Lumang Tipan Gabay sa Pag-aaral ng Estubyante sa Seminary

Lumang TipanLumang Tipan

G A B A Y N G E S T U D Y A N T ES A P A G - A A R A L

S E M I N A R Y

Gabay ng Estudyante sa Pag-aaral ng Lumang Tipan

34189_893_co00_cvr.qxd 02-04-2011 12:11 Page 1


Inihanda ngChurch Educational System

Inilathala ngAng Simbahan ni Jesucristo ng mga Banal sa mga Huling ArawSalt Lake City, Utah

© 2010 ng Intellectual Reserve, Inc.Lahat ng karapatan ay nakalaan

Inilimbag sa Estados Unidos ng AmerikaPagsang-ayon sa Ingles: 8/96

Pagsang-ayon sa pagsasalin: 8/96Pagsasalin ng Old Testament: Student Study Guide

Tagalog

Ilang Bagay na Dapat Ninyong Malaman Tungkol sa Lumang Tipan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Isang Patotoo kay Cristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Ang Kuwento ng Lumang Tipan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Paunang Sulyap sa Lumang Tipan—Mga Nilalaman . . . . . . . . . . . 1Makinabang mula sa Iyong Pag-aaral ng Lumang Tipan . . . . . . . . 1

Paano Gamitin ang Manwal na Ito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pambungad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Home-Study Seminary Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Daily Seminary Program . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Tsart ng mga Babasahin sa Lumang Tipan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Mga Tulong sa Pag-aaral ng Latter-day Saint Editions

ng mga Banal na Kasulatan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Mga Cross-Reference . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Tulong sa mga Salita at Parirala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Ang Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Ang mga Mapa at Talatuntunan ng mga Pangalan ng Lugar . . . . 5Mga Chapter Heading, Section Heading, at Buod ng Talata . . . . . 5

Kasanayan sa Pag-aaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Bago Magbasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Habang Nagbabasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Pagkatapos Magbasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Ang mga Aklat ng Genesis, Moises, at Abraham . . . . . . . . . . . . . . 11Abraham 3 Ang Buhay Bago ang Buhay sa

Mundo at ang Kapulungan sa Langit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Moises 1 “Ito ang Aking Gawain at Aking Kaluwalhatian” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Genesis 1; Moises 2 Ang Paglikha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Genesis 2; Moises 3 Ang Paglikha kay Eva . . . . . . . . . . . . . . . 14Genesis 3; Moises 4 Ang Pagkahulog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Genesis 4; Moises 5 Pag-aalay at ang Pamilya ni Adan . . . . . 17Genesis 5; Moises 6 Itinuro ni Enoc ang mga Unang

Alituntunin ng Ebanghelyo . . . . . . . . . 18Genesis 5; Moises 7 Ang Sion ay Iniakyat sa Langit . . . . . . . . 19Genesis 6; Moises 8 Pangangaral ni Noe . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Genesis 7 Ang Baha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Genesis 8 Tumigil ang Ulan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Genesis 9 Isang Bagong Panimula . . . . . . . . . . . . . . 23Genesis 10 Mga Inapo ni Noe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Genesis 11 Ang Tore ng Babel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Abraham 1 Hinangad ni Abraham ang

Priesthood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Abraham 2 Tumanggap si Abraham ng mga

Tipan mula sa Diyos . . . . . . . . . . . . . . 25Genesis 12–13 Huwag Magkaroon ng Pagtatalo . . . . . . 26Genesis 14 Nakipagkita si Abraham kay

Melquisedec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Genesis 15 Pinagtibay ang Isang Tipan . . . . . . . . . . . 27Genesis 16 Pinakasalan ni Abraham si Agar . . . . . . . 28Genesis 17 Ang Tipang Abraham . . . . . . . . . . . . . . . . 28Genesis 18 “May Anomang Bagay Kayang

Napakahirap sa Panginoon?” . . . . . . . 29

Mga Nilalaman

Genesis 19 Sodoma at Gomorra . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Genesis 20–21 Isang Pangakong Natupad . . . . . . . . . . . 30Genesis 22 Ang Pag-aalay kay Isaac . . . . . . . . . . . . . 31Genesis 23 Namatay si Sara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Genesis 24 Isang Asawa para kay Isaac . . . . . . . . . . . 32Genesis 25 Ano ang Kahalagahan ng Tipan? . . . . . . 33Genesis 26–27 Natanggap ni Jacob ang mga

Pagpapala ng Tipan . . . . . . . . . . . . . . . 34Genesis 28 Ang Banal na Karanasan ni Jacob . . . . . . 34Genesis 29 Ang mga Anak ni Jacob, Bahagi 1 . . . . . . 35Genesis 30 Ang mga Anak ni Jacob, Bahagi 2 . . . . . . 36Genesis 31 Nilisan ni Jacob ang Padan-aram . . . . . . 37Genesis 32 Naglakbay si Jacob Pauwi . . . . . . . . . . . . 37Genesis 33 Nagtagpo si Jacob at si Esau . . . . . . . . . . 38Genesis 34 Paghihiganti ng mga Anak na

Lalaki ni Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Genesis 35 Nagbalik si Jacob sa Bethel . . . . . . . . . . . 38Genesis 36–37 Si Jose at ang Balabal na May

Sari-saring Kulay . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Genesis 38–39 Ang Kabutihan ni Jose . . . . . . . . . . . . . . . 40Genesis 40 Si Jose sa Loob ng Bilangguan . . . . . . . . . 41Genesis 41 Si Jose at ang Faraon . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Genesis 42 Nagpunta ang mga Kapatid ni Jose

sa Egipto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Genesis 43 Nagbalik ang mga Kapatid ni Jose

sa Egipto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Genesis 44 Sinubukan ni Jose ang Kanyang

mga Kapatid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Genesis 45 Nagpakilala si Jose sa Kanyang

mga Kapatid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Genesis 46 Muling Nagkasama ang Mag-ama! . . . . . 44Genesis 47–48 Inampon ni Jacob ang mga Anak

na Lalaki ni Jose . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Genesis 49 Basbas ng Patriyarka para sa mga

Anak ni Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Genesis 50 Namatay sina Jacob at Jose . . . . . . . . . . . 46

Ang Aklat ng Exodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Exodo 1 Ang Matatapang na Hilot . . . . . . . . . . . . 48Exodo 2 Ang Kabataan ni Moises . . . . . . . . . . . . . 48Exodo 3 Ang Nagliliyab na Palumpong . . . . . . . . 49Exodo 4 Nagbalik si Moises sa Egipto . . . . . . . . . . 49Exodo 5 Ang Faraon na Matigas ang Puso . . . . . . 50Exodo 6 Ako ang Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Exodo 7–10 Ang mga Salot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Exodo 11–12 Ang Paskua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Exodo 13 Ang Panganay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Exodo 14 Pagtawid sa Dagat na Pula . . . . . . . . . . . 54Exodo 15 Pagdaing, Bahagi 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Exodo 16 Pagdaing, Bahagi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Exodo 17 Pagdaing, Bahagi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Exodo 18 Upang Hindi Manghina si Moises . . . . . . 56Exodo 19 Sa Bundok ng Sinai . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Exodo 20 Ang Sampung Utos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Exodo 21–23 Mata Kung Mata, Ngipin Kung

Ngipin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Exodo 24 Nakita ng Pitumpung Matatanda

ang Diyos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Exodo 25–27, 30 Ang Tabernakulo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Exodo 28–29 Ang mga Saserdote sa Templo . . . . . . . . . 61

iii

Exodo 31 Tumawag ng mga Kalalakihan na Magtatrabaho sa Tabernakulo . . . . . . . 61

Exodo 32 Ang Gintong Guya . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Exodo 33 Muling Nakita ni Moises ang

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Exodo 34 Ang Nakabababang Batas . . . . . . . . . . . . 63Exodo 35–40 Itinayo at Inilaan ang Tabernakulo . . . . . 64

Ang Aklat ng Levitico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Levitico 1 Ang Handog na Susunugin . . . . . . . . . . . 64Levitico 2–7 Iba Pang mga Handog . . . . . . . . . . . . . . . 65Levitico 8–9 Ang Pagtatalaga kay Aaron at sa

Kanyang mga Anak . . . . . . . . . . . . . . . 66Levitico 10 Kailangang Maging Banal ang mga

Mayhawak ng Priesthood . . . . . . . . . . 66Levitico 11 Isang “Word of Wisdom” para sa mga

Israelita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Levitico 12 Malinis at Karumal-dumal . . . . . . . . . . . . 67Levitico 13–14 Ketong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Levitico 15–16 Ang Araw ng Pagtubos . . . . . . . . . . . . . . 68Levitico 17–18 Iwasang Sumamba sa mga

Diyus-diyusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Levitico 19–20 “Magpakabanal, Sapagka’t Ako’y

Banal” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Levitico 21–22 Kabanalan ng Priesthood . . . . . . . . . . . . . 70Levitico 23–25 Mga Banal na Araw at Pagdiriwang . . . . 70Levitico 26–27 Mga Pagpapala o Sumpa . . . . . . . . . . . . . 70

Ang Aklat ng Mga Bilang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Mga Bilang 1–4 Ang Census . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Mga Bilang 5–8 Mga Karagdagan sa Batas ni Moises . . . . 72Mga Bilang 9 Ang Unang Paskua sa Ilang . . . . . . . . . . . 73Mga Bilang 10 Pag-alis sa Sinai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Mga Bilang 11 Ang mga Israelita ay Naudyukan ng

Kanilang mga Pagnanasa . . . . . . . . . . 74Mga Bilang 12 Pagsang-ayon o Pagwaksi sa Propeta . . . 75Mga Bilang 13–14 Paghahanap sa Lupang Pangako . . . . . . 75Mga Bilang 15 Pagkakamit ng Kapatawaran . . . . . . . . . . 76Mga Bilang 16 Paghihimagsik Laban sa Propeta . . . . . . 76Mga Bilang 17–19 Ang mga Bunga ng Kalunus-lunos

na Pangyayari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Mga Bilang 20 Tatlumpu’t Walong Taon ng

Kabiguan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Mga Bilang 21 Ang Ahas na Tanso . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Mga Bilang 22–24 Ang Kuwento Tungkol kay Balaam . . . . 78Mga Bilang 25–26 Pagsumpa sa Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Mga Bilang 27 Pagpili ng Bagong Pinuno para

sa Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Mga Bilang 28–30 Angkop Pa Rin Ngayon ang mga

Dating Kautusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Mga Bilang 31 Namatay si Balaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Mga Bilang 32 Lupain para Kina Ruben at Gad . . . . . . . 80Mga Bilang 33–36 Mga Tagubilin para sa Lupang

Pangako . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Ang Aklat ng Deuteronomio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Deuteronomio 1–3 Isang Paggunita sa Kasaysayan . . . . . . . . 82Deuteronomio 4 “Magingat Ka sa Iyong Sarili” . . . . . . . . . 82Deuteronomio 5 Ang Sampung Utos . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Deuteronomio 6 Ang Dakilang Utos . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Deuteronomio 7 Magpakasal sa Loob ng Tipan . . . . . . . . . 83Deuteronomio 8 Alalahanin! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Deuteronomio 9–10 Tutulong ang Panginoon . . . . . . . . . . . . . 84

Deuteronomio 11 Mga Pagpapala o Sumpa—Ikaw ang Pumili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Deuteronomio 12–13 Iwasan ang Masasamang Gawain . . . . . . 85Deuteronomio 14–17 Mga Kaugalian ng mga Tao ng Diyos . . . 85Deuteronomio 18 Tunay at Bulaang mga Propeta . . . . . . . . 85Deuteronomio 19–25 Partikular na mga Batas para sa

Piling mga Tao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Deuteronomio 26 Ang Utang Natin sa Diyos . . . . . . . . . . . . 86Deuteronomio 27–28 Mga Pagpapala at Sumpa . . . . . . . . . . . . 86Deuteronomio 29–30 Pagbalik sa Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . 87Deuteronomio 31–32 Ang Awit ni Moises . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Deuteronomio 33 Mga Basbas sa Bawat Lipi . . . . . . . . . . . . 88Deuteronomio 34 Pamamaalam kay Moises . . . . . . . . . . . . . 88

Ang Aklat ni Josue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Josue 1 “Magpakalakas Ka at Magpakatapang

na Mabuti” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Josue 2 Mga Tiktik sa Jerico . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Josue 3–4 Pagtawid sa Ilog Jordan . . . . . . . . . . . . . . 91Josue 5 Isang Espesyal na Panauhin . . . . . . . . . . 91Josue 6 Gumuho ang mga Pader . . . . . . . . . . . . . 92Josue 7 Pagsakop sa Lungsod ng Hai . . . . . . . . . 92Josue 8 Pagsakop sa Hai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Josue 9 Nalinlang ng mga Gabaonita . . . . . . . . . . 93Josue 10 Ang Araw at Buwan ay Tumigil . . . . . . . 93Josue 11–21 Patuloy ang Pananakop sa Canaan . . . . . 94Josue 22 Paninirahan sa Silangang Bahagi

ng Jordan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Josue 23–24 “Piliin Ninyo sa Araw na Ito” . . . . . . . . . 95

Ang Aklat ng Mga Hukom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Mga Hukom 1 Sino ang Makikipaglaban para

sa Atin? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Mga Hukom 2–3 Iniligtas ni Aod ang Israel . . . . . . . . . . . . 97Mga Hukom 4–5 Si Debora ang Propetisa . . . . . . . . . . . . . . 97Mga Hukom 6–8 Gedeon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Mga Hukom 9–10 Patuloy ang Paulit-ulit na

Pangyayari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Mga Hukom 11–12 Ang Kuwento ni Jephte . . . . . . . . . . . . . . 98Mga Hukom 13 Ang Pagsilang ni Samson . . . . . . . . . . . . 98Mga Hukom 14–15 Sunud-sunod na Pagkakamali . . . . . . . . . 99Mga Hukom 16 Samson at Dalila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Mga Hukom 17–21 Nagdusa ang Israel Dahil sa

Pagsuway . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

Ang Aklat ni Ruth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Ruth 1 “Kung Saan Ka Pumaroon, ay

Paroroon Ako” . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Ruth 2 Nakilala ni Ruth si Booz . . . . . . . . . . . . . 101Ruth 3–4 Ikinasal sina Ruth at Booz . . . . . . . . . . . 101

Ang Unang Aklat ni Samuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102I Samuel “Dahil sa Batang Ito Ako

Nanalangin” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103I Samuel 2 Ang mga Anak ni Eli . . . . . . . . . . . . . . . 104I Samuel 3 Narinig ni Samuel ang Panginoon . . . . 104I Samuel 4–6 Ang Kaban ng Tipan . . . . . . . . . . . . . . . . 105I Samuel 7 Ang Pagsisisi ay Naghahatid ng

Tagumpay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105I Samuel 8 “Bigyan Mo Kami ng Isang Hari” . . . . . 106I Samuel 9–10 Si Saul ay Hinirang na Hari . . . . . . . . . . 107I Samuel 11 Pinamunuan ni Saul ang Israel sa

Digmaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

iv

I Samuel 12 Ang Panginoon Pa Rin ang Hari . . . . . . 108I Samuel 13 Gumawa ng Kahangalan si Saul . . . . . . 108I Samuel 14 Walang Kabuluhang Sumpa . . . . . . . . . 108I Samuel 15 Ang Kahalagahan ng Pagsunod . . . . . . 108I Samuel 16 Pumili ng Bagong Hari ang

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109I Samuel 17 David at Goliath . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110I Samuel 18–23 Hinangad ni Saul na Patayin

si David . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110I Samuel 24 Paggalang sa Hinirang ng

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111I Samuel 25–26 Mahalin ang Inyong mga Kaaway . . . . . 111I Samuel 27 Si David sa Piling ng mga Filisteo . . . . . 112I Samuel 28 Espirituwal na Kadiliman sa Buhay

ni Saul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112I Samuel 29–31 Tagumpay ni David at Pagkamatay

ni Saul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

Ang Ikalawang Aklat ni Samuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113II Samuel 1–3 Pagkaraang Mamatay ni Saul . . . . . . . . 113II Samuel 4–5 Naging Hari si David . . . . . . . . . . . . . . . 113II Samuel 6 Nakarating ang Kaban ng Tipan sa

Jerusalem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113II Samuel 7 Nais ni David na Magtayo ng

Templo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114II Samuel 8–10 Pulitikal at Personal na Tagumpay

ni David . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114II Samuel 11–12 Malalaking Kamalian ni David . . . . . . . 115II Samuel 13–14 Ang mga Kasalanan ng mga Anak

ni David . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116II Samuel 15–18 Hinangad ni Absalom na Maging

Hari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117II Samuel 19–20 Patuloy na mga Problema ni David . . . 117II Samuel 21–23 Iba pang Bagay Tungkol kay David . . . 117II Samuel 24 Iba pang mga Kamalian ni David . . . . . 118

Ang Unang Aklat ng mga Hari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118I Mga Hari 1–2 Ang Pagkamatay ni David . . . . . . . . . . . 119I Mga Hari 3 Ano ang Ibibigay Ko sa Iyo? . . . . . . . . . 119I Mga Hari 4 Inorganisa ni Salomon ang Kaharian . . 119I Mga Hari 5–7 Nagtayo ng Templo si Salomon . . . . . . . 120I Mga Hari 8 Ang Templo ay Inilaan . . . . . . . . . . . . . . 120I Mga Hari 9 Nagpakita ang Panginoon kay

Salomon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121I Mga Hari 10 Dumalaw ang Reyna ng Seba . . . . . . . . 122I Mga Hari 11 Tinalikuran ni Salomon ang

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122I Mga Hari 12 Nahating Kaharian . . . . . . . . . . . . . . . . . 122I Mga Hari 13–14 Dobleng Problema . . . . . . . . . . . . . . . . . 123I Mga Hari 15–16 Mga Bagong Hari, mga Dating

Problema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123I Mga Hari 17 Ang Propetang si Elias . . . . . . . . . . . . . . 123I Mga Hari 18 Si Elias Laban sa 450 Saserdote

ni Baal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124I Mga Hari 19 Marami Pang Natutuhan si Elias

Tungkol sa Espiritu Santo . . . . . . . . . 125I Mga Hari 20–21 Patuloy na Pagsuway ni Achab . . . . . . . 126I Mga Hari 22 Si Propetang si Micheas . . . . . . . . . . . . . 126

Ang Ikalawang Aklat ng mga Hari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126II Mga Hari 1 Humingi ng Tulong ang Hari sa mga

Diyus-Diyusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127II Mga Hari 2 Iniakyat si Elias sa Langit . . . . . . . . . . . . 127

II Mga Hari 3–4 Mga Himala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128II Mga Hari 5 Ang Paggaling ni Naaman . . . . . . . . . . . 129II Mga Hari 6–7 Magtiwala sa Propeta . . . . . . . . . . . . . . . 129II Mga Hari 8 Kabutihan sa Gitna ng Matinding

Kasamaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130II Mga Hari 9–10 Nilipol ang mga Inapo ni Achab . . . . . . 130II Mga Hari 11–14 Mas Masasamang Hari, Bahagi 1 . . . . . 130II Mga Hari 15–16 Mas Masasamang Hari, Bahagi 2 . . . . . 131II Mga Hari 17 Nabihag ang Hilagang Kaharian

(Sampung Lipi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131II Mga Hari 18–19 Makatarungang Haring Ezechias . . . . . 132II Mga Hari 20 Marami Pang Bagay Tungkol kay

Ezechias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133II Mga Hari 21 Ang Masamang Haring si Manases . . . 133II Mga Hari 22–23 Ang Kapangyarihan ng Salita . . . . . . . . 134II Mga Hari 24–25 Binihag ng Babilonia ang Juda . . . . . . . 134

Ang Una at Pangalawang Aklat ng mga Cronica . . . . . . . . . . . . . 135II Mga Cronica 22:5–19 Paghahandang Itayo ang Templo . . . . . 135II Mga Cronica 29:29 “Ang mga Gawa ni David na Hari” . . . 135II Mga Cronica 3:1 Sinimulang Itayo ni Salomon ang

Templo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136II Mga Cronica 7:1–12 Ang Kaluwalhatian ng Panginoon . . . . 136II Mga Cronica 11:13–17 Nagbalik ang mga Levita . . . . . . . . . . . . 136II Mga Cronica 15 Sinunod ni Asa ang Payo ng Propeta . . 136II Mga Cronica 20 Ang Anak ni Asa na si Josaphat . . . . . . 137II Mga Cronica 26:14–21 Naging Ketongin si Uzzias . . . . . . . . . . 137II Mga Cronica 29:1–11 “Huwag Kayong Mangagpabaya” . . . . 137II Mga Cronica 36:11–16 Kasamaan sa Jerusalem . . . . . . . . . . . . . 138

Ang Aklat ni Ezra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Ezra 1 Tinupad ni Ciro ang Propesiya . . . . . . . 139Ezra 2 Sino ang Nagsibalik? . . . . . . . . . . . . . . . 139Ezra 3–6 Ang Pagtatayo ng Templo . . . . . . . . . . . 139Ezra 7 Ezra—Guro ng Batas . . . . . . . . . . . . . . . 140Ezra 8 Paglalakbay Papuntang Jerusalem . . . . 140Ezra 9–10 Pagpapakasal sa mga Babaing

Hindi Israelita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Ang Aklat ni Nehemias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Nehemias 1 Ang Panalangin ni Nehemias . . . . . . . . 141Nehemias 2 Nagpunta si Nehemias sa Jerusalem . . . 142Nehemias 3–4 Naharap sa Oposisyon ang mga

Tagapagtayo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Nehemias 5 Nehemias: Isang Dakilang Pinuno . . . . 143Nehemias 6 Natapos ni Nehemias ang mga

Kuta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143Nehemias 7 Ang mga Pangalan ng mga

Nagsibalik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143Nehemias 8 Binasa ni Ezra ang mga Banal na

Kasulatan sa mga Tao . . . . . . . . . . . . 144Nehemias 9–10 Ang Kapangyarihan ng Salita . . . . . . . . 144Nehemias 11–12 Ang Paglalaan ng Kuta . . . . . . . . . . . . . 145Nehemias 13 Patuloy na Nangaral ng Pagsisisi si

Nehemias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Ang Aklat ni Esther . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

Ang Aklat ni Job . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Job 1 Nawala ang Lahat kay Job,

Maliban sa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Job 2 Marami Pang Pagsubok para

kay Job . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Job 3 Bakit Pa Ba Ako Isinilang? . . . . . . . . . . . 148

v

Job 4–31 Pinayuhan si Job ng Kanyang mga Kaibigan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Job 32–37 Pang-apat na Kaibigan . . . . . . . . . . . . . . 149Job 38–39 Nagsalita ang Panginoon . . . . . . . . . . . . 149Job 40–42 Nakapasa si Job sa Pagsubok . . . . . . . . . 149

Ang Aklat ng Mga Awit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Mga Awit 22 Isang Awit Tungkol kay Jesucristo . . . . 151Mga Awit 23 “Ang Panginoon ay Aking Pastor” . . . . 152Mga Awit 24 Ang Galak ng Pagdating ng

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Mga Piling Talata mula sa Mga Awit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

Ang Mga Kawikaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Mga Kawikaan Isang Pagbubuod . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Eclesiastes o, ang Mangangaral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155Eclesiastes 1–2 “Lahat ay Walang-Kabuluhan” . . . . . . . 155Eclesiastes 3 Mamuhay nang Maayos Hangga’t

Kaya Mo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156Eclesiastes 4–5 Ano ang Nagpapasaya sa Iyo? . . . . . . . 156Eclesiastes 6 Lahat ay Wala Pa Ring Kabuluhan . . . . 156Eclesiastes 7–11 Paghahanap ng Kaunting Kasiyahan

sa Buhay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Eclesiastes 12 Ang Katapusan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

Ang Awit ng mga Awit [ni Salomon] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

Ang Aklat ni Isaias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Isaias 1 Nanawagan si Isaias sa Israel na

Magsisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Isaias 2 Magsiahon sa Bundok ng

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159Isaias 3 Mga Propesiya Laban sa mga

Mapagmataas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Isaias 4 Mga Pagpapala para sa

Mapagpakumbaba . . . . . . . . . . . . . . . 160Isaias 5 Ang mga Kasalanan ng Israel . . . . . . . . 161Isaias 6 Nakita ni Isaias ang Panginoon . . . . . . . 161Isaiah 7–8 Magtiwala sa Panginoon . . . . . . . . . . . . 161Isaias 9 Isang Propesiya Tungkol sa

Pagdating ng Mesiyas . . . . . . . . . . . . 162Isaiah 10 Lilipulin ang mga Manlilipol . . . . . . . . . 162Isaias 11 Mga Mangyayari sa Hinaharap . . . . . . . 162Isaias 12 Purihin ang Panginoon . . . . . . . . . . . . . . 163Isaias 13–14 Ang Babilonia at si Lucifer . . . . . . . . . . . 163Isaias 15–23 Mga Propesiya Laban sa mga

Bansang Hindi Naglilingkod saPanginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Isaias 24 Winasak ang Daigdig ng Masasama . . . 165Isaias 25 Pinapurihan ni Isaias ang

Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Isaias 26 Awit ng Papuri ni Isaias . . . . . . . . . . . . . 166Isaias 27 Ang Panginoon at ang Kanyang

Ubasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Isaias 28 Payo sa mga Taong Mapagmataas . . . . 166Isaias 29 Isang Kagilagilalas na Gawa at

Kamanghamangha . . . . . . . . . . . . . . . 167Isaias 30–32 Magtiwala sa Panginoon . . . . . . . . . . . . 168Isaias 33–34 Ang Ikalawang Pagparito ni

Jesucristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Isaias 35 Isang Mensahe ng Pag-asa . . . . . . . . . . . 168Isaias 36–39 Ang Kuwento Tungkol kay Haring

Ezechias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Isaias 40 Ang Kapangyarihan at Kadakilaan ng Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Isaias 41–47 Manunubos ng Israel . . . . . . . . . . . . . . . 170Isaias 48 Isang Paanyaya na Bumalik . . . . . . . . . . 171Isaias 49 Isang Mensahe sa Nakalat na Israel . . . 171Isaias 50 Magbalik sa Panginoon . . . . . . . . . . . . . 172Isaias 51–52 Gumising! At Lumapit sa Kanya . . . . . . 173Isaias 53 Ipinropesiya ang Pagdurusa

ni Jesucristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Isaias 54 Ang Mabait na Asawang Lalaki . . . . . . 174Isaias 55 Isang Paanyaya Mula sa Panginoon . . . 174Isaias 56 Inililigtas ng Panginoon ang Lahat

ng mga Bansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Isaias 57 Ang Panginoon ay May

Kapangyarihang Magpagaling . . . . . 174Isaias 58 Pag-aayuno at ang Sabbath . . . . . . . . . . 175Isaias 59 Mga Kasalanan at mga Ibubunga . . . . . 175Isaias 60 Hayaang Magliwanag ang Iyong

Ilaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Isaias 61 Ang Misyon ng Panginoon at ng

Kanyang mga Lingkod . . . . . . . . . . . 176Isaias 62 Ang Pagtubos sa Sambahayan

ni Israel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Isaias 63 Ang Ikalawang Pagparito ni

Jesucristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Isaias 64 Ang Panalangin ng Mabubuti . . . . . . . . 177Isaias 65 Ang Milenyo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177Isaias 66 Ang Pag-asa ng Sion . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Ang Aklat ni Jeremias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Jeremias 1 Ang Pagtawag kay Jeremias . . . . . . . . . 178Jeremias 2–3 Mga Kasalanan ng Juda at ang

Mensahe ni Jeremias . . . . . . . . . . . . . 179Jeremias 4–6 “Hindi Namin Kailangang Magsisi” . . . 179Jeremias 7 Ang Sermon ni Jeremias sa Templo . . . . 179Jeremias 8 Marami Pang Kahatulan Laban

sa Juda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Jeremias 9–10 Nanangis si Jeremias at Nanalangin

para sa Juda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Jeremias 11–15 Ang mga Kahatulan ng Diyos . . . . . . . . 181Jeremias 16 Pag-asa sa mga Huling Araw . . . . . . . . 181Jeremias 17 Ang mga Kasalanan ng Juda . . . . . . . . . 182Jeremias 18–19 Paggawa ng Palayok at Juda . . . . . . . . . 182Jeremias 20 Mga Problema ni Jeremias . . . . . . . . . . . 183Jeremias 21–22 Mga Propesiya para sa Dalawang

Hari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183Jeremias 23 Mga Bulaang Propeta . . . . . . . . . . . . . . . 183Jeremias 24 Mabuti at Masamang Bunga . . . . . . . . . 184Jeremias 25–26 Ang Pagtanggi sa mga Propeta ay

Humahantong sa Pagkabihag . . . . . . 184Jeremias 27–28 Ang Pamatok ng Babilonia . . . . . . . . . . 184Jeremias 29 Ang Sulat ni Jeremias sa mga Bihag . . . 185Jeremias 30 Ang Panginoon ay Nangakong

Tutulong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185Jeremias 31 Ang Pagtitipon ng Israel . . . . . . . . . . . . 186Jeremias 32 Bumili si Jeremias ng Lupain . . . . . . . . . 187Jeremias 33 Kapayapaan sa Jerusalem . . . . . . . . . . . 187Jeremias 34 Pagpaparusa kay Sedechias at sa

mga Judio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187Jeremias 35 Ang mga Rechabita . . . . . . . . . . . . . . . . . 187Jeremias 36 Si Baruch na Eskriba o Tagasulat . . . . . . 188Jeremias 37–44 Nasakop ng Babilonia ang Juda . . . . . . 188

vi

Jeremias 45 May mga Pagsubok Din ang Mabubuting Tao . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Jeremias 46–51 Pagkalipol ng mga Bansa . . . . . . . . . . . . 189Jeremias 52 Mga Huling Isinulat ni Jeremias . . . . . . 189

Ang Mga Panaghoy ni Jeremias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Mga Panaghoy 1 Ang mga Bunga ng Kasalanan . . . . . . . 190Mga Panaghoy 2–4 Bakit Pinarusahan ang Juda . . . . . . . . . . 190Mga Panaghoy 5 Pagsamo ni Jeremias . . . . . . . . . . . . . . . . 191

Ang Aklat ni Ezekiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191Ezekiel 1 Ang Pangitain ni Ezekiel Tungkol sa

Kaluwalhatian ng Diyos . . . . . . . . . . 192Ezekiel 2–3 Ang Tawag kay Ezekiel na

Maglingkod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Ezekiel 4–5 Mga Propesiya Tungkol sa

Pagkawasak ng Jerusalem . . . . . . . . . 193Ezekiel 6–7 Kasalanan at Kapahamakan . . . . . . . . . . 193Ezekiel 8–11 Bakit Nasakop ang Jerusalem . . . . . . . . 193Ezekiel 12–17 Bakit Nabihag? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194Ezekiel 18 Responsibilidad sa Kasalanan . . . . . . . . 194Ezekiel 19–20 Mga Pinuno na Ayaw Makinig . . . . . . . 195Ezekiel 21–24 Ang Kasamaan ay Humahantong sa

Kapahamakan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Ezekiel 25–32 Ang Kaparusahan ng Iba Pang mga

Bansa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Ezekiel 33 Mga Bantay sa Moog . . . . . . . . . . . . . . . 196Ezekiel 34 Ang mga Pastol ng Israel . . . . . . . . . . . . 197Ezekiel 35 Pagkawasak ng Edom . . . . . . . . . . . . . . 198Ezekiel 36 Isang Mensahe ng Pag-asa . . . . . . . . . . . 198Ezekiel 37 Dalawang Pangitain Tungkol sa

Pagpapanumbalik . . . . . . . . . . . . . . . 198Ezekiel 38–39 Ang Digmaan ng Gog at Magog . . . . . . 199Ezekiel 40–42 Ang Pangitain ni Ezekiel Tungkol sa

Isang Templo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199Ezekiel 43–44 Napuspos ng Kaluwalhatian ng

Diyos ang Templo . . . . . . . . . . . . . . . . 200Ezekiel 45–46 Marami Pang Tungkol sa Templo . . . . . 200Ezekiel 47 Ang Nakapagpapagaling na mga

Tubig ng Templo . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Ezekiel 48 Nagtipon ang Israel at Napasakanila

ang Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Ang Aklat ni Daniel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Daniel 1 Matatapat na Kabataang Israelita . . . . . 201Daniel 2 Panaginip ni Nabucodonosor . . . . . . . . 202Daniel 3 Tatlong Magigiting na Binatilyo . . . . . . 203Daniel 4–5 Dalawang Haring Mapagmataas . . . . . . 203Daniel 6 Si Daniel sa Yungib ng mga Leon . . . . . 204Daniel 7–12 Ang mga Panaginip at Pangitain ni

Daniel Bilang Propeta . . . . . . . . . . . . 204

Ang Aklat ni Oseas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205Oseas 1–3 Isang Tipan ng Kasal . . . . . . . . . . . . . . . 205Oseas 4–5 Ang mga Kasalanan ng Israel at ng

Juda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Oseas 6 Nais ng Diyos ang Taos-Pusong

Pagsisisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Oseas 7–10 Inaani ng Israel ang Kanyang

Itinanim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Oseas 11 Katibayan ng Pag-ibig ng Diyos . . . . . . 207Oseas 12–14 Isang Panawagan na Magbalik-loob

sa Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

Ang Aklat ni Joel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Joel 1 Matuto mula sa Pagsalakay ng mga

Balang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Joel 2 Sino ang Makaliligtas sa Araw

na Iyon? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Joel 3 Isang Malaking Digmaan . . . . . . . . . . . . 209

Ang Aklat ni Amos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Amos 1–2 Pagpaparusa sa Israel at sa mga

Bansang Nakapaligid Dito . . . . . . . . . 209Amos 3 Ang Papel ng mga Propeta . . . . . . . . . . 210Amos 4 “Sinikap Kong Matulungan Kayo” . . . . 210Amos 5 Hanapin ang Panginoon at

Mabuhay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211Amos 6 Sa Aba Nila na Nangagwawalang

Bahala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211Amos 7–9 Limang Pangitain ni Amos . . . . . . . . . . . 211

Ang Aklat ni Obadias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Obadias Pagtubos sa mga Patay . . . . . . . . . . . . . . 212

Ang Aklat ni Jonas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213Jonas 1–2 Matatakasan No Ba ang Panginoon? . . . 213Jonas 3–4 Si Jonas sa Nineve . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Ang Aklat ni Mikas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Mikas 1–2 Babagsak Kapwa ang Israel at Juda . . . 214Mikas 3 Kinagalitan ang Masasamang

Pinuno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Mikas 4 Ang Panginoon ay Maghahari

sa Sion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Mikas 5 Ang Pagdating ng Mesiyas . . . . . . . . . . 215Mikas 6–7 Ang mga Kasalanan ng Israel at ang

Awa ng Panginoon . . . . . . . . . . . . . . . 215

Ang Aklat ni Nahum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

Ang Aklat ni Habacuc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Habacuc 1–2 Mga Tanong at mga Sagot . . . . . . . . . . . 216Habacuc 3 Ang Panalangin ni Habacuc . . . . . . . . . 216

Ang Aklat ni Zefanias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217Zefanias 1–2 Araw ng Paghuhukom . . . . . . . . . . . . . . 217Zefanias 3 Mga Salita ng Panghihikayat . . . . . . . . . 217

Ang Aklat ni Hagai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Hagai 1 Tapusin ang Templo . . . . . . . . . . . . . . . . 218Hagai 2 Patuloy na Magtayo! . . . . . . . . . . . . . . . . 219

Ang Aklat ni Zacarias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Zacarias 1–6 Walong Pangitain ni Zacarias . . . . . . . . 219Zacarias 7–8 Ang Jerusalem sa Kasalukuyan at

sa Hinaharap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Zacarias 9 Ang Paparating na Hari . . . . . . . . . . . . . 220Zacarias 10 Mga Pangako sa mga Huling Araw . . . 220Zacarias 11–13 Ang mga Judio at ang Kanilang

Tagapagligtas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221Zacarias 14 Ang Ikalawang Pagparito . . . . . . . . . . . 221

Ang Aklat ni Malakias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Malakias 1 Hindi Taos-pusong Pagsamba . . . . . . . . 222Malakias 2 Ang mga Saserdote ay Tinawag na

Magsisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Malakias 3–4 Ang Pagparito ng Panginoon . . . . . . . . 222

vii

Isang Patotoo kay CristoTulad ng lahat ng banal na kasulatan, ang Lumang Tipan aysaksi at patotoo na ang Diyos ay buhay, na si Jesucristo angTagapagligtas ng lahat ng tao, at kailangan natin silang samba-hin at ipamuhay ang kanilang mga turo upang magkaroon ngkapayapaan sa buhay na ito at sa buhay na walang hangganpagkamatay natin.

Sinabi ni Pangulong Spencer W. Kimball, “Si Jesucristo angDiyos ng Lumang Tipan, at Siya ang [nakipag-usap] kinaAbraham at Moises. Siya ang nagbigay-inspirasyon kina Isaias atJeremias; Siya ang nagpropesiya sa pamamagitan ng mga pilingkalalakihang iyon tungkol sa mga mangyayari sa hinaharap” (saConference Report, Abr. 1977, 113; o Ensign, Mayo 1977, 76).

Pagkatapos ng kanyang Pagkabuhay na Mag-uli, si Jesus aynagpakita sa dalawang lalaking naglalakad mula sa Jerusalempapuntang Emaus. Binanggit Niya ang mga propesiya ngLumang Tipan tungkol sa kanyang sarili kaya’t napuspos ngEspiritu ang kalalakihan at nag-alab sa kanilang mga puso angpatotoo (tingnan sa Lucas 24:13–32). Sa iyong pag-aaral ngLumang Tipan, hanapin ang mga katotohanan na makapagtu-turo sa iyo ng higit pa tungkol kay Jesucristo at kung paano momaipamumuhay ang kanyang ebanghelyo. Bilang bahagi ngiyong pag-aaral, isusulat mo sa isang notbuk ang mga ideya atasaynment. Maaari kang maglaan ng espesyal na bahagi saiyong notbuk para sa natututuhan mo na partikular na nagtu-turo o nagpapatotoo kay Cristo. Maaari mo ring matuklasan napuno ang iyong puso ng patotoo kay Jesucristo habang pinag-aaralan mo ang tungkol sa kanya sa Lumang Tipan.

Ang Kuwento ng Lumang TipanAng Lumang Tipan ay nagsimula sa paglikha kina Adan at Eva,ang unang lalaki at babae. Pagkatapos ay may maikling kasaysa-yan ito tungkol sa mga inapo nina Adan at Eva hanggang sapanahon ni Noe nang lipulin ng isang malaking baha ang lahatng tao at hayop, maliban kay Noe at sa kanyang pamilya at samga hayop na nasa arka. Pagkatapos isalaysay ang kuwento niNoe, maikling iniulat ng Lumang Tipan ang mga pangyayaringhumantong sa buhay ni Abraham, na gumawa ng mga pakiki-pagtipan (sagradong mga pangako) sa Diyos at tumanggap ngespesyal na mga pangako mula sa Diyos tungkol sa kanyangmga inapo. Ang mga pangakong ginawa ng Diyos kay Abrahamay tinatawag na “tipang Abraham” (tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Tipang Abraham”). Ang Tipang Abraham aynagpatuloy sa anak ni Abraham na si Isaac at sa apong si Jacob,na pinangalanan ng Panginoon na Israel. Pagkatapos ay itinalang Lumang Tipan ang mga pakikipag-ugnayan ng Diyos sa kan-yang pinagtipanang mga tao, ang mga inapo ni Jacob, na tinata-wag na “sambahayan ni Israel” o ang “mga anak ni Israel.”

Paunang Sulyap sa Lumang Tipan—Mga NilalamanTingnan sa “Ang mga Pangalan at Pagkakasunud-sunod ngLahat ng Aklat ng Matanda (Luma) at Bagong Tipan” sa harapng iyong Biblia. Nang pagsama-samahin ang Lumang Tipan,

hindi palaging inilalagay nang magkakasunod ang mga aklat.Makabubuting markahan ang mga nilalaman upang maalalamo ang iba’t ibang uri ng mga isinulat sa Lumang Tipan.Halimbawa, ilagay ang sumusunod na apat na pangalan sa tabing mga aklat na tinutukoy nito sa nilalaman.

1. Ang Batas. Ang mga aklat mula Genesis hanggangDeuteronomio ay madalas tukuyin bilang “ang batas.” Dahilsi Moises ang sumulat ng mga ito kung minsan ay tinatawagitong “ang limang aklat ni Moises.” Ang Genesis ay nagsimu-la sa Paglikha ng daigdig at kina Adan at Eva, at nagtaposang Deuteronomio sa pagtatapos ng buhay ni Moises. Anglimang aklat na ito ay tungkol sa mga tipang ginawa ngDiyos sa tao at tungkol sa mga kautusang kailangang sundinng tao bilang kanilang bahagi sa tipan.

2. Ang Kasaysayan. Ang mga aklat mula Josue hanggang Esther aypagpapatuloy ng kasaysayan ng mga anak ni Israel sa loob ngmahigit anim na raang taon pagkatapos ni Moises. Ang mgaaklat na ito ay karaniwang tinatawag na “ang kasaysayan.”Karaniwan ay magkakasunod ang mga ito; gayunman, angI–II Mga Cronica ay bersiyon ng isa pang manunulat tungkolsa gayunding kasaysayang matatagpuan sa I–II Mga Hari.

3. Ang mga Tula. Ang mga aklat mula Job hanggang Eclesiastesay puno ng mga aral at paghahayag na isinulat nang patula;dahil dito, ang bahaging ito ay kilala bilang “ang mga tula.”Ang Awit ng mga Awit (ni Salomon) ay nasa bahaging mgatula rin bagama’t, sang-ayon kay Propetang Joseph Smith,ang akdang ito ay hindi inspirado (tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Awit ni Solomon”). Ang aklat ng MgaAwit ay naglalaman ng mga titik sa sagradong musika noongpanahong iyon.

4. Ang mga Propeta. Ang mga aklat mula Isaias hanggangMalakias ay naglalaman ng mga turo ng iba’t ibang propetanoong mga hari pa ang namumuno sa mga anak ni Israel.Hindi magkakasunod ang mga ito ayon sa kasaysayan. Hindinatin alam kung bakit gayon ang pagkakasunud-sunod ngmga ito sa kasalukuyan.

Makinabang mula sa Iyong Pag-aaral ng Lumang TipanAng mga kuwento sa Lumang Tipan ay ilan sa mga pinakabantogsa kasaysayan. Kung hindi natin alam ang mga iyon, malakingbahagi ng Bagong Tipan, Aklat ni Mormon, at Doktrina at mgaTipan ang hindi gaanong magiging makabuluhan. Ngunit hindilang mga kuwento nito ang dapat nating malaman. Kailangannating matutuhan ang totoong doktrina mula sa mga ito at ipa-muhay ang doktrinang iyon.

Habang masigasig mong pinag-aaralan ang Lumang Tipan, maymga pagkakataon na aantigin ng Espiritu ang iyong puso attutulungan kang maging higit na katulad ni Cristo. Sa loob nglibu-libong taon natulungan ng Lumang Tipan ang mga taongmay pananampalataya na sundin ang plano ng Ama sa Langit.

Ilang Bagay na Dapat Mong Malaman Tungkol sa Lumang Tipan

1

Paano Gamitin ang Manwal na ItoTulad ng isinasaad ng pamagat ng manwal, ito ay gabay saiyong pag-aaral ng mga banal na kasulatan. Ang manwal naito ay tutulong sa sumusunod na mga paraan.

PambungadMakikita mong nakasulat sa ibaba ng bawat scrollang mga pambungad sa mga kabanata ng mga banal

na kasulatan na ipinababasa sa inyo at mga paliwanag ng mgakabanatang ipinababasa sa inyo. Ang bahaging “Pambungad”ay naglalaman ng sumusunod na impormasyon:

• Ang tagpo sa kasaysayan

• Pagpapaliwanag kung paano nauugnay ang scripture blocksa nauna o kasunod na mga kabanata

• Mga tanong na pag-iisipan bago o habang ikaw ay nagbabasaupang tulungan kang magtuong mabuti sa mensahe ng scrip-ture block

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAng bahaging “Pag-unawa sa mga Banal na

Kasulatan” ay naglalaan ng tulong para sa mahihirap na salitaat parirala kasama ang komentaryo na tumutulong upangmaunawaan mo ang mga ideya at konseptong nilalaman ngmga banal na kasulatan. Kadalasang kasama sa mga komentar-yong ito ang mga pahayag ng mga General Authority.

B

A

90

upang matanto ng mga Israelita na tulong ng Panginoon angdahilan kaya sila nanalo.

Ang aklat ni Josue ay maaaring hatiin sa tatlong pangkalaha-tang bahagi:

• Ang pagsakop sa Canaan

• Paano hinati ni Josue ang lupain

• Ang mga huling tagubilin at patotoo ni Josue

Isipin kung gaano kalaking kakulangan at pagpapakumba-ba ang nadama ni Josue nang tawagin siya upang pamu-nuan ang mga anak ni Israel pagkatapos ni Moises—isa samga pinakadakilang propeta sa kasaysayan. Habang bina-basa mo ang Josue 1, hanapin kung ano ang sinabi ngPanginoon kay Josue para palakasin ang kanyang loob sabago niyang tungkulin. Pag-isipan kung paano mo maia-angkop ang payong ito sa mga tungkuling ibinibigay saiyo ng Panginoon at sa mga karanasan mo sa buhay.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJosue 1

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Josue 1.

Magpakalakas at Magpakatapang

1. Hanapin ang mga talata kung saan sinabi ng Panginoon kayJosue na magpakalakas at magpakatapang. Maaari mo itongmarkahan sa iyong mga banal na kasulatan.

2. Isulat kung paano ka magpapakalakas at magpapakatapang.

A

Tagapangasiwa (t. 1)—Lingkod, katuwang

Makatatayo sa harap (t. 5)—Malalampasan, matatalo, omapapalitan

Huwag mahihiwalay saiyong bibig (t. 8)—Lumagi saiyong isipan

Sa dakong sinisikatan (mgatalata 14–15)—Silangan ng

Kayo’y tatawid na may san-data, sa harap ng inyong mgakapatid, kayong lahat namakapangyarihang lalakingmatapang (t. 14)—Palakarinang matatapang na kawal saharap ng mga tao na dala angkanilang mga sandata.

Josue 1

“Magpakalakas Ka atMagpakatapang na Mabuti”

C

B

A

Scripture Mastery: Ang Kahalagahan ngPag-asa sa mga Banal na Kasulatan

Sa iyong notbuk, magdrowing ng isang poster na inaakalamong pinakamainam na kakatawan sa mensahe ng Josue 1:8.Tiyakin na kabilang sa poster mo kung ano ang dapat natinggawin sa mga banal na kasulatan (ang aklat ng mga batas) atanong mga pagpapala ang ipinangako kung gagawin natin ito.

Ano ang Iyong Madarama?

1. Gaano kahalaga sa isang propeta ang suporta ng kanyangmga tao?

2. Kung makakausap mo sandali ang propeta ng Simbahan nga-yon, ano ang sasabihin mo tungkol sa pagsisikap mongsuportahan siya?

Itinuro ni Alma na ang pana-nampalataya ay pagtitiwalamo sa Diyos (tingnan saAlma 36:3). Habang binaba-sa mo ang Josue 2, hanapinang mga paraan na nagpa-malas ng kanilang pananam-palataya ang mga tao sakabanatang ito.


Patutot (t.1)—Babaing maba-ba ang lipad

Hindi ko talastas kung sila’ytagasaan (t. 4)—Hindi koalam kung saan sila nagmula

Talastas (t. 5)—Alam

Mga puno (t. 6)—Mahahabang bungkos

Sa daan na patungo sa Jordanhanggang sa mga tawiran(t. 7)—Sa mga lugar na maa-aring tawirin ang Ilog Jordan

Dinatnan kami ng pangingi-labot sa inyo (t. 9)—Natatakot kami sa inyo

Sangbahayan (t. 12)—Pamilya

Tanda (t. 12)—Palatandaangtutuparin mo ang sinabi mo

Ang aming buhay ay ilalagaknamin sa inyo (t. 14)—Iniligtasninyo ang aming buhay kayaililigtas din namin kayo.

Mabububo sa kaniyang uloang kaniyang dugo (t. 19)—Siya ang mananagot sa sariliniyang pagkamatay.

Mahuhulog sa aming uloang dugo niya (t. 19)—Kamiang mananagot sa kanyangpagkamatay.

Hindi ipagkakasala (t. 20)—Malaya sa

Josue 2

Mga Tiktik sa Jerico

C

B

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanAng bahaging “Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan”

ay naglalaman ng mga tanong at aktibidad na tutulong sa iyongmatuklasan, pag-isipan, at ipamuhay ang mga alituntunin ngebanghelyo na matatagpuan sa mga banal na kasulatan. Gagawinmo ang mga aktibidad na ito sa isang notbuk o sa sarili mongpapel yamang walang masusulatan sa manwal na ito.

Ang sumusunod na mga hakbang ay tutulong sa iyong pag-aaral ng mga banal na kasulatan:

• Magsimula sa panalangin.

• Basahin ang pambungad sa kabanatang pag-aaralan mo atisaalang-alang ang iba pang kasanayan sa pag-aaral sa “BagoMagbasa” (tingnan sa p. 5).

• Basahin ang itinakdang mga kabanata na pag-aaralan. Saiyong pagbabasa, tingnan ang bahaging “Pag-unawa sa mgaBanal na Kasulatan” ng manwal para sa tulong. Gamitin angmga kasanayan sa pag-aaral sa “Habang Nagbabasa” (ting-nan sa p. 6). Gamitin ang iyong notbuk o papel sa pagsusulatng mga tala o tanong. Isulat din ang damdamin o impresyongmahalaga sa iyo.

• Gawin ang mga aktibidad sa bahaging “Pag-aaral ng mgaBanal na Kasulatan” ng kabanatang iyong pinag-aaralan.Kung minsan maaari mong piliin kung aling mga aktibidadang gagawin. Kung nais mong malaman pa ang tungkol saLumang Tipan, tapusin ang lahat ng aktibidad.

Home-Study Seminary ProgramKung ikaw ay nasa home-study seminary program, ipinapakitasa iyo ng kasunod na tsart ng mga babasahin kung ano angdapat mong basahin sa bawat linggo ng seminary. Alalahaninna ang seminary ay pang-araw-araw na programa sa pag-aaralng relihiyon, na ang mapanalanging pagbabasa ng iyong mgabanal na kasulatan ay dapat makagawian sa araw-araw, atdapat mong gawin ang mga asaynment mo sa seminary tuwingmay pasok sa paaralan kahit na hindi ka araw-araw na dadalosa seminary. Kung may humigit-kumulang sa tatlumpu’t animna linggo ang isang taon ninyo sa seminary, sasabihin sa inyong teacher o guro kung aling mga kabanata ang dapat ninyongbasahin sa loob ng isang linggo at aling mga asaynment angkukumpletuhin. Ang pagbabasa ng mga banal na kasulatan atpaggamit ng manwal na ito ay dapat gugulan ng tatlumpuhanggang apatnapung minuto bawat araw na may pasok sapaaralan na hindi ka dadalo ng klase sa seminary.

Bawat linggo dapat mong ibigay sa iyong teacher ang mgapahina mula sa iyong notbuk na naglalaman ng iyong mgakaisipan tungkol sa talata ng banal na kasulatan at mga tanongna sinagot mo para sa linggong iyon. Babasahin at tutugunanito ng iyong teacher at ibabalik ang iyong notbuk. Maaari kangmagkaroon ng dalawang notbuk at halinhinang gamitin angmga ito kada isang linggo. Maaari ka ring magsulat sa loose-leafbinder at ipasa ang mga pahinang ginawa mo sa linggong iyon.Kapag ibinalik ng iyong teacher ang mga pahina, ibalik angmga ito sa notbuk.

C

2

Daily Seminary ProgramKung ikaw ay nasa daily seminary program, gagamitin moitong gabay sa pag-aaral ayon sa tagubilin ng iyong teacher.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanAng manwal na ito ay gabay upang tulungan kang basahin,pag-aralan, at unawain ang mga banal na kasulatan. Karamihansa iyong oras ng pag-aaral ay gugugulin sa pagbabasa at pag-iisip tungkol sa mga banal na kasulatan, kaya’t isinama angbahaging ito upang tulungan kang madagdagan pa ang natutu-han mo mula sa pag-aaral na iyon.

Si Elder Howard W. Hunter, bilang miyembro ng Korum ngLabindalawang Apostol, ay nagbigay ng mahalagang payo samga miyembro ng Simbahan tungkol sa pag-aaral ng banal nakasulatan, na nakabuod sa ibaba. Maaari mong isulat ang mgaideyang ito sa isang kard o ilagay ang kard sa isang lugar namakikita mo ito habang ikaw ay nag-aaral.

• Basahing mabuti upang maunawaan ang mga banal na kasu-latan.

• Mag-aral araw-araw.

• Magtakda ng regular na oras bawat araw kung kailan kamag-aaral.

• Mag-aral sa isang lugar kung saan makapag-iisip kang mabu-ti nang walang manggugulo o gagambala sa iyo.

• Mag-aral sa loob ng takdang oras sa halip na magbasa ngilang kabanata o pahina: mainam kung makapag-aaral saloob ng animnapung minuto, malaki rin ang magagawa ngtatlumpung minuto, gayunman maaaring maging makabulu-han din ang labinlimang minutong pag-aaral.

• Gumawa ng plano sa pag-aaral. (Tingnan sa ConferenceReport, Okt. 1979, 91–93; o Ensign, Nob. 1979, 64–65.)

Kapag nasunod mo ang payong ito, may dalawa pang bagay namakatutulong sa iyo sa pag-aaral ng mga banal na kasulatan:mga tulong sa pag-aaral na matatagpuan sa mga Latter-daySaint edition ng mga banal na kasulatan at paggamit ng mabu-ting kasanayan sa pag-aaral.

3

Tsart ng mga Babasahin sa Lumang Tipan

L L M M H B S Linggo 1 “Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan”

L L M M H B S Linggo 2 Abraham 3:22–28 Moises 1 2 3 4

L L M M H B S Linggo 3 Moises 5 6 7

L L M M H B S Linggo 4 Moises 8 Genesis 6:14–22 7 8 9:1–17 11:1–9

L L M M H B S Linggo 5 Abraham 1 2 Genesis 13 14:13–24 15 16 17

L L M M H B S Linggo 6 Genesis 18 21:1–21 22 23 (aktibidad)

L L M M H B S Linggo 7 Genesis 24 25:19–34 27 28 29 30:1–24 32 33

L L M M H B S Linggo 8 Genesis 35 37 39 40 41

L L M M H B S Linggo 9 Genesis 42 43 44 45 46 49 50 PJS, Genesis 50:24–38

L L M M H B S Linggo 10 Exodo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L L M M H B S Linggo 11 Exodo 12 13 14 15:22–27 16 17

L L M M H B S Linggo 12 Exodo 18 19 20–24

L L M M H B S Linggo 13 Mga Aktibidad para sa Exodo 25–27, 30 28 29 32 33 34

L L M M H B S Linggo 14 Levitico 1 10 11 14 16 19 26

L L M M H B S Linggo 15 Mga Bilang 6 9 11 12 13 14 16 21:4–9 22 23 24 27:12–23

L L M M H B S Linggo 16 Deuteronomio 4 6 7:1–6 8 10:10–22 26 28 30 32

L L M M H B S Linggo 17 Josue 1 2 3 4 5:10–15 6 7 10 23 24

L L M M H B S Linggo 18 Mga Hukom 6 7 8 13 14 15 16 Ruth 1 2 3 4

L L M M H B S Linggo 19 I Samuel 1 2 3 7 8 9 10

L L M M H B S Linggo 20 I Samuel 13 15 16 17 24 26

L L M M H B S Linggo 21 II Samuel 7 9 11 12 13 14

L L M M H B S Linggo 22 I Mga Hari 3 8 9:1–9 11 12 17 18 19

L L M M H B S Linggo 23 II Mga Hari 2 4 5 6 17 18 19 22 23

L L M M H B S Linggo 24 Mga piling bahagi mula sa I at II Cronica II Cronica 15 20 Ezra 9 10 Nehemias 1 6 8

L L M M H B S Linggo 25 Esther 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Job 1 2 3 38 42

L L M M H B S Linggo 26 Mga Awit 22 23 24 Mga piling talata mula sa Mga Awit at Mga Kawikaan Eclesiastes 1 2 4 5 12

L L M M H B S Linggo 27 Isaias 1 2 4 5 11 14

L L M M H B S Linggo 28 Isaias 24 29 30:15–21 33:14–17 40 42:1–7 47:5–10

L L M M H B S Linggo 29 Isaias 48 49 50 53 55 58 61:1–3 63:1–9 65:17–25

L L M M H B S Linggo 30 Jeremias 1 7 9:23–24 16 17:5–8, 19–27 23 29:11–14

L L M M H B S Linggo 31 Jeremias 30 31 33:15–18 52 Mga Panaghoy 1 5 Ezekiel 2 3

L L M M H B S Linggo 32 Ezekiel 11:16–20 18 20:33–44 33 34 37

L L M M H B S Linggo 33 Daniel 1 2 3 6

L L M M H B S Linggo 34 Oseas 1 2 3 13:9–14 Joel 2 Amos 3 4 5:4–6, 14–15 8:11–12 Obadias 1:21

L L M M H B S Linggo 35 Jonas 1 2 3 4:1–11 Mikas 3 5:2 6:7–8 Habacuc 3:17–18 Zefanias 3 Hagai 1

L L M M H B S Linggo 36 Zacarias 9:9 10 11:12–13 12:10 13:6 14 Malakias 3 4

Mga Takdang Kabanatang Nabasa Ko sa Linggong ItoMga Araw na Nagbasa Ako sa Loobng Sampung Minuto o Higit Pa

44

Mga Tulong sa Pag-aaral ng mga Latter-daySaint Edition ng mga Banal na Kasulatan

Mga Cross-ReferenceAng cross-reference ay isang reperensya ng banal na kasulatanna aakay sa iyo tungo sa karagdagang impormasyon at pana-naw sa paksang iyong pinag-aaralan.

Tulong sa mga Salita at PariralaAng mga salita at parirala ay nilagyan ng ganitong mga pala-tandaan:

• “HEB” ay nagsasaad ng salita sa wikang Hebreo (ang orihinalna wika ng Lumang Tipan).

• “GR” ay nagsasaad ng mga salitang Griyego (ang orihinal nawika ng Bagong Tipan).

• “IE” ay nagsasaad na ang ekspresyon ay isang idyoma okawikaan (isang salita o katagang ginamit sa isang partikularna paraan noong isulat ang mga banal na kasulatan ngunithindi na karaniwang ginagamit ngayon).

Ang Pagsasalin ni Joseph Smith ng BibliaIniutos ng Panginoon kay Propetang Joseph Smith na pag-ara-lan ang Biblia at hangarin ang paghahayag upang makamtanang mas kumpleto at totoong salin ng Biblia (tingnan sa D at T37:1; 73:3–4). Dahil dito, maraming ginawang mahalagang pag-babago si Propetang Joseph Smith sa Biblia sa mga bahagi kungsaan hindi wasto ang pagkasalin nito (tingnan sa Ang MgaSaligan ng Pananampalataya 1:8). Ang mga pagbabagong ito aytinatawag nating “Pagsasalin ni Joseph Smith.” Ang salin aynakadaglat bilang “PJS.” Ilan sa Pagsasalin ni Joseph Smith aymatatagpuan sa isang apendise na pinamagatang “Mga PiniliMula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia” na nasa pahina259 ng Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

Ang mga Mapa at Talatuntunan ng mga Pangalan ng LugarAng mga mapa at talatuntunan ng mga pangalan ng lugar, namatatagpuan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, ay makatutu-long sa paghahanap ng mga lugar na binabanggit sa mga banalna kasulatan.

Mga Chapter Heading, Section Heading, at Buod ng TalataAng mga chapter at section heading at buod ng talata ay nagpa-paliwanag o nagbibigay ng mahalagang impormasyon tungkolsa mga naunang pangyayari upang tulungan kang maunawaanang iyong binabasa. Halimbawa, anong makabuluhang impor-masyon ang nakuha mo sa pagbabasa ng buod ng bahagi 89 ngDoktrina at mga Tipan?

Ang pagkakaroon ng mga tulong sa pag-aaral na matatagpuansa Latter-day Saint editions ng mga banal na kasulatan ay tuladng pagkakaroon ng maliit na koleksyon ng mga aklat ng repe-rensya na madali mong makuha—lahat ay nasa isang lugar!

Kasanayan sa Pag-aaralSinabi ni Nephi na dapat tayong “magpakabusog” (2 Nephi32:3) sa mga banal na kasulatan, at inutusan ni Jesus ang mgaNephita na “masigasig [na] saliksikin ang [mga ito]” (3 Nephi23:1). Hindi lamang mabilis na pagbabasa ng mga banal nakasulatan ang kailangan sa ganitong uri ng pag-aaral. Angsumusunod na mga ideya at kasanayan ay tutulong sa iyoupang mas marami pang matutuhan kapag ikaw ay nag-aaral.Nahahati sa tatlong kategoriya ang mga ito: bago magbasa,habang nagbabasa, at pagkatapos magbasa.

Bago Magbasa

PanalanginAng mga banal na kasulatan ay isinulat sa pamamagitan nginspirasyon. Dahil dito, pinakamainam na mauunawaan angmga ito kapag nasa atin ang Espiritu. Sa Lumang Tipan nala-man natin ang tungkol sa saserdoteng si Ezra, na “inilagak angkaniyang puso na hanapin ang kautusan ng Panginoon” (Ezra7:10). Inilalagak natin ang ating mga puso na basahin ang mgabanal na kasulatan sa pamamagitan ng pagdarasal sa tuwingmagbabasa tayo.

Kumuha ng Impormasyon Tungkol sa PinagmulanAng pag-unawa sa pangyayari sa kasaysayan ng mga banal nakasulatan ay tutulong sa iyong magkaroon ng mas malawakna kabatiran sa iyong pagbabasa. Ang Gabay sa mga Banal naKasulatan ay naglalaan ng pangyayari sa kasaysayan at maiklingbuod ng nilalaman at pangunahing mga tema ng bawat aklat.Ang buod ng mga bahagi sa Doktrina at mga Tipan ay nagbibi-gay ng maikling paliwanag tungkol sa kasaysayan ng mga pag-hahayag. Ang manwal na ito ay nagbibigay rin ng kauntingkasaysayan o pinagmulang pangyayari sa maraming kabanatasa mga banal na kasulatan. Kung may panahon ka, maaari moring tingnan ang iba pang mga aklat at manwal na inaprubahanng Simbahan na nagbabanggit sa kasaysayan o pinagmulan ngpangyayari sa banal na kasulatan na iyong binabasa.

MagtanongBago ka magbasa makabubuting itanong muna sa iyong sarili“Sino ang sumulat sa mga talatang ito?” “Para kanino?” “Bakitkasama ang turong ito sa mga banal na kasulatan?” “Ano anggusto kong malaman o matutuhan sa pagbabasa ko ngayon?” at“Ano ang gusto ng Panginoon na matutuhan ko mula sa mgabanal na kasulatang ito?” Habang binabasa mo ang mga banalna kasulatan, hanapin ang mga sagot sa iyong mga katanungan.Tandaan na magagamit mo rin ang mga tulong sa pag-aaral na

5

nasa Gabay sa mga Banal na Kasulatan o maghanap ng mgakasagutan sa mga manwal o lathalain ng Simbahan.

Basahin ang mga Chapter Heading o Buod ng KabanataAng mga chapter heading o buod ng kabanata ay simpleng pag-bubuod ng mga pangunahing ideya sa isang kabanata. Angpagbabasa ng chapter heading o buod ng kabanata bago mosimulan ang isang kabanata ay hindi lamang magandang kau-galian sa pagbabasa kundi makatutulong din upang maihandaang iyong sarili na magtanong at maghanap ng mga sagothabang ikaw ay nagbabasa.

Habang Nagbabasa

Huwag Matakot na TumigilKaramihan sa mga tipak ng ginto ay hindi makikita sa ibabawng lupa—kailangan mong hukayin ang mga ito. Mas magigingmakabuluhan ang iyong pag-aaral ng mga banal na kasulatankung magdadahan-dahan ka o titigil at gagawin ang ilan sakasunod na mga aktibidad.

Hanapin ang mga Kahulugan ng mga Salitang Hindi Mo NauunawaanGumamit ng diksyunaryo. Kung minsan ang paghahanap saisang salitang inaakala mong alam mo na ay makapagbibigay saiyo ng karagdagang kaalaman. Ang bahaging “Pag-unawa samga Banal na Kasulatan” ng manwal na ito ay tutulong sa iyona maunawaan ang maraming mahihirap na salita at parirala.

Dapat mong malaman na minsan ay binibigyang-inspirasyon ngPanginoon ang kanyang mga propeta na isama ang mga paliwa-nag sa kanilang mga isinulat na tumutulong na malaman natinang ibig sabihin ng mga salita at parirala. Halimbawa, basahinang Mosias 3:19 at itanong sa iyong sarili kung ano ang ibigsabihin ng maging tulad ng isang bata.

Gamitin ang mga Tulong sa Pag-aaral sa Gabay sa mga Banal na KasulatanTingnan sa bahaging “Mga Tulong sa Pag-aaral sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan,” sa pahina 5.

Ihalintulad ang Banal na KasulatanAng paggamit ng iyong pangalan sa isang talata ay tumutulongpara maging mas personal ang mga turo sa banal na kasulatan.Halimbawa, ano ang magiging kaibhan kung gagamitin mo angiyong pangalan kapalit ng “tao” sa Moises 1:39?

Ilarawan sa IsipanIlarawan sa iyong isipan ang nangyayari. Halimbawa, kapagbinasa mo ang Genesis 37, isipin kung ano ang mararamdamanmo kung isa ka sa mga mas batang kapatid sa isang pamilya atlahat ng kuya mo ay galit o naiinggit sa iyo.

Kung minsan sinasabi sa atin ng mga banal na kasulatan na ila-rawan sa ating isipan ang isang bagay. Basahin ang Alma5:15–18 at tumigil para gawin ang iminumungkahi ni Alma.Mag-ukol ng panahon sa pagsulat ng nadarama mo habang ini-lalarawan sa iyong isipan ang mga talatang iyon.

Hanapin ang mga Salitang Pang-ugnayKabilang sa mga salitang pang-ugnay ang at, ngunit, dahil,samakatuwid, at gayunman. Kapag nabasa mo ang mga salitangito, pansinin kung paano ka tinutulungan ng mga ito na mau-nawaan ang dalawa o mahigit pang mga ideya. Kung minsan

ipinapakita ng mga ito kung paano nagkatulad o nagkaiba angdalawa o mahigit pang mga bagay.

Halimbawa, kung iniisip mo kung ano ang ipinahihiwatig ngsalitang dahil sa Mosias 26:2–3, malalaman mo ang isang maha-lagang katotohanan sa pag-aaral ng banal na kasulatan.

Ang dahil ay nagpapahiwatigng kaugnayan ng sanhi atbunga sa pagitan ng kawa-lang-pananalig ng mga tao atng kanilang kakayahang mau-nawaan ang mga banal nakasulatan at mga salita ngmga propeta.

Basahin ngayon ang Doktrina at mga Tipan 45:30–32 at pansininkung paanong ang salitang subalit ay nagpapakita ng pagkaka-iba ng kalagayan ng masasama at ng mabubuti sa mga hulingaraw.

Ang pagbibigay-diin sa sali-tang subalit ay makapagbibi-gay sa atin ng katiyakan nahindi daranasin ng mabubu-ti ang ilang kapahamakanbago ang IkalawangPagparito.

Hanapin ang mga PatternSa 2 Nephi 31:2, sinabi ni Nephi na gusto niyang sumulat ngilang salita tungkol sa doktrina ni Cristo. At pagkatapos sa tala-ta 21 nagpatotoo siya na kapapaliwanag lang niya sa doktrinani Cristo. Ngayong nalaman nating itinuro ni Nephi ang doktri-na ni Cristo sa pagitan ng mga talata 2 at 21, dapat nating bali-kan at pag-aralan pa ang mga salita ni Nephi upang malamankung ano ang doktrina ni Cristo.

Ang isa pang halimbawa ng paghahanap ng mga pattern ay angpaghahanap ng paliwanag ng propeta sa sanhi at bunga sa pama-magitan ng pag-oobserba sa paggamit niya ng mga salitang kungat pagkatapos. Sa Levitico 26, nagpropesiya si Moises tungkolsa mga pagpapala o sumpa na darating sa mga anak ni Israel.Tingnan ang mga talata 3–4, 18, 23–24, 27–28, at 40–42 at pansininna ginamit ni Moises ang pattern na kung-pagkatapos nang ituroniya sa mga anak ni Israel kung ano ang mangyayari kungsusundin nila o hindi ang mga kautusan ng Diyos.

Ang pag-uulit ng isang salita o ideya ay isa pang pattern nadapat tingnan. Halimbawa, pansinin kung ilang beses binanggitng manunulat sa Genesis 39 na ang Diyos ay na kay Jose.

Hanapin ang mga Listahan sa mga Banal na KasulatanMakatutulong ang mga listahan upang mas malinaw mongmakita ang itinuturo ng Panginoon at ng kanyang mga propeta.Ang Sampung Utos ay isang listahan (tingnan sa Exodo 20).Ang Lubos na mga Pagpapala sa Mateo 5 ay madaling makitabilang listahan. Ang paghahanap ng iba pang mga listahan

6

ay maaaring mangailangan ng dagdag pang pagsisikap.Halimbawa, gumawa ng listahan mula sa Doktrina at mgaTipan 68:25–31 tungkol sa sinabi ng Panginoon na kailangangituro ng mga magulang sa kanilang mga anak.

MagtanongPatuloy na magtanong tulad ng ibiniling gawin mo sa bahaging“Bago Magbasa” na nasa pahina 5. Habang nagbabasa, maaarimong ulitin sa ibang paraan ang mga itinanong mo bago mag-basa o maaari kang makaisip ng ibang mga tanong. Ang pagha-hanap ng mga sagot sa mga tanong ay isa sa pinakamahahala-gang paraan ng pagkakaroon natin ng mas malawak na pang-unawa mula sa ating pag-aaral ng banal na kasulatan. Isa samga pinakamahalagang tanong ay “Bakit kaya binigyang-inspi-rasyon ng Panginoon ang sumulat na isama ito sa mga banal nakasulatang ito?” Hanapin ang mga pahiwatig na iniiwan kungminsan ng mga sumulat kapag may sinabi silang tulad ng “at sagayon nakikita natin.”

