келе жатқан ортақ кедендік кеңістік құру мəселесі Беларус, Қазақстан жəне Ресей мемлекеттері басшыларының кездесуінде қолдау тауып, Кедендік одақ үштігі құрылды.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың осы бағытта жүр-гізген сындарлы саясатының арқасында «Жыл адамы» ұлт-тық сыйлығының лауреаты атанды.

Елбасы азат күндердің алғашқы тынысынан бастап қазақ тілінің мəртебесі мен мерейін көтеру, оның пайда-ланылу жəне қолданылу аясын кеңейту тұрғысында үнемі қамқорлық пен басшылық жасап келеді. «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессін», деп бұл іске мəн беріп, бастама кө-терген Елбасымыз одан кейінгі жылдары: «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде», деген ұстанымын ашып айтып, барша жұртымызды осыған ерекше мəн беруге жұмыл-дырды. Ұлттық мəдениетімізді қайта түлету үшін «Мəдени мұра» мемлекеттік бағдарламасына басшылық жасап, халқымыздың көне тарихы мен мəдениетін келер ұрпаққа жеткізетін үлкен іс атқарылды.

Елбасымыздың «Дүниеде тəуелсіз Қазақ елі бар. Əлем-де егемен Қазақстан бар. Оның көпұлтты, тату, ынты мақты халқы бар. Қуатты экономикасы, сенімді саяси жүйесі бар. Ең бастысы бүгіннен нұрлы, бүгіннен жемісті болашағы бар» – деген сөздері кімнің болмасын жүрегіне жол табады. Кеудеңді қуаныш пен шаттық, өз еліңе деген, Елбасыға деген мақтаныш сезімі кернейді.

Еліміздің тəуелсіздік алғанына 21 жыл толады. Осы

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


84

ның съез дер ін өткізу болып табылады. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің əр сөзінде ұлтаралық жəне дінаралық келісімді сақтау мен нығайтудың маңызы жөнін-де баса айтып отырады.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назар-баев тың жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауынан елі-не деген қамқорлығының ұшан-теңіз екендігі анық байқала-ды. Бұл халықтың əл-ауқатын нығайту мен өмір сапасын жақсартуға бағытталған бағдарламада жаңа əлеуметтік саясат ұтымды көрсетілген. Онда білім беру, денсаулық сақтау жəне тілдерді дамыту бағдарламалары бекітілген жəне халықты жұмыспен қамтудың жаңа стратегиясы, тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту, сапалы ауызсумен қамтамасыз ету бағдарламаларын жасау қолға алынған.

Өткен тарихқа шегініс жасасақ, екі ғасырға жуық аралықта қазақ елі өз байлығын ел игілігіне жұмсауға мүм кіндігі болған жоқ. Қазақ жерінде экономикалық даму отарлық бағынышты сипатта қалыптасты. Қазақстан басқа да метрополияға тəуелді аймақтар тəрізді шикізат көзі мен оны алғашқы өңдеуден өткізу орталығы ретінде қызмет етіп, мол байлық Ресейге есепсіз тасылды. Қазақ жерінің тек шикізат көзі ретінде қалып отырғаны ел жанашырлары ұлттық интеллигенция өкілдеріне үлкен дабыл туғызған болатын. Бұл жөнінде Смағұл Садуақасов «Қазақстан отар ел, отар болып қала береді» – деп ашына жазған болатын.

Енді міне, еркіндікті ең асыл қазына деп есептейтін қазақ елі бодандықтың ауылын алысқа тастап, жаңа əлемге жаңа Қазақстанды таныту үстінде. Бүгінгі таңда байтақ даланың мол қазына байлығы қазақ жерінің тарихи мұрагері қазақ халқының игілігіне жаратылып, еліміз өркендеу үс-тінде. Біз Тəуелсіз ел болғандықтан дүниені дүрбелеңге салған дағдарыстан қиналмай шығып, дамудың даңғыл жолына бет бұрдық. Өткен ғасырдың соңғы онжылдығынан бері ел экономикасы қазіргі заман талаптарына сай жүр-гізілген дамыту шаралары, нарықтық шаруашылықтың ұлт-тық жобасы оң нəтиже берді.

Біздің еліміз транзиттік мемлекеттер арасындағы даму-дың табысты үлгісі деп те танылуда. Осының негізінде

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


81

орны – Жамбыл облысы, Жамбыл ауданына қарасты «Шайқорық» ауылдық округінің жеріндегі 714м биіктік. Жалпы биіктігі – 75м, «көру алаңқайы» – 63м-де орна-лас қан. Шынымен көмкерілген күмбез астындағы «көру алаңқайының» ортасында қазақтың 6-12 қанатты киіз үйі қойылады. Төменнен жоғарғы қабаттарына лифтінің, баспалдақтың көмегімен көтеріледі. Туристерді таудың етегінен ұшар басына дейін эсколаторлар мен аспалы жол жеткізеді. Мұнараның төменгі бірінші қабатында «Тұңғыш Президент» атындағы өлкетану мұражайы орналасатын болады. Мұражай – халқымыздың ғасырлар бойы жүріп өткен жолын, шарықтауы мен құлдырауын, қуанышы мен қайғысын, жеткен жетістіктері мен ұтылған тұстарын, салт-дəстүрлерін, жасаған мəдениетін, қалыптастырған тілін, адамзаттың даму үрдісіне қосқан үлесін көрермен, тыңдарман өскелең жас ұрпақтың санасына көзімен көрсетіп, құлағымен естіртіп, қолымен ұстататын əмбебап оқулық. Өкінішке орай, қазіргі жастар мұражайларға, театрға сирек баратын болды, кітапты аз пайдалататын жағдайға жеттік. Біздер, оқытушылар, студенттерімізді елжандылық рухында тəрбиелеп, олқылықтарды толтыру жолында көп жұмыстар атқаруға тиіспіз.

