Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
สพน.024
หลกวทยาภมคมกนlmmunological Concepts
หลกวทยาภมคมกนlmmunological Concepts
กาญจนา อสวรรณทม
หนงสอเลมนมสาระสำคญเกยวกบบทบาทหนาท ลกษณะของเซลล
ท ทำงานรวมกน ในระบบภมค มกน กลไกการทำงานของเซลลในรางกาย
ท ประกอบดวยระบบภม ค มก นโดยกำเน ดและภม ค มก นแบบจำเพาะ
ซงตอบสนองและปองกนสงแปลกปลอมทเขามาทำลายรางกายและปองกน
การเกดโรค โดยมเนอหาครอบคลมถงลกษณะและโครงสรางของแอนตเจน
แอนตบอด การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด การกระตนภมคมกน นอกจากน
ย งกลาวถงโรคท เก ยวของ กบระบบภมค มกนของรางกาย เช น มะเรง
ภมตานทานเน อเย อตวเอง ภาวะภมไวเกน ภมค มกนตอจลชพ-----------
ดงน น จงเหมาะสมสำหรบนสต นกศกษา อาจารย และผ ท สนใจ
ทบทวนความรเกยวกบระบบภมคมกนของรางกาย ผอานสามารถนำความร
ทไดจากการศกษาไปประยกตใชตอไป-------------------------------------------
ISBN 978-616-426-025-2
ตวอยาง
Naresuan University Publishing Housewww.nupress.grad.nu.ac.th
หลกวทยาภมคมกนlmmunological Concepts
กาญจนา อสวรรณทม
ตวอยาง
ขอมลทางบรรณานกรมของสานกหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data กาญจนา อสวรรณทม.
หลกวทยาภมคมกน = lmmunological concepts.-- พษณโลก: สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร, 2560. 192 หนา. 1. วทยาภมคมกน. I. ชอเรอง.
616.079 ISBN (e-Book) 978-616-426-025-2 สพน. 024 หลกวทยาภมคมกน กาญจนา อสวรรณทม
สงวนลขสทธโดยสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร มกราคม พ.ศ. 2560 ราคา 380 บาท การผลตและการลอกเลยนหนงสอเลมนไมวารปแบบใดทงสน ตองไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ผจดพมพ สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร มวางจาหนายท 1. บรษท ซเอดยเคชน จากด (มหาชน) อาคารทซไอเอฟ ทาวเวอร ชน 19 เลขท 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด
แขวงบางนา เขตบางนา กรงเทพฯ 10260 เบอรโทรศพท 0-2739-8000 2. บรษท อมรนทร บค เซนเตอร จากด 108 หม 2 ถนนบางกรวย-จงถนอม ตาบลมหาสวสด อาเภอบางกรวย
นนทบร 11130 โทร. 0-2423-9998, 02-423-9999 กด 4 3. ศนยหนงสอแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย อาคารวทยกตต ชน 14 ซอยจฬาลงกรณ 64 ถนนพญาไท แขวงวงใหม
เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 โทร. 0-2218-9884-7 กองบรรณาธการ กองบรรณาธการจดทาเอกสารสงพมพทางวชาการของสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ออกแบบปก สรญา แสงเยนพนธ ตว
อยาง
ขอมลทางบรรณานกรมของสานกหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data กาญจนา อสวรรณทม.
หลกวทยาภมคมกน = lmmunological concepts.-- พษณโลก: สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร, 2559. 192 หนา. 1. วทยาภมคมกน. I. ชอเรอง.
616.079 ISBN 978-616-426-009-2 สพน. 024 หลกวทยาภมคมกน กาญจนา อสวรรณทม
สงวนลขสทธโดยสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร พมพครงท 1 ธนวาคม พ.ศ. 2559 จานวนพมพ 500 เลม ราคา 380 บาท การผลตและการลอกเลยนหนงสอเลมนไมวารปแบบใดทงสน ตองไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ผจดพมพ สานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร มวางจาหนายท 1. ศนยหนงสอแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย อาคารวทยกตต ชน 14 ซอยจฬาลงกรณ 64 ถนนพญาไท แขวงวงใหม
เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 สาขา ศาลาพระเกยว กรงเทพฯ โทร. 0-2218-7000-3
สยามสแควร กรงเทพฯ โทร. 0-2218-9881, 0-2255-4433 มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก โทร. 0-5526-0162-5 มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร จงหวดนครราชสมา โทร. 044-216131-2 มหาวทยาลยบรพา จงหวดชลบร โทร. 0-3839-4855-9 โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา (รร.จปร.) จงหวดนครนายก โทร. 037-393-023, 037-393-036 จตรสจามจร กรงเทพฯ โทร. 0-2160-5301 รตนาธเบศร จงหวดนนทบร โทร. 0-2950-5408-9 มหาวทยาลยพะเยา โทร. 0-5446-6799, 0-5446-6800 มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน โทร. 044-922662-3 สาขายอยคณะครศาสตรจฬาฯ โทร. 0-2218-3979
2. ศนยหนงสอมหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาคารวทยบรการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 50 ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0-2579-0113
3. ศนยหนงสอมหาวทยาลยธรรมศาสตร อาคารอเนกประสงค ชน 1 มหาวทยาลยธรรมศาสตร ถนนพระจนทร แขวงพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200 โทร. 0-2613-3899, 0-2623-6493 สาขา ศนยหนงสอมหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม โทร. 0-5394-4990-1
ศนยหนงสอมหาวทยาลยสงขลานครนทร จงหวดสงขลา โทร. 0-7428-2980, 0-74282981 4. ศนยหนงสอมหาวทยาลยขอนแกน 123 หม 16 ถนนมตรภาพ ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40000
โทร. 0-4320-2842 5. พ.บ.ฟอร บคส (ปทมธาน) จากด 54/3 ตาบลบานกระแชง ถนนศลปาชพ-บางไทร อาเภอเมอง จงหวดปทมธาน 12000
โทร. 0-2977-9600-4 6. บรษท เจนเนอรล บคส เซอรวส จากด 99/89 ถนนรชดาภเษก แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900
โทร. 0-2938-0793 กองบรรณาธการ กองบรรณาธการจดทาเอกสารสงพมพทางวชาการของสานกพมพมหาวทยาลยนเรศวร ออกแบบปก สรญา แสงเยนพนธ พมพท รตนสวรรณการพมพ 3 30-31 ถนนพญาลไท อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทร. 0-5525-8101
คานา
หนงสอหลกวทยาภมคมกน (Immunology Concepts) ผเขยนไดรวบรวมมาจาก
ประสบการณการเรยนการสอน และการศกษาคนควาจากตารา และวารสารทงภาษาไทย
และองกฤษ มวตถประสงคเพอใชประกอบการเรยนการสอนเกยวกบระบบภมคมกนของรางกาย
สาหรบนสตนกศกษาสาขาวชาเทคนคการแพทย นกเทคนคการแพทย และสาขาวชาทเกยวของ
โดยมใจความสาคญกลาวถงหนาท ลกษณะของเซลลททางานรวมกนในระบบภมคมกน หลกของ
วทยาภ มคมกนทควรเขาใจ อธบายกลไกการทางานของเซลล ในรางกายทประกอบดวย
ระบบภ มคม กนโดยกาเนด และภ มคม กนแบบจาเพาะ ในการตอบสนอง และปองกน
สงแปลกปลอมทเขามาทาลายรางกาย และปองกนการเกดโรค นอกจากนยงกลาวถงโรคทเกดจาก
ภมคมกน หากมขอเสนอแนะ แกไข ผ เขยนยนดเปนอยางยงท จะนาคาแนะนาไปพฒนา
และปรบปรงใหหนงสอเลมนมคณภาพมากยงขน
กาญจนา อสวรรณทม
คำ�นำ�
หนงสอหลกวทยาภมคมกน (lmmunologicalConcepts)ผเขยนไดรวบรวมมาจาก
ตวอยาง
กตตกรรมประกาศ
ผเขยนขอขอบคณภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
ทเปนแหลงศกษาคนควาขอมล และถายทอดวชาความรแกนสต กราบขอบพระคณ คร อาจารย
ทสอนใหความรมาโดยตลอด โดยเฉพาะอยางย ง ศาสตราจารย ดร.วนเพญ ชยคาภา
อาจารยผสอน ทปรกษา และแรงบนดาลใจในการเขยนหนงสอหลกวทยาภมคมกนเลมน
กราบขอบพระคณบดามารดา และขอบคณครอบครวทใหการสนบสนนตลอดมาทจะลมไมได
และมความสาคญทสดคอ ขอบคณนสตท เปนเปาหมายหลกของการสอนหนงสอ ซงสะทอน
การสอน และตชม ใหขอมลเสนอแนะเนอหาทตองการศกษา จงทาใหผเขยนไดแนวคดในการ
เขยนหนงสอเลมน ขอบคณเพอนคณาจารยสาหรบกาลงใจ และคาแนะนาทมคณคา
กาญจนา อสวรรณทม
กตตกรรมประกาศ
ตวอยาง
TCR T-cell Receptor
TD T-dependent
TFH Follicular Helper T-cell
TGF Transforming Growth Factor
TH1 T Helper 1 Cell
TH17 T Helper 17 Cell
TH2 T Helper 2 Cell
TI T-independent
TK Thymidine Kinase
TLR Toll-like Receptor
TNF Tumor Necrosis Factor
TReg Regulatory T-cell
TSA Tumor-specific Antigen
TSH Thyroid Stimulating Hormone
TSHR Thyroid Stimulating Hormone Receptor
α Alpha
β Beta
γ Gamma
δ Delta
ε Epsilon
ζ Zeta
θ Theta
κ Kappa
λ Lamda
μ Mu
สารบญ
บทท 1 บทนำ�สวทย�ภมคมกน 1 ความหมายของวทยาภมคมกน 2
สวนประกอบของระบบภมคมกน 2
บทบาทและหนาทของระบบภมคมกน 4
ความแตกตางของระบบภมคมกนโดยกำาเนดและภมคมกนแบบจำาเพาะ 6
คำาถามทายบทเรยน 9
บทท 2 ภมคมกนโดยกำ�เนด 11 ความหมายของภมคมกนโดยกำาเนด 12
กลไกการตอบสนองทางภมคมกนโดยกำาเนด 13
เซลลและหนาทในภมคมกนโดยกำาเนด 17
คำาถามทายบทเรยน 22
ตวอยาง
บทท 3 แอนตเจน และแอนตบอด 25 แอนตเจน 26
แอนตบอด 29
โครงสรางของแอนตบอด 30
Heavy (H) Chain 31
Light (L) Chain 31
Variable (V) Region Domain 31
ชนดของแอนตบอด 32
คำาถามทายบทเรยน 34
บทท 4 ระบบคอมพลเมนท 37 ความหมายของคอมพลเมนท 38
Classical Pathway 39
AlternativePathway 40
Mannose-bindingLectinPathway 40
Complement Receptor 42
การควบคมการทำางานของคอมพลเมนท 43
คำาถามทายบทเรยน 44
บทท 5 ไซโตไคน 47 ความหมายของไซโตไคน 48
ชนดและหนาทของไซโตไคน 49
Cytokine Receptor 53
คำาถามทายบทเรยน 55
บทท 6 ภมคมกนแบบจำ�เพ�ะ 57 ความหมายของภมคมกนแบบจำาเพาะ 58
ขนตอนการเกดการตอบสนองทางภมคมกนแบบจำาเพาะ 58
Humoral Immune Response 59
กลไกการเกดการตอบสนองแบบHIR 60
Cell-mediated Immune Response 63
กลไกการกระตนTcell 64
การกระตนCD4+Tcell 65
การกระตนCD8+Tcell 67
คำาถามทายบทเรยน 68
ตวอยาง
บทท 7 ก�รควบคมก�รตอบสนอง และก�รไมตอบสนองของภมคมกน 71 ความหมายของการควบคมการตอบสนองและการไมตอบสนอบ
ของภมคมกน 72
Central Tolerance 72
Central T cell Tolerance 73
Central B cell Tolerance 75
Peripheral Tolerance 75
Peripheral T cell Tolerance 75
Peripheral B cell Tolerance 77
คำาถามทายบทเรยน 79
บทท 8 ภ�วะภมไวเกน 81
ความหมายของภาวะภมไวเกน 82
ชนดของภาวะภมไวเกน 82
TypeIHypersensitivity 82
การวนจฉยทางหองปฏบตการ 85
TypeIIHypersensitivity 86
ตวอยางโรคในกลมtypeIIhypersensitivity 88
TypeIIIHypersensitivity 88
Type IV Hypersensitivity 91
คำาถามทายบทเรยน 92
บทท 9 โรคภมต�นท�นเนอเยอตวเอง 97
ความหมายของภมตานทานเนอเยอตวเอง 98
กลไกการเกดโรคภมตานเนอเยอตวเอง 100
ปฏกรยาทางภมคมกนทเกดในโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง 102
กลมของโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง 105
AutoimmuneAnemia 105
โรคภมตานทานตอมไทรอยด 109
โรคภมตานทานตอไตและปอด 111
โรคเบาหวานชนดพงอนซลน 111
โรคmyastheniagravis 111
โรคลปส 112
ตวอยาง
โรคขออกเสบรมาตอยด 115
การวนจฉยทางหองปฏบตการ 116
การรกษาโรคautoimmune 117
คำาถามทายบทเรยน 117
บทท 10 ภมต�นท�นมะเรง 125 ความหมายของมะเรง 126
สาเหตการเกดมะเรง 126