Sagutin ang mga Tanong na nasa mga Banal na KasulatanMaraming beses na nagtatanong ang Panginoon at pagkataposay sinasagot Niya ang isang tanong. Tinanong Niya ang mgadisipulong Nephita, “Maging anong uri ng mga tao ba narara-pat kayo?” Pagkatapos ay sumagot Siya, “Maging katulad ko”(3 Nephi 27:27).

Sa ibang mga pagkakataon may mga itinatanong ngunit walangibinigay na kasagutan—karaniwan dahil iniisip ng may-akda nakitang-kita na ang sagot. Gayunman, kung minsan hindi suma-sagot ang mga manunulat, dahil ang katanungan ay maaaringkailangang pag-isipan pa at hindi agaran ang sagot. Halimbawa,basahin ang Marcos 4:35–41 at magbigay ng sagot sa apat natanong na nasa mga talatang iyon na para bang naroon ka noon.

Maghanap ng mga Katulad at Simbolikong KahuluganKadalasan ang mga propeta ay gumagamit ng mga simbolo atmatalinghagang paglalarawan para mas mabisang maiparatingang kanilang mga mensahe. Halimbawa, ang mga talinghaga ayparaan ng pagsasabi ng isang mensahe sa simpleng paraan at samas malalim na kahulugan. Ang kuwento sa isang talinghagaang dahilan kung bakit ang aral na itinuturo ay mas madalingtandaan at makabuluhan.

Ang sumusunod na mga mungkahi ay makatutulong upangmaunawaan mo ang mga simbolo sa mga banal na kasulatan:

1. Hanapin ang interpretasyon o pakahulugan sa mga banal nakasulatan. Halimbawa, nagkaroon ng pangitain si Lehi sa1 Nephi 8. Kalaunan si Nephi ay nagkaroon ng pangitainkung saan nakita niya ang mga bagay na nakita ng kanyangama, kaakibat ang mga interpretasyon ng mga simbolo sapangitain ng kanyang ama (tingnan sa 1 Nephi 11–14).

2. Isipin ang mga katangian ng simbolo at kung ano ang maa-aring itinuturo sa iyo ng simbolo. Ginamit ni Alma ang kasa-nayang ito nang ipaliwanag niya ang Liahona sa kanyanganak (tingnan sa Alma 37:38–47).

3. Tingnan kung may itinuturo ba sa iyo ang simbolo tungkolsa Tagapagligtas. Sinabi ng Panginoon kay Adan na “lahatng bagay ay nagpapatotoo sa [kanya]” (Moises 6:63).Halimbawa, paano nagpapatotoo sa sakripisyo ni Jesucristoang iba’t ibang elemento sa kuwento ng pag-aalay niAbraham sa kanyang anak na si Isaac?

MagsulatDapat ay may nakahanda kang papel o notbuk para isulat angmga ideya na gusto mong tandaan, tulad ng mga listahan,espesyal na kaalaman o ideyang nakuha mo, o ang nadaramamo tungkol sa binasa mo. Upang matulungan kang tandaan angmga kaisipan o ideya sa susunod na magbasa ka, maaari moring isulat ang mga ideyang ito sa mardyin ng iyong mga banalna kasulatan.

Maraming tao ang gustong markahan ang mahahalagang salitaat kataga sa kanilang mga banal na kasulatan. Walang tama omaling paraan ng paggawa nito. Kinukulayan o ginuguhitan ngilang tao ang mahahalagang salita at kataga na nagbibigay ngespesyal na kahulugan sa isang talata. Ang isa pang paraan ngpagmamarka sa mga banal na kasulatan ay ang pagsulat ng cross-reference sa isa pang talata ng banal na kasulatan sa mardyin nito.Ang paggawa nito sa ilang talata na magkakapareho ang paksa aymagdurugtong sa mga banal na kasulatang ukol sa iisang paksana matatagpuan mo kapag nahanap mo ang isa sa magkakarug-tong na talata ng banal na kasulatan. Ang pagmamarka ng mgabanal na kasulatan ay kadalasang nakatutulong upang mas mada-li mong mahanap ang mahahalagang talata.

Pagkatapos Magbasa

Magnilay-nilayAng pagninilay-nilay ay pag-iisip nang malalim tungkol sa isangbagay, upang timbangin ito sa iyong isipan, magtanong at suriinkung ano ang alam mo at ano ang iyong natutuhan. Kung min-san ang tawag dito ng mga banal na kasulatan ay “pagbubulay”(tingnan sa Josue 1:8). May ilang magagandang halimbawa samga banal na kasulatan kung saan dumating ang mahahalagangpaghahayag dahil sa pagninilay, lalo na sa pagninilay ng mgabanal na kasulatan (tingnan sa D at T 76:15–20; 138:1–11).

Ihalintulad ang mga Banal na Kasulatan sa Iyong SariliAng paghahalintulad ng mga banal na kasulatan sa iyong sariliay pagkukumpara nito sa sarili mong buhay. Upang maihalintu-lad ang mga banal na kasulatan sa iyong sarili, kailangan mongitanong ang tulad ng “Anong mga alituntunin ng ebanghelyoang itinuturo sa mga banal na kasulatan na kababasa ko lang?”at “Paano nauugnay ang mga alituntuning iyon sa akingbuhay?” Ang isang mahalagang bahagi ng paghahalintulad ngmga banal na kasulatan sa iyong sarili ay ang pakikinig sa mgapahiwatig ng Espiritu, na ipinangako ng Panginoon na “papat-nubayan niya kayo sa buong katotohanan” (Juan 16:13).

Halimbawa, inihalintulad ni Nephi ang mga banal na kasulatansa kanyang sarili at sa kanyang pamilya sa pamamagitan ng pag-uugnay ng ilang prinsipyong itinuro ni Isaias sa kanilang sitwas-yon. Itinuro niya sa kanyang mga kapatid na sila, tulad ng mgaanak ni Israel, ay lumayo sa Diyos—hindi Diyos ang lumayo sakanila. Itinuro din niya na kung magsisisi sila, magiging maawa-in ang Panginoon at patatawarin sila (tingnan sa 1 Nephi 19:24;21:14–16). Sinabi ni Nephi na sa pamamagitan ng paghahalintu-lad sa mga salita ni Isaias sa kanyang sarili at sa kanyangmga kapatid, ang kanilang paniniwala kay Jesucristo bilangManunubos ay maaaring maragdagan (tingnan sa 1 Nephi 19:23).

Basahing MuliKitang-kita naman na hindi natin natututuhan ang lahat saisang talata ng banal na kasulatan sa unang pagbasa natin nito.Sa katunayan, habambuhay na pag-aaral ang kailangan upangtunay na maunawaan ang mga banal na kasulatan. Kadalasan,

7

nagsisimula tayong makakita ng mga pattern, mas nailalarawansa ating isipan, at mas nauunawaan ang mga banal na kasulatanpagkatapos ng dalawa o tatlong pagbasa. Maaari kang magha-nap ng mga bagong turo o mag-iba ng mga tanong sa mulingpagbasa mo. Ang pagsubok na muling isulat ang isang kuwentoo kahit isa o dalawang talata sa sarili mong salita ay makatutu-long upang matuklasan mo kung nauunawaan mo ba o hindiang iyong binasa at matutulungan kang maunawaan nang masmabuti ang mga banal na kasulatan.

MagsulatAng ilang tao ay may journal kung saan isinusulat nila angpangunahing ideya ng kanilang nabasa, ang pakiramdam nilasa nabasa nila, o kung paano sa palagay nila naaangkop sabuhay nila ang kanilang nabasa. Kung gamit mo ang manwalna ito para sa home-study seminary, kailangan ay mayroonkang isang notbuk para mabigyan ka ng marka. Ang notbuk naito ay magsisilbing journal ng banal na kasulatan.

Mabuti ring sabihin sa iba ang tungkol sa nabasa mo. Ang pag-susulat ng ilang tala para matandaan mo ang gusto mong tala-kayin o pag-usapan tungkol sa natutuhan mo ay makatutulongpara mas maunawaan at matandaan ang iyong nabasa.

IpamuhayAng tunay na kahalagahan ng kaalamang natutuhan mo mulasa mga banal na kasulatan ay dumarating kapag ipinamuhaymo ang iyong natutuhan. Ang pagiging mas malapit saPanginoon at pagkadama ng kapayaang ibinibigay Niya ay ilanlamang sa mga pagpapalang natatanggap ng mga taong namu-muhay ayon sa ebanghelyo. Bukod dito, sinabi ng Panginoon naang mga taong ipinamumuhay ang natutuhan nila ay lalo pangbibigyan, samantalang ang mga ayaw ipamuhay ang natutuhannila ay mawawalan ng kaalamang taglay nila (tingnan sa Alma12:9–11).

“Magpakabusog kayo sa mga salita ni Cristo; sapag-kat masdan, ang mga salita ni Cristo ang magsasabisa inyo ng lahat ng bagay na dapat ninyong gawin”(2 Nephi 32:3)

8

Maraming pagbabagoang ginawa sa Pagsasalinni Joseph Smith (PJS) ngGenesis 1–6 kung kaya’thiwalay na inilimbag itosa Mahalagang Perlasat tinawag na aklat niMoises. May walongkabanata sa Moises. AngMoises 1 ay gaya ng pau-nang salita sa karaniwannating itinuturing napambungad sa Biblia

at naglalaman ng impormasyong hindi matatagpuan sa Genesis.

Dahil ang aklat ni Moises ay mas kumpleto at tumpak na bersiyonng mga turo sa Genesis 1–6, tutulungan ka ng gabay sa pag-aaralna ito na mabasa, maunawaan, at matuto mula sa aklat ni Moises.

Ang Aklat ni AbrahamDahil isinasalaysay sa mga paghahayag sa Abraham ang mgaunang bahagi ng Biblia, ang mga ito ay pinag-aaralang kasabayng unang bahagi ng Genesis at ng aklat ni Moises. Noong 1835 siPropetang Joseph ay nakatanggap ng ilang sinaunang kasulatanng mga Egipcio na natagpuan ng mga archaeologist sa Egipto.Kasama sa mga kasulatang ito ang ilan sa mga isinulat at mgaturo ng propetang si Abraham, na isinalin ni Propetang JosephSmith. Kasama rin ang mga ito sa Mahalagang Perlas at tinatawagitong aklat ni Abraham. Ang unang dalawang kabanata ay tung-kol sa buhay ni Abraham at tinatalakay dito sa gabay sa pag-aaral

Ang Aklat ng GenesisAng aklat ng Genesis ang una sa limang aklat na isinulat niMoises. Saklaw nito halos ang dalawampu’t limang daang taonng kasaysayan—higit kaysa iba pang bahagi ng Biblia, kabilangna ang Bagong Tipan! Marami sa mga pinakatanyag na kuwen-to sa Biblia ay mula sa Genesis, gaya ng Pagkahulog nina Adanat Eva, pagpatay ni Cain kay Abel, si Noe at ang Baha, ang pagtatayo ng Tore ng Babel, ang muntik nang pag-aalay niAbraham sa kanyang anak na si Isaac, at ang pagbebenta kayJose sa Egipto. Para sa dagdag na kaalaman tungkol sa aklat,hanapin ang “Genesis” sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan satatlong pinagsama-samang aklat ng banal na kasulatan.

Ang Aklat ni MoisesSa loob ng ilang buwan pagkatapos maorganisa ang Simbahannoong 6 Abril 1830, iniutos ng Panginoon kay Propetang JosephSmith na gawan ng “salin” ang Biblia. Mula sa Aklat niMormon, nalaman ng Propeta na “maraming bahagi na malinawat pinakamahalaga” ang nawawala sa Biblia (tingnan sa 1 Nephi13:23–28). Ang pagsasalin niya ng Biblia ay kinabilangan ng pag-papanumbalik ng mga katotohanang nawala sa Biblia dahil sakapabayaan ng mga taong kumopya sa teksto o dahil inalis ngmasasamang tao ang mga katotohanang ayaw nilang malamanng ibang tao. Ang kumpletong bersiyon ng pagsasaling ito ngBiblia ay di kailanman nailathala noong panahon ni PropetangJoseph Smith. Gayunman, ngayon ay mababasa natin ang mgapagbabagong ginawa niya, at ang pinakamahahalaga dito aymatatagpuan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

kasabay ng Genesis 11–12. Ang huling tatlong kabanata ng aklatni Abraham ay naglalaman ng mga paghahayag na natanggapni Abraham tungkol sa buhay bago ang buhay dito sa mundo atsa paglikha ng mundo. Sisimulan mo ang iyong pag-aaral ngLumang Tipan sa pamamagitan ng pagbasa ng salaysay tungkolsa buhay bago ang buhay na ito na matatagpuan sa Abraham 3.

Dapat kang matulungan ng kasunod na tsart na makita kungpaanong nauugnay ang mga inspiradong karagdagan mulasa mga aklat nina Moises at Abraham sa aklat ng Genesis.

Pagkatapos utusan ng Panginoon si Abraham na magpun-ta sa Egipto, itinuro niya rito ang mga katotohanan tung-kol sa mga planeta, araw, buwan, at mga bituin, na lahatay mahahalagang simbolo ng relihiyon ng mga Egipcionoong panahong iyon. Ginamit ni Abraham ang mga kato-tohanang ito upang ituro sa mga Egipcio ang ebanghelyosa pamamagitan ng pagbabatay sa bagay na alam na nila(pansinin ang paliwanag ng Paksimile Blg. 3 sa pahina 57ng Mahalagang Perlas). Sa pamamagitan ng talakayantungkol sa mga bagay sa kalawakan at paggalaw ng mgaito, itinuro ni Abraham sa mga Egipcio na ang Diyos nakanyang sinamba ay higit kaysa lahat ng iba pang mganilikha, dahil siya ang Tagapaglikha.

Abraham 3

Ang Buhay Bago ang Buhay sa Mundo at angKapulungan sa Langit

Mga inspiradong karagdagan sa aklat ng Genesis

ANG AKLAT NIMOISES

ANG AKLAT NGGENESIS

ANG AKLAT NIABRAHAM

1:1–42

2:1–31

3:1–25

4:1–32

5:1–596:1–4

6:5–687:1–698:1–13

8:14–30

Walang katumbas na materyal sa Genesis 3:1–28

4:1–31

5:1–21

A

M G

1:1–312:1–5

2:6–25

Walang katumbas na materyal sa Genesis

1:1–31

2:1–25

3:1–24

4:1–26

5:1–32

6:1–13

11:27–32

12:1–13

PAGH

AHAM

BING NG NILALAMAN

Ang mga Aklat ng Genesis, Moises, at Abraham

11

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAbraham 3:22–28

Abraham 3:22–23—Napili Bago Pa IsinilangSinabi ni Propetang Joseph Smith, “Bawat tao na may tungkulingmangasiwa sa mga naninirahan sa mundo ay inorden sa pinakala-yuning iyon sa Malaking Kapulungan sa langit bago pa naitatagang mundong ito” (Teachings of the Prophet Joseph Smith, sel. JosephFielding Smith [1976], 365). Sa madaling salita, hindi lamang siAbraham ang napili para sa partikular na mga gawain bago pasiya isinilang, kundi maging ikaw (tingnan sa D at T 138:53–56).

Abraham 3:27–28—Ang Kapulungan sa LangitPara sa mas kumpletong ideya tungkol sa nangyari bilang baha-gi ng kapulungan sa langit, basahin din ang Apocalipsis 12:7–11;Doktrina at mga Tipan 76:25–28; Moises 4:1–4.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A at pagkatapos ay gawin ang dalawasa tatlo pang aktibidad (B–D) habang pinag-aaralan mo angAbraham 3:22–28.

Scripture Mastery—Abraham 3:22–23

1. Isulat ang natutuhan ni Abraham tungkol sa buhay bago angbuhay na ito.

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 138:53–56, na bahagi ngisang pangitain ni Pangulong Joseph F. Smith ukol sa daigdigng mga espiritu. Anong impormasyon ang idinadagdag ngpaghahayag sa Doktrina at mga Tipan sa paghahayag na nasaAbraham 3:22–23? Maaari mong i-cross-reference ang dala-wang talatang ito ng mga banal na kasulatan sa pamamagitanng pagsalungguhit o pagkulay sa mga reperensya na nasa mgatalababa o pagsulat ng reperensya sa mardyin ng isa pa.

3. Bukod sa nabasa mo sa Abraham 3 at Doktrina at mga Tipan138, pag-isipan ang pahayag mula kay Propetang JosephSmith na nasa bahaging “Pag-unawa sa mga Banal naKasulatan,” at ilarawan kung paano ka naapektuhan ng mgadoktrinang ito tungkol sa buhay bago ang buhay na ito at anoang pakiramdam mo na malaman ang mga bagay na ito.

A

MundoAng napiling mga

pinuno ay susubukin saikalawang kalagayan.

Pagsilang samundo

Mundo bago ang buhay na ito

Ang mga pinuno ay pinilisa unang kalagayan.

Mga katalinuhang binuo(t. 22)—Mga espiritung anakng Ama sa Langit

Unang kalagayan (mga talata26, 28)—Buhay bago angbuhay na ito

Ikalawang kalagayan (t. 26)—Buhay sa mundo

Anak ng Tao (t. 27)—Jesucristo

Hanapin ang Mahahalagang Salita

1. Tukuyin ang mga salita sa Abraham 3:22–23 na nagsasabikung sino ang pipiliin ng Diyos na maging mga pinuno samundo at kailan sila napili. Isulat ang mga salita sa iyongnotbuk; maaari mo ring bilugan ang mga ito sa iyong mgabanal na kasulatan.

2. Hanapin ang katagang higit na naglalarawan kay Jesucristo saAbraham 3:24. Isulat ito sa iyong notbuk at sabihin kung bakitpinakamainam na paglalarawan sa kanya ang katagang iyon.

Sumulat ng Tanong

Isulat ang isang mahalagang tanong na maaaring itanong ngmga tao na inaakala mong masasagot ng Abraham 3:24–26.

Ipamuhay ang Doktrina

Pumili ng isa sa mga katotohanang itinuro kay Abraham sa mgatalata 22–28 at isulat kung paano ka nito dapat mahikayat, maa-aring mahikayat, o mahihikayat na mamuhay nang mas matuwid.

Bagama't ito ang unang kabanata ng Pagsasalin ni JosephSmith, hindi makikita sa Genesis ang nakatala sa Moises 1.Ang mga turo sa Moises 1 ay kabilang sa simula ngGenesis dahil sinasabi nito kung paano nalaman ni Moisesang mga katotohanang isinulat niya sa aklat ng Genesis.Bukod pa rito, ang Moises 1 ay nagbibigay ng mahalagangimpormasyon tungkol sa plano ng Ama sa Langit para sakanyang mga anak. Pansinin na ang paghahayag kayMoises sa Moises 1 ay nangyari pagkatapos ng paghahayagsa nagliliyab na palumpong (tingnan sa Moises 1:17) ngu-nit bago bumalik si Moises sa Egipto (tingnan sa Moises1:26). Dahil dito, ang paghahayag na ito ay darating bandasa Exodo 3 o 4 kung nasa Lumang Tipan ito.

Minsan sa ating buhay naitatanong natin, “Sino ako?”“Saan ako nanggaling?” “Bakit ako narito?” “Paano nilik-ha ang buhay sa planetang ito? at bakit?” Ganito ang mgatanong noon ni Moises, at inihayag ng Diyos ang mgakasagutan. Habang ikaw ay nagbabasa, isipin ang mgatanong na ito at hanapin ang mga sagot na ibinigay ngPanginoon kay Moises sa paghahayag na ito, na kinabibila-ngan ng kabanata 1 gayundin ng nalalabing bahagi ngaklat ni Moises.

Moises 1

“Ito ang Aking Gawain at Aking Kaluwalhatian”

D

C

B

12

Scripture Mastery—Moises 1:39

Sinasabi sa atin ng Moises 1:39 ang buong dahilan ng gawain atmga paglikha ng Diyos. Pansinin ang mga kahulugan ng kawa-lang-kamatayan at buhay na walang hanggan na matatagpuan sa“Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan.”

1. Muling isulat ang talatang ito sa iyong notbuk, at ihalili angiyong pangalan sa salitang “tao.”

2. Bakit mahalagang malaman ang mga layunin ng Diyos?

3. Anong “gawain” ang nagawa ng Diyos upang maisakatuparanang iyong kawalang-kamatayan at buhay na walang hanggan?

4. Ano ang iyong ginagawa, o magagawa, sa bagay na ginawang Diyos para sa iyo?

Maging Tagapagbalita

Magkunwaring isang reporter na nahilingang mag-interbyu kayMoises pagkatapos ng kanyang mga karanasan sa kabanatangito. Sumulat ng limang bagay na itatanong mo sa kanya.

May tatlong salaysay ng Paglikha sa mga banal na kasula-tan: Genesis 1–2; Moises 2–3 (na Pagsasalin ni JosephSmith ng Genesis 1–2); at Abraham 4–5. Ang gabay sapag-aaral na ito ay tumutulong sa pag-aaral ng Pagsasalinni Joseph Smith ng Genesis ngunit tumutukoy sa Abrahampara sa karagdagang kaalaman o ideya.

Naniniwala ang ilang tao na nagkataon lang ang paglikhasa mundo at aksidente lang ang paglitaw ng tao dahil sa di-sadyang pagsasama-sama ng mga tamang sangkap o elemento sa paglipas ng milyun-milyong taon. Bilangtugon, sinabi ng isang manunulat:

“Kapag maitatambak mo ang isang trak ng mga semento saisang lote, at hahayaan akong pagmasdang mabuo ang mgaito at maging isang bahay—kapag maibubuhos mo ang isangdakot na mga spring at gulong at turnilyo sa ibabaw ng mesako, at hahayaan akong panooring magtipun-tipon ang mgaito at maging isang relo—[kapag] nangyari ito mas madali napara sa akin ang maniwala na lahat ng libu-libong mundongito ay nalikha, nabalanse, at napagalaw ng kanilang mga pag-inog, lahat ito nang walang katalinuhang nagdisenyo nito.

“Gayunpaman, kung walang katalinuhan sa sansinukob,ibig sabihin may nilikha ang sansinukob na higit pa kaysasarili nito—dahil nilikha tayo nito” (Bruce Barton saE. Ernest Bramwell, comp. Old Testament Lessons[1934 kurso sa seminary], 4).

Habang nagbabasa ka, magpasiya kung ano sa palagay moang gustong sabihin ni Moises sa Moises 2 (Genesis 1)tungkol sa paglikha ng tao at ng lahat ng bagay sa mundoat sa langit.

Genesis 1; Moises 2

Ang Paglikha

D

CPag-unawa sa mga Banal na KasulatanMoises 1

Moises 1:11—Si Moises ay Nagbagong-Anyo“Sa pamamagitan ng kapangyarihan ng Espiritu Santo maramingpropeta ang pinagbagong-anyo upang matagalan ang presensyang Diyos at makita ang mga kawalang-hanggan” (Bruce R.McConkie, Mormon Doctrine, ika-2 edisyon [1966], 803). Ang ibapang mga kuwento ng mga taong nagbagong-anyo ay matatagpu-an sa 3 Nephi 28:13–17 at Doktrina at mga Tipan 76:11–12, 19–20.

Moises 1:23—Bakit Wala sa Biblia ang mgaBagay na ItoIpinaliliwanag ng Moises 1:23 kung bakit ang salaysay ngpagdaig ni Moises kay Satanas ay wala sa ating Biblia ngayon.Mahalagang pansinin na ang mga salitang Satanas at diyablo ayhindi lumitaw sa Genesis 1–6 sa Biblia. Ang Satanas at diyablo aylumitaw nang mahigit dalawampung beses sa Pagsasalin niJoseph Smith ng mga kabanata ring ito (Moises 1–8). Isa sa mgaparaan na sinisikap ni Satanas na linlangin ang mga tao ay angpapaniwalain silang hindi siya umiiral (tingnan sa 2 Nephi 28:22).

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang kahit dalawa lang sa kasunod na mga aktibidad(A–D) sa iyong pag-aaral ng Moises 1.

Sino ang Diyos? Sino ang Tao?

1. Basahin ang Moises 1:1–11 at ilista ang nalaman ni Moisestungkol sa Diyos.

2. Ilista ang nalaman ni Moises tungkol sa kanyang sarili namay kaugnayan sa Diyos mula sa mga talata ring iyon.Maaari mong salungguhitan o kulayan ang dalawang lista-hang ito sa iyong mga banal na kasulatan.

3. Ipaliwanag kung ano sa palagay mo ang nadama ni Moisessa bagay na nalaman niya at bakit.

Bakit Mahalaga Ito?

1. Paano ginamit ni Moises ang nalaman niya tungkol sa kan-yang sarili at sa Diyos (tingnan sa Moises 1:1–11) upangmadaig si Satanas? (tingnan sa Moises 1:12–22).

2. Paano mo kaya magagamit ang halimbawa ni Moises saMoises 1:12–22 upang madaig ang tukso sa iyong buhay?

B

A

Natagalan (t. 2)—Nanatilingbuhay sa

Naluoy (t. 11)—Nawala anglahat ng lakas

Nagbagong-anyo (mga talata11, 14)—Binago ng EspirituSanto (sa paraan na nakikitang isang mortal ang mgaimortal na nilalang)

Lubusang binawi (t. 15)—Lubusang nawala

Lumayo (mga talata 16, 18,21–22)—Pumunta sa ibanglugar

Itatanong (t. 18)—Hihilingin

Naghuhumiyaw (t. 19)—Nagsalita nang marahas

Nawawari, nakilala (mga talata27–28)—Upang magkaroon ngmas malinaw na pang-unawaat kaalaman hindi lamang sapamamagitan ng pangkarani-wang pandamdam

13

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMoises 2

Moises 2:1 (Genesis 1:1)—Si Jesucristo angManlilikhaSinasabi sa atin ng Moises 2:1; Abraham 3:22–25; 4:1 na siJesucristo, sa ilalim ng pamamahala ng Ama, ang lumikha sadaigdig. Marami ka pang makikitang iba pang mga banal nakasulatan na nagtuturo sa katotohanang ito sa Gabay sa mga Banalna Kasulatan sa ilalim ng “Jesucristo” (tingnan sa p. 90).

Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan

Gumawa ng Tsart

Hatiin sa anim na bahagi angisang pahina sa iyong notbukat pamagatan ang bawatkahon ng tulad ng ipinakita.

Sa bawat kahon, magsulattungkol sa o magdrowing ngmga larawan ng mga bagayna nilikha ng Diyos sa arawna iyan.

Ano Iyon at Ano ang Hindi Iyon

Obserbahan na walang masyadong sinasabi sa Moises 2 kungpaano nilikha ang daigdig. Ano ang talagang sinasabi nito saatin? (tingnan sa Moises 1:31–33, 39).

Scripture Mastery—Genesis 1:26–27(Moises 2:26–27)

1. Ihambing ang Genesis 1:26–27 sa Moises 2:26–27. Paano katinutulungan ng Moises 2:26 na maunawaan ang salitangating sa Genesis 1:26?

2. Sa paanong paraan naiiba ang tao sa iba pang mga nilikha nainilalarawan sa Genesis 1; Moises 2?

C

B

Ikaapat naAraw

IkalimangAraw

Ikaanim naAraw

UnangAraw

IkalawangAraw

IkatlongAraw

A

Aking Bugtong na Anak(mga talata 1, 26)—Jesucristo

Walang kaayusan (t. 2)—Hindi maayos na tulad sangayon

Walang laman (t. 2)—Walangsaysay

Kailaliman (t. 2)—Tubig

Kapangyarihan (t. 26, 28)—Maging tagapamahala ng,mangalaga sa

Kinukumpleto ng Genesis 2 (atMoises 3) angkuwento tungkol saPaglikha. Dito aymarami pa tayongnalaman tungkol samga kautusang ibi-nigay ng Diyos kayAdan, tungkol sakaugnayan ni Adansa lahat ng ibapang mga nilikha,at tungkol sa pag-likha kay Eva, angunang babae.


Moises 3:4–9—Espirituwal na PaglikhaSa panahong inilarawan sa Moises 3:5, ang lahat ng bagay noonay “espirituwal,” ibig sabihin hindi sila mamamatay. Sinabi niElder Joseph Fielding Smith: “Ang katawan ni Adan ay nilikhamula sa alabok ng lupa, ngunit noong panahong iyon ito ayisang espirituwal na lupa o daigdig. …

“… Ano ang isang katawang espirituwal? Iyon ay katawangbinibigyang-buhay ng espiritu at hindi ng dugo. …

“… Ang ipinagbabawal na bunga ay may kapangyarihanglumikha ng dugo at baguhin ang kanyang likas na katangian atli ang mortalidad sa imortalidad” (Doctrines of Salvation, comp.Bruce R. McConkie, 3 tomo [1954–56], 1:76–77).

Kinapal (t. 1)—Napakaramingmga bagay

Kasaysayan (t. 4)—Mgasimula

Sa espiritu, espirituwal (mgatalata 5, 7, 9)—Walang hang-gan, walang kamatayan

Likas (mga talata 5, 9)—Mortal, mamamatay kalaunan

Laman (mga talata 5, 7)—Mortal na buhay o buhaysa lupa

Malayang makakakain(t. 16)—Kumain nang walanganumang ibubunga

Katuwang (mga talata 18, 20)—Tamang-tama, magkatug-mang-magkatugma, angkop,lapat

Makikipisan sa (t. 24)—Maging napakalapit sa atmamalagi sa

Genesis 2; Moises 3

Ang Paglikha kay Eva

14

Sa madaling salita, sa kuwentong nasa atin tungkol sa Paglikha,nababasa natin na sina Adan at Eva ay may mga katawang pisi-kal, ngunit iyon ay mga “espirituwal” na katawang pisikal. Nanglumabag sila, nagkaroon ng pagbabago (tulad ng inilalarawan saMoises 4), at lahat ng bagay ay naging “likas,” ibig sabihin sinaAdan at Eva ay mamamatay. Noon nagkaroon sina Adan at Evang “likas” na mga katawang pisikal (tingnan din sa 2 Nephi 2:22).Maaari mong markahan o kulayan ang mga salitang espirituwal atlikas sa iyong mga banal na kasulatan at isulat ang kahulugan ngmga ito sa mardyin ng iyong mga banal na kasulatan.

Naka-outline sa kasunod na diagram ang iba’t ibang yugto ngbuhay ni Adan ayon sa paglalarawan sa Genesis 2; Moises 3.

Moises 3:15–17—Ang Bunga ng Punungkahoy ngKaalaman ng Mabuti at MasamaBinigyan ng Panginoon ng kalayaan sina Adan at Eva saHalamanan ng Eden. Ang kalayaan, o ang kakayahang pumili omagdesisyon at panagutan ang mga ito, ay kailangan ng lahat ngnaghahangad na maging katulad ng Diyos. Dahil dito, kinaila-ngan nina Adan at Eva na gamitin ang kanilang kalayaan at kai-nin ang bunga ng punongkahoy ng kaalaman ng mabuti at masa-ma upang sumulong sila at maging katulad ng Ama sa Langit.Ang pagkain ng bunga ng punong iyon ay hindi lamang tumu-long sa pag-unlad nina Adan at Eva kundi ginawa rin nitongposible na makaparito sa lupa ang iba pang mga anak ng Ama saLangit at gamitin ang kanilang kalayaan (tingnan sa 2 Nephi2:22–27).

Nagtataka ang ilang tao, yamang mahalaga ang Pagkahulog sawalang hanggang pag-unlad, kung bakit hindi na lang inilagay ngDiyos sina Adan at Eva sa nahulog na kalagayan sa simula palamang. Ngunit kung ang Ama sa Langit ang dahilan ng pagigingmortal ng mga tao siya ang mananagot sa huli sa lahat ng pasakit,kasalanan, at kalungkutan na darating sa tao dahil sa mortal nabuhay. Kinailangang magkaroon si Adan ng kalayaang piliing kai-nin ang bunga at mahulog. Dahil sa kalayaan, ang tao ang nagka-roon ng pananagutan sa kanyang sariling tadhana. Mangyari pa,kasama sa plano ng Ama sa Langit ang paraan para matubos niyaang lahat ng kanyang anak mula sa pagkahulog na ito, ngunitkailangan nilang gamiting muli ang kanilang kalayaan at piliingtanggapin ang plano. Dahil ibinigay ng Diyos kina Adan at Evaang kaloob na kalayaan, at dahil ginamit nina Adan at Eva angkanilang kalayaan, maaari tayong gumawa ng mabubuting desis-yon batay sa mga alituntunin ng ebanghelyo at sa huli ay magingkatulad ng Diyos.

Moises 3:20–24 (Genesis 2:20–24)—Ang Paglikhasa BabaeSa pagsasalita sa kababaihan ng Simbahan, sinabi ni PangulongGordon B. Hinckley:

“Kayo ay talagang mahalagang bahagi ng plano ng [Ama saLangit].

Paglikha ngEspiritu

Espirituwal na Paglikha Ang

Pagkahulog sa

Mortalidad

Ang Pagkahulog

sa MortalidadLahat ng bagay ay

nilikha munabilang mga

espiritu (tingnansa Moises 3:5)

Lahat ng bagay aysumunod na nilikhasa pisikal, ngunit saisang espirituwal na

hindi nahulog nakalagayan (tingnan sa

Moises 2)

Ang Pagkahulogang nagsakatuparanng mortal, at pisikalna pag-iral (tingnan

sa Moises 4:6–32)

“Kung wala kayo hindi maisasagawa ang plano. Kung walakayo ang buong programa ay mawawalang-saysay. … Nangmangyari ang proseso ng paglikha, si Jehova, ang Tagapaglikha,sa tagubilin ng Kanyang Ama, ay inihiwalay muna ang liwanagsa kadiliman, at pagkatapos ay inihiwalay ang lupa sa mgatubig. Sumunod doon ang paglikha ng mga halaman, na sinun-dan ng paglikha ng hayop. Pagkatapos ay nilikha ang lalaki, atang sukdulan ng gawang iyon ng kabanalan ay ang pinakatam-pok na gawa, ang paglikha sa babae” (sa Conference Report,Okt. 1996, 90; o Ensign, Nob. 1996, 67).


Piliin ang Mahahalagang Salita

Piliin ang inaakala mong apat na salita sa Moises 3:2–3 na tutu-long sa atin upang maunawaan at mapahalagahan ang araw ngSabbath, at ipaliwanag kung paano nito pinalalawak ang atingpang-unawa.

Sabihin sa Sarili Mong mga Salita

1. Anong kautusan ang natanggap ni Adan sa Moises 3:15–17?

2. Ano ang sinabi ng Diyos na magiging bunga ng paglabag sakautusang ito?

Ano ang mangyayari kung magtatanim ka ng mga binhi nggulay o mga binhi ng magagandang bulaklak sa kapirasonglupa at hindi mo ito kailanman aalagaan? Magsisitubo ba angmga gulay at mas darami pa ito kaysa mga damo? Kapaghindi pinangangalagaan, bakit mas maraming damo angtumutubo kaysa mga bagay na mas magaganda at kapaki-pakinabang?

Bakit mas madali para sa maraming tao ang piliin ang malisa halip na piliin ang tama? Bakit talamak ang kasamaan sadaigdig? Bakit napakaraming pagsubok ang mga taong tilainosente o walang-kasalanan?

Ang mga sagot sa mga tanong na ito ay may kinalaman satinatawag nating Pagkahulog. Ang Pagkahulog ay naganapnang kainin nina Adan at Eva ang bunga ng punongkahoy ng kaalaman ng mabuti at masama at itinaboy sila mula saHalamanan ng Eden at sa piling ng Diyos. Bilang mga anaknina Adan at Eva, namana natin ang mga bunga ng kanilangdesisyon, na kinabibilangan ng pagtira sa isang mundo salabas ng kinaroroonan ng Diyos na puno ng kasalanan, mgapagsubok, kahirapan, at kamatayan. Gayunman, malalamanninyo na kung hindi nahulog si Adan, hindi sana tayo isini-lang at hindi kailanman uunlad upang tanggapin ang kabuu-an ng kagalakang handog ng Ama sa Langit sa kanyang mga

Genesis 3; Moises 4

Ang Pagkahulog

B

A

15

anak. Mapalad tayong magkaroon ng mas kumpletong kuwen-to ng Pagkahulog nina Adan at Eva sa Moises 4 kaysa mata-tagpuan natin sa Biblia. Mas mapalad tayo na napasaatin angAklat ni Mormon, na nagpapaliwanag sa doktrina ngPagkahulog nang mas kumpleto kaysa ibang aklat.


Moises 4:4—Makapanlilinlang, Makapambubulag,at Makapambibihag Ba si Satanas?Inilalarawan sa Moises 4:4 ang tanging paraan na magkakaroonsi Satanas ng kapangyarihan sa iyo. Maaari mong isulat angkasunod na paliwanag sa mardyin ng iyong mga banal nakasulatan: “Ang diyablo ay walang kapangyarihan sa atinmaliban kung tulutan natin siya. Sa sandaling magrebelde tayosa anumang nagmumula sa Diyos, nananaig ang kapangyarihanng diyablo” (Joseph Smith, Teachings of the Prophet Joseph Smith,pinili ni Joseph Fielding Smith [1938], 181).

Moises 4:12—Ang PagpiliMahalagang malaman na hindi lubusang naunawaan nina Adanat Eva ang epekto ng kanilang pasiya hanggang sa sumapit angmga pangyayaring nakatala sa mga unang talata ng Moises 5.Sa madaling salita, ang ginawang desisyon ni Adan ay batay sakanyang pananampalataya na iyon ang tamang gawin. Hindipa siya naging mortal o nawalay sa piling ng Diyos at hindiniya tiyak kung ano ang ibubunga ng kanyang desisyon.

Ang punongkahoy ng kaalaman ng mabuti at masama

Mga Pinilini Adan

Kakain

Lisanin anghalamanan atmagkaroon ng

kamatayan, ngunitmay pagkakataong

maging tuladng Diyos

Hindi Kakain

Mananatili sahalamanan sa

kondisyong terestriyalnang walang mga

anak at hindikailanman

mamamatay

Papag-aalitin kita at ang babae (t. 21)—Papangyayarihin na ikaw atang babae ay ayawan at kala-banin ang isa’t isa

Binhi (t. 21)—Mga anak

Susugat (t. 21)—Sasaktan

Dahil sa (t. 23)—Kapakinabangan

Pawis ng iyong mukha(t. 25)—Masipag na paggawa

Baka kanyang (t. 28)—Upanghindi niya magawang

Moises 4—Ang PagkahulogHindi natin lubusang mauunawaan ang kahalagahan ngPagkahulog sa plano ng Ama sa Langit hangga’t hindi natin nau-unawaan na dahil sa Pagkahulog, sina Adan at Eva ay mamama-tay kapwa sa pisikal at espirituwal (tingnan sa Moises 3:17). Angibig sabihin ng espirituwal na kamatayan ay pagsarhan sa hara-pan ng Diyos (tingnan sa Moises 5:4). Ang kamatayang pisikal ayang paghihiwalay ng espiritu at ng katawan. Bagama’t hindikaagad namatay sa pisikal sina Adan at Eva nang kainin nila angbunga, nagkaroon ng pagbabago kina Eva at Adan na magigingsanhi ng kanilang pagkamatay kalaunan. Sa huli, mamamataysila sa pisikal tulad ng sinabi ng Diyos. Sina Adan at Eva aywalang kapangyarihang daigin ang kamatayang pisikal o espiri-tuwal. Ang pagkaalam sa mga katotohanang ito ay nakatutulongsa atin na maunawaan kung bakit sila, at tayo bilang kanilangmga anak, ay kailangan ng isang Tagapagligtas at ngPagbabayad-sala. Itinuro kina Adan at Eva ang tungkol saPagbabayad-sala pagkatapos ng Pagkahulog. Mababasa natinang ilan sa mga turong iyon sa Moises 5.


Plano ng Ama sa Langit

1. Gumawa ng tsart na maydalawang hanay sa iyongnotbuk. Pamagatan angunang hanay ng “Ama saLangit” at ang pangala-wang hanay ng “Satanas.”

Sa ilalim ng bawat hanay,isulat ang partikular namga salita at kataga mulasa Moises 4:1–4 na naglala-rawan sa Ama sa Langit okay Satanas. Sa iyong pag-gawa nito makabubutingmalaman na inilahad ng

Ama sa Langit ang kanyang plano ng kaligtasan sa kanyangmga espiritung anak sa daigdig bago pa tayo isinilang bagopa naganap ang mga pangyayaring nakasaad sa apat na tala-tang ito. Ipinaliwanag ng Ama sa Langit na lilisanin natin angkanyang kinaroroonan at isang Tagapagligtas ang ilalaan paratubusin tayo.

2. Sumulat ng isang talata na nagsasabi kung paano nagkaibasina Jesus at Satanas. Halimbawa, ano ang pagkakaiba ngkanilang mga hangarin?

SatanasAma saLangit

A

16

Sumulat ng Isang Tala sa Journal

Kunwari ay ikaw si Eva sa mga pangyayari sa Moises 4. Sumulatng isang tala sa journal na parang ikaw si Eva. Ibahagi ang maa-aring naisip at nadama mo nang isaalang-alang mong kainin angbunga at kung ano ang naghikayat sa iyo nang kainin mo na ngaito. Pagkatapos ay isulat kung ano ang maaaring nadama mo pag-katapos mong kainin ang bunga at ano ang maaaring sinabi sa iyong Panginoon tungkol sa ibubunga ng iyong mga pagpili.

o kaya naman

Kunwari ay ikaw si Adan sa mga pangyayari sa Moises 4. Isulatang maaaring naisip at nadama mo nang matuklasan mong kinainni Eva ang bunga (tingnan sa Moises 2:27–28; 3:23–24). Ipaliwanagkung bakit ka nagdesisyon na kainin ang bunga—samantalangalam mo ang mga kahihinatnan nito (tingnan sa Moises 3:16–17;4:9), at kung ano ang maaaring nadama mo sa sinabi sa iyo ngPanginoon tungkol sa mga resulta ng mga pagpili mo. Maaaringmakatulong ang kasunod na sipi habang nagsusulat ka: “Si Adan… ay hindi nalinlang; sa kabaligtaran kusa siyang nagpasiya nagawin ang ayon sa nais ni Eva, upang maisakatuparan niya angmga layunin ng Lumikha sa kanya” (James E. Talmage, Articles ofFaith [1960], 69–70).

Opsiyonal na Aktibidad

1. Maikling ipaliwanag ang nangyari kina Adan at Eva nangpalayasin na sila sa Halamanan ng Eden. Basahin ang Alma12:21–37; 42:2–28 at hanapin ang mga dahilan kung bakitsinabi ng Panginoon na hinadlangan Niya sina Adan at Evasa pagkain ng bunga ng punongkahoy ng buhay pagkataposnilang kainin ang bunga ng punongkahoy ng kaalaman ngmabuti at masama.

2. Ano ang sinasabi sa atin ng mga dahilang ibinigay ngPanginoon tungkol sa mga bagay na mahalagang gawinsa buhay na ito?

Marahil nasindak sina Adan at Eva nang palayasin sila saEden at sa piling ng Panginoon. Hindi pa nila naranasankailanman ang mortalidad. Paano sila makababalik na mulisa piling ng Diyos? Tulad nina Adan at Eva, nahiwalaytayo mula sa piling ng Diyos, kaya’t angkop din sa atinang tanong na iyan.

Ikinukuwento ng Genesis ang pagtataboy kina Adan at Evasa Eden at mula sa piling ng Panginoon na para bang walana silang pag-asang makapiling na muli ang Panginoon.

Mabuti na lamang at naglalaman ang aklat ni Moises ngkaragdagang inspirasyon sa Genesis na nagkukuwentokung paano itinuro kay Adan ang tungkol sa plano na ini-handa bago pa nilikha ang mundo upang siya at ang kan-yang mga inapo ay matubos, o maging malaya, mula sakasalanan at kamatayang hatid ng Pagkahulog sa mundo.

Genesis 4; Moises 5

Pag-aalay at ang Pamilya ni Adan

C

B Bilang karagdagan sa mga katotohanan tungkol sa pagtubosat sa Pagbabayad-sala, ang Moises 5 ay naglalaman ngsalaysay tungkol sa kung paano tinangka ni Satanas at ngkanyang mga tagasunod sa buhay bago ang buhay sa mundona impluwensyahan ang pamilya ni Adan na tanggihan angmensahe ng pagtubos sa pamamagitan ni Cristo. Sa iyongpagbabasa, pansinin ang nangyari sa mga tumanggingmakinig sa payo ng Panginoon at sa halip ay sumunod sapayo ni Satanas.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang kahit tatlo lang sa kasunod na mga aktibidad (A–E)sa iyong pag-aaral ng Moises 5.

Tapusin ang mga Pangungusap na Ito(Tingnan sa Moises 5:4–11.)

1. Si Adan ay nag-alay ng mga hain dahil …

2. Nalaman ni Adan mula sa anghel …

3. Natanto nina Adan at Eva …

Maghambing

Sa Moises 5:7–8, ipinaliwanag ng anghel kay Adan kung anoang isinasagisag ng kanyang mga alay o hain, at sa Moises 5:9, ipinaliwanag ng Espiritu Santo ang gagampanan ngTagapagligtas bilang pinakahuling pantubos na sakripisyo.Sagutin ang sumusunod na mga tanong sa iyong notbuk:(1) Bagama’t hindi tayo nag-aalay ng handog na susunugin sapanahong ito, tulad ng ginawa noon ni Adan, sa aling mgaordenansa tayo nakikibahagi na tumutugon sa gayunding mga

B

A

Sa pamamagitan ng pawisng kanyang kilay (t. 1)—Sapamamagitan ng kanyangmasipag na paggawa

Mahati nang dala-dalawa(t. 3)—Mawalay sa kanilangmga magulang at mag-asawa(kaya’t naging magkakapares)

Mahalay (t. 13)—Nakatuonsa mga kasiyahan ng pan-damdam, o sa madaling sali-ta, mga bagay na maaaringmahipo, makita, maamoy, atmarinig

Parurusahan (t. 15)—Titigil sapag-unlad

Matibay na kautusan (t. 15)—Pahayag na hindi maaaringbaguhin

Ibibigay sa iyo ang kanyanglakas (t. 37)—Bibigyan ka ngsapat na pagkain

Mamamanday ng (t. 46)—Dalubhasa o eksperto

Gagantihan (t. 48)—Bibigyang-kasiyahan, otumanggap ng pakinabangmula sa paggawa ng masa-ma sa, o pagdulot ng pinsalasa isa pa

Hindi naglingkod sa (t. 52)—Hindi nagbigay ng pagpapala

Kalagitnaan ng panahon(t. 57)—Tugatog o pinakama-halagang panahon (Ang kata-gang ito ay tumutukoy sapanahon kung kailan dara-ting si Jesucristo at isasagawaang kanyang misyon na pag-babayad-sala.)

Pinagtibay (t. 59)—Ibinigay

17

layunin? (2) Ano ang kinalaman ng mga ordenansang ito sapagtubos, habang ginagawa natin ang lahat “sa pangalan ngAnak” (t. 8), at sa sakripisyo ng Bugtong na Anak?

Panahon ni Adan Panahon Natin

Magkaroon ng Karagdagang Pang-unawamula sa Aklat ni Mormon

Binabanggit ng Moises 5:9–11 ang ilan sa mga pagpapalangnatanggap nina Adan at Eva at ng kanilang mga inapo nangdahil sa Pagkahulog. Basahin ang 2 Nephi 2:19–27 at ibuod angnatutuhan mo sa dalawang reperensyang ito kung bakit mahala-gang bahagi ng plano ng Ama sa Langit ang Pagkahulog ninaAdan at Eva at paano naging pagpapala sa atin ang Pagkahulog.

Sagutin ang mga Tanong ni Cain

Dalawang mahahalagang bagay ang itinanong ni Cain (ting-nan sa Moises 5:16, 34) na itinatanong pa rin ng mga tao nga-yon. Sumulat ng isang liham na nagpapaliwanag sa tamangmga sagot sa kanyang mga tanong.

Ang mga Panunukso ni Satanas

Basahin ang Moises 5:12–13 at pag-isipan ang mga hakbang naginawa nina Adan at Eva at ang mga hakbang ni Satanas.

1. Sa paanong mga paraan mo nakikita ang impluwensya niSatanas ngayon sa gayunding paraan?

2. Ano ang hindi “ipinaalam” ni Satanas sa kanyang mga panu-nukso? (tingnan sa Moises 5:41, 52–54; tingnan din sa Alma30:60).

Nahulog sina Adan at Eva dahil sa pagsuway sa isangbatas, at sila ay “pinagsarhan” mula sa harapan ng Diyos(Moises 5:4). Mababasa natin sa Moises 5 kung paanoinilalayo ng pagsuway sa Diyos ang mga tao—tulad ngnangyari kina Cain, Lamec, at iba pa. Nang lisanin ninaAdan at Eva ang Halamanan ng Eden, tinuruan silaupang maunawaan at ipamuhay ang mga doktrina atgawin at tuparin ang mga tipan. Nalaman din nila kungaling nakapagliligtas na mga ordenansa ang kailangan

Genesis 5; Moises 6

Itinuro ni Enoc ang mga UnangAlituntunin ng Ebanghelyo

E

D

C

??=

nila upang makabalik at makapiling ang Diyos. Makikitaang marami sa mga turong ito sa Moises 6. Itinuro nipropetang Enoc sa kanyang mga tao ang mga katotoha-nang ito sa pagtatangkang bigyan sila ng inspirasyon napagsisihan ang kanilang mga kasalanan at kasamaanupang sila ay matubos at maibalik sa piling ng Diyos.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang kahit tatlo lang sa kasunod na mga aktibidad (A–E)habang pinag-aaralan mo ang Moises 6.

Talaangkanan (mga talata 8,22)—Family history o kasay-sayan ng pamilya

Mga salinlahi (mga talata 8,28)—Mga anak, mga apo, atiba pa

Tuntungan ng Diyos (t. 9)—Lupa o daigdig (tingnan sa t. 44)

Labi (t. 17)—Ang mas maliitna grupo na naiwan mataposmahiwalay sa buong grupo

Nagsusumiklab (t. 27)—Nagsisimulang lumaki

Isinumpa ang kanilang sarili(t. 29)—Gumawa ng mgapangako

Kautusan (t. 30)—Opisyal napahayag

Pangangatwiranan (t. 34)—Papangyayarihin

Naging kasalo ng (t. 48)—Nakaranas

Kauna-unahang pagkakasala(t. 54)—Ang paglabag ninaEva at Adan

Buo (t. 54)—Malinis at dalisay

Ipinaglihi sa kasalanan(t. 55)—Isinilang sa isangmundong makasalanan samga magulang na namumu-hay sa nahulog na daigdig atsila mismo ay nagkasala

Ang kasalanan ay nabubuo(t. 55)—Nagsisimulang umus-bong ang hangaring magka-sala

Binibigyang-katwiran (t. 60)—Pinalaya sa pang-uusig ngbudhi at sa kaparusahan ngkasalanan, pinatawad

18

Gumawa ng Listahan ng mga Nilalaman

Isulat ang inaakala mong magiging hitsura ng mga nilalamanng aklat na inilalarawan sa Moises 6:5–25.

Sumulat ng Tungkol sa Iyong Pamilyao Sumulat sa Kanila

1. Sang-ayon sa Moises 6:45–46, bakit kilala ni Enoc at ng kan-yang mga tao ang kanilang mga ninuno (mga ama)?

2. Magsulat ng tungkol sa isa sa iyong mga ninuno na “kilala”mo dahil sa iningatang mga talaan. Magsama ng isang bagaytungkol sa kanila na nagbibigay-inspirasyon sa iyo na magingmas mabuting tao.

o kaya naman

Sumulat ng isang bagay na gusto mong malaman ng iyong mgainapo tungkol sa iyo. Isaalang-alang ang mga salita niPangulong Kimball:

Ano ang Inilalarawan ng mga Ito?

2. Ilarawan ang inaakala mong ibig sabihin ng “ang mga pusoay nagsitigas,” “ang mga tainga ay bahagya nang makarinig,”“mga mata na hindi makakita sa malayo,” at ano ang ibigsabihin ng “hinangad ang payo sa dilim.”

3. Ibigay ang kabaligtaran ng bawat paglalarawan sa itaasupang mabubuting tao ang ilarawan ng mga ito. Sa madalingsalita, sa pamamagitan ng ebanghelyo ang mga puso ay maa-aring _______, ang mga mata ay maaaring ________, at iba pa.

Isang Tawag mula sa Panginoon

1. Sang-ayon sa Moises 6:31, ano ang nadama ni Enoc tungkolsa pagtawag sa kanya ng Panginoon?

D

1. Hanapin ang sumusunod na mga kataga sa Moises 6:27–29 nanaglalarawan sa mga kasalanan ng mga tao noong panahon niEnoc: “ang mga puso ay nagsitigas,” “ang mga tainga ay bahag-ya nang makarinig,” “ang mga mata ay hindi makakita sa mala-yo,” “itinatwa ako,” “hinangad ang kanilang sariling mga payosa dilim,” “bumalangkas ng mga pagpaslang,” “hindi sinunodang mga kautusan [na ibinigay kay] Adan,” at “isinumpa nilaang kanilang sarili.” Maaari mong guhitan o kulayan ang mgakatagang ito sa iyong mga banal na kasulatan.

C

“Kumuha ng isang notbuk. … Simulan ngayon at isulat ditoang inyong mga ginagawa, ang mga pinag-iisipan ninyonang malalim, ang inyong mga nagawa at kabiguan, anginyong mga pakikisalamuha at mga tagumpay, ang inyongmga impresyon at inyong patotoo” (Spencer W. Kimball, “‘The Angels May Quote from It,’ ” New Era, Okt. 1975, 5)

B

A 2. Ipaliwanag kung ano sa iyong palagay ang nadama ni Enocpagkatapos ng mga sinabi at ginawa ng Panginoon sa Moises6:32–36.

3. Basahin ang Moises 7:13–19 at isulat kung paano natupad angmga pangako ng Panginoon kay Enoc.

Paano Natin Natatanggap ang Ating Manamula sa Ama sa Langit?

Bilang mga anak ng Diyos,karapatan nating manahinang lahat ng mayroon siya.Gayunman, kapag nagka-sala tayo, nagiging marumitayo, at walang marumingbagay na magmamanang kaharian ng Diyos.Tinuruan ng Panginoon siAdan kung paano magingmalinis at sa gayon aymaging karapat-dapat namagmana ng buhay nawalang hanggan. Itinurodin ni Enoc ang mga bagayna ito sa kanyang mga tao.

Basahin ang Moises 6:48–68, at pagkatapos ay gumawa ng tsart nakatulad ng ipinakita. Ilista sa unang hanay ang mga bagay nanangyari dahil sa Pagkahulog. Ilista sa pangalawang hanay angmga bagay na nagsasabi kung paano madaraig ang mga epektong Pagkahulog.

Napag-isip-isip na ba ninyo kung ano kaya ang iniisip atnadarama ng Diyos habang minamasdan niya ang kasamaanng kanyang mga anak sa lupa? Tinutulungan tayo ngMoises 7 na maunawaan kung ano ang tingin ng Diyossa kanyang mga anak, at kung paano mawawala ang kasa-maan sa bandang huli.


Sa digmaan (t. 7)—Inayos atinihanda para makipaglaban

Maghihiwa-hiwalay (t. 7)—Ikakalat at lalagi

Mga tabing ay nakaladladpa rin (t. 30)—Patuloy pa rinang mga paglikha

Sinapupunan (mga talata 30,31, 63, 69)—Kaloob-looban,

simbolo ng pagiging napaka-lapit sa isang bagay

Ang tahanan ng inyongtrono (t. 31)—Ang nakatira sainyong piling

Ang aking mata ay maaaringtumagos sa kanila (t. 36)—Nakikita ng mga mata ko angmismong kaibuturan nila

Genesis 5; Moises 7

Ang Sion ay Iniakyat sa Langit

PaanoDadaigin angPagkahulog

Dahil saPagkahulog

E

19

Moises 7:16–20—Pagtatayo at Pagtatatag ng SionNagsalita si Pangulong Spencer W. Kimball tungkol sa pagtatatagng Sion sa ating panahon:

“Magmumungkahi ako ng tatlong mahahalagang bagay nakailangan nating gawin upang ‘maibalik na muli ang Sion.’ …

“Una, kailangan nating alisin ang ating pagkamakasarili nasumisilo sa kaluluwa, nagpapalugmok ng puso, at nagpapadi-lim ng isipan. …

“Pangalawa, kailangang lubusan tayong makipagtulungan nangmay pagkakasundo sa isa’t isa. Kailangan ay may pagkakaisa saating mga desisyon at pagkakaisa sa ating mga galaw. …

“ ‘Kung gusto nating palawigin ng Espiritu ng Panginoon angating mga pagsisikap, ang diwang ito ng pagkakaisa at pagtutu-lungan ang kailangang manaig sa lahat ng ating ginagawa’ …(Teachings of the Prophet Joseph Smith, p. 1983.)…

“Pangatlo, kailangan nating ialay sa altar at isakripisyo anganumang hilingin o ipagawa ng Panginoon. Nagsisimula tayosa pamamagitan ng pag-aalay ng ‘bagbag na puso at nagsisisingespiritu.’ Sinusunod natin ito sa pamamagitan ng paggawa nggawain at mga tungkuling iniatas sa atin sa abot ng ating maka-kaya. Natututuhan natin ang ating tungkulin at ganap itong ipi-natutupad. Sa huli inilalaan natin ang ating panahon, mgatalento at kabuhayan kapag tinawag tayo ng ating mga lider atkapag ipinahiwatig ng mga bulong ng Espiritu” (sa ConferenceReport, Abr. 1978, 122–24; o Ensign, Mayo 1978, 81).

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang kahit dalawa lang sa kasunod na mga aktibidad(A–D) sa iyong pag-aaral ng Moises 7.

Scripture Mastery—Moises 7:18

Basahin ang Moises 7:4–27 at isipin kung ano ang pakiramdam ngmaging bahagi ng komunidad ni Enoc. Sumulat ng liham sa kun-wari’y isang kaibigan na nakatira sa kung saan at gustong mala-man kung paano lumikha ng isang lugar na kasingganda ng Sion.Gamit ang impormasyon sa Moises 7, lalo na ang talata 18, sabi-hin sa kaibigan mo kung ano ang kailangan upang maitayo angSion at manirahan doon. Hikayatin at payuhan ang iyong kaibi-

A

Pagiging di-makasarili

PagkakaisaKooperasyon

PaglalaanPagsisikapSakripisyo

Yaong aking pinili, ang akingPinili (t. 39)—Jesucristo

Ang kanyang puso ay naawa(t. 41)—Nakadama siya ngnapakatinding kalungkutan

Temporal (t. 42)—Pisikal

Kalagitnaan ng panahon (t. 26)—Tugatog o pinakama-halagang panahon (Ang kata-

gang ito ay tumutukoy sapanahon kung kailan dara-ting si Jesucristo at isasagawaang kanyang misyon ng pag-babayad-sala.)

Papawiin (t. 51)—Patitigilin

Ibigkis ang iyong balakang(t. 62)—Maghanda

gan kung ano ang maaaring gawin ng isang taong kaedad moupang “mawala ang pagkamakasarili” o maisagawa ang isa saiba pang mga bagay na iminungkahi ni Pangulong Kimball.Pagtuunan lalo na ang maaaring magawa ng kaibigan mo, una sakanyang pamilya at pagkatapos ay sa Simbahan at sa komunidad.

Ano ang Dahilan ng Pagtangis ng Panginoon?

1. Sa Moises 7:29–31 itinanong ni Enoc sa Panginoon kung bakitsiya tumatangis. Basahin ang mga talata 31–40 at isulat angsagot sa tanong ni Enoc.

2. Sang-ayon sa Moises 7:41, ano ang ginawa ni Enoc nang mau-nawaan niya ang sagot ng Panginoon sa kanyang tanong?

3. Ano sa palagay ninyo ang maaaring tangisan o iyakan ngPanginoon at ni Enoc kapag tiningnan nila ang mundo ngayon?

Sagutin ang mga Tanong ni Enoc

Basahin ang Moises 7:42–67 at tukuyin ang mga itinanong niEnoc sa Panginoon. Isulat ang bawat tanong sa iyong notbukat sundan ng buod ng sagot ng Panginoon.

Ipaliwanag ang MatalinghagangPaglalarawan

Sa Moises 7:62, sinabi kay Enoc ang tungkol sa Panunumbalikng ebanghelyo sa mga huling araw. Sinabi sa kanya ang dala-wang mahahalagang bagay na mangyayari na tutulong sa pag-titipon ng “hinirang” mula sa iba’t ibang panig ng mundo paramakapaghanda sa Ikalawang Pagparito: “Kabutihan ang akingipadadala mula sa langit; at katotohanan ay aking ipadadala salupa.” Pag-isipan ang nalalaman mong mga pangyayari nanaganap bilang bahagi ng Panunumbalik at ipaliwanag kungano sa palagay mo ang tinutukoy ng Panginoon.

Genesis 6; Moises 8

Pangangaral ni Noe

D

C

B

20

Binabanggit sa mga banal na kasulatan ang dalawang mag-kahiwalay na pagkakataon kung kailan lilinisin ng Panginoonang kasamaan ng mundo. Ang una ay sa panahon ni Noe(tingnan sa Genesis 6) at ang pangalawa ay sa IkalawangPagparito. Nakasaad sa Joseph Smith—Mateo 1:41–43, saMahalagang Perlas, ang mga paraan kung paano magigingmagkatulad ang dalawang kapanahunang iyon. Ang pinaka-malaking pagkakaiba ng dalawang panahon ay na nilinis angmundo sa pamamagitan ng tubig noong panahon ni Noe, atsa Ikalawang Pagparito ito ay lilinisin sa pamamagitan ngapoy. Ang dalawang pangyayaring ito ay katulad ng paraanng pagkalinis natin sa pamamagitan ng binyag sa tubig at ngbinyag sa apoy—ang paglilinis ng kaluluwa na nangyayarikapag tunay nating tinanggap ang kaloob na Espiritu Santo.

Isinasalaysay sa Genesis 6–9 ang kuwento tungkol kay Noeat sa Baha. Habang nagbabasa, hanapin ang mga dahilankung bakit nilipol ng Panginoon ang masasama at kung bakitang paglipol sa kanila ang pinakamaganda niyang gawinpara sa kaligtasan ng lahat ng kanyang anak. Pag-isipan dinkung paanong ang panahon ni Noe ay maikukumpara saating panahon—ang panahon bago linisin ang lupa sa pama-magitan ng apoy.

Ang Moises 8 ay ang Pagsasalin ni Joseph Smith ng Genesis5:23–32; 6:1–13, kaya’t gugustuhin mong basahin angMoises 8 bago mo basahin ang Genesis 6:14–22. Pansinin naang Moises 8 ang huling kabanata ng Moises sa MahalagangPerlas. Para sa nalalabing bahagi ng Lumang Tipan, lahat ngreperensya sa Pagsasalin ni Joseph Smith ay nasa “MgaPinili Mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia” saGabay sa mga Banal na Kasulatan (simula p. 260).


Genesis 6

Sisiksikan (t. 14)—Papahirano tatakpan ng tila alkitran

Siko (mga talata 15–16)—Ang distansya sa pagitan ngsiko at ng dulo ng pinakama-habang daliri ng taong nasa

hustong gulang (tinatayangapatnapu’t limang sentimetroo labingwalong pulgada)

Mga lapag (t. 16)—Mga pala-pag

Ang bunga ng kanyang bala-kang (t. 2)—Kanyang inapo

Mga anak na lalaki ng Diyos(mga talata 13, 21)—Mganakipagtipan sa Panginoon

Mga anak na lalaki ng tao(t. 14)—Mga ayaw makipagti-pan o ayaw sundin ang mgatipan sa Panginoon

Ipinagbili ang kanilang sarili(t. 15)—Ikinasal sa labas ngtipan

Naiangat (t. 22)—Nakatuonang pansin sa at umasal nanggayon

Guni-guni (t. 22)—Hangarin

Pinanghinayangan, nanghi-nayang (mga talata 25–26)—Ikinalungkot

Nakatagpo ng biyaya (t. 27)—Tumanggap ng mga pagpa-pala at kapangyarihan, kapa-hintulutan

Laman (t. 29)—Mga tao

Moises 8; Genesis 6—Bakit Pinabaha ngPanginoon ang MundoSi Pangulong John Taylor ay tumulong sa pagpapaliwanagkung bakit nagpasiya ang Panginoon na lipulin ang lahat ng taosa lupa maliban sa pamilya ni Noe. Sinabi ni Pangulong Taylorna napakasama na ng mundo kaya’t wala nang mapagpilian paang mga bata kundi ang maging masama. Sa puntong iyonwalang pag-asang piliin ang kabutihan, ang pagpapadala salupa ng mga inosenteng espiritu mula sa langit ay hindi namakatuwiran. Dahil dito, nilipol ng Panginoon ang lahat ngmasasama at muling nagsimula sa pamilya ni Noe upang mag-karoon ng mabubuting lalaki at babae. “Sa pamamagitan ngpagkakait sa kanila na mabuhay sa mundo napigilan niya ang[pagpapamana] nila ng kanilang mga kasalanan sa kanilangmga inapo at pagbaba ng kanilang pagkatao [pagiging masamanila], at napigilan din sila sa paggawa pa ng mga kasamaan” (saJournal of Discourses, 19:158–59). Kung hindi pinabaha ng Diyosang mundo, ang kanyang dakilang plano ay hindi maisasakatu-paran. Basahin ang sinabi ni Nephi sa 2 Nephi 26:24 kung bakitgayon ang ginagawa ng Panginoon.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang tatlo sa kasunod na apat na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang Genesis 6; Moises 8.

Isang Huwaran ng Pagtupad ng AtingTungkulin na Ibinigay ng Panginoon

1. Sa Doktrina at mga Tipan 4:2–4 sinabi ng Panginoon na angisang paraan na napababanal tayo at nagdudulot ng kaligtasansa ating kaluluwa ay ang paggawa nang ating buong kakaya-han, pag-iisip, at lakas upang mailigtas ang iba. Si Noe ayisang napakagandang halimbawa ng prosesong ito. Gumawang diagram sa iyong notbuk tulad ng nasa ibaba at punan itong impormasyong makikita mo sa Moises 8:14–27. Habangginagawa mo ito, pansinin kung paano ginampanang mabutini Noe ang kanyang katungkulan na ibinigay ng Panginoon.Pag-ukulan din ng pansin kung paano siya nabiyayaan nglakas at kapangyarihan at paano niya nalaman na nalulugodang Panginoon sa kanya at sa kanyang mga pagsisikap.

Ang Ginawa ngPanginoon

Talata 15

Talata 17

Talata 19

Talata 26

Ang Ginawa ni Noe

Talata 16

Talata 20

Mga talata 23–24

Talata 25Talata 27

Ang Ginawa ng mga Tao

Talata 18

Mga talata 20–22

Talata 24

A

21

2. Pagkatapos mong punan ang kahon para sa Moises 8:27,hanapin ang “biyaya” sa iyong Gabay sa mga Banal naKasulatan upang mas lubusan mong maunawaan kung anoang natanggap ni Noe bunga ng kanyang masigasig na pag-gawa. Sumulat ng maikling pangungusap tungkol sa biyayasa ibaba ng iyong diagram.

Ano ang Kaibhan?

1. Basahin ang Moises 8:13–14, 21 at ang mga kahulugan sa“mga anak na lalaki ng Diyos” at “mga anak na lalaki ng tao”sa bahaging “Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan” sa itaas.Ipaliwanag ang pagkakaiba ng mga anak na lalaki at babaeng Diyos at ng mga anak na lalaki at babae ng tao. Isama angiyong paliwanag kung sino kaya ang apat na grupong ito ngmga tao sa ngayon.

2. Sang-ayon sa Moises 8:15–22, ipaliwanag ang sinabi ngPanginoon tungkol sa mga anak na lalaki ng Diyos na nag-aasawa ng mga anak na babae ng tao o ng mga anak na lalaking tao na nag-aasawa ng mga anak na babae ng Diyos atbakit sa palagay mo napakahalaga nito.

Ipaliwanag sa Isang Tao na HindiNakauunawa

Gamitin ang impormasyon sa bahaging “Pag-unawa sa mgaBanal na Kasulatan” sa itaas kaakibat ng nabasa mo sa Moises 8upang masagot ang tanong na “Paano magagawang pabahainng mapagmahal na Diyos ang mundo?”

Alamin at Sagutin

Basahin ang Genesis6:14–22 at isipin kunggaano kalaki ang arka, atpagkatapos ay ihambingang arka sa isang bagayna pamilyar sa iyo.Ipaliwanag ang laki ngarka sa iyong notbuk.

Ikinukuwento ng Genesis 6ang tungkol kay Noe bagoang Baha. Inilalahad saatin ng Genesis 7 angmga huling paghahandani Noe bago sumapit angBaha at ang nangyaripagsapit ng Baha.

Genesis 7

Ang Baha

D

C

B

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanGenesis 7


Alamin Kung Ano ang Nangyari

1. Basahin ang I Ni Pedro 3:18–20; Doktrina at mga Tipan138:6–11, 28–35 at ilarawan ang ginawa ni Jesucristo parasa mga taong nalipol sa Baha.

2. Ano ang itinuturo nito sa iyo tungkol sa Tagapagligtas nangmalaman mong ginawa niya ang mga bagay na inilarawan saI Ni Pedro at sa Doktrina at mga Tipan 138?



Ipamuhay ang Kuwento

Gamit ang nabasa mo sa Genesis 6–8, ilista ang mga paraan nanaligtas si Noe at ang kanyang pamilya sa Baha. Pagkatapos aysumulat ng paghahambing ng ginawa nilang mga hakbang atng kailangan nating gawin ngayon upang espirituwal na maka-ligtas bilang paghahanda para sa Ikalawang Pagparito.