PS: Егер, осы ойға алған мақсатым іске асса, өскелең ұрпақты тарих тағлымымен тəрбиелейтін, Тараз қаласы-ның бойтұмарына айналар идеямды Тұңғыш Президент күніне сыйға тартсам несі айып?!

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


82

Сүйер ұлың болса, сен сүй – сүйінерге жарар олАбай

Қазақстан халқының сонау алмағайып, аласапыран заманда 1991 жылдың 1 желтоқсанында Н.Ə.Назарбаевты Қазақстанның Президенті етіп сайлауы, халқымыздың үл-кен парасаттылығының, Елбасыға деген үлкен сенімінің белгісі еді. Осы тарихи зор оқиға əрбір қазақ деп лүпілдеген жандардың жүрегінде, отандастарымыздың санасында сал-танат ты күн болып қалды. Жақсы күн жарқын жалғасын тапты. Елім деп еңіреген, халық қалауы, қазағымен жүрегі бірге соққан, нар тұлғалы Елбасымыз Нұрсұлтан Əбіш ұлы Назарбаевтың басшылығымен тəуелсіздік жылдарында рес публикамызда көптеген жаңа бастамалар мен жаңа істер атқарылды.

Еліміз тəуелсіздігін алған уақыттан бергі жылдарда қоғамда көптеген өзгерістер мен жаңарулар, халықтың əл-ауқатын жақсартуда жүргізілген реформалар мен жолдау-лардың жүзеге асуы еліміздің жаңа белеске бет бұруына ықпал етті. Қазақстанның қоғамдық-саяси жəне əлеуметтік-экономикалық өмірінде ұлы өзгерістер легі жыл сайын арта түсуде.

Еліміз сан ғасырға татитын ұлы белестерден өтті. Бүгінде Қазақстан жер көлемі жөнінен дүние жүзінде 9-орын да тұр. Осы ұлан-ғайыр қазақ даласын Отан еткен

ЕЛБАСЫ САЯСАТЫ – ЕЛ ИГIЛIГIНДЕГI ЖАҢА БЕЛЕС

Шолпан СƏЛІМБАЕВА, «Педагогика, психология жəне тарих» кафедрасының меңгерушісі, п.ғ.к., доцент

Ел

iн сүйген

, ел

i сүйген

Елбасы


83

140-ға жуық халықтар достық пен татулықты Ту етіп, еліміздегі саяси тұрақтылық пен экономикалық өрлеуге қол жеткіздік. Елбасы экономикасы тығырыққа тірелген, саяси дағдарысқа ұшырау алдындағы Қазақстанды жаңа дəуірлік жарқын күндерге жетелеп алып шықты. Шынында да, осы қысқа уақытты оймен шолып шықсақ, еліміз тəуелсіздік алып, іргесін бекіткен, халқымызды қуанышқа кенелткен, шабытына шабыт қосып, жігерлендіре түскен, бұрын-соң-ды түсімізге де кірмеген, досты сүйіндіріп, дұшпанды күйін діретін, бейнелеп айтсақ, талай ғажайыптардың куəсі болғанымыз анық. Саясатта болсын, экономикада бол-сын, əлеуметтік салада болсын Қазақстан өзгелерге үлгі бола тындай дəрежеде даму үстінде. Əлеуметтік салада да Елбасының тікелей тапсырмасымен жүздеген мек тептер мен ауруханалар, «Балапан» бағдарламалары аясында бала бақшалар, ауыз су жүйелері салынуда. Кадр даярлау жөніндегі бұдан 16 жыл бұрын дүниеге келген «Болашақ» бағдарламасы мен еліміздегі маман кадрлар даярлау жөніндегі қазіргі заман талабына сай міндеттер тұрақты күн тəртібіне қойылды.

Қазақстан адамзат тарихында ядролық қарудан өз еркімен бас тартқан тұңғыш əрі жалғыз ел. Семей ядролық полигонын жабу жəне ядролық қару жарақтан бас тарту жаппай қарулануға жанталасып жатқан заманда ешбір мем-лекет басшысының ойына келмеген теңдесі жоқ айрықша шешім. Егер, Қазақстан батыл шешім қабылдамаған болса, еліміз ядролық əлеуеті жөнінен əлемдегі төртінші мемлекет болып, дүниежүзілік саясатта біраз дүрбелең туғызар еді. Қазақстанның Кеңес Одағынан мұраға қалған ядролық арсеналының Ұлыбританияның, Францияның, Қытайдың ядролық қару қорынан əлдеқайда артық болғаны анық.

Тəуелсіздік жылдарында Президент ішкі саясатты əр қазақстандықтардың ұлты мен сенім-нанымына қарамас-тан, өзін қорғалған жəне қажет сезінетіндей бағытта құра білді. Осылайша Қазақстанда шын мəнінде этносаралық жəне конфессияаралық келісім қалыптасты.

Бүгінде осы ғажайып тəжірибе бүкіл əлемде «Қазақ -стан жолы» ретінде белгілі. Оның жарқын бір көрінісі Астана да Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшылары-

Documents

lib.tarsu.kz/rus/all.doc/Elektron_ucheb/elin_suigen...Елі үшін еңбек еткен Елбасы!..... 110 24. Нұрайым Бек, Білімді