แอนตเจนของมะเรง 127
กลไกการตอบสนองทางภมคมกนตอเซลลมะเรง 128
การหลบหลกภมคมกนของเซลลมะเรง 132
Immunotherapy 133
การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการดวยการตรวจtumormarker 135
คำาถามทายบทเรยน 135
บทท 11 ก�รสร�งโมโนโคลน�ลแอนตบอด 139 ความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด 140
HybridomaTechnique 140
การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนตเจน 140
การเชอมตอเซลล 141
ววฒนาการของแอนตบอด 144
ประโยชนและการนำาโมโนโคลนาลแอนตบอดไปใช 144
คำาถามทายบทเรยน 145
บทท 12 ก�รกระตนภมคมกน 147 ความหมายของการกระตนภมคมกน 148
Active Immunization 149
กลไกการสรางภมคมกนแบบactiveimmunization 149
ชนดของวคซนแบบactiveimmunization 150
PassiveImmunization 150
การกระตนเพอใหเกดการสรางภมคมกนในสตวทดลอง 151
Adjuvants 151
Route of Immunization 152
คำาถามทายบทเรยน 153
ตวอยาง
บทท 13 ภมคมกนตอจลชพ 155 ภมคมกนตอจลชพ 156
ภมคมกนตอแบคทเรย 156
ภมคมกนตอเชอรา 158
ภมคมกนตอเชอไวรส 159
ภมคมกนตอปรสต 161
คำาถามทายบทเรยน 161
ดชน 163
ตวอยาง
(Introduction to Immunology)
บทนำ�สวทยาภมคมกนบทท
11
บทท 1
บทนาสวทยาภมคมกน
(Introduction to Immunology)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของวทยาภมคมกน
2. เพอใหผอานไดรจกเซลล และอวยวะในรางกายทเกยวของกบระบบภมคมกน
3. เพอใหผอานเขาใจบทบาทหนาท และชนดของภมคมกนของรางกาย
หวขอ
1. ความหมายของวทยาภมคมกน
2. สวนประกอบของระบบภมคมกน
3. บทบาท และหนาทของระบบภมคมกน
4. ชนดของระบบภมคมกน
5. ความแตกตางของระบบภมคมกนโดยกาเนด และภมคมกนแบบจาเพาะ
6. ประโยชนของภมคมกน
วตถประสงค
หวขอ ตวอยาง
(Introduction to Immunology)
บทนำ�สวทยาภมคมกนบทท
1
2
3
Human Blood Leukocytes
ปรมาณทพบใน
กระแสเลอด
ลกษณะของ
นวเคลยสอาย หนาท เซลลเปาหมาย
Neutrophil รอยละ
40 – 75 หลายกอน
6 ชวโมง –
หลายวน
· กาจดเซลล
เปาหมายดวย
กระบวนการ
ฟาโกไซโตซส
· เชอแบคทเรย
· เชอรา
Lymphocyteรอยละ
20 – 40
ตดสเขม
เยองจาก
ศนยกลาง
หลายสปดาห –
หลายป
· ตอบสนองทาง
ภมคมกนแบบ
จาเพาะ
· ทาลายเซลล
เปาหมาย
· เชอแบคทเรย
ภายในเซลล
· เซลลทตดเชอ
ไวรส
· เซลลมะเรง
Monocyte รอยละ
2 – 6 รปไต
หลายชวโมง –
หลายวน
· เปลยนแปลง
เปนแมคโคร
ฟาจ และ
เซลลเดนดร
ตรก
· หลากหลาย
Eosinophil รอยละ
1 – 6 รปเกอกมา
8 – 12 วน
(4 – 5 ชวโมง
ในกระแสเลอด)
· ทาลายเซลล
เปาหมาย
· หลงเอนไซม
· หลงไซโตไคน
· เชอปรสต
· เนอเยอทเกด
การแพ
Basophil นอยกวา
รอยละ 1 2 หรอ 3 กอน
ไมแนนอน
(หลายชวโมง –
หลายวน)
· ทาลายเซลล
เปาหมาย
· หลงฮสตามน
เอนไซม และ
ไซโตไคน
· เนอเยอทเกด
การแพ
Macrophage ไมแนนอน หลากหลายหลายเดอน –
หลายป
· กาจดเซลล
เปาหมายดวย
กระบวนการ
ฟาโกไซโตซส
· นาเสนอ
แอนตเจน
· หลากหลาย
รปท 1.1 ลกษณะ และหนาทของเซลลเมดเลอดขาวในระบบภมคมกนของรางกาย
2
ความหมายของวทยาภมคมกน
ภมคมกน (Immunity) คอ กระบวนการปองกนรางกายจากสงแปลกปลอมหรอแอนตเจน
ทเขามาสมผสหรอเขามาในรางกาย เชน เชอโรคชนดตาง ๆ ไดแก แบคทเรย ไวรส เชอรา ปรสต โดยเปน
การทางานรวมกนของเซลล และอวยวะในรางกายซงมบทบาทหนาทแตกตางกน
วทยาภมคมกน (Immunology) คอ วชาทศกษาเกยวกบระบบภมคมกนของรางกาย และ
การตอบสนองทางภมคมกน
สวนประกอบของระบบภมคมกน
รางกายมกระบวนการตอบสนองทางภมคมกนตอสงแปลกปลอมทเขามา โดยเปนกระบวนการ
ทางานรวมกนของเซลล และอวยวะตาง ๆ เพอกาจดสงแปลกปลอม และเซลลทตายแลว เพอคมครอง
ใหรางกายปลอดภยจากการคกคามของเชอโรค ทงนการตอบสนองทางภมคมกนขนกบหลายปจจย
เชน พนธกรรม อาย สงแวดลอม โครงสรางทางสรระของรางกาย เชอจลชพประจาถน (normal flora)
เซลล และอวยวะ ทเปนสวนประกอบสาคญในระบบภมคมกนซงทางานรวมกนเพอตอบสนอง
ตอเชอโรค และสงแปลกปลอมทเขามาในรางกาย ไดแก เซลลตนกาเนดซงทาหนาทสรางเซลลตาง ๆ
ในรางกายรวมทงสรางเมดเลอดทมความสาคญในระบบภมคมกนของรางกาย เชน ลมโฟไซต (lymphocyte)
นวโทรฟล (neutrophil) โมโนไซต (monocyte) แมคโครฟาจ (macrophage) เมดเลอดขาวแตละชนด
ทพบในรางกายมหนาท และปรมาณทแตกตางกนซงมบทบาทสาคญในระบบภมคมกนของรางกาย
(รปท 1.1) อวยวะทสาคญไดแก ไขกระดก ไทมส (thymus) ตอมนาเหลอง มาม mucosa lymphoid
tissue (MALT) ซงเปนแหลงสราง และเจรญเตบโตของเซลลภมคมกนเหลาน
ความหมายของวทยาภมคมกน
สวนประกอบของระบบภมคมกน
ตวอยาง
(Innate Immunity)
ภมคมกนโดยกำ�เนดบทท
211
บทท 2
ภมคมกนโดยกาเนด
(Innate Immunity)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของภมคมกนโดยกาเนด
2. เพอใหผอานเขาใจกลไกการตอบสนองทางภมคมกนโดยกาเนด
3. เพอใหผอานเขาใจบทบาทของเซลล และหนาทในระบบภมคมกนโดยกาเนด
หวขอ
1. ความหมายของภมคมกนโดยกาเนด
2. กลไกการตอบสนองทางภมคมกนโดยกาเนด
3. เซลล และหนาทในภมคมกนโดยกาเนด
10
เอกสารอางอง
อรวด หาญววฒนวงศ. (2551). วทยาภมคมกนพนฐาน และคลนก. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2015). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Janeway, C.J., Travers, P., Walport, M., and Shlomchik, M.J. (2001). Immunobiology:
The Immune System in Health and Disease. New York, NY: Garland Science.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology.
New York, NY: W. H. Freeman.
Leo, O., Cunningham, A., and Stern, P.L. (2011). Vaccine immunology. Perspectives in
Vaccinology, 1(1), 25-59.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Underhill, D.M., and Goodridge, H.S. (2012). Information processing during phagocytosis.
Nature Reviews Immunology, 12(7), 492-502.
Warrington, R., Watson, W., Kim, H.L., and Antonetti, F.R. (2011). An introduction to
immunology and immunopathology. Allergy, Asthma, and Clinical Immunology,
7(Suppl 1), S1-S1. วตถประสงค
หวขอ ตวอยาง
(Innate Immunity)
ภมคมกนโดยกำ�เนดบทท
2
12
13
รปท 2.1 การทางานในระบบภมคมกนโดยกาเนด
กลไกการตอบสนองทางภมคมกนโดยกาเนด
สวนประกอบสาคญของภมคมกนโดยกาเนด คอ เซลลเมดเลอดขาว ซงมบทบาทสาคญในการ
ดกจบทาลายเชอโรคทผานเขามาในรางกาย โดยเซลลเหลานมตวรบแอนตเจน ซงเปนโมเลกลทอยบนเซลล
เมดเลอดขาวจาพวกฟาโกไซต เชน นวโทรฟล โมโนไซต สามารถรบรสวนประกอบ และโมเลกลทเปน
โครงสรางของเชอโรคเรยกวา pathogen-associated molecular pattern (PAMPs) เปนสวนประกอบท
อยบนผวของเชอโรค ซงเชอโรคกลมเดยวกนจะมลกษณะของโมเลกลคลายคลงกน ตวอยางเชน
lipopolysaccharide (LPS), peptidoglycans, flagellin, pilin, mannose sugar, N-formylmethionine,
unmethylated CpG DNA sequence, double-stranded RNA, single stranded RNA ซ ง เ ร ย ก ว า
PAMPs
ตวรบของ PAMPs ทอยบนผวเซลลฟาโกไซต ซงทาหนาทรบรแอนตเจนจากเชอโรค และ
ตอบสนองแบบ innate immunity เรยกวา pattern recognition receptor (PRRs) ตวอยางเชน toll-like
receptors (TLRs), scavenger receptors, C-type lectin-like receptors (CLRs), mannose receptor
เปนตน โมเลกลพวกนจะอยบนผวของเซลลจาพวกฟาโกไซต ไดแก นวโทรฟล โมโนไซต แมคโครฟาจ
เดนดรตรก (รปท 2.2) เมอ PAMPs จบกบ PRRs จะทาใหเซลลฟาโกไซตสามารถจบกน และกาจดเชอโรค
ดวยกระบวนการทเกดขนตอมาภายในเซลล เรยกวา ฟาโกไซโตซส (phagocytosis) นอกจากนยงกระตน
ใหเกดการสงสญญาณเขาสนวเคลยสของเซลลซงจะไปกระตนทรานสครปชนแฟคเตอร (transcription
12
ความหมายของภมคมกนโดยกาเนด
รางกายมกระบวนการตอบสนองทางภมคมกนตอสงแปลกปลอมทเขามา โดยเปนกระบวนการ
ทางานรวมกนของเซลลตาง ๆ เพอกาจดสงแปลกปลอมออกไปจากรางกายเพอใหรางกายปลอดภยจากการ
คกคามของเชอโรค ระบบภมคมกนของรางกายมสองแบบ คอ ภมคมกนแบบธรรมชาตหรอภมคมกน
โดยกาเนด (innate immunity) เกดขนไดในขนตอนแรกเมอมสงแปลกปลอมหรอเชอโรคเขามาในรางกาย
ภมคมกนชนดนมลกษณะการทาลายอยางไมจาเพาะนก เปนปราการดานแรกทปองกนการเขามาของเชอโรค
ซงไดแก สรระของรางกาย เชน ผวหนง นาตา เยอเมอกในบรเวณทางเดนหายใจ และในทางเดนอาหาร
นอกจากนยงมเซลลจาพวกเมดเลอดขาวทสามารถเขามากาจด และทาลายเชอโรคไดอยางรวดเรวดวย
กระบวนการฟาโกไซโตซส (phagocytosis) จากนนจะพฒนาสขนตอนการตอบสนองทางภ มคมกน
แบบจาเพาะ (adaptive immunity) ซงเกดขนในระยะเวลาตอมาหลงจากเกดการทาลายเชอโรคดวยเมด
เลอดขาว ลกษณะทสาคญของภมคมกนแบบจาเพาะคอ มการตอบสนองตอเชอโรคอยางจาเพาะเจาะจง
มประสทธภาพ และมความสามารถจดจาสงแปลกปลอมหรอเชอโรคท เคยเขามาในรางกายแลว ดงนน
จงสามารถตอบสนองตอสงแปลกปลอมทเคยรจกมากอนอยางรวดเรว และรนแรงกวาครงแรก ตวอยางเชน
การสรางแอนตบอด
ภมคมกนโดยกาเนดเปนภมคมกนชนดแรกทเกดขนมาเปนดานแรกในการปองกน และทาลาย
เชอโรคทเขามาในรางกายซงสามารถควบคมเชอโรคไดในระยะแรก และกระตนภมคมกนแบบจาเพาะ
ใหสามารถทาลายเชอโรคไดอยางมประสทธภาพตอไป หากเกดความเสยหายของภมคมกนโดยกาเนดจะ
ทาใหรางกายตดเชอโรคไดงาย และอาจกลายเปนโรคทรนแรงได องคประกอบทสาคญของภมคมกน
โดยกาเนด คอ สรระของรางกายซงเปนปราการแรกททาหนาทปองกนการเขามาของเชอโรค ไดแก ผวหนง
เยอบทางเดนอาหาร และเยอบทางเดนหายใจ ซงบรเวณเหลานมเซลลเยอบ (epithelial cell) ปกคลมยาว
ตอเนองเพอปองกนไมใหเชอโรคเขามาในรางกายได นอกจากนยงมสารทชวยปองกนการรกรานของเชอโรค
เชน เหงอ เอนไซมในนาตา และนาลาย ขนจมก เมอก (mucus) รวมทงเชอจลชพประจาถน (normal flora)
ทพบไดทวไปในรางกาย และสารสาคญทสรางจากเซลลเยอบผว บรเวณทางเดนหายใจ และทางเดนอาหาร
ไดแก defesins และ cathelicin มฤทธสามารถทาลายเชอจลชพจาพวก แบคทเรย รา และไวรส นอกจากน
มเซลลเมดเลอดขาวท เปนสวนสาคญของภ มคม กนโดยมบทบาทสาคญในการจบทาลายเชอโรค
ทผานเขามาในรางกายโดยกระบวนการตาง ๆ การฆาภายในเซลล (intracellular killing) และการปลอย
สารออกมาทาลายเชอโรคเหลานนไดโดยตรง (รปท 2.1)
ความหมายของภมคมกนโดยกำาเนด
ตวอยาง
(Antigen and Antibody)
แอนตเจน�และแอนตบอดบทท
3
วตถประสงค
25
บทท 3
แอนตเจน และแอนตบอด
(Antigen and Antibody)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของแอนตเจน และแอนตบอด
2. เพอใหผอานเรยนรโครงสรางของแอนตเจน และแอนตบอด
3. เพอใหผอานเรยนรบทบาทหนาทของแอนตเจน และแอนตบอด
หวขอ
1. แอนตเจน
2. แอนตบอด
3. โครงสรางของแอนตบอด
4. ชนดของแอนตบอด
24
Vivier, E., Raulet, D.H., Moretta, A., Caligiuri, M.A., Zitvogel, L., Lanier, L.L., Yokoyama, W.M.,
and Ugolini, S. (2011). Innate or adaptive immunity? The example of natural killer
cells. Science, 331(6013), 44-49.