A

Magsipanganak ng sagana(t. 17)—Madagdagan odumami ang bilang

Genesis 8

Tumigil ang Ulan

A

Malinis, hindi malinis (mgatalata 2, 8)—Ang mga hayopay itinuturing na katanggap-tanggap o hindi katanggap-tanggap na kainin at ialay saDiyos

Ingatang binhing buhay(t. 3)—Hayaan silang pada-mihin ang kanilang kauri

Lubhang kalaliman (t. 11)—Karagatan

Hayop, laman (mga talata15–16, 21)—Mga hayop (mgatalata 15–16), mga tao (t. 21)

Dumagsa (mga talata 18–19,24)—Bumaha

22

23

Panahon ni Noe Ngayon

Ang pagkakataon ni Noe at ng kanyang pamilya na magpa-nimula sa isang daigdig na nilinis mula sa kasalanan aysimbolo ng pagkakataong natatanggap natin kapag tayo aybininyagan—may pagkakataon tayong magsimulang muliat maging mas masigasig sa pagsunod sa plano ng Ama saLangit. Tulad ng bahaghari na naging paalala sa pagmama-hal at awa ng Diyos sa pamilya ni Noe, ang sacrament aymadalas na pagpapaalala kung paano inilaan ng Panginoonang landas para magkaroon tayo ng buhay na walanghanggan sa pamamagitan ng Pagbabayad-sala.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanGenesis 9:1–17

Magpalaanakin, at magpaka-rami, at kalatan ang lupa (t. 1)—Magkaroon ng mga anak

Magbubo ng dugo ng tao(t. 6)—Pagpatay sa isang tao

Sa buong panahon (t. 12)—Magmula ngayon

Inilalahad sa Genesis 9 ang paglisan ni Noe at ng kanyangpamilya sa arka at pagtulong sa Ama sa Langit na isakatupa-ran ang kanyang mga layunin para sa kanyang mga anak.Dahil sila lamang ang pamilya noon sa lupa, ang pamilyanila ay nasa sitwasyong katulad ng kina Adan at Eva.Gayunman, malaking tulong sa pamilya ni Noe ang pagkaa-lam sa temporal at espirituwal na kasaysayan sa pagitan ngpanahon ni Adan at ng Baha. Yamang alam mo na kungbakit pinabaha ng Panginoon ang mundo, ano ang pakaiinga-tan mong gawin sa buhay mo kung kabilang ka sa pamilya niNoe? Ano ang titiyakin mong ituro sa iyong mga anak?

Genesis 9

Isang Bagong Panimula

??=

Genesis 9—Tulong Mula sa Pagsasalin ni Joseph SmithHabang binabasa mo ang Genesis 9 magkakaroon ka ng karag-dagang kaalaman o pagkaunawa sa pagbabasa ng bawat repe-rensya mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith sa kabanatang ito.

Genesis 9:18–29—Nakalilitong Kuwento Tungkolkay NoeWala sa atin ang lahat ng detalye tungkol sa kuwentong itong kalasingan ni Noe. Alam natin na hindi kailanman isinum-pa ng Panginoon si Noe dahil sa pangyayaring ito kahit na isinusumpa niya ang kalasingan sa iba pang bahagi sa banalna kasulatan. Noong panahon ng Lumang Tipan kapag iniim-bak ang katas ng ubas (na tinatawag na alak), likas ang pag-asim nito sa paglipas ng panahon at maaaring makalasing.Ngunit ang umasim na katas ng ubas ay ibang-iba sa tinata-wag ng Biblia na “matapang na inumin.” Ang matapang nainumin ay gawa sa iba’t ibang uri ng mga prutas at butil atsadyang pampalasing. Ang kalasingan ni Noe matapos niyanginumin ang “alak” ay malamang na hindi sinadya.

Hindi rin natin tiyak kung ano ang nangyari sa Genesis 9:22nang si “Cham, na ama ni Canaan, ay nakakita ng kahubaran ngkaniyang ama” at kung bakit sa talata 25 ay isinumpa ni Noe siCanaan dahil dito. Naniniwala ang ilan na ang kasuotan dito ayhinubad dahil may espesyal na kahalagahan ito ukol sa relihiyonat maaaring sagisag ng priesthood ni Noe. Kung si Canaan mano si Cham ang nag-alis sa kasuotan, ang sumpa ay maaaringmay kaugnayan sa Abraham 1:26–27 kung saan mababasa natinna ang mga inapo ni Cham ay “isinumpa … nang nauukol saPagkasaserdote” (t. 26).

Idinagdag ni Propetang Joseph Smith: “Tinukoy ko ang sumpakay Cham sa pagtatawa kay Noe, na nalango sa alak, ngunithindi nanggugulo. Si Noe ay isang matuwid na tao, subalit umi-nom ng alak at nalasing; hindi siya tinalikuran ng Panginoonnang dahil dito, sapagkat nanatili sa kanya ang lahat ngkapangyarihan ng kanyang priesthood, at nang paratangan siyani Canaan, isinumpa niya ito gamit ang priesthood na taglayniya, at iginalang ng Panginoon ang kanyang salita, at angpriesthood na hawak niya noon, bagama’t siya ay lasing, at angsumpa ay nanatili sa mga inapo ni Canaan hanggang sa arawna ito” (History of the Church, 4:445–46).

Kapag hinangad nating kamtin o gamitin ang mga basbas ngpriesthood sa hindi tapat na paraan, tayo ay isusumpa, atmawawala sa atin ang mga pagkakataon, pagpapala, at kapang-yarihan. Halimbawa, ang mga taong nakakamtan ang priest-hood o mga ordenansa ng priesthood sa pamamagitan ng pagsi-sinungaling tungkol sa pagiging marapat nila ay hindi tatang-gapin ang mga pagpapala ng mga ordenansang iyon at sa halipay mawawala ang mga pagpapalang iyon. Hindi natin malilin-lang ang Panginoon.

23


Ano ang Iyong “Bahaghari”?

1. Ang Panginoon ay nagbigay kay Noeng tanda, o paalala, tungkol sa gina-wa niyang tipan. Nakatulong angtanda kay Noe na maalaala kunggaano siya kinaawaan ng Panginoon.Magsulat tungkol sa isang bagay nanagpapaalala sa iyo kung gaanokamaawain sa iyo ang Panginoon.

2. Paano makakatulad ng bahagharikay Noe noon ang sacrament sa atin?

Binanggit sa Genesis 10 ang mga pangalan ng mga inapo ngmga anak ni Noe sa loob ng ilang henerasyon: Japhet (ting-nan sa mga talata 2–6), Cham (tingnan sa mga talata 6–20),at Sem (tingnan sa mga talata 21–31). Pagkatapos ng kaba-natang ito, ang Biblia ay halos kuwento ng ilang inapo niSem. Ang salitang Semita—na karaniwang tumutukoy samga Judio—ay nangangahulugan na “inapo ni Sem.”

Nasubukan mo na bang makipag-usap sa isang taong ibaang gamit na wika? Ilang gawain ang matatapos kung lahatng estudyante sa isang paaralan ay magkakaiba ang wika athindi makapag-usap? Sinasabi sa atin ng Genesis 11 kungpaano at bakit magkakaiba ang wika natin sa mundo.


Betun (t. 3)—Sangkap natulad ng alkitran

Makasasawata (t. 6)—Makapipigil

Guluhin (mga talata 7, 9)—Lituhin, paghalu-haluin

Genesis 11

Ang Tore ng Babel

Genesis 10

Mga Inapo ni Noe

A

Genesis 11:10–32—Ang Talaangkanan niAbraham

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa kasunod na mga aktibidad (A–C) sa iyongpag-aaral ng Genesis 11:1–9.

Basahin at Paghambingin

1. Basahin ang Genesis 11:1–4 at ipaliwanag ang ginawa ng mgatao sa Sinar sa pagtatangkang marating ang langit.

2. Basahin ang Mga Gawa 4:12; 2 Nephi 9:41–43; Mosias 3:17;5:10–15 at isulat kung paano tayo nagkakaroon ng “isangngalan” (Genesis 11:4) na magpapapasok sa atin sa langit.

Gumawa ng Koneksyon sa Aklat ni Mormon

Basahin ang Genesis 11:5–9 upang malaman kung paano tumu-gon ang Panginoon sa pagtatangka ng mga tao na makagawang pangalan para sa kanilang sarili at ng isang tore na aabot salangit. Pagkatapos ay basahin ang Ether 1:33–43 at ibuod saiyong notbuk ang nangyari sa isang grupo ng mga tao sa pana-hong nabanggit sa Genesis.

Ano sa Palagay Mo?

Ipaliwanag kung paano sa palagay mo naging pagpapala samga tao ang mga ginawa ng Panginoon sa Genesis 11:1–9.

C

B

A

Noe

Sem

ThareIkapitong henerasyon na kaapu-apuhanni Noe (tingnan sa Genesis 11:10–26)

NachorNapangasawa si Milca(anak ni Haran; tingnan

sa Genesis 11:29)

Abram (Abraham)Napangasawa si Sarai(Sara, anak ni Haran;tingnan sa Genesis

11:29; 20:12)

Haran

Sarai(Sara)

IscahLot(tingnan sa Genesis 11:27–29)

Milca

24

Magiging mabuti ba ang mga tao kung nakatira sila samga tahanan kung saan hindi hinihikayat ang kabutihano kung saan inuusig sila ng sarili nilang mga magulangdahil sa pagiging mabuti o matuwid? Kung gayon, ano angdapat gawin ng mga taong iyon upang madaig ang masasa-mang impluwensya? Ang dakilang propetang si Abraham,na tinawag na “Kaibigan ng Dios” (Santiago 2:23), aylumaki sa gayong sitwasyon o kalagayan. Noong nabubu-hay pa siya nalampasan niya ang mga hamon na nakaharapniya sa kanyang kabataan at naging huwaran ng kabutihankaya ipinangako ng Diyos sa kanya na lahat ng tumatang-gap sa totoong ebanghelyo ay tatawaging kanyang mgaanak at na si Jesucristo ay isisilang bilang isa sa kanyangmga inapo. Sa iyong pagbabasa tungkol kay Abraham sasusunod na ilang kabanata ng Abraham at Genesis, hana-pin ang mga ginawa niya upang malampasan ang mgahamon sa buhay niya at maging isa sa mga pinakadakilangpropeta sa kasaysayan.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAbraham 1

Mga pagpapala ng mga ama(t. 2)—Mga ordenansa attipan ng priesthood

Kalinisan (t. 11)—Kadalisayan, pagsunod samga batas at kautusan ngseksuwal na kadalisayan

Anyo ng mga ito (t. 14)—Kung ano ang hitsura ng mga ito

Mga guhit (t. 14)—Mga isinu-lat at drowing

Napanatili (mga talata 22, 24)—Nagpatuloy

Patriyarka (mga talata 25–26)—Ama sa anak

Abraham 1

Hinangad ni Abraham ang Priesthood

Gaya ng nabanggit sa pambungad sa Genesis (tingnan sa “Angmga Aklat ng Genesis, Moises, at Abraham” sa p. 9), natanggapni Joseph Smith ang marami pang mga isinulat at itinuro ng pro-petang si Abraham sa pamamagitan ng pagsasalin ng ilang papy-rus na napasakanya habang naninirahan siya sa Kirtland, Ohio.Ang aklat ni Abraham ay hindi itinuturing na bahagi ngPagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia, ngunit tinutulungan tayong Abraham 1–2 na madagdagan ang ating pang-unawa sa mgapangyayaring inilarawan sa Genesis 12.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa kasunod na mga aktibidad (A–C) sa iyongpag-aaral ng Abraham 1.

Anong mga Pagpapala ang Hinahangad Mo?

1. Sinabi ni Elder Neal A. Maxwell, “Ang mapilit nating hanga-rin, sa paglipas ng panahon, ang siyang ating kahihinatnansa huli at matatanggap natin sa kawalang-hanggan” (saConference Report, Okt. 1996, 26; o Ensign, Nob. 1996, 21).Basahin ang Abraham 1:2–4 at ilista ang mga pagpapalang“hinangad” ni Abraham. Maaari mo ring markahan ang mgaito sa iyong mga banal na kasulatan.

2. Pumili sa listahang ito ng isang bagay na hinahangad o mini-mithi mo rin, at ipaliwanag kung bakit. Dapat mong mapan-sin na sa dulo ng talata 2 ay nalaman nating nakamtan niAbraham ang kanyang hinangad. Ang kanyang buhay ayhuwaran ng kung paano mo rin makakamtan ang hinangadniyang mga pagpapala.

Bakit Inuusig ang Mabubuting Tao?

1. Tukuyin ang mga dahilan kung bakit inusig si Abraham atang tatlong dalaga, at ihambing ang mga dahilang iyon sainiisip mong mga paraan kung bakit inuusig kung minsanang mabubuting tao.

2. Ipaliwanag kung bakit sa palagay mo sulit ang mamuhaynang matuwid kahit na ikaw ay uusigin.

Sumulat ng mga Talata Gamit ang SariliMong mga Salita

Isulat ang Abraham 1:18–19 sa sarili mong mga salita, na tinutu-koy ang ipinangako ng Panginoon kay Abraham gayundin angmga responsibilidad na natanggap ni Abraham.

Sa Abraham 1 mababasa mo ang tungkol sa hangarin niAbraham na makamtan ang ilang pagpapala mula saPanginoon at kung paano siya nagsimulang tumanggap ngang ilan sa mga pagpapalang iyon (tingnan lalo sa mgatalata 18–19). Sa Abraham 2 pinangakuan ng Panginoon siAbraham ng karagdagang mga pagpapala. Sa iyong pagba-basa, hanapin ang mga bagay na ginawa ni Abrahamupang ipakita ang kanyang katapatan at pagiging marapatsa pagtanggap ng gayong mga pangako mula sa Diyos.

Abraham 2

Tumanggap si Abraham ng mga Tipan mula sa Diyos

C

B

A

25

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAbraham 2

Abraham 2—Saan Nangyari ang KuwentoTungkol kay Abraham?Tingnan sa mapa 1 ng Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

Abraham 2:8–11—Ang Tipang AbrahamMaaaring mas marami ka pang mabasa tungkol sa TipangAbraham sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan sa ilalim ng“Tipang Abraham.” Marami ka pang pag-aaralan tungkolsa tipang Abraham sa Genesis 17.

Abraham 2:22–25—Siya ay Aking KapatidNagtataka ang ilang tao kung bakit tinawag ni Abraham si Saraina kanyang kapatid. Ang una at pinakamahalagang dahilan aysapagkat sinabi sa kanya ng Diyos na gawin iyon. Makabubutiring malaman na sa wikang Hebreo ay walang magkakahiwalayna salita para sa apong babae, apong lalaki, pinsan, pamangkin nababae, o pamangkin na lalaki. Ang pangkalahatang mga kataganganak na lalaki, anak na babae, kapatid na lalaki, at kapatid na babae anggamit noon sa mga ugnayan ng pamilya. Dahil si Sarai ay anak ngkapatid ni Abraham na si Haran, makikilala rin siya bilang kan-yang kapatid.

Tila kakatwa na para sa mga Egipcio ang pangangalunya sa isangbabaing may-asawa ay hindi tama, ngunit malinaw na walangproblema kung patayin nila ang isang lalaki upang mapangasawalamang ang asawa nito “nang ayon sa batas.” Mahalagang pansi-nin na kung sakaling namatay si Abraham sa panahong ito, maa-aring hindi sana natupad ang tipan sa kanya ng Panginoon.Kaya’t sinabi sa kanya ng Panginoon kung ano ang dapat niyangsabihin upang maligtas ang kanyang buhay at matupad ang tipan.


Paghahanap ng Katibayan

1. Basahin ang Abraham 2:1–17 at maghanap ng katibayan nananiwala at nagtiwala si Abraham sa Diyos. Ilista ang katiba-yan o ebidensyang ito sa iyong notbuk.

2. Magsulat tungkol sa inaakala mong matatagpuan ng isang taosa buhay mo na nagpapakita na sumusunod ka sa Diyos atnaniniwala at nagtitiwala ka sa kanya. Itala ang mga halimba-wa sa iyong buhay na katulad ng mga paraan ng pagpapakitani Abraham ng kanyang pananampalataya sa Diyos, o isipinang mga bagay sa iyong buhay na inasam mo na sana aykatulad ng halimbawa ng pananampalataya ni Abraham.

Gamitin ang Bawat Salita

Gamitin ang lahat ng sumusunod na salita upang makasulat ngisa o dalawang pangungusap na nagbubuod sa ipinangako ngPanginoon kay Abraham sa Abraham 2:8–11: pagpapalain, binhi,pangangaral, pagkasaserdote, ebanghelyo, ama, mga mag-anak, kaligtasan.

B

A

Humupa (t. 5)—Nagsimulangmatapos

Dalhin ang aking pangalan(t. 6) —Maging aking kinatawan(tulad ng isang misyonero),magpatotoo tungkol sa akin

Hindi masusukat (t. 9)—Higit kaysa kayang sukatin

Mga taong aming nahikayat(t. 15)—Mga taong nabinya-gan sa ebanghelyo

Muling isinasalaysay sa Genesis 12 ang ilan sa mga katuladna pangyayaring nabasa mo sa Abraham 1–2. Idinagdag ngGenesis 12 ang lugar kung saan nagtayo si Abraham ngisang altar o dambana at sinamba ang Panginoon (tingnansa Genesis 12:8) gayundin ang detalye tungkol sa nangyarinang magpunta si Abraham sa Egipto at sinabi kay Faraonna kapatid niya si Sarai (tingnan sa Genesis 12:14–20).

Mapapansin mo na sa aklat ng Genesis, si Abraham aytinawag na “Abram” at si Sara ay tinawag na “Sarai”hanggang sa kabanata 17. Kapag binasa mo ang Genesis 17marami ka pang malalaman kung bakit binago ang kani-lang mga pangalan.

Si Abraham ay lumaki sa isang pamilya kung saan inusigsiya ng kanyang ama sa pagiging tapat sa Diyos. Ang amani Lot (si Haran) ay namatay bago pa namatay ang lolo niLot (si Thare). Sina Abraham at Lot ay kapwa dumanas ngmga pagsubok. Matagal silang magkasama sa pag-alis mulasa Ur, at pagkatapos ay nagpunta sa Egipto, at sa huli aysa lupang pangako sa Canaan. Gayunman, medyo nagkaibaang takbo ng kanilang buhay. Maaaring magtaka tayo kungbakit naging magkaiba ang buhay nina Abraham at Lotsamantalang lumaki sila sa magkatulad na kalagayan. Sapagbabasa mo ng susunod na anim hanggang walong kaba-nata ng Genesis, hanapin ang mga desisyong ginawa ninaAbraham at Lot at kung paano sila naapektuhan ng mgadesisyong iyon sa paglipas ng panahon.



Tulungan ang Isang Kaibigan

Isulat kung paano mo magagamit ang kuwento nina Abrahamat Lot sa Genesis 13:5–13 upang tulungan ang isang kaibigan nalutasin ang kanyang problema sa pakikibagay o pakikisama saisang magulang o sa ibang miyembro ng pamilya.

A

Makayanan (t. 6)—Mapagkasya (dahil walangsapat na mapaglagyan)

Ipinamamanhik (t. 8)—Hinihiling

Niluwang-luwang (t. 17)—Lapad o kalaparan

Genesis 12–13

Huwag Magkaroon ng Pagtatalo

26

Hingin ang Tulong ng Bagong Tipan

Basahin ang Mga Hebreo 11:8, 10, 13–16 at sabihin kung anoang humikayat kay Abraham na lutasin ang kanyang problematulad ng ginawa niya sa kabanatang ito.

Mababasa natin sa Genesis 13:12 na “inilipat [ni Lot] angkaniyang tolda hanggang sa Sodoma.” Sa Genesis 14:12nalaman natin na siya ay “nananahan sa Sodoma.” Bunganito, siya ay naging bihag sa isang digmaan sa pagitan ngiba’t ibang hari ng lupain nang panahong iyon. Makikitanghindi apektado ng digmaan si Abraham hanggang sa mabi-hag si Lot. Ipinapaliwanag sa Genesis 14:1–12 kungpaanong bumuo ng alyansang militar ang iba’t ibang hariupang protektahan ang kanilang sarili at manalo sa mgadigmaan. Sa panahong ito, kapag may ginawang pabor angisang hari sa isa pang hari, naghihintay ito ng kabayaran.Habang binabasa mo ang Genesis 14:13–24, pansinin angginawa ni Abraham upang tulungan si Lot at kung ano angnadama ni Abraham tungkol sa pagtanggap ng karangalan,kapangyarihan, salapi, o pambobola ng mga taong maymakamundong kapangyarihan. Ihambing ang reaksiyon naito sa paraan ng pagtanggap at paggalang niya sa isanglalaking may makalangit na kapangyarihan at awtoridad.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A at pagkatapos ay gawin ang aktibidad B o C sa iyong pag-aaral ng Genesis 14:13–24.

Sino si Melquisedec?

Basahin sa Mga Pinili mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ngBiblia ang Genesis 14:25–40, sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan;Alma 13:14–19; Doktrina at mga Tipan 84:14; 107:1–4; 138:41.Ilarawan kung sino si Melquisedec at bakit sa palagay mo nag-bayad si Abraham ng mga ikapu sa kanya at tumanggap ngmga pagbabasbas mula sa kanya.

A

Sinaktan (t. 15)—Sinalakay onilusob

Mga pagaari (mga talata 16,21)—Mga bagay na nakuha onasamsam

Itinaas ang aking kamay(t. 22)—Gumawa ng pangakoo tipan

Panali ng pangyapak(t. 23)—Sintas ng sapatos

Genesis 14

Nakipagkita si Abraham kay Melquisedec

B Gumawa ng Sarili Mong Konklusiyon

Ang lungsod ng Sodoma ay kilala noon sa kayamanan at mara-ming makamundong kaaliwan at sa matinding kasamaan nito.Ano ang itinuro sa atin ng mga ikinilos ni Abraham tungo sahari ng Sodoma tungkol sa kanyang mga pinahahalagahan atkatapatan sa Diyos? Sa pagsagot mo sa tanong na iyan, isipinang napakinabangan sana ni Abraham mula sa hari ng Sodoma.Isipin din ang alituntuning matatagpuan sa Moroni 10:30.

Magdrowing

Magdrowing ng isang bagay na sumasagisag o sumisimbolo sakuwento ni Abraham sa Genesis 14:17–24.

Sa unang bahagi ng buhay ni Abraham, nangako angPanginoon sa kanya ng maraming bagay hinggil sa kan-yang inapo, kabilang ang pangako na sila ay magigingkasindami ng “alabok ng lupa” (Genesis 13:16). Nangmaganap na ang mga pangyayari sa Genesis 15, sinaAbraham at Sara ay wala pa ring mga anak. Sa kabanatangito, tinulungan ng Panginoon si Abraham na malaman naang kanyang mga pangako ay matutupad pa rin.


Magaari (t. 2)—Tagapaglingkod na namama-hala sa iba pang mga taga-paglingkod

Isang ipinanganak sa akingbahay (t. 3)—Isang taong isi-nilang sa isa sa aking mgatagapaglingkod

Dumalagang baka (t. 9)—Batang baka

Pumasa iyong mga magu-lang (t. 15)—Mamatay

Katampalasanan (t. 16)—Kasalanan

Genesis 15

Pinagtibay ang Isang Tipan

C

B

27

Genesis 15:6—Tulong mula sa Pagsasalin niJoseph SmithAng Mga Pinili mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia ngGenesis 15:9–12 sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan ay nagbibi-gay ng karagdagang tulong sa Genesis 15.

Genesis 15:9–17—Ano ang Ginagawa ni Abrahamsa mga Talatang Ito?Inilalarawan ng mga talatang ito sa Genesis 15 ang isang kauga-lian noong una sa Gitnang Silangan na paggawa o “paghati” ngisang tipan. Matapos hatiin ng taong nakikipagtipan ang hayop(o mga hayop) sa dalawa, lumalakad siya sa pagitan ng dala-wang piraso na para bang sinasabing, “Kung hindi ko tutuparinang aking tipan, nawa’y matulad ako sa hayop na ito.” Sa gani-tong sitwasyon, ang nagniningas na tanglaw o ilawan ay sagi-sag ng presensya ng Panginoon at nagbigay ng katiyakan kayAbraham na tutuparin ng Panginoon ang kanyang tipan.


Ipaliwanag ang Simbolismo

Markahan ang mga salita sa Genesis 15:1 na naglalarawan sasinabi ng Panginoon kung magiging ano siya para kay Abram.Isulat kung paano nakatulad ng Panginoon ang mga bagay naiyon para sa mga taong gumagawa at tumutupad ng kanilangmga tipan sa kanya.

Tapusin ang mga Pangungusap na Ito

1. Nag-alala si Abraham na … (tingnan sa mga talata 3, 7–8)

2. Muling binigyang-katiyakan ng Panginoon si Abraham sapamamagitan ng … (tingnan sa mga talata 1, 17)

Sa Genesis 15 mababasa natin ang tungkol sa mga agam-agam at alalahanin ni Abraham. Sa Genesis 16 may kauntitayong nalaman tungkol sa maaaring nadama ni Sara.Iniutos ng Panginoon kay Sara na ibigay si Agarkay Abraham para maging kanyang asawa at inutusansi Abraham na pakasalan si Agar (tingnan sa D at T132:34–35). Bagama't maaaring mahirap, nang gawin itoni Sara para kay Abraham, ipinakita nito kung gaano anghangarin ni Sara na sundin ang Panginoon at tuparin angkanyang mga tipan. Habang binabasa mo ang kabanatangito isipin kung ano kaya ang maaaring nadama ni Agar samaikling kuwentong ito.

Genesis 16

Pinakasalan ni Abraham si Agar

B

A



Pagkilala sa Pagmamahal ng Diyos

Sa gitna ng isang mahirap na pagsubok, natutuhan ni Agar angmga bagay na makatutulong sa ating lahat na tiisin ang mgapagsubok. Isulat ang natanim nang lubos sa isip mo sa Genesis16 na nagpapakita ng pagmamahal ng Diyos kay Agar at kungpaano tinanggap ni Agar ang kanyang pagmamahal.

Sa Genesis 17 muling pinagpala ng Diyos si Abraham atbinigyan siya ng karagdagang mga pangako hinggil sa mgapagpapalang matatanggap niya at ng kanyang mga inapo.Tulad ng ginagawa niya sa atin, nangako at pinagpala ngPanginoon si Abraham nang paunti-unti, na may karagda-gan sa bawat pagkakataon. Ang lahat ng pinagsama-samangpangako, pagpapala, at tipang ibinigay kay Abraham, ay tina-tawag na “tipang Abraham.” Sa pagbubuod ng mga pangakong tipang Abraham, sinabi ni Elder Russell M. Nelson:

“Ang tipan … ay tunay na napakahalaga. Ito ay naglalamanng ilang pangako:

“Ang angkan ni Abraham ay magiging napakarami, maykarapatan sa walang hanggang pagsulong at magtaglay ngpriesthood;

“Siya’y magiging ama ng maraming bansa;

“Si Cristo at ang mga hari ay magmumula sa angkan niAbraham;

“Ang ilang lupain ay mamanahin;

“Lahat ng mga bansa ng daigdig ay pagpapalain sa pamama-gitan ng kanyang binhi;

“Ang tipang iyon ay magpasawalang-hanggan—maging sa‘isang libong henerasyon’ ” (sa Conference Report, Abr. 1995,42; o Ensign, Mayo 1995, 33).

Ipinaliwanag ni Elder Bruce R. McConkie kung paano idi-nagdag ang mga pagpapala kay Abraham:

Genesis 17

Ang Tipang Abraham

A

Panginoong babae (t. 4, 8)—Babaing may alila

Sa iyong sinapupunan(t. 5)—Sa iyo

Niwalan ng kabuluhan (t. 5)—Inapi o minaliit, kinapootan

Pahinuhod ka sa kaniyangmga kamay (t. 9)—Magpakumbaba ka at gawinang anumang sabihin niya

28

“Unang natanggap ni Abraham ang ebanghelyo sa pamamagi-tan ng binyag (na siyang tipan ng kaligtasan); pagkatapos igi-nawad sa kanya ang mas mataas na priesthood, at pumasok siyasa selestiyal na kasal (na tipan ng kadakilaan), at dahil doon aynabigyang-katiyakan na magkakaroon siya ng walang-hanggangpag-unlad; sa huli ay tinanggap niya ang pangako na lahat ngmga pagpapalang ito ay ibibigay sa lahat ng kanyang mga inaposa lupa. (Abr. 2:6–11; D at T 132:29–50.) …

“… Ang mga bahagi niyon na nauukol sa pansariling kadakila-an at walang hanggang pag-unlad ay binabago sa bawat miyem-bro ng sambahayan ni Israel na pumapasok sa orden ng selesti-yal na kasal” (Mormon Doctrine, 13).

Dahil lahat ng miyembro ng Simbahan ay binhi o inapo niAbraham sa pamamagitan ng tipan, dapat nating isaalang-alangna mabuti ang mga tipang ginawa ng Panginoon kay Abrahamat tingnan kung paano naaangkop sa atin ang mga ito.


Genesis 17:9–14—PagtutuliAng sagisag o tanda ng tipang ginawa ng Diyos kay Abrahamay ang pagtutuli. Ang pagtutuli ay sagisag ng kalinisan saharap ng Diyos at masimbolong paalala rin ng mga pangakongginawa ng Panginoon kay Abraham hinggil sa kanyang mgainapo. Marami ka pang mababasa tungkol sa pagtutuli sa iyongGabay sa mga Banal na Kasulatan. Ang pagtutuli ay hindi na ipi-nag-uutos ngayon.


Tukuyin ang Iba’t Ibang Aspeto ng Tipan

Ang tipan ay isang kasunduan sa pagitan ng dalawang panigkung saan nangangako ang kapwa panig na gagawin ang parti-kular na mga bagay. Sa tipan ng ebanghelyo, ang Diyos angpalaging nagtatakda ng mga kondisyon, o kung ano ang kaila-ngang gawin at tanggapin bilang bahagi ng tipan, at pumapa-yag ang tao na sundin ang mga kondisyong iyon.

1. Ano ang ipinagawa ng Diyos kay Abraham sa pagtanggap ngtipang ito? (tingnan sa mga talata 1, 10).

2. Ano ang ipinangako ng Panginoon kay Abraham? (tingnan samga talata 2–8, 15–19). Tiyaking basahin ang lahat ng repe-rensya sa Pagsasalin ni Joseph Smith para sa mga talatang itosa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, at isama ang mga itobilang bahagi ng listahan.

3. Basahin ang Genesis 12:1–3; 13:14–16; 15:1–7; Abraham1:18–19; 2:9–11. Idagdag ang mga pangakong nabanggit salistahang sinimulan mo sa itaas.

A

Ikaw ay pararamihing mai-nam (t. 2)—Bibigyan ka ngmaraming inapo

Papanggagalingin sa iyo angmga bansa, at magbubuhat

sa iyo ang mga hari (t. 6)—Ang mga bansa at mga hari aymagmumula sa iyong LAHI

Isaayos ang Iba’t Ibang Aspeto

May apat na pangunahingkategoriya ang mga pagpapalasa tipang Abraham: lupain,inapo, pagkasaserdote atebanghelyo, at kaligtasan.Kunin ang listahang ginawamo sa aktibidad A at isaayosang mga ito batay sa kategori-ya. Kung sa palagay mo angisang pagpapala ay angkop samahigit isang kategoriya, ilistaito sa ilalim ng lahat ng ang-kop na mga kategoriya.

Ano ang Mayroon sa Pangalan?

Pansinin na binago ang mga pangalan nina Abraham at Sarabilang bahagi ng tipan (tingnan sa Genesis 17:4–8; 15–16). Isangtalababa sa mga banal na kasulatan ng LDS sa Ingles ang nagsa-saad na ang ibig sabihin ng Sara ay “prinsesa.”

1. Ano ang madarama mo sa pagtanggap ng pangalang tuladng natanggap ni Sara? Bakit?

2. Sa paanong paraan naging karagdagang patotoo ng mgapangako ng Diyos ang pangalan ni Sara? Kanino siya prinsesaat ano ang itinuturo niyan sa atin sa maaari niyang marating?

3. Dahil ang mga miyembro ng Simbahan ay mga anak ninaAbraham at Sara, ano ang malalaman natin tungkol sa atingsarili mula sa mga pangalang ibinigay ng Diyos sa dakilangmag-asawang ito?

4. Sa paanong paraan nagkaroon ng bahagi ang pagtanggap ngpangalan sa mga tipang ginagawa natin ngayon sa Panginoonupang maging kanyang mga tao? (tingnan sa 2 Nephi 31:13,17–20; Mosias 18:8–10; Moroni 4:1–3).

5. Ano ang bagong pangalan na natatanggap natin kapag nabin-yagan tayo at nakibahagi ng sacrament? Ano sa palagay moang kahalagahan ng pagtataglay natin sa ating sarili ngpangalang iyon?

Sa Genesis 17 nangako angPanginoon kay Abraham namagsisilang ng anak na lalakisi Sara. Nababasa natinang naging reaksiyon niAbraham sa pangakong iyan.Sa Genesis 18 nalaman natin

ang naging reaksiyon ni Sara nang malaman niya angtungkol sa pangako ring ito.

Genesis 18

“May Anomang Bagay KayangNapakahirap sa Panginoon?”

C

Ang Tipang Abraham

Lupain | Inapo

|Pagkasaserdote| Kaligtasan[Priesthood] at

|ebanghelyo

B

29


Genesis 18:1–22—Sino ang Dumalaw kay Abraham?Isinasaad sa Genesis 18:1 na nagpakita ang Panginoon kayAbraham. Hindi ito nangangahulugan na ang Panginoon ayisa sa tatlong lalaking dumalaw sa kanya. Nakasaad din saPagsasalin ni Joseph Smith na ang tatlong lalaking ito ay mgalalaking banal na mayhawak ng priesthood at opisyal na mgakinatawan ng Panginoon.

Genesis 18:20—Ang mga Kasalanan ng Sodomaat GomorraKapag binasa natin ang Genesis 19 malalaman natin na imorali-dad ang isa sa mabibigat na kasalanan ng mga lungsod na ito.Ipinauunawa sa atin ng Ezekiel 16:48–50 na ang mga mamama-yan ng Sodoma at Gomorra ay mga palalo, ayaw pangalagaanang mahihirap at nangangailangan, at mga tamad.

Genesis 18:23–33—Ang Masasama ay MaaaringMaligtas Dahil sa Mabubuting TaoBasahin ang Alma 10:20–23 upang malaman pa ang tungkol saprinsipyo ng pagliligtas sa masasama.


Sagutin ang Tanong ng Panginoon

1. Pansinin na hindi nasagot ang tanong sa Genesis 18:14.Tingnan sa Lucas 1:37 ang sagot at pagkatapos ay ipaliwanagang sagot.

2. Isulat ang tungkol sa isang karanasan mo o ng isang kakilalamo na nagpapakita na “[walang bagay na] napakahirap saPanginoon” (t. 14).

Piliin ang Pinakamainam na mga Salita

Pagkatapos basahin ang Genesis 18:16–33, pag-isipan ang natu-tuhan mo tungkol sa pagkatao ni Abraham at sa pagkatao ng

B

A

Huwag lagpasan (t. 3)—Huwag iwanan

Magsipagtuloy (t. 5)—Umalis

Tapayin (t. 6)—Ihanda paraihurno

Ganitong panahon ng taongdarating, tadhanang panahon(mga talata 10, 14)—Sa pana-hon ng paglilihi

Tinigilan na si Sara ng kau-galian ng mga babae (t. 11)—Masyado nang matanda siSara para magkaanak

Panginoon (t. 12)—Asawanglalaki

Gumawa ng kabanalan atkahatulan (t. 19)—Mamuhaynang matuwid at tulunganang iba

Sigaw (t. 20)—Ang sinasabitungkol sa kasalanan at kasa-maan

Napakalubha (t. 20)—Napakabigat

Tingnan kung ginawa ngaang ayon sa sigaw na duma-rating (t. 21)—Alamin kungginawa nga ng mga tao angmga bagay na sinabi nilangginawa nila

Malayo nawa sa iyo ang pag-gawa ng ganito (t. 25)—Hindiganyan karaniwang ginagawaang mga bagay-bagay

Alabok at abo (t. 27)—Walangkabuluhan kung ikukumparasa Diyos

Diyos. Pumili ng dalawang salita mula sa talatang ito na inaaka-la mong pinakamainam na naglalarawan kay Abraham at dala-wang salita na inaakala mong pinakamainam na naglalarawansa katangian ng Diyos.

Nakasaad sa Genesis 14:12 na si Lot ay “nananahan saSodoma.” Sa Genesis 18 nakituloy ang mga sugo ng Diyoskay Abraham nang papunta sila sa Sodoma at Gomorra, atnapag-alaman ni Abraham ang tungkol sa plano ng Diyosna wasakin ang Sodoma at Gomorra. Ikinukuwento saGenesis 19 ang nangyari nang dumating ang mga sugoupang tulungan si Lot at ang kanyang pamilya sa paglisansa Sodoma at Gomorra bago ito wasakin.

Bagama't nakatakas si Lot bago winasak ang Sodoma atGomorra, ang ilan sa kanyang mga kapamilya ay nasanayna sa masasamang gawain ng Sodoma at Gomorra. Nilipolsila dahil ayaw nilang sundin ang payo na lumikas.

Sa Genesis 20 muling sinabi ng Diyos kay Abraham na ilig-tas ang kanyang buhay sa pamamagitan ng pagsasabingkapatid niya si Sara. Bunga nito, natulungan ng Panginoonang isang lalaki, si Abimelech, at ang kanyang pamilya namaunawaan na si Abraham ay isang propeta. Ang mgamiyembro ng pamilya ni Abimelech ay pinagpala dahil nani-wala sila na si Abraham ay tao ng Diyos at isang propeta.

Kung minsan sinusubukan ang ating pagtitiis at pana-nampalataya sa paghahangad natin ng katuparan ng mgapangako ng Panginoon. Nasa Genesis 21 ang kuwento kungpaanong natupad ang pangako ng Diyos kina Abraham atSara na siya ay magsisilang ng anak na lalaki. Ang mgakaganapan sa Genesis 21 ay nangyari noong si Abraham ayisandaang taong gulang at si Sara ay siyamnapung taonggulang. May pag-aalinlangan pa ba na ang pagsilang ngkanilang anak ay isang himala at pagpapala mula sa Diyos?

Genesis 20–21

Isang Pangakong Natupad

Genesis 19

Sodoma at Gomorra

30



Sumulat ng Liham

Isipin na kunwari ay ikaw ang nasa sitwasyon ni Abraham o niSara at sulatan ang isang kaibigan, na ikinukuwento ang pagsi-lang ni Isaac. Isama ang mga detalye ng kuwento simula nangisipin ni Sara na hindi na siya magkakaanak at ilarawan kungano ang maaari mong madama sa bawat bahagi ng kuwento.

Kung hihilingin ng Panginoon na isuko o talikuran mo angisang bagay, ano kaya ang pinakamahirap isuko para sa iyo?Gagawin mo ba ito? Bakit? Ikinukuwento sa Genesis 22 angisa sa mga pinakamalaking pagsubok na ibinigay ng Diyossa tao. Bago basahin ang kabanata 22, basahin ang sinabi ngPanginoon sa mga miyembro ng Simbahan sa Doktrina atmga Tipan 101:4–5. Habang binabasa mo ang Genesis 22,ilagay ang iyong sarili sa katayuan ni Abraham o ni Isaac atpag-isipan kung ano ang maaaring isipin mo sa bawat yugtosa kuwento.


Genesis 22—Bakit Hiniling ng Panginoon kayAbraham na Ialay si Isaac?“Bakit hiniling ng Panginoon ang gayon kay Abraham? Dahil,nalalaman ang mangyayari sa kanya sa hinaharap at na siya

Natatakot (t. 12)—Gumagalang, nagmamahal,at may respeto

Dawag (t. 13)—Palumpong,malalagong halaman

Kakamtin ang pintuang-bayan ng (t. 17)—Magkakaroon ng kapangyari-han sa

Genesis 22

Ang Pag-aalay kay Isaac

A

Dumalaw (t. 1)—Pinagpala obinasbasan

Inihiwalay sa suso (t. 8)—Hindi na pinasuso ng gatasng ina

Hilagpos ng pana (t. 16)—Ang distansya ng pagtudlang pana ng isang tao

Naano (t. 17)—Ano ang pro-blema

Mamamana (t. 20)—Taongmay dalang busog at palaso

ay magiging ama ng napakaraming mga inapo, determinadosiyang subukin ito. Hindi ito ginawa ng Diyos para sa Kanyangsariling kapakanan; dahil alam na Niya noon pa man kung anoang gagawin ni Abraham; ngunit ang layunin ay ikintal kayAbraham ang isang aral, at upang makamit niya ang kaalaman nahindi niya makakamtan sa ibang paraan. Iyan ang dahilan kungbakit sinusubok tayong lahat ng Diyos. Hindi ito para sa Kanyangsariling kaalaman; dahil alam Niya ang lahat ng bagay noon paman. Alam Niya ang buong buhay ninyo at lahat ng ginagawaninyo. Ngunit sinusubok Niya tayo para sa ating ikabubuti,upang makilala natin ang ating sarili. … Isinailalim Niya siAbraham sa pagsubok na ito dahil layon Niyang bigyan siya ngkaluwalhatian, kadakilaan, at karangalan; layon Niyang gawinitong isang hari at saserdote, upang bahaginan ito ng Kanyangkaluwalhatian, kapangyarihan at kapamahalaan” (George Q.Cannon, sa Conference Report, Abr. 1899, 66).

Iniakma ni Elder Neal A. Maxwell ang mga katotohanang ito saatin nang sabihin niyang ang buhay natin ay “hindi maaaringkapwa puno ng pananampalataya at walang hirap. …

“Dahil dito, paano natin maiisip na magiging madali ang buhay,na parang sinasabing, Panginoon, pahingi po ng karanasan,ngunit huwag ng pighati, lungkot, pait, oposisyon, pagtataksil,at lalong huwag po Ninyo akong pabayaan. Ilayo po ninyo,Panginoon, ang lahat ng karanasang humubog sa Inyo! At hayaanakong lumapit at manirahan sa Inyong piling at makibahagi saInyong galak!” (sa Conference Report, Abr. 1991, 117; o Ensign,Mayo 1991, 88).

Iminungkahi ni Propetang Joseph Smith na sakripisyo ang isa samga paraan na magkakaroon tayo ng mas malaking pananampa-lataya. Halimbawa, gaano kaya lalago ang inyong pananampala-taya sa Diyos kung naranasan ninyo ang tulad ng naranasan niAbraham? Hindi sana lumago ang kanyang pananampalatayakung tumanggi siyang ialay ang handog na ipinag-utos ng Diyos.Sinabi ni Joseph Smith, “Ang isang relihiyon na hindi nangangai-langan ng pagsasakripisyo ng lahat ng bagay ay hindi kailanmanmagkakaroon ng sapat na kapangyarihang lumikha ng pananam-palatayang kailangan tungo sa buhay at kaligtasan” (Lectures onFaith [1985], 69).

Ang Jerusalem Noong Panahon ni Jesus

Pagpapako sa krusng TagapagligtasBurol ng Golgota

Templo niSalomon

Mount of Olives

Bundok ng mga Oliboat Bundok ng Moria

Jehovah-jireh

Getsemani

Daan patungo sa Betlehemat Hebron Daan patungo sa Dagat na

Alat [Patay na Dagat]

Daan patungo sa Betania at JericoL

La

mb

ak

ng

Ci

dr

on

31

Genesis 22:14—Saan Naroon ang Jehova-jireh atAno ang Ibig Sabihin ng Pangalan Nito?Ang lugar na pinagtayuan ni Abraham ng altar na pag-aalayanng handog ay tinawag niyang “Jehova-jireh,” na isang propesi-ya na ang Panginoon ay makikita sa bundok ding ito kalaunan.Karaniwang tinatawag na Bundok ng Moria (tingnan sa Genesis22:2), dito rin sa grupong ito ng mga burol itinayo ang Temploni Salomon at Ipinako sa Krus ang Tagapagligtas.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang tatlo sa sumusunod na mga aktibidad (A–E) saiyong pag-aaral ng Genesis 22.

Isang Halimbawa ni Cristo

1. Basahin ang Jacob 4:3–5 at ipaliwanag ang natutuhan natinsa kuwento tungkol kina Abraham at Isaac.

2. Ilista ang mga detalyeng kuwento tungkolkina Abraham at Isaachangga't kaya mo nanagtuturo sa atin tung-kol sa Pagbabayad-salani Jesucristo. Maaarimong ayusin angimpormasyon sa isangtsart tulad ng ipinakita.

Hanapin at Itala ang mga Halimbawa

1. Gumawa ng listahan ng lahat ng katibayang makikita mo saGenesis 22:1–14 na nagpapakita ng pagsunod, katapatan, atdedikasyon ni Abraham sa Diyos.

2. Pumili ng isang aytem sa iyong listahan na labis mong hina-hangaan at isulat kung paano mo ito maipamumuhay.

Pagnilayin at Isulat ang Tungkol sa Pag-aalay ng Handog

1. Bakit sa palagay mo handa si Abraham na ialay ang kanyanganak bilang handog?

2. Ano ang hinihiling ng Panginoon na ialay mo bilang handog?(tingnan sa 3 Nephi 9:19–20).

3. Bakit magiging handa ang isang tao na mag-alay ng mgahandog sa Diyos?

C

B

Ang Pag-aalayng Anak ng Diyos

Abrahamat Isaac

A

Habang pinag-iisipan mo ang mga sagot mo sa mga tanong naito, isaalang-alang ang turong ito ni Propetang Joseph Smith:“Ang pag-aalay ng isang tao ng lahat-lahat niya, ang kanyangpagkatao at reputasyon, kanyang dangal, at katanyagan, kan-yang mabuting pangalan sa mga tao, kanyang mga bahay, kan-yang mga lupain, kanyang mga kapatid, kanyang asawa at mgaanak, at maging ang kanyang sariling buhay … ay nangangaila-ngan ng higit pa sa paniniwala lamang … na ginagawa niyaang kalooban ng Diyos; kundi aktuwal na kaalaman, batid nakapag natapos na ang mga pagdurusang ito, siya ay papasok sawalang hanggang kapahingahan, at makikibahagi sa kaluwalha-tian ng Diyos” (Lectures on Faith, 68; tingnan din sa mga turo niPablo sa Mga Hebreo 11:17–19).

Paghambingin ang mga Pangako

Basahin ang mga pangako ng Diyos kay Abraham sa Genesis12:2–3; 13:14–16; 15:5; 17:2, 4, 7. Ihambing ang mga ito sa ipina-ngako ng Diyos kay Abraham sa Genesis 22:15–18. Sa paanongparaan magkapareho o magkaiba ang mga ito?

Pagnilayin at Isulat Kung PaanoNakapagpapalakas ng Ating Pananampalataya ang Pagsubok at Mahihirap na Karanasan

Paano nakapagpapalakas ng ating pananampalataya kay Cristoang mga pagsubok na tulad ng kina Abraham at Isaac? Ang ilansa mga ideyang nasa bahaging “Pag-unawa sa mga Banal naKasulatan” sa pahina 31 ay maaaring makatulong sa iyo sapagsagot.

Mababasa natin sa Genesis 23 na namatay si Sara. Si Saraang kauna-unahan sa pamilya ni Abraham na inilibing salupaing ipinangako sa kanya ng Diyos.

Pag-aaral ng mga Banal naKasulatan

Ipakilala si Abraham

Isipin kunwari na ikaw ang nangangasiwa sa isang miting at siAbraham ang tampok na tagapagsalita. Isulat kung paano mosiya ipakikilala, at isama ang inaakala mong pinakamahalaga atkahanga-hangang mga detalye tungkol sa kanyang buhay.

Genesis 24

Isang Asawa para kay Isaac

A

Genesis 23

Namatay si Sara

E

D

32

Ano sa palagay mo ang pinakamahahalagang katangian nadapat isaalang-alang sa pagpili ng mapapangasawa? Sinoang pagkakatiwalaan mong pumili ng mapapangasawa mo?

Sinabi ni Pangulong Spencer W. Kimball: “Ang nag-iisa atpinakamalaking bagay na makakaapekto sa maaari mongmarating balang-araw, sa iyong gawain, iyong pag-uugali,iyong kahihinatnan sa bandang huli … ay ang isang desis-yong gagawin mo … kapag hiniling mo sa taong iyon namakasama mo siya habambuhay. Iyan ang pinakamahala-gang desisyon sa buong buhay mo! Hindi kung saan kamag-aaral, o ano ang pag-aaralan mo, o ano ang kursongkukunin mo, o paano ka kikita. Ang mga ito, bagama'tmahalaga, ay kaugnay lamang at hindi maihahambing samahalagang desisyon na gagawin mo kapag hiniling mo nasa isang tao na makasama mo siya nang walang hanggan”(The Teachings of Spencer W. Kimball, Edward L.Kimball, ed. [1982], 301).

Ang pagpili ng mapapangasawa ay mahalaga sa bawat isa,ngunit lalo na sa mga naghahangad ng mga pagpapala ngtipang Abraham, na kinabibilangan ng pangako ng isangwalang hanggang pamilya. Kung tinatanggap at tinutu-pad ng mag-asawa ang tipang Abraham, na lubusangnatatanggap sa templo, mapapasakanila ang pagpapala ngwalang hanggang pamilya. Sa iyong pagbabasa, pansininang ginawang pagsisikap upang makapag-asawa si Isaacsa loob ng tipan at kung paano tumulong ang Panginoonsa proseso. Isaisip ang gagawin mong pagsisikap upangmakapag-asawa sa loob ng tipan at kung paano ka matutu-lungan ng Panginoon.



Anong Uri ng Tao ang Gusto MongMapangasawa?

1. Gumawa ng listahan ng nalaman mo tungkol kay Rebecamula sa Genesis 24 na inaakala mong dahilan ng pagigingmabuting asawa niya para kay Isaac.

2. Magsulat tungkol sa isang aytem na nasa iyong listahan nanais mong taglayin ng iyong asawa at ipaliwanag kung bakit.

A

Sumpa (mga talata 8, 41)—Kautusan at pangako

Inuman (t. 20)—Lalagyan nginumin ng mga hayop

Kinalagan (t. 32)—Inalisanng pasan

Uusisain sa kaniyang bibig(t. 57)—Tatanungin siya at

hahayaan siyang sumagotpara sa kanyang sarili

Lambong (t. 65)—Telang pan-takip ng mukha, tradisyonalna kasuotan ng mga babaingwalang-asawa sa lipunang ito

Sinasabi sa atin sa Genesis 25 na nang mamatay si Sara,nag-asawang muli si Abraham at nagkaroon pa ng mgaanak. Sinasabi rin sa atin ng kabanatang ito ang tungkolsa kanyang kamatayan at libing. Ibinigay ang isangmaikling listahan ng mga inapo ni Ismael, at pagkataposay nagtuon ang kabanata sa kuwento ng pagsilang ninaEsau at Jacob, ang kambal na anak nina Isaac at Rebeca.Ang kuwento nina Esau at Jacob ay pumukaw ng maha-halagang bagay na dapat itanong ng bawat isa sa atingsarili: Ano ang pakiramdam ko tungkol sa pagsilang kosa tipang Abraham bilang aking mana? Gaano ko pinaha-halagahan ang tipang iyan?


Genesis 25:30–34—Ipinagbili ni Esau angKanyang PagkapanganaySa kultura ng panahong ito, ang panganay na anak na lalaki aytumatanggap ng “karapatan ng pagkapanganay,” na kinabibila-ngan ng karapatang mamuno sa pamilya at manahin ang dala-wang bahagi ng ari-arian at lupain ng kanyang ama kapagnamatay na ang kanyang ama. Sa gayon mapangangalagaanng anak na may karapatan sa pagkapanganay ang iba pangmiyembro ng pamilya, pati na ang balo ng kanyang ama. Angpaghahayag na natanggap ni Rebeca tungkol sa dalawaniyang anak ay nakapaghanda marahil sa kanya upang mauna-waan na ang kaugaliang ito ay hindi aangkop sa kanilangpamilya. Ang pagtanggap ng karapatan ng pagkapanganay satipan ay hindi dumating nang dahil sa panganay ka o naunakang isinilang kundi dahil sa kabutihan. Ang kuwento saGenesis 25:29–34 ay makatutulong upang makita natin kungbakit sinabihan si Rebeca na asahang ang nakababata angtatanggap ng karapatan ng pagkapanganay. Binabatikos ngilang tao si Jacob sa “pagsasamantala” sa kanyang kapatid;gayunman, hindi natin alam ang buong kuwento. Ipinapakita sakuwento kung gaano kaliit ang pagpapahalaga ni Esau sa kara-patan ng pagkapanganay at sa mga pagpapala ng pagigingpanganay na anak na lalaki sa pinagtipanang lipi ni Abraham atipinakita na hinangad ni Jacob ang mga pagpapalang iyon.

Kung ganito’y bakit (t. 22)—Bakit nangyayari ito

Papaghihiwalayin mula saiyong tiyan (t. 23)—Isisilang

Maliksi (t. 27)—Napakahusay

Pinangangasuhan (t. 28)—Karne mula sa mga hayop nanahuhuli ni Esau

Nanglalambot (mga talata29–30)—Pagod at gutom

Genesis 25

Ano ang Kahalagahan ng Tipan?

33


Paano Ito Nangyayari Ngayon?

Ipinagpalit ni Esau ang isang bagay na magkakaroon ng mala-king kahalagahan sa kanya sa hinaharap (ang kanyang pagka-panganay), sa isang bagay na hindi gaanong mahalaga nakaagad makukuha at mabibigyang-kasiyahan ang kagyat napita o pagnanasa (pagkagutom). Magsulat tungkol sa mga para-an na nakikita mong ipinagpapalit ng mga tao ngayon angwalang hanggang mga pagkakataon at pagpapala sa isangbagay na makamundo o nagbibigay-kasiyahan sa pagnanasa.

Sa Genesis 26 mababasa natin kung paano pinaunlad ngPanginoon si Isaac at pinanibago sa kanya ang tipangAbraham (tingnan sa mga talata 3–5, 23–25). Sinasabi rin sakabanata 26 ang iba pang mga naging karanasan ni Isaac nakatulad ng nangyari sa kanyang amang si Abraham (tingnansa mga talata 6–11, 19–22, 26–31). Nakasaad sa mga hulingtalata ng kabanata kung paano nagpasiya si Esau na mag-asawa sa labas ng tipan at kung paano ikinalungkot ninaIsaac at Rebeca ang desisyong iyon.

Iniisip ng ilang tao na matatanggap nila ang mga pagpapalanang hindi sumusunod sa mga kautusang may kaugnayan samga pagpapalang iyon. Nagkakamali sila (tingnan sa D at T130:20–21). Mababasa natin sa Genesis 25:29–34 kung paanomas pinahalagahan ni Esau ang pagbibigay-kasiyahan sa kan-yang kagyat na pagnanasa kaysa mga responsibilidad at pag-papala ng pagiging panganay na anak sa loob ng tipan.Muling ipinakita sa Genesis 26:34–35 kung gaano kaliit angpagpapahalagang ibinigay ni Esau sa tipan nang pumili siyang mapangangasawa sa labas ng tipan. Ang pagkaalam sadalawang bagay na ito tungkol kay Esau ay makatutulong sapag-unawa sa nangyari sa Genesis 27. Dapat nating matantona si Esau ay hindi naging karapat-dapat sa mga pagpapa-lang ninais ni Isaac na ibigay sa kanya.

Dapat mo ring mapansin na ang mga pagpapalang ipinanga-ko kay Jacob sa Genesis 27 ay may kundisyon—ibig sabihinipinangako lamang ang mga ito kay Jacob kung mamumuhaysiya nang tapat sa tipan. Hindi basta na lamang darating angmga pagpapala. Habang patuloy mong binabasa ang Genesis28–35, hanapin kung ano ang ginawa ni Jacob upang mati-yak na matutupad ang ipinangakong mga pagpapala.

Genesis 26–27

Natanggap ni Jacob ang mgaPagpapala ng Tipan

A


Genesis 27—Ninakaw na Pagpapala?Kahit inakala ni Isaac na binabasbasan niya si Esau, nang matan-to niyang si Jacob ang binasbasan niya hindi niya binago angbasbas o isinumpa si Jacob (tingnan sa Genesis 27:33). Malinawna natanto ni Isaac na binigyang-inspirasyon siya ng Panginoonna basbasan ang tamang tao. Tinutulungan tayo ng kuwentotungkol kina Jacob at Isaac na matanto na binibigyang-inspirasyon ng Panginoon ang kanyang mga tagapaglingkodupang isakatuparan ang kanyang kagustuhan sa kabila ngkanilang mga kahinaan o kakulangan ng kaalaman sa isangsitwasyon.

Ipinangako kay Jacob ang mga pagpapala nang maganap angmga pangyayari sa Genesis 27, ngunit ang mga pagpapalangiyon ay hindi natupad hanggang sa maging masunurin siya samga kautusan na nagtulot sa mga pagpapalang iyon na duma-ting sa kanyang buhay.


Payuhan si Esau

Kunwari ay kaibigan ka ni Esau at may pagkakataon kangmakausap siya pagkatapos ng mga pangyayari sa Genesis 27.Iniisip ang mga natutuhan mo sa Genesis 25–27, tulungan siEsau na maunawaan kung bakit tinanggap ni Jacob ang mgapagpapala ng tipan at magmungkahi ng dapat gawin ni Esau.

Sa Genesis 27 binasbasan ni Isaac si Jacob na siya ay magi-ging masagana at mamumuno sa kanyang nakatatandangkapatid na si Esau. Gayunman ang pinakamalaking mga pag-papalang makakamtan ni Jacob ay ang mga pagpapala ngtipan na ibinigay sa kanyang lolo na si Abraham at sa kan-yang amang si Isaac. Sa Genesis 28 marami pang itinuro angPanginoon kay Jacob tungkol sa tipan at mga pagpapala nito.

Genesis 28

Ang Banal na Karanasan ni Jacob

A

Ipinamamanhik (t. 19)—Hinihiling

Taba (mga talata 28, 39)—Kaunlaran

Kinandili (t. 37)—Pinagpala

Nakalaya (t. 40)—Ang pagka-kataong mapatatag ang sarilisa lupain

Papagpagin mo sa iyong leegang pamatok niya (t. 40)—Hindi na maging kanyangalipin

Inaakala (t. 42)—Pinaplano

34


Genesis 28:10–28—Si Jacob sa BetelHindi natin tiyak kung ano ang hitsura ng hagdan sa panaginip niJacob. Sa anumang paraan, ang hagdan ay simbolo ng “pag-akyat”sa langit sa pamamagitan ng paraang inilaan ng Diyos at pinanga-siwaan ng kanyang mga tagapaglingkod (ang mga anghel).

Itinuro ni Elder Marion G. Romney na ang mga baitang sa hag-dan ay sagisag ng ginawa nating mga tipan sa Diyos na naglala-pit sa atin sa kanya. Sinabi din niya na, “Ang mga templo saating lahat ay tulad ng Betel noon kay Jacob” (“Temples—TheGates to Heaven,” Ensign, Mar. 1971, 16). Ang mga templo ay“mga bundok ng Panginoon” kung saan tayo nagpupunta upangiangat ang ating sarili mula sa mga bagay ng mga mundong ito,mas mapalapit sa Diyos at sa langit, at matutuhan kung paanomakapapasok sa kanyang kinaroroonan sa kawalang-hanggan.Ang mga ordenansang natatanggap natin sa loob ng templo aymahalaga sa ating kadakilaan; dahil dito, ang templo ang “pasu-kan” tungo sa Diyos at sa buhay na walang hanggan.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang isa sa kasunod na mga aktibidad (A–B) sa pag-aaralmo ng Genesis 28.

Tukuyin ang mga Pangako

Sa Genesis 28ipinangako niIsaac kay Jacobang ilang pagpa-pala, angPanginoon aynangako kayJacob ng ilangpagpapala, atnangako si Jacobsa Panginoon na

tiyak niyang gagawin ang mga bagay na ito. Tukuyin ang mgapangako sa kabanatang ito at ilagay ang mga ito sa isang tsartna katulad ng ipinakita.

Si Jacob aynangako saPanginoon

(tingnan sa mga

talata 20–22)

Ang Panginoonay nangakokay Jacob

(tingnan sa mga

talata 13–15)

Si Isaac aynangako

kay Jacob (tingnan sa

mga talata 3–4)

A

Iingatan (t. 15)—Babantayanat pagpapalain

Kakilakilabot (t. 17)—Banal

Pinakaalaala (mga talata 18,22)—Altar

Idrowing ang Iyong Hagdan Paakyat saLangit

1. Magdrowing ng isang hagdan (kahit aling estilo na ipinakitasa itaas) sa iyong notbuk. Isulat sa mga baitang ang mgaordenansang kailangan mong tanggapin at mga tipang kaila-ngan mong gawin sa Diyos upang makamtan ang buhay nawalang hanggan.

2. Ipakita ang iyong drowing sa iyong mga magulang o sa mgalider ng Simbahan upang malaman kung mayroon kangnakalimutan.

3. Isulat kung ano ang ginagawa mo sa iyong buhay ngayonupang makamtan ang mga tipang ito, o ano ang ginagawamo upang maging karapat-dapat sa mga pagpapala ng mgatipan na ginawa mo na.

Mababasa mo sa Genesis 32 kung paano ginawang Israelng Panginoon ang pangalan ni Jacob. Madalas natingbanggitin sa Simbahan ang “labindalawang lipi ng Israel,”na tumutukoy sa labindalawang anak na lalaki ni Jacob(Israel) at ang kanilang mga inapo. Nakasaad sa Genesis29–30 ang kuwento ng pag-aasawa ni Jacob at ang pagsilangng labing-isa sa kanyang labindalawang anak na lalaki.


Maaga (t. 7)—Katanghaliang-tapat

Dumoon (t. 14)—Tumira

Sumiping sa kanya (t. 21)—Maging kanyang asawa (literalna pumasok sa kanyang toldaat mamuhay na kasama niya)

Tapusin ang kanyang sang-linggo (mga talata 27–28)—Manatiling kasal sa kanya at

maghintay hanggang sa mata-pos ang isang linggong pagdi-riwang ng kasal bago gawinang ibang bagay

Binuksan ang kaniyangbahay-bata (t. 31)—Biniyayaan siyang magkaa-nak

Hindi na manganak (t. 35)—Hindi na muling nagkaanak

Genesis 29

Ang mga Anak ni Jacob, Bahagi 1

B

35

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angGenesis 29.

Ilagay ang Iyong Sarili sa KanilangKatayuan

Kunwari ay ikaw si Jacob, Lea, o Raquel. Sumulat sa isangmalapit na kaibigan o kapamilya na nakatira sa ibang lugar atilarawan ang kuwento mula sa Genesis 29 na para bang ikawang taong iyon.

Ano ang Katumbas ng Mabuting Pag-aasawa?

1. Noong unang panahon,nagbabayad ang lalakisa ama ng babae sakarapatang mapanga-sawa ang kanyanganak na babae. Dahilkakaunti lang o walangari-arian si Jacob, anoang ginawa niya upangbayaran ang karapa-tang mapangasawasina Lea at Raquel?

2. Ipaliwanag kung bakit handa kang gawin o

hindi gawin ang ginawa ni Jacob upang mapangasawa angisang tao.

3. Isulat kung ano sa palagay mo ang “katumbas” ng mabutingpag-aasawa sa kawalang-hanggan ngayon.

Genesis 30

Ang mga Anak ni Jacob, Bahagi 2

B

A

Terah

AbrahamNahor Haran

Lot Milcah Sarai IscahIsaacBethuel

Laban Rebekah Jacob

Leah Rachel


Genesis 30:25–43—Ginawang Masagana si JacobSa Genesis 30 mababasa natin na hinangad ni Jacob na bumaliksa lupain ng kanyang ama. Tinanong niya kay Laban kung maa-ari niyang dalhin ang mga bagay na nakamtan niya sa pamama-gitan ng kanyang paggawa. Sa mahimalang paraan, pinaunladng Panginoon si Jacob upang mas marami ang mapasakanyakaysa handang ibigay ni Laban sa kanya.


Ang mga Anak ni Jacob

Gumawa ng tsart ng mga anak na lalaki ni Jacob na katulad ngnasa ibaba. Kakailanganin mo ring tingnan ang Genesis 29:31–35upang makumpleto ang tsart. Ang huling anak na lalaki niJacob, si Benjamin, ay isinilang noong matanda na si Jacob; angkuwento ng pagsilang ni Benjamin ay nasa Genesis 35. Maaarikang mag-iwan ng puwang sa iyong tsart at isulat na lamangsiya sa bandang huli. Pagsunud-sunurin ang mga anak ayon sakanilang pagsilang batay sa mga banal na kasulatan. Maaari moring kulayan o guhitan ang bawat anak sa unang paglitaw ngkanyang pangalan sa mga talata. Kung mamarkahan mo angiyong mga banal na kasulatan sa ganitong paraan, kaagad mongmakikita ang bawat pangalan sa susunod na pagbabasa mo.

Dahilan Kung Bakit Ibinigay ang Pangalan

Natuwa si Lea namagkakaanak na siyakay Jacob, bagama'tdama niyang hindisiya minahal.

Kahulugan ngPangalan

Masdan, isanganak na lalaki

Ina

Lea

Pangalan ng Anak

Ruben

Simeon

Levi

A

Kalagayan (t. 2)—Katayuan

Bunga ng bahay-bata (t. 2)—Mga anak

Manganak sa ibabaw ngaking mga tuhod (t. 3)—Mag-anak para sa akin bilangaking alila o tagapaglingkod

Nanaig (t. 8)—Nagtagumpay

Mga mandragoras (mga tala-ta 14–16)—Tingnan sa BibleDictionary, s.v. “mandrakes”

Kaupahan (t. 18)—Gantimpala

Mabuting kaloob (t. 20)—Regalo, o gantimpala

Binuksan ang kaniyangbahay-bata (t. 22)—Biniyayaan siyang magkaa-nak

Kakutyaan (t. 23)—Kahihiyan at kalungkutan

36

Sa Genesis 31 iniutos ng Panginoon kay Jacob na bumaliksa lupaing kanyang sinilangan, na ipinangako sa kanya sapamamagitan ng tipan. Nang umalis si Jacob para umuwi sakanyang lupain, nagalit si Laban at ang kanyang mga anakna lalaki at mga alila. Pakiramdam nila’y tinangay ni Jacobang mga pag-aari ni Laban, at nainggit sila sa paraan ngpagpapaunlad ng Diyos kay Jacob. Nagalit din si Laban dahil isinama ni Jacob ang kanyang mga anak na babae.Gayunman mababasa din natin na hindi patas ang nagingpakikitungo ni Laban kay Jacob at sa kanyang mga anak nababae sa loob ng dalawampung taong paninirahan ni Jacobsa kanila. Sa katunayan, ipinagkait pa niya sa kanyang mgaanak na babae ang kanilang mana sa ari-arian. Sa pagtatang-kang kunin ang kanyang mana, nilisan ni Raquel ang lupainng kanyang ama dala ang maliliit na larawan nito, na nagta-taglay ng legal na paliwanag ng ari-arian ni Raquel. Hinabolni Laban si Jacob at ang kanyang pamilya, at pinag-usapannila kung paano pinakitunguhan ni Laban si Jacob at bakitsiya nagpasiyang umuwi. Sa huli, nangako sina Laban atJacob na hindi nila sasaktan ang isa’t isa at pakikitunguhangmabuti ni Jacob ang mga anak na babae at mga apo ni Laban.

Ano ang sitwasyon nina Jacob at Esau nang umalis si Jacobpara humanap ng mapapangasawa? (tingnan sa Genesis27:41–45). Kung ikaw si Jacob, ano ang magiging pakiram-dam mo tungkol sa pag-uwi? Ano ang gagawin mo saiyong katayuan o sitwasyon?

Nakasaad sa Genesis 32–33 ang kuwento ng pagbabalikni Jacob at ano ang ginawa niya upang makapaghanda sapagkikita nila ni Esau. Habang nagbabasa ka, pag-isipankung ano ang matututuhan mo mula sa kuwentong itotungkol sa kung paano ayusin ang isang nasirang sama-han o relasyon.

Genesis 32

Naglakbay si Jacob Pauwi

Genesis 31

Nilisan ni Jacob ang Padan-aram



Ipamuhay ang mga Salita ng Makabagongmga Propeta

Pag-isipan ang kasunod na pahayag mula kay PangulongSpencer W. Kimball, at pagkatapos ay isulat kung paano itomaaaring iangkop sa ilan sa mga bagay na ginawa ni Jacob saGenesis 32:1–23.

“Kung hahangarin natin ang kapayapaan, na gumagawa nghakbang upang malutas ang mga alitan—Kung makapagpapa-tawad tayo at lilimot nang buong puso—kung maaalis natin sasarili nating kaluluwa ang mga kasalanan, pagpaparatang, pait,at pang-uusig ng budhi bago natin batuhin ang iba—kungpatatawarin natin ang lahat ng pagkakasala bago tayo humi-ngi ng tawad para sa sarili nating mga kasalanan—kung maba-bayaran natin ang ating mga pagkakautang, maliit man o mala-ki, bago natin singilin ang mga may utang sa atin—kung maga-gawa nating pahirin ang muta sa ating mga mata bago natinpansinin ang muta sa mata ng iba—magiging napakaganda ngmundong ito!” (sa Conference Report, Okt. 1949, 133).

Ano ang Ibig Sabihin Nito?

1. Basahin ang Enos 1:1–5 sa Aklat ni Mormon at sabihin kungano sa palagay mo ang ibig sabihin ng “pakikipagtunggali”sa harapan ng Panginoon.

2. Bakit sa palagay mo nakikipagtunggali si Jacob sa harapan ngPanginoon? (Mahahanap mo ang tulong sa mga talata 9–12.)

B

A

Natira (t. 4)—Namuhay

Nahapis (t. 7)—Nag-alala

Pulutong (mga talata 8, 21)—Grupo

Tungkod (t. 10)—Tungkod nasiya ring gamit ng pastolupang makatulong sa pagpa-pastol o pagkontrol sa mgahayop

Nagparaan, natira (mga talata13, 21)—Natulog, lumagi

Mayroon siya (t. 13)—Kanyang mga ari-arian

Paglulubagin (t. 20)—Papayapain

Marahil (t. 20)—Kung

Tawiran (t. 22)—Ilog

Hindi manaig (t. 25)—Hindimanalo

Kasukasuan ng hita niya(mga talata 25, 32)—Suksukan ng kanyang bala-kang

Nanaig (t. 28)—Nagtagumpay, nanalo

Napipilay (t. 31)—Paika-ika

Litid ng balakang (t. 32)—Litid na naghuhugpong ngkalamnan sa buto

37



Pananaw ni Esau

Isulat ang kuwentong matatag-puan sa Genesis 32–33 na parabang ikaw si Esau. Isulat angdamdamin mo tungkol kayJacob dalawampung taon naang nakararaan at ang damda-min mo sa kanya sa panahongito ng kuwento. Gamitin angimpormasyon sa Genesis 33upang maging tumpak angkuwento hangga’t maaari.

