• Gorbatsjov – glasnost og perestrojka • Járntjaldið féll 1989

– Pólland fyrst til að losa sig úr greipum Sovétríkjanna

• Barátta blökkufólks fyrir bættum rétti í Bandaríkjunum skilaði árangri upp úr miðri 20. Öld– Rosa Parks: hvað gerði hún?– Marteinn Lúther King: hvað gerði hann?

• Eftir heimsstyröldina síðari byggðu vesturlönd upp velferðarkerfið: sjúkra- og örorkutryggingar, slysabætur, atvinnuleysisbætur, ellilífeyri o.fl.

Lok kalda stríðsins og réttindabarátta svartra

• Þorskastríðin: landhelgi Íslendinga færð út í 4 áföngum. – Bretar mótmæltu harðlega: hvernig brugðust þeir við?– Hvernig brugðust Íslendingar við aðgerðum Breta?

• Íslendingar sigruðu í þorskastríðunum• Skipherrar varðskipanna einskonar þjóðhetjur• Útþensla Reykjavíkur á 20. öld

Þorskastríðin

Indland• Indland var undir stjórn Bretlands frá 18. öld til 1947. Þá var því

skipt upp í tvö ríki Pakistan og Indland. Múslímar fjölmennari í Pakistan. Ágreiningur milli ríkjanna um Kashmír

• Sjálfstæðisbarátta Indverja hófst með Kongressflokknum í lok 19. aldar.

• Mahatma Gandhi varð forystumaður Kongressflokksins um 1920.– Lifandi goðsögn: Martin Lúther King, Mandela o.fl. tóku Gandhi sér

til fyrirmyndar. – Skipulagði verkföll og hvatti landsmenn sína til að óhlýðnast ýmsum

tilskipunum stjórnvalda = borgaraleg andspyrna– Á móti valdbeitingu– Boðaði sjálfsþurftarbúskap og einfalda lifnaðarhætti– Andúð á vestrænni neyslumenningu og efnishyggju– Myrtur 1948

Palestína-Ísrael

• Í Palestínu bjuggu til forna gyðingar og arabar • Gyðingar flúðu ofríki Rómverja skömmu eftir

kristsburð en aðrir þjóðflokkar héldu búsetu þar áfram á svæðinu undir oki Rómverja

• Síonismi á 19. öld: leitað var heimkynna fyrir gyðinga. Palestínu hin forna, þ.e. Ísrael varð fyrir valinu. Þó voru fleiri landssvæði skoðuð s.s. í Uganda og Argentínu.

• Eftir gyðingaofsóknir í heimsstyrjöldinni síðari flykktust gyðingar til Ísraels, landsins helga skv. Biblíunni. Höfðu verið að flytja þangað í smærri hópum allt frá 19. öld.

Palestína - Ísrael• Bretar tóku við stjórn í Palestinu af Tyrkjum eftir heimsst. fyrri

– Þá voru gyðingar 10% íbúa í Palestínu

• Við flutning gyðinga til Palestínu hröktust Palestínuarabar af heimilum sínum og í dag eru um 5 milljónir þeirra flóttamenn

• Rétt fyrir seinna stríð stinga Bretar upp á lausn: gyðingar fái fjórðung Palestínu – síonistar mótmæla

• 1947 tillaga Sameinuðu þjóðanna – gyðingar fengju rúmlega helming landsins.

– Þá var eignarhald gyðinga á landi í Palestínu þó aðeins 7%

• Palestínumenn neituðu boðinu, enda tvöfalt fjölmennari– voru það söguleg mistök? (Í dag er land þeirra aðeins lítið brot af því sem

Sameinuðu Þjóðirnar buðu 1947)

Bls. 180 – 307Palestína - Ísrael

• Stríð araba og gyðinga hófst 1948 (gyðingar nú kallaðir Ísraelsmenn þar sem þeir stofnuðu Ísraelsríki sitt árið 1948)

– arabar fóru illa út úr því – misstu meira land – staðan orðin sú að gyðingar áttu 80% lands en arabar aðeins 20%. Athugið að aðeins fjórum árum fyrr áttu gyðingar aðeins 7% landsins

• Sex daga stríðið 1967: Ísraelsmenn hertaka enn stærra svæði í stríði við arabaríkin

• Sameinuðu þjóðirnar hafa alla tíð fordæmt landvinninga Ísraelsmanna eftir 1947.

• Gyðingar hafa notið samúðar á Vesturlöndum ekki síst vegna “helfararinnar” og þar sem litið er á þá sem fulltrúa Vestrænnar menningar og lýðræðis í Austurlöndum nær

– gyðingar auk þess áhrifamiklir í BNA

• PLO, Frelssisamtök Palestínuaraba vilja sjálfstætt ríki Palestínuaraba. Friðarviðræður í gangi síðustu ár.