หวขอ ตวอยาง
(Antigen and Antibody)
แอนตเจน และแอนตบอดบทท
3
26
27
ทางใตผวหนง (subcutaneous route) ทางเสนเลอด (intravenous route) ทางชองทอง (intraperitoneal
route) เปนตน
Epitope หรอ antigenic determinant เปนสวนสาคญทอยบนอมมโนเจนมขนาดเลกสามารถ
กระตนหรอทาปฏกรยากบแอนตบอด หรอ T cell receptor ได epitope หรอ antigenic determinant
ประกอบดวย 15 – 22 กรดอะมโน หรออาจเปน side chain ของสารจาพวกคารโบไฮเดรท โดยทวไป
epitope จะม 2 รปแบบ คอ ชนดทเรยงตอกนเปนสายหรอเสนตรง (linear epitope) และแบบทเรยงตว
ซบซอน (discontinuous epitope) ดงรปท 3.1
นอกจากนยงมสารทเกยวของกบการกระตนภมคมกนทควรรจก ไดแก hapten, mitogen
และ superantigen โดยสาร hapten หมายถง สารทไมสามารถกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกน
ของรางกายไดดวยตวเอง แตหากรวมตวกบสารอน (carrier) เชน โปรตนแลวทาใหมขนาดโมเลกลใหญขน
เปน hapten-carrier complex จะสามารถกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนของรางกายได
ซงภมคมกนทเกดขนน อาจตอบสนองไดทง 3 สวนประกอบของโมเลกล คอ สวนของ hapten หรอ
สวนของ carrier หรอสวนประกอบทงหมดของ hapten-carrier complex ขณะทสาร mitogen หมายถง
สารทสามารถกระตนอยางไมจาเพาะตอเซลลจาพวกลมโฟไซต ทาใหเกดการแบงตวเพมจานวนได ตวอยาง
ของ mitogen ไดแก concavalin A (con A) และ phytohemagglutinin (PHA) ท สามารถกระต น
T lymphocyte ใหแบ งตวได รวมท ง lipopolysaccharide (LPS) ทสามารถกระตนการแบงตวของ
B lymphocyte ได นอกจากน ยงมสารบางชนดทกระตนการแบงตวไดทง T และ B lymphocytes
เชน pokeweed mitogen ซงสาร mitogen เหลานมกใชในงานวจยทศกษาเกยวกบ lymphocyte
Superantigen หมายถงสารทสามารถกระตน T lymphocyte ไดโดยสามารถจบกบสวนนอก
ของ MHC ตาแหนง α-chain และจบอยกบสวน β-chainของ TCR (รปท 3.2) จงทาใหเกดการกระตน
T lymphocyte ไดรนแรง แตกระตนอยางไมจาเพาะ ทาให T lymphocyte แบงตวเพมจานวน และ
หลงไซโตไคนออกมาจานวนมาก ตวอยางของ superantigen ไดแก สารพษจากเชอ Staphylococcus
aureues
26
แอนตเจน
แอนตเจน (antigen, Ag) หรอสงแปลกปลอม มความสามารถทาปฏกรยากบภมคมกนของ
รางกายได เชน สามารถทาปฏกรยาไดกบแอนตบอด นอกจากนยงสามารถทาปฏกรยาไดกบ T cell
receptor (TCR) เรยกคณสมบต นวา antigenicity โดยทวไปแอนตเจนท เขาสรางกายแลวมคณสมบต
กระตนภมคมกนของรางกายใหตอบสนองได เรยกวา อมมโนเจน (immunogen) เชน กระตนใหรางกาย
มการตอบสนองแบบ cell mediated immunity ทสามารถทาใหเกดกระบวนการสรางแอนตบอด และ
สามารถกระตนเซลลในระบบภมคมกนใหมการตอบสนอง เรยกคณสมบตนวา immunogenicity ตวอยาง
ของแอนตเจน เชน เชอแบคทเรย สารพษทเชอโรคสรางขนมา ในขณะเดยวกนสารอมมโนเจนจะทาปฏกรยา
ไดกบผลผลตของภมคมกน เชน แอนตบอดจงเรยกวาม antigenicity ซงอมมโนเจนมกเปนแอนตเจน
แตขณะทแอนตเจนบางชนดไมมคณสมบตเปนอมมโนเจน
คณสมบตของสารทสามารถกระตนภมคมกนของรางกายหรอเปนอมมโนเจนทดควรมลกษณะ
ดงน
1. เปนสงแปลกปลอม คอ เปนสงทภมคมกนของรางกายไมรจก ไมมลกษณะเหมอนเซลลของ
รางกายหรอเรยกวาเปน non-self จงจะสามารถกระตนภมคมกนของรางกายใหเกดการตอบสนองได
2. ขนาดโมเลกล ควรเปนสารทมโมเลกลใหญจงจะม immunogenicity สง เชน มขนาดโมเลกล
ใหญตงแต 10,000 ดาลตน หากมโมเลกลทเลกลง ความเปนอมมโนเจนจะลดลงดวย
3. โครงสรางของโมเลกลทสลบซบซอนมากจะยงม immunogenicity มาก เชน โปรตน มความ
ซบซอนของโมเลกล ซงประกอบดวยกรดอะมโนทเชอมตอกนดวยพนธะเปปไทดเกดเปนสายโพลเปปไทด
มวนทบกนไปมา นอกจากนยงพบวาสารประกอบอน เชน โพลแซคคาไรด ไลโปโพลแซคคาไรด ไกลโคโปรตนฯ
มความสามารถเปนอมมโนเจนได
4. เปนสารทสามารถยอยให มขนาดเลกลงได เนองจาก antigen presenting cell (APC)
สามารถยอยสารโมเลกลใหญใหเลกลง แลวนาเสนอชนสวนยอยเหลานให T lymphocyte
เพอใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนของรางกาย จะตองคานงคณสมบตของสารทใชกระตน
คอ ตองมคณสมบตเปนอมมโนเจนทด นอกจากนแลวยงตองคานงถงพนธกรรม เนองจากสารบางชนด
สามารถกระตนใหเกดการตอบสนองในสตวแตละชนดไดไมเหมอนกน เพราะระบบภมคมกนเปนระบบ
ทควบคมดวยสารพนธกรรม เชน กลมยน major histocompatibility complex (MHC) ปรมาณสาร และ
วธการทใหสารเขาไปในรางกาย (route) เปนสงสาคญในการกระตนใหเกดการตอบสนองของภมคมกน
เนองจากการใหสารในปรมาณทมากหรอนอยเกนไปอาจทาใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนทแตกตางกน
หรออาจไมเกดการตอบสนองทางภมคมกนเลย จงจาเปนตองใหสารในปรมาณทเหมาะสม เชนเดยวกบ
เสนทางหรอวธการทใหสารเขาสรางกาย ซงมหลายชนด เชน การใหทางผวหนง (intradermal route)
แอนตเจน
ตวอยาง
(Complement System)
ระบบคอมพลเมนทบทท
437
บทท 4
ระบบคอมพลเมนท
(Complement System)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของระบบคอมพลเมนท
2. เพอใหผอานเรยนรลกษณะ ความสาคญ และหนาทการทางานของคอมพลเมนท
3. เพอใหผอานจาแนกระบบ และชนดของคอมพลเมนท
หวขอ
1. ความหมายของคอมพลเมนท
2. Classical Pathway
3. Alternative Pathway
4. Mannose-binding Lectin Pathway
5. Complement Receptor
6. การควบคมการทางานของคอมพลเมนท
วตถประสงค
หวขอ
36
Usuwanthim, K., Pootong, A., Chaisri, U., Tongtawe, P., Tapchaisri, P., Chongsa-Nguan, M.,
and Chaicumpa, W. (2008). Murine monoclonal antibodies neutralizing the
cytotoxic activity of diphtheria toxin. Asian Pacific Association of Allergology and
Clinical Immunology, 26(1), 47-55.
37
บทท 4
ระบบคอมพลเมนท
(Complement System)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของระบบคอมพลเมนท
2. เพอใหผอานเรยนรลกษณะ ความสาคญ และหนาทการทางานของคอมพลเมนท
3. เพอใหผอานจาแนกระบบ และชนดของคอมพลเมนท
หวขอ
1. ความหมายของคอมพลเมนท
2. Classical Pathway
3. Alternative Pathway
4. Mannose-binding Lectin Pathway
5. Complement Receptor
6. การควบคมการทางานของคอมพลเมนท
ตวอยาง
(Complement System)
ระบบคอมพลเมนทบทท
4
38
39
รปท 4.1 โครงสรางของโมเลกล C1 ประกอบดวย C1q, C1r และ C1s
Classical Pathway
การกระตนการทางานของระบบคอมพลเมนทใน classical pathway เกดจากการจบกนของ
แอนตเจน และแอนตบอด โดยชนดของแอนตบอดท เปนตวกระตนระบบคอมพลเมนทใน classical
pathway ไดแก IgM, IgG1, IgG2 และ IgG3 สวนของคอมพลเมนทจะเรมตนจาก C1q ซงมลกษณะคลาย
กานดอกทวลป และม 6 อน จบกบสวนของสารประกอบเชงซอนของแอนตเจน และแอนตบอด โดย C1q
เปนสวนประกอบของ C1 ซง C1 ประกอบดวย 3 สวนคอ C1q จานวน 1 โมเลกล และ C1r, C1s อยางละ
2 โมเลกล สามารถเขยนสญลกษณของ C1 ไดเปน C1qr2s2 (รปท 4.1) ขณะท C1q จบบรเวณ CH2
38
ความหมายของคอมพลเมนท
คอมพลเมนท (complement, C) เปนโปรตนทพบในรางกายมมากกวา 30 ชนด โดยมคณสมบต
เป น proenzyme เมอไดรบการกระตนจะเกดเปน active enzyme เปนโปรตนท ไมทนความรอน
โดยสามารถถกทาลายดวยความรอนท 56 องศาเซลเซยส เปนเวลาตงแต 30 นาทขนไป คอมพลเมนท
เปนสวนสาคญของภมคม กนโดยกาเนด (innate immunity) สามารถตอบสนองตอเชอโรคท เขามา
ในรางกายโดยทนท และมสวนชวยทาหนาทในภมคมกนแบบจาเพาะ (adaptive immunity) จงทาใหเกด
การทาลายเชอโรคไดอยางมประสทธภาพ
เนองจากคอมพลเมนทมอยหลายชนดดงนนจงใชสญลกษณแทน โดยใชอกษรภาษาองกฤษพมพ
ใหญ “C” แทนคอมพลเมนท และตามดวยตวเลขอารบก ไดแก C1, C2, C3, C4, C5, C6, C7, C8 และ C9
องคประกอบทสาคญในระบบคอมพลเมนทเขยนแทนดวยภาษาองกฤษเชน factor B, factor D, factor I
เปนตน หากมการกระตนเกดเปน active enzyme อาจเขยนแทนดวยเครองหมายขดไวดานบน (bar)
เมอคอมพลเมนทถกยอยใหเปนชนสวนเลกลง จะใชตวอกษรภาษาองกฤษพมพเลกแทนชนสวนยอยเหลานน
เชน C3a, C3b เปนตน
ระบบคอมพลเมนทในรางกายม 3 ระบบ ประกอบดวย classical pathway, alternative
pathway และ mannose-binding lectin pathway การทางานในระบบคอมพลเมนทแบงเปน 3 ขนตอน
หลกดงน
1. Initiation phase เปนขนตอนแรกของการเรมกระตนคอมพลเมนท ในแตละระบบ
ซงมตวกระตนทตางกน แตไดผลผลตเปน C3 convertase เหมอนกนทง 3 ระบบ
2. Amplification phase เปนขนตอนการเพมจานวนของ C3b ท เกดจากการทางานของ
C3 convertase
3. Terminal phase เปนขนตอนสดทายททาใหเกดการแตกของเซลลเปาหมายโดยทาใหเกด
membrane attack complex (MAC) ซงเกดขนเหมอนกนทง 3 ระบบ
ความหมายของคอมพลเมนท
ตวอยาง
46
Trouw, L.A., and Daha, M.R. (2011). Role of complement in innate immunity and host
defense. Immunology Letters, 138(1), 35-37.
Varela, J.C., and Tomlinson, S. (2015). Complement: An overview for the clinician.
Hematology/Oncology Clinics of North America, 29(3), 409-427.
(Cytokines)
ไซโตไคนบทท
5
วตถประสงค
หวขอ
47
บทท 5
ไซโตไคน
(Cytokines)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของไซโตไคน
2. เพอใหผอานเรยนรคณสมบต และบทบาททสาคญของไซโตไคน
หวขอ
1. ความหมายของไซโตไคน
2. ชนด และหนาทของไซโตไคน
3. Cytokine Receptor
47
บทท 5
ไซโตไคน
(Cytokines)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของไซโตไคน
2. เพอใหผอานเรยนรคณสมบต และบทบาททสาคญของไซโตไคน
หวขอ
1. ความหมายของไซโตไคน
2. ชนด และหนาทของไซโตไคน
3. Cytokine Receptor
ตวอยาง
(Cytokines)
ไซโตไคนบทท
5
48
49
รปท 5.1 รปแบบการทาหนาทของไซโตไคน
ชนด และหนาทของไซโตไคน
หนาทหลกของไซโตไคนคอ การกระตน และควบคมการตอบสนองของภมคมกนโดยกาเนด
(innate immunity) เชน TNF, IL-1, IL-12, IFN-γ, chemokines (รปท 5.2) และไซโตไคนทมฤทธกระตน
และควบคมการตอบสนองของภมคมกนแบบจาเพาะ (adaptive immunity) เชน IL-2, IL-4, IL-5, IFN-γ,
IL-13 (รปท 5.2) รวมทงไซโตไคนทกระตนใหมการเจรญ และพฒนาของเซลลตนกาเนดหรอเซลลตวออน
ในไขกระดก (hematopoiesis) เชน GM-CSF, G-CSF, IL-3, IL-6, IL-7 นอกจากนไซโตไคนยงมคณสมบต
48
ความหมายของไซโตไคน
ไซโตไคนเปนสารในระบบภมคมกนทใชในการสอสารระหวางเซลลใหทางานรวมกน ไซโตไคน
แตละชนดมคณสมบตทแตกตางกน ไซโตไคนเปนโปรตนหรอไกลโคโปรตนมขนาดของโมเลกลเลก และ
มชอเรยกตามเซลลทสราง เชน สรางมาจาก lymphocyte เรยกวา lymphokine ขณะทสรางจากโมโนไซต
เรยกวา monokine สรางจากเมดเลอดขาวเรยกวา interleukin ขณะทไซโตไคนซงทาหนาทกระตนใหเกด
การเคลอนทของเซลลอน เรยกวา chemokine การทางานของไซโตไคนจาเปนตองมตวรบ (cytokine
receptor) ท จาเพาะเหมาะสมจงจะสามารถออกฤทธสงสญญาณเขาส นวเคลยสของเซลลทาใหเกด
การเปลยนแปลง และมการแสดงออกของยน และโปรตนในรปแบบตาง ๆ ลกษณะการทางานของไซโตไคน
ม 3 แบบ คอ หลงออกจากเซลลชนดเดยวกนกบเซลลทไซโตไคนออกฤทธ เรยกวา autocrine หลงจาก
เซลลหนงแลวออกฤทธกบเซลลขางเคยง เรยกวา paracrine และหลงจากเซลลหนงแลวไปออกฤทธกบ
เซลลทอยไกลออกไป เรยกวา endocrine นอกจากนพบวาไซโตไคนมลกษณะของการทางานหลายรปแบบ
(รปท 5.1) ดงน
1. Pleiotrophy เปนคณสมบตของไซโตไคนท มฤท ธทางชวภาพมากกวา 1 อยาง เชน
interleukin (IL)-4 ทสรางมาจาก CD4+ มหนาทกระตนให เกด IgE class switching ของ B cell และ
มฤทธทาใหเกดการเปลยนแปลงของเซลลเปน TH2
2. Redundancy เปนคณสมบตของไซโตไคนตางชนดกนแตมฤทธทางชวภาพเหมอนกน เชน
IL-2 และ IL-4 มฤทธทาใหเกดการเพมจานวนของ B cell
3. Synergy เปนคณสมบตของไซโตไคนตางชนดกนแตมฤทธทางชวภาพสงเสรมกน เชน
interferon (IFN)-γ และ tumor necrotic factor (TNF) กระตนใหมการแสดงออก MHC class I ในเซลล
ตางๆ
4. Antagonism เปนคณสมบตของไซโตไคนตางชนดกนท มฤท ธตรงกนขาม เชน IFN-γ
และ IL-4 ซง IFN-γ ทาหนาทกระตนการทางานของแมคโครฟาจแต IL-4 จะทาหนาทลดการทางานของ
แมคโครฟาจ
ความหมายของไซโตไคน
ตาง ๆ ตวอยาง
(Adaptive Immunity)
ภมคมกนแบบจำ�เพาะบทท
6
วตถประสงค
หวขอ
55
เอกสารอางอง
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2015). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology. New York,
NY: W. H. Freeman.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Scheller, J., Chalaris, A., Schmidt-Arras, D., and Rose-John, S. (2011). The pro- and anti-
inflammatory properties of the cytokine interleukin-6. Biochimica et Biophysica
Acta (BBA) - Molecular Cell Research, 1813(5), 878-888.