Sinasabi sa huling bahagi ng Genesis 33 na nanirahan noonsi Jacob sa isang lugar na tinatawag na Sichem. Nakasaadsa Genesis 34 ang kuwento kung paano pinilit ng lalakingnagngangalang Sichem si Dina, na anak ni Jacob, na makipagtalik sa kanya. Ikinagalit ito ng mga kapatid na lalaki ni Dina. Dalawa sa kanila, sina Simeon at Levi, angnagsagawa ng isang plano na nauwi sa kamatayan niSichem at ng iba pang kalalakihan ng kanyang lungsod.Galit na galit si Jacob sa kanilang paghihiganti.

Genesis 34

Paghihiganti ng mga Anak na Lalaki ni Jacob

A

Ipagmadali (t. 13)—Palakarin sila nang napaka-bilis at malayo

Magpauna (t. 14)—Umiba ngdaan

Genesis 33

Nagtagpo si Jacob at si Esau



Maghandang Magpunta sa Bahay ngPanginoon

Sa Hebreo, ang ibig sabihin ng Beth-el ay “Bahay ng Diyos.”Ang Betel noon kay Jacob ay ang mga templo sa atin ngayon. Sapagkaalam niyan, ano ang maituturo sa atin ng Genesis 35:1–5tungkol sa pagpunta sa templo?

Ihambing ang Sinabi ng Panginoon kayJacob sa Sinabi Niya sa Iba

Basahin ang sinabi ng Panginoon kay Abraham sa Genesis 12:1–3;15:17–21; 17:1–8; 22:15–18. Paano maihahambing ang mga sali-tang iyon sa sinabi ng Panginoon kay Jacob sa Genesis 35:9–12?

B

A

Mga dios ng iba (mga talata2, 4)—Diyus-diyusan, mgaestatwa

Kahapisan (t. 3)—Mga pro-blema

Malaking sindak (t. 5)—Takot, paggalang

Isang kapisanan ng (t. 11)—Marami

Lalabas sa iyong balakang(t. 11)—Magiging iyong mgainapo

Pinakaalaala (mga talata 14,20)—Altar

Nagdamdam (t. 16)—Nagdanas ng sakit sa panga-nganak

Sa Genesis 28 nagkaroon si Jacob ng mahalagang espirituwalna karanasan sa isang lugar na tinatawag na Betel. Noongpanahong iyon, nangako ang Panginoon na sasamahan siJacob upang makabalik at makasamba siyang muli saPanginoon sa kanyang bayang sinilangan. Matapos magka-roon ng labindalawang anak at makalipas ang dalawam-pung taon, nagbalik siya sa sagradong lugar na iyon kungsaan siya nagkaroon ng isa pang mahalagang espirituwal nakaranasan. Habang nagbabasa, isipin ang lahat ng natutu-han mo tungkol kay Jacob, lahat ng nangyari simula noonghuling pagbisita niya sa Betel, at kung paano maaaring naa-pektuhan ng mga karanasan ni Jacob ang nadama niyatungkol sa ipinangako noon sa kanya ng Diyos sa Betel.

Genesis 35

Nagbalik si Jacob sa Bethel

38

Karaniwan ay panganay na anak na lalaki ang tumatang-gap ng karapatan sa pagkapanganay. Gayunman, si Ruben,ay hindi naging marapat sa karangalang ito (tingnan saGenesis 35:22; I Mga Cronica 5:1). Bilang panganay naanak na lalaki ni Raquel, na pangalawang asawa ni Jacob,kay Jose ibinigay ang karapatan sa pagkapanganay. Ang"tunika na may sarisaring kulay” na ibinigay ni Jacob kayJose (tingnan sa Genesis 37:3) ay ipinapalagay na sumasa-gisag sa katotohanan na si Jose ang tumanggap ng karapa-tan sa pagkapanganay (tingnan sa William Wilson, OldTestament Word Studies [1978], s.v. “colour,” 82).

Alalahanin na bagama’t si Jose ang panganay na anak nalalaki ni Raquel, siya ang panglabing-isang anak na lalaki.Bagama’t karapat-dapat siya, makikinita natin kung anoang maaaring nadama ng sampung nakatatandang mgakapatid tungkol sa pagtanggap niya ng mga pagpapala ngpagkapanganay. Habang binabasa mo ang bawat bahaging Genesis 37, isipin kung ano ang maaari mong madamakung ikaw si Jose noong panahong iyon.

Nakalista sa Genesis 36 ang mga pangalan ng marami samga inapo ni Esau (si Esau ay tinawag ding “Edom” samga talata 1, 43). Ang mga inapo ni Esau ay kapitbahay niJacob (Israel) sa buong kasaysayan ng Biblia at tinatawagna “mga Edomita.”

Ang anak na lalaki na may karapatan sa pagkapanganayang nagiging pinuno ng pamilya kapag namatay ang kan-yang ama. Siya rin ang umaako sa responsibilidad ngpangangalaga sa iba pang mga miyembro ng pamilya.Upang magampanan ang kanyang mga responsibilidad,ibinibigay sa kanya nang doble ang lupain at mga kalakalbilang kanyang mana. Dahil sa tipang ginawa ng Diyoskay Abraham, ang anak na lalaking may karapatan sa pag-kapanganay ay may mga espirituwal na responsibilidad din.(Para sa karagdagang impormasyon, tingnan sa Gabay samga Banal na Kasulatan, “Pagkapanganay.”)

Genesis 36–37

Si Jose at ang Balabal na MaySari-saring Kulay


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa mga aktibidad (A–C) sa ibaba sa pag-aaralmo ng Genesis 37.

Pumili ng Pamagat para sa IsangTalambuhay

Kung isinusulat mo ang talambuhay ni Jose hanggang sa wakasng Genesis 37, ano ang ibibigay mong pamagat dito?Ipaliwanag kung bakit.

A

Bata (t. 2)—Batang lalaki (ibigsabihin ang batang si Jose)

Ng payapa (t. 4)—Nangbuong kabaitan

Papapanginoon (t. 8)—Kapangyarihan

Iningatan (t. 11)—Inalala

Nagbanta laban sa (t. 18)—Nagplano

Mga mangangalakal (t. 28)—Mga negosyante

Hinapak (mga talata 29,33–34)—Pinunit

Nilagyan ng magaspang nadamit ang kaniyang mgabalakang (t. 34)—Nagsuot ngmagaspang na damit (isangtradisyon na nagpapakita ngkalungkutan)

39

Mga Pagsubok na Dinanas ni Jose

1. Ilista ang mga hamon na nakaharap ni Jose sa Genesis 37.

2. Ano sa palagay mo ang nadama ni Jose tungkol sa mgahamong ito?

3. Paano naging katulad ng mga hamong nakaharap ni Jose angmga hamon na kinakaharap ng mga kabataan ngayon?

Magdagdag ng Kaalaman mula sa Aklat niMormon

1. Ipaliwanag kung bakit sa palagay mo “tumangging maaliw"si Jacob (t. 35).

2. Itinabi ni Jacob ang kapiraso ng tunika ni Jose na dinala sakanya ng kanyang mga anak na lalaki. Kalaunan, nang mala-man niyang buhay pa si Jose, nagpropesiya siya tungkol samga inapo ni Jose. Basahin ang propesiyang ito sa Alma46:24–25 at ipaliwanag sa sarili mong mga salita. Ang prope-siyang ito ay hindi lamang tumutukoy sa mga tauhan saAklat ni Mormon kundi sa iyo rin kung ikaw ay mula sa lipini Ephraim o ni Manases (mga anak ni Jose).

Nakasaad sa Genesis 38 ang kuwento ni Juda, ang pang-apat na anak ni Jacob (Israel), at ang kanyang halimbawang kasamaan. Mababasa natin na nag-asawa siya sa labasng tipan at hindi pinangalagaan ang kanyang pamilyatulad ng dapat sana niyang gawin. Mababasa rin natin nanilabag niya ang batas ng kalinisang-puri sa piling ng kan-yang manugang, bagama’t hindi niya alam na manugangnga niya iyon nang sandaling iyon.

Sa kabaligtaran, ikinukuwento sa atin ng Genesis 39 kungpaano sinikap ni Jose na gumawa ng mabuti. Bagama’ttapat na binata si Jose, dumanas siya ng malalaking pagsu-bok. Maaaring hindi na niya kailanman makita ang kan-yang pamilya. Ano ang mararamdaman mo sa gayunding

Genesis 38–39

Ang Kabutihan ni Jose

Ipinagbili si Jose sa Pagkaalipin

DotanSichem

Hebron

Memphis0 50 milya

Sa Dotan, ang labimpitong taong gulang na si Jose ay itinapon ngkanyang mga kapatid sa isang balon at ipinagbili sa dumaraangcaravan o prusisyon ng mga mangangalakal na Ismaelita.

Dinala ng mga Ismaelita si Jose sa Egiptoat ipinagbili siya at naging alipin.

Naglingkod si Jose kayPotiphar sa loob ng labing-isang taon, gumugol ngdalawang taon sabilangguan, at pagkataposay ipinatawag ni Faraon atginawang punong ministrong Egipto sa edad natatlumpu.

C

B sitwasyon? Malayo sa piling ng iyong mga kapanalig, anoang gagawin mo tungkol sa mga paniniwala at kaugalianng iyong relihiyon?

Minsan, sinabi ni Propetang Joseph Smith kay ElderGeorge A. Smith: “Huwag kang panghinaan ng loobkailanman … [Kung] ihulog man ako sa pinakamalalimna hukay ng Nova Scotia, at tabunan ako ng RockyMountains, maghihintay ako, mananampalataya, at mana-natiling malakas ang loob, makakaahon ako sa ibabaw”(sa John Henry Evans, Joseph Smith: An AmericanProphet [1933], 9). Habang binabasa mo ang Genesis 39,hanapin kung paano naging halimbawa si Jose ng pahayagni Propetang Joseph.


Genesis 39:7–20—Si Jose at ang Asawa niPotipharIpinaliwanag ni Pangulong Ezra Taft Benson ang mga ikinilos niJose sa ganitong paraan:

“Noong si Jose ay nasa Egipto, ano ang inuna niya sa kanyangbuhay—Diyos, kanyang trabaho, o asawa ni Potiphar? Nangsubukan siyang tuksuhin ng babae, tumugon siya at nagsabing,‘Paano nga na aking magagawa itong malaking kasamaan, atkasalanan laban sa Dios?’ (Genesis 39:9).

“Si Jose ay nabilanggo dahil inuna niya ang Diyos. Kung tayoay naharap sa gayunding sitwasyon, alin ang uunahin natin?Uunahin ba natin ang Diyos kaysa seguridad, kapayapaan, sim-buyo ng damdamin, kayamanan, at mga papuri ng tao?

“Nang mapilitang pumili si Jose, gusto niyang makalugdan siyang Diyos kaysa makalugdan ng asawa ng kanyang amo. Kapagkailangan tayong pumili, mas sabik ba tayong makalugdan ngDiyos kaysa ng ating amo, guro, kapitbahay, o kadeyt?” (saConference Report, Abr. 1988, 4; o Ensign, Mayo 1988, 4–5).


Hanapin ang Isang Paulit-ulit na Ideya

1. Basahin ang mga talata 2–3, 21, 23 at hanapin ang isang pari-ralang magkakapareho sa lahat ng apat na talata. (Maaarimong salungguhitan ang parirala sa iyong mga banal nakasulatan.) Bakit sa palagay mo mahalagang malaman ni Josena ito ay totoo?

A

Faraon (t. 1)—Hari ng Egipto

Sa kamay ng (t. 1)—Mula sa

Kamay (mga talata 3–4, 6, 8,22)—Kontrol

Nakasumpong ng biyaya (t. 4)—Kinalugdan at pinakitu-nguhan nang may kabaitan

May magandang pagmu-mukha (t. 6)—Malakas

Sipingan (mga talata 7, 10, 12,14)—Makipagtalik

Tuyain (mga talata 14, 17)—Insultuhin

Kaniyang panginoon (t. 16)—Potiphar

Hindi tinitingnan (t. 23)—Hindi nag-aalala tungkol sa

40

2. Ano ang ginawa ni Jose sa Genesis 39 na nagtulot na manati-ling totoo ang parirala sa mga talata 2–3 sa mga talata 21, 23?

Scripture Mastery—Genesis 39:9

1. Ano ang ibinigay na mga dahilan ni Jose sa pagtanggi sapanunukso ng asawa ni Potiphar na maging imoral?

2. Ano ang lubos mong hinangaan sa pahayag at mga ikinilos niJose? Paano mo magagamit ang mga ideya ring iyon upangmapaglabanan ang tukso sa iyong buhay?

Habang binabasa mo ang Genesis 40–41, hanapin angmarami pang paraan na “ang Panginoon ay suma[ma] kayJose” (Genesis 39:21). Pag-isipan na hindi sana nagtagum-pay sa anuman si Jose kung nagpatangay siya sa panunuk-so ng asawa ni Potiphar. Sa pagbabasa mo pansinin kungpaano ginawang mabuti ng Panginoon ang isang tilamasamang sitwasyon.



Mga Panaginip at Interpretasyon

Gumawa ng tsart tulad ng nasa ibaba at isulat dito ang mgapanaginip ng katiwala ng saro ng hari at ng magtitinapay atang mga interpretasyong ibinigay ni Jose.

A

Katiwala ng saro ng hari (mgatalata 1–2)—Tagapaglingkod

Naginit laban sa (t. 2)—Nagalit kay

Natirang kaunting panahon(t. 4)—Lumagi

Bawat isa ayon sa paliwanagng kanikaniyang panaginip(t. 5)—Ang panaginip ngbawat isa ay magkakaiba ngkahulugan

Makapagpaliwanag, paliwa-nag, kapaliwanagan (mgatalata 8, 12, 16, 18, 22)—Isang

tao na nagsasabi ng kahuluganng isang bagay, sabihin angkahulugan ng isang bagay

Sumupling (t. 10)—Namulaklak o nagkaroon ngmga dahon

Ititindig ang iyong ulo (t. 13)—Ilalabas ka mula sa bilang-guan at kalulugdan

Kaibaibabawan (t. 17)—Pinakatuktok

Pagkaing niluto (t. 17)—Mgapagkaing hinurno

Genesis 40

Si Jose sa Loob ng Bilangguan

B

Ibigay ang Iyong Opinyon

Batay sa nalalaman mo sa buhay ni Jose, ipaliwanag kung bakitsa palagay mo nabigyan niya ng interpretasyon ang mga pana-ginip sa kabanatang ito.

Ano kaya ang mararamdaman mo kung tinawag ka upanghumarap sa lider ng iyong bansa para magbigay sa kanyang payo? Ano kaya ang iisipin mo at ano kaya ang sasabi-hin mo? Ano ang gagawin mo kung ikaw ay naging liderng iyong bansa, pangalawa lamang sa pangulo, hari, reyna,o punong ministro? Habang binabasa mo ang Genesis 41,tingnan kung ano ang ginawa ni Jose sa mga sitwasyong itoat ihambing ang kanyang mga ginawa sa gagawin mo.


Magagandang anyo (mgatalata 2, 4, 18)—Matitikas

Matatabang laman (t. 2)—Malulusog

Pangit na anyo (mga talata3–4, 19–21, 26–27)—Mahina,sakitin

Mabibintog (mga talata 5, 7)—Hinog

Tinutuyo (mga talata 6, 23, 27)—Pinatuyo

Lanta (t. 23)—Tuyot

Isinaysay (t. 24)—Ipinaliwanag

Napakahigpit (t. 31)—Napakatindi

Kamaligin (t. 36)—Imbakin,iimbak

Itaan sa (t. 36)—Ihanda para sa

Yamang (t. 39)—Dahil

Sa luklukang hari (t. 40)—Bilang hari

Kapagalan (t. 51)—Pagpapagod

Pinalago (t. 52)—Pinaunlad

Genesis 41

Si Jose at ang Faraon

B

Interpretasyon Nilalaman ngPanaginip

Katiwala ngsaro ng hari

Magtitinapay

41

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa kasunod na mga aktibidad (A–C) habangpinag-aaralan mo ang Genesis 41.

Ilarawan o Idrowing

Ilarawan o idrowing ang dalawang panaginip ng Faraon at sabi-hin ang kahulugan ng mga ito, sang-ayon kay Jose.

Tapusin ang mga Pangungusap na Ito saIyong Sariling Salita

1. Matapos ikuwento ng Faraon kay Jose ang kanyang panagi-nip, si Jose ay …

2. Iminungkahi ni Jose na …

3. Ginawa ni Faraon si Jose na …

4. Si Jose ay may dalawang anak na lalaki …

Ano sa Palagay Mo ang Iniisip Niya?

1. Ilarawan ang sa palagay mo ay iniisip ni Jose tungkol sa kan-yang buhay sa dulo ng kabanata 41 na isinasaalang-alang angmga paraan ng pagpapala sa kanya ng Panginoon simulanoong kapiling pa niya ang kanyang pamilya sa Canaan.

2. Ano sa palagay mo ang ibibigay na payo ni Jose sa iba tung-kol sa mga pagsubok nila sa buhay?

3. Paano maiiba ang mga bagay-bagay kung nagpatangay siJose sa asawa ni Potiphar?

Halimbawa ay may nanloko sa iyo at nagdulot sa iyo ngmalaking problema sa pera kung saan halos naubos anglahat ng ari-arian mo. Kalaunan ay nakabawi ka at yuma-man. Pagkatapos yumaman, nalaman mo na ang taong

Genesis 42

Nagpunta ang mga Kapatid niJose sa Egipto

Ph

ara

oh

Mad

e J

ose

ph

Ru

ler

of

All

Eg

ypt,

by J

oe M

anis

calc

o; c

ourt

esy

of P

acifi

c P

ress

Pub

lishi

ng A

ssoc

iatio

nC

B

A

gumawa ng hindi maganda sa iyo ay napakahirap na nga-yon at halos mamatay na sa gutom. Ano ang mararamda-man mo? Ano ang gagawin mo? Bakit?

Ang kuwento tungkol kay Jose sa Genesis 42–45 ay katu-lad ng inilarawang sitwasyon. Ang kanyang salaysay aydapat magpaisip sa atin kung paano natin pakikitunguhanang mga taong nagkasala sa atin. Habang nagbabasa tayo,maaari din nating tingnan ang kuwento mula sa pananawng mga taong nagkasala. Paano sila nabigyan ng pagkaka-taong magbago, at paano tayo binibigyan ng Panginoonng gayon ding mga pagkakataon? Hanapin ang mga ide-yang ito habang binabasa mo ang mga kabanata 42–45.



Ano ang Nangyayari Noon sa mga Kapatidni Jose?

“Ang matinding kalungkutan kung gayon ay nauuna sa pag-sisisi. …

“… Ang pagdurusa ay napakahalagang bahagi ng pagsisisi. Angisang tao ay hindi pa nakapagsimulang magsisi hangga’t hindiniya pinagdudusahang mabuti ang kanyang mga kasalanan”(Spencer W. Kimball, The Teachings of Spencer W. Kimball, 87–88).

Sa pagsasaalang-alang sa mga pahayag sa itaas, hanapin at isu-lat ang mga bagay na nasa Genesis 42 na nagpapakita na angmga kapatid ni Jose ay nagsisimula na sa proseso ng pagsisisi saginawa nila sa kanya. Patuloy na hanapin ang mga ito habangbinabasa mo ang Genesis 43–44.

A

Baka sakaling may mangayrisa kaniyang anomang kapa-hamakan (t. 4)—Baka mapa-hamak siya

Siya’y nagkunwaring iba sakanila (t. 7)—Hindi sinabi sakanila kung sino siya

Kahubaran ng lupain (mgatalata 9, 12)—Kung gaanokaunti ang tumutubong pag-kain (pahiwatig na nagpuntaang mga kapatid ni Joseupang tingnan kung nanghi-hina na ang mga Egipcio dahilsa kakulangan ng pagkain)

Ang isa’y wala na (mga talata13, 32)—Ang isa ay patay na

Dito (mga talata 15, 33)—Saganitong paraan

Dito (t. 15)—Pauwi

Bilanggo (t. 19)—Mananatili

Matototohanan (t. 20)—Mapapatunayan

Kahapisan (t. 21)—Pasakit

Namamanhik (t. 21)—Nagmamakaawa

Kahapisang (t. 21)—Kaparusahan

Kanyang dugo ay nagsasak-dal (t. 22)—Mananagot tayosa ginawa natin sa kanya

Mababaon (mga talata25–26)—Pagkain

Mangangalakal (t. 34)—Bibiliat magbebenta

Inalis (t. 36)—Kinuha, inilayo

42

Sa katapusan ng Genesis 42, determinado si Jacob (Israel)na huwag pasamahin si Benjamin sa Egipto kahit na naro-on pa si Simeon. Habang binabasa mo ang Genesis 43,hanapin ang nagpabago sa isipan ni Jacob. Ano sa palagaymo ang nangyari nang makita ni Jose ang kanyang nakaba-batang kapatid?



Hanapin ang Katuparan ng Propesiya

Basahing muli ang mga panaginip ni Jose na matatagpuan saGenesis 37:5–10. Isulat ang partikular na mga paraan na natu-pad ang mga panaginip na ito sa Genesis 42–43, isama ang par-tikular na mga talata na pinaniniwalaan mong nagsakatuparanng mga panaginip na ito.

Genesis 44

Sinubukan ni Jose ang Kanyang mga Kapatid

A

Ipinahayag na mahigpit(t. 3)—Nagbabala

Ayon sa mga salitang ito(t. 7)—Sa ganitong uri ngpananalita

Mananagot (t. 9)—Responsable. Nangako si Judakay Israel na lalagi siya saCanaan at iaalay ang kanyangbuhay para kay Benjaminkung hindi makababalik siBenjamin mula sa Egipto.

Nagluwat (t. 10)—Naghintay

Kalituhan (t. 12)—Pagkakamali

Nagniningas ang kaniyangloob (t. 30)—Nakadama ngmatinding pagmamahal

Nagpigil ng loob (t. 31)—Nagpigil ng damdamin

Genesis 43

Nagbalik ang mga Kapatid ni Jose sa Egipto

Sa unang bahagi ng kuwento tungkol kay Jose at sa kan-yang mga kapatid, parang walang pakialam ang mga naka-tatandang kapatid sa nangyari sa nakababata nilang mgakapatid, parang hindi rin sila nag-alala sa damdamin ngkanilang ama. Habang nagbabasa, pansinin kung paanonagbago ang mga damdaming iyon.



Paano Naging Isang Simbolo angKuwentong Ito?

Itinuro ni Pangulong Brigham Young na “si Jose ay inordenna noon pa man na maging temporal na tagapagligtas ngsambahayan ng kanyang ama, at ang mga binhi ni Jose ayinorden na maging mga espirituwal at temporal na tagapag-ligtas ng buong sambahayan ni Israel sa mga huling araw”(sa Journal of Discourses, 7:290). Si Propetang Joseph Smith aydirektang inapo ni Jose, na anak ni Jacob; karamihan sa mgamiyembro ng Simbahan ay kabilang sa lipi ni Ephraim okaya’y ni Manases, ang dalawang anak ni Jose. Paano espiritu-wal na ginagawa ng makabagong mga inapo (ang Simbahan)ni Jose para sa sambahayan ni Israel ang temporal na ginawaniya para sa kanyang pamilya noong unang panahon?

Paano Naging Katulad ni Cristo si Juda?

Ilarawan kung paano nakatulad ng gagawin ng kanyang ina-pong si Jesucristo ang mga ginawa ni Juda sa Genesis 44:18–34.

B

A

Ipinanghuhula (t. 5)—Hinuhulaan ang mangyayarisa hinaharap

Hinapak (t. 13)—Pinunit

Makahuhula (t. 15)—Malalaman ang ginagawa monang walang nagsasabi sa akin

Magpapatotoo (t. 16)—Mapapawalang-sala

Kasamaan (t. 16)—Kasalanan

Natatali sa (t. 30)—Nakabatay sa

43

Sa Genesis 45, sa wakas ay nagpakilala si Jose sa kanyangmga kapatid. Bago ka magbasa, hulaan kung ano ang magi-ging reaksiyon ng kanyang mga kapatid, ng mga Egipcio,at ng ama ni Jose na si Jacob (Israel). Basahin at tingnankung ano ang totoong nangyari.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angGenesis 45.

Sumulat ng Isang Tala sa Journal

Sumulat ng kunwa-kunwariang tala sa journal para kay Jose sapaglipas ng maghapon nang magpakilala siya sa kanyang mgakapatid. Isama ang inaakala mong natanto niya tungkol sakanyang buhay makalipas ang dalawampung taon mula nangipagbili siya sa Egipto, pati na ang mahihirap na pagsubok nadinanas niya.

A

Pagbubukid o pagaani (t. 6)—Pagtatanim o pagtitipon ngpagkain

Kakandilihin (t. 11)—Pakakainin

Kabantugang yaon (t. 16)—Kuwento

Huwag lingapin (t. 20)—Huwag alalahanin

Mababaon (t. 21)—Pagkain

Nagsauli (t. 27)—Lumakas

Genesis 45

Nagpakilala si Jose sa Kanyang mga Kapatid

Ano sa Palagay Mo ang Sinabi Nila?

Sa Genesis 45:25–27 ikinuwento ng mga kapatid ni Jose kayJacob ang nangyari noong naroon sila sa Egipto. Gayunpaman,kinailangan nilang punan ang ilang bahagi ng kuwento, tuladng tunay na nangyari kay Jose noong inakala ni Jacob na patayna siya. Isipin kunwari na ikaw si Juda at isulat ang maaarimong sabihin kay Jacob sa pagkakataong ito. Isama ang sumu-sunod na impormasyon sa isusulat mo: kung paano nagbagoang damdamin mo sa paglipas ng mga taon (halimbawa, iham-bing ang Genesis 37:23–34 sa Genesis 43:3–10; 44:14–34), alingpangyayari ang nagpabago sa iyong damdamin, ano ang paki-ramdam mo sa mga bagay-bagay na nakaraan, at ano ang paki-ramdam mo sa mga nangyari sa pagpunta mo sa Egipto, lalo nanang magpakilala na si Jose.

Inakala ni Jacob na patay na ang kanyang anak. Makalipas angdalawampung taon nalaman niyang buhay pa si Jose at mag-kakaroon siya ng pagkakataon na makitang muli ang pinaka-mamahal niyang anak. Para na nating nakinita ang nangyarisa muling pagkikita (basahin ang tungkol dito sa Genesis46:28–30). Kasama rin sa kabanatang ito ang listahan ng mgapangalan ng lahat ng mga inapo ni Jacob (Israel) na nagpuntaat nanirahan sa Egipto (tingnan sa mga talata 8–27).



Jose: Isang Kahalintulad ni Cristo

Ang isang espesyal na paraan na nagpatotoo ang ilang propetanoong unang panahon tungkol kay Cristo ay sa paraan ng kani-lang pamumuhay o sa mga bagay na nangyari sa kanila. Sa mai-ngat na pagmamasid sa buhay ng mga propeta makikita natinang mga huwaran, o katulad, ng mangyayari sa Tagapagligtas okung ano ang gagawin o sasabihin ng Tagapagligtas. Maramingganito sa buhay ni Jose sa Egipto.

Pag-aralang muli ang kuwento ni Jose (tingnan sa Genesis 37–46).Maglista ng maraming detalye hangga’t makakaya mo tungkol sabuhay ni Jose na maaaring katulad ng nangyari kay Jesucristo onagtuturo sa atin ng tungkol sa Tagapagligtas. Maaari mong tala-kayin ang aktibidad na ito sa iba upang makalikha ng mahabanglistahan. Ang ilang estudyante ay nakahanap ng mga labinlima

A

Kasuklamsuklam (t. 34)—Itinuturing na masama

Genesis 46

Muling Nagkasama ang Mag-ama!

B

44

Ang Genesis 49 ay naglalaman ng mga basbas na ibinigayng propeta at patriyarkang si Jacob (Israel) sa kanyanglabindalawang anak na lalaki bago siya namatay. Pansininlalo na ang mga basbas na ibinigay kay Juda, na ang mgainapo ay kinabibilangan ni Jesucristo, at ang mga basbas naibinigay kay Jose, na ang mga inapo ay mga tao sa Aklatni Mormon at karamihan sa mga miyembro ng Simbahansimula noong Panunumbalik.

Upang mas maunawaan ang kabanatang ito, makatutulongna malaman na isinulat ito nang patula sa orihinal nawikang Hebreo. Ang anyong patula na madalas gamitin samga banal na kasulatan, lalo na sa Lumang Tipan, ay tina-tawag na “parallelism” o pagkakatulad. Sa ganitong uri,ang manunulat, o tagapagsalita, ay nagsasabi ng isangbagay at pagkatapos ay inuulit ito gamit ang ibang salita.Pansinin ang dalawang kataga sa huli ng talata 11:

• “Nilabhan niya ang kaniyang suot sa alak.”

• “[Nilabhan niya] ang kaniyang damit sa katas ng ubas.”


Siyang kasakdalan ng (t. 3)—Ang pinakamataas sa

Kamahalan (t. 3)—Karangalan

Kumukulo (t. 4)—Walangingat, padalus-dalos

Kasakdalan (t. 4)—Kagitingan

Hinamak (t. 4)—Ginawangmarumi (tingnan sa Genesis35:22)

Mga almas na marahas (t. 5)—Mga armas ng karahasan

Sariling kalooban (t. 6)—Kasakiman, kakulangan sapagpipigil ng damdamin ngisang tao

Panghuhuli (mga talata 9,27)—Biktima, nagapi atpuwersahang kinuha upangkainin

Lumugmok, lumulugmok(mga talata 9, 14)—Nahiga

Setro (t. 10)—Karapatan oawtoridad na mamuno

Mangaatag (t. 15)—Sapilitangpinagtrabaho

Ulupong (t. 17)—Ahas

Masasarap na pagkain (t. 20)—Mga pambihirang bagay naibinibigay sa mga hari

Pinamanglaw (t. 23)—Lubhang napakumbaba

Nanahan sa kalakasan (t. 24)—Nanatiling malakas

Mga kanunuan (t. 26)—Mga ninuno

Wakas (t. 26)—Dulo

Mang-aagaw (t. 27)—Kakainnang buong katakawan, kuku-ha ng pagkain sa pamamagi-tan ng karahasan at puwersa

Samsam (t. 27)—Mga bagayna kinuha nang sapilitan

Nalagot ang hininga (t. 33)—Namatay

Genesis 49

Basbas ng Patriyarka [Patriarchal Blessing]

para sa mga Anak ni Israel

hanggang dalawampung magkakaibang bagay sa mga banal nakasulatan tungkol kay Jose na katulad ng kay Cristo.

Nakasaad sa Genesis 47 ang nangyari sa huling limang taonng taggutom. Lumala ang taggutom kaya’t ipinagpalit ngmga tao ang kanilang personal na ari-arian at lupain sa pag-kain. Sa pagpapalitang ito, si Faraon ay unti-unting nagmay-ari ng halos lahat ng bagay sa bansa.

Sa pagtatapos ng Genesis 47, si Jacob ay handa nang mama-tay. Isa lang ang kanyang hiling: ang ilibing sa lupaing ipi-nangako ng Diyos sa kanya, sa kanyang mga ninuno, at sakanyang mga inapo.

Bago siya namatay, kinailangang iatas ni Jacob ang mgatungkulin ng karapatan ng pagkapanganay. Karaniwan, angpanganay na anak na lalaki ang tumatanggap ng pagpapalaat mga responsibilidad ng pagkapanganay. Gayunman, siIsaac ay hindi ang talagang panganay na anak ni Abraham.Si Jacob ay hindi panganay na anak ni Isaac. Si Jose ay haloshuling anak na isinilang kay Jacob. Gayunman natanggap ngtatlong kalalakihang ito ang mga pagpapala ng pagkapanga-nay. Sa Genesis 48, natanggap ni Ephraim ang karapatan sapagkapanganay sa halip na mapunta ito sa kanyang nakata-tandang kapatid na si Manases. Walang nakasaad kungbakit si Ephraim ang napili. Alam nating pumipili ang Diyosbatay sa kanyang mga batas at layunin (tingnan sa D at T130:20–21). Bagama’t si Ephraim ang nakatanggap sa kara-patan ng pagkapanganay, marami rin ang mga pagpapala niManases dahil sa ipinangako sa lahat ng mga inapo ni Jose(tingnan sa Genesis 49:22–26; Deuteronomio 33:13–17).Bukod dito, ang dalawang anak na ito ay kapwa “inampon”ni Jacob (tingnan sa Genesis 48:5). Dahil sa karapatan sapagkapanganay, si Jose ay tumanggap ng doble ng bahagi ngmana mula sa kanyang amang si Jacob. Si Ephraim ang ina-tasang mamuno, o manguna, sa pamilya ni Israel. SinaEphraim at Manases ay kapwa binigyan ng isang bahagi ngdoble ng mana at naging dalawa sa “mga lipi ng Israel.”

Genesis 47–48

Inampon ni Jacob ang mga Anak na Lalaki ni Jose

45

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa kasunod na mga aktibidad (A–C) habangpinag-aaralan mo ang Genesis 49.

Tukuyin ang mga Pagpapala

Salungguhitan ang mga pangalan ng labindalawang anak niIsrael sa iyong mga banal na kasulatan upang madali mongmakita kung saan hahanapin ang ibinigay na basbas sa bawatanak. Sumulat ng tungkol sa espesyal na mga bagay na ipina-ngako kina Juda at Jose; dalawang biyaya ang tila nangingiba-baw sa lahat.

Mga Patriarchal Blessing o Basbas ngPatriyarka

Ang mga basbas na ibinigay sa Genesis 49 ay katulad ng mgapatriarchal blessing. Ipaliwanag kung ano ang ibig sabihin saiyo ng patriarchal blessing.

o kaya naman

Ipaliwanag kung bakit tayo tumatanggap ng patriarchal blessingat ano ang mga kailangan para matanggap ito.

Paano Natupad ang Propesiyang Ito?

Ipaliwanag kung ano ang ibig sabihin ng talata 22 sa Genesis 49.Upang matulungan ka, basahin ang 1 Nephi 5:14–16; Jacob 2:25,na nagsasaad kung sa aling lipi nagmula ang mga tao sa Aklatni Mormon. Alalahanin din na sinabi ni Elder LeGrand Richardsna ang “mga burol na walang hanggan” sa Genesis 49:26 aytumutukoy sa mga lupain ng Amerika (tingnan sa ConferenceReport, Abr. 1967, 20).

C

B

A

Mga Basbas ni Jacob Kina Juda at JoseMga Basbas ni Jacob Kina Juda at Jose

JudaJuda JoseJose

Ang Biblia ay talaan ng sambahayan ni Israel. Ang ibigsabihin ng Genesis ay “mga panimula.” Ang Genesis angaklat ng mga panimula kung saan mababasa natin angtungkol sa pagsisimula ng daigdig at ang pagsisimula ngsambahayan ni Israel. Genesis 50 ang huling kabanata ngGenesis at nagkukuwento tungkol sa pagkamatay ni Israel(Jacob); sa ganitong paraan, ang Genesis 50 ang “wakas ngsimula.”

Wala sa Biblia ang malaking bahagi ng Genesis 50, ngunitang bahaging hindi isinama o isinali ay inihayag kayPropetang Joseph Smith at matatagpuan sa “Mga Pinilimula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia”, sa Gabaysa mga Banal na Kasulatan, Genesis 50:24–38.Inihahanda tayo ng salaysay na ito na mas maunawaanang Exodo dahil binabanggit dito si Moises at ang kanyanggawain.


PJS, Genesis 50:24–38

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa kasunod na mga aktibidad (A–D) habangpinag-aaralan mo ang Genesis 50, kabilang na ang Mga Pinilimula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan.

Bunga ng aking (iyong) bala-kang (mga talata 24, 26–27,30–31)—Aking mga inapo

Sanga (mga talata 24–25)—Grupo o pangkat

Tagakita (mga talata 26–27,29–30, 33)—Propeta

Bibigyan ng pagpapahalaga(t. 27)—Igagalang

Ikalilito, malilito (mga talata31, 33)—Babagsak o mawa-wasak

Pinatunayan (t. 37)—Tiniyak

Panaghoy (t. 10)—Napakalungkot na mga salitaat pagtangis

Genesis 50

Namatay sina Jacob at Jose

46

Bakit Sila Nag-alala?

1. Bakit sa palagay mo ginawa ng mga kapatid ni Jose ang gina-wa nila sa Genesis 50:14–21?

2. Anong mala-Cristong halimbawa ang ipinakita ni Jose?

Tukuyin ang mga Aspeto ng Propesiya ni Jose

Ilista ang mga bagay mula sa PJS, Genesis 50:24–38 na ipinrope-siya ni Jose na mangyayari sa pamilya ni Israel.

B

A Hanapin ang mga Kataga

1. Binabanggit sa PJS, Genesis 50:31 ang Biblia at Aklat niMormon. Anong kataga ang tumutukoy sa Biblia at anongkataga ang tumutukoy sa Aklat ni Mormon?

2. Ano ang sinabi ni Jose na magagawa (at gagawin) ng Aklat niMormon?

Sino ang Tagakita na Ito?

Tukuyin ang tagakita na binanggit sa Genesis 50:30–33, at ipali-wanag ang ipinropesiya ni Jose na gagawin ng tagakitang ito.

D

C

Ang Aklat ng ExodoAng aklat ng Exodoay pangalawa salimang aklat niMoises. Sa Exodomababasa natin angtungkol sa pagsi-lang ni Moises, angkanyang tungkulinbilang propeta, atkung paano niyainakay ang mga

anak ni Israel palabas ng Egipto. Ang ibig sabihin ng Exodo ay“paglabas” o “paglisan.”

Bakit Dapat Basahin ang Exodo?Maraming dahilan kung bakit mahalaga ang aklat ng Exodosa mga Banal sa mga Huling Araw ngayon. Isinasalaysay ngunang kalahati ng Exodo ang nagbibigay-inspirasyong kuwentokung paano pinamunuan ng propetang si Moises ang mgaIsraelita sa mahimalang pagtakas mula sa pagkaalipin.

Nalaman din natin ang tungkol sa mga kagila-gilalas na pang-yayari sa kasaysayan ng relihiyon tulad ng Paskua, ang pagka-hati ng Dagat na Pula, at pagbibigay ng Sampung Utos. Mula samga turo sa Exodo, magkakaroon tayo ng pananampalataya naaakayin ng Panginoon ang kanyang mga tao palapit sa kanya sapamamagitan ng pagtawag ng mga propeta na magtuturo ataakay sa kanila, pagbibigay ng kanyang batas sa kanila, pag-anyaya sa kanila na makipagtipang sundin ang batas na iyon, at pagbibigay sa kanila ng mga templo kung saan matatanggapnila ang mga tipan at mas lubos silang makasasamba sa kanya.Ipinangako ng Panginoon na ang mga tunay at tapat ay maa-aring pumasok sa kanyang kinaroroonan.

Paghahanda sa Pag-aaral ng ExodoMay panahon sa pagitan ng katapusan ng Genesis at simula ngExodo na hindi nakasulat sa Biblia. Noong panahong iyon,dumami ang mga anak ni Israel at umunlad sa lupaing ibinigaysa kanila ng faraon na namuno noong panahon ni Jose.Pagkaraan ng ilang taon, ang bagong sumunod na mga faraonna walang paggalang sa pamilya ni Jose ay naging mga pinunoat inalipin ang mga Israelita.

Isinasalaysay ng unang bahagi ng Exodo ang kuwento tungkolkay Moises at ang papel na ginampanan niya sa pagliligtas samga anak ni Israel mula sa pagkaalipin (tingnan sa mga kaba-nata 1–18). Ikinukuwento sa natitirang bahagi ng Exodo kungpaano muling itinakda ang pagsamba at mga batas at tipan ukolsa relihiyon sa mga anak ni Israel. Ang mga batas at tipang itoay ibinigay upang ihanda ang mga Israelita sa pagpasok salupang ipinangako sa kanila ng Diyos bilang mga inapo niAbraham (tingnan sa mga kabanata 19–40).

Sa kasamaang-palad, madalas dumaing ang mga Israelita tung-kol sa pakikitungo ng Diyos sa kanila, na humantong sa kani-lang paghihimagsik at pagsuway. Ang mga pagdaing at paghi-himagsik nila ang humadlang sa pagtanggap nila ng lahat ngmga pagpapalang gustong ibigay ng Panginoon sa kanila.Habang nagbabasa, maaari kang sa mamangha sa awa o habagna ipinakita ng Panginoon sa mga Israelita—kahit na nagrekla-mo sila laban sa kanya. (Para sa karagdagang impormasyontungkol sa aklat ng Exodo, tingnan sa Gabay sa mga Banal naKasulatan, “Exodo.”)

47

Ano ang gagawin mo kapag alam mong mali ang isangbagay pero sinabihan ka ng makapangyarihan at importan-teng mga tao na gawin pa rin ito? Ang Exodo 1 ay nagbi-bigay ng halimbawa ng isang grupo ng kababaihan nanaharap sa gayong sitwasyon.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanExodo 1

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang mga aktibidad A at B o aktibidad C habang pinag-aaralan mo ang Exodo 1.


1. Lalong pinahirap ni Faraon ang buhay ng mga anak ni Israeldahil …

2. Inutusan ni Faraon ang mga hilot na …

3. Hindi sinunod ng mga hilot ang utos ni Faraon dahil …

Tukuyin ang Alituntunin

Basahin ang Doktrina at mga Tipan 3:7–8. Paano ito akma saginawa ng mga hilot? Maaari mong isulat ang “Exodo 1:15–22”sa gilid ng pahina sa tabi ng mga talata 7–8.

B

A

Magpakadunong sa kanila(t. 10)—Pamahalaan sila saparaang kapaki-pakinabangsa atin

Mga Tagapagpaatag (t.11)—Taong tagabigay ng mabibi-gat na trabaho

Maglingkod nang maykabagsikan (mga talata13–14)—Pagmalupitan sapagbibigay ng napakabigatna trabaho

Masaklap (t. 14)—Mahirap

Mga hilot (mga talata15–21)—Mga komadrona

Dakong panganganakan(t. 16)—Mga lugar kung saannanganganak ang mga babae

Natakot sa Dios (mga talata17, 21)—Mas iginalang at ina-lala ang Diyos kaysa ibangbagay

Maliksi (t. 19)—Malakas atmalusog

Exodo 1

Matatapang na Hilot

Ipamuhay ang Alituntunin

1. Isulat kung sa palagay mo ay mas madaling katakutan anginiisip ng mga kaibigan o ang Diyos, at ipaliwanag kungbakit.

2. Magbanggit ng isang paraan na inaakala mong mas kinatata-kutan ng mga kaedad mo ang tao kaysa sa Diyos. Sumulat ngliham sa iyong notbuk para sa isang taong may ganitonghamon para maipaunawa sa kanya kung ano ang dapatgawin. Gamitin ang natutuhan mo sa Doktrina at mga Tipan3:7–8 at ang kuwento sa Exodo 1 sa isinusulat mo.

Sa Simbahan alam natin na“ang tao ay kinakailangangtawagin ng Diyos” bago siyamaging kinatawan ng Diyossa mga tao (Mga Saliganng Pananampalataya 1:5).Nakatala sa Ang Mga Gawa 7na malinaw na alam ni Moisesna siya ang tutulong sa pagpa-palaya sa mga Hebreo mula saEgipto. Habang binabasa moang Exodo 2, humanap ngmga paraan na inihanda ng

Panginoon si Moises upang magawa ang isang dakilanggawain para sa kanyang mga tao at kung ano kaya ang natu-tuhan ni Moises sa kanyang mga karanasan. Ang pag-iisiptungkol sa mga karanasan ni Moises ay maaari ding makatu-long sa iyo na pag-isipan ang ilang paraan na mapagliling-kuran mo ang Panginoon sa iyong buhay. Paano mo iniha-handa ang iyong sarili para sa mga responsibilidad na itongayon? Ano ang ginagawa mo upang ganap mong mapaki-nabangan ang mga karanasang ito sa paghahanda?


Ikinuha niya [siya] ng isangtakbang yantok (t. 3)—Ginawan siya ng di-nababa-sang basket na yari sa mgadamo o dahon ng palmera

Mga abay (t. 5)—Mga alalay

Nagbababag (t. 13)—Nag-aaway

Kinilala (t. 25)—Batid angkanilang sitwasyon

Exodo 2

Ang Kabataan ni Moises

C

48


Sumangguni sa Bagong Tipan

Basahin Ang Mga Gawa 7:22–29; Sa Mga Hebreo 11:24–27.Pagkatapos ay kumpletuhin ang kasunod na mga aktibidad.

1. Ipaliwanag kung paano lubos na naihanda si Moises ng sitwas-yong kinalakhan niya para mailigtas ang mga anak ni Israel.

2. Ipaliwanag kung ano ang sinusubukang gawin ni Moisesnang patayin niya ang Egipcio (tingnan sa Exodo 2:11–12).

Paghahanda ni Moises

Upang mas lubos na maunawaan ang nangyari kay Moisessa Madian, basahin ang Exodo 2:15–22. Basahin ang ibapang tawag kay Reuel sa Exodo 3:1 (tingnan sa Exodo 2:18).Pagkatapos ay basahin ang Doktrina at mga Tipan 84:6 paramalaman kung ano ang inialok ni Reuel kay Moises. Ilista saiyong notbuk ang tatlong karanasan ni Moises sa Madian nainaakala mong mahalaga sa paghahanda niya para sa kanyanggawain sa mga anak ni Israel.


Dinalaw (t. 16)—Binantayan

Aking iuunat ang akingkamay (t. 20)—Gagamitin koang aking kapangyarihan

Tumatahan (t. 22)—Namamalagi

Nabigyan ka na ba ng gawain na sa palagay mo ay hindimo matatapos dahil sa pakiramdam mo ay hindi mo kaya?Kung naranasan mo na ito, bakit mo sinubukan? Kunghindi pa, ano ang kailangan para subukan mo ito?Isinasalaysay sa Exodo 3–4 ang pagtawag ng Panginoonkay Moises upang palayain o iligtas ang mga anak ni Israelmula sa Egipto. Nabasa natin na nadama ni Moises nahindi sapat ang kanyang kakayahan para palayain ang kan-yang mga tao, at pagkatapos ay nabasa natin kung ano angginawa ng Panginoon para muli siyang mapanatag atmatulungan. Ano ang itinuturo sa iyo ng Eter 12:27 tung-kol sa pangako ng Panginoon sa iyo gayundin kay Moises?

Exodo 3

Ang Nagliliyab na Palumpong

B

A

Exodo 3:11–16—“Ako Yaong Ako Nga”Ang “Ako Yaong Ako Nga” ay isang anyo ng pangalang“Jehova,” isa sa mga tawag kay Jesucristo. Naunawaan ni Moisesat ng mga Israelita na ang ibig sabihin ng pangalang iyon aywalang hanggan ang Diyos at hindi nilikha ng tao, na tulad ngibang mga diyos sa panahong iyon. Ang pangalang ito ay isangparaan para maipakilala ng Panginoon ang kanyang sarili bilangpinakamakapangyarihang Diyos na tunay at buhay. Natutuhanng mga Israelita na pagpitaganan nang lubos ang pangalang itoat ipinahayag na kalapastanganan ang pagbanggit nito.

Tuwing lalabas ang pangalang ito sa Lumang Tipan sa tekstongHebreo, ang salitang Jehova ay madalas isalin na “Panginoon.”Sa Bagong Tipan hinangad patayin ng isang grupo ng mgaJudio si Jesus dahil nagpatotoo siya na siya ang “Ako Nga” nanakipag-usap kay Moises at sa iba pang mga propeta (tingnansa Juan 8:58). Pinatutunayan ng reperensyang ito sa BagongTipan na si Jesucristo ang Jehova, ang Diyos ng Lumang Tipan.


Dagdagan ang Nalalaman Tungkol sa Diyos

Sinasabi sa atin sa Exodo 3 na inihayag ng Diyos ang kanyangsarili kay Moises at tinawag niya ito na maging propeta. Sa pag-aaral ng kabanata 3 hindi lang natin nalalaman kung ano angipinagagawa kay Moises, kundi may natututuhan din tayotungkol sa Diyos mismo.

1. Ilarawan ang natutuhan mo tungkol sa Diyos mula sa sinabiat ginawa niya sa Exodo 3.

2. Paano kaya makakatulong ang mga katotohanang natutuhanmo tungkol sa Diyos mula sa kabanatang ito sa isang taongalipin ng kasalanan (tulad ng Israel na alipin noon sa Egipto)o sa isang taong pinagagawa ng mahirap na gawain (tuladkay Moises noon).

Basahin ang pambungad sa Exodo 3.


Sa iyong sinapupunan (mgatalata 6–7)—Malapit sa iyongdibdib

Marikit mangusap (t. 10)—Mahusay magsalita

Exodo 4

Nagbalik si Moises sa Egipto

A

49


Paano Kung Hindi Sila Maniwala sa Akin?

Gumawa ng tsart nakatulad ng ipinakita.Punan ang tsart ngnatutuhan mo saExodo 4 tungkol samga alalahanin niMoises sa ipinaga-

gawa sa kanya at kung ano ang ginawa ng Panginoon paramalutas ang alalahanin.

Kapag ginagawa natin ang tama hindi tayo laging ginagan-timpalaan kaagad o nagtatagumpay kaagad sa mga paraanggusto natin. Ang paggawa ng alam nating tama kapaghindi dumarating kaagad ang gantimpala o tila lumalala paang mga bagay-bagay sa halip na bumuti ay isang mahala-gang pagsubok ng pananampalataya (tingnan sa Eter 12:6).

Sa katapusan ng Exodo 4 mababasa natin na bumalik siMoises sa Egipto at nagpakita ng mga tanda at kababalag-han sa kanyang mga tao. Naniwala sila sa kanya at muk-hang sabik silang sundin siya bilang kanilang tagapagligtas.Habang binabasa mo ang Exodo 5 pansinin kung paano atbakit nagbago ang pag-uugali ng mga tao. Pag-isipan dinkung ano ang gagawin mo sa gayong sitwasyon.


Ipagdiwang ako ng isangkapistahan (t. 1)—Sambahinako

Mga atang (mga talata 4–5)—Puwersahang pagtatrabaho

Inyong pinapagpapahingasila sa mga atang sa kanila(t. 5)—Pinatitigil mo sila sapagtatrabaho

Iaatang (t. 8)—Ipagagawa

Pagayongayon (mga talata 8,17)—Tamad

Pakitunguhan (t. 9)—Pansinin

Mga kabulaanang salita(t. 9)—Mga bagay na hinditotoo o hindi mangyayari

Exodo 5

Ang Faraon na Matigas ang Puso

Paano Nilutasng Panginoon

ang Alalahanin

Mga Pangamba,Pagdududa, at

Alalahanin ni Moises

A

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A, pagkatapos ay gawin ang alinman saaktibidad B o C.

Ibuod ang Kabanata

Ibuod ang Exodo 5 na sinusunod ang halimbawa sa ibaba.Tapusin ang bawat pangungusap sa sarili mong mga salita.

Tinanong nina Moises at Aaron si Faraon …kaya

Sumagot si Faraon sa pamamagitan ng …kaya

Sinabi ng mga Isaraelita kay Faraon …kaya

Sinabi ni Faraon …kaya

Sinabi ng mga Isaraelita kina Moises at Aaron …

Sumulat ng Kunwa-kunwariang Journal Entry

Itala kung ano ang maaaring isinulat mo sana sa huli ng Exodo5 kung naranasan mo ang nangyari kina Moises at Aaron.

Ipaliwanag ang Isang Mahalagang Ideya

Sumulat sa mga Israelita, at sabihin kung bakit itinutulot min-san ng Panginoon na humirap ang sitwasyon natin sa halip namaging madali kapag ginagawa natin ang tama. Maaari monggamitin ang alinmang banal na kasulatan, sinauna o makabago,sa sagot mo, o maaari mong gamitin ang makukuha mong mgapahayag ng mga General Authority.

Sa katapusan ng Exodo 5 pinanghinaan ng loob kapwa siMoises at ang mga anak ni Israel; tila nadagdagan pa angkanilang mga pagsubok nang sundin nila ang Diyos. AngExodo 6 ay naglalaman ng mga pangako ng Panginoon naililigtas at tutulungan niya sila.


Pakikipamayan (t. 4)—Lupain kung saan sila nama-lagi o gumala

Unat na kamay (t. 6)—Angmga salitang ito ay simbolong kapangyarihan

Yamot (t. 9)—Nasiraan ng loob

Exodo 6

Ako ang Panginoon

C

B

A

50


Humanap ng mga MensahengNakahihikayat

Piliin kung ano sa palagay mo ang dalawang nakahihikayatna bagay na sinabi ng Panginoon sa mga Israelita sa Exodo 6.Ipaliwanag kung bakit inaakala mong nakahihihikayat angdalawang mensaheng ito sa mga anak ni Israel at maaaringmakahikayat sa isang taong may mga pagsubok at hamonngayon.

Sa Exodo 5 binigyan ng Panginoon si Faraon ng pagkaka-taong palayain na lang ang mga anak ni Israel, ngunittumanggi si Faraon. Sa Exodo 7 nagsimula ang mga paki-kipagtalo nina Moises at Aaron kay Faraon. Hiniling ninaMoises at Aaron kay Faraon na palayain na ang mgaIsraelita, at sinabi na kung hindi siya papayag, ipapamalasng Diyos ang kanyang kapangyarihan sa pamamagitan ngpagpapadala ng mga salot o pagbibigay ng problema saEgipto. Bunga nito, ang mga tandang ipinadala ng Diyosay tinawag na “mga salot ng Egipto.” Nakatala sa Exodo7–10 ang siyam na iba’t ibang salot. Ang ikasampung salotay tatalakayin sa Exodo 11–13.

Ang katotohanan na napakaraming beses nagpadala ngsalot ang Panginoon sa Egipto ay nagpapakita na napaka-maawain niya. Sa halip na lipulin kaagad si Faraon at angmga Egipcio, binigyan niya sila ng maraming pagkakataonna kilalanin siya at ang kanyang kapangyarihan. Layon ngPanginoon na bumaling sa kanya ang lahat ng kanyangmga anak. Inihanda lamang ng Panginoon ang mapamin-salang ikasampung salot pagkatapos ng siyam na kagila-gilalas na pagpapamalas ng kanyang kapangyarihan at nglubos na katigasan ng puso ni Faraon.

Para makita mo ang kabuuan ng kuwentong ito, tutulu-ngan ka ng “Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan” samga salita at parirala nang kabanata sa kabanata, at pagsa-samahin ng “Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan” angapat na kabanata sa iisang bahagi.

Exodo 7–10

Ang mga Salot

A


Exodo 7—Paano nakagagawa ng “mga Himala”ang mga Mahiko ni Faraon?Sinabi ni Pangulong Joseph Fielding Smith, na Pangulo ngKorum ng Labindalawang Apostol noon:

“Sa paglipas ng mga panahon at sa halos lahat ng bansa, nagsa-sagawa ng malalaking hiwaga at kababalaghan ang mga tao, atnagpapagaling pa ng maysakit at nagsasagawa ng mga himala.Ang mga enkantador, mahiko, at manghuhula ay matatagpuansa mga palasyo ng mga hari noong unang panahon. May ilangkapangyarihan sila na humula at lumutas ng mga problema atpanaginip ng hari atbp. …

“… Sinabi ng Panginon na si Satanas ay may kapangyarihanggapusin ang katawan ng mga lalaki’t babae at saktan sila nanghusto [tingnan sa Mateo 7:22–23; Lucas 13:16]. … Dapat tandaanna malaki ang kaalaman ni Satanas at kaya niyang magpakitang kapangyarihan at mapigilan nang bahagya ang mga elemen-to, kapag walang namamagitang mas matinding kapangyari-han” (Answers to Gospel Questions, 5 tomo [1957], 1:176, 178).

Exodo 8

Exodo 9

Exodo 10

Itinira (t. 5)—Nalabi o natira

Silo (t. 7)—Problema, isangbagay na magiging sanhi nggulo

Nagsipagpahinga (t. 14)—Nanatili

Salutin (t. 15)—Epidemya,salot

Nagmamalaki (t. 17)—Nagmamatigas

Araw na itayo (t. 18)—Simula

Nagwalang bahala (t. 21)—Binalewala, hindi iginalang

Mga masa ng tinapay (t. 3)—Gawaan o lutuan ng tinapay

Manalangin, isasamo, idaing(mga talata 8–9, 28–30)—Ipagdasal, humiling

Pahinga (t. 15)—Humintosandali

Makapal (t. 24)—Malaki,mabigat

Mga hukbo (t. 4)—Pagkakahati o grupo ng mgatao

Iniunat ko ang aking kamay(t. 5)—Ipinakita ko ang akingkapangyarihan

Mga manghuhula (t. 11)—Mga taong nagtatangkang

magpakita ng mahika satulong ng masasamang espi-ritu

Mga pag-enkanto (mga talata11, 22)—Paggawa ng mahika

Masusuklam (t. 18)—Mag-aatubili

51


Bakit Nagpadala ng mga Salot ang Diyos?

Basahin ang Exodo 7:1–7; 9:16 at banggitin ang sinabi ngPanginoon kung bakit siya magpapakita ng mga tanda at himala.

Hanapin ang mga Salot

Gumawa ng tsart na katulad ng sumusunod at punan ito ngimpormasyong makikita mo tungkol sa bawat isa sa siyam nasalot.

Ang Exodo 11 ay pagpapatuloy nang harapang pag-uusapnina Moises at Faraon na nangyari sa katapusan ngExodo 10. Habang kaharap pa si Faraon, tumanggap ngpaghahayag si Moises tungkol sa ikasampu at huling salot.Sinabi niya kay Faraon na ang huling salot ay ang kamata-yan ng mga panganay sa buong lupain. Tulad pa rin ngdati ang tugon ni Faraon kay Moises—nagmatigas siyaat binalewala ang babala ni Moises. At umalis si Moises,matapos sabihin kay Faraon na, “hindi ko na muling maki-kita ang iyong mukha” (Exodo 10:29; tingnan din sa t. 28).

Exodo 11–12

Ang Paskua

Paano Tumugonsa Salot si Faraon

o ang Kanyangmga Lingkod

Ang Epektong Salot sa mgaIsraelita

Ang Epektong Salot sa mgaEgipcio

Ang Ginawa ninaMoises at AaronBago Dumating

ang SalotSalotReperensya

Exodo7:14–25

Exodo8:1–15

Exodo8:16–19

Exodo8:20–32

Exodo 9:1–7

Exodo9:8–12

Exodo9:13–35

Exodo10:1–20

Exodo10:21–29

B

A

Ang ikasampu at huling salotna inilarawan sa Exodo11–12 ay malaking trahedyasa mga Egipcio. Ang hulingsalot ay isa rin sa pinakama-hahalagang pangyayari sakasaysayan ng Israel kungkailan ipinakita ng Diyos angkanyang kapangyarihan nangiligtas niya ang kanyang mgatao. Sa lahat ng naniniwalakay Jesucristo, ang pangyaya-ring ito—na kilala bilang

Paskua—ay isa sa mga pinakamakapangyarihang simboloni Cristo na matatagpuan sa Lumang Tipan at magpapala-kas sa ating patotoo sa kanyang Pagbabayad-sala. Habangnagbabasa ka, tingnan kung paano maihahambing angmahimalang pagpapalaya sa mga Israelita mula sa pagkaa-lipin sa Egipto sa Pagbabayad-sala ni Cristo at isipin kungpaano tayo pinalalaya ni Jesucristo mula sa espirituwal napagkaalipin sa kasalanan.


Kapintasan (t. 5)—Depekto okamalian

Ilalagay (mga talata 7, 22)—Ipapahid, imamarka

Laman (t. 8)—Karne

Tinapay na walang lebadura(mga talata 8, 15, 17–18, 20)—Tinapay na walang pampaalsa

Luto … sa tubig (t. 9)—Pinakuluan

May bigkis ang baywang(t. 11)—May sinturon angsuot na balabal

Bilang tuntunin (mga talata14, 17)—Bilang sagradong rit-wal o permanenteng batas

Lebadura (mga talata 15, 19)—Pampaalsa

Liban sa (t. 16)—Maliban sa

Kumuha (t. 21)—Pumili

Hisopo (t. 22)—Isang hala-mang-gamot

Ipangingilin (t. 24)—Gagawin,iingatan o poprotektahan

Paglilingkod (mga talata25–26)—Seremonya, ordenansa

Nakatigil (t. 39)—Lumagi

Pakikipamayan, makikipa-mayan, nakikipamayan(mga talata 40, 48–49)—Pansamantalang tirahan,makitirang pansamantala

Mga hukbo (t. 41)—Mga tao

Ipangingilin (t. 42)—Aalalahanin at pahahalagahan

Taga ibang lupa (t. 43)—Hindi Israelita

52

Exodo 11:2—Bakit Inutusan ng Panginoon angmga Israelita na Humingi (o humiram) ng mgaBagay-bagay Noong Paalis na Sila?Iba ang gamit dito ng salitang humiram kaysa normal natingpaggamit. Ang ibig sabihin ng salitang humiram sa Hebreo ayhumingi o humiling. Sa madaling salita, humingi ng kabayaranang mga Israelita para sa serbisyo nila sa mga Egipcio sa nakali-pas na mga taon. Dahil sa katatapos na mga salot, lumambotang puso ng mga Egipcio para magbigay nang maluwag sakalooban nila (tingnan sa Exodo 12:35–36). Habang binabasa mopa ang Exodo, malalaman mo kung ano ang ipagagawa sa kani-la ng Panginoon sa mga kayamanang ito.

Exodo 12:1–20—Pag-aalay ng Hayop,Kahalintulad ni CristoSabi ni Pangulong Joseph Fielding Smith:

“Pag-alis ng mga Israelita sa Egipto, ibinigay sa kanila ngPanginoon ang paskua. Pipili sila ng korderong walang kapinta-san; wala silang babaliing anumang buto nito. Papatayin nilaito, lulutuin, at kakainin kasabay ng mapapait na gulay at tina-pay na walang lebadura. Aalalahanin nila ang pistang ito taun-taon mula noon hanggang sa pumarito si Cristo. Kahalintuladdin ito ng sakripisyo ni Jesucristo. Kung pag-iisapan mo ito san-dali, panahon ng paskua nang dakpin ang Panginoon at ipinakosa krus bilang katuparan ng mga pangakong ginawa na siya aypaparito bilang ating Manunubos.

“Lahat ng ito ay tumutukoy sa kanyang pagparito at sa kanyangministeryo. Sa katunayan nagsimula ang pag-aalay ng sakripisyonoon pang panahon ni Adan. Dapat ay walang kapintasan angmga hayop na isasakripisyo, dahil kahalintulad iyon ng sakri-pisyo ni Jesucristo, at tumutukoy sa kanyang pagparito. Walatayong gaanong natututuhan sa Aklat ng Genesis kung parasaan ang pag-aalay ng sakripisyo, dahil ang malilinaw na bagayukol sa pag-aalay ng sakripisyo ay inalis na” (Doctrines ofSalvation, tinipon ni Bruce R. McConkie, 3 tomo. [1954–56], 1:22).


Alamin ang tungkol kay Cristo mula saPaskua

Ang Paskua ay isang halimbawa, o simbolo, ng Pagbabayad-sala ni Jesucristo. Gumawa ng tsart na katulad ng ipinakikitarito. Gamit ang Exodo 12:1–20, 43–49, ilista ang mga elementong Paskua at pagkatapos ay isulat kung ano sa palagay mo angkinakatawan ng mga elementong iyon patungkol kay Cristo, sakanyang Pagbabayad-sala, at sa ating paglaya mula sa pagkaali-pin sa kasalanan at kamunduhan. Ang sumusunod na mgareperensya sa mga banal na kasulatan ay maaaring makatulongsa iyo sa paghahanap ng kahulugan ng mga simbolo: Jeremias51:6; Juan 19:30–36; I Ni Pedro 1:18–20; Mosias 27:24–26; Alma5:21, 27, 57; 34:8–10; Doktrina at mga Tipan 19:16–19, 31.

Subukang hanapin kahit man lang ang sumusunod na mga ele-mento: bagong kalendaryo, kordero (walang kapintasan), dugosa mga haligi ng pinto, tinapay na walang lebadura, na kinakainnang may kasamang mapait na gulay. May maliit na bahagi sabandang unahan nitong gabay sa pag-aaral na pinamagatang“Hanapin ang mga Halimbawa at Kahulugan ng mga Simbolo”(sa p. 6) na tutulong upang mabigyang-kahulugan o makita

A

mo ang espirituwal na kahalagahan ng mga simbolo sa banal nakasulatan. Ang unang dalawang elemento ay inilaan sa iyobilang mga halimbawa.

Paano Naman Ngayon?

1. Basahin ang Mateo26:17–30 at sabihinkung anong orde-nansa ang ipinaga-gawa sa atin ngPanginoon ngayonna nagpapaalala saatin ng mga espiri-tuwal na bagay nakatulad ng ginawang Paskua noongunang panahon.

2. Basahin ang I MgaTaga Corinto 5:7–8at sabihin kung bakit hindi na natin idinaraos ang Paskua.

Kunwari ay hinatulan kang mamatay sa ibang lupain.Bago ka bitayin, may isang tao na nakipagkasundong mag-bayad nang malaki para makalaya ka. Ano ang madaramamo tungkol sa taong iyon? Ano ang magiging pakikitungomo sa taong iyon habang ikaw ay nabubuhay? Ang sitwas-yong ito ay katulad ng sa mga panganay na lalaki sa Israel.Mamamatay sila bilang bahagi ng ikasampung salot mali-ban kung may dugo ng kordero na ipinahid sa mga haliging kanilang pintuan. Literal silang tutubusin, o ililigtas,ng dugo mula sa kamatayan. Nakatala sa Exodo 13 angsinabi ng Panginoon sa mga panganay na ito na mulanoon, kung iisipin, ay nabuhay sa “hiram na panahon”dahil hindi nila nailigtas ang kanilang sarili. Tanging sapamamagitan ng dugo sila maliligtas mula sa kamatayan.

Exodo 13

Ang Panganay

Kasunod ng kanyang Pagkabuhay na Mag-uli,nagbilin si Jesucristo tungkol sa pag-aalayng mga sakripisyo at handog sa ilalim ng batas ni Moises.

B

Espirituwal na Kahalagahano Pakahulugan

Sa pamamagitan ng ating pagsisisi at saPagbabayad-sala niJesucristo, makagagawatayo ng “bagong simula.”

Nililinis tayo ng dugo ngKordero ng Diyos, o niJesucristo, kung tayo aymagsisisi.

Mga Elemento ngPaskua

Binagong kalen-daryo; ang Paskuaay tanda ng unangbuwan ng taon

Isang kordero

Talata

2

3

53



Ang Panganay

1. Kunwari ay isa kang ama sa Israel noong panahon ni Moises.Isulat kung ano ang sasabihin mo sa iyong panganay na anakna lalaki tungkol sa kanyang pagkatao at bakit ginagawapara sa kanya at inaasahan sa kanya ang mga espesyal nabagay. Pansining maigi ang Exodo 13:1–3, 8–16 habang pinag-iisipan mo ang iyong sasabihin.

2. Basahin ang I Mga Taga Corinto 6:20; I Ni Pedro 1:18–19;2 Nephi 2:8; 9:7–9; Doktrina at mga Tipan 18:10–12 at isulatkung paano ka nakatulad ng panganay sa Israel. Isulat dinkung ano ang magagawa mo upang laging maalala ang gina-wa ng Panginoon at maipakita sa kanya ang pasasalamat mosa pagtubos na inilaan ng kanyang Pagbabayad-sala.

Ang isa sa mga pagpapala ngpagkakaroon ng mga pagsuboksa buhay ay ang madalas napaghikayat sa atin ng mgapagsubok na humingi ngtulong sa Panginoon (tingnansa Eter 12:27). Kapag natang-gap natin ang kapangyarihanat tulong ng Panginoon, luma-lakas ang ating pananampala-taya at pagtitiwala sa kanya samga pagsubok na darating.

Exodo 14

Pagtawid sa Dagat na Pula

A

Pakabanalin (t. 2)—Italaga saPanginoon at gawing banal

Nagbubukas ng bahay-bata(t. 2)—Panganay

Kapanahunan nito (t. 10)—Sapanahong sinabi ng Panginoon

Nagbubukas ng bahay-bata(mga talata 12, 15)—Panganay

Tutubusin (mga talata 13, 15)—Babayaran. Sa madalingsalita, isang kordero ang isi-

nasakripisyo sa halip naibang bagay upang kilalaninna ang iniligtas ay pag-aaring Panginoon.

Pinakaalaala (t. 16)—Isangdekorasyong laso na isinusuotsa ulo hanggang noo

Magsisi (t. 17)—Magbago ngisip

Ipinanumpang mahigpit (t. 19)—Nakipagtipan o nangako

Dapat nating alalahanin na sa halos lahat ng pagkakataon,dumarating lamang ang tulong ng langit matapos tayongsumampalataya sa pamamagitan ng paggawa muna ng lahatng ating makakaya (tingnan sa Eter 12:6). Kapag dumatingna ang tulong, karaniwan itong dumarating sa paraangmatutulungan tayong makita ang kamay ng Panginoon.

Sa Exodo 13:17–18 sinabi ng Panginoon kay Moises kungsaang direksyon niya aakayin ang mga anak ni Israel sadaan patungo sa lupang pangako. Sinabi niya na hindi niyaaakayin ang mga Israelita sa pinakatuwid at diretsong daandahil hindi pa sapat ang kanilang pananampalataya paraharapin ang mga Filisteo, na gustong humadlang sa kanilasa pagpasok sa lupain. Makasusumpong tayo ng aliw sakaalaman na hindi tayo bibigyan ng Panginoon ng mgahamong mas mabigat kaysa kaya nating dalhin (tingnan sa1 Nephi 3:7). Gayunman, tutulutan niyang dumanas tayong mga hamon na alam niyang madadaig natin upangmapalakas ang ating pananampalataya at pagtitiwala.Nakasaad sa Exodo 14 ang gayong pagsubok. Matapossubukan ang kanilang pananampalataya, dumanas nghimala ang mga Israelita na minsan pang nagpamalas ngkapangyarihan ng Diyos nang tulungan niya silang malag-pasan ang isang imposibleng sitwasyon.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang Aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angExodo 14.

Magbigay ng Payo

Gumamit ng partikular na mga ideya at parirala mula sa kabana-ta 14 para makasulat ng payo sa isang taong bagong sapi pa langsa Simbahan o naging aktibo ngunit nahihirapang umiwas samga dating kaibigan at gawi at tila nahahatak pabalik sa mga ito.

A

Nangangasilo (t. 3)—Nalilito,naliligaw

Magiimbot ng karangalan kayFaraon (mga talata 17–18)—Sinasabi ng Panginoon na masmalamang na parangalan siyang mga tao bilang Diyos dahilsa gagawin niya kay Faraon atsa hukbong Egipcio.

Lubos na pagkakatiwala(t. 8)—Pagsuway

Sila (t. 20)—Mga Israelita

Pagbabantay sa kinaumaga-han (t. 24)—Mula alas-2:00 N.U.hanggang pagsikat ng araw

54

Pagtugmain

Pagtugmain ang mgabagay sa unang hanayat ang mga bagay sapangalawang hanay atipaliwanag kung paanomagkaugnay ang mgaito. Kung kailangan mong tulong, basahin angI Mga Taga Corinto10:1–4. Maaari mongisulat ang I Mga TagaCorinto 10:1–4 sa gilidng pahina sa tabi ngsimula ng Exodo 14.

Paano ka nagpapahayag ng kaligayahan at pasasalamat?Ano ang ginagawa mo para ipakita sa Panginoon angnadarama mo? Inilahad sa Exodo 15 kung paano sumulatat kumanta ng isang awit sa Panginoon ang mga Israelitamatapos silang mahimalang makatakas patawid ng Dagatna Pula. Hindi nagtagal pagkatapos silang mailigtas,dumanas ng isa pang pagsubok ang mga anak ni Israel.Basahin ang Exodo 15:22–27 para malaman kung paanonila hinarap ang sumunod na hamong ito.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanExodo 15:22–27


Ano ang Paborito Mong Himno?

Kapag masaya at nagpapasalamat ang mga Israelita umaawitsila sa Panginoon. Anong himno ang higit na naglalapit sa iyosa Diyos? Ipaliwanag kung bakit. Gamitin ang mga titik nghimno sa pagpapaliwanag mo.

A

Inupasala (t. 24)—Dinaingan

Tagubilin (t. 25)—Batas

Palatuntunan (mga talata25–26)—Kautusan

Exodo 15

Pagdaing, Bahagi 1

Ngayon

Binyag

Pagtalikod sa mgagawi ng mundo

Pagtanggap sakaloob na EspirituSanto

Pamumuhay samundo kung saanmahirap matagpu-an ang mga bagayna nagtataguyodng espirituwalidad

Ang Panahonni Moises

Pag-alis sa Egipto

Paglalakbay sailang

Pagtawid sa Dagat na Pula

Isang haligi ngulap at apoy namagbabantay,gagabay, atmangangalaga sa mga Israelita

B Ano ang Gagawin Mo Tungkol Dito?

1. Basahin ang Exodo 1:22–27 at paghambingin ang ginawa ngmga tao at ang ginawa ni Moises nang malaman nilangwalang tubig.

2. Ano ang matututuhan mo mula sa iba’t ibang paraan ng pag-tugon ni Moises at ng mga tao sa hamong ito?


Basahin ang Exodo 15:22–27; Alma 36:17–21 at ipaliwanag kunganong espirituwal na kahulugan ang makukuha sa pisikal nakaranasan sa Mara.

Nakatala sa Exodo 15 na “inupasala,” o dinaingan, ng mgaanak ni Israel si Moises at ang Panginoon nang magkaroonsila ng problema. Mahirap nating maintindihan kung bakitnapakabilis nilang dumaing matapos ang malaking himalasa Dagat na Pula. Gayunman, dapat nating alalahanin nabagama’t nilimitahan ng pagkaalipin ang kalayaan ng mgaIsraelita, pagkaalipin din ang naglaan ng mga pangangaila-ngan nila sa buhay tulad sa isang taong nakabilanggo.Dahil limitado ang kalayaang magpasiya ng mga Israelita,hindi pa sapat ang kanilang espirituwalidad. Dahil nagma-malasakit ang Panginoon sa ating pag-unlad, gusto niya—at iniuutos pa—na gumawa tayo ng mga pagpili. Kapagkailangan natin ang kanyang tulong, tinutulungan niyatayo sa paraan na pinagagawa niya tayo ng mahihirap nabagay na hihikayat at magpapalakas sa atin. Ang pagdainglaban sa Panginoon ay pagpapakita ng kawalan natin ngpananalig na alam niya ang pinakamabuti para sa atin.

Ang Exodo 16–17 ay naglalaman ng maraming pagdaingng mga anak ni Israel. Habang binabasa mo ang mga kaba-natang ito, hanapin kung ano ang itinuro ng Panginoon samga anak ni Israel para palakasin sila at bigyan ng masmalaking dahilan para pagtiwalaan siya.

Exodo 16

Pagdaing, Bahagi 2

C

B

55



Ano ang Layunin ng Mana?

1. Batay sa Exodo 16:4, ano ang isa sa mga layunin ng mana?

2. Batay sa nabasa mo sa kabanata 16, paano sa palagay momaisasagawa ng mana ang layuning ibinigay sa talata 4?

Ang Mana ay Isang Halimbawa ni Cristo

Basahin ang Juan 6:31–35, 48–51 at isulat kung paano nagingkatulad ng mana si Jesucristo at kung paano tayo katulad ngmga anak ni Israel? Maaaring interesado kang malaman na angibig sabihin sa Hebreo ng salitang Betlehem (ang lungsod kungsaan isinilang si Jesus) ay “bahay ng tinapay.”

Sino Talaga ang Idinaraing Mo?

Kapag dumaraing ka laban sa iyong mga pinuno, sino talagaang inirereklamo mo? (tingnan sa Exodo 16:8; D at T 84:36).

Habang binabasa mo ang Exodo 17, pag-isipan ito: Angpagkauhaw at kagustuhang uminom ng tubig ay hindikasalanan. Kung gayon bakit hindi nasiyahan angPanginoon sa mga anak ni Israel?


Nananaig (t. 11)—Nananalo

Exodo 17

Pagdaing, Bahagi 3

C

B

A

Palyok ng karne (t. 3)—Mgapalayok na may karne

Bahagi (t. 4)—Dami

Kinahapunan (mga talata 6,12)—Paglubog ng araw

Kampamento (t. 13)—Malaking grupo

Omer (mga talata 16, 18, 22,32, 36)—Mga dalawang litro

Naginit (t. 20)—Nagalit

Itira, itinago (mga talata23–24)—Itinabi

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang Aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angExodo 17.

Ano ang Sasabihin Mo?

Kung binigyan ka ng limang minuto para kausapin ang mgaIsraelita matapos ang mga kaganapang nakatala sa Exodo 17,ano ang sasabihin mo sa kanila, at bakit?


Paghambingin ang gustong gawin ng mga tao sa propetang siMoises sa Exodo 17:4 at ang ginawa nina Aaron at Hur para kayMoises sa mga talata 10–13.

Ano ang reaksyon mo kapag binabatikos ka ng mga tao?Paano kung tama sila? Tinatanggap mo ba ang mga opin-yon nila at nagbabago o nakikipagtalo ka para hindi kamapahiya? Si Moises ay isang dakilang propetang namunosa mga tao. Gayunman, pansinin kung ano ang nangyarisa Exodo 18 nang batikusin ng isang tao ang ikinilos niMoises at magmungkahi kung paano siya makakapagbago.Sa sitwasyong ito, wala namang napakinabangan dito angtaong bumatikos kay Moises; gusto lang niyang tulunganang isang taong mahal niya.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanSinikap gawin ni Moises ang lahat ng ito.

Mga palatuntunan (t. 16)—Mga kautusan

Mga usap (t. 19)—Mga pro-blema

Hahanap (t. 21)—Pipili

Kasakiman (t. 21)—Paghahangad sa mga bagayna pag-aari ng iba

Exodo 18

Upang Hindi Manghina si Moises

B

A

56

Itinuro ng Panginoon kay Moises ang organisasyon ng pamu-muno sa mga anak ni Israel.

Upang Hindi “Manghina” si Moises

Gumawa ng tsart na katu-lad ng ipinakita at punan ngimpormasyon mula sa naba-sa mo sa Exodo 18:13–26.

Ano ang Natututuhan Natin sa Halimbawani Moises?

Ano ang natututuhan natin sa paraan ng pagtugon ni Moises sapagbatikos o pagpuna ni Jethro?

Nasa Bundok ng Sinai si Moises nang tawagin siya ngPanginoon upang iligtas ang mga Israelita mula sa pagkaa-lipin sa Egipto (tingnan sa Exodo 3). Ipinangako ngPanginoon kay Moises na matapos niyang akayin ang mgaanak ni Israel palabas ng Egipto, sila ay “maglilingkod …sa Dios sa bundok na ito,” ibig sabihin ay “Bundok ng

Exodo 19

Sa Bundok ng Sinai

B

Ang sitwasyon

Bakit may problema

Ang iminungka-hing solusyon

Ang mga pakina-bang ng pagpa-patupad ngsolusyon

Ang ginawa niMoises

A

Pinuno ng1,000

Pinuno ng1,000

Ang PinunoMoises

Pinuno ng1,000

Pinuno ng50

Pinuno ng50

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng100

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Pinuno ng10

Ang PinunoMoises

Hukbo ng mgaMandirigma

Josue

TagapagsalitaAaron

PangsimbahanMoises

EdukasyonMoises

PaglalakbayMoises

TagalitisMoises

Mga banal na kasulatanMoises

Pag-aalayMoises

PangkapakananMoises

PagpaplanoMoises

PampulitikaMoises

Sinai” (Exodo 3:12).Pagkatapos ng himala saDagat na Pula, kumatha ngisang awit si Moises kungsaan sinabi niya na inakay ngPanginoon ang mga Israelitapalabas ng Egipto upangsila ay mapasakanyang“Santuario” na “bundok naiyong pamana” (Exodo 15:17).

Mula nang tawagin si Moisesbilang propeta, bahagi na ngplano ng Diyos na akayin ang

mga anak ni Israel patungong Bundok ng Sinai—isanglugar na pinabanal ng Panginoon. Ayon sa Doktrina at mgaTipan, hinangad ni Moises na dalhin ang kanyang mga taosa kinaroroonan ng Panginoon sa pamamagitan ng mgaordenansa ng priesthood (tingnan sa D at T 84:19–24).Ngayon maaaring sabihin natin na gusto niyang dalhin silasa templo upang tumanggap ng kapangyarihan mula salangit. Para kina Moises at sa mga anak ni Israel, angBundok ng Sinai ay isang templo—isang lugar kung saanmaipakikilala ng Diyos ang kanyang sarili sa kanyang mgatao. Isaisip ito habang binabasa mo ang Exodo 19.


Exodo 19—Ang Exodo Bilang Simbolo ng AtingPaglalakbay Pabalik sa Piling ng DiyosMakikita sa sumusunod na diagram ang balangkas ng paglalak-bay ng mga anak ni Israel bilang isang pangkat at kung paanonaging halimbawa ng paglalakbay natin ang kanilang paglalak-bay habang sinisikap nating makabalik sa piling ng Diyos.

Angmundo

Anglupain ng

Egipto AngDagat

naPula Ang ulap

at ahaliging apoy

Ang ilang

Bundokng Sinai

Ang lupangpangako

Mga hangganang inilagay para ilayo angmga tao sa presensya ng Diyos hanggangsa sila ay maging karapat-dapat

Binyag

AngEspirituSanto

Paglalakbay samundo patungo

sa DiyosAng

temploKahariangselestiyal

Tangi (t. 5)—“ ‘pinahahalaga-hang yaman,’ ‘ginawa’ o‘pinili ng Diyos’ ” (Russell M.Nelson sa Conference Report,Abr. 1995, 44; o Ensign, Mayo1995, 34).

Papagbanalin, pinakabanal(mga talata 10, 14, 22–23)—Gawing banal, dalisay, atmalinis

Napailanglang (t. 18)—Umakyat

Hindi makapagpigil sa kani-la (mga talata 22, 24)—Magpakita sa kanila

57


Umakyat at Bumaba si Moises sa Bundokng Sinai

Isinasalaysay sa Exodo 19 na tatlong beses umakyat at bumaba siMoises sa Bundok ng Sinai. Umakyat si Moises sa Sinai paramakipag-usap sa Panginoon, at pagkatapos ay bumaba ng bun-dok para ihatid ang mga salita ng Panginoon sa mga tao. Kasabayniyon, sinikap ihanda ni Moises ang mga tao na maging sapat nakarapat-dapat upang makaakyat din sa bundok at makipag-usapsa Panginoon. Ang sumusunod na diagram ay maaaring makatu-long sa iyo na isaayos ang mga kabanata sa pamamagitan ng pag-babalangkas sa pag-akyat at pagbaba ni Moises sa Sinai.

Ibuod ang naganap sa bawat pangyayaring nakatala sa itaas.Basahin sa Exodo 20–23; 24:1–8 ang nangyari sa sumunod napag-akyat ni Moises sa Bundok ng Sinai.

Maghanda para sa Templo

Sinabi ni Elder J. Ballard Washburn, ng Pitumpu, “Hindi tayomakakapasok sa Kanyang banal na bahay kung hindi tayo kara-pat-dapat dahil susumpain tayo ng Diyos. Sapagka’t hindi maa-aring kutyain ang Diyos” (sa Conference Report, Abr. 1995,12–13; o Ensign, Mayo 1995, 11–12).

1. Ilista ang mga katotohanang sinabi ni Moises o ng Panginoonsa Exodo19 na nagbibigay-diin sa kahalagahan ng itinuro niElder Washburn.

2. Bakit mahalagang maging karapat-dapat bago pumasok satemplo? (tingnan sa D at T 97:15–17 para sa mahalagangtulong.)

Sa isa sa tatlong pag-akyat ni Moises sa Bundok ng Sinai(tingnan sa Exodo 19), itinuro sa kanya ng Diyos ang mgautos na nababasa natin sa Exodo 20. Ang mga turong itoay kilalang-kilala bilang ang Sampung Utos. Sinabi ngPanginoon kalaunan na ang Sampung Utos ang “mga sali-ta ng tipan,” o mga kailangang sundin upang matanggap

Exodo 20

Ang Sampung Utos

B

Unang Pagpunta Ikalawang pagpunta Ikatlong pagpunta

Mga talata7–8

Pag-akyatsa Sinai

Pag-akyatsa Sinai

Pag-akyatsa Sinai

Pagbaba samga tao

Pagbaba samga tao

Pagbaba samga tao

Mga talata14–20

Talata25

Mga talata3–6

Mga talata9–13

Mga talata20–24

A

Sabi ni Elder Bernard P. Brockbank, Assistant sa Korum ngLabindalawang Apostol, “Ang Sampung Utos na bigay ngDiyos ay mahalagang bahagi pa rin ng paraan ng pamumu-hay ng Diyos at mahalagang bahagi ng ebanghelyo ng kaha-rian. Ang ating pamumuhay at paggalang sa Panginoon atsa Kanyang mga utos sa loob ng tahanan ay may kaugnayansa antas ng Kaluwalhatiang matatanggap natin sa kabilang-buhay. Kung ipamumuhay ng lahat ng tao ang SampungUtos, magkakaroon tayo ng paggalang sa sarili, kapayapaan,pagmamahal, at kaligayahan sa mundong ito” (sa ConferenceReport, Okt. 1971, 41; o Ensign, Dis. 1971, 63).



Scripture Mastery—Exodo 20:3–17

Sinasabi sa atin ng ikaapat at ikalimang utos (tingnan sa Exodo20:8–12) kung ano ang dapat nating gawin. Sinasabi sa atin ngiba pang mga utos kung ano ang hindi dapat gawin. Muling isu-lat ang mga utos na “huwag kang” bilang “ikaw ay” upangmakakita ka ng mga paraan para masunod ang bawat utos.

Ano sa Palagay Mo?

Alin sa Sampung Utos ang sa palagay mo ay kailangang masbigyang-pansin ngayon ng mundo? Bakit?

Paano Sila Tumugon?

1. Ano ang ginawa ng mga anak ni Israel matapos marinig atmakita ang mga bagay sa Exodo 19–20? (tingnan din saExodo 20:18–21).

C

B

A

Inanyuan (t. 4)—Inukit, nili-lok, nilikha

Larawan (t. 4)—Bagay nasinasamba

Kawangis (t. 4)—Larawan,estatwa, o iba pang simbolo

Katampalasanan (t. 5)—kasa-lanan

Walang kabuluhan (t. 7)—Walang matuwid na layunin

Tapyas (t. 25)—Tinibag atinilapat

ang tipan (tingnan sa Exodo 34:28). Bunga nito ay ibini-gay ang Sampung Utos sa mga Israelita para sa kanilangpagtanggap bago sila pahintulutang umakyat sa Bundokng Sinai. Ang Sampung Utos sa panahong iyon ay haloskatulad ng mga pamantayang kailangang sundin ngayonpara makakuha ng temple recommend.

Kalaunan, ang Sampung Utos ay isinulat sa mga tapyasna bato, na inilagak sa kaban ng tipan (na mababasa ninyokalaunan), at tinawag na “ang patotoo.” Ang pagkakaroonng patotoo sa mga alituntunin ng Sampung Utos ay kaila-ngan para maunawaan ang mga alituntunin ng ebanghelyona itinuro kalaunan ng Tagapagligtas at ni PropetangJoseph Smith (tingnan sa Deuteronomio 10:1–5).

58

2. Sa palagay mo, bakit pinipili ng ilang tao na huwag mapala-pit sa Diyos o lumayo sa kanya?

Ang Exodo 21–23 ay naglalalaman ng partikular na pagsa-sabuhay ng mga batas ng Diyos ayon sa iba’t ibang sitwas-yon. Halimbawa, ang “huwag kang papatay” ay isa saSampung Utos, pero paano kung may isang taong nasaktanmo nang husto? O paano kung pumatay ka ng hayop sahalip na tao? Tinalakay sa Exodo 21–23 ang marami saganitong uri ng tanong at inilarawan din ang parusangmaidudulot ng pagsuway sa utos. Ang mga parusang ibini-gay ang pinakamabigat na kabayaran para sa isang paglabagat hindi nangangahulugan na ito na nga ang ipapataw naparusa. Ang alituntuning ito sa Lumang Tipan ay pinalitanng ebanghelyo ni Jesucristo (tingnan sa Mateo 5:38–48).

Ipinaliwanag ni Moises angmga batas ng Diyos sa mgaanak ni Israel sa Exodo20–23. Upang lalo pa silangumunlad, kailangan munanilang mangako na ipamumu-hay nila ang mga batas naiyon. Inilahad sa Exodo 24ang pangakong ginawa ngmga Israelita na naghanda sa

kanila upang matanggap ang mas mataas na mga batas namay kaugnayan sa templo. Bunga nito, muling pinaakyatng Panginoon si Moises sa Sinai sa ikaapat na pagkakata-on upang mabigyan ng karagdagang impormasyon tungkolsa mga ordenansang magtutulot sa mga tao na makapasoksa kanyang kinaroroonan.


Paminsan (t. 3)—Nagkakaisaang damdamin

Mga mahal na tao (t. 11)—Mga pinuno

Exodo 24

Nakita ng Pitumpung Matatanda ang Diyos

Exodo 21–23

Mata Kung Mata, at NgipinKung Ngipin


Gaano Kahalaga ang mga Tipan?

1. Pagkatapos ibigay ni Moises sa mga tao ang mga batas ngDiyos, ano ang tipang kanilang ginawa? (tingnan sa Exodo24:3–8).

2. Ayon sa Exodo 24:9–11 ano ang nangyari sa pitumpungmatanda sa Israel nang gawin nila ang tipang ito?

3. Ano ang ipinangako ng Panginoon na mangyayari kapagnakipagtipan ka sa kanya at tinupad ang mga ito? (tingnansa Mosias 18:8–10; D at T 20:77, 79). Paano nauugnay angmga pangakong ito sa nangyari kay Moises at sa pitumpungmatanda?

Ang Exodo 25–27, 30 ay naglalaman ng mga tagubilin ngPanginoon kay Moises tungkol sa pagtatayo ng tabernaku-lo. Ang tabernakulo ay sagradong lugar sa mga anak niIsrael tulad ng pagiging sagrado sa atin ng templo ngayon.Ang tabernakulong ito ay dinisenyo upang madaling buha-tin dahil palipat-lipat ang mga anak ni Israel habang nasailang. Ang mga tagubilin sa pagtatayo ng tabernakulo aynapakadetalyado, na nagpapaunawa sa atin na lahat ngtungkol sa templo ay mahalaga sa Panginoon sa kanyangpagtuturo at pagbibigay-inspirasyon sa kanyang mga tao.Ang istruktura at mga kasangkapan ng templo ay nagtutu-ro sa atin ng mahahalagang alituntuning naghihikayatpara naisin nating mas mapalapit sa kanya at sundin angkanyang mga utos. Sa sumusunod na mga diagram ngtemplo isulat ang tawag sa bawat aytem o elemento sa tem-plo. Kasama rin ang ilang mungkahi kung ano ang itinutu-ro sa atin ng mga elementong ito tungkol sa Diyos at sakanyang plano para sa kanyang mga anak.

Pinapalitan ng impormasyon mula sa Exodo 25–27, 30tungkol sa tabernakulo ang karaniwang mga bahagingpinamagatang “Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan” at“Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan.” Bawat aytem saibaba ay may aktibidad na parang pag-aaral ng mga banalna kasulatan na kukumpletuhin sa iyong notbuk na dapatay tumulong sa iyo na mas maunawaan kung paano itinu-ro ng tabernakulo at ng mga kasangkapan nito ang mga ali-tuntunin ng ebanghelyo.

Exodo 25–27, 30

Ang Tabernakulo

A

Hindi niya ipinatong angkaniyang kamay (t. 11)—Hindi nasaktan ng kapangya-rihan ng Diyos ang mgaIsraelita. Karaniwan ay hindi

nila makayanan ang makitaang Diyos [nang harapan]

Tagapangasiwa (t. 13)—Katulong

59

Ang Tabernakulo

Tanging mga taong may karapatanlamang ang pinapayagang huma-wak sa kaban ng tipan (tingnan saExodo 25:10–22), kaya may dala-wang kahoy (pole) na nakakabitdito para mabuhat ito. Nasa loobng kaban ang mga tapyas na batona naglalaman ng batas na isinulatng Panginoon. Kalaunan, inilagay

rin sa loob nito ang isang palayok ng mana at ang tungkod niAaron na namulaklak. Ang takip ay kumakatawan sa kinaroroo-nan ng Diyos at tinatawag na luklukan ng awa. Minsan sa isangtaon nagsasagawa ng ordenansa ang saserdote sa luklukan ngawa upang tubusin ang mga tao (tingnan ang impormasyonpara sa Levitico 16 sa p. 68) Ano ang sinabi ng Panginoon kayMoises sa Exodo 25:22 tungkol sa luklukan ng awa?

Sa dulang ng tinapay na handog(tingnan sa Exodo 25:23–30) aymay labindalawang malalakingtinapay. Ang tinapay ay pinapali-tan noon tuwing Sabbath at kina-kain ng mga saserdote. Kahit hindinakasaad sa Exodo, tradisyon ngmga Judio na maglagay din ngalak sa dulang. Ano kaya angkinakatawan ng tinapay at alak?

Dulang ng tinapay na handog

Kaban ng tipan

Ang kinaroroonanng Diyos

Kabanal-banalangDako

(tingnan sa Exodo 25:22)

Tabing

Dambanang mapagsusunugan ngkamangyan (tingnan sa Exodo 30:1–10)

Kaban ng tipan(tingnan sa Exodo 25:10–22)

Selestiyal

Terestriyal

Telestiyal

Sagradong kandelero o lalagyan ng kandila(menorah: tingnan sa Exodo 25:31–40)

Banal na Dako

Looban sa labas

Hugasan o palanggana ng tubig(tingnan sa Exodo 30:17–21)

Pinakadambana o dambana ng mgahandog (tingnan sa Exodo 27:1–8)

Mga tagapagbantayna anghel

Panalangin

Mamuhay saliwanag ngEspiritu at salaman at dugo niCristo

Binyag atkapatawaran ngmga kasalanan

Pagsunod at pag-aalay ng sakripisyo

Dulang ng tinapay na handog(tingnan sa Exodo 25:23–30)

Ang kandelero o lalagyan ng kan-dila (tingnan sa Exodo 25:31–40)ay bantog na simbolo ng pana-nampalataya ng mga Judio atmadalas itong tawagin sa panga-lang Hebreo nito na menorah. Angpitong lalagyan ng kandila sa iba-baw ay puno ng purong langis ngolibo, kung saan inilalagay at sini-sindihan ang mitsa. Ang bilang na

pito ay kumakatawan sa pagiging ganap o perpekto ng mgaHebreo. Ang talinghaga ng sampung dalaga na ikinuwento niJesus ay nagbibigay ng ideya kung ano ang kinakatawan nglangis sa ilawan (tingnan sa Mateo 25:1–13; D at T 45:56–59).Isulat kung ano sa palagay mo ang isinasagisag ng langis.

Lahat ng pagsunog ng mga han-dog ay isinasagawa sa dambanang mga handog (tingnan sa Exodo27:1–8). Pag-aalay ang unang gina-gawa noon ng isang tao kapagpumapasok sa tabernakulo kungnais niyang makasulong pa. Anoang hinihingi ng Panginoon sakanyang mga tao ngayon bilangsakripisyo? (tingnan sa 3 Nephi

9:19–20). Alin sa mga unang alituntunin at ordenansa ng ebang-helyo ang isinagisag ng dambanang ito? (tingnan sa Mga Saliganng Pananampalataya 1:4). Sinabi ni Elder Neal A. Maxwell, “Angtunay na pag-aalay ng sarili ngayon o kailanman ay hindi pag-aalay ng hayop sa altar. Sa halip, ito ang kahandaang ilagay angkasamaan na nasa ating kalooban sa ibabaw ng altar—pagkata-pos ay pagmasdan itong matupok! Iyan ang ‘[paghahain] sa[Panginoon] ng isang bagbag na puso at nagsisising espiritu.’(3 Nephi 9:20.)” (Meek and Lowly [1987], 94).

Nilalagyan ng maiinit na ulingang dambana ng kamangyan(tingnan sa Exodo 30:1–10)tuwing umaga at gabi kapag nag-susunog ng kamangyan angpangulong saserdote o highpriest. Basahin ang Awit 141:2;Apocalipsis 5:8; 8:3–4 at ipaliwa-nag kung ano sa palagay mo ang

kinakatawan ng dambanang ito.

Ang mga saserdote ay gumagamitng palanggana para maghugas(tingnan sa Exodo 30:18–21)bilang paghahanda sa pagpasoksa mga banal na dako ng taberna-kulo. Noong panahon ni Moisesang hugasan ay isa lang malakingpalanggana; gayunman, nangmagtayo ng permanenteng templosi Salomon inilagay niya ang

hugasan sa mga likod ng labindalawang kapong baka. Ano sapalagay mo ang nais ituro ng Panginoon sa kanyang mga taonang ilagay niya ang hugasan sa harap ng pasukan ng masbanal na mga dako ng tabernakulo?

Hugasan o palanggana ng tubig

Dambana ng kamangyan

Pinakadambana o dam-bana ng mga handog

Sagradong kandelero olalagyan ng kandila

60

Ang Exodo 28–29 ay naglalaman ng mga paghahayag ngPanginoon kay Moises patungkol sa mga saserdoteng nag-sasagawa ng mga ordenansa sa tabernakulo para sa mgatao. Kabilang sa mga paghahayag na ito ang mga tagubilinkung paano itatalaga at ilalaan ang mga saserdote, ano angdapat nilang isuot, at ano ang ilan sa kanilang mga tung-kulin. Tungkol naman sa tabernakulo, ang pagsasaalang-alang sa simbolismo ng ginawa ay mas makapagtuturo saatin tungkol sa ebanghelyo at kung ano ang inaasahan saatin ng Panginoon.


Exodo 29

Mitra(tingnan sa Exodo 28:36–38)

Pektoral(tingnan sa Exodo 28:15–30)

Balabal(tingnan sa Exodo 28:31–35)

Epod(tingnan sa Exodo 28:6–12)

Pinakapalatuntunang palagi(t. 9)—Walang hanggangordenansa

Hin (t. 40)—Mga anim na litro

Makapangasiwa sa (t. 1)—Maglingkod

Exodo 28–29

Ang mga Saserdote sa Templo

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Exodo 28–29.

Paano Sila Tinawag?

Basahin ang Exodo 28:1; Sa Mga Hebreo 5:1, 4; Mga Saligan ngPananampalataya 1:5. Ipaliwanag kung paano tinawag si Aaronat ang kanyang mga anak na maging saserdote at kung paanonaging huwaran ang paraan ng pagtawag sa kanila para sa lahatng tumatanggap ng katungkulan ng priesthood sa Simbahan.

Ibalangkas ang Isang Sagradong Seremonya

Inilalarawan sa Exodo 29:1–21 kung paano inilalaan, o itinatala-ga, ang isang saserdote noon, para makagawa sa tabernakulo.Balangkasin ang seremonya sa pamamagitan ng paglalarawansa nangyari ayon sa sumusunod na mga talata:

• Unang pangyayari (tingnan sa t. 4)

• Ikalawang pangyayari (tingnan sa mga talata 5–6)

• Ikatlong pangyayari (tingnan sa t. 7)

• Ikaapat na pangyayari (tingnan sa mga talata 10–14)

• Ikalimang pangyayari (tingnan sa mga talata 15–18)

• Ikaanim na pangyayari (tingnan sa mga talata 19–21)

Ano ang Simbolismo?

Pinahiran ng dugo ang mga tainga, kamay, at paa ni Aaron atng kanyang mga anak. Alam natin na ang dugo ay sumasagisagsa Pagbabayad-sala ni Cristo, na may kapangyarihang pabana-lin tayo. Ano ang isinasagisag ng mga tainga, kamay, at paa, atano ang itinuturo sa atin ng simbolismong iyon tungkol sa pag-hahandang gawin ang ating mga tungkulin sa templo?

Inilahad sa atin ng Exodo 31 kung paano tumawag angPanginoon ng mahuhusay na manggagawa upang tumu-long sa pagtatayo ng tabernakulo at paggawa ng mgakasangkapan nito. Ang pagpapasulong ng kaharian ngDiyos ay nangangailangan ng maraming iba’t ibang talen-to. Samakatwid, ang kahusayan sa pagtatayo, sining, pag-nenegosyo, at kung anu-ano pa ay makatutulong na lahatsa pagtatayo ng kaharian ng Panginoon kapag inilaannatin ang mga talentong iyon sa kanya. Ang Exodo 31 aynaglalaman din ng paalala ng Panginoon sa Israel na iwa-sang magtrabaho sa araw ng Sabbath—kahit pa ang mag-trabaho sa kanyang tabernakulo.

Exodo 31

Tumawag ng mga Kalalakihan naMagtatrabaho sa Tabernakulo

C

B

A

61


Paunawa: Alalahaning maghanap ng mga pagbabago sa “MgaPinili Mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia na nasa Gabaysa mga Banal na Kasulatan” dito at sa iba pang mga kabanata.

Exodo 32:26—“Sinomang sa Panginoon angKiling?”Binigyang-diin ni Elder George Albert Smith, na miyembro noonng Korum ng Labindalawang Apostol, ang kahalagahan ngpananatili sa panig ng Panginoon: “May napakalinaw na linyangnaghihiwalay sa teritoryo ng Panginoon mula sa teritoryo niLucifer. Kung mananatili tayo sa panig ng linya ng Panginoonhindi makalalapit doon si Lucifer para impluwensyahan tayo,ngunit kung tatawirin natin ang linya papunta sa kanyang teri-toryo mapapasailalim tayo ng kanyang kapangyarihan. Sa pag-sunod sa mga utos ng Panginoon ligtas tayo sa Kanyang panigng linya, ngunit kung susuwayin natin ang Kanyang mga turokusa tayong tumatawid sa lugar ng tukso at nag-aanyaya ngkapahamakang laging naroroon. Sa pagkaalam nito, dapat aylagi tayong sabik na mamuhay sa panig ng linya ng Panginoon”(“Our M. I. A.,” Improvement Era, Mayo 1935, 278).

Niyari (t. 4)—Hinubog

Buril (t. 4)—Ukit

Binubo (mga talata 4, 8)—Gawa sa tinunaw na metal

Matigas na ulo (t. 9)—Palalo

Pagiinit (mga talata 10, 12)—Galit

Kasamaan (mga talata 12,22)—Masamang layunin

Aalisin (mga talata 32–33)—Buburahin

Ikinukuwento sa Exodo 24 kung paano umakyat si Moisessa Bundok ng Sinai at nakipag-usap sa Panginoon sa loobng apatnapung araw. Bunga nito ay natanggap ni Moisesang mga paghahayag na matatagpuan sa Exodo 25–31.Bago umakyat si Moises sa bundok, nakipagtipan ang mgaanak ni Israel sa Diyos na susundin nila ang mga utos nainihayag hanggang sa panahong iyon sa pamamagitan niMoises, kabilang na ang Sampung Utos. Tulad ng nabang-git na, ang pangako ng mga Israelita na sundin angSampung Utos ay mahalaga upang matanggap nilaang mas malaking pagpapalang hiniling ni Moises saPanginoon sa Bundok ng Sinai. Kung lalabagin ng mgaIsraelita ang Sampung Utos, mawawala sa kanila angkaragdagang mga pagpapalang nais ibigay ng Panginoonsa kanila. Sa kasamaang-palad, iyon mismo ang nangyari.

Exodo 32

Ang Gintong Guya


Madali Ba Silang Makalimot?

Basahin ang Exodo 20:3–6; 24:3; 32:1–6, 8 at sagutin ang sumu-sunod na mga tanong:

1. Alin sa Sampung Utos ang nilabag ng mga anak ni Israel saExodo 32?

2. Sa palagay mo, bakit nila ginawa ang kanilang ginawa?

Ipamuhay ang Alituntunin

1. Sa paanong mga paraan natutukso ang mga tao ngayon namawalan ng tiyaga sa paraan ng paggawa ng Diyos ng mgabagay-bagay at suwayin ang kanyang mga utos?

2. Paano maituturing na pagsamba sa diyus-diyusan ang kawa-lang ito ng pagtitiyaga?

Matuto Tungkol sa Kasalanan at Pagsisisi

Sa Exodo 32:19–29 agad nanawagan si Moises sa mga tao namagsisi. Mula sa ikinilos ni Moises at sa nangyari, anong mgaaral ang matututuhan natin tungkol sa mga epekto ng kasala-nan at mga kinakailangan sa pagsisisi?

Dahil nilabag ng mga anak ni Israel ang kanilang tipansa Panginoon sa pamamagitan ng pagsamba sa gintongguya, ginawa nilang hindi karapat-dapat ang kanilangsarili sa harapan ng Panginoon. Gayunman, hindi tinali-kuran ng Panginoon ang kanyang mga tao. Kahit hindina siya makakasama ng mga anak ni Israel, ipinangako ngPanginoon sa Exodo 32:34 na sasamahan sila ng kanyanganghel papunta sa lupang pangako. Ang Exodo 33 ay nag-lalaman ng mga kuwentong nagpapakita ng kaibhan ngpakikipag-ugnayan ng mga Israelita sa Panginoon at ngpakikipag-ugnayan ni Moises sa Panginoon. Ang kaibhangito ay dapat maghikayat sa atin na tanungin ang atingsarili kung hahangarin at sisikapin ba nating matamo angbuong pagpapala ng Panginoon o hahayaan na lang natingmagkaroon ng makabuluhang mga espirituwal na karana-san ang mga propeta at iba pang mga pinuno ng Simbahan.Kung hangad natin ang buong pagpapala ng Panginoon,ano ang dapat nating gawin?

Exodo 33

Muling Nakita ni Moises ang Panginoon

C

B

A

62



Ano ang Nawala sa Kanila?

1. Hanapin ang salitang ginamit ng Panginoon sa mga talata3 at 5 ng Exodo 33 para ilarawan ang mga anak ni Israel.Malamang na naisin mong markahan ito sa iyong mga banalna kasulatan. Ano ang isinasagisag ng salita?

2. Ayon sa mga talata 7–11, anong mga pagpapala ang nawalasa mga anak ni Israel dahil sa pag-uugaling inilarawan saitaas?

3. Sumulat ng maikling halimbawa kung paano nawawalan ngmalalaking pagpapala ang isang tao ngayon dahil sa gayun-ding pag-uugali.

Maging Misyonero Gamit ang Isang Talatasa Scripture Mastery

Sinasabi ng mga investigator mo na hindi sila naniniwala sakuwento ni Joseph Smith tungkol sa Unang Pangitain dahilsinasabi raw sa Biblia na hindi makikita ng tao ang Diyos.Maaari nilang basahin sa iyo ang Exodo 33:20. Ipaliwanag kungpaano mo sila sasagutin gamit ang Exodo 33:11; PJS, Exodo33:20; at dalawang iba pang banal na kasulatan sa Biblia na nag-papatunay na maaari ngang makita ng tao ang Diyos. Maaaringkailanganin mong gamitin ang mga tulong sa pag-aaral saiyong mga banal na kasulatan. Isulat ang mga reperensyangmatatagpuan mo sa iyong mga banal na kasulatan sa tabi ngExodo 33:11.

Exodo 34

Ang Nakabababang Batas

B

A

Yumaon ka, sumampa kamula rito (t. 1)—Iwan mo anglugar na iyong kinaroroonan

Mga pahiyas (mga talata 4,6)—Mapalamuting kasuotanat alahas

Tabernakulo (mga talata 7,10)—Isang tolda. (Hindi ito

ang tabernakulong inilalara-wan sa Exodo 25–27; 30.)

Pasampahin (t. 15)—Akayin

Magkakaloob ng biyaya (t.19)—Mabait at mahabagin

Bitak (t. 22)—Biyak



Sumangguni sa Pagsasalin ni Joseph Smith

Basahin ang Mga Pinili mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ngBiblia para sa Exodo 34:1–2 at isulat kung paano naiba angpangalawang pares ng mga tapyas sa unang pares.

Bakit Magkaiba ang mga Ito?

Basahin ang Mosias 13:29–30; Doktrina at mga Tipan 84:19–27 atisulat kung bakit iba ang pangalawang pares ng mga tapyaskumpara sa nauna.

B

A

Humugis (mga talata 1, 4)—Tumapyas

Kakilakilabot (t. 10)—Kamangha-mangha

Silo (t. 12)—Patibong

Asera (t. 13)—Mga lugarkung saan sinasamba angmga diyus-diyusan

Mapanibughuin (t. 14)—Tapat na nagmamahal atumaasa ng katapatan

Sumunod sa kanilang mgadios (mga talata 15–16)—Hindi tapat sa Diyos

Binubo (t. 17)—Gawa satinunaw na metal

Nagbubukas ng bahay-bata(t. 19)—Ay panganay

Walang dala (t. 20)—Hindinagbabayad ng halagangpantubos

Makaitlo (mga talata23–24)—Tatlong beses

Tunog (t. 27)—Huwaran

Sa Bundok ng Sinai tinanggap ni Moises ang mga batas,kautusan, ordenansa, at tipan mula sa Panginoon na naka-sulat sa mga tapyas na bato. Nang bumaba si Moises mulasa Sinai at nakita ang mga anak ni Israel na sumasamba sagintong guya, ibinato niya sa lupa ang mga tapyas na batoat nabasag ang mga ito (tingnan sa Exodo 32:15–19).Hindi napatunayan ng mga Israelita na karapat-dapatnilang matanggap ang lahat ng nakasulat sa mga ito.

Maaaring mawalan din tayo ng malalaking pagpapala kungsuwail tayo. Gayunman, naging mapagpasensya angPanginoon sa mga anak ni Israel, at binigyan sila ng mgapagkakataong magsisi at makabalik sa kanya. Dahil naistayong tulungan ng Panginoon, madalas niya tayong bigyanng karagdagan o bago, at mas mahigpit na mga kautusan nanagbibigay sa atin ng pagkakataong magsisi at sa huli aymatanggap ang buong pagpapalang nais niyang ibigay saatin. Nakatala sa Exodo 34 ang karagdagang mga kautusanna ibinigay ng Panginoon sa mga suwail na anak ni Israel.

63

Levitico ang pangatlo sa limang aklat ni Moises (tingnan sa“Ang mga Aklat ng Genesis, Moises, at Abraham” sa p. 9).Ipinapalagay natin na ang mga tagubilin sa Levitico ay inihayagkay Moises habang siya ay nasa Bundok ng Sinai o noong kata-tapos pa lang ng mga kaganapang inilarawan sa Exodo dahilmay bahagi sa mga tagubilin na patungkol sa mga handog naiaalay sa tabernakulo. Ang ibig sabihin ng Levitico ay “maykinalaman sa mga Levita.” Pinili ng Panginoon ang lipi ni Levipara mangalaga sa tabernakulo, magtrabaho rito, at tulunganang iba pang nasa sambahayan ni Israel na magsagawa ng mgaordenansa sa sagradong lugar na iyon. Maraming bahagi angLevitico na nagbibilin tungkol sa mga ordenansang isasagawasa tabernakulo, mga katangian ng mga maytaglay ng priest-hood na magsasagawa ng mga ordenansang iyon, at mga tung-kulin ng mga tao na may kinalaman sa mga ordenansa.

Isang “Hanbuk” para sa mga LevitaDahil ang Levitico ay isang “hanbuk” para sa mga Levita nanaglilingkod sa tabernakulo, maraming detalyadong tagubilindito tungkol sa iba’t ibang uri ng iniaalay na sakripisyo at mgakaugalian ukol sa relihiyon na maaaring kakaiba o di pamilyarsa mga mambabasa ngayon. Kung babasahin ninyo ang di-pamilyar na mga kaugalian o gawaing ito, maaari ninyongmatutuhan ang mahahalagang katotohanan tungkol sa kasala-nan, pagsisisi, kapatawaran, kabanalan, at Pagbabayad-sala niJesucristo.

Paghahanda sa Pag-aaral ng Levitico

BUOD NG LEVITICO

Paglalarawan

Mabigyang-katarungan, ibig sabihin ay mapata-wad sa kasalanan at maging karapat-dapat saharapan ng Diyos

Mga handog na tumutubos sa kasalanan o nagpa-pahayag ng kahandaang maging tapat sa Diyos

Mga batas para sa mga mayhawak ng priesthoodna tumutulong sa mga paghahandog

Mga batas ng kalinisan para sa mga tao

Mga Kabanata

Levitico 1–16

Levitico 1–7

Levitico 8–10

Levitico 11–15

Bahagi 1

Itinuro ni Apostol Pablo na ang batas ni Moises ay isang“tagapagturo natin upang ihatid tayo kay Cristo” (MgaTaga Galacia 3:24). Sa madaling salita, ang layunin ngbatas ni Moises ay tulungan ang mga Israelita na magtuonng pansin sa mga alituntuning magtuturo ng daan sa kani-la patungo kay Cristo (tingnan sa Jacob 4:4–5; Jarom 1:11;Alma 34:13–14). Ang batas ni Moises ay napakahigpit atnangangailangan ng maraming partikular na pagsasagawana nilayon upang tulungan ang mga anak ni Israel napatuloy na alalahanin ang Diyos at ang kanilang tungkulinsa kanya. Halimbawa, ang pagpatay ng hayop bilang alaypara sa kasalanan ay nagpapaalala sa isang tao na ang mga

Levitico 1

Ang Handog na Susunugin

Paliwanag tungkol sa Araw ng Pagtubos kungkailan malilinis ang buong sambahayan ng Israel

Mapabanal, ibig sabihin ay maging mas banal at makadiyos

Kabanalan ng sarili

Kabanalan sa pakikitungo sa pamilya

Kabanalan sa pakikitungo sa lipunan at bilangkongregasyon

Kabanalan ng priesthood

Mga pagdiriwang at sagradong kaganapan nanaghihikayat ng kabanalan

Mga pagpapalang nagmumula sa pagsunod samga batas ng Diyos

Buong paglalaan ng mga ari-arian sa Panginoon

Levitico 16

Levitico 17–27

Levitico 17

Levitico 18

Levitico 19–20

Levitico 21–22

Levitico 23–25

Levitico 26

Levitico 27

Bahagi 2

Bahagi 3

Bahagi 4

Ang Aklat ng Levitico

Ikinukuwento sa Exodo 35–40 kung paano isinagawa ngmga anak ni Israel ang utos ng Panginoon na ibinigay sa

Exodo 35–40

Itinayo at Inilaan angTabernakulo

Exodo 25–30 tungkol sa tabernakulo. Karamihan sa naka-sulat sa Exodo 35–40 ay katulad ng nakasulat sa Exodo25–30 upang ipakita na sinikap ng mga Israelita na sundinnang husto ang utos ng Panginoon.


Ano ang Nangyari sa Paglalaan ngTabernakulo?

Basahin ang Exodo 40:34–38 at isulat ang nangyari nang mata-pos nang maitayo ang tabernakulo.

A

64

bunga ng kasalanan ay “nakamamatay.” Sa kabilang dako,ang hayop na walang kasalanan na namatay bilang kahaliling taong nagkasala ay simbolo ng mangyayari kapag napari-to sa mundo ang walang-salang Tagapagligtas at nagtigis ngkanyang dugo para sa atin, para iligtas tayo sa kasalanan.

Ang Levitico 1 ay nagbibigay ng mga tagubilin para sa han-dog na susunugin. Ginawa ng mga saserdote ang paghahan-dog na ito dalawang beses sa isang araw. Maaari ding mag-sunog ng handog ang mga tao upang ipakita ang kanilangdebosyon at katapatan sa Diyos. Marami sa mga tagubilintungkol sa handog na susunugin ang kapareho ng iba pangmga paghahandog na ipinaliwanag sa Levitico. Ang pinaka-malaking kaibhan ng handog na susunugin sa iba pang mgapaghahandog ay ang para makapag-alay ng sinunog na han-dog, sinusunog nang buo ang hayop sa dambana, na suma-sagisag sa lubos na katapatan o pagpapasakop sa Diyos.

Habang nagbabasa ka, pag-isipan ang iba’t ibang paraan namaituturo sa atin ng sinunog na handog ang tungkol saPagbabayad-sala ni Jesucristo at kung paano nito ipinaalalasa mga Israelita ang kanilang tungkulin sa Diyos.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanLevitico 1


Hanapin ang mga Simbolo ng Pagsisisi

Markahan ang mga kinakailangan sa pagsusunog ng handogna matatagpuan sa Levitico 1:1–19 na nakalista sa sumusunodna tsart. Gawin ang tsart sa iyong notbuk at ipaliwanag kungano ang itinuturo sa atin ng bawat elemento ng pagsusunog nghandog tungkol sa pagsisisi sa pamamagitan ng Pagbabayad-sala ni Jesucristo.

Ang Natututuhan Mo Tungkol saPagsisisi o Pagbabayad-sala niJesucristoKinakailangang Gawin

Kailangan mong gawin ang “ihahandog[mong] alay” (Levitico 1:2), ibig sabi-hin ay hindi ka puwedeng mag-alay ngisang bagay na pag-aari ng iba.

Kailangan kang mag-alay ng isanghayop na “lalake na walang kapinta-san” (t. 3).

Kailangan mong dalhin muna angiyong alay sa “pintuan ng tabernaku-lo,” ang tabernakulong kumakatawansa lugar na tinatahanan ng Diyos (t. 3).

A

Kapintasan (mga talata 3,10)—Mantsa o anumangdungis

Lalaplapin (t. 6)—Babalatan

Pipigain (t. 15)—Patutuluin

Butsi (t. 16)—Tiyan

Babaakin (t. 17)—Hihiwainsa gitna

Pakahahatiin (t. 17)—Hahatiinnang lubusan sa gitna

Binabanggit sa Levitico 1:8–9 ang paghahandog ng iba’t ibangbahagi ng katawan ng hayop. Ang ulo ay kumakatawan saating mga iniisip. Ang mga paa ay kumakatawan sa ating pag-lakad, o patutunguhan nating direksyon. Ang mga “lamangloob” ay kumakatawan sa ating damdamin, mga hangarin, atlayunin. Ang taba ay kumakatawan sa ating lakas at kalusugan.Ano ang isinasagisag ng mga pangyayari sa mga talata 8–9?(tingnan din sa D at T 59:5).


Ang Batas ng Pag-aalay

Ang mga pag-aalay na inilarawan sa Levitico ay hindi na kaila-ngang gawin ng mga miyembro ng Simbahan ngayon.Gayunman, totoo pa rin ang mga alituntuning itinuturo ng mgapag-aalay at dapat maging bahagi ng ating buhay kung naisnating maging matwid sa Diyos.

1. Basahin ang 3 Nephi 9:19–20 at isulat kung ano ang sinabi ngPanginoon na ialay natin sa halip na mga hayop.

2. Magbigay ng mga halimbawa kung paano sa iyong palagaymagagawa mo ang iniutos ni Jesus sa 3 Nephi 9:19–20.

A

Inilarawan nang detalyado sa Levitico 2–7 ang iba’t ibanghandog na iaalay ng mga Israelita. Inilalarawan saLevitico 2 ang karne, o handog na kakainin. Inilalarawansa Levitico 3 ang handog para sa kapayapaan. Inilalarawansa Levitico 4–5 ang iba’t ibang uri ng mga handog para sapagkakasala at paglabag. Ang Levitico 6–7 ay naglalamanng mga karagdagang tagubilin tungkol sa lahat ng iba’tiba pang mga handog.

Levitico 2–7

Iba pang mga Handog

Kailangan mong ipatong ang iyongkamay sa ulo ng hayop na iaalay atpagkatapos ay ikaw mismo ang papa-tay rito (tingnan sa mga talata 4–5).

Kailangan mong “laplapin,” o balatan,ang alay (t. 6).

Ilalagay ng mga saserdote ang “ulo,”“taba,” “lamang loob,” at “mga paa”nito sa altar o dambana (mga talata8–9).

Ang alay ay susunugin nang lubusan sapamamagitan ng apoy (tingnan sa t. 9).

65

Nakatala sa Levitico 8–9 ang aktuwal na pagtatalaga kayAaron at sa kanyang mga anak upang maglingkod sakatungkulan ng saserdote sa tabernakulo (tingnan sa Exodo28–29). Ang pagtatalaga ay sinundan ng kagila-gilalas napagpapamalas ng kaluwalhatian ng Panginoon, na nagpa-kita na sinang-ayunan niya ang ginawa.

Ang Levitico 10 ay isa sa ilang kabanata sa aklat ng Leviticona nagkukuwento sa halip na magbigay lamang ng mgatagubilin. Naglalaman ito ng mabisang mensahe tungkol sakatapatan sa priesthood. Habang nagbabasa ka, pag-isipanang tanong na ito: Ano ang nadarama ng Panginoon saparaan ng pagsasagawa natin ng mga sagradong ordenansa?


Suuban (t. 1)—Lalagyan osisidlan sa pagsusunog nginsenso

Iba (t. 1)—Ipinagbabawal

Hapakin (t. 6)—Punitin

Tumaghoy (t. 6)—Malungkot sa

Karampatang bahagi (mgatalata 13–14)—Kabayaran osuweldo

Levitico 10

Kailangang Maging Banal angmga Mayhawak ng Priesthood

Levitico 8–9

Ang Pagtatalaga kay Aaron at sa Kanyang mga Anak

Levitico 10:12–20—Bakit Hindi Kinain ni Aaronang Karne mula sa Handog?Napansin ni Moises na hindi kinain ni Aaron at ng mga anaknitong sina Eleazar at Ithamar ang handog para sa kasalananayon sa utos sa kanila. Bilang tugon, sinabi ni Aaron kay Moisesna hindi tama ang pakiramdam niya na kumain ng pagkainpagkatapos ng nangyari sa iba pa niyang mga anak dahil sakanilang pagsuway. Nasiyahan si Moises sa sagot na ito. Hinditayo dapat makibahagi sa ilang ordenansa, tulad ng sacrament,kapag hindi tayo nagsisi o kapag pinayuhan tayo ng ating liderng priesthood na huwag makibahagi. Kung ang isang tao aymay hangaring magsisi at magbago, walang nagawang mabibi-gat na kasalanan na hindi pa naipagtatapat sa bishop, at hindipinagbabawalan ng priesthood na makibahagi, karapat-dapatsiyang makibahagi ng sacrament.


Magpayo Tungkol sa Wastong Paggalang saPriesthood

Malinaw na hindi pinapaslang ng Panginoon ang lahat ngmasama at walang galang na maytaglay ng priesthood ngayon.Gayunman, sa Levitico 10, mahalagang ibigay ng Panginoonang matinding aral na ito dahil hindi pinahalagahan ng mgaanak ni Aaron ang priesthood gayong katatapos lamang nilangmamasdan ang kagila-gilalas na pagpapamalas ng kaluwalha-tian ng Diyos noong sila ay italaga (tingnan sa Levitico 9).Upang bigyang-diin ang kahalagahan ng wastong paggalang sapriesthood, gamitin ang Levitico 10:1–7; Doktrina at mga Tipan121:36–38 para payuhan ang isang binatilyong maaaaring nag-babalak na “gawing biro” ang pakikibahagi niya sa panganga-siwa ng sacrament.

Bakit Hindi?

1. Ano ang iniutos ng Panginoon na huwag gawin ni Aaron atng kanyang mga anak na buhay pa? (tingnan sa Levitico10:8–11).

2. Ano ang dahilan ng Panginoon sa pagbibigay ng utos na ito?

Levitico 11

Isang “Word of Wisdom” para sa mga Israelita

B

A

Dibdib na inalog (mga talata14–15)—Dibdib ng hayop naitinaas at iwinagayway bilangbahagi ng seremonya ng alayo handog para sa kapayapaan

Hita na itinaas (mga talata14–15)—Balikat ng hayop na

itinaas at iniharap saPanginoon bilang bahagi ngseremonya ng handog para sakapayapaan

Dalhin (t. 17)—Pasanin

Kasamaan (t. 17)—Kasalanan

Nakalugod (t. 20)—Nasiyahan

66


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Levitico 11.

Kosher Ba Ito?

Ang ibig sabihin ng Kosher ay nararapat o pinabanal ng batasng mga Judio. Ilista sa iyong notbuk ang sumusunod na mgahayop: suso, tupa, daga, balang, ibon, baboy, baka, kamelyo,agila, pating. Sa bawat hayop, isulat kung “kosher” o “hindikosher” ang mga ito para kainin ng mga Israelita, at ipaliwanagkung bakit. Sa bawat dahilan, magbigay ng isang talata mula saLevitico 11 na sumusuporta sa sagot mo.

Repasuhin ang Word of Wisdom [Salita ngKarunungan]

Basahin ang Doktrina at mga Tipan 89:5–17 at ilista kung anoang iniutos ng Panginoon sa mga miyembro ng Simbahan saating panahon na kainin o huwag kainin. Ihambing ang mga

B

A

May hati ang paa (mga talata3–7, 26)—Magkakahiwalayang mga kuko

Baak (mga talata 3, 7, 26)—Paang may hati sa gitna

Koneho (t. 5)—Hayop namukhang liebre (malakingkuneho) at mabilis kumilos

Liebre (t. 6)—Malakingkuneho

Agilang dumudurog ng mgabuto, at ang agilang dagat

(t. 13)—Ang tila ibig sabihinng mga salitang Hebreo parasa mga hayop na ito ay isanguri ng ibong mandaragit omaninila

Limbas (t. 14)—Marahil ayisang uri ng ibong mandaragit

Gaviota (t. 16)—Ibong cuc-koo

Somormuho (t. 17)—Marahilisang uri ng ibong mandaragit

Sa alinmang araw, maaaring makalimutang magdasal omakaligtaang magtrabaho o sumamba ng mga tao, pero bihi-ra nilang makalimutang kumain. Yamang ang isang layu-nin ng batas ni Moises ay patuloy na ipaalala araw-araw samga Israelita ang kanilang tungkulin sa Diyos, kabilang sabatas ang mga tagubilin kung ano ang maaari at hindi maa-aring kainin ng mga anak ni Israel. Nasa Levitico 11 angmga tagubiling ito. Ang mga tuntunin at tagubilin ay kara-niwang tinatawag na “mga batas ng kosher.” Ang Kosheray salitang Hebreo na ibig sabihin ay “malinis sa espiritu-wal.” Tulad ng Word of Wisdom na inihayag sa ating pana-hon, itinataguyod ng mga batas ng kosher ang kalusugan,ngunit ang pinakamahalaga nitong layunin ay ituro angpagkamasunurin. Ang batas na ito ng kalusugan, tulad ngWord of Wisdom ngayon, ay nakatulong upang mailayo angmga tao ng Diyos sa makamundong mga pag-uugali atgawi, na isa pang layunin ng batas ni Moises. at tinulu-ngan silang maging dalisay at banal.

tagubiling ito sa Levitico 11 kung saan itinuro ng Panginoon samga anak ni Israel ang maaari o hindi maaaring kainin.

Bakit Ito Mahalaga?

Sa palagay mo, bakit inutusan ng Panginoon ang kanyang mgatao na huwag kainin ang ilang bagay? (Kung kailangan mo ngtulong, tingnan sa Levitico 11:43–47; I Mga Taga Corinto6:19–20; D at T 89:1–4, 18–21).

Sa Levitico mga kabanata 12–15 nagbilin ang Panginoonkung ano ang “malinis” at “karumal-dumal” sa ilalim ngbatas ni Moises pagdating sa mga gamit at sakit ng kata-wan. Ipinaliwanag sa Levitico 12 ang mga batas na angkopsa mga babae matapos silang manganak. Sa loob ng ilangpanahon itinuring silang “karumal-dumal,” ngunit ibina-langkas din ng Panginoon ang mga ordenansa para mulisilang maging “malinis” sa pamamagitan ng seremonyapagkaraan ng ilang panahon. Sinunod ni Maria, na ina niJesus, ang mga ordenansang ito matapos isilang si Jesus(tingnan sa Lucas 2:21–24, 39).

Naguguluhan ang ilang tao sa ideya na nagiging karumal-dumal ang ibang tao sa likas na gamit ng katawan.Gayunman, dapat nating maunawaan na sa ilalim ngbatas ni Moises, ang “karumal-dumal” ay hindi nanga-ngahulugan na ito ay marumi o nakakadiri kundi hindilang ito katanggap-tanggap na makibahagi sa mga sagra-dong ordenansa. Alalahanin din na ang batas ni Moisesay nilayong maglaan ng mga panlabas na paalala nanakikita sa pang-araw-araw na buhay upang ipaalala samga Israelita ang mas malalalim na espirituwal na kato-tohanan.

Tinalakay sa Levitico 13–14 ang sakit na ketong. Sa paglala-rawan sa mga kabanatang ito, ang ketong ay tila kinabibila-ngan ng ilang iba’t ibang nakakahawang sakit sa balat. Parasa karagdagang impormasyon tungkol sa ketong, tingnan sa“ketong” sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

Levitico 13–14

Ketong

Levitico 12

Malinis at Karumal-dumal

C

67



Ihambing ang Paglilinis ng Ketong saPaglilinis ng Ating mga Kasalanan

Dahil kitang-kita ang ketong at nabubulok o napipinsala angkatawan, naging pinakamainam na simbolo ito ng pagigingmakasalanan. Binubulok ng kasalanan ang espirituwalidad ngisang tao katulad ng pagkabulok ng katawan ng isang tao dahilsa ketong. Inilarawan sa Levitico 14 kung ano ang dapat gawinng isang tao para espirituwal na luminis sa pamamagitan ngordenansa matapos mapagaling sa ketong. Makakakita tayo ngmga pagkakatulad ng proseso ng pagiging malinis mula saketong sa proseso ng pagdaig natin sa mga epekto ng kasalanan.

Bago mo pag-aralan ang Levitico 14, dapat mong malaman nakapag nagkaroon ng ketong ang isang tao, kailangan siyangtumira sa labas ng kampamento. Ganito rin sa kasalanan. Kapagnagkasala tayo, inilalayo natin ang ating sarili sa lubos na pakiki-pag-ugnayan sa Panginoon at sa kanyang Simbahan. Halimbawa,maaaring hindi tayo pahintulutang makibahagi ng sacrament otumanggap ng temple recommend.

Ang mga hakbang para maging malinis mula sa ketong sapamamagitan ng seremonya ay matatagpuan sa sumusunodna mga grupo ng mga talata. Basahin ang bawat grupo ng mgatalata mula sa Levitico 14, ibuod ang bawat hakbang, at ipaliwa-nag kung paano itinuturo ng mga hakbang ang proseso ng pag-kakasala at pagsisisi. Sa bawat grupo ng mga talata may isangtanong na tutulong para maituon mo ang iyong isipan.

1. Mga talata 2–3. Kung ang isinasagisag ng ketong ay kasala-nan, sino kaya ang kinakatawan ng saserdote?

2. Mga talata 4–8. Dapat mong malaman na (a) ang kahoy nacedro ay kilala sa pagtulong nito na maipreserba ang ibangmga bagay para hindi mabulok o masira; (b) ang kulay nagrana ay pula, na nagpapaalala sa atin ng dugo, na simbolong buhay at ng Pagbabayad-sala; (c) ang hisopo ay ginamit saLumang Tipan bilang nagpapadalisay na halaman; at (d) angdugo at tubig ay mga simbolo ng pagsilang (tingnan saMoises 6:59). Kung iisipin ang impormasyong ito, ano sapalagay mo ang isinasagisag sa mga talatang ito?

3. Talata 9. Ang mga bagong silang na sanggol karaniwan aykakaunti ang buhok o walang buhok, maliban sa nasa ulonila. Ano kaya ang mensahe ng talatang ito? (tingnan sa3 Nephi 11:37).

4. Mga talata 10–14. Alalahanin ang gayon ding simbolismo saExodo 28–29. Paano kaya naaangkop ang simbolismo dito?

5. Mga talata 15–18. Ang puno ng olibo ay simbolo ng kapaya-paan at kadalisayan, at langis ng olibo ang naging simbolo ngEspiritu Santo at ng paggawa ng mabubuting gawa at pagli-lingkod (tingnan sa D at T 45:56–57). Paano ito naging bahaging proseso ng pagiging malinis mula sa kasalanan? (tingnansa 2 Nephi 31:17).

A

Tatahan sa labas (t. 8)—Mamalagi sa labas

Log (mga talata 10, 12, 15, 21)—Mga kalahating litro

6. Mga talata 19–20. Sa huli, paano nagiging posible ang pagsisisi?

Ang unang labinlimang kabanata ng Levitico ay may kina-laman sa kung paano naging “matwid” ang mga tao saDiyos sa pamamagitan ng pag-aalay o paano sila espiritu-wal na naging “malinis” sa kanyang harapan sa pagsunodsa kanyang mga batas ng kalinisan. Ang Levitico 15 aymay iba pang mga tagubilin kung paano nauugnay angmga gamit ng katawan ng tao sa pagiging malinis o karu-mal-dumal sa ilalim ng batas ni Moises. Gayunman, dapatnating matanto na hindi tayo tunay na mapapatawad saating mga kasalanan nang walang taos-pusong pagsisisi atPagbabayad-sala ni Cristo. Inilarawan sa Levitico 16 angisang sagradong seremonyang iniutos ng Panginoon naisagawa ng mga Israelita minsan sa isang taon sa takdangpanahon na sumasagisag kung paano magbabayad-sala siJesucristo para sa kasalanan ng lahat ng tao. Kahit indibi-duwal ang pagsasagawa ng mga ritwal na inilarawan saLevitico 1–15, ang Araw ng Pagtubos na inilarawan saLevitico 16 ay sumasagisag sa pagbabayad-sala para sa mgakasalanan ng buong Israel at araw nang nag-ayuno at nag-pahinga ang buong sambahayan ng Israel.


Levitico 16:10—Azazel [Ang Kambing naPakakawalan sa Ilang]Azazel ang pangalang ibinigay sa kambing na “pinakawalan”sa ilang, na hindi na kailanman magbabalik, taglay ang dugo, omga kasalanan, ng mga tao. Isinasagisag ni Azazel (o kambingna pinakawalan) na sa pamamagitan ng Pagbabayad-sala lahat

Lino (t. 4)—Puting tela

Pamigkis (t. 4)—Paha

Pagsasapalaran (mga talata8–10)—Maghagis ng minarka-hang mga bato o dais parasapalarang makapili ng isangbagay. Kapag nagsasapalaranang mga banal na tao, pagpa-pakita ito ng pananalig napamamahalaan ng Diyos angisang kaganapan at ipaaalamang kanyang kalooban. SaLevitico 16, may isang batongminarkahan para saPanginoon at may isa pa para

kay Azazel [ang kambing napakakawalan sa ilang]. Nangihagis ni Aaron ang mga bato,depende sa pagbagsak ng mgaito sa lupa, isang kambing angpinili para ialay at ang isa paay pinili para pawalan.

Kaban ng patotoo (t. 13)—Ang kaban ng tipan

Babanalin (t. 19)—Gagawingsagrado

Matubos (t. 20)—Magbayad-sala para sa

Levitico 15–16

Ang Araw ng Pagtubos

68

ng kasalanan ng Israel ay maaaring mapatawad, hindi nakailanman magbabalik.


Sagrado at Mahalagang Seremonya

Ang Levitico 16:3–28 ay naglalaman ng mga tagubilin parasa saserdote sa Araw ng Pagtubos. Nakasaad sa kasunod nabalangkas ang anim na pangkaraniwang mga hakbang na kasa-ma sa seremonya. Isulat ang mga sagot sa mga tanong tungkolsa bawat hakbang.

1. Ano ang isinasagisag ng ipinagawa ng Panginoon kay Aaronsa talata 4? (tingnan sa mga talata 3–5). (Hint: Tiyakin na alammo kung ano ang “lino.”)

2. Bakit kinailangan ni Aaron ng dalawang kambing? (tingnansa mga talata 6–10).

3. Sa palagay mo, bakit kinailangang tubusin ni Aaron ang kan-yang sarili bago niya tubusin ang mga tao? (tingnan sa mgatalata 11–14). Paano naiiba ang hakbang na ito sa isinagawangPagbabayad-sala ni Cristo? (tingnan sa Mga Hebreo 9:6–14;Alma 34:8–12).

5. Bakit kailangang linisin ni Aaron ang banal na dako ng tem-plo? Ano ang sinasabi sa inyo ng ipinagagawang ito tungkol sakahalagahan ng kalinisan sa paningin ng Diyos at sa kapang-yarihan ng Pagbabayad-sala? (tingnan sa mga talata 15–19).

6. Paano kumakatawan ang dalawang kambing na ito (ang gina-mit sa handog at ang pinakawalan) kay Cristo at sa kanyangPagbabayad-sala? (tingnan sa mga talata 20–22).

7. Ano ang isinasagisag ng mga responsibilidad ni Aaron at ngresponsibilidad ng taong nagpakawala ng kambing sa ilang?(tingnan sa mga talata 20–22; tingnan din sa D at T 36:5–6).

Nakatala sa Levitico 17–18 ang mga tagubilin ngPanginoon sa mga Israelita tungkol sa mga gawi na mali-naw na maglalayo sa kanila mula sa mga huwad na relihi-yon ng kanilang panahon. Ang Levitico 17 ay naglalamanng mga tagubilin kung ano ang dapat gawin kapag puma-tay ng hayop ang mga Israelita. Kahit hindi iaalay angisang hayop bilang sakripisyo, kailangan pa rin itong iharapng mga Israelita sa Panginoon sa tabernakulo. Nakatulongang kaugaliang ito para maiwasan ang anumang pag-aalaysa mga diyus-diyusan at maipaalala sa mga Israelita nalahat ng mayroon sila ay nagmula sa Panginoon. Iniutosdin ng Panginoon sa mga Israelita sa Levitico 17 na huwagkumain ng dugo. Ang dugo ay karaniwang simbolo ngbuhay, at bahagi ng mga ritwal ng ilang huwad na relihiyonnoong panahong iyon ang pag-inom ng dugo. Sa paggawa

Levitico 17–18

Iwasang Sumamba sa mgaDiyus-diyusan

A

nito hangad ng mga kasapi nito na mapahaba ang kanilangbuhay. Binigyan ng Panginoon ang Israel ng iba’t ibangpag-aalay ng sakripisyo na simbolo ng dakilang sakripisyoni Jesucristo, kung saan ibubuhos ang kanyang dugoupang magkaroon ng buhay na walang hanggan ang lahatng maniniwala sa kanya at susunod sa kanyang mga utos(tingnan sa Levitico 17:11).

Ang Levitico 18 ay naglalaman ng babala ng Panginoon samga Israelita na ang kahalayan ay maaaring maging sanhing pagkalipol ng mga bansa at ang mga Israelita ay malili-pol kung makikibahagi sila sa ganitong mga kaugalian.

Nakatala sa Levitico 19–20 ang pagbibigay-diin ngPanginoon sa pagiging banal. Ang salitang banal sa Hebreoay “qadash,” na ibig sabihin ay pabanalin, italaga, at ilaano ihiwalay mula sa mundo at kamunduhan. Hindi lamanginutusan ng Panginoon ang mga Israelita na magingbanal, kundi sa dalawang kabanatang ito nagbigay siya ngmga partikular na halimbawa ng mga bagay na magagawanila sa pang-araw-araw nilang buhay para masunod angutos na ito. Bawat isa sa mga kaugaliang ito ay nagpaalalasa mga Israelita na ihiwalay ang kanilang sarili sa mundoat sa di-makadiyos na mga gawi nito. Kalaunan ipinaliwa-nag ni Jesus ang pangunahing alituntunin sa likod ngkabanalan nang ituro niya sa kanyang mga apostol nahindi niya sila aalisin sa mundo kundi ilalayo niya silasa kasamaan (tingnan sa Juan 17:14–16).

Habang nagbabasa ka, tukuyin ang alituntunin sa likod ngbawat kautusang ibinigay ng Panginoon. Sa paanong mgaparaan niya tayo inutusang ipamuhay ang mga alituntu-ning ito ngayon habang nagsisikap tayong maging “hinditaga sanglibutan”?