Zhang, J.-M., and An, J. (2007). Cytokines, inflammation and pain. International
Anesthesiology Clinics, 45(2), 27-37. 57
บทท 6
ภมคมกนแบบจาเพาะ
(Adaptive Immunity)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
2. เพอใหผอานเขาใจกลไกการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
3. เพอใหผอานเขาใจบทบาทของเซลล และหนาทในระบบภมคมกนแบบจาเพาะ
หวขอ
1. ความหมายของภมคมกนแบบจาเพาะ
2. ขนตอนการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
3. Humoral Immune Response
4. Cell-mediated Immune Response
5. กลไกการกระตน T cell
57
บทท 6
ภมคมกนแบบจาเพาะ
(Adaptive Immunity)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
2. เพอใหผอานเขาใจกลไกการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
3. เพอใหผอานเขาใจบทบาทของเซลล และหนาทในระบบภมคมกนแบบจาเพาะ
หวขอ
1. ความหมายของภมคมกนแบบจาเพาะ
2. ขนตอนการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
3. Humoral Immune Response
4. Cell-mediated Immune Response
5. กลไกการกระตน T cell
ตวอยาง
(Adaptive Immunity)
ภมคมกนแบบจำ�เพาะบทท
6
58
59
(CTL) ทสามารถทาลายเซลลท มแอนตเจนอยภายในเซลลรวมทงเซลลมะเรง และเซลลทไมมคณภาพ
นอกจากนจะม T cell บางสวนจะเปลยนแปลงเปน memory T cell
3. Effector phase คอ ระยะท เซลลทาหนาท กาจดแอนต เจน โดยการตอบสนองแบบ
humoral immunity (HIR) จะมแอนตบอดทาหนาทเปนโมเลกลทาลายแอนตเจน (effector molecule)
ในขณะทการตอบสนองแบบ cell-mediated immunity จะม activated T lymphocyte และ cytotoxic T
lymphocyte (CTL) ทาหนาทเปน effector cells ทาลายเซลลทมเชอโรคอยภายในเซลล และเซลลมะเรง
Humoral Immune Response
Humoral immune response (HIR) คอ การตอบสนองทางภมคมกนดวยการสรางแอนตบอด
มาทาลายแอนตเจน โดย B cell จะแบงตวเพมจานวนเปลยนแปลงเปน plasma cell ซงจะสราง และ
หลงแอนตบอดออกมากาจดแอนตเจน และบางสวนจะแบงตวพฒนาเปน memory B cell ทจาเพาะตอ
แอนตเจน และตอบสนองอกครงเมอแอนตเจนเดมเขามาเรยกวา secondary response โดยการตอบสนอง
จะรวดเรว และรนแรงสามารถกาจดแอนตเจนไดอยางมประสทธภาพ (รปท 6.2) แอนตบอดทสรางจาก
B cell จะทาหนาททาลายแอนตเจนโดยกระบวนการดงน
1. Neutralization เปนการทางานของแอนตบอดทไปทาลายฤทธของแอนตเจนไมใหเขาไปจบ
กบตวรบบนเซลลเพอปองกนการทาลายเซลล เชน แอนตบอดไปจบสารพษของเชอจลชพปองกนไมให
สารพษไปจบไดกบตวรบซงอยบนผวเซลล จงยบยงสารพษไมใหทาลายเซลล
2. Opsonization เปนการทางานของแอนตบอดทสามารถจบไดกบเชอจลชพแลวกระตนให
ฟาโกไซตทาลายตอไปเนองจากบนผวเซลลของฟาโกไซตมตวรบตอสวน Fc (Fc receptor) ของแอนตบอด
ดงนนเมอแอนตบอดไปจบกบแอนตเจนจงสามารถนาแอนตเจนเขาส เซลลฟาโกไซต ไดโดยอาศยสวน
Fc receptor ท สามารถ จบ ได กบส วน Fc ของแอนตบอดท เค ลอบแอนต เจนอย จงชก นาให เกด
กระบวนการฟาโกไซโตซสเพอทาลายแอนตเจนภายในเซลลฟาโกไซต
3. Antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity (ADCC) ซง NK cell จะม FcγRIII
จบไดหลวม ๆ กบแอนตบอดท เคลอบแอนตเจนอย ทาให NK cell สามารถปลอยเอนไซม perforine
และ granzyme มาทาลายแอนตเจนนน
4. การกระตนระบบคอมพลเมนทใน classical pathway เมอแอนตเจนถกจบดวยแอนตบอด
จะสามารถกระตนให C1q มาจบ Fc ของแอนตบอดทบรเวณ CH2 แลวเกดการกระตนคอมพลเมนทอน ๆ
ตอไปเปนลาดบจนถง C9 จงทาใหเซลลแอนตเจนแตก และถกทาลายไป
58
ความหมายของภมคมกนแบบจาเพาะ
รางกายมกระบวนการตอบสนองทางภมคมกนตอสงแปลกปลอมทเขามา ซงเปนกระบวนการ
ทางานรวมกนของเซลลตาง ๆ เพอกาจดสงแปลกปลอมใหหมดไปเพอใหรางกายปลอดภยจากการคกคาม
ของเชอโรค ระบบภมคมกนของรางกายประกอบดวยสองชนด คอ ภมคมกนแบบธรรมชาตหรอเรยกวา
ภมคมกนโดยกาเนด (innate immunity) เกดขนไดในขนตอนแรกของการตอบสนองอยางไมจาเพาะ และ
ตอมาพฒนาเปนการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ (adaptive immunity) เพอทาลายสงแปลกปลอม
ไดอยางมประสทธภาพ และมความสามารถจดจาแอนตเจน ดงนนจงตอบสนองตอเชอโรคหรอแอนตเจน
ทเคยรจกมากอนแลวอยางรวดเรว และรนแรงมประสทธภาพ โดยกระบวนการตอบสนองทางภมคมกน
แบบจาเพาะนแบงออกเปนสองชนด คอ การตอบสนองทางสารนา (humoral immune response, HIR)
และการตอบสนองดานเซลล (cell-mediated immune response, CMIR) ซงเซลลทมความสาคญของ
ภมคมกนแบบจาเพาะคอ เซลลจาพวกลมโฟไซต
ขนตอนการตอบสนองทางภมคมกนแบบจาเพาะ
1. Recognition phase คอ ขนตอนแรกของการกระตนซงมการจบกนระหวางแอนตเจนกบ
receptor ทจาเพาะบนผวเซลล ทง B และ T cells แอนตเจนทกระตน B cell โดยตรงผาน surface
immunoglobulin (sIg) จะเปน ไขมน polysaccharide และสารโมเลกลใหญท มลกษณะซาซอนกน
เรยกแอนตเจนนวา T-independent antigen ซงจะกระตน B cell ไดโดยไมผานการยอย และนาเสนอดวย
antigen presenting cell (APC) และการชวยเหลอจาก T cell ขณะทแอนตเจนอกชนดหนงทสามารถ
กระตน T cell จะม T cell receptor (TCR) ทาหนาทรบร และตอบสนองแอนตเจนท เปนเปปไทด
สายสน ๆ บน major histocompatibility complex (MHC) ซงตองผานการยอย และนาเสนอดวย APC
เรยกแอนตเจนนวา T-dependent antigen (รปท 6.1)
2. Activation phase คอ ขนตอนการกระตนใหเกดการเปลยนแปลงภายในเซลลหลงจากเซลล
รบรแอนตเจนแลวทาใหมการแบงตวเพมจานวนของเซลล (proliferation) และการเปลยนแปลงรปรางของ
เซลล (differentiation) ใหเปนเซลลทจาเพาะตอแอนตเจนสามารถทาหนาทตอบสนองได (effector cell)
และพฒนาเปนเซลลทสามารถจดจาสงแปลกปลอม (memory cell) เชน B cell จะแบงตวเพมจานวน และ
เปลยนแปลงเปน plasma cell ท าหนาท ส ราง และห ลงแอนตบอด ออกมากาจดแอนต เจนหรอ
สงแปลกปลอม ซงเซลลบางสวนจะเปลยนแปลงเปน memory B cell ท จาเพาะตอแอนตเจน และ
ตอบสนองอกครงเมอมแอนตเจนชนดเดมเขามาในรางกาย เรยกวา secondary response เชนเดยวกบ
T cell ถาเปน CD4+ T cell จะเปลยนเปน activated CD4+ T lymphocyte ทสามารถหลงไซโตไคน
ไปกระตนเซลลอนได ขณะท CD8+ T cell เมอรบรแอนตเจนจะเปลยนเปน cytotoxic T lymphocyte
ความหมายของภมคมกนแบบจำาเพาะ
ขนตอนการตอบสนองทางภมคมกนแบบจำาเพาะ
ตวอยาง
(Immunoregulation and Immunological Tolerance)
การควบคมการตอบสนอง�และการไมตอบสนองของภมคมกน
บทท
7
วตถประสงค
หวขอ
71
บทท 7
การควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
(Immunoregulation and Immunological Tolerance)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานทราบเกยวกบเซลลตาง ๆ ในรางกายท เกยวกบการควบคมการตอบสนอง
ทางภมคมกน
2. เพอใหผอานสามารถอธบายการควบคมการตอบสนองทางภมคมกน
3. เพอใหผอานสามารถอธบายประโยชนของการควบคมการตอบสนองทางภมคมกน
หวขอ
1. ความหมายของการควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
2. Central Tolerance
3. Peripheral Tolerance
71
บทท 7
การควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
(Immunoregulation and Immunological Tolerance)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานทราบเกยวกบเซลลตาง ๆ ในรางกายท เกยวกบการควบคมการตอบสนอง
ทางภมคมกน
2. เพอใหผอานสามารถอธบายการควบคมการตอบสนองทางภมคมกน
3. เพอใหผอานสามารถอธบายประโยชนของการควบคมการตอบสนองทางภมคมกน
หวขอ
1. ความหมายของการควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
2. Central Tolerance
3. Peripheral Tolerance
ตวอยาง
(Immunoregulation and Immunological Tolerance)
การควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกนบทท
7
72
73
รปท 7.1 Central Tolerance and Peripheral Tolerance
Central T cell Tolerance
กระบ วนการพ ฒ นาของ T lymphocyte ท เ กด ข นภ าย ใน central lymphoid organ
จะคดเลอกเอาเฉพาะ T lymphocyte (thymocyte) ทม T cell receptor (TCR) ซงสามารถทาปฏกรยา
กบโมเลกล MHC ของ thymic epithelial cell ไดเทานน หาก T lymphocyte ทไมสามารถทาปฏกรยาได
กจะตายไป (apoptosis) เรยกกระบวนการนวา positive selection ซงกระบวนการนเกดขนทชน cortex
ของไทมส ทาให T lymphocyte ร จก MHC ของรางกายตวเอง ขนตอนตอจากระยะของ positive
selection เปนขนตอน negative selection ซงเปนกระบวนการกาจด T lymphocyte ททาปฏกรยาตอ
แอนต เจนของตวเอง เพราะวา T lymphocyte เหลาน ม TCR ท จาเพาะตอแอนต เจนของตวเอง
โดยนาเสนอผาน MHC บน thymic stromal cell ขณะเดยวกนม T lymphocyte บางเซลลททาปฏกรยา
ตอแอนตเจนของตวเองจะเปลยนเปน regulatory T lymphocyte (TReg) ซงจะทาหนาทยงยงการทางาน
ของเซลลอน เพอควบคมสมดลในระบบภมคมกนตอไป (รปท 7.2)
72
ความหมายของการควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
การทางานของระบบภมคมกนของรางกายซงมหนาทตอบสนองการกระตนจากแอนตเจน
เพอคมครองใหรางกายปลอดภยจากการคกคามของเชอโรค นอกจากนระบบภมคมกนของรางกายยงมหนาท
ควบคมการตอบสนองของระบบภมคมกนไมใหเกดโทษตอรางกาย เปนการรกษาสมดลการทางานของระบบ
ภมคมกนใหเหมาะสมซงเปนประโยชนตอรางกาย เรยกวา immunoregulation นอกจากนรางกายจะไม
ตอบสนองทางภมคมกนตอแอนตเจนบางชนด ซงเมอรางกายไดรบแอนตเจนหรอสงแปลกปลอมทมาจาก
ภายนอกบางอยางเขามา แทนทจะเกดการกระตนใหมการตอบสนองของระบบภมคมกนตอแอนตเจน
แตกลบไมมการตอบสนองทางภมคมกน เรยกแอนตเจนน วา tolerogen ในขณะทใหแอนตเจนอนเขาไป
ในรางกาย ระบบภมคมกนยงคงมการตอบสนองไดปกต เรยกกระบวนการไมตอบสนองตอแอนตเจนน
ว า immunologic tolerance ซ ง ล กษณ ะการ ไม ต อบสน องต อแอนต เจนท เข าม าใน ร างกาย น
เกด ได เช นเดยวกบการไมตอบสนองทางภ มค ม กนต อเซลลของรางกายตวเอง (self tolerance)
หากกระบวนการนสญเสยไปอาจทาใหเกดพยาธสภาพในรางกายไดเนองมาจากภมคมกนทาลายเนอเยอ
ของตวเอง เรยกโรคกลมนวาโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง (autoimmune disease) กระบวนการ
ทภมคมกนของรางกายไมตอบสนองตอเซลลของรางกายตวเอง (self-antigen) ประกอบดวยสองขนตอน คอ
central tolerance และ peripheral tolerance (รปท 7.1)
Central Tolerance
เปนกระบวนการท เกดขนภายในบรเวณอวยวะตนกาเนดของเซลลภ มคม กน (central
lymphoid organ) ไดแก ตอมไทมส และไขกระดก เปนกระบวนทสาคญของระบบภมคมกนเพอกาจด
ลมโฟ ไซต (lymphocyte) ตวออนของ T และ B lymphocyte ท ท าปฏ ก รยาต อ เน อเย อต วเอง
โดย lymphocyte ททาลายเซลลรางกายตวเองจะถกกาจดไป (clonal selection) ดวยกระบวนการ
apoptosis หรออาจมการปรบตวรบ (receptor) ใหเหมาะสมเพอไมใหทาปฏกรยากบเซลลของรางกาย
ตวเอง โดยกระบวนการนแยกออกเปน central T cell tolerance และ central B cell tolerance
ความหมายของการควบคมการตอบสนอง และการไมตอบสนองของภมคมกน
Central Tolerance
ตวอยาง
(Hypersensitivity)
ภาวะภมไวเกนบทท
8
วตถประสงค
หวขอ
81
บทท 8
ภาวะภมไวเกน
(Hypersensitivity)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจกลไกการเกดภาวะภมไวเกน
2. เพอใหผอานสามารถแยกชนดของภาวะภมไวเกน
3. เพอใหผอานรจกโรคตาง ๆ ทเกดจากภาวะภมไวเกน
4. เพอใหผอานเรยนรวธการตรวจวนจฉยโรคทเกดจากภาวะภมไวเกน
หวขอ
1. ความหมายของภาวะภมไวเกน
2. ชนดของภาวะภมไวเกน
3. การวนจฉยทางหองปฏบตการ
80
เอกสารอางอง
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2014). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology. New York,
NY: W. H. Freeman.