Matatakot (t. 3)—Mamahalinat igagalang

Magtataglay (t. 8)—Responsable sa

Pamulutan (t. 9)—Mga natiramatapos gapasin ang bukidsa unang pagkakataon

Pipighati (t. 13)—Manloloko

Magkaiba (t. 19)—Magkaibang uri

Maghahasik (t. 19)—Magtatanim

Natubos (t. 20)—Bayad na atpinalaya

Parurusahan (t. 20)—Lalatiguhin

Hindi sa tuli (t. 23)—Hindibanal

Mag-eenkanto, magpapama-hiin (t. 26)—Iba’t ibang uring panghuhula

Levitico 19–20

“Magpakabanal Sapagka’t Ako’y Banal”

69


Hanapin ang Alituntunin

Kung iisipin mo ang alituntunin sa likod ng bawat kautusan saLevitico 19, halos bawat kautusan sa kabanata ay angkop samga Banal sa mga Huling Araw ngayon. Kitang-kita ang ilandito (tulad ng nasa mga talata 11–12), pero may iba na tila kaka-iba sa atin. Pumili ng dalawa sa mga kautusan sa Levitico 19 natila para talaga sa mga tao sa panahong iyon. Tukuyin ang mgaalituntunin sa likod ng mga kautusan at muling isulat ang mgaito para umakma sa ating panahon. Halimbawa, sa talata 19sinabi ng Panginoon na huwag magkaroon ng bukid na maydalawang magkaibang tanim o ng damit na may dalawangmagkaibang tela. Sa pamamagitan ng mga kautusang ito, ipina-alala ng Panginoon sa Israel na hindi sila maaaring makihalubi-lo sa mundo at manatiling banal. Maaari nating iangkop ngayonang alituntuning ito sa ideya ng pagdedeyt o pag-aasawa.Dapat tayong makipagdeyt sa mga miyembro ng Simbahan atmagpakasal sa loob ng tipan.

Scripture Mastery—Levitico 19:18

Basahin ang utos ni Jesus sa Mateo 22:35–39. Ano ang sinabi ngPanginoon sa Levitico tungkol sa kahalagahan ng utos na ito?

Ang Levitico 21–22 ay naglalaman ng mga utos tungkol sakabanalan ng mga saserdote, ng kanilang pamilya, at ngmga handog na alay nila. Ngayon mayroon din tayong mganatatanging pamantayan para sa mga naglilingkod sa mis-yon at sa mga may awtoridad sa Simbahan, gayundin maymga pamantayan sa paraan ng pagsasagawa ng ating mgaordenansa.

Levitico 21–22

Kabanalan ng Priesthood

B

A

Gugupitin ng pabilog angmga buhok sa palibot nginyong ulo (t. 27)—Tumutukoy sa isang uri nggupit ng buhok ng mga kasa-pi sa mga huwad na relihiyon

Mga inaalihan ng masasamangespiritu (t. 31)—Ang mga nag-sasabi na nakakausap nila angkaluluwa ng mga patay

Mangkukulam (t. 31)—mgataong tumatawag sa kalulu-wa ng mga patay

Uban (t. 32)—Puting buhok

Nakikipamayan (t. 33)—Nakikitira

Epa, hin (t. 36)—Mga panukat

Ang Levitico 24 ay naglalaman ng ilang tagubilin sa pagga-mit ng kandelero at ng dulang ng tinapay sa tabernakulo.Ang kabanata 24 naman ay nagkukuwento tungkol sa isangtaong lumapastangan sa pangalan ng Diyos at hinatulangmamatay dahil ang paglapastangan ay malinaw na ipinag-babawal sa mga kautusan ng Diyos sa mga anak ni Israel.Kabilang sa paliwanag sa kanyang kaparusahan ang bantogna pariralang “mata sa mata, ngipin sa ngipin” (t. 20).

Matapos ipaliwanag ang inasahan niya sa mga Israelitatungkol sa kalinisan at kabanalang ukol sa relihiyon, tina-pos ng Panginoon ang aklat ng Levitico sa isang paliwanagng mga bunga ng pagsunod o pagsuway sa mga kautusangito (tingnan sa Levitico 26). Nagbigay rin ng kaunting

Levitico 26–27

Mga Pagpapala o Sumpa

Inilahad sa Levitico 23 kung paano itinakda ng Panginoonang limang banal na araw kung kailan pagsisikapang lalo ngbuong Israel na maging banal at mas mapalapit sa kanya.Ito ang mga araw ng Sabbath (tingnan sa mga talata 1–3);Kapistahan ng Tinapay na Walang Lebadura, o Paskua (ting-nan sa mga talata 4–14); Kapistahan ng mga Sanglinggo,o Pentecostes (tingnan sa mga talata 15–23); Araw ngPagtubos (tingnan sa mga talata 26–32); at Kapistahanng mga Tabernakulo (tingnan sa mga talata 33–44).

Ang Levitico 25 ay may kaugnayan sa tema ng kabanata23. Sa Levitico 25 mababasa natin na hindi lamang inutu-san ng Panginoon ang mga Israelita na magdaos ngSabbath tuwing ikapitong araw kundi ipahayag na taon ngSabbath ang bawat ikapitong taon. Sa taon ng Sabbath naito hindi sila magtatanim at sa halip ay pagpapahingahinnila ang lupa. Bukod pa riyan, pagkaraan ng pitong besesna pitong taon (apatnapu’t siyam na taon), ang ikalimam-pung taon ay gagawing isang espesyal na taon ng Sabbath,na tinatawag na taon ng jubileo. Hindi lamang iiwasan ngmga Israelita na magtanim o mag-ani sa panahon ng jubi-leo, kundi patatawarin din nila ang lahat ng utang at pala-layain ang lahat ng alipin. Naipaalala ng jubileo sa mgaIsraelita na yamang maawain ang Diyos sa kanila, kaila-ngan din nilang kaawaan ang ibang tao at ang lupain.

Levitico 23–25

Mga Banal na Araw atPagdiriwang

70

pangwakas na payo ang Panginoon tungkol sa lubos napagtatalaga ng sarili sa paglilingkod sa Panginoon.


Paggiik (t. 5)—Pag-ani ng butil

Aabot (t. 5)—Tatagal

Kakanin ninyo ang malaongkinamalig, at inyong ilalabasang luma dahil sa bago(t. 10)—Kakanin pa rin ninyoang inimbak noong nakara-ang taon kapag dumatingang bago, at kailangan nin-yong ilabas ang luma paramaipasok ang bago

Mga ulong matuwid (t. 13)—Malaya

Pagkatuyo, at ang lagnat (t. 16)—Mga sakit o karamdaman

Sasalangsang (mga talata 21,23–24, 27, 41)—Sasalungat

Mangungulila, ilang, sira,(mga talata 22, 33, 35, 43)—Mapanglaw

Tungkod (t. 26)—Suplay

Mga bansa (mga talata 33, 38,45)—Yaong mga hindi naka-kakilala sa tunay at buhay naDiyos

Mga Paggala sa IlangAng aklat ngMga Bilang aypinangalanannang isalin itosa Griyegodahil naglala-man ito ngsalaysay ngdalawangpangyayarikung kailan“binilang” niMoises angmga tao niIsrael (tingnan

sa Mga Bilang 1–4; 26). Tinatawag ito ng ilang Hebreo naVayedabber (ang unang salita sa aklat sa Hebreo), na ibig sabihinay “At Siya ay nangusap.” Tila angkop ang pangalang ito dahilang Mga Bilang ay naglalaman ng 150 salaysay ng pagkausapng Diyos kay Moises. Ang aklat ay karaniwang tinatawag naBemidbar sa Hebreo, na ibig sabihin ay “Sa ilang,” na naglalara-wan ng lugar na pinangyarihan ng halos buong nilalaman ngaklat. Bagama’t simple lang ang pamagat na “Mga Bilang,” angaklat ay talagang naglalaman ng napakahalaga at nagbibigay-inspirasyong mga kuwento ng apatnapung taon ng paggala ngIsrael sa disyerto ng Sinai.

Dagat ng Mediterania

Damasco

JericoBundok ng NeboJerusalem

Esion-geber

Ramses

SuccothMOAB

LUPAIN NG MADIAN

Golpo ng Suez

Dagat na Alat (Patay na Dagat)

Bundok ng Sinai (Horeb)

Dagat na Pula

Hebron

Dagat ng Cinnereth (Galilea)

BASAN

EDOM

GOSENIlang ng Zin

Ilang ngParan

Ilang ngShur

Ilang ngEtham

Ilang ng Sin

EGIPTO

SINAIPENINSULA

CANA

AN AMMON

Ilog

Nilo


Tukuyin ang mga Pagpili at Ibubunga

Gumawa ng tsart sa papel na may dalawang hanay katulad ngnasa ibaba. Sulatan ng “Kung” ang isang hanay at ng “Ay” angisa pang hanay.

1. Habang binabasa mo angLevitico 26, hanapin angsalitang kung. Maaari moitong markahan o bilugansa iyong mga banal nakasulatan. Isulat sa hanayng “Kung” ang mga bagayna sinabi ng Panginoon namaaaring gawin ng Israel.

2. Hanapin ang salitang aymalapit sa mga katagangkung na nakita mo saunang hakbang. Markahano bilugan ito sa iyong mgabanal na kasulatan. Ilista sahanay ng “Ay” ang sinabi

ng Panginoon na mangyayari kung gagawa ng ilang pasiyaang Israel. Ipagpatuloy sa buong kabanata at maghanap pang magkakalapit na “kung-ay”

Ay

Mga Bunga ng mgaPasiyang Iyon

Kung

Mga PasiyangMaaaringGawin ng mga Israelita

A

Paghahandang Basahin ang Mga BilangAng Mga Bilang ay naglalaman ng ilang kuwento tungkol sapagdaing, pagrereklamo, at paghihimagsik maging ng pinaka-malalapit na kasamahan at kapamilya ni Moises. Binigyan ngPanginoon ng pagkakataon ang mga anak ni Israel na makapa-sok sa kanilang lupang pangako mga isang taon matapos nilanglisanin ang Egipto, pero natakot, dumaing, at nagrebelde sila,kaya nawala ang pagkakataon nila. Habang nagbabasa ka dapatmong isipin na tayo, gaya ng mga anak ni Israel, ay may prope-ta ngayon. Paano natin tinatanggap ang kanyang payo? Anoang mga bunga ng pagsunod o pagsuway sa payo ng propeta?

Ang aklat ng Mga Bilang ay maaaring hatiin sa tatlong bahagi:(1) pag-alis sa Sinai (tingnan sa mga kabanata 1–10), (2) paglalak-bay sa ilang (tingnan sa mga kabanata 11–21), at (3) paghahandasa pagpasok sa lupang pangako (tingnan sa mga kabanata 22–36).

Mga Bilang 1–4

Ang Census

Ang Aklat ng Mga Bilang

71

Isinalaysay sa Mga Bilang 1–4 kung paano binilang angIsrael ayon sa lipi o pamilya. Ang lipi ni Jose ay tumanggapng dobleng pamana dahil sa pagkapanganay. Ang doblengpamana ay hinati sa pagitan ng dalawang anak ni Jose nasina Ephraim at Manases. Dahil doon, ang dalawang anakna ito ay itinuring na magkahiwalay na angkan sa Israel(tingnan sa Genesis 48:5), kaya naging labintatlo ang lipi saIsrael. Ang lipi ni Levi ay may natatanging tungkuling mag-taglay ng priesthood at magsagawa ng mga ordenansa sa ila-lim ng batas ni Moises. Dahil sa tungkuling ito, namuhaysilang kasama ng iba pang mga lipi at hindi ibinilang sagayunding paraan. Ang Israel ay karaniwang itinuturingna may labindalawang lipi—dagdag pa ang mga Levita.Sinasabi sa Mga Bilang 1–2 na ang labindalawang lipi aybinilang at ipinagpangkat-pangkat para sa paglalakbay atpagkakampo. Nakatala sa Mga Bilang 3–4 kung paano bini-lang at binigyan ng mga tungkulin ang mga Levita.

Ipinaliwanag din sa Mga Bilang 3–4 na lahat ng panganaysa mga anak ni Israel ay pag-aari ng Panginoon dahil nalig-tas lamang sila ng awa ng Panginoon nang pahiran nilang dugo ang haligi ng kanilang pintuan nang ipadala angikasampung salot sa Egipto (tingnan sa Exodo 12–13).Gayunman, ipinaliwanag ng Panginoon na sa halip na mgapanganay ng bawat pamilya ang maglingkod sa kanya nanghabampanahon, mga Levita ang ihahalili sa kanila. Upangipakita na kinilala nila na mga Levita ang naglingkod sa halipna sila, bawat panganay na lalaki ng labindalawa pang lipi aypinagbayad ng kaukulang halaga taun-taon bilang panustossa gawain ng mga Levita sa tabernakulo. Ang tawag dito ay“salaping pangtubos” (tingnan sa Mga Bilang 3:44–51).


Maaaring Ikaw Ito

Basahin ang Mga Bilang 3:12–13; 4:40–41 at ang paliwanag saMga Bilang 1–4 sa itaas para malaman kung ano ang sinabing Panginoon tungkol sa mga panganay sa buong Israel.Pagkatapos ay basahin ang 2 Nephi 9:6–9, at ipaliwanag kungpaano tayo maihahambing sa mga panganay sa Israel. Sa

A

Hilaga

Timog

Nephtali

Simeon

LeviMga Anakna Lalakini Gerson

MoisesAaron

LeviMga Anak ni Coath

Manases

Kanluran Silangan

Ephraim

Benjamin

Zabulon

Juda

Issachar

Dan

Ruben

LeviMga Anak naLalaki ni Merari

Aser

Gad

Ang Tabernakulo atang Bakuran ngKongregasyon

madaling salita, kung walang Pagbabayad-sala ni Cristo, anoang mangyayari sa atin? (tingnan din sa I Mga Taga Corinto6:19–20; I Ni Pedro 1:18–19).

Ano ang Dapat Mong Gawin?

Kung iisipin ang natutuhan mo sa aktibidad A, paano dapatmakaapekto sa ating mga priyoridad ang pagkaalam kung kani-no tayo kabilang? Ano ang ipinagagawa sa atin ng Panginoonna maihahambing sa “salaping pangtubos”?

Ang Mga Bilang 5–6 ay naglalaman ng karagdagang mgatagubiling ibinigay ng Panginoon hinggil sa sakit (tingnansa 5:1–4), pagsisisi (tingnan sa 5:5–10), dapat gawin ngisang lalaki kung iniisip niya na nagtataksil sa kanya angkanyang asawa (tingnan sa 5:11–31), mga taong mayespesyal na panata na maglilingkod sa Panginoon (mgaNazareo; tingnan 6:1–21), at basbas na dapat ipahayag ngmga saserdote sa mga tao (tingnan sa 6:22–27). Sa MgaBilang 7–8 mababasa natin ang mga paghahandog na gina-wa nang ilaan ang tabernakulo at ang pagtatalaga sa mgaLevita upang magampanan ang kanilang mga espesyal natungkulin sa priesthood.

Ang gabay na ito sa pag-aaral ay mas nagbibigay-pansin saMga Bilang 6, na naglalarawan ng mga batas ng Nazareo.Sa Hebreo ang ibig sabihin ng nazir ay “taong itinalaga omatapat.” Kaya kapag inilaan ng mga tao ang kanilangsarili sa Panginoon sa espesyal na paraan, o kung inilaansila ng kanilang mga magulang sa Panginoon, ang tawagsa kanila ay “mga Nazareo.”

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMga Bilang 6

Mga Bilang 6:22–27—Isang Basbas para saIsrael mula sa mga Pinuno NitoAng mga hinirang ng Panginoon ay madalas pa ring magbi-gay ng basbas sa buong kongregasyon o sa buong Simbahan.Halimbawa, isipin ang sumusunod na mga basbas na ibinigayng tatlong iba’t ibang Pangulo ng Simbahan sa mga pangkala-hatang kumperensya:

Tumalaga, hihiwalay, pagka-talaga, pagtalaga (mga talata2–8)—Ilaan sa Diyos, ihiwa-lay sa mundo

Panata (mga talata 2, 5)—Pangako

Lalapit sa (t. 6)—Hahawak sa

Ilingap ang kaniyang mukha(t. 26)—Ibaling ang kanyangmukha

Mga Bilang 5–8

Mga Karagdagan sa Batas ni Moises

B

72

“Ngayon, sa awtoridad ng banal na priesthood na ipinagkaloobsa akin, hinihiling kong pagtibayin ng Panginoon ang akingbasbas sa mga Banal sa mga Huling Araw at sa lahat ng mabu-ting tao sa lahat ng dako.

“Binabasbasan ko kayo ng ibayong paghiwatig na malaman angpagkakaiba ni Cristo at ng anti-Cristo. Binabasbasan ko kayo ngibayong kapangyarihang gawin ang mabuti at iwaksi ang masa-ma. Binabasbasan ko kayo ng ibayong pag-unawa sa Aklat niMormon” (Ezra Taft Benson, sa Conference Report, Abr. 1986,100; o Ensign, Mayo 1986, 78).

“At ngayon, minamahal kong mga kapatid, sa pamamagitan ngkapangyarihan at awtoridad ng priesthood na ipinagkaloob saakin at sa bisa ng katungkulang hawak ko, hinihiling kong pagti-bayin ng Panginoon ang aking basbas sa inyo. Binabasbasan kokayo sa mga pagsisikap ninyong mamuhay nang higit na katuladni Cristo. Binabasbasan ko kayo ng ibayong hangaring magingkarapat-dapat para sa temple recommend at makadalo sa templonang madalas kung ipahihintulot ng sitwasyon. Binabasbasan kokayo na matanggap ninyo ang kapayapaan ng ating Ama saLangit sa inyong tahanan at magabayan kayo sa pagtuturo sainyong pamilya na sundin ang Panginoon” (Howard W. Hunter,sa Conference Report, Okt. 1994, 119; o Ensign, Nob. 1994, 88).

“Iniiwan namin ang isang basbas sa inyo, maging ang basbas ngisang apostol. Binabasbasan namin kayo na nawa ay ngitiankayo ng Panginoon nang may lugod, na magkaroon ng kaliga-yahan at kapayapaan sa inyong mga tahanan at buhay, namadama ang pagmamahalan at paggalang sa isa’t isa ng mgamag-asawa, mga anak at mga magulang. Nawa’y ‘umasa kayosa Diyos at mabuhay’ (Alma 37:47) nang maligaya, matiwasay,payapa, at may pananampalataya” (Gordon B. Hinckley, saConference Report, Abr. 1995, 118; o Ensign, Mayo 1995, 88)

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang Mga Bilang 6.

Sumulat ng Isang Patalastas

Sumulat ng isang kunwa-kunwariang patalastas na naghaha-nap ka ng mga lalaki para maging mga Nazareo. Isama sa pata-lastas mo ang di kukulangin sa tatlong bagay na inaasahan ngPanginoon sa isang Nazareo (pansining maigi ang Mga Bilang6:3–7).

Sino ang Ilang Bantog na Nazareo?

Basahin ang sumusunod na mga banal na kasulatan at bumang-git ng tatlong Nazareo noon: Mga Hukom 13:5, 24; I Samuel1:11, 19–20, 28; Lucas 1:13–15.

Iangkop Ito sa Ngayon

Ano ang ipinagagawa sa atin ngayon upang mailaan ang atingsarili sa Diyos na ikinaiba natin sa iba pang mga tao sa mundo?

Umisip ng Isang Basbas na Nagmula saIyong mga Pinuno

Pumili ng isang basbas mula sa bahaging “Pag-unawa sa mgaBanal na Kasulatan” sa naunang pahina na gusto mong matang-gap, at ipaliwanag kung bakit. Ano ang dapat mong gawin paramatanggap ang basbas na iyon?

D

C

B

A

Mga Bilang 9 ang tanda ng pagsisimula ng ikalawang taonng paglalakbay ng mga Israelita mula Egipto patungo salupang pangako. Inilahad sa kabanata 9 kung ano angdapat gawin ng mga anak ni Israel para manatiling tapatsa Panginoon at paano nila malalaman na siya ay kasamanila. Paano natin naipapakita ngayon sa Panginoon natayo ay tapat sa kanya, at paano niya ipinaaalam sa atinna siya ay kasama natin?


Mga Bilang 9:6–14—Sino ang Dapat Makibahagisa Paskua?Nakatutuwang pansinin na sa Mga Bilang 9 may ilang lalakingnakahawak ng bangkay, marahil ay dahil sila ang naglibing sanamatay na kamag-anak, na pinagbawalang makibahagi saPaskua. Ayon sa batas ni Moises, sila ay “marumi.” Gayunman,inihayag ng Panginoon kay Moises na napakahalaga ng Paskuakaya kahit mga taong naging marumi bunga ng paghawak sabangkay ay dapat makibahagi. Bukod pa riyan, sinabi ngPanginoon na napakabigat na kasalanan ang maging lubos namalinis at karapat-dapat at tumangging makibahagi sa pagkainng Paskua.

Dahil pinasimulan ng Tagapagligtas ang sacrament kapalit ngPaskua, maaari nating isaalang-alang ang ilang pag-aangkop saating sarili. Halimbawa, dapat nating samantalahin ang bawatpagkakataong makibahagi nang karapat-dapat sa ordenansa ngsacrament. Ang magkaroon ng pagkakataon at pagkatapos aytumangging dumalo sa ating sacrament meeting ay kasalanan.Ang pakikibahagi sa sacrament ay napakahalaga kaya nais ngPanginoon na makibahagi tayo kahit may nagawa tayong ilangpagkakamali sa buhay. Mapapayuhan tayo ng ating mga liderng priesthood tungkol sa kailan tayo dapat o hindi dapat maki-bahagi ng sacrament, na siyang prinsipyo sa likod ng nangyarisa kabanata 9.

Sa kanyang kaukulang pana-hon (mga talata 2–3, 7, 13)—Ang panahong itinakda ngPanginoon

Magtataglay (t. 13)—Mananagot sa

Makikipamayan (t. 14)—Makikitira

Isang palatuntunan (t. 14)—Parehong mga patakaran atgawain

Mga Bilang 9

Ang Unang Paskua sa Ilang

73


Laging Tandaan

Inilahad sa unang kalahati ng Mga Bilang 9 ang unang aniber-saryo ng Paskua sa Egipto. Isipin ang sumusunod na mahahala-gang salita at parirala at ilarawan kung paano nauugnay angmga ito sa Paskua (maaari mong balikan ang pinag-aralan mosa Exodo 12):

1. Ikalabing-apat na araw ng unang buwan

2. Tinapay na walang lebadura at mapapait na gulay

3. Walang binaling buto

Paano Sila Pinamunuan ng Panginoon?

1. Ilarawan kung paano sinabi sa Mga Bilang 9:15–23 na inakayng Panginoon ang mga anak ni Israel.

2. Ano sa palagay mo ang natutuhan ng mga anak ni Israel sapag-akay sa kanila sa ilang sa ganitong paraan?

3. Paano inaakay o pinamumunuan ng Panginoon ang kanyangmga tao ngayon?

Isinalaysay sa Mga Bilang 10ang unang paglalakbay ngkampo ng Israel mula saBundok ng Sinai matapossilang mamalagi nang matagaldoon. Nang umalis ang mgaIsraelita, nasalubong nila angbayaw ni Moises at inanyaya-han nila itong sumama—katu-lad ng dapat nating anyayahanang iba na sumama sa atingpaglalakbay pabalik sa Diyos.

Ipinaliwanag sa Mga Bilang10 na ang tabernakulo—na

kumakatawan sa tinatahanan ng Panginoon—ang pinagtu-unan ng kanilang pansin habang naglalakbay sila.

Mga Bilang 11

Ang mga Israelita ay Naudyukanng Kanilang Pagnanasa

Mga Bilang 10

Pag-alis sa Sinai

B

A

Pag-isipan kung paano naaangkop sa mga Israelita angsumusunod na mga tanong habang binabasa mo ang MgaBilang 11: Ano ang pakiramdam mo kapag gumawa ka ngmabuti sa ibang tao at reklamo ang tugon nila sa iyo? Anoang mangyayari kung ibigay sa iyo ng Panginoon anglahat ng hiling mo nang hindi iniisip kung makabubutiba sa iyo ang hiniling mo o hindi?


Mga Bilang 11:29—Gusto ni Moises na LahatSana ng Tao ay mga PropetaSinabi ni Propetang Joseph Smith, “Ang Diyos ay walang anu-mang ipinahayag kay Joseph, na hindi Niya ipinaalam saLabindalawa, at kahit ang pinakahamak na Banal ay maaaringmalaman kaagad ang lahat ng bagay kapag mabilis siyangmakaunawa” (Teachings of the Prophet Joseph Smith, pinili niJoseph Fielding Smith [1976], 149).

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang tatlo sa sumusunod na mga aktibidad (A–E) habangpinag-aaralan mo ang Mga Bilang 11.

Ilang Reklamo at Pamimintas Ngayon

Kunwari ay nadama mo ang nadama ng mga Israelita sa MgaBilang 11:1–9. Sumulat ng maikling liham ng reklamo kayMoises na sa palagay mo ay nagpapakita ng sinabi ng mgatao sa panahong iyon.

A

Kahulihulihan (t. 1)—Kadulu-duluhan

Namatay (t. 2)—Naapula

Halohalong karamihan (t. 4)—Mga hindi Israelita

Nahulog sa kasakiman (t. 4)—Nakaramdam ng matindingpagnanasang bigyang-kasiya-han ang kanilang gana (sa sit-wasyong ito, pagnanasa sapagkain maliban pa sa manna)

Ang ating kaluluwa ay natu-tuyo (t. 6)—Nawalan na kaming gana (sa pagkain ngmanna)

Culantro (t. 7)—Isang hala-mang katulad ng parsley

Bdelio (t. 7)—Resin, isangmalambot at malagkit nasangkap

Lusong (t. 8)—Lalagyan naparang mangkok

Gaya ng lasa ng bagonglangis (t. 8)—Kalasa ng pag-kaing iniluto sa mantika

Ginawan ng masama(t. 11)—Pinahirapan

Isinumpa (t. 12)—Ipinangako

Kahirapan (t. 15)—Matindingkalungkutan

Katao na nakatayo (t. 21)—Mga lalaking mahigit dala-wampung taong gulang napuwedeng maging sundalo

Magkasya (t. 22)—Makasiya

Ikaw ba’y may paninibugho(t. 29)—Naiinggit ka ba

Dalawang siko (t. 31)—Tinatayang tatlong talampa-kan (isang metro)

Sangpung homer (t. 32)—Tinatayang 2,300 litro

Sakim (t. 34)—Maghangadng mga bagay na may kinala-man sa mga pagnanasa ngkatawan

74

Sumulat ng Sagot

Gamitin ang sinabi ni Moises sa Mga Bilang 11:10–15 at angnatutuhan mo tungkol sa paglalakbay na ito at isulat kungpaano mo maaaring sagutin ang reklamo ng mga Israelitakung ikaw ang kanilang pinuno.

Ano ang Nangyayari Kapag NagrereklamoTayo?

Tingnan ang mga Bilang 11:1–4; Judas 1:14–16 at sabihin kungano ang nangyayari kalaunan sa mga taong nagrereklamo odumaraing laban sa Panginoon at sa kanyang mga lingkod.Pansinin sa Mga Bilang 11:20 ang sinabi ng Panginoon na tala-gang ginagawa ng mga anak ni Israel kapag nagrereklamo silalaban kay Moises.


Hanapin ang inaakala mong tatlong mahahalagang salita o pari-rala na naglalarawan sa ginawa ng pitumpung katao at kungbakit sila tinawag bilang tugon sa panghihina ng loob ni Moises.

Ano ang Aral?

Basahin ang Mga Taga Galacia 5:16–17 at sabihin kung paanonito ipinahahayag ang maituturing na pangunahing ideya ngMga Bilang 11. Isipin ang kahulugan ng salitang sakim at kungano ang ginawa ng Panginoon sa pitumpung matanda bilangtugon sa sitwasyon.

Ang isa sa magagandang bagay tungkol sa Simbahan ngPanginoon ay na ibinibigay nito ang mga kaloob ngEspiritu sa lahat ng karapat-dapat na tumanggap nito.Ang katotohanang ito ay ipinamalas sa Mga Bilang 11nang madama ng pitumpung lalaking Israelita angEspiritu ng Panginoon at sila ay nagpropesiya. Bagama’tkahit sino ay maaaring maranasan ang mga kaloob na ito,dapat pa ring magkaroon ng kaayusan sa kaharian ngDiyos. Tumatawag siya ng mga lalaking mangungulo atbinibigyan sila ng natatanging inspirasyong kailangannila para pamahalaan ang Simbahan. Ang dumanas ngmga espirituwal na kaloob ay hindi nangangahulugan nahindi na tayo magpapailalim sa mga lider ng priesthoodna pinili ng Diyos na mamuno sa atin.

Matapos matanggap ang mga espirituwal na kaloob o kaa-laman, nagsisimulang ituring ng ilang miyembro angkanilang sarili na mas mahusay kaysa mga namumuno sakanila. Ang kayabangang ito ay nauuwi sa pamimintas saisang pinuno at pagtangging sumunod sa payo. Malibankung magpapakumbaba ang mapamintas na mga tao atmagsisisi sa kanilang nadarama, hindi magtatagal at

Mga Bilang 12

Pagsang-ayon o Pagwaksi sa Propeta

E

D

C

B makikita nila na napawalay sila sa Espiritu at nasa landasna ng apostasiya. Hindi lamang itinuturo sa Mga Bilang12 ang alituntunin ng pagsuporta sa ating mga pinunokundi ipinakikita rin dito na pati ang mga dapat na higitna nakaaalam ay maaaring mapatangay sa tuksong ito.



Ano ang Nangyayari Kapag PinipintasanNatin ang Propeta o Iba Pang mga Pinuno

ng Simbahan?

1. Ano sa palagay mo ang mga aral na isinasagisag ng nangyarikay Miriam?

2. Paano nauugnay ang pagpaparusa kay Miriam sa nababasanatin sa Doktrina at mga Tipan 1:14?

Ano ang pinakamahirap na bagay na kinailangan monggawin para masunod ang mga utos ng Panginoon o matang-gap ang pagpapalang ipinangako niya? Bakit mo iyon gina-wa? Ano kaya ang nangyari kung hindi mo ito ginawa?

Nang palayain ng Panginoon ang mga Israelita mulasa Egipto, sinabi niya na aakayin niya sila papuntangCanaan, na siyang lupang ipinangako kina Abraham,Isaac, at Jacob at sa kanilang angkan magpakailanman.Pagkatapos ng maraming himala at mahigit isang taon ngmahihirap na paglalakbay sa ilang, narating din sa wakasng mga Israelita ang hangganan ng lupang pangakong ito.Inilahad sa Mga Bilang 13–14 ang kuwento tungkol salabindalawang lalaki, isa mula sa bawat lipi, na isinugoupang alamin kung ano ang hitsura ng lupain at sino angmga naninirahan doon. Mababasa rin natin ang kanilangulat sa mga tao at kung ano ang ipinasiyang gawin ng mgatao tungkol sa kanilang narinig.

Mga Bilang 13–14

Paghahanap sa Lupang Pangako

A

Malabong salitaan (t. 8)—Mga bagay na mahirap mau-nawaan

Anyo (t. 8)—Hugis ng kata-wan

Oh (t. 11)—Pakiusap

75

Habang binabasa mo angMga Bilang 13–14, ita-nong sa sarili ang sumu-sunod: Kapag naharap satila napakahirap na gawa-in mula sa Panginoon,tumutugon ba ako nangmay pangamba o maypananampalataya? Kungpiliin ng karamihan ngtao sa paligid mo na mata-kot sa halip na sumampa-

lataya, paano ka kaya maaapektuhan? (tingnan sa D at T30:1–2). Ang paraan ng pagtugon mo ang nagsasabi kunggaano mo pinagtitiwalaan ang Panginoon—gaano ka nani-niwala na kung bibigyan ka niya ng isang utos o pangakoay naghanda rin siya ng paraan upang maisagawa mo ito(1 Nephi 3:7).


Mga Bilang 14

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang Mga Bilang 13–14.

Lumikha ng Isang Patalastas

Gumawa ng isang patalastas ayon sa pananaw nina Josue oCaleb upang hikayatin ang mga Israelita na pumasok sa lupangpangako.

A

Huli (mga talata 3, 31)—Bihag

Hinapak ang kanilang suot(t. 6)—Pinunit ang kanilangdamit tanda ng matindingkalungkutan

Tinangka (t. 10)—Hiniling

Hahamakin, humamak (mgatalata 11, 23)—Gagalitin

Salot (t. 12)—Sakit o karam-daman

Walang muang ang may sala(t. 18)—Pawawalan ang nagka-sala nang hindi pinarurusahan

Mangabubuwal (t. 29)—Mamamatay

Matunaw (t. 33)—Mamatayat mabulok

Nagpumilit (t. 44)—Kusangumalis nang walang pahintu-lot (pagsuway)

Nilupig (t. 45)—Malinaw nanatalo

Dalawa (t. 23)—Dalawanglalaki

Pingga (t. 23)—Tuwid na pat-pat

Kumbinsihin ang mga Israelita

1. Ibigay ang mga dahilan kung bakit karamihan sa mgaIsraelita ay ayaw pumasok sa lupang pangako.

2. Gamitin ang mga pangyayari at turong nabasa mo na saGenesis, Exodo, Levitico, o sa unang bahagi ng Mga Bilangupang kumbinsihin ang mga Israelita na magpatuloy atpumasok sa kanilang lupang pangako.

Paghambingin ang mga Pangyayari saKuwento

1. Ibuod ang sagot ng mga anak ni Israel sa ulat ng mga tiktik(matatagpuan sa Mga Bilang 14:1–4).

2. Basahin ang Mga Bilang 14:28–33 at ihambing ang sinabi ngmga anak ni Israel sa sinabi ng Panginoon tungkol sa kawa-lan nila ng pananampalataya.

“Magagawa Natin Ito Nang Tayo Lang”

Ano ang ipinasiyang gawin ng mga Israelita at bakit hindi silanagtagumpay?

Matapos magpamalas ng kawalan ng pananampalatayaang pinakamalaking pangkat ng mga Israelita (tingnan saMga Bilang 13–14) at magkasala sila sa Panginoon, hindinakapagtataka na binanggit sa Mga Bilang 15 ang mgapag-aalay ng sakripisyo na kailangan para sa kapatawaranng mga kasalanan. Partikular na binanggit sa Mga Bilang15 ang “buong kapusukang” paggawa ng kasalanan, naibig sabihin ay magkasala gayong alam mo na ang ginaga-wa mo ay mali (ihambing ang Mga Bilang 14:44 sa MgaBilang 15:30–31). Ang Mga Bilang 15 ay nagtatapos sakautusan na laging magpapaalala sa Israel ng kahalagahanng pagsunod sa mga kautusan.

Kung minsan iniisip ng mga tao na hindi naman talaga nilakailangang sundin ang mga turo ng mga propeta dahil inii-sip nila na ang mga propeta ay tao ring katulad natin atnagbibigay lang ng kanilang opinyon tungkol sa mgabagay-bagay. Sinabi ni Elder Harold B. Lee, na noon aymiyembro ng Korum ng Labindalawa, “Nais kong magpa-totoo sa inyo na natutuhan ko sa aking karanasan na ang

Mga Bilang 16

Paghihimagsik Laban sa Propeta

Mga Bilang 15

Pagkakamit ng Kapatawaran

D

C

B

76

mga namimintas sa mga pinuno ng Simbahang ito ay nag-papakita ng mga tanda ng espirituwal na karamdamanna kung hindi mapipigilan ay magdudulot ng kamatayangespirituwal sa huli” (sa Conference Report, Okt. 1947, 67).Makaraan ang ilang taon, bilang Pangulo ng Korumng Labindalawang Apostol at miyembro ng UnangPanguluhan, sinabi ni Pangulong Lee, “Ang inyo at atingkaligtasan ay nakasalalay sa ating pagsunod o hindi pagsu-nod sa mga itinalaga ng Panginoon na mamuno sa kanyangsimbahan” (sa Conference Report, Okt. 1970, 153).

Ang mga pinili ng Panginoon na mamuno sa atin ay binig-yan ng mga sagradong susi na tumanggap ng paghahayagsa pamamahala sa Simbahan at pamumuno sa atin sa kabu-tihan. Ang paraan ng pagtalima natin sa ating mga pinunoay nagpapakita ng ating damdamin para sa at pananampa-lataya sa ating Ama sa Langit. Basahin ang sinabi ngPanginoon sa Israel sa mga huling araw sa Doktrina atmga Tipan 1:14; 121:16–17; 124:45–46. Hanapin kungpaano madamdaming nailarawan sa Mga Bilang 16 angkatotohanan ng mga pahayag na ito.



Ilahad ang Kuwento sa Sarili Mong mgaSalita

1. Isulat ang kuwento sa Mga Bilang 16 sa sarili mong mga salita.

2. Ipaliwanag kung paano naging halimbawa ng mga pahayagni Pangulong Harold B. Lee sa pambungad ng kabanatang itoang kuwentong ito.

Mga Bilang 17–19

Ang mga Bunga ng Kalunus-lunos na Pangyayari

A

Mga suuban (mga talata 6,17–18, 37–39)—Mga lalagyano sisidlan na pagsusunuganng insenso

Pulutong (mga talata 11,16)—Pangkat, pamilya

Naginit (mga talata 15, 22,46) —Nagalit

Palibot (t. 24)—Malapit

Minungkahi (t. 30)—Ginalit

Doon (t. 37)—Malayo sakampamento

Mga laminang pinukpok (mgatalata 38–39)—Mga yero (mulasa metal ng mga suuban)

Inilarawan sa Mga Bilang 18 ang karagdagang mga tung-kuling ibinigay lamang kay Aaron at sa kanyang mga anakna inorden sa katungkulan ng saserdote. Inilalarawan dinsa Mga Bilang 18 ang mga tungkuling ibinigay sa iba pangmga Levita, na nagpapakita ng kaibhan ng katungkulan ngsaserdote sa lahat ng iba pang tungkulin sa priesthood ngmga Levita.

Sa huli, ipinaliwanag sa Mga Bilang 19 ang mga patakaranat kautusan kung ano ang dapat gawin sa mga bangkay, natiyak namang isang isyu matapos ang mga pangyayari saMga Bilang 16.

Muling inilahad sa Mga Bilang 20 ang mga pangyayaringnaganap mga tatlumpu’t walong taon matapos mangyariang paghihimagsik na nakatala sa Mga Bilang 16. Hindinatin alam kung ano ang nangyari noong mga taong iyono bakit walang nakatala tungkol sa panahong iyon.Marahil walang naitala dahil wala talagang nagbago saloob ng mga taong iyon. Halimbawa, nagsisimula angMga Bilang 20 sa kuwento tungkol sa pagdaing ng Israellaban kina Moises at Aaron, na siya mismong pinagtapu-san ng kuwento tatlumpu’t walong taon na ang nakarara-an. Gayunman, sa pagkakataong ito ay nabago nang kaun-ti ang kuwento, dito nayamot nang husto sina Moises atAaron kaya nagkamali sila ng pagpapasiya sa pagtugonnila sa mga tao. Dahil nagkamali sila ng pagpapasiyapinarusahan sila ng Panginoon at sinabihan sila na hindisila magkakaroon ng pribilehiyong pamunuan ang mgaanak ni Israel sa pagpasok sa lupang pangako.

Mga Bilang 20

Tatlumpu’t Walong Taon ng Kabiguan

Mas mauunawaan mo nang lubos ang Mga Bilang 17–19kapag nagbasa ka na pinag-iisipan ang nangyari sa MgaBilang 16. Ang tunay na nangyari sa kabanata 16 ay nai-sip ng isang pangkat ng kalalakihan na dapat silang mag-sagawa ng ilang ordenansa ng priesthood na sa mga saser-dote lamang iniatas, na sa panahong ito ay sina Aaron atang kanyang mga anak na lalaki. Ang paghihimagsik na itoay naging sanhi ng pagkamatay ng naghimagsik. Maramisa mga sumunod sa naghimagsik ang nangamatay rin.

Pansinin na ang parusang kamatayan na ipinataw bungang mabigat na kasalanan ang paraan ng pagtuturo ngPanginoon sa sinaunang Israel, at sa atin, na ang mabigato patuloy na pagkakasala ay maaaring mauwi sa kamata-yang espirituwal dahil mas mahirap magsisi nang lubos.

Inilahad sa Mga Bilang 17 kung paano naghimala angPanginoon sa mga nakaligtas para malaman nila na piniling Diyos si Aaron at binigyan siya ng karapatang magsaga-wa ng mga ordenansa ng priesthood sa kanilang panahon.

77

Sa pagbasa ng Deuteronomio 1:37; 3:25–28 malalamannatin na pinarusahan si Moises dahil sa kanyang pagsu-way. Sa pagpaparusa kay Moises mabisang naituro ngPanginoon sa mga anak ni Israel na kailangan silangmaging masunurin upang makapasok sa lupang pangako—kahit na (siguro lalo na kung) ang isa rito ay nagkataongisang propeta. Kung nilabag ni Moises ang mga utos ngPanginoon at hindi siya pinarusahan, posibleng pangatwi-ranan ng manhid na mga taong ito ang mas mabibigatnilang kasalanan sa pagsasabi na nakita nilang nilabag niMoises ang mga utos ng Panginoon at hindi ito pinarusa-han. Bilang katibayan na hindi lubhang hinatulan ngPanginoon si Moises, mababasa natin sa ibang banal nakasulatan na siya ay iniakyat sa langit nang hindi dumara-nas ng kamatayan at na nagpakita siya sa mundo sa isangnapakahalagang pagkakataon upang igawad ang mga susing priesthood sa darating na mga henerasyon (tingnan saLucas 9:28–36; Alma 45:19; D at T 110:11).

Ang Mga Bilang 20 ay naglalaman din ng salaysay ngpagtatangka ng Israel na dumaan nang payapa sa lupainng Edom at sinalubong sila ng mga kalaban. Ang lupainng Edom ang lupain ng mga inapo ni Esau (kapatid niJacob). Maaari mong tingnan ang mapa 2 sa likod ngkopya mo ng Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

Inilahad sa simula ng Mga Bilang 20 ang pagkamatay ngkapatid na babae ni Moises na si Miriam; inilahad sa kata-pusan ng kabanata ang pagkamatay ng kapatid na lalaki niMoises na si Aaron at ang pagiging mataas na saserdote nganak ni Aaron na si Eleazar.

Tulad nina Miriam at Aaron sa Mga Bilang 20, malamangna marami sa mga Israelita ang namatay sa loob ng tatlum-pu’t walong taon ng paninirahan sa ilang. Gayunman,sinabi ng Panginoon na lahat ng mahigit dalawampungtaong gulang sa simula ng exodo (maliban kina Josue atCaleb, na nagbigay ng magagandang ulat tungkol salupang pangako) ay mamamatay bago makapasok angpangkat ng Israel sa lupang pangako. Nakatala sa MgaBilang 21 ang isang pangyayari kung saan marami pa angnamatay. Lubhang makabuluhan ang kuwentong ito dahilkinapapalooban ito ng isang katulad ni Cristo—ang ahasna tanso. Dahil ayaw tumingin ng buong henerasyon ngmga Israelita sa ahas, namatay sila sa pisikal at espirituwalat hindi pinapasok sa lupang pangako. Tila nahiwalay sapangyayaring ito ang mga may pinakamahinang pananam-palataya sa mga taong may malakas na pananampalataya,dahil inilahad sa natitirang bahagi ng Mga Bilang 21 kung

Mga Bilang 21

Ang Ahas na Tanso

paano sinakop ng mga Israelita ang mga kumalaban sakanila at matagumpay silang nakapaglakbay patungonglupang pangako. Kapag mas malakas ang pananampalatayang mga Israelita, mas nagtatagumpay sila.


Ilahad ang Kuwento sa Sarili Mong mgaSalita

Kunwari ay isa kang guro sa Primary. Ilahad ang kuwento saMga Bilang 21:4–9 sa mga salitang mauunawaan ng mga bata.Magdrowing ng isa o dalawang larawan na maipapakita mo samga bata habang inilalahad mo ang kuwento.

Humanap ng MahahalagangPagpapakahulugan mula sa IbaPang mga Banal na Kasulatan

Gumawa ng tsart na kagaya ng nasa ibaba at punan ito ng mgakabatirang nauugnay sa kaganapan sa Mga Bilang 21.

Mga Bilang 22–24

Ang Kuwento Tungkol kay Balaam

Ang KanyangSinabi

Ang TaongNagsalita

Reperensya sa Banal na Kasulatan

Juan 3:14–16

1 Nephi 17:40–41

Alma 33:18-22

Helaman 8:13–15

B

A

78

Magkano ang kailangang iba-yad sa iyo ng isang tao paragawin mo ang isang bagayna alam mong mali? Inilahadsa Mga Bilang 22–24 angkuwento tungkol sa isangtaong kinailangang gumawang ganyang desisyon. Angpangalan niya ay Balaam. Isasiyang manghuhula (taongnagsasabi na alam niya angmangyayari sa hinaharap) nananiniwala, o kahit paano ay

may alam, sa Diyos ng Israel para maimpluwensyahan ngEspiritu. Tinangka ng hari ng Moab na bayaran si Balaamupang sumpain ang Israel para matalo sila ng mgaMoabita sa labanan. Sa iyong pagbabasa, pag-isipan kungano ang gagawin mo kung ikaw si Balaam at ano ang maa-ari mong matutuhan sa karanasang iyon.


Mga Bilang 23

Mga Bilang 24

Mga Bilang 22:20–35—Bakit Nagalit ang Diyos kayBalaam sa Paggawa ng Ipinagawa sa Kanya?Sinabi ng Panginoon kay Balaam na kung muling magpapasa-ma sa kanya ang mga prinsipe sa Moab sasama lamang siya parasabihin kung ano lang ang ipinapasabi sa kanya ng Panginoon (ting-nan sa Mga Bilang 22:20). Nakatala sa talata 21 na bumangonlang si Balaam kinaumagahan at humanda na sa pag-alis. Maymga pumansin na tila nakatuon si Balaam sa perang ibabayadsa kanyang paglilingkod (tingnan sa II Ni Pedro 2:15); umalissiya na walang kabalak-balak na sundin ang Panginoon. Bunganito, may naranasan siya sa kanyang asno at sa isang anghel namay hawak na tabak na nagpamalas na dapat siyang makinigsa Panginoon. Matapos maranasan ito, ipinaalalang muli ngPanginoon kay Balaam na makakasama lang siya sa mga prinsi-pe kung ang tanging sasabihin niya ay ang ipasasabi sa kanyang Panginoon (tingnan sa Mga Bilang 22:35).

Setro (t. 17)—Tungkod nahinahawakan ng isang pinu-no tanda ng kanyang kapang-yarihan. Sa pagkakataong itoang malaking titik na S ay

tumutukoy sa Mesiyas, nasiyang pinuno ng Israel.

May kapangyarihan (t. 19)—Namumuno

Laitin (mga talata 7–8)—Kalabanin

Kahulihulihan (t. 13)—Bahagi lamang

Enkanto, panghuhula (t. 23)—Panghuhula ng kapalaran

Nagulumihanan (t. 3)—Nag-alala

Hihimuran (t. 4)—Kakainin,sisimutin

Nangakatayo laban sa (t. 5)—Nakapuwesto malapit sa

Mananaig (t. 6)—Mananalo

Ganting pala sa panghuhula(t. 7)—Bayad sa pagpoprope-siya

Makaabala (t. 16)—Makapigil

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Mga Bilang 22–24.

Ipinagbibili Mo Ba ang Iyong Integridad?

Tulad ng gusto ni Balac na pagawin si Balaam ng laban sa alamnitong tama para sa pera (tingnan sa Mga Bilang 22), ano angnakikita mo ngayon na ginagawa ng mga tao laban sa alamnilang tama para sa pera o pagkakataong “[ma]papurihan ngmga dakilang karangalan”? (t. 17).

o

Sumulat tungkol sa isang taong kilala mo na tinanggihan angpera at karangalan para gawin ang alam niyang tama.

Magbigay ng Isang Taong Nakakaalam ngUgali Mo

Kunwari ay ikaw si Balac, at sinulatan ka ng ibang hari sa lugardahil balak niyang bayaran si Balaam para sumpain ang kan-yang mga kaaway. Isulat kung ano ang isasagot mo at isamaang nangyari sa tatlong beses niyang paghiling kay Balaam nasumpain ang Israel (unang pagkakataon: Mga Bilang 23:1–13;ikalawang pagkakataon: Mga Bilang 23:14–30; ikatlong pagka-kataon: Mga Bilang 24:1–13).

Bigyang-Kahulugan ang Propesiya

Sa Mga Bilang 24:17 sino sa palagay mo ang “Bituin sa Jacob” atang “Setro sa Israel”? (tingnan din sa mga talata 14–16, 18–29).Bakit kaya gayon sa palagay mo?

Bagama’t hindi isinumpa ni Balaam ang Israel sa MgaBilang 22–24, hindi niya naiwaksi ang paghahangad niyasa kayamanan ng mga Moabita. Inaakay tayo ng MgaBilang 31:7–8, 15–16; Apocalipsis 2:14 na maniwala na iti-nuro ni Balaam sa mga Moabita na hindi nila matatalo angIsrael hangga’t matwid ang Israel, kaya sinabi ni Balaam samga Moabita na tuksuhin ang Israel na gumawa ng imora-lidad at sumamba sa mga diyus-diyusan para mawala sakanila ang tulong ng Panginoon. Bunga nito, inilahad saatin sa Mga Bilang 25 ang huling salot na pumatay samaraming Israelita bago nakapasok ang kampo ng Israel salupang pangako. Sumapit sa kanila ang salot na ito dahilsa mga kahalayang ginawa nila sa mga babaeng Moabita.

Pagkaraan ng salot, halos lahat ng matatanda na umalis saEgipto ay nangamatay. Ang Mga Bilang 26 ay isa pangpagbibilang, o census, ng sumunod na henerasyon ng mgaIsraelita tatlumpu’t siyam na taon pagkaraang tanggihanng kanilang mga ninuno ang oportunidad na makapasok

Mga Bilang 25–26

Pagsumpa sa Israel

C

B

A

79

sa lupang pangako at isinumpa na sila ay gagala at mama-matay sa ilang.

Malinaw na hindi maaaring makapiling ni Moises ang mgaanak ni Israel magpakailanman. Pag-isipan ang sumusu-nod na mga tanong habang binabasa mo ang Mga Bilang27:12–23: Anong klaseng pinuno ang kakailanganin ngmga Israelita kapag wala na si Moises? Paano pinipili angmga pinuno sa Simbahan ngayon? Bakit mahalaga angparaan ng pagpili sa kanila?



Naniniwala Kami …

Anong mga alituntunin sa ikalimang Saligan ng Pananampalatayaang ginamit sa pagpili kay Josue bilang pinuno sa Israel?

Inilahad sa Mga Bilang 28–30 kung paano ipinaalalani Moises sa bagong henerasyon ng mga Israelita na respon-sibilidad din nilang sundin ang mga pag-aalay ng mgasakripisyo, kapistahan, batas, at kautusang ibinigay ngPanginoon sa simula ng paglalakbay halos apatnapungtaon na ang nakararaan.

Mga Bilang 28–30

Angkop Pa Rin Ngayon ang mga Dating Kautusan

A

Malalakip ka sa iyong bayan(t. 13)—Mamamatay

Pakikipagtalo (t. 14)—Paghihimagsik

Ipakilalang banal (t. 14)—Parangalan

Bilin (mga talata 19, 23)—Mga tagubilin, responsibili-dad, at basbas

Mga Bilang 27

Pagpili ng Bagong Pinuno para sa Israel

Nakatala sa Mga Bilang 31 kung paano ipinadala ngPanginoon ang hukbo ng Israel laban sa mga Madianitadahil tinangka ng Madianita na lipulin ang mga Israelita sapamamagitan ng imoralidad at pagsamba sa diyus-diyusan.Kasama sa napatay ang manghuhulang si Balaam na tuma-likod sa Panginoon at sa kanyang mga tao. Upang mapasa-lamatan ang pagkapanalo nila, inilaan ng mga hukbo ngIsrael sa Panginoon ang karamihan ng kanilang nabihag.

Habang ang mgaanak ni Israel aynasa silangang baha-gi ng Ilog Jordan atnaghihintay namakatawid papuntasa Canaan, nagta-nong ang mga lipinina Ruben at Gadkay Moises kungmaaari na nilangmanahin ang sila-ngang bahagi dahilnaisip nila namagandang mag-alaga ng mga baka salupain. Sinabi sakanila ni Moises na

magagalit ang ibang mga lipi kung hindi sila tutulong namasakop ang lupain sa kanluran ng Jordan (Canaan); ina-kala ng pinakamalaking pangkat ng mga Israelita na angpagsakop sa mga naninirahan sa Canaan ay mahirap parasa buong labindalawang lipi. Pumayag ang mga lipi ninaRuben at Gad na ipadala ang kanilang kalalakihan paratumulong sa pagsakop hanggang sa magkaroon ng pamanaang bawat lipi. Gayunman, iiwan nila ang kanilang kaba-baihan, mga anak, at mga baka sa silangang baybayin.Pumayag si Moises sa kasunduang ito at binigyan din angkalahati ng lipi ni Manases ng lupaing mana sa silangan

Malaking Dagat (Dagatng Mediterania)

DAN

MANASES

EPHRAIM

BENJAMIN

RUBEN

MOAB

EDOM

NSIMEON

GADDAN

ISSACHAR

MANAS

ES

ZABU

LON

JUDA

ASER

NEPH

TALI

MG

A F

ILIS

TEO

BASAN

Tiro

Hasor

Bundokng Tabor

Astaroth

Dagat ngCinnereth(Galilea)

Dan (Lais)

Acho

DorMegiddo

Izreel

Bundok ng Ebal

Shiloh

Bundok ng Nebo

Jerico

Joppe

Bundok ng Gerizim

Jerusalem

Hebron

Gaza Engedi

Dagatna Alat(Patay

naDagat)

Asdod

AscalonGath

Libna

Lachis

Beer-shebaHorma

Beth-san

Ramoth-galaad

Jabes-galaad

Succoth

Rabba

Ilog J

ord

an

AM

MO

NBundok ng Carmelo

Ilog Jabok

IlogArnon

Batis ng Zered

Mga Bilang 32

Lupain para Kina Ruben at Gad

Mga Bilang 31

Namatay si Balaam

80

ng Jordan (tingnan sa mapa 3 sa likod ng kopya mo ngGabay sa mga Banal na Kasulatan).

Ang Mga Bilang 33–36 ay naglalaman ng karagdagangmga tagubiling ibinigay ng Panginoon sa mga Israelitanang magkampo sila malapit sa mga hangganan ng kani-lang lupang pangako.

Nakatala sa Mga Bilang 33 na ipinatala ng Panginoon kayMoises ang apatnapung magkakahiwalay na paglalakbayng mga Israelita para makarating sa Canaan, marahil ayupang ipaalala sa mga Israelita kung gaano sila kapalad sakanilang mga paglalakbay. Hindi natin matukoy sa mapa

Mga Bilang 33–36

Mga Tagubilin para sa Lupang Pangako

Isang Pag-uulit ng BatasDeuteronomio ang huling aklat ni Moises. Ang mga kaganapan saDeuteronomio ay nangyari mga apatnapung taon pagkaraangmailabas ng Panginoon ang mga Israelita mula sa Egipto. Dahiltumanggi silang sumampalataya sa Panginooon tatlumpu’t siyamna taon na ang nakaraan, lahat ng Israelita—maliban kina Moises,Josue, at Caleb—na nasa hustong gulang na nang lisanin nila angEgipto ay namatay sa ilang (tingnan sa Mga Bilang 13–14).

ang karamihan sa mga lugar na nasa listahan. Pagkataposay inutusan ng Panginoon ang mga Israelita na lubusangitaboy o lipulin ang mga naninirahan sa Canaan upanghindi sila maging espirituwal na pahirap sa kanila.

Inilahad sa Mga Bilang 34 kung paano iniisa-isa ngPanginoon ang mga hangganang sasakupin ng mgaIsraelita at kung paano niya pinili ang mga kalalakihangmamamahala sa paghahati ng lupain sa labindalawanglipi at sa mga pamilya ng mga liping iyon.

Ang Mga Bilang 35 ay naglalaman ng utos ng Panginoonna lumikha ng mga natatanging lungsod sa buong Canaanpara sa mga Levita. Itutulot nito na makasama ang mgaLevita sa lahat ng lipi at magsagawa ng mga ordenansapara sa kanila. Pinangalanan din ng Panginoon ang ilansa mga lungsod na ito bilang mga kanlungan para sa mganakapatay ng tao. Ang pagkakaroon ng ganitong mga kan-lungan ay hahadlang sa sinuman na maghiganti sa mgataong ito bago sila mabigyan ng makatarungang paghatol.

Ang Mga Bilang 36 ay naglalaman ng mga payo ngPanginoon hinggil sa pag-aasawa sa kalipi upang manati-ling kanila ang mga namanang lupain.

Noong isinusulat ni Moises ang Deuteronomio, ang mga anakng mga namatay ay handa nang pumasok sa kanilang lupangpangako. Alam ng propetang si Moises na hindi siya makakasa-ma sa pagpasok nila, ngunit binigyan siya ng pagkakataongpagbilinan at payuhan ang henerasyong ito ng mga Israelitabago siya lumisan. Ibinigay ni Moises ang “mga pananalita”na nakatala sa Deuteronomio sa mga kapatagan ng Moab, sasilangang bahagi lang ng Ilog Jordan at ng lupang pangako.Matapos turuan ang mga tao sa huling pagkakataon, si Moisesay inilipat, o iniakyat sa langit nang hindi nakatikim ng kama-tayan (tingnan sa Alma 45:19).

Paghahanda sa Pag-aaral ngDeuteronomioAng unang apat na bahagi ng Deuteronomio ay “pag-alala” ngkasaysayan ng Israel. Sa mahigit dalawampung iba pang mgapagkakataon sa Deuteronomio, sinabi ni Moises sa mga tao na“tandaan” o “huwag kalimutan” ang ilang mahahalagangturong tutulong sa kanila na manatiling tapat. Pansinin angsumusunod tungkol sa Deuteronomio:

• Ang Sampung Utos ay inulit sa Deuteronomio 5.

• Ang Deuteronomio ay binanggit nang mahigit isandaangbeses sa Bagong Tipan. Kabilang sa dalawang bantog napangyayari ang paggamit ni Jesus sa tatlong talata mula saDeuteronomio para iwaksi ang mga panunukso ni Satanas(tingnan sa Deuteronomio 6:13, 16; 8:3; Mateo 4:1–11) at angpagbanggit ni Jesus sa isang talata mula sa Deuteronomiobilang sagot sa tanong na “Alin baga ang dakilang utos sakautusan?” (Mateo 22:36; tingnan din sa mga talata 35, 37–38;Deuteronomio 6:5).

Ang Aklat ng Deuteronomio

81

Para mas marami pang malaman tungkol sa aklat ngDeuteronomio, tingnan sa “Deuteronomio” sa Gabay samga Banal na Kasulatan.

Nakatala sa Deuteronomio 1–3 kung paano sinimulan niMoises ang kanyang mensahe sa mga anak ni Israel sa pama-magitan ng paggunita sa nakaraang apatnapung taon nilangkasaysayan. Sa maraming bagay ang paggunitang ito aymagandang buod ng aklat ng Mga Bilang. Gumamit siMoises ng mga halimbawa mula sa kasaysayang ito ng Israelsa buong Deuteronomio upang bigyang-diin ang ilang ideya.

Inilahad sa Deuteronomio 4 kung paano ginamit ni Moisesang kasaysayan ng mga Israelita para ituro sa kanila angkanilang tungkulin sa Diyos at sa kanilang relihiyon.Sinabi rin ni Moises na ang kanyang mga turo ay angkopsa lahat ng darating na henerasyon ng mga Israelita, atsinabi niya sa mga magulang na ituro sa kanilang mgaanak ang mga katotohanang itinuro niya sa kanila.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanDeuteronomio 4

Deuteronomio 4:9, 15, 23—Paano NatinMaipamumuhay ang Payo na “Mag-ingatsa Iyong Sarili”?Nagmungkahi si Elder M. Russell Ballard, miyembro ng Korumng Labindalawang Apostol, ng isang paraan na maipamumuhay

Mga palatuntunan (mga talata1, 5–6, 8, 14, 40, 45)—Mgabatas, kautusan, at ordenansa

Umayon (t. 4)—Manatilingmalapit sa

Magingat sa iyo/inyong mgasarili (mga talata 9, 15, 23)—Mag-ingat sa lahat ng inyongginagawa

Horeb (t. 10)—Isa pangtawag sa Bundok ng Sinai

Mabuyo (t. 19)—Matangay

Kapighatian (t. 30)—Problema

Sa dako roon ng Jordan sadakong sinisikatan ng araw(mga talata 41, 47)—Sa sila-ngang bahagi ng Ilog Jordan

Deuteronomio 4

“Magingat Ka sa Iyong Sarili”

Deuteronomio 1–3

Isang Paggunita sa Kasaysayan

natin ang ideyang ito. Sa isang mensahe sa mga kabataan ngSimbahan, sinabi niya: “Hinihikayat ko kayong maglaan ngpanahon bawat linggo na mapag-isa, malayo sa telebisyon atmga tao. Dalhin ninyo ang inyong mga banal na kasulatan, athabang nagbabasa kayo, magnilay-nilay, at manalangin, tapatna suriin ang buhay ninyo. Tingnan kung natutupad ninyo angmga pangako ninyo sa Ama sa Langit. Kung may problemakayo, sabihin ito sa Panginoon sa tapat at mapagpakumbabangpanalangin. Sumangguni sa inyong mga magulang; tutulungannila kayo. Tutulong din ang bishop at nasa hustong gulang namga lider ng Young Men at Young Women ninyo. Mahal nilakayo at nais nilang magkaroon kayo ng kapayapaan sa sariliupang marapat kayong makabahagi ng sacrament bawat linggo.Gayunman, kapag nasabi at nagawa na ang lahat, kayo lang angnakaaalam kung namumuhay nga kayo nang tapat sa inyongmga tipan sa Diyos” (sa Conference Report, Abr. 1993, 7; oEnsign, Mayo 1993, 8).


Maging Misyonero

Sinasabi ng kaibigan mong hindi miyembro ng Simbahan naBiblia lamang ang dapat gamiting banal na kasulatan ng mgaKristiyano. Para patunayang tama siya binanggit niya sa iyoang Apocalipsis 22:18–19. Hanapin ang mga talatang ito atihambing sa Deuteronomio 4:2. Sumulat ng maikling liham sakaibigan mo na nagpapaliwanag kung paano nagkakatulad angdalawang banal na kasulatang ito at ano ang mangyayari kungginamit mo ang Deuteronomio nang tulad sa paggamit niya saApocalipsis 22. Ipaliwanag din kung ano talaga ang ibig sabihinng mga banal na kasulatang ito.

Pansinin ang Pagkakatulad sa mga Banalna Kasulatan

Hanapin at markahan ang magkatulad na parirala saDeuteronomio 4:9, 15, 23. Paano ipinauunawa sa atin ng tatlongtalatang ito kung sino ang responsable sa pagsunod natin samga kautusan? (Pansinin din ang pahayag ni Elder Ballard sabahaging “Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan” kung paanoipamuhay ang payong ito.)

Gamitin ang mga Banal na Kasulatan paraTulungan ang Isang Taong Nagkasala

Gamitin ang mga ideya sa Deuteronomio 4:25–31 para payuhanat bigyan ng pag-asa ang isang taong nalihis sa alam niyangtama. Isulat ang payo mo sa iyong notbuk.

Deuteronomio 5

Ang Sampung Utos

C

B

A

82

Ang Deuteronomio 5 ay naglalaman ngpaglalahad na muli ni Moises ng SampungUtos na orihinal na nakatala sa Exodo 20.Binigyang-diin ni Moises na ang Sampung

Utos na ito ay mahalaga sa bawat henerasyon ng mgaIsraelita dahil ito ang pundasyon ng kabutihan sa mgapinagtipanang tao ng Diyos.

May talata ba sa banal na kasulatan na nagbigay sa iyo ngespesyal na lakas at gabay? Bakit ganito ang impluwensyanito? Gaano kadalas mo naaalala ito? Gaano kadalas mo itoibinabahagi sa iba?

May isang talata sa Deuteronomio 6 na isa sa pinakamada-las banggiting talata ng mga Judio. Ang talatang ito aytinawag din ni Jesus na “ang una at dakilang utos” (Mateo22:38; tingnan din sa mga talata 36–37). Kapag nahanap atnabasa mo na ang talatang ito, itanong mo sa iyong sarilikung bakit ito ang dakilang utos. Bakit ito ang “una atdakilang utos” gayong ibinigay ito daan-daang taon napagkaraang ibigay ang Sampung Utos? Kabilang din saDeuteronomio 6 ang mga paliwanag ni Moises kung paanodapat sundin ng mga Israelita ang utos na ito at bakit.


Deuteronomio 6:4–5—Ang Una at Dakilang UtosSa Hebreo ang salitang dinggin ay shema. Bunga nito, ang tawagng mga Judio sa Deuteronomio 6:4–5 ay Shema. Nang tanunginkung alin ang pinakadakilang utos sa buong kautusan, binang-git ni Jesus ang Shema (see Mateo 22:36–38). Ipinaliwanag niPangulong Ezra Taft Benson, Pangulo ng Simbahan, kung bakitito dapat ang una: “Kapag inuna natin ang Diyos sa atingbuhay, lahat ng iba pang bagay ay nalalagay sa dapat nilangkalagyan o naglalaho sa ating buhay. Ang pagmamahal natin saPanginoon ang mangunguna sa mga bagay na ating kinagigili-wan, sa ating panahon, sa mga hangaring ating inaasam, at sapagkakasunud-sunod ng ating mga priyoridad” (sa ConferenceReport, Abr. 1988, 3; o Ensign, Mayo 1988, 4).

Deuteronomio 6:8–9—Paano Naisagawa ng mgaIsraelita ang Tagubiling Ito?Pagsapit ng panahon ni Jesus, maraming Judio ang nagbigay-kahulugan sa Deuteronomio 6:8–9 sa napakaliteral na paraan.

Pinakatali sa noo (t. 8)—Isangtali o laso na nakasuot sa noo

Deuteronomio 6

Ang Dakilang Utos

Isinulat nila ang mga talata 4–5 sa maliliit na bilot ng papel,isinilid ang mga ito sa maliliit na kahon na tinatawag na “mgapilakteria,” at itinali ang isang kahon sa kanilang mga bisig atang isa pa sa kanilang mga ulo para nasa noo ang kahon.Inilagay rin nila ang isa sa mga binilot na papel na ito sa isangmaliit na lalagyang tinatawag na “mezuzot” at ipinako angmezuzot sa kanang haligi ng pintuan ng kanilang bahay.


Cross-Reference

Isulat ang reperensyang Mateo 22:35–38 sa tabi ng Deuteronomio6:4–5 (ang Shema). Basahin ang mga talata sa Mateo at ibuod angsinabi ni Jesus tungkol sa Shema.

Paano Mo Maaalala?

1. Ilista ang mga bagay na ipinagagawa ni Moises sa mga tao saDeuteronomio 6:7–9 para mas maalala at sundin nila ang utossa mga talata 4–5.

2. Isulat ang mga paraan na mas maaalala mo ang utos na ito.Pumili at gawin ang kahit isa sa mga ideyang naisip mo.

Sumulat ng Isang Tanong

Isulat kung ano sa palagay mo ang mahalaga at makahulugangtanong na masasagot ng Deuteronomio 6:24.

Ang mga tao sa lupain ng Canaan ay napakasama. Dahil sakanilang kasamaan, iniutos ng Panginoon sa mga Israelita nalubusan silang lipulin. Nakatala sa Deuteronomio 7 na ipina-liwanag ni Moises ang isang napakahalagang dahilan kungbakit dapat sundin ng mga Israelita ang utos na ito at paanosila pagpapalain ng Panginoon sa gayon kahirap na gawain.

Deuteronomio 7

Magpakasal sa Loob ng Tipan

C

B

A

MezuzotPilakteria

83



Humingi ng payo sa iyo ang isang kaibigan mo tungkol sa pag-papakasal sa isang taong hindi miyembro ng Simbahan. Isulatkung paano mo magagamit ang Deuteronomio 7:1–6 para payu-han ang kaibigan mo.

Sinabi ni Elder Spencer W. Kimball, noong miyembro pasiya ng Korum ng Labindalawang Apostol: “Kapag hinanapninyo sa diksyunaryo ang pinakamahalagang salita, alamba ninyo kung ano iyon? Ito ay ang salitang ‘alalahanin.’Dahil kayong lahat ay gumawa ng mga tipan … ang lub-hang kailangan natin ay makaalala” (Circles of Exaltation[mensahe sa mga guro ng relihiyon, 28 Hunyo 1968], 8).Inilahad na muli sa Deuteronomio 8 kung ano ang sinabi niMoises sa mga pinagtipanang tao ng Israel tungkol sa mgabagay na kailangan nilang alalahanin at bakit. Sinabi rinniya sa kanila ang mangyayari kung malilimutan nila angmga bagay na iyon.


Deuteronomio 8:2—Ilang Layunin ng Paggalanang Apatnapung Taon sa IlangIhambing ang Deuteronomio 8:2 sa Abraham 3:24–25 kung saanipinaliwanag ng Panginoon ang isang layunin ng buhay samundo. Ang paglalakbay ng Israel sa ilang ay isang halimbawao simbolo ng ating buhay sa mundo.


Ano ang Mensahe?

Alamin ang mga pangunahing ideya sa mensahe ni Moises saDeuteronomio 8 sa pagtingin sa sumusunod na grupo ng mgatalata at pagpili ng isang mahalagang salita mula sa bawatgrupo na inaakala mong tumutukoy sa pinakamahalagang

A

Magpakarami (mga talata 1,13)—Dagdagan ang bilang

Pinarurusahan (t. 5)—Iwinawasto at dinidisiplina

Kapos (t. 9)—Kakulangan,taggutom

Batong pingkian (t. 15)—Napakatigas na bato

Deuteronomio 8

Alalahanin!

A

ideya sa grupong iyon. Ipaliwanag nang maikli kung bakit mopinili ang salitang iyon. Gawin ang sumusunod na tsart saiyong notbuk para maiayos mo ang impormasyon.

Isa sa mga pangunahing dahilan kaya tumangging puma-sok sa lupang pangako ang naunang henerasyon ng mgaIsraelita ay natakot sila sa mga taong naninirahan na roon.Inilahad sa Deuteronomio 9–10 na tiniyak ni Moises samga Israelita na tutulungan sila ng Panginoon na lipulinang mga Cananeo at makapasok sa lupang pangako.Gayunman, binalaan ni Moises ang mga Israelita nahuwag ipagmalaki ang tulong na tatanggapin nila.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanDeuteronomio 10:12–22

Deuteronomio 9:3–6—Bakit Naitaboy ng mgaIsraelita ang mga Cananeo Palabas sa Lupain?Tingnan sa 1 Nephi 17:32–38


Ano ang Ipinagagawa ng Panginoon?

1. Ano ang sinabi ng Panginoon na ipinagagawa niya sa Israel,at bakit? (tingnan sa Deuteronomio 10:12–22).

A

Hindi nagtatangi ng tao (t. 17)—Iisang prinsipyo ang gamitsa pakikitungo sa bawat isa

Lalakip (t. 20)—Kakapit

Deuteronomio 9–10

Tutulong ang Panginoon

PaliwanagMahalagang

salitaMga Talata

1

2

3

4–6

7–10

11–17

18–19

20

84

2. Ilista ang natututuhan mo tungkol sa Diyos sa mga talatang itona tutulong sa iyo na hangaring gawin ang ipinagagawa niya.

Ang Pagkahulog at Pagbabayad-sala ay nagpanatili sa kala-yaan ng buong sangkatauhan (tingnan sa 2 Nephi 2:25–27).Ang kalayaan ay isang dakilang pagpapala, ngunit may mgapanganib na kaakibat ito dahil kailangan dito na tumanggaptayo ng responsibilidad at panagutan natin ang mga bungang ating mga desisyon. Sinabi sa Deuteronomio 11 na inila-gay ni Moises sa harap ng Israel “ang pagpapala at angsumpa” (t. 26). Sa madaling salita, sinabi ni Moises sa mgaanak ni Israel na makatatanggap sila ng mga pagpapala omga sumpa depende sa kung paano nila piniling mamuhay salupang pangako. Nakasalalay sa kanila ang kalalabasan nito.

Ang Deuteronomio 12–13 ay naglalaman ng babala niMoises sa mga Israelita tungkol sa pagsamba sa mga diyus-diyusan. Ang mga pinagtipanang tao ay dapat maiba salahat ng iba pang mga bansa at umiwas hindi lamang samga maling gawain kundi maging sa sadyang pagsali samga maling gawain. Sa kabanata 12 sinabihan ni Moisesang mga Israelita na umiwas sa mga lugar na pinagsasam-bahan sa mga diyus-diyusan at binalaan sila tungkol sapaggaya sa mga gawain ng mga maling relihiyon. Sa kaba-nata 13 binalaan ni Moises ang mga Israelita tungkol samga taong sumasamba o maaaring umakay sa kanila sapagsamba sa mga diyus-diyusan.

Ang Deuteronomio 14–17 ay naglalaman ng mga paalalatungkol sa mga unang utos ng Panginoon. Ang kabanata

Deuteronomio 14–17

Mga Kaugalian ng mga Tao ng Diyos


Umiwas sa Masasamang Gawain

Deuteronomio 11

Mga Pagpapala o Sumpa—Ikaw ang Pumili

14 ay naglalaman ng mga batas tungkol sa pagkain (ting-nan din sa Levitico 11). Ang kabanata 15 ay naglalamanng mga utos hinggil sa pagpapatawad sa mga utang at pag-papalaya sa mga alipin tuwing ikapitong taon (tingnansa Levitico 25). Nakatala sa kabanata 16 ang paalala ngPanginoon sa mga Israelita tungkol sa kahalagahan ng paki-kibahagi sa malalaking kapistahan: Paskua, Pentecostes (angKapistahan ng mga Sanglinggo), at mga Tabernakulo. Angmga utos tungkol sa mga kapistahang ito ay ibinigay nanoon pa sa Exodo 12, 23; Levitico 23; Mga Bilang 28. Angkabanata 17 ay naglalaman ng mga tagubilin para sa ilangkaugalian sa pag-aalay, sa pakikitungo sa mga sumasambasa mga diyus-diyusan, at paghusga sa iba. Ang kabanata 17ay nagbibigay rin ng mga tagubilin sa susunod na mgaIsraelita kung sakaling ipasiya nilang magkaroon ng hari.Sa bawat isa sa mga kabanatang ito, lahat ng tagubiling ibi-nigay ng Panginoon ay ibinigay upang tulungan ang mgaIsraelita na mahiwalay sa mga makamundong gawain.

Ang mga Cananeo ay maraming pinaniniwalaang pamahi-in. Ang gayong mga pamahiin ay madalas makaakit sa mgatao dahil bihirang mangailangan ng anumang pamantayanng pag-uugali ang mga gawaing ito at kadalasan ay nanga-ngako ng mga resultang tulad ng makamundong tagumpayo paggaling sa pamamagitan ng “mahika” na hindi na kaila-ngan pang paghirapan ng tao. Inilahad sa Deuteronomio 18kung paano binalaan ni Moises ang mga Israelita na huwagsundin ang alinman sa mga gawaing ito. Pinayuhan dinsila ni Moises na ang tunay na pinagmumulan ng patnubayay ang tunay at buhay na Diyos na nangungusap sa pama-magitan ng kanyang mga propeta—hindi sa pamamagitanng diyus-diyusan o nagsasagawa ng mahika o mga kababa-laghan. Sinabi niya sa mga tao kung paano makikilala angtunay na propeta.

Ang Deuteronomio 19–25 ay naglalaman ng mga partikularna batas at kautusan tungkol sa maraming iba’t ibangaspeto ng pang-araw-araw na buhay, kabilang na ang pag-sasaka, pagsasamahan sa pamilya, pakikipaglaban, paglili-


Partikular na mga Batas para sa Piling mga Tao

Deuteronomio 18

Tunay at Bulaang mga Propeta

85

nis sa pamamagitan ng ritwal, at pagnenegosyo.Maaaring kakatwa ang ilan sa mga batas na ito, ngunitbawat isa ay batay sa isang alituntuning gustong ipaalalang Panginoon sa Israel. Sa pagbibigay ng mga tuntuninat kautusang ito, naglaan ang Panginoon ng patuloy,at kung minsan ay araw-araw, na paalala ng mga alitun-tuning nais niyang matutuhan ng mga Israelita.Halimbawa, sa Deuteronomio 22:9 sinabi ng Panginoonsa mga Israelita na huwag tamnan ng dalawang magkai-bang binhi ang lupa. Ang pagtatanim ng mga binhi aymahalagang bahagi ng buhay, at tuwing magtatanim silanaaalala nila na bilang mga Israelita, hindi nila dapatihalo ang binhi nila sa iba, o, sa madaling salita, hindi siladapat magpakasal sa labas ng tipan. Maaaring mas mahi-rap ang ilan sa mga alituntunin sa likod ng mga batas saDeuteronomio 19–25 kaysa iba, ngunit kung babasahinnatin ang mga kabanatang ito at hahanapin ang alituntu-ning makukuha mula sa bawat partikular na gawain,maaari nating matuklasan na hindi pala kakatwa ang mgabatas na ito—lalo na sa mga taong “mabagal sa pag-alaalasa Panginoon nilang Diyos” (Mosias 13:29).

Nakikinabang ba ang Diyos kapag nagbabayad tayo ngating ikapu? Bakit niya tayo inutusang magbayad nito?Ano ang nagagawa ng ikapu para sa atin? Ano sa palagaymo ang kaibhan ng mga taong handang magbayad ngikapu sa mga taong masama ang loob na magbayad ngikapu? Pag-isipan ang mga tanong na ito habang binaba-sa mo ang itinuro ni Moises sa mga anak ni Israel saDeuteronomio 26.


Gumawa ng Listahan

Mula sa Deuteronomio 26 ilista ang sinabi ni Moises na ginawang Panginoon para sa Israel.

Sumulat ng Liham ng Pasasalamat

Isipin ang lahat ng ginawa ng Panginoon para sa iyo. Kungkailangan mo ng tulong sa pag-iisip ng ilan sa kanyang mgapagpapala, basahin ang Mosias 2:21–25. Isulat kung paanonatin mapapasalamatan ang Panginoon sa kanyang mga pag-papala sa atin.

B

A

Deuteronomio 26

Ang Utang Natin sa Diyos

Sa Levitico 26 iniharap ngPanginoon saIsrael ang mgapagpapalangmatatanggap nilakung susundinnila ang kanyangmga utos at angmga kaparusahangmatatanggap nilakung sila ay

susuway. Inilahad sa Deuteronomio 27–28 kung paano kina-usap ni Moises ang mga Israelita tungkol sa mga pagpapalaat utos na ito dahil mga musmos pa sila noong maganap angmga pangyayari sa Levitico 26. Gayunman, sa pagkakataongito ay nagbigay ng mas detalyadong tagubilin si Moises atgumamit siya ng “pakay-aralin.” Ang pakay-aralin ay nag-simula sa isang utos na pumunta sa dalawang bundok salupain ng Canaan, Bundok ng Ebal at Bundok ng Gerizim,na napakalapit sa isa’t isa. Anim na lipi ang pinapunta saisang bundok kung saan sila sinabihan na ipahayag ang mgaipinangakong pagpapala samantalang ang anim na lipi pa aypinatayo sa isa pang bundok para ipahayag ang mga sumpa.Ang kaganapang ito ay para maipaalala sa mga anak niIsrael na may pribilehiyo silang pagpasiyahan ang kanilanghinaharap sa pamamagitan ng pagsunod.

Pag-isipan ang sumusunod na pahayag ni PangulongJoseph F. Smith, na noon ay Pangulo ng Korum ngLabindalawang Apostol, habang binabasa mo angDeuteronomio 28: “Ito ang mga pangako ng Panginoonsa mga tao ng Israel noong araw, kung makikinig sila saKanyang mga salita at susunod sa Kanyang mga batas.

“Ngayon, nais kong sabihin sa inyo nang walang pag-aalin-langan … na ang mga salita [sa Deuteronomio 28:1–13] ayakma sa inyo na tulad sa mga anak ni Israel noon. Kayo angmakabagong Israel at sila ang sinaunang Israel. Ang Diyosding iyon na nangusap sa pamamagitan ng Kanyang ling-kod na si Moises ang nangungusap ngayon sa pamamagitanng Kanyang lingkod [na propeta]. Ang pagsunod sa mgabatas ng Diyos ay magbubunga ngayon ng resultang tuladnoon” (sa Conference report, Okt. 1899, 45).


Mga Pagpapala at Sumpa

86


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang Deuteronomio 28.

Paano Ito Naaangkop Ngayon?

Inilahad sa Deuteronomio 28:1–13 ang mga pagpapalangtatanggapin ng Israel kung sila ay tapat. Sabihin kung ano sapalagay mo ang ibig sabihin ng bawat pagpapalang ito sa mgatao ngayon, at itala ang mga ito sa iyong notbuk sa isang tsartna katulad ng nasa ibaba.

Alin ang Gugustuhin Mo?

Mula sa mga pagpapalang nakalista sa itaas, isulat kung alinang gugustuhin mong matanggap at ipaliwanag kung bakit.

B

Paano Naaangkop angAlituntunin NgayonAng Pagpapala

Itataas sa lahat ng bansa

Magiging mapalad sa bayan at parang

Magiging mapalad ang bunga ngkatawan, lupa, at mga hayop

Magiging mapalad ang buslo at palayok

Magiging mapalad sa pagpasok at paglabas

Proteksyon mula sa kaaway

Pagpapalain sa lahat ng gagawin

Itatatag bilang banal na bayan

Tinawag sa pangalan ng Panginoon

Bubuksan ng Panginoon ang kanyangmabuting kayamanan

Gagawing ulo at hindi buntot

Talata

1

3

4

5

6

7

8

9

10

12

13

A

Bunga ng iyong katawan(mga talata 4, 11, 18, 53)—Mga anak

Bunga ng iyong lupa (mgatalata 4, 11, 18)—Inaning mgapananim

Bunga ng iyong mga hayop(mga talata 4, 11)—Mga guya

Saway (t. 20)—Pangaral

Sakit na tuyo (t. 22)—Karamdaman

Salot ng hangin (t. 22)—Sakitna nagmula sa halaman

Isang kawikaan at isangkabiruan (t. 37)—Isang bagayna hinahamak o pinagtatawa-nan ng mga tao

Kukubkubin (t. 52)—Lulusubin

Malaon (t. 59)—Matagal

Isaalang-alang ang mga Sumpa

Ang Deuteronomio 28:15–68 ay naglalaman ng napakahabanglistahan ng mga sumpa. Habang binabasa mo ang mga ito,pumili ng dalawa na nakita mong nangyari sa mga taong sumu-suway sa mga utos ng Diyos, at sumulat tungkol sa mga ito.Ang mga halimbawa mo ay maaaring magmula sa mga taongkilala mo o nalalaman o mula sa mga banal na kasulatan.Hindi mo kailangang tukuyin ang mga taong kilala mo.


Kung mahal tayo ng Diyos, bakit kailangan tayong magdusakung hindi tayo magsisisi? (tingnan sa D at T 19:17). Ang sumu-sunod na mga banal na kasulatan ay maaaring makatulong saiyo na masagot ang tanong na ito: Alma 39:7; 42:16–24; Helaman12:2–3; Doktrina at mga Tipan 90:36; 95:1–2.

Ang Deuteronomio 29–30 ay naglalaman ng pagtatapos ngmensahe ni Moises sa mga Israelita. Patuloy niyang ipina-liwanag ang mga pagpapalang nagmumula sa pagsunodat mga sumpang nagmumula sa pagsuway. Inilahad saDeuteronomio 30 kung ano ang gagawin ng Panginoonpara sa mga Israelita kung tatalikod sila sa kanya at magsi-sisi pagkatapos, at ano ang kailangan nilang gawin kungnais nilang maging katanggap-tanggap na muli sa kanya.Mula sa kabanatang ito natutuhan natin na napakamaawa-in at matiisin ng Panginoon sa kanyang mga anak.



Gumawa ng Tsart

Ang Deuteronomio 30:1–10 ay naglalaman ng payo ng Panginoonsa mga Israelita tungkol sa dapat gawin kung dumating sa kanilaang mga sumpa na sinasabi sa Deuteronomio 28. Pansinin na mayilang bagay na sinabi ang Panginoon na dapat gawin ng mga taoat ilang pangako kung ano ang gagawin ng Panginoon.

A

Didilidilihin (t. 1)—Aalalahanin ang mga ito


Pagbalik sa Panginoon

D

C

87

Gumawa ng dalawang hanaysa isang pahina ng iyong not-buk. Sulatan ng “Kung” angisang hanay, at ng “Ay” angkabilang hanay. Sa ilalim ng“Kung,” ilista ang mga bagayna sinabi ng Panginoon nadapat gawin ng mga Israelitasa kanilang isinumpang kala-gayan (tingnan sa mga talata1–2, 6, 8, 10). Sa hanay ng “Ay”ilista kung ano ang ipinanga-kong gawin ng Panginoonpara sa mga Israelita (tingnansa mga talata 3–7, 9).

Ipamuhay ang mga Turong Ito

Aling mga talata ang gagamitin mo mula sa Deuteronomio 30para tulungan ang isang nagkasala at lumayo sa Simbahan?Ipaliwanag kung paano mo gagamitin ang mga talatang ito.


Dakilain (t. 3)—Kilalanin

Ginaganti (t. 6)—Binabayaran

Jeshurun (t. 15)—Pangalanna ibig sabihin ay “ang mat-wid na tao,” na tumutukoy saIsrael bilang isang lahi

Mga walang kabuluhan(t. 21)—Pagkamakasarili

Panghihiganti (mga talata 35,41, 43)—Paghatol

Matapos ituro ni Moises sa bagong henerasyong ito ng mgaIsraelita ang mga batas ng Diyos at mga bunga ng pagsunodat pagsuway sa mga batas na iyon, handa na siyang iwansila. Gayunman, bago siya lumisan, hinikayat niya sila atang bago nilang pinunong si Josue na mahalin at sundin angDiyos nang higit kaysa lahat ng iba pang bagay. Sa pagkaka-taong ito, inihayag ng Panginoon kay Moises ang isang awi-ting ituturo niya sa mga Israelita (tingnan sa Deuteronomio32:1–43). Ang awit ay magpapaalala sa kanila sa Panginoonat sa mga kautusang itinuro ni Moises sa kanila.


Ang Awit ni Moises

B

AyKung Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan

Hanapan ng Pamagat ang Awitin

Ang Deuteronomio 32 ay tinatawag na “awit ni Moises.”Habang binabasa mo ang kabanata, humanap ng mga pariralana inaakala mong magandang ipamagat sa isang himno.Maglista ng hindi kukulangin sa apat na pamagat.

Paano Ka Natutulungan ng Musika naManatiling Matwid?

1. Sa lahat ng maaaring naibigay ng Panginoon sa mga Israelita,bakit sa palagay mo binigyan niya sila ng isang awit paramatulungan silang alalahanin siya at maging isa itongpatotoo sa kanila?

2. Isulat sa iyong notbuk ang mga titik ng isang himno o awit saSimbahan na tumutulong sa iyo na naising sundin ang mgautos at alalahanin ang Panginoon. Kung hindi mo naisauloang mga titik, sikaping pag-aralan ang mga ito sa linggongito para makanta mo ang awit sa iyong sarili sa oras ngpangangailangan.


1. Pansinin kung ilang beses ginamit ang salitang bato sa awit niMoises. Ayon sa I Mga Taga Corinto 10:1–4, ano ang Bato?

2. Ilista kung ano ang sinasabi ng awit na ito tungkol sa Bato.

Tulad ng ginawa ni Jacob (Israel) sa Genesis 48–49, binas-basan ni Moises ang bawat lipi ni Israel bago niya nilisansila. Ang basbas para sa inapo ni Jose (Ephraim atManases) ay lalong nakatutuwa (tingnan sa Deuteronomio33:13–17). Inilahad sa basbas sa mga lipi ni Jose ang kani-lang pag-unlad sa hinaharap at ang kanilang papel sa pag-titipon sa iba pang mga anak ng Diyos “sa mga hanggananng lupa” (t. 17). Bilang bahagi ng pagkalat ng Israel, angmga anak ni Jose ay ikinalat sa lahat ng dako ng mundo.Sa ating panahon tinitipon na sila pabalik sa Simbahan niJesucristo, sa gayon ay naisasakatuparan ang basbas na itoni Moises bilang propeta.

Deuteronomio 34

Pamamaalam kay Moises

Deuteronomio 33

Mga Basbas sa Bawat Lipi

C

B

A

88

Nabasa na ninyo ang mahigit tatlong daang pahina saBiblia na isinulat ng propetang si Moises, na mas maramikaysa isinulat ng iba pang mga propeta sa Lumang Tipan.Nakasaad sa Deuteronomio 34 na namatay si Moises;gayunman, tulad ng nasabi na (tingnan sa p. 71), itinurosa atin sa Alma 45:19 na hindi namatay si Moises kundiiniakyat sa langit. Tingnan sa “Moises” sa Gabay sa Banalna Kasulatan para sa karagdagang impormasyon tungkol sapag-akyat ni Moises sa langit.

Isang Natupad na TipanAng aklat ni Josue ay ipinangalan sa pangunahing tauhan nito,si Josue. Ikinuwento sa aklat kung paano tinupad ng Diyos angkanyang tipan na ibigay sa mga anak ni Israel ang kanilanglupang pangakong Canaan.

Sa Hebreo, ang ibig sabihin ng “Josue” ay “nagliligtas angPanginoon” o “ibinibigay ng Panginoon ang tagumpay.” Angpagkasalin ng salitang Griyego ng pangalang ito sa Ingles ay“Jesus.” May nakatutuwang simbolismo sa pangalang ito dahilang aklat ni Josue ay talaan ng pag-akay ni Josue sa mga anak niIsrael patungo sa kanilang lupang pangako, at inaakay tayo niJesucristo sa “lupang pangako” ng buhay na walang hanggan.

Isang Aklat ng mga DigmaanMaraming nakatala sa aklat ni Josue kung paano tinupad ngmga anak ni Israel ang mga tipan ng Panginoon sa pamamagitanng pagsakop sa kanilang mga kaaway sa digmaan. Marahil nag-tataka tayo kung paano nasabi ng Diyos sa mga tao na, “Huwagkang papatay,” at pagkatapos ay sinabi niya sa mga tao ringiyon na lipulin ang buong populasyon ng ilang lungsod. Kahithindi natin lubos na nalalaman ang pag-iisip ng Diyos tungkolsa mga bagay na ito, alam naman natin ang mga sumusunod:

1. Ang mga kaganapan sa aklat ni Josue ay nangyari sa pana-hon na naglaban ang mga bansa sa ngalan ng kanilang diyos.Nang magtagumpay ang mga Israelita laban sa mga Cananeosa pamamagitan ng kapangyarihan ng Panginoon, ang kani-lang tagumpay ay katibayan na siya ang tunay at buhay naDiyos. Mapapansin mo na halos bawat tala sa mga aklat niJosue at sa Mga Hukom ay nagpapakita kung paano nanaloang mga Israelita sa kanilang mga pakikipaglaban sa mahi-malang paraan, na nakatulong kapwa sa mga Israelita at sakanilang mga kaaway na malaman na ang Panginoong Diyosang nanalo sa labanan, hindi ang sinumang tao o anumangestratehiya. Dagdag pa riyan, hindi tinulutan ng Panginoonang Israel na yumaman sa pagsamsam ng mga bagay ng mgataong sinakop nila (tulad ng mababasa mo sa Josue 7).

Madalas paalalahanan ng Panginoon ang mga Israelita napag-aari niya ang lupa, ngunit ibinigay sa kanila para gamitinbilang kanyang mga tao. Ang pagkalipol ng masasama atsumasamba sa mga diyus-diyusan na mga bansa ng Canaanay isang aral sa lahat ng tao na ito ay isang paraan ng Diyosna maparusahan ang masasama, at ipinaaalala nito sa atin


Sumulat ng Maikling Talambuhay

Kapag namatay ang mga sikat na tao, karaniwan ay isinusulat samga pahayagan ang maikling talambuhay, o “balangkas,” na nag-lalahad ng mga bagay na nangyari sa buhay nila, na binibigyang-diin ang mahahalagang bagay na nagawa nila. Kung manunulatka sa isang pahayagan noong panahon ni Moises, ano ang isasa-ma mo sa talambuhay ni Moises? Isama kung ano ang hinangaanmo nang husto habang pinag-aaralan mo ang buhay at mga turoni Moises.

A

ang malaking paglipol sa masasama na mangyayari sa arawng paghuhukom.

2. Itinuro ng propetang si Nephi na ang Panginoon ay hindi“gumagawa ng anumang bagay maliban na lamang kungpara sa kapakanan ng sanlibutan” (2 Nephi 26:24). Itinala ngpropetang si Ezekiel na hindi nalulugod ang Panginoon sapagkamatay ng masasama (tingnan sa Ezekiel 18:32; 33:11).Samakatwid, nang utusan ng Panginoon ang mga Israelita naitaboy o lipulin ang mga Cananeo, ginawa niya ang pinaka-kapaki-pakinabang sa lahat ng nasasangkot, batay sa kani-lang sitwasyon.

3. Ang kasamaan ng mga Cananeo ay umabot na sa kasukdulan(tingnan sa Levitico 18:3, 24–25; Deuteronomio 18:10–12;1 Nephi 17:32–35). Ang ibig sabihin ng kasukdulan ay handasilang patayin ang mga propeta at mga Banal (tingnan sa2 Nephi 26:3). Kahit inaasahang mamumuhay ang mga Banalsa lahat ng panahon sa mga pamamaraang kaiba sa mundo sapaligid nila, sa pagkakataong ito ay napakahirap para sa mgaIsraelita na mamuhay nang matwid na siyang iniutos ngPanginoon sa kanila kung ganitong nasa tabi lang nila ang mgakakaibang kasamaan ng mga Cananeo. Kapag ang kasamaanng isang lipunan ay napakatindi na ang mga bagong heneras-yon ay wala nang pagkakataong piliin na mamuhay nang mat-wid, buong awang nililipol ng Diyos ang lipunan sa mundoalang-alang sa darating na mga henerasyon. Natutuhan natinito mula sa kuwento tungkol kay Noe at sa Baha.

4. Ang mga pamamaraan ng Diyos ay hindi natin pamamaraan(tingnan sa Isaias 55:8–9). Kapag inisip natin na gawainniyang “isakatuparan ang kawalang-kamatayan at buhay nawalang hanggan ng tao” (Moises 1:39) at siya ang Lumikha atmay kapangyarihan sa kanyang mga likha, kabilang na angkakayahang iligtas sila, magkakaroon tayo ng pananampala-taya na ang mga gawain ng Diyos ay nakakatulong sa pagsa-sakatuparan ng kanyang gawain. Dahil limitado ang atingpang-unawa, hindi natin kayang makita ang mga bagay mulasa pananaw ng Diyos.

Paghahanda sa Pag-aaral ng JosueIsa sa mga unang tema ng aklat ni Josue ang mahigpit na pag-sunod sa mga tagubilin ng Panginoon. Kapag masunurin angmga hukbo ng Israel, nagtatagumpay sila. Kapag sumusuwaysila, nabibigo sila. Ang mga bunga ng pagsunod ay nakatulong

Ang Aklat ni Josue

89

upang matanto ng mga Israelita na tulong ng Panginoon angdahilan kaya sila nanalo.

Ang aklat ni Josue ay maaaring hatiin sa tatlong pangkalaha-tang bahagi:

• Ang pagsakop sa Canaan

• Paano hinati ni Josue ang lupain

• Ang mga huling tagubilin at patotoo ni Josue

Isipin kung gaano kalaking kakulangan at pagpapakumba-ba ang nadama ni Josue nang tawagin siya upang pamu-nuan ang mga anak ni Israel pagkatapos ni Moises—isa samga pinakadakilang propeta sa kasaysayan. Habang bina-basa mo ang Josue 1, hanapin kung ano ang sinabi ngPanginoon kay Josue para palakasin ang kanyang loob sabago niyang tungkulin. Pag-isipan kung paano mo maia-angkop ang payong ito sa mga tungkuling ibinibigay saiyo ng Panginoon at sa mga karanasan mo sa buhay.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Josue 1.

Magpakalakas at Magpakatapang

1. Hanapin ang mga talata kung saan sinabi ng Panginoon kayJosue na magpakalakas at magpakatapang. Maaari mo itongmarkahan sa iyong mga banal na kasulatan.

2. Isulat kung paano ka magpapakalakas at magpapakatapang.

A

Tagapangasiwa (t. 1)—Lingkod, katuwang

Makatatayo sa harap (t. 5)—Malalampasan, matatalo, omapapalitan

Huwag mahihiwalay saiyong bibig (t. 8)—Lumagi saiyong isipan

Sa dakong sinisikatan (mgatalata 14–15)—Silangan ng

Kayo’y tatawid na may san-data, sa harap ng inyong mgakapatid, kayong lahat namakapangyarihang lalakingmatapang (t. 14)—Palakarinang matatapang na kawal saharap ng mga tao na dala angkanilang mga sandata.

Josue 1

“Magpakalakas Ka atMagpakatapang na Mabuti”

Scripture Mastery: Ang Kahalagahan ngPag-asa sa mga Banal na Kasulatan

Sa iyong notbuk, magdrowing ng isang poster na inaakalamong pinakamainam na kakatawan sa mensahe ng Josue 1:8.Tiyakin na kabilang sa poster mo kung ano ang dapat natinggawin sa mga banal na kasulatan (ang aklat ng mga batas) atanong mga pagpapala ang ipinangako kung gagawin natin ito.

Ano ang Iyong Madarama?

1. Gaano kahalaga sa isang propeta ang suporta ng kanyangmga tao?

2. Kung makakausap mo sandali ang propeta ng Simbahan nga-yon, ano ang sasabihin mo tungkol sa pagsisikap mongsuportahan siya?

Itinuro ni Alma na ang pana-nampalataya ay pagtitiwalamo sa Diyos (tingnan saAlma 36:3). Habang binaba-sa mo ang Josue 2, hanapinang mga paraan na nagpa-malas ng kanilang pananam-palataya ang mga tao sakabanatang ito.


Patutot (t.1)—Babaing maba-ba ang lipad

Hindi ko talastas kung sila’ytagasaan (t. 4)—Hindi koalam kung saan sila nagmula

Talastas (t. 5)—Alam

Mga puno (t. 6)—Mahahabang bungkos

Sa daan na patungo sa Jordanhanggang sa mga tawiran(t. 7)—Sa mga lugar na maa-aring tawirin ang Ilog Jordan

Dinatnan kami ng pangingi-labot sa inyo (t. 9)—Natatakot kami sa inyo

Sangbahayan (t. 12)—Pamilya

Tanda (t. 12)—Palatandaangtutuparin mo ang sinabi mo

Ang aming buhay ay ilalagaknamin sa inyo (t. 14)—Iniligtasninyo ang aming buhay kayaililigtas din namin kayo.

Mabububo sa kaniyang uloang kaniyang dugo (t. 19)—Siya ang mananagot sa sariliniyang pagkamatay.

Mahuhulog sa aming uloang dugo niya (t. 19)—Kamiang mananagot sa kanyangpagkamatay.

Hindi ipagkakasala (t. 20)—Malaya sa

Josue 2

Mga Tiktik sa Jerico

C

B

90

Josue 2:1—Bakit Nakituloy ang mga Tiktik saBahay ng Isang Patutot?Kapag nakabasa tayo ng isang bagay sa Biblia na tila walangkabuluhan, dapat nating alalahanin ang nalalaman natin tungkolsa Panginoon at sa kanyang mga turo. Halimbawa, inutusanniya tayo na maging malinis ang puri at iwasan ang mga sitwas-yon at taong hihikayat sa atin na maging mahalay. Batid angkatotohanang iyan, makatitiyak tayo na may ibang ibig sabihinang “patutot” maliban sa karaniwang alam natin o kaya namanay nakapagsisi na ang patutot na ito. Ang nangyari sa kuwen-tong ito ay aakay sa atin upang maniwala na siya ay mabutingbabaing sumasampalataya sa Diyos. Dapat din nating isaisip angsitwasyon ng mga tiktik. Malamang na hindi gaanong pansininng mga tao ang mga dayuhang tumuloy sa bahay ng isang patu-tot kaysa kung tumuloy ang mga estranghero sa ibang lugar.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo ang Josue 1.

Ang Mabait na si Rahab

Matapos basahin ang Josue 2; Sa Mga Hebreo 11:30–31; Santiago2:24–25, isipin na kunwari ay isa ka sa mga tiktik at sumulat ngisang paliwanag na nagpapatunay na nagpamalas ng pananampa-lataya si Rahab at nagpapaliwanag kung bakit mo iniisip na dapatsiyang iligtas ng mga Israelita kapag sinakop nila ang Jerico.

Isang Pulang Panali

Ano sa palagay mo ang kinakatawan ng pulang panali? Ano angginawa ng mga Israelita noong nasa Egipto sila na katulad ngginawa nila sa pulang panaling ito? (tingnan sa Exodo 12:7, 13).

Ano ang nakatulong sa iyo na manalig at magtiwala sa atingmga buhay na propeta at apostol? Bakit mahalagang manaligat magtiwala sa kanila? Nakatala sa Josue 3–4 kung ano angginawa ng Panginoon na nagpatunay sa mga taong naismakaalam na kasama siya ni Josue tulad din ni Moises noon.

Josue 3–4

Pagtawid sa Ilog Jordan

B

A


Josue 4

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Josue 3–4.

Sumulat ng Journal Entry

Kunwari ay minamasdan mo ang mga Israelita na buhat-buhatang kaban. Isulat ang journal entry mo para sa araw na inilara-wan sa Josue 3–4. Isama ang nadarama mo tungkol kay Josuebilang propeta ng Diyos.


Sa paanong paraan pinagtitibay sa atin ng Panginoon ngayonna ang Pangulo ng Simbahan ay propeta ng Diyos?

Isang Alaala

Sa Josue 4 inutusan ng Panginoon si Josue na magbunton ng mgabato bilang alaala. Isulat sa iyong notbuk ang inaakala mongmaaaring isaad sa isang plakeng inilagak sa bato ng alaala.

Nakatala sa Josue 5 ang ilang kaganapang nangyarinoong ang kampo ng Israel ay nasa lupang pangakosa kanlurang bahagi ng Ilog Jordan. Ipinakita ng mgaIsraelita ang kanilang katapatan sa Panginoon, at ipinaki-ta sa kanila ng Panginoon na siya ay kasama pa rin nilasa pagharap nila sa susunod nilang hamon—ang pagsa-kop sa lupain ng Canaan.

Josue 5

Isang Espesyal na Panauhin

C

B

A

Tutuluyan (mga talata 3, 8)—Magpapahinga, nagkakampo

Nahawi (t. 7)—Tumigil

Ibinunton (t. 20)—Itinayo

Kampamento (t. 2)—Kampo

Magpauna sa bayan (t. 6)—Tumawid sa Ilog Jordan

Tabi (t. 8)—Gilid

Sa ganito (t. 10)—Sa pama-magitan nito

Ang tubig ng Jordan aymahahawi, sa makatuwidbaga’y ang tubig na bumaba-bang mula sa itaas (t. 13)—

Ang Ilog Jordan ay hihinto sapag-agos pababa.

At magiisang bunton (t. 13;tingnan din sa t. 16)—Angtubig na bumaba mula saitaas ay hihinto at tataas pa,isang lugar ang bubukas paramatawid ng mga hukbo ngIsrael ang Ilog Jordan.

Tapat (t. 16)—Napakalapit

91

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJosue 5:10–15


Prinsipe ng Hukbo ng Panginoon

1. Hindi malinaw kung sino ang “prinsipe ng hukbo ngPanginoon” sa Josue 5:13–15, ngunit inilahad sa atin sa talata14 na si Josue ay “nagpatirapa sa lupa at sumamba.” Ginayang ibang mga tao sa mga banal na kasulatan ang ginawa niJosue: si Cornelio, nang makaharap si Pedro (tingnan sa MgaGawa 10:25–26); si Juan, nang dalawin ng anghel (tingnan saApocalipsis 19:10; 22:9); at ang mga kapatid ni Nephi kayNephi (tingnan sa 1 Nephi 17:55). Basahin din ang Exodo3:1–6 kung saan nakita ni Moises ang Panginoon. Paano mai-hahambing ang mga pangyayaring ito sa nangyari kay Josueat sa “prinsipe”? Ano ang maituturo sa atin ng mga pangya-yaring ito tungkol sa kung sino ang dumalaw kay Josue?

2. Sa palagay mo, bakit mahalaga para kay Josue na maranasanito sa pagkakataong ito?


Sumulat tungkol sa isang panahon na binigyan ka ngPanginoon ng dagdag na lakas sa pagharap mo sa isang hamon.

Sa Josue 2 mababasa natin kung paano naniktik ang dala-wang Israelita sa Jerico, paano sila pinrotektahan ni Rahab,at pagkatapos ay naghatid sila ng ulat kay Josue. Inilahadsa Josue 6 kung paano sinakop ng hukbo ng mga Israelitaang lungsod at paano iniligtas si Rahab tulad ng ipinanga-ko ng mga tiktik.

Josue 6

Gumuho ang mga Pader

B

A

Sinangag (t. 11)—Pinatuyo Naglikat (t. 12)—Tumigil


Josue 6—PitoPansinin kung ilang beses ginamit ang bilang na pito sa kuwen-tong ito. Sa Hebreo, ang ibig sabihin ng salitang pito (sheva) ay“buo, kumpleto, o perpekto.” Sa pamamagitan ng paggamit ngbilang na pito binigyang-diin ng Panginoon na kung lubos nasusundin ng Israel ang kanyang mga utos at ang kanilang mgatipan sa kanya, magtatagumpay sila.


Ilarawan ang Labanan sa Jerico

Maikling ilarawan ang labanan sa Jerico, at tiyaking isama angsumusunod na mga salita: paliligiran, pakakak, pitong kaban,at Rahab.

Ano ang Nadama Nila? Ano ang Naisip Nila?

Isulat ang isang bagay na inaakala mong naisip o nadama ngbawat isa sa sumusunod na mga tao bilang bahagi ng pagsakopsa Jerico: isang saserdoteng Israelita na may pakakak, isangkawal sa hukbo, isang pinsan ni Rahab, at isang mamamayan ngJerico. Jerico ang unang lungsod na kinalaban ng mga hukbo ngIsrael matapos makapasok sa lupain ng Canaan. Ano sa palagaymo ang dapat natutuhan ng mga anak ni Israel mula sa kungpaano sila nanalo sa labanang ito na makatutulong sana sa kani-la habang patuloy nilang sinasakop ang lupang pangako?”

Ano ang nangyayari kapag nagkasala tayo at tinangkanating itago ito? (tingnan sa D at T 121:37). Kahit maa-aring hindi alam ng ibang tao na itinatago natin ang atingmga kasalanan, sino ang nakakaalam? Ano ang nangyayarisa ating espirituwal na pag-unlad kapag tinangka natingitago ang ating mga kasalanan? Nakatala sa Josue 7 kungpaano natuto ang mga anak ni Israel ng napakahalaga at

Josue 7

Pagsakop sa Lungsod ng Hai

B

A

Makapangyarihang lalakingmatapang (t. 2)—Bihasangmga kawal o mandirigma

Magdadala sa unahan (t. 4)—Dala-dala sa harap ng

Matatalaga, itinalaga (mgatalata 17–18)—Lubusang nili-pol ng Diyos

Kamag-anakan (t. 23)—Pamilya

Sa kanyang panganay (t.26)—Mamamatay ang kan-yang panganay na anak

Sa kanyang bunso (t. 26)—Mamamatay ang kanyangbunsong anak na lalaki

92

kahanga-hangang aral tungkol sa kahalagahan ng pagsunodat kung paano ito nakakaapekto sa iba, at na hindi natinmaitatago sa Panginoon ang ating pagsuway.


Josue 7:22–26—Pinatay Ba ang Pamilya ni AchanKasabay Niya?Hindi malinaw sa pananalita sa Josue 7 kung pinatay nga angpamilya ni Achan kasabay niya o pinilit silang panoorin angpagpatay sa kanya at pagsunog sa mga samsam. Gayunman,posibleng pinatay sila, lalo na kung tinulungan nila si Achan naitago ang mga bagay na kinuha nito. Ang buong kampo ay inu-tusang huwag kumuha ng anuman sa lungsod.


Mga Bunga ng Kasalanan

1. Sabi ni Elder Dean L. Larsen, “Hindi totoong may lihim nakasalanan” (sa Conference Report, Abr. 1983, 49; o Ensign,Mayo 1983, 35). Sa paanong paraan naipamalas ng kuwentotungkol kay Achan ang katotohanang ito? Halimbawa, paanonaapektuhan ng kasalanan ni Achan ang tatlumpu’t anim naIsraelita at ang kanilang mga pamilya? Isama sa inyong sagotkung paano naapektuhan ng kanyang kasalanan ang buongkampo ng Israel, kabilang na si Josue, at paano nito naapek-tuhan ang pamilya ni Achan?

2. Pag-isipan o isulat ang isang makabagong halimbawa kungpaano talaga maaapektuhan ng tila “lihim na kasalanan” ngisang tao ang maraming iba pa.

Nakatala sa Josue 8 kung paano inutusan ng Panginoon siJosue na bumalik at wasakin ang lungsod ng Hai mataposniyang lutasin ang sitwasyong sanhi ng kasalanan ni

Josue 8

Pagsakop sa Hai

A

Pagsalangsang (t. 1)—Kasalanan

Itinalagang bagay (mga talata1, 11–13, 15)—Mga bagay nainiutos ng Diyos na wasakin

Sumakit (t. 5)—Pumatay

Hinapak (t. 6)—Pinunit

Papagbanalin (t. 13)—Linisinat gawing banal

Ganito’t ganito (t. 20)—Itoang mga bagay.

Samsam (t. 21)—Mga mater-yal na ari-ariang naiwanmatapos malipol ang mga tao

Siklo (t. 21)—Piraso

Inimbot (t. 21)—Hinangad

Achan. Inilahad din sa Josue 8 kung paano tinupad niJosue ang utos na ibinigay sa Deuteronomio 27 na ipabig-kas sa Israel ang mga pagpapala at mga sumpang maaaringdumating sa kanila.

Nang maganap ang mga pangyayari sa Josue 9, nagigingbantog na ang mga Israelita sa lupain. Isang grupo ng mgatao, ang mga Gabaonita, ang nagpasiyang linlangin ang mgaIsraelita na makipagkasundo sa kanila para sa kapayapaan.Nakipagkasundo ang mga Israelita nang hindi humihingi ngpahintulot sa Panginoon. Nagalit sila nang malamang nilin-lang sila ng mga Gabaonita, ngunit iginalang pa rin nilaang kasunduan. Nadama ng mga tao na ang pagtupad sapangako ay napakahalaga. Ang pakikipagkasundong iyon aynagturo sa mga Israelita na lalong isangguni sa Panginoonang kanilang mga ginagawa (tingnan din sa Alma 37:37).


Huwag mong papanlambu-tin ang iyong kamay saiyong mga lingkod (t. 6)—

Huwag kang tumigil sa pag-tulong sa amin

Patuloy na lumaganap ang balita tungkol sa ginawa ngmga Israelita sa lupain. Inilahad sa Joshue 10 kung anoang tinangkang gawin ng ilang iba’t ibang grupo ng mgatao para pigilin ang mga tao ng Panginoon. Nabasa rinnatin kung ano ang ginawa ng Panginoon para tulunganang kanyang mga tao na madaig ang kanilang mga kaa-way. Habang nagbabasa ka, pag-isipan kung sino ang mga“kaaway” mo habang nagsisikap kang magtamo ng buhayna walang hanggan. Sa paanong paraan mo masusunodang halimbawa ni Josue? Sa paanong paraan mo maiha-hambing ang ginawa ng Panginoon para kay Josue samagagawa ng Panginoon para sa iyo?

Josue 10

Ang Araw at Buwan ay Tumigil

Josue 9

Nalinlang ng mga Gabaonita

93


Karagdagang Tulong mula sa Panginoon

1. Anong dalawang kakaibang pangyayari ang itinulot ngPanginoon para tulungan ang mga Israelita na labanan angkanilang mga kaaway?

2. Anong tulong ang mayroon tayo ngayon para mapaglabananang mga tukso at kasamaan? (Maaari mong basahin ang1 Nephi 14:12–14 para sa ilang ideya.)

Ihalintulad ang mga Banal na Kasulatan saIyong Sarili

1. Basahin ang Josue 10:24–25 at ihambing ang nabasa mosa sinabi ng Panginoon sa I Mga Taga Corinto 15:21–26;Doktrina at mga Tipan 76:58–62, 101–6; 103:5–8. Ilarawan angipinagawa ni Josue sa mga prinsipe at kung paano ito nagingsimbolo ng gagawin ni Jesus para sa kanyang mga tao.

2. Paano natin maihahanda ang ating sarili na maging karapat-dapat sa tulong at proteksyon ng Panginoon?

B

A

Mga Pananakop ni Josue Bilang Pinuno ng Hukbo

Sidon

Hasor

Bundok ng Hebron

MeromAchsaph

Bundok ng Carmelo

Bundok ng GilboaBundok ngTabor

Simron

Gilgal

JericoBeth-horonGezer Gabaon

JerusalemBundok ng Nebo

Maceda

LachisHebron

Asdod

Libna

GathEglon

Debir

Dagat ng Mediterania

Makapangyarihang lalaki namatatapang (t. 7)—Bihasangmga kawal o mandirigma

Malalaking bato (t. 11)—Pag-ulan ng yelo

Sasaktan ang kahulihulihansa kanila (t. 19)—Lulusubinsila mula sa likuran

Tiisin (t. 19)—Pahintulutan

Mga nakukutaang bayan(t. 20)—Mga lungsod na maymatitibay na pader

Maggalaw ng kaniyang dila(t. 21)—Magsalita

Nalabi, iniwan (mga talata28, 30, 33, 37, 39–40)—Nanatiling buhay

Inilarawan sa Josue 11 ang mas maraming labanan napinanalunan ni Josue at ng mga Israelita. Binanggit dinsa kabanata 11 na ang mga Israelita ay “nakipagdigmangmalaong panahon” sa ilan sa mga hari. Hindi natin alamkung bakit mas matagal nasakop ng mga Israelita ang mgalungsod na ito kaysa ilan sa mga unang lungsod na nilaba-nan nila. Nasa Josue 12 ang listahan ng mga lungsod atmga haring nilipol ng mga Israelita, at nasa Josue 13:1–14naman ang listahan ng ilan sa mga lungsod at mga haringhindi nila nilipol o itinaboy. Hindi natin alam kung bakithindi nilipol o itinaboy ang mga grupong ito.

Simula sa Josue 13 hanggang Josue 21 mababasa natinkung paano hinati ang lupain sa mga lipi ni Israel.Tingnan ang bahagi ng mga mapa sa iyong Gabay sa mgaBanal na Kasulatan para makita ang tinatayang mga hang-ganan ng lupain na natanggap ng bawat lipi (tingnan saMapa 3 sa likod ng iyong kopya ng Gabay sa mga Banal naKasulatan).

Bago siya iniakyat sa langit, ibinigay ni Moises ang lupainsa silangang bahagi ng Ilog Jordan sa lipi ni Ruben, sa lipini Gad, at sa kalahati ng lipi ni Manases kung tutulungannila ang ibang lipi na matamo ang lupain sa kanlurangbahagi ng Ilog Jordan. Naisagawa ito nang maganap angmga pangyayari sa Josue 22.

Inilahad sa Josue 22 ang pagbalik ng dalawa’t kalahatingliping ito upang matanggap ang kanilang lupaing manasa silangang bahagi ng Jordan. Inakala ng ibang mga lipina ang ginawa ng mga ito habang daan ay labag sa batasni Moises at muntik na silang mag-away. Ngunit nag-usap-usap ang mga pinuno ng mga lipi at mahinahongnilutas ang problema. Gaya ng mga taong ito noon, dapatmuna nating alamin ang buong pangyayari bago natinhusgahan ang iba.

Josue 22

Paninirahan sa Silangang Bahagi ng Jordan

Josue 11–21

Patuloy ang Pananakop sa Canaan

94

Noong binatilyo pa siya, umalis si Josue sa Egipto at nag-silbi kay Moises. Nasaksihan niya ang mga salot sa Egipto,mga himala sa ilang, at mga pagdaing at paghihimagsik ngmga Israelita. Sa huli, pinamunuan niya ang mga Israelitasa kanilang mga mahimalang tagumpay sa mga lungsod atmga hari ng Canaan. Nakatala sa Josue 23–24 ang hulingsermon nitong dakila (at ngayon ay medyo matanda nang)pinuno sa Israel. Matapos pag-aralan nang kaunti ang kan-yang buhay at mga karanasan, ano sa palagay mo angpinakapangunahing tema ng kanyang mensahe?


Josue 24

Ilog (mga talata 2–3, 14–15)—Ang Ilog Jordan

Pinarami ko ang kaniyangbinhi (t. 3)—Pinarami angbilang ng kanyang angkan

Sinugo ko ang malalakingputakti sa unahan ninyo(t. 12)—Tinulutan kongkatakutan ng iba ang inyongreputasyon.

Lumakip, lalakip (mga talata8, 12)—Kumapit nangmahigpit

Magpakaingat nga kayongmabuti (t. 11)—Pagtuunangmabuti ng pansin

Nangalabi sa mga bansangito (t. 12)—Ang mga nakalig-tas sa mga bayan ng Canaan

Panghampas sa inyong tagi-liran (t. 13)—Mga sugat,parang mga marka ng latigo

Yumayaon ako sa lakad ngbuong lupa (t. 14)—Mamatay

Josue 23–24

“Piliin Ninyo sa Araw na Ito”

Inilahad sa aklat ng mga Hukom ang kasaysayan ng Israel mulanang mamatay si Josue hanggang mapili si Samuel bilang pro-peta. Kahit nasa aklat ng mga Hukom ang mga kuwento mulasa kasaysayan ng Israel, hindi ito nangangahulugan na sunud-sunod ang kuwento ng mga pangyayari sa kasaysayan at hindinito talaga maikukuwento ang buong kasaysayan ng Israel. AngMga Hukom ay naglalaman ng mga kuwento ng pagsamba samga diyus-diyusan at kaguluhan na maihahalintulad sa atinglipunan ngayon. Ang ilan sa mga kuwento ay kakatwa, kalunus-lunos, o naglalaman ng nakasusuklam na mga elemento, at nag-tataka tayo kung bakit naging ganito kasama ang mga Israelita.Ngunit nakikita rin natin ang kamay ng Panginoon nang tulu-ngan niya ang Israel—kahit karamihan sa kanila ay mga taong


Diagram ng Payo ni Josue

Gumawa ng dalawang diagram sa iyong notbuk tulad ng nasaibaba para ilarawan ang sinabi ni Josue sa mga Israelita sa Josue23. Sa unang diagram, isulat sa ilalim ng “Mga Ginawa” angipinagawa ni Josue sa Israel; pagkatapos ay isulat sa ilalim ng“Mga Bunga” ang mga pagpapalang ipinangako. Sa pangala-wang diagram, isulat sa ilalim ng “Mga Ginawa” ang hindi ipi-nagawa ni Josue sa Israel; pagkatapos ay isulat sa ilalim ng“Mga Bunga” ang mangyayari dahil sa kanilang pagsuway.

Scripture Mastery—Josue 24:15

1. Isulat ang mga paraan na pinagpala ng Panginoon ang mgaIsraelita na binanggit sa Josue 24:1–13.

2. Dahil sa lahat ng ginawa ng Panginoon para sa angkan niIsrael, ano ang ipinagawa sa kanila ni Josue sa mga talata14–15?

3. Paano mapagpapala ng payo ni Josue sa talata 15 ang buhaymo ngayon?

B

Mga GinawaJosue 24:6–8, 11

Mga BungaJosue 24:9–10

Mga GinawaJosue 24:12, 16

Mga BungaJosue 24:15–16

A

Ikiling (t. 23)—Ibaling

Nilagdaan niya sila ng pala-tuntunan at ng ayos (t. 25)—

Binigyan sila ng mga batas namatatanggap sa pamamagi-tan ng mga tipan

mahihina ang espirituwalidad sa mga panahong ito. Ang aklatng mga Hukom ay isang patotoo na matutulungan tayo ngPanginoon sa ating kahinaan kung babaling tayo sa kanya.

Sino ang “Mga Hukom”?Ang “mga hukom” ay tumutukoy sa mga pinuno ng lipi niIsrael na pinili ng Diyos o ng mga tao upang iligtas ang mgaIsraelita mula sa kanilang mga kaaway. Ang mga hukom aymas parang mga pinuno ng hukbo kaysa mga totoong hukomna humahawak sa mga usaping legal. Itinuring silang mgabayani ng mga tao, bagama’t sinikap ituro ng mga matwid nahukom na ang Panginoon ang tunay na pinuno ng Israel (ting-nan sa Mga Hukom:23; 11:27).

Ang Aklat ng mga Hukom

95

A Pangunahing TemaMatapos pamunuan ng Panginoon ang mga Israelita sa kani-lang lupang pangako sa mahimalang kapangyarihan, hindinagpatuloy sa pag-unlad ang kanilang pananampalataya atkatapatan. Hindi nila lubusang itinaboy ang lahat ng Cananeoat ginawa pa ang ilang masasamang gawain ng mga Cananeo.Bunga nito, nawalan ng pagkakaisa ang mga anak ni Israel atnagkani-kanya na ng lipi at pamilya. Ang apostasiya at pagka-ligtas ay paulit-ulit na nangyari sa aklat ng Mga Hukom (ting-nan ang paglalarawan sa ibaba). Nagsimula ang pag-uulit-ulitna ito nang ang mga taong pinagpala ng Diyos ay kinalimutansiya at nakilahok sa mga gawaing ipinagbabawal niya, tuladng relihiyon ng mga Cananeo. Ang kinahinatnang kasalananat kasamaan ay nagkaroon ng mga bunga. Ang isang mahala-gang bunga ay nawala sa mga Israelita ang proteksyon ngPanginoon laban sa kanilang mga kaaway at humantong silasa pagkaalipin. Sa huli, matapos ang kanilang taimtim na pag-papakumbaba at pagsisisi, iniligtas ng Panginoon ang kanyangmga tao at pinaunlad silang muli.

Ano ang Matututuhan Natin sa Aklat ngMga HukomBakit hinayaan ng mga Israelita na paulit-ulit na mangyari sakanila ang mga bagay na ito—labindalawang beses sa aklat ngMga Hukom pa lang? Ang mga tao at grupo ng mga tao saating panahon ay nabibitag din sa ganitong paulit-ulit napangyayari. Sabi ni Pangulong President Spencer W. Kimball:“Iilang tao ang kusa at sadyang pinipiling iwaksi ang Diyos atang kanyang mga pagpapala. Sa halip, natutuhan natin mulasa mga banal na kasulatan na dahil ang pagsampalataya aylaging mukhang mas mahirap kaysa umasa sa mga bagay nanariyan na agad, ang isang taong makamundo ay malamangna ilipat ang kanyang tiwala sa Diyos sa mga materyal nabagay. Samakatwid, sa lahat ng panahon kapag ang mga taoay napailalim sa kapangyarihan ni Satanas at nawalan ngpananampalataya, umaasa na lang sila sa ‘bisig ng laman’ at sa‘dios na pilak, at ginto, tanso, bakal, kahoy at bato, na hindinangakakakita, o nangakakarinig man, o nakakaalam man’(Dan. 5:23)—ibig sabihin, sa mga diyus-diyusan” (“The FalseGods We Worship,” Ensign, Hunyo 1976, 4). Hanapin angpaulit-ulit na pangyayaring ito habang binabasa mo ang aklatng Mga Hukom.

Ano ang Ginawa Nila?

Pinatay ang hari ng kaaway

Isang propetisa na nagbigay-inspirasyon sa mga hukbo ng Israel

Umasa sa Panginoon na maaakay ang Israel sa tagumpay kahit napakaliit ng hukbo nito

Pinili ng mga tao para pamunuan ang Israel sa tagum-pay, ngunit gumawa ng walang kabuluhang pangako

Inorden noon pa man para sa isang dakilang gawain,ngunit sinayang ang kanyang mga kaloo

Sino?

Aod

Debora

Gedeon

Jephte

Samson

Nasa unang talata ng Mga Hukom 1 ang pangunahingtanong ng aklat: “Sino ang unang sasampa sa amin laban samga Cananeo, upang lumaban sa kanila?” Mula sa nabasanatin sa aklat ni Josue, malinaw ang sagot: ang Panginoon.Tulad ng sabi ni Pangulong Kimball sa siping-banggit saitaas: “Ang pagsampalataya ay laging mukhang mas mahirapkaysa umasa sa mga bagay na nariyan na agad.” Mukhangtotoo ito sa mga tao sa aklat ng Mga Hukom. Ang mgaIsraelita ay lumihis sa pananampalataya at umasa sa mga taoat hukbo—sa halip na sa Panginoon—para iligtas sila.

Sinimulan sa Mga Hukom 1 ang isa pang pangunahingideya sa aklat ng Mga Hukom sa paglalahad sa atin ngtungkol sa mga grupo ng mga tao na hindi itinaboy ng mgalipi ni Israel. Sa halip na itaboy at lipulin ang mga taongito, sinasabi sa Mga Hukom 1 na nakipagkasundo ang mgaIsraelita sa kanila. Makikita sa tsart sa ibaba kung paanoito naging unang hakbang sa pagtalikod sa Diyos at pag-samba sa mga diyus-diyusan.

Pagtutulot sa mga Cananeo na manatili sa lupain

Mga kasunduan, parangal, at pangungunsinti

Pagpapakasal sa hindi miyembro

Pagsamba sa mga diyus-diyusan

Ang Pagsuway ay Humahantong sa Pagsamba sa mga Diyus-diyusan

Mga Hukom 1

Sino ang Makikipaglaban para sa Atin?

Paulit-ulit na ApostasiyaKatapatan at

pagsunod

Pagkalipol atkaapihan

Kapayapaan atkaunlaran

Kasamaan

Pagkaligtas

Pagsisisi

96

Ayon sa makikita sa tsart sa naunang pahina, inilalarawansa Mga Hukom 1 kung paano itinaboy ng mga Israelita angmga Cananeo at pagkatapos kung paano sila nakipagkasun-duan sa kanila. Inilarawan sa Mga Hukom 2–3 kungpaano nahulog sa pagsamba sa mga diyus-diyusan angmga anak ni Israel dahil sa pagpapakasal nila sa mgaCananeo. Nagpaulit-ulit ang mga pangyayari at sa huli aynasagip sila sa tulong ng hukom na nagngangalang Aod.

Maraming beses sa Mga Hukom 2–3 mababasa natin na“ginalit” ng mga Israelita ang Panginoon. Katunayan,nalaman natin na ang galit ng Panginoon ay “nag-aalab”(tingnan sa Mga Hukom 2:14, 20; 3:8). Kahit parangmarahas ito, ang kaunting kaalaman tungkol kina Baal atAstaroth ay makakatulong sa atin na maunawaan kungbakit galit na galit ang Panginoon. Si Baal ay lalakingdiyos ng pertilidad o pagkakaroon ng anak at si Astarothang kanyang babaeng kasama at diyosa ng pertilidad.Kasama sa “pagsamba” ang makamundong paglabag sabatas ng kalinisang-puri. Lahat ng paglabag sa batas ngkalinisang-puri ay mabibigat na kasalanan at sumisira saespirituwalidad, ngunit ang gawin ito sa ngalan ng pag-samba ay lalong karumal-dumal sa Ama sa Langit.

Inilahad sa Mga Hukom 4–5 kung paano napalaya angIsrael sa pang-aalipin ng kanilang mga kaaway sa pamu-muno ng babaeng nagngangalang Debora, na kapwa isanghukom at propetisa. Ipinropesiya niya na isang babae angpapatay sa mga pinuno ng kaaway. Natupad ang propesiyanang isang babaeng hindi Israelita na nagngangalang Jaelang pumatay sa pinuno ng kaaway na hukbo. Nalaman ngmga tao na kung pagtitiwalaan nila ang Panginoon, maili-ligtas niya sila.

Ang Mga Hukom 5 ay naglalaman ng mga titik ng isangawiting kinanta ng mga Israelita tungkol sa mahalagangkaganapang ito. Ang musika ay maaaring maging mabi-sang paraan para papurihan ang Diyos (tingnan din saD at T 25:12).

Mga Hukom 4–5

Si Debora ang Propetisa

Mga Hukom 2–3

Iniligtas ni Aod ang Israel

Inilahad sa Mga Hukom 6–8 ang kuwento tungkol sa daki-lang hukom na nagngangalang Gedeon na pinalaki ngPanginoon upang sagipin ang mga Israelita sa sandalingsila ay mag-apostasiya.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMga Hukom 6

Mga Hukom 6:17—“Bigyan Mo nga Ako ng IsangTanda”Inutusan tayo ng Panginoon na huwag humanap ng mga pala-tandaan; kundi sumampalataya at sumunod bago tayo maka-tanggap ng patunay (tingnan sa Eter 12:6; D at T 63:7–12). Sa sit-wasyong ito, hindi naman talaga naghanap ng palatandaan siGedeon kundi sinikap niyang alamin kung ang sugong duma-law sa kanya ay tunay na sugo, yamang nabuhay siya sa araw atpanahong maraming huwad na relihiyon at pagsamba at ayawniyang malinlang ng isang sugo mula sa huwad na pinagmulan.

Mga Hukom 7

Mga Hukom 8

Pinagwikaan (t. 1)—Nakipagtalo

Pagsimot (t. 2)—Kung anoang natira pagkatapos umani

Ang kanilang galit ay luma-mig (t. 3)—Hindi na silanagalit.

Tiwasay (t. 11)—Walanghinalang lulusubin

Humantong (t. 1)—Nagkampo

Pinigil (t. 8)—Pinanatili

Lumagpak (t. 13)—Bumagsak

Mga pulutong (mga talata 16,20)—Mga grupo

Mga banga (mga talata 16,19)—Malalaking garapon

Pasimula ng pagbabantay sahating gabi (t. 19)—Paglampasng alas-10:00 N.G.

Nakapaghasik (t. 3)—Nakapagtanim

Anoman (t. 4)—Panustos

Huminang totoo (t. 6)—Naghikahos

Pumipighati (t. 9)—Nang-aapi

Pumapalo ng trigo (t. 11)—Nagtatahip ng trigo paramahiwalay ang butil sa balat

Sumapit (t. 13)—Nangyari sa

Efa (t. 19)—Mas maliit kaysaisang takalan

Pinugnaw (t. 21)—Sinunognang lubusan

Balat (mga talata 37–40)—Piraso ng balat ng tupa okambing na may balahibo pa

Mga Hukom 6–8

Gedeon

97

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang tatlo sa sumusunod na mga aktibidad (A–E) habangpinag-aaralan mo ang Mga Hukom 6–8.

Unahin ang Dapat Mauna

1. Ayon sa Mga Hukom 6:25–32, ano ang unang ginawa niGedeon sa pagtatangka niyang iligtas ang mga Israelita mulasa mga Madianita?

2. Bakit kaya iyon ang unang ipinagawa ng Panginoon kayGedeon?

Ano sa Palagay Mo?

Sa palagay mo, bakit binawasan ng Panginoon ang hukbo ngmga Israelita bago sila nagpunta sa labanan?


Tapusin ang mga pangungusap na ito sa sarili mong mga salitasa paggamit ng natutuhan mo sa Mga Hukom 7.

1. Si Gedeon ay pumili ng 300 katao na …

2. Ikinuwento ng isang lalaki kay Gedeon ang kanyang panagi-nip kung saan …

3. Ginamit ng mga lalaki sa hukbo ang kanilang mga banga atpakakak para …

Isang Hari?

1. Kunwari ay napili kayong imungkahi si Gedeon na maginghari ng Israel. Ano ang sasabihin mo tungkol sa kanya parakumbinsihin ang iba na magiging mabuti siyang hari?

2. Isulat kung ano sa palagay mo ang sasabihin ni Gedeonmatapos mo siyang imungkahi (tingnan sa Mga Hukom8:22–23).

Ano ang Aral?

Paano naging halimbawa ng Doktrina at mga Tipan 1:19 angkuwento tungkol kay Gedeon sa Mga Hukom 6–8?

Mga Hukom 9–10

Patuloy ang Paulit-ulit na mga Pangyayari

E

D

C

B

A

Nalito (t. 12)—Natalo

Samsam (t. 24)—Mga bagayna nabihag o nakuha

Epod (t. 27)—Isang pirasong telang naisusuot sa leeg,balikat, at dibdib

Lumabas sa kaniyang bala-kang (t. 30)—Kanyangnaging anak

Babae (t. 31)—Babaing ling-kod na kasal din sa kanyangamo

Ayon sa huwaran ng mga pinuno sa aklat ng Mga Hukom,hindi nila akalaing magiging pinuno si Jephte. Anak siyang isang patutot at nang malaki na siya ay pinalayas siyasa kanyang pamilya at tahanan ng kapatid niya sa ama.Gayunman, ginamit ng Panginoon ang hamak na taong itoupang iligtas ang Israel mula sa kanyang mga kaaway.May pananampalataya siya sa Diyos at tinalikuran angmga diyus-diyusan, kaya binigyan siya ng lakas ngPanginoon sa kanyang mga pagsisikap.

Nagtanong ka na ba sa mga magulang mo tungkol sa mgapangyayaring may kinalaman sa pagsilang mo? Ano angmga naisip nila habang pinaghahandaan nila ang pagda-ting mo sa kanilang buhay? Ano ang mga inaasam nilapara sa iyo paglaki mo? Inilahad sa Mga Hukom 13 angmga kaganapan sa pagsilang ni Samson. Habang nagbaba-sa ka, hanapin kung ano ang mga naisip at inasam noonng mga magulang ni Samson na may kinalaman sa kan-yang pagsilang.

Mga Hukom 13

Ang Pagsilang ni Samson

Mga Hukom 11–12

Ang Kuwento ni Jephte

Inilahad sa Mga Hukom 9 ang tungkol kay Abimelech, anakni Gedeon, na sinamantala ang kabantugan ng kanyangama at naging hari ng Sichem. Ang kuwentong ito ay mag-papakita sa atin ng mga problemang darating kapag binale-wala natin ang Panginoon at nagtiwala tayo sa tao namamuno at maghari sa atin.

Nakatala sa Mga Hukom 10 na patuloy na sumamba angmga Israelita sa mga diyus-diyusan. Bunga nito, nawala sakanila ang proteksyon ng Panginoon at nasakop sila ng kani-lang mga kaaway. Pagkatapos ay nagsimula silang huminging tulong sa Panginoon. Sa sitwasyong ito, mariing pinagali-tan ng Panginoon ang mga tao nang humingi sila ng tulong.Sinabihan niya sila na humayo at “dumaing “ sa mga diyus-diyusang sinamba nila at tingnan kung maililigtas sila ngmga diyus-diyusang ito (tingnan sa Mga Hukom 10:13–14).

98



Isang Natatanging Tungkulin

Ilarawan kung paano nagkaroon ng kaugnayan sa natatangingpagsilang ni Samson ang mga sumusunod: baog, uminom,pang-ahit, anghel, handog na susunugin.

Sumulat ng Isang Liham

Kunwari ay tiyahin o tiyuhin ka ni Samson at binatilyo na siSamson. Batay sa nabasa mo sa Mga Hukom 13, sumulat ngisang liham kay Samson na magpapaunawa sa kanya kunggaano kabuti ang kanyang mga magulang.

Kahit isinilang si Samson na may magagandang pangakoat pagpapala, inilahad sa atin sa Mga Hukom 14–15 kungpaano niya inabuso ang mga kaloob na iyon ng Diyos.Ang mga pagpapalang ipinangako kay Samson ay parangkatulad lang ng mga pagpapalang ipinangako sa atin saating patriarchal blessing: ang mga pangako at pagpapalaay matutupad lang kung mamumuhay tayo nang karapat-dapat sa mga ito (tingnan sa D at T 130:20–21). Habangnagbabasa ka, pag-isipan kung ano ang itinuturo sa atinng mga ginawa ni Samson tungkol sa pinagtuunan niyang pansin sa buhay.

Mga Hukom 14–15

Sunud-sunod na Pagkakamali

B

A

Maruming bagay (t. 4)—Labag sa batas ni Moises

Walang pangahit na daraansa kaniyang ulo (t. 5)—Hindiniya gugupitin ang kanyangbuhok.

Anyo (t. 6)—Mukha

Kakilakilabot (t. 6)—Nagpapahiwatig ng kapa-kumbabaan at paggalang sapanauhin

Nazareo (t. 7)—Isang natata-nging tungkulin sa ilalim ng

batas ni Moises (tingnan saMga Bilang 6:1–21)

Ano ang ipagpapagawa sabata? (t. 12)—Sa anong mgatuntunin o kautusan naminpalalakihin ang bata?

Magingat (t. 13)—Pansiningmaigi o sumunod

Mapigil (mga talata 15–16)—Mapaghintay

Mabigyan ka ng karangalan(t. 17)—Mapapurihan


Mga Hukom 15

Mga Hukom 14:6, 19; 15:14—“Ang Espiritu ngPanginoon ay Makapangyarihang Sumakaniya”Sa mga sitwasyong ito, kapag nababasa natin na “ang Espiritung Panginoon” ay napasa kay Samson, nangangahulugan iyanna minsan ay namuhay siya nang karapat-dapat kaya napasa-kanya ang Espiritu, na nawala sa kanya dahil naging mapagma-laki siya at suwail.


Ano ang Problema?

1. Gumawa ng tsart na kagaya ng sumusunod sa iyong notbuk,at punan ito ng impormasyong natutuhan mo mula sa naka-listang reperensya sa banal na kasulatan:

2. Isulat ang inaakala mong pinakamalaking kahinaan niSamson (tingnan sa Mga Hukom 14–15).

Matapos basahinang Mga Hukom13–15, anong mgaaral ang inaakalamong natutuhansana ni Samson sakaranasang ito?Habang binabasa

Mga Hukom 16

Samson at Dalila

BakitAng Ginawa ni SamsonReperensya

Mga Hukom 14:5–6

Mga Hukom 14:19

Mga Hukom 15:1–5

Mga Hukom 15:6–8

A

Mga sigsig (mga talata 4–5)—Mga sulo

Igaganti (t. 7)—Maghihiganti

Nagpupuno (t. 4)—Naghahari

Nilamuray (t. 6)—Binalian

Maisaysay, nakaturing (mgatalata 14, 19)—Maipaliwanag,nakapagpaliwanag

Dayain (t. 15)—Hikayatin,himukin

Samsam (t. 19)—Mga gamitat pagkain

99

mo ang Mga Hukom 16, tingnan kung talagang natutuhanniya ang mga aral na iyon.



Ipamuhay ang mga Salita ng mgaMakabagong Propeta at Apostol

Paano sana naging kapaki-pakinabang kay Samson ang kasu-nod na payo? Isulat ang sagot mo sa iyong notbuk.

Sabi ni Pangulong N. Eldon Tanner ng Unang Panguluhan:“Gusto kong sabihin muli sa inyo, tandaan ang tatlong salitangito: tuparin ang mga tipan. At palagay ko tama lang na sabihinko sa inyo na kung tutuparin ninyo at ng inyong pamilya angmga tipang ito, kayo ay liligaya, magtatagumpay, igagalang,magkakaroon ng mabuting pamilya na maibabalik ninyo sakinaroroonan ng ating Ama sa Langit. Kailangan lang ninyongtandaan ang tatlong salitang ito: tuparin ang tipan, ang mgaobligasyong tinanggap ninyo sa inyong sarili, ang mga panga-kong inyong ginawa. Tuparin ang mga tipan” (sa ConferenceReport, Okt. 1966, 99).

A

Kinulong siya (t. 2)—Pinalibutan siya

Taling estofa (t. 9)—Piraso ngpisi o sinulid

Naligalig (t. 16)—Nawalanng pasensya

Talos (t. 20)—Alam

Pangaw (t. 21)—Kadena

Gumiling (t. 21)—Gumilingng butil para maging harina

Mapaglaruan, pinaglaruan(mga talata 25, 27)—Patawanin ang mga tao

Isinuhay (t. 29)—Humawak

Ang maikli at mahalagang kuwentong ito ay nangyari noongpanahon ng aklat ng Mga Hukom. Gayunman, di tulad ng kara-mihan sa mga kuwento sa aklat ng Mga Hukom, ito ay puno ngpag-asa, pananampalataya, at masaya ang bandang huli.

Ang Pananampalataya ng Isang Nagbalik-loobLalong nakakaaliw na malaman na si Ruth ay hindi isinilang naisang Israelita kundi isang Moabita (tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Moab”). Nagpakasal si Ruth sa isangIsraelita sa lipi ni Juda na nakatira sa Moab noong taggutom.Mula sa aklat ni Ruth malalaman natin ang pananampalatayang isang nagbalik-loob sa totoong ebanghelyo. Malalaman dinnatin na ang pag-ibig at awa ng Panginoon ay para sa mga nag-hahangad nito, kahit lumaki sila sa labas ng tipan.