Kronenberg, M., and Rudensky, A. (2005). Regulation of immunity by self-reactive T cells.
Nature, 435(7042), 598-604.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Mackay, I.R. (2001). Tolerance and autoimmunity. Western Journal of Medicine, 174(2),
118-123.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group. 81
บทท 8
ภาวะภมไวเกน
(Hypersensitivity)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจกลไกการเกดภาวะภมไวเกน
2. เพอใหผอานสามารถแยกชนดของภาวะภมไวเกน
3. เพอใหผอานรจกโรคตาง ๆ ทเกดจากภาวะภมไวเกน
4. เพอใหผอานเรยนรวธการตรวจวนจฉยโรคทเกดจากภาวะภมไวเกน
หวขอ
1. ความหมายของภาวะภมไวเกน
2. ชนดของภาวะภมไวเกน
3. การวนจฉยทางหองปฏบตการ
ตวอยาง
(Hypersensitivity)
ภาวะภมไวเกนบทท
8
82
83
ไซโตไคน (IL-4) มากระตน B cell ใหพฒนาเปน plasma cell และสราง specific IgE ตอ allergen
ดงกลาวขณะเดยวกนจะม memory cell เกดขนมาดวย
ในภาวะปกตรางกายม IgE ปรมาณนอยซง IgE ทสรางขนมามคณสมบตพเศษ คอ สามารถจบ
ได แนนกบ Fc receptors (IgE-specific Fc receptors, FcεRI) บนผวของ mast cell และ basophil
ซงเรยกเซลลทม IgE เกาะอยทผววา “sensitized mast cell” หรอ “sensitized basophil”
เมอม allergen เดมเขามาในรางกาย allergen จะถกจบดวย IgE ทลองลอยอย และ IgE ทเกาะ
อยบนผวเซลลแลวซงเมอมการ cross-links ของ IgE 2 โมเลกลทจบกบ allergen อยบนผวของ mast cell
หรอ basophil จะสงผลใหเกดการสงสญญาณเขาสนวเคลยสของเซลล และทาใหเกดการกระตนแกรนล
ภายในเซลลใหเกด degranulation ปลอยสาร mediators ออกมาจากแกรนลซงสารจะออกฤทธบรเวณ
รอบเนอเยอตาง ๆ เชน ทาใหเกด หลอดเลอดขยายตว (vasodilation) ทาใหความดนเลอดตา และ
อาจทาใหหมดสต กลามเนอเรยบหดตว (smooth muscle contraction) เพมการเขาผานของสาร
ภายในเซลล (increased vascular permeability) ทาใหเกดการรวซมของ intravascular fluid ทาให
เนอเยอบวมโดยผลทเกดขนอาจเปนไดเฉพาะอวยวะหรอเปนไดทงระบบ ตวอยางสารทหลงออกมา เชน
histamine, leukotriens, prostaglandins, cytokines เปนตน
สารทหลงออกมาจาก mast cell แบงออกไดดงน
1. สารท ม อย แลวภ ายใน เซลล (preformed mediator) ได แก histamine, eosinophil
chemotactic factor, heparin, serotonin, neutrophil chemotactic factor และ proteolytic
enzyme ซงไดแก tryptase เมอเกดการกระตนเซลลสารพวกนจะถกปลอยออกมาจากแกรนล และสงผลตอ
เนอเยอตางๆของรางกาย
2. สารทสรางขนภายหลงจากมการกระตนเซลล (newly synthesized mediator) ไดแก
leukotriens, prostaglandins, platelet activating factor และ kinin สารพ วก น จะ เกดข นช ากว า
กลมแรก และจะปลอยออกมาภายหลง สงผลตอเนอเยอของรางกายในเวลาตอมา
อาการของภมไวเกนชนดท 1 มทงแบบรนแรง เชน อาการชอคหมดสต (systemic anaphylaxis)
หอบหด (severe asthma) หายใจลาบาก อาจทาใหเสยชวต และทาใหมอาการอกเสบ คนในบรเวณ
ตาแหนงของอวยวะตาง ๆ ในรางกาย โดยอาการทเกดจากภาวะภมไวเกนชนดท 1 สามารถจาแนกออกเปน
2 ประเภทดงน
1. Localized reaction เป นอาการของภ าวะภ ม ไว เก นช น ด ท 1 ท พ บ ได ท ผ วห น ง
ทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ตวอยางเชน ลมพษ (urticaria) แพอาหาร (food allergy) ไขละอองฟาง
(hay fever) หอบหด (asthma) แพอากาศ (allergic rhinitis) ตาอกเสบ (allergic conjunctivitis)
2. Systemic reaction เปนอาการของภมไวเกนชนดท 1 ทพบไดกบอวยวะในหลายระบบ
พรอมกน โดยเกดเฉยบพลน และอาการรนแรง ถารกษาไมทนอาจเสยชวตได เชน อาเจยน ความดนเลอดตา
82
ความหมายของภาวะภมไวเกน
ภาวะภมไวเกน (hypersensitivity) คอ ภาวะทรางกายตอบสนองทางภมคมกนอยางจาเพาะ
ตอสงเราหรอแอนตเจนทเขามาในรางกายซงสงผลเสยตอเนอเยอของตนเองทาใหเกดโรค และพยาธสภาพ
ตามมา จดเปนการตอบสนองทางภมคมกนอยางจาเพาะ (specific immune response) ตอสงแปลกปลอม
หรอแอนตเจน หรอ allergen ซงเขามากระตนรางกายไดหลายวธ เชนการสดดม การกน การสมผส การฉด
ซงการตอบสนองของรางกายอยางจาเพาะนสามารถเปนไดทงแบบการสรางแอนตบอด (humoral mediate
immune response) และการตอบสนองโดยอาศยเซลล ( cell-mediated immune response)
โดยจาแนกตวกระตนททาใหเกดการตอบสนองแบบภมไวเกนนออกเปน
1. Exogenous antigen คอ แอนตเจนทมาจากภายนอก เชน ฝนละออง เกสรดอกไม ยา
2. Allogeneic antigen คอ แอนตเจนทรบมาจากผอน เชน การปลกถายอวยวะ ไขกระดก
การรบเลอด
3. Endogenous antigen คอ แอนตเจนทเปนของตนเองตงแตเกด แตมภาวะผดปกตทเกดจาก
ระบบภมคมกนของรางกายทาหนาทตอบสนองตอแอนตเจนตนเองเปนสาเหตของโรคภมตานทานเนอเยอ
ตนเอง (autoimmune disease)
ชนดของภาวะภมไวเกน
ปฏ ก ร ย าของภ าวะภ ม ไว เก นแบ งออก เป น ส ช น ด ด ง น ภ ม ไว เก นช นด ท 1 (type I
hypersensitivity, immediate type), ภมไวเกนชนดท 2 (type II hypersensitivity, antibody-mediate
type), ภ ม ไว เ ก น ช น ด ท 3 (type III hypersensitivity, immune complex-mediate type) แ ล ะ
ภมไวเกนชนดท 4 (type IV hypersensitivity, delayed type)
Type I Hypersensitivity
ภมไวเกนชนดท 1 หรอ immediate hypersensitivity หรอ anaphylactic hypersensitivity
หรอ IgE-mediated type คอ ภาวะภมไวเกนท มตวกระตนเปนแอนตเจนอาจเรยกวาสารกอภมแพ
(allergen) ซ งจะทาใหรางกายตอบสนองเปนแบบ humoral mediate immune response (HMIR)
โดยรางกายจะสรางแอนตบอดชนด IgE ตอบสนองอยางจาเพาะตอ allergen ตวอยางสารกอภมแพ
เชน ขนแมว เกสรดอกไม ยาปฏชวนะ กง พษของแมลงเชน ผง ตอ แตน ฯลฯ โดยปฏกรยาตอบสนอง
จะเกดขนทนทในเวลาระดบนาทถงชวโมง และมความรนแรงอาจเสยชวต
กลไกการตอบสนองทางภมคมกนของภาวะภมไวเกนชนดท 1 (รปท 8.1) เกดขนไดโดยเมอ
allergen เขาสรางกายจะไปกระตนระบบของภมกนแบบ HMIR เรมตนจาก antigen presenting cell
(APC) เขาไปจบ allergen แลวนาสกระบวนการยอย และนาเสนอใหกบ CD4+ T cell (TH2) ซงจะปลอย
ความหมายของภาวะภมไวเกน
ชนดของภาวะภมไวเกน
Type I Hypersensitivity
ปฏกรยาของภาวะภมไวเกนแบงออกเปนสชนด ดงน ภมไวเกนชนดท 1 (type I hypersensitivity,
immediate type), ภมไวเกนชนดท 2 (type II hypersensitivity, antibody-mediate type),
ภมไวเกนชนดท 3 (type III hypersensitivity, immune complex-mediate type) และภมไวเกนชนดท 4
(type IV hypersensitivity, delayed type)
เชน ขนแมว เกสรดอกไม ยาปฏชวนะ กง พษของแมลง ไดแก ผง ตอ แตน ฯลฯ โดยปฏกรยาตอบสนอง
ตวอยาง
(Autoimmune Disease)
โรคภมตานทานเนอเยอตวเองบทท
9
วตถประสงค
หวขอ
97
บทท 9
โรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
(Autoimmune Disease)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจการเกดโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
2. เพอใหผอานเขาใจ และรจกโรคในกลมโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
3. เพอใหผอานรวธการทางหองปฏบตการเพอการวนจฉยโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
หวขอ
1. ความหมายของภมตานทานเนอเยอตวเอง
2. กลไกการเกดโรคภมตานเนอเยอตวเอง
3. กลมของโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
4. การวนจฉยทางหองปฏบตการ
96
เอกสารอางอง
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2015). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Janeway, C.J., Travers, P., Walport, M., and Shlomchik, M.J. (2001). Immunobiology:
The Immune System in Health and Disease. New York, NY: Garland Science.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology. New York,
NY: W. H. Freeman.
Kumar, V., Abbas, A.K., and Aster, J.C. (2012). Robbins Basic Pathology. Philadelphia,
PA: Elsevier Saunders.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Pigatto, P.D. (2015). Conctact dermatitis: some important topics. European Annals of
Allergy and Clinical Immunology, 47(6), 188-191.
Potiwat, R., and Sitcharungsi, R. (2015). Ant allergens and hypersensitivity reactions in
response to ant stings. Asian Pacific Journal of Allergy and Immunology,
33(4), 267-275.
University of Hawai‘i. Immunopathology – The Hypersensitivities. from
www2.hawaii.edu/~johnb/micro/micro161/immunopath_chap15and16/
Chapter15,16-Ab,%20cell%20hyp.htm
Vichyanond, P. (2011). Omalizumab in allergic diseases, a recent review. Asian Pacific
Journal of Allergy and Immunology, 29(3), 209-219.
97
บทท 9
โรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
(Autoimmune Disease)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจการเกดโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
2. เพอใหผอานเขาใจ และรจกโรคในกลมโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
3. เพอใหผอานรวธการทางหองปฏบตการเพอการวนจฉยโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
หวขอ
1. ความหมายของภมตานทานเนอเยอตวเอง
2. กลไกการเกดโรคภมตานเนอเยอตวเอง
3. กลมของโรคภมตานทานเนอเยอตวเอง
4. การวนจฉยทางหองปฏบตการ
ตวอยาง
(Autoimmune Disease)
โรคภมตานทานเนอเยอตวเองบทท
9
98
99
รปท 9.1 Central and Peripheral Tolerance to Self-antigens
Central tolerance เปนกระบวนการคดเลอกลมโฟไซตตวออนทง B และ T cells เกดขนท
ตอมไทมส และไขกระดก โดยเซลลลมโฟไซตตวออนทไมรจกเซลลของรางกายตวเอง (self-antigen-
specific lymphocytes) จะถกกาจดไป เรยกวา negative selection ดวยกระบวนการ apoptosis
โดยเกดไดทง B และ T cells นอกจากนเซลลชนด CD4+ T cell ยงพฒนาไปเปน regulatory T cell
ขณะท B cell ทจดจาเซลลของรางกายไมได และทาลายเซลลของรางกายจะมขบวนเปลยนแปลง
98
ความหมายของภมตานทานเนอเยอตวเอง
ภมตานทานเนอเยอตวเอง (autoimmunity) คอ ภาวะการตอบสนองของระบบภมคมกนตอ
แอนตเจนของตวเอง หรอการตานเนอเยอตวเองซงเกดจากภาวะท ระบบภมคมกนของรางกายมความ
บกพรองในความสามารถจดจาแยกแยะ และไมตอบสนองตอเซลลของตวเอง (self-tolerance) โดยเซลล
ในระบบภมคมกนทสรางขนมาจะทาหนาททาลายเซลลของรางกายตวเอง โดยเซลลเหลาน คอ เซลลจาพวก
ลมโฟไซต นอกจากนยงมความสามารถกระตนใหเกดการสรางแอนตบอด และการทาลายเซลล อน
ไดดวยตวเอง ผลลพธ คอ ทาใหเกดพยาธสภาพทาลายเนอเยอของตวเอง และเกดการอกเสบเรอรง
จงเรยกวา โรคภมตานเนอเยอตวเอง ซงโรคทเกดขนน แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมโรคทเกดภมตานทาน
เฉพาะอวยวะ (organ-specific autoimmune disease) และกลมโรคทเกดภมตานทานตอเนอเยอ และ
อวยวะหลายระบบของรางกาย (systemic autoimmune disease)
กอนจะกลาวถงโรคภมตานทานเนอเยอตนเอง จะทบทวนความรเรองระบบภมคมกนทไมทาลาย
แอนตเจนของรางกายตวเอง (self-tolerance) ซงเปนกลไกสาคญของระบบภมคมกนตงแตกาเนดทมระบบ
การคดเลอกเซลลของภมคมกนทไมทาลายเซลลตนเองใหอยรอด และสามารถพฒนาไปเปนเซลลภมคมกน
ทมคณภาพเพอทาหนาทคมกน และทาลายสงแปลกปลอมทเขามาในรางกาย ในขณะเดยวกนเซลลในระบบ
ภมคมกนททาลายเซลลตวเองจะถกกาจดไปตงแตเปนเซลลตวออน เพอควบคมไมใหเกดการพฒนาแลว
ทาลายเซลลของรางกายตวเองตอไป โดยกระบวนการนเกดกบเซลลตวออน และเซลลทพฒนาเปนตวเตมวย
ของลมโฟไซต มสองขนตอน เรยกวา central tolerance และ peripheral tolerance (รปท 9.1)
ความหมายของภมตานทานเนอเยอตวเอง
ตวอยาง
(Tumor Immunology)
ภมตานทานมะเรงบทท
10
วตถประสงค
หวขอ
125
บทท 10
ภมตานทานมะเรง
(Tumor Immunology)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจสาเหตการเกดโรคมะเรง
2. เพอใหผอานเรยนรกลไกการตอบสนองของภมคมกนตอเซลลมะเรง
3. เพอใหผอานเขาใจการหลบหลกของเซลลมะเรงตอภมคมกน
4. เพอใหผอานเรยนรการตรวจวนจฉยโรคมะเรงทางหองปฏบตการ
หวขอ
1. ความหมายของมะเรง
2. สาเหตการเกดมะเรง
3. แอนตเจนของมะเรง
4. กลไกการตอบสนองทางภมคมกนตอเซลลมะเรง
5. การหลบหลกภมคมกนของเซลลมะเรง
6. Immunotherapy
7. การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการดวยการตรวจ tumor marker
124
Winter, W.E. What was the significance of insulin antibodies detected in an insulin-treated
patient? , from www.aacc.org/community/national-academy-of-clinical-
biochemistry/scientific-shorts/2012/what-was-the-significance-of-insulin-
antibodies-detected-in-an-insulin-treated-patient.aspx
125
บทท 10
ภมตานทานมะเรง
(Tumor Immunology)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจสาเหตการเกดโรคมะเรง
2. เพอใหผอานเรยนรกลไกการตอบสนองของภมคมกนตอเซลลมะเรง
3. เพอใหผอานเขาใจการหลบหลกของเซลลมะเรงตอภมคมกน
4. เพอใหผอานเรยนรการตรวจวนจฉยโรคมะเรงทางหองปฏบตการ
หวขอ
1. ความหมายของมะเรง
2. สาเหตการเกดมะเรง
3. แอนตเจนของมะเรง
4. กลไกการตอบสนองทางภมคมกนตอเซลลมะเรง
5. การหลบหลกภมคมกนของเซลลมะเรง
6. Immunotherapy
7. การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการดวยการตรวจ tumor marker
ตวอยาง
(Tumor Immunology)
ภมตานทานมะเรงบทท
10
126
127
ตวเอง (self-antigen) นอกจากนเซลลมะเรงยงมกระบวนการหลบหลกภมคมกนจงทาใหเซลลมะเรงสามารถ
เจรญเตบโต และแพรกระจายไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย
แอนตเจนของมะเรง
มะเรงมเซลลตนกาเนดมาจากเซลลรางกาย จงมลกษณะคลายคลงกบเซลลของรางกาย
ซงสามารถจาแนกตามลกษณะการแสดงออกของแอนตเจนเปนสองชนด คอ tumor-specific antigen
(TSA) ซงเปนแอนตเจนทพบเฉพาะบนเซลลมะเรงเทานนโดยไมพบบนเซลลปกต แตแอนตเจนนสามารถ
พบไดในมะเรงหลายชนดจงไมสามารถแยกไดวาเปนมะเรงชนดใด แอนตเจนอกชนดหนง คอ tumor-
associated antigens (TAA) ซงพบไดทงเซลลมะเรง และเซลลปกตอาจเนองมาจากมการกลายพนธของยน
บางชนด นอกจากนอาจพบวามปรมาณแอนตเจนทแตกตางกนในระยะของการเจรญเตบโตของรางกาย
ปจจบนมการจาแนกชนดแอนตเจนของมะเรงตามโครงสราง และแหลงทพบแอนตเจนเหลานน
โดยแบงออกดงน
1. Products of mutated genes เปนแอนตเจนท เกดจากการกลายพนธของยนบางชนด
ในกลม proto-oncogenes เชน Ras, Bcr-Abl และ tumor suppressor genes เชน p53 เ มอมการ
กลายพนธหรอมความผดปกตของยนเหลาน จะทาใหไดผลผลตเปนโปรตนททางานผดปกตไปจากหนาทเดม
2. Abnormally expressed ของ silent genes เปนแอนตเจนท มการแสดงออกมากกวา
ระดบปกต และไมไดมความผดปกตดานโครงสรางซงโปรตนเหลานในภาวะปกตเซลลจะสรางมาในระดบตา
แตหากมระดบของโปรตนท สงผดปกตหรอสรางมากไป เชนปรมาณการสราง tyrosinase ซงทาหนาท
เกยวกบการสรางเมลานน โดยพบวามะเรงชนด melanoma จะมการสราง tyrosinase ในปรมาณมาก
นอกจากนพบวา โปรตนบางชนดทในภาวะปกตจะไมมการแสดงออก แตจะพบไดเมอเซลลกลายเปน
เซลลมะเรง เชน melanoma antigen (MAGE) gene ซงภาวะปกตจะมการแสดงออกเฉพาะในลกอณฑะ
และรก แตสามารถตรวจเจอไดในมะเรงชนดตาง ๆ เชน melanoma มะเรงปอด ผวหนง กระเพาะปสสาวะ
เปนตน
3. Antigens of oncogenic viruses เปนแอนตเจนท เกดมาจากการกระตนดวยเชอไวรส
บางชนดททาใหเกดมะเรงได เชน EBV พบใน Burkitt’s lymphoma และ nasopharyngeal carcinoma,
Human papillomavirus (HPV) พบในมะเรงปากมดลก human herpesvirus (HSV) พบใน Kaposi
sarcoma แ ล ะ Human T cell leukemia/lymphotropic virus (HTLV) พ บ ใน leukemia แ ล ะ
lymphoma เปนตน
4. Oncofetal antigens เปนแอนตเจนหรอสารทจะมการสราง และพบไดเมอเปนระยะตวออน
เทานนเมอพฒนาเปนระยะทสงขนแอนตเจนนจะหายไป ในกรณทเปนมะเรงบางชนด เซลลมะเรงจะสราง
126
ความหมายของมะเรง
มะเรงเกดจากการเจรญเตบโตทผดปกตของเซลลในรางกาย เซลลมะเรงมตนกาเนดจากเนอเยอ
หรอเซลลในรางกายซงมความคลายคลงกบเซลลปกต แตเซลลมะเรงจะมการแบงตวเพมจานวนเปลยน
รปรางท ผดปกตไปจากเดมจนทาใหมลกษณะเปนกลมกอน สามารถแทรกตวเขาไปในเนอเยอปกต
ของรางกาย อกทงสามารถแพรกระจายไปยงบร เวณอน ซงทาใหเกดพยาธสภาพในรางกายโดยทวไป
การตรวจพบกอนเนอในรางกาย ซงอาจเปนกอนเนอทไมใชมะเรง (benign tumor) มลกษณะเปนกอน
ทไมแพรกระจายไปยงสวนอนของรางกาย และยงสามารถขยายขนาดใหญขนไดทาใหไปรบกวนการทางาน
หรอกดทบอวยวะขางเคยง กอนเนอนตอบสนองตอการรกษา และสามารถกาจดใหหมดไปได เชน ผาตด
แตหากกอนเนอนนเปนกอนเนอมะเรง (malignant tumor) จะเจรญเตบโตไดรวดเรว และรกษายากกวา
กอนเนอท ไมใชมะเรง หากไมไดรบการรกษาทถกตองจะทาใหเซลลมะเรงแพรกระจายไปยงสวนอน
ของรางกาย และเกดพยาธสภาพรนแรงจนควบคมไมได
สาเหตการเกดมะเรง
โดยทวไปมะเรงมกเกดจากความผดปกตของสารพนธกรรมในรางกายทเปลยนแปลงไป และ
สามารถถายทอดไปยงบคคลในครอบครว ในรางกายของมนษยจะมความสมดลของยนกลม proto-
oncogenes และ tumor suppressor genes โดยยนกลม proto-oncogenes ทาหนาทเกยวกบการสราง
โปรตนท สาคญดานการเจรญ เตบโตซ งเปนสวนประกอบสาคญของรางกาย เชน protein kinase,
transcription factors, growth factors, signal transduction และ membrane receptors ขณ ะท
tumor suppressor genes เปนกลมยนททาหนาทควบคมการทางานของ oncogenes เชน p53 ซงถาม
การกลายพนธของยนทเกยวของในกลมดงกลาวหรอมยนของไวรสเขามาแทรก และทาหนาทเปนโปรโมเตอร
แทนจะทาให oncogenes และ tumor suppressor genes สรางโปรตนทผดปกตขนมาซงสงผลใหเกด
การเสยสมดล และเสยการควบคมการสรางโปรตนจงทาใหเซลลพฒนาเปนมะเรงไดในทสด
นอกจากนมะเรงยงมสาเหตจากสงแวดลอม ไดแกการไดรบการกระตนจากสารกอมะเรง
(carcinogen) หรอสารเคมบางชนด เชน รงสอลตราไวโอเลต การสบบหร การตดเชอไวรสบางชนด
เชน Epstein-Barr virus (EBV) หรอการมภาวะเครยดสะสม ซงสงเหลานจะเปนสาเหตสาคญใหเซลล
เกดการแบงตว และทาใหเกดมะเรงได
ระบบภมคมกนของรางกายมบทบาทในการปองกน และเฝาระวงการเกดมะเรง ซงเซลลมะเรง
คอ สงแปลกปลอมของรางกาย หนาทสาคญของระบบภมคมกนของรางกาย คอ การทาลายเซลลมะเรง และ
กาจดใหหมดไปแตในความเปนจรงบางครงภมคมกนไมสามารถทาหนาทดงกลาวไดสมบรณ เนองมาจาก
สาเหตสาคญไดแก ระบบภมคมกนไมสามารถแยกเซลลมะเรงออกจากเซลลปกตของรางกายได เนองจาก
เซลลมะเรงมตนกาเนดมาจากเซลลของรางกายตวเองจงมลกษณะความเปนแอนตเจนเหมอนแอนตเจนของ
ความหมายของมะเรง
สาเหตการเกดมะเรง
ตวอยาง
(Generation of Monoclonal Antibody)
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดบทท
11
วตถประสงค
หวขอ
139
บทท 11
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด
(Generation of Monoclonal Antibody)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
2. เพอใหผอานสามารถอธบายวธการสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด
3. เพอใหผอานอธบายประโยชน และการนาไปใชของโมโนโคลนาลแอนตบอด
หวขอ
1. ความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
2. Hybridoma Technique
3. การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนตเจน
4. การเชอมตอเซลล
5. การคดเลอกเซลลลกผสม
6. ววฒนาการของแอนตบอด
7. ประโยชน และการนาโมโนโคลนาลแอนตบอดไปใช
139
บทท 11
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด
(Generation of Monoclonal Antibody)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเรยนร และเขาใจความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
2. เพอใหผอานสามารถอธบายวธการสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด
3. เพอใหผอานอธบายประโยชน และการนาไปใชของโมโนโคลนาลแอนตบอด
หวขอ
1. ความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
2. Hybridoma Technique
3. การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนตเจน
4. การเชอมตอเซลล
5. การคดเลอกเซลลลกผสม
6. ววฒนาการของแอนตบอด
7. ประโยชน และการนาโมโนโคลนาลแอนตบอดไปใช
ตวอยาง
(Generation of Monoclonal Antibody)
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดบทท
11
140
141
อาจฉดกระตนตอไปดวยแอนตเจนอกครงประมาณกอน 3 วนจงฆาหน เพอใหไดปรมาณ B lymphocyte
ทจาเพาะตอแอนตเจนในปรมาณทมากพอเพอเพมโอกาสใหไดเซลลลกผสมทมประสทธภาพตามตองการ
จากนนนามามมาบด และกรองเอาเฉพาะเซลลเมดเลอดขาวมาทาขนตอนการเชอมตอเซลล
ในขนตอนการกระตนหนดวยแอนตเจน ตองคานงถงชนดของแอนตเจนทใชควรอยในรป
ทเหมาะสมสามารถกระตนภมคมกนของหนไดด เชน ตองอยในรป particle antigen ขนาดของแอนตเจน
ทดควรมขนาดตงแต 10,000 ดาลตนขนไปเพอใหงายตอการกระตนเซลลในระบบภมคมกน นอกจากน
ยงตองคานงถงการเลอกใช adjuvant ท เหมาะสม ปรมาณแอนตเจนท ใช และระยะเวลาความถของ
การกระตน และเสนทางการฉดกระตน (route of immunization) ทเหมาะสม เชน การฉดในตาแหนง
หนาทอง (intraperitoneal, IP) เปนตน
การเชอมตอเซลล
เปนขนตอนการนา B lymphocyte ซงเปนเซลลปกตทมอายขยปกต และมคณสมบตทสราง
แอนตบอด จาเพาะตอแอนต เจนท ตองการ มาเชอมตอกบเซลลมะเร งของห น (myeloma cell)
ซงมคณสมบตสามารถแบงตวไดตลอดเวลาตราบเทาทมอาหาร และสภาวะทเหมาะสม ซงเซลลทเชอมตอกน
ระหวาง B lymphocyte และ myeloma cell แลวเทานนทจะอยรอดไดในอาหารพเศษทมสวนผสมของ
hypoxanthine, aminopterin และ thymidine (HAT medium)
โดยทวไปเซลลปกตจะสามารถสราง DNA ได 2 pathway คอ de novo pathway และ
salvage pathway โดยใน salvage pathway ตองการเอนไซม สาคญ 2 ชนดเพอสราง nucleotide
thymidine kinase (TK) แ ล ะ hypoxanthine guanine phosphoribosyl transferase (HGPRT)
แสดงดงรปท 11.2 โดยในทนเซลลปกต คอ B lymphocyte ทมาจากหน ขณะท myeloma cell เปน
เซลลมะเร งทข าดเอนไซม HGPRT ด งนน myeloma cell จะสราง DNA ด วย de novo pathway
เพยงอยางเดยว ซงกลไกนจะสามารถยบยงไดดวยยา aminopterin ในสภาวะทมยานจะทาให myeloma
cell ถกยบยงการสราง DNA ขณะทเซลลปกต (B lymphocyte) จะถกยบยงการสราง DNA จาก de novo
pathway เชนกน แตย งสามารถสราง DNA ไดจาก salvage pathway จงจาเปนตองใชสารอาหาร
hypoxanthine และ thymidine เปนสารตงตน และใชเอนไซม HGPRT และ TK ในปฏกรยา
ดงนน เมอนา myeloma cell มาเลยงใน HAT medium จะทาใหเซลลตายเพราะไมสามารถ
สราง DNA ไดท ง 2 pathway ขณะท เซลลปกตคอ B lymphocyte จะอยรอดดวยการใช salvage
pathway ในการสราง DNA แต เ นองจาก B lymphocyte เปน เซลลปกต จงยอมตายตามอายข ย
เพราะฉะนนเซลลลกผสมทเกดจากการเชอมตอกนของ B lymphocyte และ myeloma cell จะสามารถ
อยรอดได และสามารถสรางแอนตบอดทจาเพาะตอแอนตเจน เรยกเซลลนวา hybridoma cell หรอเซลล
ลกผสม
140
ความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
โมโนโคลนาลแอนตบ อด (monoclonal antibody, MAb) คอ แอนตบอดท ส รางข น
จาก B lymphocyte ทมาจากตนกาเนดเพยงเซลลเดยว (clone) และมความจาเพาะกบ epitope เดยว
ของแอนตเจน จงทาใหแอนตบอดทกโมเลกลทสรางออกมาจากเซลลเดยวน มคณสมบตเหมอนกน
โดยมความแตกตางจากโพลโคลนาลแอนตบอด (polyclonal antibody) ซงสรางมาจาก B lymphocyte
หลายเซลล และแอนตบอดมความแตกตางกนสามารถทาปฏกรยาไดกบแอนตเจนหลาย epitope การสราง
โพลโคลนาลแอนตบอดสามารถทาไดงาย และใชเวลาไมนานดวยการฉดแอนตเจนเขาไปในสตวทดลอง เชน
หน กระตาย แพะ แกะ มา เปนตน เมอแอนตเจนเขาสรางกายสตวจะไปกระตน B lymphocytes หลาย
เซลลใหเปลยนแปลงเปน เซลลพลาสมาทสามารถสรางแอนตบอดออกมาได และจาเพาะกบ epitope
ทหลากหลายบนโมเลกลของแอนตเจนจากนนจงเจาะเลอดแลวปนแยกซรมเพอนาแอนตบอดทตองการ
ซงมคณสมบตเปนโพลโคลนาลไปใชงานหรออาจเรยกวา antiserum
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดมความยงยากกวาการสรางโพลโคลนาล ในปจจบนมการพฒนา
และทาไดงายขน โดยผสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดกลมแรก คอ Kohler และ Milstein ในป ค.ศ. 1975
โดยใชเทคนคทเรยกวา “hybridoma technique” ซงใช B lymphocyte สามารถผลตแอนตบอดไดมา
เชอมตอกบเซลลมะเรงจงไดเซลลลกผสมทมความสามารถในการสรางแอนตบอดเหมอน B lymphocyte
และยงสามารถแบงตวไดเหมอนเซลลมะเรง
Hybridoma Technique
การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดดวย hybridoma technique ประกอบดวยขนตอนดงน
1. การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนต เจน (immunization) ทตองการ เพอกระตนให
B-lymphocyte ของหนสรางแอนตบอดตอแอนตเจน
2. การนา B lymphocyte ของหนมารวมกบเซลลมะเรง เพอใหไดเซลลลกผสม (hybridoma
cell) ทสามารถสรางโมโนโคลนาลแอนตบอดได
3. การคดเลอกเซลลลกผสมทสามารถผลตโมโนโคลนาลแอนตบอดทตองการ (รปท 11.1)
การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนตเจน
ควรเจาะเลอดของหนไวกอนการฉดกระตนหนในครงแรกเพอใชเปนซรมควบคมจากนน
จงฉดแอนตเจน เพอกระตนระบบภมคมกนของหนดวยสารแอนตเจนทตองการ เพอใหได B lymphocyte
ทสามารถสรางแอนตบอดจาเพาะตอแอนตเจน โดยฉดกระตนแอนตเจนจากนน 1– 2 สปดาห จงเจาะเลอด
มาตรวจหาระดบแอนตบอดจาเพาะตอแอนตเจนทหนสรางขนมา หากระดบแอนตบอดยงไมมากพอ
จะตองกระตนดวยการฉดแอนตเจนเขาไปอก และเจาะเลอดเพอวดระดบแอนตบอด หากไดระดบทสงแลว
ความหมายของโมโนโคลนาลแอนตบอด
Hybridoma Technique
การฉดกระตนหนทดลองดวยแอนตเจน
ตวอยาง
(Immunomodulation)
การกระตนภมคมกนบทท
12
วตถประสงค
หวขอ
145
เอกสารอางอง
วชระ กสณฤกษ. (2553). แอนตบอด: ทฤษฎ และการประยกตใช. เชยงใหม: โครงการตารา
คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม.
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2014). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Harlow, E., and Lane, D. (1998). Using Antibodies: A Laboratory Manual. New York,
NY: Cold Spring Harbor Laboratory Press.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology. New York,
NY: W. H. Freeman.
Kohler, G., and Milstein, C. (1975). Continuous cultures of fused cells secreting antibody of
predefined specificity. Nature, 256(5517), 495-497.
Liu, J.K. (2014). The history of monoclonal antibody development – Progress, remaining
challenges and future innovations. Annals of Medicine and Surgery, 3(4), 113-116.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Prescott, L.M., Harley, J.P., and Klein, D.A. (2004). Microbiology. New York, NY: McGraw-Hill
Education.
Tomita, M., and Tsumoto, K. (2011). Hybridoma technologies for antibody production.
Immunotherapy, 3(3), 371-380.
Trikha, M., Corringham, R., Klein, B., and Rossi, J.F. (2003). Targeted anti-interleukin-6
monoclonal antibody therapy for cancer: a review of the rationale and clinical
evidence. Clinical Cancer Research, 9(13), 4653-4665.
Usuwanthim, K., Pootong, A., Chaisri, U., Tongtawe, P., Tapchaisri, P., Chongsa-Nguan, M.,
and Chaicumpa, W. (2008). Murine monoclonal antibodies neutralizing the
cytotoxic activity of diphtheria toxin. Asian Pacific Association of Allergology
and Clinical Immunology, 26(1), 47-55.
147
บทท 12
การกระตนภมคมกน
(Immunomodulation)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจ และทราบวธการกระตนภมคมกนของรางกาย
2. เพอใหผอานเขาใจ และเรยนรเกยวกบการสรางภมคมกนแบบตาง ๆ
3. เพอใหผอานเขาใจ และเรยนรเกยวกบการใชสตวทดลองเบองตน
หวขอ
1. ความหมายของการกระตนภมคมกน
2. Active Immunization
3. Passive Immunization
4. การกระตนเพอใหเกดการสรางภมคมกนในสตวทดลอง
5. Adjuvants
6. Route of Immunization
147
บทท 12
การกระตนภมคมกน
(Immunomodulation)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจ และทราบวธการกระตนภมคมกนของรางกาย
2. เพอใหผอานเขาใจ และเรยนรเกยวกบการสรางภมคมกนแบบตาง ๆ
3. เพอใหผอานเขาใจ และเรยนรเกยวกบการใชสตวทดลองเบองตน
หวขอ
1. ความหมายของการกระตนภมคมกน
2. Active Immunization
3. Passive Immunization
4. การกระตนเพอใหเกดการสรางภมคมกนในสตวทดลอง
5. Adjuvants
6. Route of Immunization
ตวอยาง
(Immunomodulation)
การกระตนภมคมกนบทท
12
148
149
Active Immunization
Active immunization คอ การนาสารหรอเชอโรคเขาไปในรางกายเพอกระตนใหรางกาย
สรางสารนาหรอเซลลในระบบภมคมกนใหมาทาลายโมเลกลเปาหมาย โดยกระบวนการกระตนภมคมกน
จะเรมตงแตการกระตนเซลล เชน ฟาโกไซตในระบบ innate immunity ซงจะทาหนาทเขาไปจบยอยทาลาย
แอนตเจนแลวจงนาเสนอเปปไทดแอนตเจนใหกบเซลลใน adaptive immunity ไดแก T cell จากนน
จงกระตน B cell ใหสรางแอนตบอดทจาเพาะตอแอนตเจนหรอเชอโรคนน ทงนขนกบชนดของแอนตเจน
ทนาเขามากระตนรางกายซงแอนตเจนบางชนดสามารถกระตน B cell ใหสรางแอนตบอดทจาเพาะได
โดยตรงไมตองผานกระบวนการทอาศย T cell ภมคมกนทเกดจากการกระตนแบบนทาใหเกด memory
cell ทสามารถจดจาแอนตเจนเดม โดยเมอมแอนตเจนชนดเดมเขามาในรางกายอกครงจะทาใหมการ
ตอบสนองทรวดเรว และรนแรงเพอกาจดแอนตเจนนใหหมดไป กลไกการกระตนภมคมกนเหลานสามารถ
เกดไดตามธรรมชาตดวยการทรางกายไดสมผส จลชพ หรอสงแปลกปลอมตาง ๆ ทอยตามธรรมชาต
(natural immunization) ทาใหรางกายมภมคมกนตอเชอโรคเหลานน และสามารถเพมประสทธภาพของ
ภมคมกนดวยการสมผสในครงตอมาหรอปองกนการตดเชอได เนองจากเกดการจดจาของระบบภมคมกน
(immunologic memory)
การทาใหเกดภมคมกนแบบนสามารถสรางขนได (artificial immunity) ดวยการนาชนสวนของ
จลชพ เชน โปรตน ผนงเซลล สารพษ หรอเซลลของจลชพเหลานนมาทาใหออนฤทธกอนดวยกระบวนการ
ตาง ๆ เชน ผานความรอน การใชสารเคม การเปลยนแปลงลาดบกรดอะมโน จากนนจงฉดกระตนเขาไป
ในรางกายเพอใหเกดการตอบสนองของภมคมกน
กลไกการสรางภมคมกนแบบ active immunization
Active immunization เปนการกระตนการสรางภ มคม กนแบบจาเพาะ ซงกระตน ไดท ง
humoral และ cell mediated immunity เมอรางกายไดรบสงแปลกปลอมหรอแอนตเจน จะกระตน B
cell ใหเพมจานวน และสรางแอนตบอดตอแอนตเจนนนใหมากขน โดยปกตแลวแอนตเจนนจะกระตนให
antigen presenting cells (APC) จบกนเขาไปในเซลล และยอยทาใหเปนเปปไทดสายสน ๆ แลวนาเสนอ
ตอ T cell ซงขนอยกบชนดของแอนตเจน โดยนาเสนอผาน MHC class II ให CD4+ T cell หรอนาเสนอ
ตอ CD8+ T cell ผาน MHC class I จากนนจะมการหลงไซโตไคนท มฤทธสามารถกระตนให B cell
สรางแอนตบอดชนดตาง ๆ ออกมา และไซโตไคนบางชนดจะไปกระตนให T cell, NK cell แมคโครฟาจ
และเซลล อน ๆ ใหทาหนาท กาจดสงแปลกปลอมไดอก กลไกการกระตนภมคม กนยงขนกบชนดของ
แอนตเจนทนาเขามากระตนรางกายซงแอนตเจนบางชนดสามารถกระตน B cell ใหสรางแอนตบอด
ทจาเพาะไดโดยตรง โดยไมตองผานกระบวนการทอาศย T cell โดยภมคมกนท เกดจากการกระตน
แบบ active immunization นมขอด คอ ทาใหเกด memory cell ทสามารถจดจาแอนตเจนชนดเดมไดด
148
ความหมายของการกระตนภมคมกน
Immunomodulation หมายถงกระบวนการกระตนรางกายใหเกดการตอบสนองทางภมคมกน
ดวยการนาสารหรอสงกระตน ให เขาไปในรางกาย เชน ยา สารเคมบางอยาง เรยกสารเหลานน
วา “immunomodulator” ซงประกอบดวย
1. Immuno suppression เปนสาร หรอยา ทใหเขาไปในรางกายแลวทาใหลดการทางานของ
ระบบภมคมกน โดยใหรางกายสรางภมคมกนลดลงหรอกดระบบภมคมกนไว เชน ในกรณปองกนการปฏเสธ
อวยวะใหมเมอมการปลกถายอวยวะบางอยางของผบรจาคเขาไปในรางกายผปวย การรกษาโรคภมตานทาน
เนอเยอตวเอง (autoimmune disease) เชน rheumatoid arthritis, SLE
2. Immuno stimulation คอ การกระตนภมคมกนในรางกายดวยการใสสารบางอยางเขาไป
ไดแก การฉดวคซน เชน BCG ซงจะทาใหรางกายสามารถสรางภมคมกนเพอการตอบสนองสงกระตน
หรอเชอโรคทเขามาในรางกาย ภมคมกนทตอบสนองอาจเปนไดทงการสรางแอนตบอดหรอการทางานของ
เซลลในระบบภมคมกนอน ๆ เชน T cell เรยกการกระตนใหเกดภมคมกนในรางกายวา immunization
ซงภมคมกนเปนประโยชนสามารถปองกน และทาลายเชอโรคทเขามาในรางกาย การทาใหเกดภมคมกน
สามารถทาได โดยการฉดวคซนเพอกระตนใหเกดการตอบสนองโดยการสรางภมคมกนทจาเพาะตอเชอโรค
เชน การสรางแอนตบอด นอกจากนภมคมกนสามารถเกดไดเองโดยธรรมชาต ซงเกดไดจากการสมผสเชอ
อาจเกดหลงจากการตดเชอ การสงผานภมคมกนจากแมสลกทางรก และนานม
เปาหมายของการกระตนภมคมกนของรางกายคอ การกระตนใหรางกายมการตอบสนองตอ
แอนตเจนทฉดเขาไปโดยเซลลท สาคญตองการให เกดการตอบสนอง คอ T และ B lymphocytes
ซงมบทบาทสาคญของเซลลในระบบภมคมกนของรางกาย ซงการกระตนใหเกดภมคมกน (immunization)
ตองใชสารทเปนตวกระตนระบบภมคมกนใหมการตอบสนองเรยกวาอมมโนเจน (immunogen) ซงอาจเปน
สงแปลกปลอมหรอเชอโรคทรางกายไมร จกมากอน (non-self) เมอเขาสรางกายจะกระตนใหมการ
ตอบสนองของเซลลในระบบภมคมกน โดยเรมจากการท เซลล จาพวกฟาโกไซตเขามาจบทาลาย และ
ยอยแอนตเจนใหเปนเปปไทดสายสน ๆ และนาเสนอใหกบ T cell ซงจะหลงไซโตไคนไปกระตน B cell
ใหสรางแอนตบอด ขณะทเซลลอน ๆ ในระบบภมคมกนจะถกกระตนใหทางานมากขนเชนกน นอกจากน
B และ T cell สามารถพฒนาเปน memory B cell และ memory T cell เพอจดจา และตอบสนอง
เมอสงแปลกปลอมหรอเชอโรคเดมเขามาในรางกายอก ซงกระบวนการเหลานมกทาไดในรปแบบของการฉด
วคซนเพอกระตนภมคมกนของรางกายใหสรางขนมาตอบสนองตอเชอโรค โดยปจจบนนวคซนมหลายชนด
ดวยกน และมประสทธภาพทแตกตางกนขนกบวตถประสงคทตองการ
กระบวนการสรางภมคมกนใหรางกายมสองแบบ คอ active immunization และ passive
immunization
ความหมายของการกระตนภมคมกน
ตวอยาง
(Immunity to Microbe)
ภมคมกนตอจลชพบทท
13
วตถประสงค
หวขอ
155
บทท 13
ภมคมกนตอจลชพ
(Immunity to Microbe)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอจลชพ
2. เพอใหผอานเขาใจกลไกการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอจลชพ
หวขอ
1. ภมคมกนตอแบคทเรย
2. ภมคมกนตอเชอรา
3. ภมคมกนตอเชอไวรส
4. ภมคมกนตอปรสต
154
เอกสารอางอง
อรวด หาญววฒนวงศ. (2551). วทยาภมคมกนพนฐาน และคลนก. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด
ภาพพมพ.
Abbas, A.K., Lichtman, A.H.H., and Pillai, S. (2014). Cellular and Molecular Immunology.
Philadelphia, PA: Elsevier Saunders.
Centers for Disease Control and Prevention. (2013). Understanding MMR Vaccine Safety.
Atlanta, GA: Centers for Disease Control and Prevention.
Kindt, T.J., Goldsby, R.A., Osborne, B.A., and Kuby, J. (2007). Kuby Immunology. New York,
NY: W. H. Freeman.
Male, D., Brostoff, J., Roth, D., and Roitt, I. (2012). Immunology. Philadelphia, PA: Elsevier
Saunders.
Murphy, K.M. (2011). Janeway's Immunobiology. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Usuwanthim, K., Pootong, A., Chaisri, U., Tongtawe, P., Tapchaisri, P., Chongsa-Nguan, M.,
and Chaicumpa, W. (2008). Murine monoclonal antibodies neutralizing the
cytotoxic activity of diphtheria toxin. Asian Pacific Association of Allergology and
Clinical Immunology, 26(1), 47-55.
155
บทท 13
ภมคมกนตอจลชพ
(Immunity to Microbe)
วตถประสงค
1. เพอใหผอานเขาใจความหมายของการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอจลชพ
2. เพอใหผอานเขาใจกลไกการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอจลชพ
หวขอ
1. ภมคมกนตอแบคทเรย
2. ภมคมกนตอเชอรา
3. ภมคมกนตอเชอไวรส
4. ภมคมกนตอปรสต
ตวอยาง
(Immunity to Microbe)
ภมคมกนตอจลชพบทท
13
156
157
การตอบสนอง extracellular bacteria โดยภมคมกนโดยกาเนด ไดแก คอมพลเมนทจะถก
กระตนโดยแบคทเรยแกรมบวกซงม peptidoglycan ขณะทแบคทเรยแกรมลบม lipopolysaccharide
(LPS) สามารถกระตนการทางานของระบบคอมพลเมนท เชน alternative pathway และ lectin
pathway จะทาใหเซลลแบคทเรยแตกดวย membrane attack complex (MAC) นอกจากน ชนสวน
คอมพลเมนทยงสามารถเขาไปจบแบคทเรย และเกด opsonization ทาลายแบคทเรยโดยการทางานของ
ฟาโกไซต ขณะเดยวกนแบคทเรยสามารถกระตนกระบวนการฟาโกไซโตซสของเซลลเมดเลอดขาว เชน
นวโทรฟล โมโนไซต แมคโครฟาจ ซงจะใช pattern recognition receptor (PRRs) เปนตวรบทสามารถจบ
กบ pathogen-associated molecular pattern (PAMPs) บนผวของแบคทเรย จงสามารถยอยทาลาย
แบคทเรยได
การตอบสนอง extracellular bacteria โดยภมคมกนแบบจาเพาะ ตอบสนองดวยการสราง
แอนตบอด เชน IgM, IgG, IgA ทสามารถไปจบทผนงเซลล และสารพษของแบคทเรย ซงแอนตบอด
จะทาใหเกด neutralization, opsonization กระบวนการฟาโกไซโตซส และกระตนระบบคอมพลเมนท
classical pathway จงทาใหเกดการทาลายแบคทเรยไดขณะทการตอบสนองดานเซลลไดแก CD4+ T cell
จะสรางไซโตไคนทมากระตนฟาโกไซตใหจบกนแบคทเรยอยางมประสทธภาพ และกระตน B cell ใหสราง
แอนตบอดท จาเพาะตอการทาลายแบคทเรย ไซโตไคนทสรางมาไดแก เชน IFN-γ, IL-12, TNF, IL-17
เปนตน
Intracellular bacteria สามารถเขาไปอย และเพมจานวนไดในเซลลแมคโครฟาจ จงทาให
แอนตบอดไมสามารถเขาไปทาลายแบคทเรยนได แบคทเรยพวกนสามารถกระตนการทางานของ NK cell
ในระยะเรมแรกของการตอบสนองจากนน NK cell จะสรางไซโตไคน IFN-γ ไปกระตนฟาโกไซต
เชน นวโทรฟล แมคโครฟาจ dendritic cell ขณะทเซลลพวกนจะสราง IL-12 กลบมากระตนพวก NK cell
ใหทาลายแบคทเรยทอยในเซลล ตวอยางเชน Listeria monocytogenes ตอมาจะมการตอบสนองของ
ภมคมกนแบบจาเพาะโดย CD8+ T cell (CTL) สามารถทาลายเซลลทตดเชอไดโดยการหลง perforin
และ granzyme ขณะท CD4+ T cell จะเปลยนแปลงเปน TH1 สราง IFN-γ กระตนใหแมคโครฟาจ
สราง ROS, NO และ lysozyme ยอยทาลาย intracellular bacteria เพอกาจดเชอแบคทเรยเหลาน
ใหหมดไป (รปท 13.1) แตยงคงมแบคทเรยทสามารถอยคงทนไดนานในแมคโครฟาจโดยเฉพาะในปอด ไดแก
Mycobacterium tuberculosis จงทาใหมการเพมจานวน และเกดการอกเสบเรอรงมการสะสมของเซลล
ดงกลาวเปนกอนโตเรยกวา granulomatous inflammation ซงกรณนจะใหผลบวกในการทา skin test
โดยการฉดสาร PPD (purified protein derivative) ซงเปนแอนตเจนของตวเชอ
เชนเดยวกบการตอบสนองตอเชอ Mycobacterium leprae ทเขาไปอาศยอยในแมคโครฟาจ
ทาใหเกดกอนสะสมของกลมเซลลแบบ lepromatous และ tuberculoid ลกษณะของ lepromatous
leprosy จะมการตอบสนองจาก TH2 ทสรางไซโตไคนไปกระตน B cell ใหสรางแอนตบอดทจาเพาะตอตว
156
ภมคมกนตอจลชพ
รางกายมกระบวนการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอโรคชนดตาง ๆ ทเขามา เชน แบคทเรย
รา ไวรส ปรสต ซงเปนกระบวนการทางานรวมกนของเซลลในระบบภมคมกนโดยกาเนด ( innate
immunity) และภมคมกนแบบจาเพาะ (adaptive immunity) ซงประกอบดวย humoral immune
response และ cell-mediated immune response เพ อท าล าย เช อ โร คอย างม ป ระ สท ธภ าพ
ขณะเดยวกนจลชพแตละชนดมความสามารถในการบกรกรางกายแตกตางกนเพอหลบหลกกลไกของระบบ
ภมคมกนดงกลาว จงทาใหสามารถอยรอด และอาจกออนตรายใหกบรางกายของคน
เมอจลชพเขามาในรางกายจะมกลไกของภมคมกนโดยกาเนดเปนดานแรกในการตอบสนอง
เพอปองกน และทาลายจากนนจงกระตนภมคมกนแบบจาเพาะใหทาลายเชอโรคไดอยางมประสทธภาพ
ตอไป หากเกดความเสยหายของภมคมกนโดยกาเนดจะทาใหรางกายอาจตดเชอไดงาย และสามารถพฒนา
เปนโรคทรนแรงได องคประกอบทสาคญของภมคมกนโดยกาเนดไดแกผวหนง เยอบทางเดนอาหาร และ
เยอบทางเดนหายใจ ซงบรเวณเหลานมเซลลเนอเยอทบตามอวยวะ (epithelial cell) ปกคลมยาวตอเนอง
เพอปองกนไมใหเชอโรคเขามาในรางกายได และมเซลลจาพวกฟาโกไซตทเขามาจบกนยอยทาลาย จากนน
จงนาเสนอเปปไทดของเชอใหกบเซลลในระบบภมคมกนแบบจาเพาะไดแก T และ B cells ซงเปนการ
ตอบสนองทจาเพาะตอจลชพ เชน การสรางแอนตบอด การทาลายเซลลโดย cytotoxic T lymphocytes
(CTL) การหลงไซโตไคนหลายชนดไปกระตนใหเซลลในระบบภมคมกนทางานอยางมประสทธภาพ ถงแม
กระนนยงมจลชพบางชนดทสามารถบกรก และอยรอดในรางกาย เชน แบคทเรยทมแคปซลหอหมเซลล
จงหลบหลกการจบกนจากฟาโกไซต ม pili และ adhesion molecule ชวยยดเกาะเซลล สามารถสราง
เอนไซมยอยแอนตบอด และคอมพลเมนท แบคทเรย และไวรสบางชนดสามารถอาศยอยภายในเซลล
เชน แมคโครฟาจ DC, CD4+ T cell
ภมคมกนตอแบคทเรย
Extracellular bacteria คอ แบคทเรยทเพมจานวนภายนอกเซลล เชน หลอดเลอด เนอเยอ
ชองวางของอวยวะในระบบทางเดนหายใจ และทางเดนอาหาร แบคทเรยพวกนจะทาลายเนอเยอ และ
อวยวะทบกรกเขาไปทาใหเกดการบาดเจบ อกเสบ อกทงแบคทเรยบางชนดสามารถสรางสารพษออกมา
ทาลายเนอเยอไดแก diphtheria toxin ทาลาย และยบยงการสรางโปรตน cholera toxin ทาลายสมดล
ของเกลอแร และนา tetanus toxin ยบยงการทางานของกลามเนอเซลลประสาท anthrax toxin ทาลาย
การสงสญญาณของเซลลเนอเยอ staphylococcus toxin เปน superantigen กระตนการหลงไซโตไคน
ทาใหเกด toxic shock syndrome
ภมคมกนตอจลชพ
ภมคมกนตอแบคทเรย
รางกายมกระบวนการตอบสนองทางภมคมกนตอเชอโรคชนดตาง ๆ ทเขามา เชน แบคทเรย รา
ไวรส ปรสต ซงเปนกระบวนการทำางานรวมกนของเซลลในระบบภมคมกนโดยกำาเนด (innate immunity)
และภมคมกนแบบจำาเพาะ (adaptive immunity) ซงประกอบดวย humoral immune response และ
cell-mediated immune response เพอทำาลายเชอโรคอยางมประสทธภาพขณะเดยวกนจลชพ
แตละชนดมความสามารถในการบกรกรางกายแตกตางกนเพอหลบหลกกลไกของระบบภมคมกนดงกลาว
จงทำาใหสามารถอยรอด และอาจกออนตรายใหกบรางกายของคน
ตวอยาง
ประวตผเขยน
172
ประวตผเขยน
การทำางาน
ผลงานตพมพระดบนานาชาต
การศกษา
ผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนา อสวรรณทม
หวหนากลมวจยภมคมกนวทยาระดบเซลลและโมเลกล
อาจารยประจำาภาควชาเทคนคการแพทย
คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
Anudit, C., Kooltheat, N., Potup, P., Sranujit, R.P. and Usuwanthim, K. (2016). Nosocomial
infection of multidrug-resistant Acinetobacter baumannii in Thailand. American
Journal of Infection Control, 44(10), 1161-1163.
Kooltheat, N., Kamuthachad, L., Anthapanya, M., Samakchan, N., Sranujit, R.P., Potup, P.,
Ferrante, A. and Usuwanthim, K. (2016). Kaffir lime leaves extract inhibits biofilm
formation by Streptococcus mutans. Nutrition, 32(4), 486-490.
ปรญญาตร: เทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
ปรญญาโท : อายรศาสตรเขตรอน คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล
ปรญญาเอก : ชวเวชศาสตร คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร
Postdoctoral Research : Immunopathology, SA Pathology, Women’s and
Children’s Hospital, University of Adelaide, Australiaตวอยาง
ประวตผเขยน
173
ผชวยศาสตราจารย ดร.กาญจนา อสวรรณทม
Ma, Y*., Usuwanthim, K*., Munawara, U*., Quach, A., Gorgani, N.N., Abbott, C.A., Hii, C.S. and
Ferrante, A. (2015). Protein kinase Cα regulates the expression of complement
receptor Ig in human monocyte-derived macrophages. The Journal of Immunology,
194(6), 2855-2861. *Indicates authors contributed equally to the work.
Kooltheat, N., Sranujit, R.P., Chumark, P., Potup, P., Laytragoon-Lewin, N. and Usuwanthim, K.
(2014). An ethyl acetate fraction of Moringa oleifera Lam. inhibits human
macrophage cytokine production induced by cigarette smoke. Nutrients, 6(2),
697-710.
Usuwanthim, K., Pootong, A., Chaisri, U., Tongtawe, P., Tapchaisri, P., Chongsa-Nguan, M.
and Chaicumpa, W. (2008). Murine monoclonal antibodies neutralizing the
cytotoxic activity of diphtheria toxin. Asian Pacific Association of Allergology and
Clinical Immunology, 26(1), 47-55.
Channarong, S., Mitrevej, A., Sinchaipanid, N., Usuwantim, K., Kulkeaw, K. and Chaicumpa,
W. (2007). Cloning, protein expression and immunogenicity of HBs-murine IL-18
fusion DNA vaccine. Asian Pacific Association of Allergology and Clinical
Immunology, 25(4), 233-242.
Kooltheat, N., Jatturat, N., Liamcharoen, U., Sranujit, R., Potup, P., Chaisomboon, C.,
Thongsri, Y. and Usuwanthim, K. (2015). The effect of anti-inflammation drugs on
complement receptor Ig expression and phagocytosis in human monocyte-derived
macrophages. Journal of the Medical Technologist Association of Thailand, 43(3),
5397-5408.
Usuwanthim, K., Othaganont, P., Varapreedee, T., Boontham, P. and Kulabluang, P. (2011).
Surveillance of airborne bacterial in Naresuan University. Journal of the Medical
Technologist Association of Thailand, 39(2), 3779-3788.
Anudit, C. and Usuwanthim, K. (2011). Antimicrobial resistant of Acinetobacter baumannii
in Uthai Thani Hospital. Journal of the Medical Technologist Association of
Thailand, 39(2), 3709-3717.
Usuwanthim, K. (2011). Infective endocarditis. Journal of the Medical Technologist
Association of Thailand, 39(2), 3691-3698.
Usuwanthim, K., Othaganont, P., Timyam, W., Salaibhom, N. and Intu, A. (2010). The
examination of contaminated bacterial in water sources of Muang and around
Naresuan University, Phitsanulok Province. Naresuan University Journal: Science
and Technology, 18(2), 50-56.
ผลงานตพมพระดบชาต
ตวอยาง
สพน.024
หลกวทยาภมคมกนlmmunological Concepts
หลกวทยาภมคมกนlmmunological Concepts
กาญจนา อสวรรณทม
หนงสอเลมนมสาระสำคญเกยวกบบทบาทหนาท ลกษณะของเซลล
ท ทำงานรวมกน ในระบบภมค มกน กลไกการทำงานของเซลลในรางกาย
ท ประกอบดวยระบบภม ค มก นโดยกำเน ดและภม ค มก นแบบจำเพาะ
ซงตอบสนองและปองกนสงแปลกปลอมทเขามาทำลายรางกายและปองกน
การเกดโรค โดยมเนอหาครอบคลมถงลกษณะและโครงสรางของแอนตเจน
แอนตบอด การสรางโมโนโคลนาลแอนตบอด การกระตนภมคมกน นอกจากน
ย งกลาวถงโรคท เก ยวของ กบระบบภมค มกนของรางกาย เช น มะเรง
ภมตานทานเน อเย อตวเอง ภาวะภมไวเกน ภมค มกนตอจลชพ-----------
ดงน น จงเหมาะสมสำหรบนสต นกศกษา อาจารย และผ ท สนใจ
ทบทวนความรเกยวกบระบบภมคมกนของรางกาย ผอานสามารถนำความร
ทไดจากการศกษาไปประยกตใชตอไป-------------------------------------------
ISBN 978-616-426-025-2
ตวอยาง