Hindi Gaanong Masunurin

Basahin ang Mga Bilang 6:1–9 at ilista ang mga kailanganggawin ng isang Nazareo. Sa tabi ng bawat kailangang ito, isulatang isang reperensya sa banal na kasulatan mula sa MgaHukom 14–16 na nagpapakita ng isang pagkakataong sinuwayni Samson ang kailangang iyon, at pagkatapos ay ipaliwanagnang maikli kung ano ang kanyang ginawa.

Maaaring pagsama-samahin ang Mga Hukom 17–21 saisang pahayag sa Mga Hukom 17:6 at pagkatapos ay ulitinbilang huling talata ng Mga Hukom 21:25: “Nang mgaaraw na yaon ay walang hari sa Israel: bawat tao’y gumaga-wa ng minamatuwid niya sa kaniyang sariling mga mata.”Mukhang ipinakita sa atin ng manunulat na ito ang katoto-hanan ng mga talatang ito sa isinulat niya sa Mga Hukom17–21. Inilarawan sa mga kabanatang ito ang ilan sa pina-kamasasamang panahon sa kasaysayan ng Israel at marahilay inihahanda tayong maunawaan kung bakit inakala ngIsrael na kailangan nila ng hari (na magaganap sa simulapa lang ng susunod na aklat, ang I Samuel). Sa kasamaang-palad, hindi naisip ng Israel na maaari nilang gawing hariang Panginoon at nabigyan sana niya sila ng kapayapaan atparaan na malutas ang mga problemang kinakaharap nila.Sa sitwasyong ito, dapat tayong matuto sa mga pagkakamaling Israel sa halip na sa kanilang mga tagumpay.

Mga Hukom 17–21

Nagdusa ang Israel Dahil sa Pagsuway

B

Isang Marangal na AngkanMagiging interesado kang malaman na kabilang sa mga inaponi Ruth si David, na isang hari sa Israel, at ang PanginoongJesucristo. Habang nagbabasa ka, hanapin ang ginawa ni Ruthna nagpakita na siya ay karapat-dapat na ninuno ngTagapagligtas.

Ruth 1

“Kung Saan Ka Pumaroon, ayParoroon Ako”

Ang Aklat ni Ruth

100

Ano ang pinakamahalagang bagay na isinuko mo dahil sakatapatan mo sa totoong ebanghelyo? Habang binabasa moang Ruth 1, pag-isipan ang isinuko ni Ruth.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanRuth 1


Pagtugon sa mga Hamon

1. Maglista ng kahit tatlong pagsubok lang na nakaharap ngmga tao sa Ruth 1.

2. Pumili ng isang pagsubok na katulad ng nakaharap mo, atipaliwanag ito nang maikli.

3. Ano ang matututuhan mo sa pagharap sa iyong mga hamonmula sa mga halimbawa sa kabanatang ito?

Sabi ni Pangulong SpencerW. Kimball, “Talagang mina-masdan tayo ng Diyos, atbinabantayan niya tayo.Ngunit kadalasan ay tinutu-gunan niya ang ating mgapangangailangan sa pama-magitan ng ibang tao” (“TheAbundant Life,” Ensign,

Hulyo 1978, 4). Hanapin ang ideyang ito habang binabasamo ang kuwento ni Ruth.

Ruth 2

Nakilala ni Ruth si Booz

A

Nakipamayan (t. 1)—Tumira

Naiwan ng kanyang dala-wang anak (t. 5)—Namatayang dalawang anak

Dinalaw (t. 6)—Pinagpala

Yumakap (v. 14)—Nanatili

Ipamanhik (t. 16)—Hilingin

Tumigil (t. 16)—Tumira

Napataka (t. 19)—Nangag-usapan

Dinalamhati (t. 21)—Pinagdusa


Ruth 2—“Pamumulot” sa Bukid ni BoozAyon sa batas ni Moises, hindi dapat simutin ng mga magsasa-ka ang kanilang mga pananim, kundi mag-iwan ng ilan sabukid para masimot ng mga dukha at makaani sila ng kauntingmakakain (tingnan sa Levitico 19:9–10).


Ano sa Palagay Mo?

Ipaliwanag kung bakit sa palagay mo napakabait ni Booz kayRuth.

Nakatala sa Ruth 3–4 ang ilang kaugaliang hindi na gina-gawa ngayon. Maaari kang matulungan ng sumusunod namga paliwanag habang nagbabasa ka:

• Sa ilalim ng batas ni Moises, pananagutan ng pinaka-malapit na kamag-anak na alagaan ang mga balo, atpakasalan ang mga maaari pang magkaroon ng anak(tingnan sa Deuteronomio 25:5–10).

• Sumunod si Ruth sa ilang kaugalian sa Ruth 3 upangipaalam kay Booz na siya ay dalaga. Walang nangyaringimoralidad. Nang hilingin ni Ruth kay Booz na iladladsa kanya ang “kumot” nito, ang ibig niyang sabihin ay“Alagaan mo sana ako.”

Ruth 3–4

Ikinasal sina Ruth at Booz

A

Mamulot, namulot (mga talata2–3, 7–8, 15–19, 23)—Mamulotng uhay na naiwan pagkata-pos ng anihan

Mga bigkis (mga talata 7, 15)—Mga langkay at uhay ngbutil

Manahan (t. 8)—Manatili

Pinanganakan (t. 11)—Sinilangan

Gantihin (t. 12)—Gantimpalaan

Mga pakpak (t. 12)—Proteksyon

Hiyain (t. 16)—Pigilan opagalitan

Hinampas (t. 17)—Ihiwalayang butil sa ipa

Epa (t. 17)—Mas malaki saisang takal

101

• May isang lalaki na mas malapit na kamag-anak ni Ruthkaysa kay Booz, ngunit ayaw tanggapin ang responsibi-lidad na pangalagaan sina Noemi at Ruth—lalo na angresponsibilidad na pakasalan si Ruth. Kaya nagawangtanggapin ni Booz ang responsibilidad.


Ruth 4

Lumiko (t. 1)—Iwanan moang ginagawa mo at kausapinmo ako.

Bahagi (t. 3)—Piraso

Ipahayag (t. 4)—Ipaalam angisang bagay

Tubusin (mga talata 4–6)—Bilhin o tuparin ng isang taoang kanyang bahagi sakasunduan

Pahahanginan (t. 2)—Magtatahip

Giikan (t. 2)—Lugar kungsaan nagtatahip

Magpahid ng langis (t. 3)—Pahiran ng pabango

Tandaan (t. 4)—Alamin

May bait (t. 11)—Dalisay naisipan at kilos

Sinasabi (t. 11)—Hinihiling

Kararatnan (t. 18)—Kahihinatnan

Mga Propeta o mga Hari?Ang aklat ng I Samuel ay nagsimula sa kuwento ng pagsilangni Samuel at isinalaysay roon ang kanyang pagmiministeryo.Inilarawan sa aklat ang pagmiministeryo ng isang propeta samga hari ng Israel, kaya ang I Samuel ay kasaysayan din ngbansang Israel. Tinanggihan ng mga Israelita ang payo ngPanginoon na magtiwala sa kanya at pamunuan sila ng mgahukom at propeta at sa halip ay humiling sila ng hari.

Paghahanda sa Pag-aaral ng I SamuelMalinaw na hindi si Samuel ang sumulat ng I–II Samuel, dahilnabasa natin na namatay siya bago natapos ang I Samuel. Angaklat ng I Samuel ay isinulat ng isang tao sa panahon ni HaringSalomon. Para sa karagdagang impormasyon tungkol saI Samuel, tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Samuel,Propeta sa Lumang Tipan.”


Pagpili ng Mapapangasawa

Magbigay ng mga halimbawa mula sa Ruth 1–4 na nagpapakitang mga katangian ni Booz bilang asawa (kung ikaw ay babae), omga katangian ni Ruth bilang asawa (kung ikaw ay lalaki).

Mga Opsiyonal na Aktibidad—Sagutin angmga Tanong

1. Paano nakatulad ng ginawa (at ginagawa) ni Cristo para saatin ang mga bagay na ginawa ni Booz para kay Ruth?

2. Paano naging halimbawa ng magagawa natin para “lumapitkay Cristo” ang mga ginawa ni Ruth?

B

A

Ibangon ang pangalan ngnamatay (mga talata 5, 10)—Bigyan ng mga anak angisang kamag-anak na namatay

Pagpapatotoo (t. 7)—Angtanda o patunay ng isangpormal na kasunduan

Tagapagsauli (t. 15)—Isangtao na pinapalitan o isinasauli

ang isang bagay o ibinabalikang isang bagay sa orihinalna kondisyon nito

Tagapagkandili (t. 15)—Angnagpapakain sa iba at nagtu-tustos sa kanilang mgapangangailangan

Mahahalagang Tao sa I Samuel

Eli at Samuel

Saul

Jonathan

David at Goliath

Ang Unang Aklat ni Samuel

102

Sabi ni Pangulong Spencer W.Kimball, “Balang-araw, kapagnaikuwento na ang buong kasay-sayan ng dispensasyong ito atng naunang mga dispensasyon,mapupuno ito ng mga kuwento ngkatapangan, karunungan at debos-yon ng ating kababaihan, sapagkatnadarama ng isang tao na mara-hil, katulad ng ang kababaihanang nauna sa libingan ngPanginoong Jesucristo matapos

siyang mabuhay na mag-uli, madalas na likas na sensitiboang ating matwid na kababaihan sa mga bagay na walanghanggan ang kabuluhan” (sa Conference Report, Abr. 1978,6; o Ensign, Mayo 1978, 5).

Ang ina ni Samuel na si Ana, ay tiyak na maituturingna isa sa kababaihang binanggit ni Pangulong Kimball.Habang binabasa mo ang I Samuel 1, maghanap ng mgapagkakataon na nagpakita ng kanyang kagitingan. Isipinkung bakit mahalaga sa mga bata ang magkaroon ng mgamagulang na kagaya nina Ana at Elcana. Ang matutotungkol sa kanila ay nagbibigay sa atin ng mga halimba-wang susundan kapag naging mga magulang tayo.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanI Samuel 1

Binigyan ng mga bahagi (t. 4)—Sa batas ni Moises ay tinu-lutan ang saserdote na mag-tabi ng kaunting karne ngsakripisyong alay para maka-in nila. Ang ilan sa natira ayibinabalik sa pamilya mata-pos maluto ang karne sa altar.Bawat miyembro ng pamilyaay tumatanggap ng “mgabahagi,” o ng kaparte, ngibinalik sa pamilya.

Ibayong bahagi (t. 5)—Masmalaking bahagi

Kaagaw (t. 6)—Kaaway, ibigsabihin ay ibang asawa, nakanyang karibal

Minumungkahi siyang mai-nam (t. 6)—Patuloy siyangininis

Yamutin (t. 6)—Malungkot atnag-aalala

Na mainam (t. 10)–Labis

Panata (mga talata 11, 21)—Pangako

Pagkapighati (t. 11)—Problema o paghihirap

I Samuel 1

“Dahil sa Batang Ito AkoNanalangin”

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang I Samuel 1.

Paano Tumugon sa mga Hamon

Mula sa nabasa mong mga nangyari sa I Samuel 1, ano angmatututuhan mo mula kay Ana na maiaangkop mo sa sarilimong mga karanasan sa buhay?

Ano sa Palagay Mo ang Pakiramdam Nito?

Ilarawan kung ano sa palagay mo ang pakiramdam ng maginganak ni Ana. Isama sa sagot mo ang ilang katangiang nabasamo sa I Samuel na nagpapakita kung anong klaseng ina si Ana.

Paano Mo Inilalaan ang Iyong Sarili sa Diyos?

Dahil inilaan ni Ana si Samuel sa paglilingkod sa Panginoon,lalaki si Samuel sa piling ng mga saserdote at magtatrabaho satabernakulo habambuhay. Kitang-kita na hindi natin inilalaanang ating mga anak sa Panginoon sa ganitong paraan ngayon;gayunman, ano sa palagay mo ang magagawa mo bilang magu-lang para madama din ng iyong mga anak ang nadama niSamuel habang lumalaki, ang pakiramdam na siya ay pag-aaring Panginoon at inilaan lalo na sa paglilingkod sa Panginoonhabambuhay?

C

B

A

Walang pangahit na daraansa kaniyang ulo (t. 11)—Huwag gupitan ang kanyangbuhok (tingnan sa BibleDictionary, s.v. “Nazarite”)

Kasaganaan ng aking daingat ng aking pagkaduwahagi(t. 16)—Matinding pasakit atkalungkutan

Nakilala ang kaniyangasawa (t. 19)—Nagdalantaoang kanyang asawa

Mahiwalay sa suso (mgatalata 22–24)—Hindi na pina-sususo ng ina. Sa mgaIsraelita sa panahong iyon,karaniwan ay tatlong taonpinasususo ng mga ina angkanilang mga anak.

Pagtibayin (t. 23)—Tuparin

103

Bakit dapat iwasto ng mga magulang ang kanilang mgaanak kapag nagkakamali ang mga bata? Ano ang mangya-yari kung hindi sila iwawasto? Ano ang damdamin ngPanginoon tungkol sa mga batang pinababayaan? Isa panghalimbawa ng impluwensya ng mga magulang sa buhay ngkanilang mga anak ang matatagpuan sa I Samuel 2.


I Samuel 2:12–17, 22—Mga Kasalanan ng mgaAnak ni EliAyon sa batas ni Moises, ang mga saserdote ay tatanggap ngilang bahagi ng sakripisyo para kainin, ngunit tatanggapin langnila iyon matapos sunugin ang taba sa altar, at wala na silangtatanggapin pang iba. Nang kunin ng mga anak ni Eli ang hindi

Pinalaki (t. 1)—Pinasigla,pinag-ibayo

Kapalaluan (t. 3)—Kahambugan

Sinusukat (t. 3)—Hinahatulan

Nabibigkisan (t. 4)—Nadadamitan, natatakpan

Mga haligi (t. 8)—Mga poste(Paunawa: Ito ay wikangpatula. Hindi nag-isip angmga tao at hindi itinuturo ngBiblia na literal na nakapa-tong sa mga poste ang lupa.)

Iingatan ang mga paa (t. 9)—Poprotektahan at aalagaan

Mananaig (t. 9)—Mananalo

Yaong makipagkaalit (t. 10)—Mga kaaway

Pinahiran ng langis (mgatalata 10, 35)—Hinirang

Mga hamak na lalake (t. 12)—Walang halaga, masasa-mang tao

Pang-ipit (mga talata 13–14)—Sipit na ginagamit ng mgasaserdote para maabot angalay o handog at makuha angmga piraso ng karne

Niwawalan ng kabuluhan(t. 17)—Kinamuhian

May bigkis (t. 18)—Nadaramitan

Epod (mga talata 18, 28)—Bahagi ng kasuotan ng highpriest

Binhi (t. 20)—Mga anak

Sumisiping (t. 22)—Nakikipagtalik

Mamamagitan (t. 25)—Magmamakaawa

Tahanan (mga talata 29, 32)—Sambahayan

Pararangalin (t. 30)—Pahahalagahan

Ihihiwalay sa iyong bisig(t. 31)—Parurusahan sa pag-pawi ng iyong lakas. Angbisig ay simbolo ng lakas.

Lunusin ang iyong mga mata(t. 33)—Manaig sa isipan ngisang tao

Sa kanilang kabataan(t. 33)—Sa batang edad

Ipagtatayo ko siya ng pana-tag na sangbahayan (t. 35)—Bibigyan ko siya ng patuloyna angkan.

I Samuel 2

Ang mga Anak ni Eli

kanila at nang kunin iyon bago nila nararapat kunin, ninanaka-wan nila ang Diyos ng kanyang alay at dinaraya ang mga tao.Pansinin na dahil sa ginawa ng mga anak ni Eli, inayawan ngmga tao ang pag-aalay ng mga handog (tingnan sa I Samuel2:17). Ang mas malala pa, sabi sa talata 22 sumiping sila sa mgababaing nagpunta sa templo.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang I Samuel 2.

Isang Awit para sa Panginoon

1. Pumili ng inaakala mong magandang pamagat para sa awitni Ana sa I Samuel 2:1–10.

2. Pumili ng isang bagay na sinabi ni Ana tungkol sa Panginoonsa awit na ito na nagustuhan mo, at ipaliwanag kung bakit.

Pag-aangkop ng Kuwentong Ito sa Ngayon

Matapos basahin ang I Samuel 2:12–17, ipaliwanag kung ano sapalagay mo ang matututuhan ng mga maytaglay ng AaronicPriesthood ngayon mula sa kuwentong ito. Pag-isipan lalo naang sinasabi sa talata 17.

Maging isang Prosecuting Attorney

Nautusan kang iharap sa hukuman si Eli at ang kanyang mgaanak. Basahin ang I Samuel 3:13 at ilista ang mga krimeng ipa-paratang mo sa kanila at ang ebidensya mo na sila ay may sala.

Mga Tungkulin ng mga Magulang

Basahin ang Mosias 4:14–15; Doktrina at mga Tipan 68:25–31;93:40–43 at ilista kung ano ang iniutos ng Panginoon sa mgamagulang na ituro sa kanilang mga anak.

Sa I Samuel 2 mababasanatin na hindi nasiyahanang Panginoon kay Eli.Sinabi ng Panginoon kayEli na magbabangon siyang ibang propeta. Angkabanata 3 ay tungkol satawag kay Samuel na halin-han si Eli bilang saserdoteat maging isa ring propetasa Israel.I

Habang binabasa mo angnangyari kay Samuel, itanong sa sarili ang mga sumusu-nod: Kailan at paano ipaaalam sa akin ng Panginoon ang

I Samuel 3

Narinig ni Samuel angPanginoon

D

C

B

A

104

kanyang kalooban? Paano ako tutugon sa patnubay at ins-pirasyong ibinibigay niya?

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanSamuel 3


Ang Pagtawag ng Bagong Propeta

1. Ayon sa I Samuel 3:1, bakit kinailangang tumawag ng bagongpropeta ang Panginoon?

2. Ano ang matututuhan natin sa halimbawa ni Samuel kungpaano tumugon kapag tinawag tayong maglingkod ngPanginoon sa pamamagitan ng kanyang mga lingkod?

Bagama’t mali ang mga Israelita sa paggamit ng kaban ngtipan sa mapamahiing paraan, nanatiling mahalagang simbo-lo ng relihiyong Israelita ang kaban, at ninais ng Panginoon

Kapag sinusunod natin ang mga utos, lumalago ang tiwalaat pananampalataya natin sa Diyos. Kapag hindi natin sinu-sunod ang mga utos, nagsisimula tayong mawalan ng tiwalaat pananampalataya at madalas ay bumabaling tayo sa mgabagay ng mundo para punan ang kawalan natin ng lakas ngloob. Nasa gayong sitwasyon ang mga Israelita sa I Samuel.Sinasabi sa atin sa kabanata 4 na naniwala ang mga Israelitana kaya nilang talunin ang kanilang mga kaaway kungdadalhin nila ang kaban ng tipan sa labanan. Hindi nila nau-nawaan na ang kaban, tulad ng templo, ay isang simbolo samundo na may malalim na espirituwal na kahulugan atpinagpala lamang nito ang mga Israelita nang sumampalata-ya sila sa Panginoon at sa kanyang mga tipan, na siyangkinakatawan ng kaban. Sa madaling salita, maililigtas ngDiyos ang mga Israelita mula sa kanilang mga kaaway kungmagiging tapat sila sa kanya, ngunit sa halip ay umasa silasa isang simbolo niya, sa paniniwalang ang pisikal na bagaymismo ay may likas na kapangyarihan. Sa kanilang malakingkabiguan, hindi lamang natalo ang mga Israelita sa labanankundi nakuha pa ng mga Filisteo ang kaban ng tipan.

I Samuel 4–6

Ang Kaban ng Tipan

A

Mahalaga (t. 1)—Pambihira,hindi madalas mangyari

Nahalata (t. 8)—Natanto,naunawaan

Hindi niya sinangsala sila (t.13)—Hindi niya sila pinigilan

Di pinapangyari (t. 19)—Hindi nagkatotoo

na mailagay itong muli sa kanyang tabernakulo. Sa gayon,sinabi sa I Samuel 5–6 ang nangyari sa mga Filisteo mataposnilang makuha ang kaban na naging dahilan kaya sila nagpa-siya kalaunan na ibalik ito sa mga Israelita.

Nang matalo sa pakikipaglaban sa mga Filisteo sa pagta-tangkang gamitin ang kaban bilang simbolo ng suwerte,dalawa ang pinagpilian ng mga Israelita. Maaari nilangsubukang humiling sa ibang diyos na iligtas sila (na siyangginagawa ng maraming taong mapamahiin), o maaarisilang magsisi at higit na sumampalataya at magtiwala saDiyos na buhay, sa halip na sa simbolo ng Diyos na buhay.Habang binabasa mo ang I Samuel 7, pansinin kung anoang ipinayo ni Samuel na gawin ng mga tao at ano angnangyari nang sundin ng mga tao ang kanyang payo.



Ano ang Nakapagliligtas?

1. Basahin ang I Samuel 4:3 at ipaliwanag kung ano ang inisipng mga tao na makapagliligtas sa kanila.

2. Ano ang pinaniniwalaan ng mga tao ngayon na makapagli-ligtas sa kanila?

3. Ano ang ginawa ni Samuel sa I Samuel 7, at ano ang ipinaga-wa niya sa mga tao para maligtas sila mula sa kanilang mgakaaway?

4. Sa anong mga paraan natin magagamit ang mga bagay dingito upang madaig ang ating mga hamon at tukso ngayon?Magbigay ng halimbawa.

A

Pinapagbanal (t. 1)—Nilinisayon sa batas ni Moises

Tumaghoy sa Panginoon (t. 2)—Malungkot na idinulog saPanginoon ang nangyari sakanila

Iba (t. 3)—Mga diyos na hindikilala ng mga anak ni Israel

Nagsiigib ng tubig, at ibinu-hos sa harap ng Panginoon(t. 6)—Pagpuno ng sisidlanng tubig at pagbubuhos nitosa isang tiyak na paraan.

Naghukom, hinatulan (mgatalata 6, 15–17)—Pinamunuano pinamahalaan

I Samuel 7

Ang Pagsisisi ay Naghahatid ng Tagumpay

105

Ang tagumpay ng mga Israelita laban sa mga Filisteo aymababasa sa I Samuel 7. Nang manalo sila, tila mas han-dang gawin ng mga Israelita ang ipinagawa sa kanila niSamuel. Ngunit mahina pa rin ang kanilang pananampa-lataya. Ayaw sundin ng mga Israelita si Samuel. Humingisila ng isang hari! Itinakwil nila ang Panginoon bilangkanilang hari. Nakatala sa kabanata 8 ng I Samuel na ina-liw ng Panginoon si Samuel, at sinabi sa kanya na hindisiya ang itinakwil ng mga tao, kundi ang Panginoon.Kalaunan, hindi na sila naniwala na sa kaban ng tipannagmula ang kanilang proteksyon at naniwala sila na pag-kakaroon ng malakas na pinuno ang susi ng kanilangtagumpay.

May mga hari ang ibang mga karatig na bansa.Gayunman, sa pamamagitan ng propetang si Moises,sinabi ng Panginoon sa Israel na sila ay isang bayan “sakaniyang sariling pag-aari,” na nangangahulugang silaay hinirang at inihiwalay sa mundo upang maging kan-yang mga tao at upang iligtas ang iba pa niyang mgaanak. Karamihan sa batas ni Moises ay nagpaalala sa mgaIsraelita na sila ay kakaiba sa ibang mga bansa at nangakosa kanila ng mga dakilang pagpapala kung nanatili silangkakaiba at hindi naghangad ng pagtanggap at yaman ngmundo. Mangyari pa ang hangad ng mga Israelita namaging katulad ng mga nasa paligid nila ay hindi langproblema noong mga unang panahon. Ngayon may ilangmiyembro ng Simbahan na nais tularan ang pamumuhayng mga tao sa paligid nila na hindi nila kapareho ang mgapaniniwala at pamantayan. Kadalasan ay medyo nakakaa-kit ang mga paraan ng mundo.

I Samuel 8

“Bigyan Mo Kami ng Isang Hari”

Kung hindi matatag ang ating patotoo na ang Diyos aybuhay at binibigyan tayo ng mga utos para sa atingkabutihan, maaari nating piliing kumilos sa isang paraandahil “ginagawa ito ng lahat” at mawala ang mga pagpa-pala ng pagiging pinagtipanang mga tao ng Diyos. SaI Samuel 8 itinuturo sa atin na pagkaakit sa mga maka-mundong gawi ang tumukso sa mga Israelita at nalagaysa panganib ang kanilang pagiging isang bayang “pag-aaring sarili ng Diyos.”


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang I Samuel 8.

Ano ang Mangyayari?

Sinabi ng Panginoon kay Samuel na ipaliwanag sa mga taoang mangyayari kung magkakaroon sila ng hari. Gamit angI Samuel 8:10–18, isulat ang mangyayari sa bawat isa sa sumu-sunod na mga sitwasyon kung magkakaroon ng hari ang Israel.Para sa bawat isa, magbigay ng isang reperensya sa banal nakasulatan na sumusuporta sa sagot mo.

1. Nagpasiya ang hari na kailangan pa niyang dagdagan angkanyang mga alipin.

2. Nasaktan ng ibang hari ang hari at nagpasiya itong makidig-ma upang ipagtanggol ang kanyang dangal.

3. Nagbigay ng badyet ang hari para sa kanyang mga gastusinat nagpasiya na kailangan niya ng mas marami pang pera.

4. Hindi masaya ang mga tao sa hari at nalaman niya ang kani-lang mga hinaing.

Mga Pangganyak

1. Basahin ang I Samuel 8:1–9, 19–22 at ipaliwanag kung bakitgusto ng mga tao na magkaroon ng hari.

2. Ano ang mali sa hangarin nilang magkaroon ng hari?

Maghanda ng Outline para sa IsangMensahe o Pananalita

Kunwari hinilingan kang magsalita tungkol sa maaaring matu-tuhan ng mga Banal sa mga Huling Araw sa I Samuel 8. Ilistaang tatlong pangunahing ideyang isasama mo sa iyong panana-lita o mensahe.

C

B

A

Mahalay na kapakinabangan(t. 3)—Pera

Mga suhol (t. 3)—Tumanggapng pera o pabor bilang kaba-yaran sa paggawa ng isang

bagay na hindi legal o ditapat para sa isang tao

Pinakamabuti (t. 16)—Pinakamalakas, pinakamainam

106

“Bawa’t Kalul’wa’y Malaya”

Ano ang itinuturo sa iyo ng I Samuel 8 tungkol sa Panginoon,batid na tinulutan pa rin niyang magkaroon ng hari ang mgaIsraelita? (Maaaring makatulong ang Alma 29:4–5 sa sagot mo.)

Sa I Samuel 8 sinabi ng mgatao ng Israel na nais nilangmagkaroon ng hari, kahitpinayuhan sila ng propetangsi Samuel laban dito.Itinuturo sa atin ng kabana-ta 9 sa I Samuel kung gaanokamahal ng Panginoon angkanyang mga tao kapagnatanto natin na kahit hindisinunod ng mga tao ng

Israel ang payo ng Panginoon, tinulungan pa rin niya silasa pamamagitan ng pagbibigay-inspirasyon sa kanyangpropeta na pumili at magsanay ng isang hari para sa kani-la. Habang nagbabasa ka, hanapin kung ano ang matututu-han mo tungkol sa mga tawag mula sa Panginoon.


I Samuel 10

I Samuel 9–10—Pumili ng Hari ang Propeta parasa Israel

Katulad ng pamamaraang ginaga-mit natin sa Simbahan ngayon, siSaul ay tinawag ng isang mayawtoridad mula sa Panginoon(tingnan sa Mga Saligan ngPananampalataya 1:5), siya ay iti-nalaga ng isang may awtoridad,sinanay, at iniharap sa mga taopara sang-ayunan nila (tingnansa I Samuel 10:24).

Niwalang bahala (t. 2)—Pinabayaan

Pulutong (t. 5)—Kuta, himpi-lan ng hukbo

Kasakunaan at mga kapigha-tian (t. 19)—Mga pagsubok atproblema

Walaing bahala (t. 5)—Pabayaan

Nakipagpulong (t. 25)—Nakipag-usap

Magpauna (t. 27)—Mauna nasa paglalakbay

I Samuel 9–10

Si Saul ay Hinirang na Hari

D Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang I Samuel 9–10.

Sumulat ng Isang Balitang Iuulat

Kunwari’y isa kang tapat na Israelitang tagaulat ng mga balita nasinubaybayan ang lahat ng karanasan ni Saul sa I Samuel 9–10.Sumulat ng maikling artikulong naglalarawan kung bakit mabu-ting piliin si Saul na maging hari ng Israel. Gumamit ng mga repe-rensya sa banal na kasulatan para suportahan ang mga ideya mo.

Sumulat ng Isang Entry sa Journal

Batay sa natutuhan mo mula sa I Samuel 9–10, isulat kung anosa palagay mo ang nadama ni Saul matapos maranasang mata-wag bilang hari sa Israel. Pagtuunang mabuti ng pansin angI Samuel 9:21; 10:6, 9, 20–27.

Ipamuhay ang mga Salita ng mgaMakabagong Propeta at Apostol

Paano nauugnay ang sumusunod na pahayag ni PangulongHarold B. Lee sa nangyari sa I Samuel 10:26–27: “Hindi tunayna nagbalik-loob ang taong iyon hangga’t hindi niya nakikita samga pinuno ng simbahang ito ang kapangyarihan ng Diyos, athanggang sa mag-alab ito sa kanyang puso” (sa ConferenceReport, Abr. 1972, 118; o Ensign, Hulyo 1972, 103).

Ang kuwento ng pagtawag ni Samuel kay Saul at nangiharap niya ito sa mga tao bilangkanilang pinuno ay nakalahad saI Samuel 9–10. Ang kabanata 11ng I Samuel ay naglalaman ngkuwento ng matagumpay napamumuno ni Saul sa Israel labansa kanilang mga kaaway. Dahilnagtagumpay ang Israel, nagkaro-on ng tiwala ang mga tao sa kaka-yahan ni Saul na pamunuan sila.

I Samuel 11

Pinamunuan ni Saul ang Israel sa Digmaan

C

B

A

107

Matapos matalo ng mga Israelita ang kanilang mga kaawaysa I Samuel 11, maaaring natukso ang mga tao na sabihinkay Samuel, “Sabi na sa iyo, makabubuti sa amin ang mayhari.” Gayunman, nakatala sa I Samuel 12 ang sinabi niSamuel sa mga Israelita upang matiyak na nilabanan nilaang tuksong ito. Pinaalalahanan niya ang Israel na inilig-tas sila ng Panginoon mula sa kanilang mga kaaway—kahit sino pa ang taong namuno sa kanila. Kahit pinayagansila ng Panginoon na magkaroon ng hari, siya pa rin angtunay na hari ng Israel (tingnan sa I Samuel 12:12).Nangako si Samuel sa mga tao na kung maghimagsik silasa Panginoon, hindi niya sila tutulungan—gaano mankagaling ang kanilang hari sa lupa.

Halimbawa’y isa ka sa dalawampung miyembro ngSimbahan sa isang pulo at ang tanging naroong mga may-taglay ng priesthood ay mga deacon sa Aaronic Priesthood.Matatanggap mo ba na ang mga deacon na iyon angmangasiwa sa sacrament kaysa hayaang lumisan ang lahatng miyembro nang hindi nakikibahagi sa mahalagang orde-nansang iyon? Bakit hindi? Sa I Samuel 13 mababasanatin ang ganitong sitwasyon.


Pulutong (mga talata 3–4,23)—Kuta

Napipighati (t. 6)—Nag-aalala

Pamanhikan (t. 12)—Taimtimna panalangin at sakripisyo

Mga mananamsam (t. 17)—Mga lalaking inutusang sirain

ang mga pananim, tahanan,baka, at iba pa

Mga panundot (t. 21)—Mgasibat

Daanan (t. 23)—Daan palabasng kabundukan

I Samuel 13

Gumawa ng Kahangalan si Saul

I Samuel 12

Ang Panginoon Pa Rin ang Hari

I Samuel 13:8—“Ayon sa Takdang Panahon naItinakda ni Samuel”Sa I Samuel 10:8, sinabi ni Samuel kay Saul na magkita sila saGilgal, kung saan mag-aalay ng mga handog si Samuel para sakanya.


Kung Maaari Lang Niyang Ulitin Iyon

Kung minsan pinapangarap nating ibalik ang isang sitwasyonat ibahin ang ating pasiya. Muling isulat ang kuwento saI Samuel 13:1–16 sa paraan na nabigyang-kasiyahan ni Saul angPanginoon at si Samuel.

Kapag suwail tayo at hindi tayo nagsisi, hindi natin naka-kapiling ang Espiritu Santo. Kung wala ang Espiritu Santomas malamang na mali ang maging mga desisyon natin.Ang mga ginawa ni Saul sa I Samuel 14 ay halimbawa ngalituntuning ito.

Inilarawan sa kuwento sa I Samuel 14 kung paano inutusanni Saul na mag-ayuno ang hukbo ng Israel, sa pag-asangmabigyang-inspirasyon ang kanyang mga tao at matulunganng Diyos, para mapaghandaan ang pakikipaglaban nila samga Filisteo. Para maipatupad ang utos, sinabi ni Saul nasinumang lalaking kakain ay papatayin. Gayunman, hindiniya alam na wala roon ang sarili niyang anak na si Jonathannang ibigay niya ang utos. Kumain ng kaunting pulot siJonathan, at naghanda si Saul na patayin ang kanyang anak.Mabuti na lang, pinakiusapan ng mga tao si Saul at hindiniya isinakatuparan ang walang kabuluhang sumpang ito.

Sabi ni Elder Bruce R. McConkie, “Pagsunod ang unangbatas ng langit, ang batong panulok na pinaglalagakan nglahat ng kabutihan at pag-unlad” (Mormon Doctrine, ika-2edisyon [1966], 539). Habang binabasa mo ang I Samuel 15,isipin kung ano ang itinuturo nito tungkol sa alituntuninng pagsunod.

I Samuel 15

Ang Kahalagahan ng Pagsunod

I Samuel 14

Walang Kabuluhang Sumpa

A

108


I Samuel 15:2–3—Bakit Lubos na Lilipulin angmga Amalecita?Sa banal na kasulatan iilang beses lang iniutos ng Diyos na lipu-lin ang isang lahi. Ang mga Amalecita ay napakalupit sa mgaanak ni Israel nang lisanin nila ang Egipto (tingnan saDeuteronomio 25:17–19). Pinili nila ang mahihina, maysakit, atmatatandang nahihirapan sa bandang likod ng pila ng mganaglalakad at pinagpapatay ang mababagal na ito.


Maghambing

Ihambing ang ipinagawa ni Samuel kay Saul (tingnan sa I Samuel15:1–3) sa talagang ginawa ni Saul (tingnan sa I Samuel 15:4–9).

Mga Katwiran

1. Anong mga katwiran ang ibinigay ni Saul sa ginawa niya sahalip na sundin ang ipinagawa sa kanya?

2. Sulatan si Saul na ipinaliliwanag kung bakit hindi katanggap-tanggap ang mga katwiran niya sa pagsuway. Tiyakin namasasagot mo ang bawat katwiran niya.

B

A

Humadlang, bumakay (mgatalata 2, 5)—Nag-abang bagosumalakay

Manghinayang (t. 3)—Magligtas

Mga pinataba (t. 9)—Sumunod sa panganay naanak ng mga hayop

Hamak at walang kabuluhan(t. 9)—Walang halaga at maru-mi ayon sa batas ni Moises

Dumaluhong sa pananam-sam (t. 19)—Nagmadalingsamsamin ang lahat ngmabuting bagay

Masaya (t. 32)—Mapagpakumbaba

Ang Tunay na Dahilan

1. Sa huli sa I Samuel 15:24, ipinagtapat ni Saul kung bakit niyaginawa iyon. Tukuyin ang ilang dahilang ibinibigay ng mgatao ngayon sa kanilang mga pagsuway. Paano ito nagingkatulad ng pagtugon ni Saul?

2. Ano sa palagay mo ang magpapalakas sa atin na huwag mag-patukso na pangatwiranan ang ating mga ginagawa?

Dahil sa pagsuway ni Saul, sinabihan siya na may pipili-ing ibang hari para sa Israel (tingnan sa I Samuel13:13–14; 15:26–28). Kung pipili ka ng bagong hari, anoang hahanapin mo? Habang binabasa mo ang I Samuel 16,pansinin ang sinabi ng Panginoon kay Samuel tungkol sapagpili ng bagong hari.


I Samuel 16:14–15—“Isang Masamang Espirituna Mula sa Panginoon”Binago sa Pagsasalin ni Joseph Smith ang I Samuel 16:14–15upang ipahiwatig na ang masamang espiritu ay hindi nagmulasa Panginoon.


Scripture Mastery—I Samuel 16:7

Ano ang itinuturo sa atin sa I Samuel 16:7 tungkol sa pagtinginsa atin ng Panginoon at sa nararapat na pagtingin natin sa iba?

A

Bihasa (mga talata 16, 18)—Sanay

I Samuel 16

Pumili ng Bagong Hari angPanginoon

C

109

Ang Kapangyarihan ng Musika

1. Malaki ang impluwensya ng musika sa ating damdamin. Anoang nagawa ng musika ni David para kay Saul?

2. Dapat nating malaman na ang nagawa ng musika ni Davidpara kay Saul ay pansamantala lamang. Ano ang makapagpa-panatili ng ganoong damdamin kay Saul?

3. Paano ginagamit ng mga tao ngayon ang musika na katuladng ginawa ni Saul?

4. Bumanggit ng isang himno o awiting nagpapadama sa iyo ngimpluwensya ng Espiritu Santo.

Ang kuwento tungkol kina David at Goliath ay isa sa pina-kakilalang kuwento sa Biblia. Habang binabasa mo angkuwento sa I Samuel sa pagkakataong ito, hanapin kungano ang itinuring ni David na pinagmumulan ng kanyanglakas at tapang. Itanong din sa iyong sarili ang mga ito:Ano ang epekto ng mga nangyari sa kabanata 16 sa mganangyari sa kabanata 17? Bakit mahalaga na natalo niDavid si Goliath matapos siyang “pahiran ng langis”ng propeta ng Panginoon?

Makakatulong din sa iyo ang kabanata 17 ng I Samuel paramaisip mo ang mga sagot sa mga tanong na ito: Ano angmga “Goliath” sa buhay mo? Ano ang mga tipan mo saPanginoon na makapagbibigay sa iyo ng lakas na madaigang mga “Goliath” mo? Paano maiaangkop sa mga sitwas-yon mo sa buhay ang ginawa ni David para magpakita ngpananampalataya sa mga pangako ng Panginoon?


Nagsihanay sa pakikipagbaka(mga talata 2, 8, 21)—Ilugarang mga sundalo para sapakikibaka

Bayani (mga talata 4, 51)—Isang lalaking kinatawan ngbuong hukbo at kumalabansa kinatawan ng kabilanghukbo upang maipasiya kungsino ang panalo sa labanan

Anim na siko at isang dang-kal (t. 4)—Mga sukat ng habao taas

Baluti sa katawan (mga talata5, 38)—Sandatang yari samaliliit na pirasong metal napinagdugtung-dugtong

Siklo (mga talata 5, 7)—Isangsukat ng timbang

Epa (t. 17)—Mas malaki nangkaunti kaysa isang takal

Kumuha ng pinakakatuna-yan (t. 18)—Mag-ulat tungkolsa kanilang kalagayan.

Kinaroroonan ng mga karo (t.20)—Hanay ng mga sundalo

I Samuel 17

David at Goliath

B


Ano ang Sabi Nila?

1. Sumulat ng isang bagay na sinabi ng bawat isa sa sumusunodna mga tao sa I Samuel 17: Goliath, Isai, Eliab, David, at mgalalaki ng Israel.

2. Isulat kung ano sa palagay mo ang dalawang mahahalagangbagay na sinabi o ginawa ni David sa I Samuel 17, at ipaliwa-nag kung bakit.

Magdrowing ng Isang Larawan

Gamitin ang impormasyon sa I Samuel 17 sa pagdodrowing ngilang bahagi ng kuwento tungkol kina David at Goliath.

Gumawa ng Listahan

1. Ilista kung ano sa palagay mo ang tatlong pinakamalalakingtuksong kinakaharap ng mga kaedad mo sa Simbahan sainyong lugar.

2. Maglista ng limang ideya o sipi mula sa I Samuel 17 nagagamitin mo sa isang pananalitang pinamagatang “Pagdaigsa Ating Sariling mga Hamon sa Buhay.”

Matapos talunin si Goliath, naging bayani ng bayan siDavid. Inanyayahan siyang manirahan kay Saul, kung saantinulungan niya nang husto si Saul at naging matalik niyangkaibigan si Jonathan na anak ni Saul. Gayunman, nainggit siSaul sa kabantugan ni David, at ilang beses niya tinangkangpatayin at ipapatay si David sa mga kaaway nito.

Sa I Samuel 18–23 tinangkang patayin ni Saul si David atpatuloy na tumakas at nagtago si David mula kay Saul. Sakabila ng mga pangyayaring ito, kinaibigan pa rin ni Davidsi Jonathan. Sa ilang pagkakataon, pinrotektahan niJonathan si David sa panganib.

Sa mga kabanatang ito, makikita natin ang lumalakingagwat ng pagkakaiba ni David, na hinangad na maging

I Samuel 18–23

Hinangad ni Saul na Patayin si David

C

B

A

Kadustaan (t. 26)—Kahihiyan

Gayon ding paraan (t. 30)—Gaya ng dati

Tinikmang yumaon (t. 39)—Sinubukang gamitin

Natitikman (t. 39)—Nasusubukan

Supot pastor (t. 40)—Bag

Niwalan ng kabuluhan(t. 42)—Ininsulto siya dahilbata pa siya para labananniya

Mga tungkod (t. 43)—Mgapatpat

110

mabuti sa paningin ng Diyos, kay Saul, na dahil sa pagsu-way at pagtangging magsisi ay nawala sa kanya ang implu-wensya ng Diyos. Lalong naging masama at mamamatay-tao si Saul samantalang tinulungan ng Panginoon si Davidna makaligtas.

Sa katapusan ng mga kabanatang ito, maraming nagingalagad si David na umasam sa araw na siya ang maginghari sa Israel.

Ang ilang pangyayari kung saan tinangkang patayin niSaul si David ay nakatala sa I Samuel 18–23. Ikinuwento saatin sa I Samuel 24 na minsan ay nagkaroon ng pagkakata-on si David na patayin si Saul ngunit hindi niya ito gina-wa. Ang mga dahilan kaya hindi niya ito ginawa ay maka-pagtuturo sa atin ng mahalagang aral tungkol sa ating pag-galang at katapatan sa mga hinirang ng Panginoon.



Paano Ka Sasagot?

Iangkop ang dahilan ni David sa hindi pagpatay kay Saul saisang sitwasyon ngayon kung saan harapang pinipintasan ngmga kaibigan mo ang isang lider ng Simbahan. Isulat kungpaano mo ito sasagutin.

I Samuel 25–26

Mahalin ang Inyong mgaKaaway

A

Nagdamdam (t. 5)—Sinurotng budhi

Pinigilan ang kaniyang mgatao (t. 7)—Hindi pinalusobang kanyang mga tao

Puputulin ang aking binhi (t.21)—Papatayin ang aking mgaanak at kanilang mga anak

Katibayan (t. 22)—Lugar naligtas at tago

I Samuel 24

Paggalang sa Hinirang ngPanginoon

Ipinakita ni David na magiging mabait siya kay Saul, nanagtangkang patayin siya. Sa I Samuel 25 tinuruan siDavid na bigyan ng konsiderasyon ang iba tulad ng gina-wa niya kay Saul. Humingi ng ilang gamit si David at angkanyang mga bataan sa isang lalaking nagngangalangNabal; masama ang pakitungo sa kanila ni Nabal. Bilangtugon, naghandang lumusob si David at ang kanyang mgabataan. Narinig ni Abigail, asawa ni Nabal, ang nangyaya-ri at kumilos nang matalino upang pigilan si David sa pag-salakay at pagpatay sa kanyang asawa. Dahil dito natantoni David na mali ang ginagawa niyang paghihiganti. Dinaglaon, namatay si Nabal, at nalutas din ang problema.Pagkamatay ni Nabal pinakasalan ni David si Abigail atnaging isa sa kanyang mga asawa.

Nang ibigay ni Jesus ang Sermon sa Bundok, sinabi niya samga tao na “ibigin ninyo ang inyong mga kaaway” at “ida-langin ninyo ang sa inyo’y nagsisiusig” (Mateo 5:44).Mahigit isang libong taon bago ito, ginamit ni David angmga alituntuning ito sa pakikitungo niya kay Saul. Habangnagbabasa ka, pag-isipan ang sumusunod na pahayag niPangulong Howard W. Hunter at kung paano ito naaang-kop hindi lamang sa kabanatang ito kundi, ang mas maha-laga, sa ating buhay ngayon:

“Isipin ang magagawa ng payong itolamang [ibigin ninyo ang inyong mgakaaway] sa inyo at aking pamayanan,sa mga komunidad na tinitirhan ninyong iyong mga anak, sa mga bansangbumubuo sa ating malaking pamilya samundo. Nauunawaan ko na may mala-king hamon ang doktrinang ito, ngunit

tiyak na mas nakalulugod na hamon ito kaysa sa nakahihin-dik na mga gawaing nakakaharap natin sa digmaan at karuk-haan at pasakit na patuloy na kinakaharap ng mundo.

“Paano tayo nararapat kumilos kapag tayo ay nasaktan, hindinaunawaan, pinakitunguhan nang masama o hindi makata-rungan, o pinagkasalahan? Ano ang nararapat nating gawinkung tayo ay sinaktan ng mga mahal natin, o naunahan ngiba sa pag-asenso sa trabaho, o pinaratangan nang mali, ohindi makatarungang pinulaan ang ating mga motibo?

“Gaganti ba tayo? Magpapadala ba tayo ng mas malakingbatalyon? Babalikan ba natin ang mata sa mata at ngipinsa ngipin, o … matatanto ba natin na sa bandang huli aymaiiwan tayong mga bulag at bungi?” (sa ConferenceReport, Okt. 1992, 23; o Ensign, Nob. 1992, 18).


Dako ng mga karo (mga talata5, 7)—Protektadong lugar sagitna ng kampo

111


Maghambing

Basahin muna kung ano ang tinangkang gawin ni Saul kayDavid sa I Samuel 18:10–11; 19:9–12; 24:1–2, at saka repasuhinkung ano ang ginawa ni David kay Saul sa I Samuel 24; 26. Anoang sinasabi sa atin ng pahayag ni David sa I Samuel 26:23kung bakit niya ginawa ang ginawa niya sa I Samuel 26? Mag-isip ng isang paraan na maiaangkop mo ang halimbawa niDavid sa iyong buhay at simulan itong gawin ngayon.

Pagkatapos ng mga nangyari sa I Samuel 26 wala pa ringtiwala si David kay Saul. Sa I Samuel 27 tumakas si Davidat nanirahan sa piling ng mga Filisteo nang ilang panahon.Ikinuwento rin sa kabanata 27 kung paano niya sinikap sapanahong iyon na tuparin ang orihinal na mga utos ngPanginoon sa mga Israelita na paalisin sa lupain ang lahatng taong masasama at sumasamba sa mga diyus-diyusan.

Marahil ang pinakamalungkot na bahagi sa buhay ni Saulay nakatala sa I Samuel 28. Dahil walang matanggap na

I Samuel 28

Espirituwal na Kadiliman saBuhay ni Saul

I Samuel 27

Si David sa Piling ng mgaFilisteo

A

paghahayag si Saul mula sa Diyos kung paano niya dapatpamunuan ang Israel, nagtungo siya sa isang manggaga-way upang makita kung matutulungan siya ng mga espiri-tista, o ng mga taong nakikipag-ugnayan sa mga kaluluwang mga patay para humingi ng payo. Sa kabanata 28 sinabing manggagaway na siya ang nagbangon sa propetang siSamuel mula sa mga patay. Sinabi ni Pangulong JosephFielding Smith na dapat maging malinaw na hindi tumu-tugon ang patay na mga propeta sa tawag ng mga mangga-gaway at na ang buong pangyayari ay nasa ilalim ngimpluwensya ng diyablo, na tiyak na nasiyahan sa nangya-ri sa buhay ni Saul (tingnan sa Answers to GospelQuestions, 5 tomo [1957–66], 109).

Nakatala sa I Samuel 29–31 kung paano nagpasiya ang mgaFilisteo na muling lusubin ang mga Israelita. Sa pag-aala-lang baka kalabanin sila ni David, hiniling nilang lisaninniya ang kanilang lupain. Lumisan si David at ang kan-yang mga bataan. Paglisan nila, patuloy na nilipol ni Davidat ng kanyang mga bataan ang mga kaaway ng Israel nasumasamba sa mga diyus-diyusan. Nang makakuha ng mgapagkain, gamit, at mga baka si David, ipinadala niya angilang bahagi nito sa bawat lungsod sa Juda. Sa ganitongparaan nagsimulang makakuha ng suporta si David para sapanahon na patay na si Saul at siya na ang pinuno sa Israel.

Ang aklat ng I Samuel ay nagtatapos sa pagkamatay ngunang hari sa Israel. Nakita ni Saul na matatalo sila sapakikipaglaban sa mga Filisteo. Sa halip na mamatay sa mgakamay ng mga Filisteo, hiniling ni Saul sa tagadala ng kan-yang sandata na patayin siya, ngunit ayaw nito. Kaya dina-paan ni Saul ang kanyang sariling espada at nagpakamatay.

I Samuel 29–31

Tagumpay ni David atPagkamatay ni Saul

112

Ang Kuwento tungkol sa Ikalawang HariAng kuwento tungkol kay Saul ay matatagpuan sa I Samuelkasama ang kuwento tungkol sa unang hari sa Israel, at nasaII Samuel ang kuwento tungkol sa ikalawang haring si David.Hindi maaaring si Samuel ang sumulat ng aklat ng II Samueldahil namatay siya bago natapos ang I Samuel. Para sa karagda-gang impormasyon tungkol sa I–II Samuel, tingnan sa Gabay samga Banal na Kasulatan, “Samuel, Propeta sa Lumang Tipan.”

Mahahalagang Tao sa II SamuelIs-boseth—Anak ni Saul na umangkin sa kaharian pagkamatayng kanyang ama

Abner—Pinuno ng hukbo ni Saul na noong una ay sumuportakay Is-boseth ngunit kalaunan ay umanib kay David

Joab—Pinuno ng hukbo ni David na pumatay kay Abner

Mephiboseth—Pilay na anak ni Jonathan at iginalang at pinro-tektahan ni David

Bath-sheba—Babaeng naging dahilan ng pangangalunya ni David

Uria—Asawa ni Bath-sheba na ipinapatay ni David para mapa-kasalan niya si Bath-sheba

Nathan—Propeta noong panahon ni David

Amnon—Anak ni David na pinatay ng kanyang kapatid na siAbsalom

Absalom—Anak ni David na pumatay sa kanyang kapatid atnagtangkang kunin ang kaharian mula sa kanyang ama

Sa huling kabanata ng I Samuel, mababasa natin na sinu-bukang utusan ni Saul ang tagadala ng kanyang sandatana patayin siya. Nang umayaw ito, dinapaan ni Saul angsarili niyang espada at namatay. Sa II Samuel 1 maykuwento tungkol sa isang lalaki na nag-akalang makukuhaniya ang simpatiya ni David kapag inako niya ang pagpa-tay kay Saul. Dinala rin ng lalaking ito ang korona at pul-seras kay David na nagpahiwatig na si Saul ang hari.Nang malaman ni David na patay na sina Saul atJonathan, siya ay nagluksa. Ipinapatay din niya ang lala-king umako sa pagpatay kay Saul. Ang mga huling talatang II Samuel 1 ay mga kataga ng isang salmo, o awit, naisinulat ni David para sa okasyong iyon.

Pagkatapos ay inutusan ng Panginoon si David na magtu-ngo sa lupain ng Juda. Doon ay ginawa siyang hari ngmga tao sa Juda. Sa panahon ding iyon, tumulong angkapitan ng hukbo ni Saul na maging hari ang anak ni Saulna si Is-boseth sa iba pang dako ng Israel. Ipinaliwanag saII Samuel 2–3 ang ilang labanan sa pagitan ng mga bataanni David at ng mga bataan ni Is-boseth. Ipinauunawa sa

II Samuel 1–3

Pagkaraang Mamatay ni Saul

atin ng mga kabanatang ito na walang hangad si David namaghiganti sa kanyang mga kaaway.

Nakatala sa II Samuel 4 nakalaunan ang mga taongnaghahangad ng simpatiyani David ay pinatay si Is-boseth at dinala ang ulo nitokay David. Ipinapatay niDavid ang mga lalaking itodahil sa kanilang ginawa. Sakabila ng lahat ng tinang-kang gawin ni Saul sa kanya,

minahal at iginalang ni David si Saul at ang pamilya nito.Dahil patay na si Is-boseth, nilapitan ng iba pang mga pinu-no sa Israel si David at hinilingan siya na maging hari nila.

Pagkatapos ay ikinuwento sa kabanata 5 ng II Samuel kungpaano nabihag ni David ang lungsod ng Jerusalem—isanglungsod na halos tila imposibleng masakop noong mgapanahong iyon dahil nasa isang burol ito na naliligiran ngtatlong malalalim na lambak. Napakadaling ipagtanggolang Jerusalem dahil sa mga lambak na ito. Ang Jerusalemay isang lungsod na mahalagang makuha dahil naroon angBundok Moria kung saan nagtungo si Abraham para isa-kripisyo si Isaac. Ginawa ni David na kabiserang lungsodng Israel ang Jerusalem.

Matapos mabawi ng mgaIsraelita ang kaban ng tipanmula sa mga Filisteo, inilagaynila ang kaban sa isang ligtasna lugar at binantayan itoupang hindi na muling maku-ha. Sa II Samuel 6 ikinuwentokung paano itinatag ni Davidang Jerusalem bilang kabise-rang lungsod ng Israel at ipi-nasiyang ilagay roon ang

II Samuel 6

Nakarating ang Kaban ng Tipan sa Jerusalem

II Samuel 4–5

Naging Hari si David

Ang Ikalawang Aklat ni Samuel

113

kaban ng tipan bilang simbolo na nakapiling nila angPanginoon sa kanilang kabisera.

Ano ang madarama mo kung nakaisip at nagplano kanggumawa ng isang bagay para sa Panginoon at sa kanyangSimbahan na akala mo ay napakaespesyal at pagkataposay nalaman mo na iba ang nais niyang ipagawa sa iyo?Nakatala sa kabanata 7 ng II Samuel na ganitong-ganito angnangyari kay David. Habang nagbabasa ka, pansinin kungpaano tumugon si David sa sinabi sa kanya ng Panginoon.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanII Samuel 7

II Samuel 7:11—Anong Klaseng Bahay angIpinangakong Itayo ng Panginoon para kayDavid?Ang “bahay” na nais itayo ni David para sa Panginoon ay isangtemplo. Ang “bahay” na ipinangakong itayo ng Panginoon parakay David ay isang angkan—lalo na ang isang angkan ng mgapinuno. Bagama’t hindi pinayagan si David na magtayo ng tem-plo (tingnan sa aktibidad A sa ibaba), itinayo nga ng Panginoonang bahay na ipinangako niya kay David. Ang mga hari ngJuda ay mga inapo ni David, katulad ng Hari ng mga Hari—siJesucristo—na nakatutuwang malaman na nangakong tutulu-ngan ang lahat ng susunod sa kanya na magtamo ng “mgamansiyon” sa mundong darating (tingnan sa Juan 14:1–3).

Kapahingahan (mga 1, 11)—Kapayapaan

Mga tabing (t. 2)—Toldangnabibitbit, tabernakulo

Pipighatiin (t. 10)—Liligaligin

Na magmumula sa iyongtiyan (t. 12)—Na iyong tuwi-rang supling o inapo

Sasawayin (t. 14)—Didisiplinahin para mapag-mahal na iwasto

Pamalo (t. 14)—Isang baston,sanga, o patpat

Panghampas (t. 14)—Mahaplit ng baston o latigo

[Ito ba ang] paraan ng tao(t. 19)—Ganito ka bang maki-tungo sa tao

Itinatag (t. 24)—Itinalaga,tiniyak

II Samuel 7

Nais ni David na Magtayo ng Templo


Ideya mula sa Ibang Banal na Kasulatan

Basahin ang I Mga Cronica 22:7–8 at ipaliwanag kung bakitayaw ng Panginoon na magtayo si David ng permanentengtemplo.

Ano ang Nadama ni David?

1. Muling basahin ang pambungad sa II Samuel 7 at pag-isipankung ano ang madarama mo kung ikaw ang nasa sitwasyonni David. Pagkatapos ay basahin ang II Samuel 7:18–29 atsabihin kung ano ang nadama ni David sa sinabi ngPanginoon sa kanya.

2. Isulat sa iyong notbuk at markahan sa iyong mga banal nakasulatan ang mga bahagi ng mga talatang inaakala monglubos na nagpapahayag ng damdamin ni David.

3. Ipaliwanag kung bakit mo iniisip na gayon ang nadama niDavid.

Inilarawan sa II Samuel 8, 10 kung paano patuloy na sina-kop ni David ang lupaing ipinangako ng Diyos sa mgaIsraelita. Inutusan ng Panginoon ang mga Israelita nalupigin ang mga tao sa lupaing ipinangako sa kanila noonpang panahon ni Josue, ngunit si David ang siyang ganapna nagsakatuparan ng utos sa bandang huli. Kasabay nito,nakatala na pinamunuan niya nang pantay-pantay angsarili niyang mga tao. Ang kabanata 9 ng II Samuel aynaglalaman ng magandang halimbawa ng katarungan niDavid sa kuwento kung paano niya tinupad ang kanyangpangako kay Jonathan na anak ni Saul na pangalagaan angpamilya ni Saul.


Nagbigay-galang (t. 6)—Yumukod sa pagbibigay-galang

II Samuel 8–10

Pulitikal at Personal naTagumpay ni David

B

A

114


Ano sa Palagay Mo?

Bakit kaya ikinagulat ng ilang tao ang ginawa ni David saII Samuel 9 para sa isa sa mga inapo ni Saul?

Hanapin ang Talata

Hanapin ang talatang nagtuturo sa atin na tularan ang ginawani David sa II Samuel 9. Isulat ang talata sa iyong notbuk at ipa-liwanag kung bakit mo pinili ito. Isulat ang reperensya sa mard-yin ng II Samuel 9 sa iyong Biblia.

Kung minsan hindi natin nauunawaan ang kahalagahanng ilan sa “maliliit” na desisyon natin sa ating buhay.Nagbigay si Elder Gordon B. Hinckley ng halimbawa ngkahalagahan ng maliliit na desisyon nang ikuwento niyaang karanasan niya sa pagtatrabaho sa isang kumpanyang

II Samuel 11–12

Malalaking Kamalian ni David

B

A

Kaharian ni David

Hamath

Soba

Siria

Damasco

Dan

Dagat ngCinnereth

Jerusalem

Beer-seba

Chipre

Ang Malaking Dagat

Ammon

Moab

Edom

Buong lawak nghangganan ngKaharian

Nasakop na noon niDavid

Kaharian ni SaulSinai

Amalec

Filis

tia

Ilog Eufrates

Ilogng

Egipto

nagpapatakbo ng tren. Sabi niya may tumawag sa kanyamula sa New Jersey na dumating ang isang pampasaherongtren nang wala ang mga bagahe.

“Natuklasan namin na naihanda nang maa-yos ang tren sa Oakland, California, at naka-rating sa St. Louis. … Ngunit sa garahe saSt. Louis, hinugot nang tatlong pulgadalang ng isang pabayang tagapihit ng direk-syon ng riles ang isang piraso ng bakal.

“Ang piraso ng bakal na iyon ang pihitan,at ang tren na dapat sana ay nasa Newark,

New Jersey, ay nasa New Orleans, Louisiana, labintatlongdaang milya ang layo” (sa Conference Report, Okt. 1972,106; o Ensign, Ene. 1973, 91).

Nang una mong mabasa ang tungkol kay David, mukhasiyang ulirang hari sa Israel. Nakatala sa mga kabanata1–10 ng II Samuel ang malaking tagumpay niya bilangpinuno ng bansa. Habang binabasa mo ang II Samuel11–12, hanapin ang “mga pihitan” sa buhay ni David nanaglagay sa kanya sa isang “landas” na kaiba sa sinimulanniya noong kanyang kabataan.


II Samuel 12

II Samuel 12:1—“Sinugo ng Panginoon si Nathankay David”Kapag ang pagsisisi ay tunay at taos, ang makasalanan ay nag-tatapat sa Diyos, sa mga nasaktan niya, at sa kanyang lider ngpriesthood kapag mabigat ang kasalanan na tulad ng kay David(tingnan sa D at T 58:42–43). Gayunman, ang pag-uusap ninaDavid at Nathan ay nangyari matapos isilang ang anak ninaDavid at Bath-sheba. Samakatwid, ang pag-uusap ay mga siyamna buwan na pagkaraan ng unang pagkakasala ni David. Bukodpa rito, kinailangang isugo ng Panginoon si Nathan kay Davidsa halip na si David ang magtungo kay Nathan upang magta-pat. Ano ang matututuhan mo tungkol sa hinagpis at pagsisisini David kung kinailangang pumunta ni Nathan kay David,pagkaraan ng napahabang panahon, upang harapin siya tung-kol sa kanyang kasalanan?

Humihiga sa kaniyang sina-pupunan (t. 3)—Tumatabi sakanya sa higaan

Niwalang kabuluhan (mgatalata 9–10)—Binalewala

Magsipanungayaw (t. 14)—Magpahayag ng malakingkawalang-galang sa Panginoonat sa kanyang relihiyon

Ilalim (t. 31)—Pinagtrabahogamit ang

Pagpihit (t. 1)—Pagtatapos

Kinubkob (t. 1)—Sinalakay

Malinis sa kaniyang karumi-han (t. 4)—Malinis batay saseremonya na bahagi ng

batas ni Moises patungkol samga siklo ng pagreregla atpagdadalantao

Ibinilin (t. 19)—Iniutos

115

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–E) saiyong pag-aaral.

Mga Pihitan

Gawin sa iyong notbuk ang sumusunod na tsart, at punan angmga puwang ng impormasyong natutuhan mo mula saII Samuel 11 at gayundin ng sarili mong mga ideya. Maaaringmagkaroon ng mahigit sa isang bagay sa gitnang hanay.

Mga Pihitan Ngayon

Napansin mo siguro na bawat “pihitan” ay lalong nagpalapit kayDavid sa pagkakasala. Sumulat ng maikling liham na parangsumusulat ka sa isang kaedad mo at binabalaan siya tungkol sa“mga pihitan” na pinaniniwalaan mong makakaharap niya namaaaring humantong sa imoralidad. Maaaring maglaan ng ilangmungkahi ang buklet na Para sa Lakas ng mga Kabataan (34285893). Gamitin din ang kuwento tungkol kay David para maipaki-ta sa taong ito ang mga bunga ng gayong mga pagpapasiya.

Bigyang-Kahulugan ang Talinghaga

Ipaliwanag ang talinghaga ni Nathan sa II Samuel 12:1–4 ayonsa pagkaangkop nito kay David. Sabihin kung ano ang kinaka-tawan ng bawat partikular na bahagi ng talinghaga.

Damdamin ng Paghihinagpis

Matapos kausapin si Nathan, isinulat ni David ang Awit 51.Basahin ang Awit 51 at isulat kung ano sa palagay mo ang sasa-bihin ni David sa isang taong naniniwala na hindi dapat mag-alala magkasala ka man dahil maaari kang magsisi kahit kailan(tingnan din sa D at T 132:38–39).

Isang Malaking Pagbabago

Ihambing ang klase ng pagkatao ni David nang labanan niya siGoliath sa klase ng pagkatao niya sa II Samuel 11–12 nangmakagawa siya ng mabibigat na kasalanan. Sa palagay mo,bakit may gayong pagkakaiba? Paano nakakapagbago nanggayon kalaki ang mga tao?

E

D

C

B

Ang dapat sanang ginawa ni DavidAng ginawa ni DavidMga talata

1

2

3

4

6–8, 14–17

26–27

Mga Desisyong Nagpabago sa Buhay ni David

A

Ang kasalanan ay laging nakakaapekto sa mga nasa paligidnatin—lalo na sa ating pamilya. Kadalasan may epekto anghalimbawa ng mga magulang sa ugali ng kanilang mgaanak. Higit pa rito, kapag nagpakita ng masamang halim-bawa ang mga magulang, napakahirap iwasto ang masa-mang ugali ng kanilang mga anak. Habang binabasa moang II Samuel 13–14, pag-isipan kung paano nakatulad saginawa ni David ang ginawa ng kanyang mga anak. Isipindin kung ano ang gagawin mo kung ikaw ang nasa gayongmga sitwasyon.


II Samuel 14

’

II Samuel 13—Kinamuhian ni Amnon ang KanyangKapatid na Babae sa Halip na Mahalin ItoSabi ni Pangulong Ezra Taft Benson,

“Walang nagtatagal na kaligayahan sa imoralidad. …Kabaligtaran nito ang totoo. Maaaring may pansamantalangkasiyahan. … Ngunit kaagad pumapakla ang relasyon.Nadarama ang pagsisisi at pagkapahiya. … Nagsisimulangmamatay ang pag-ibig. Nagsisimulang magkaroon ng kapaitan,

Ang puso ng hari ay nahihi-lig kay Absalom (t. 1)—Minahal at inalala ni David siAbsalom.

Mayroon (t. 5)—Mga problema

Papatayin ang aking baga (t. 7)—Patayin ang akingapoy (Isang kataga na nanga-ngahulugang “iwan ako nawalang pag-asa”)

Labi (t. 7)—Mga anak

Ipinabalik (t. 13)—Dinala

Itinapon (mga talata 13–14)—Pinalayas

Kung kaya (t. 15)—Ito angdahilan

Magdidili (t. 17)—Tingnanang pagkakaiba sa pagitan ng[dalawang bagay]

Ipinagupit (t. 26)—Ipinaahit

Nagdamdam (t. 2)—Nagalit,laging nag-iisip

Kaululan (t. 12)—Kamalian

Hindi ako ipagkakait sa iyo(t. 13)—Papayag siyang mag-pakasal tayo

Huwag mong isapuso angbagay na ito (t. 20)—Huwagmong ipangalandakan

Nagpighati (t. 20)—Lubhangnalungkot

Mabigat na pasan (t. 25)—Pasanin

II Samuel 13–14

Ang mga Kasalanan ng mgaAnak ni David

116

pagseselos, galit, at maging pagkamuhi. Lahat ng ito ay mgalikas na resulta ng kasalanan at paglabag.

“Sa kabilang dako, kapag sinu-nod natin ang batas ng kalini-sang-puri at nanatiling malinisang ating moralidad, madaramanatin ang mga pagpapala ng iba-yong pag-ibig at kapayapaan,higit na tiwala at paggalang saating kabiyak, higit na katapatansa isa’t isa, at, samakatwid, isangmalalim at malaking kagalakanat kaligayahan” (“The Law ofChastity,” sa Brigham YoungUniversity 1987–88 Devotional andFireside Speeches [1988], 51).


Basahin at Sagutin

Basahin ang II Samuel 14:14 at sagutin ang tanong na ito: Anong“paraan” (mga plano) ang “nahanap” (nalikha) ng Diyos paratulungan ang mga taong “itinapon” (pinalayas mula sa kanyangharapan) para hindi sila mamalaging “itinapon” (pinalayas)mula sa kanya?

Ikinuwento sa mga huling talata ng II Samuel 14 kungpaano mapagmahal na tinanggap si Absalom ng kanyangamang si David sa Jerusalem. Ikinuwento sa kabanata 15ng II Samuel kung paano naglibot si Absalom para kuninang suporta ng mga tao na ibagsak si David bilang hari.Nang marinig ni David na nakuha ni Absalom ang simpa-tiya ng mga tao, itinuring niya ang mga nangyari bilangparusa ng Diyos sa mga bagay na nagawa niya. Nilisanniya ang Jerusalem nang may pagpapakumbaba, na umaa-sang kaaawaan siya ng Panginoon.

Ang kuwento ng pagtatangka ni Absalom na iluklok angsarili sa trono bilang bagong hari ay nasa II Samuel 16–17.Tinanggap niya ang ilan sa mga tagapayo at lingkod niDavid na umasang makakuha ng tulong sa pulitika.Hinikayat ng isa sa kanila si Absalom na sipingan ang mgababaeng kinakasama ng kanyang ama bilang simbolo nasiya na ngayon ang hari. Ito ay katuparan ng isa sa mgapropesiya ni Nathan (tingnan sa II Samuel 12:11–12).

Sa huli, nahikayat si Absalom na lumabas at kalabaninsi David at ang mga bataan nito. Ang kuwento kungpaano natagpuan at pinatay ni Joab si Absalom ay nasa

II Samuel 15–18

Hinangad ni Absalom na Maging Hari

A

II Samuel 18. Nanangis si David nang marinig niya angbalita. Marahil isa sa mga dahilan kaya nanangis si Daviday nang makita niya ang sarili niyang mga kasalanan sabuhay ng kanyang mga anak.

Nagsimula ang kabanata 19 ng II Samuel sa paglalahadtungkol sa patuloy na kalungkutan ni David sa pagkama-tay ni Absalom. Sinabi ni Joab kay Haring David na mara-ming taong nalilito sa pagtangis niya sa pagkamatay ngisang taong nagtangkang ibagsak siya bilang hari at kalaba-nin siya. Sinabi ni Joab na mukhang mahal ni David angkanyang mga kaaway at kinamumuhian ang kanyang mgakaibigan. Ikinuwento sa natitirang bahagi ng II Samuel 19kung paano sinunod ni David ang payo ni Joab at tinang-kang maging mabait kapwa sa mga kaibigan at dating mgakaaway. Halimbawa, si Absalom ang karaniwang sinusu-portahan ng lipi ni Juda.

Inanyayahan ni David ang Juda na suportahan siyang muliat sinabing pamamahalain niya sa kanyang hukbo ang isasa kanila. Gayunman, ikinagalit ito kapwa ni Joab at ngibang lipi ni Israel. Nakatala sa II Samuel 20 ang himagsi-kan ng ibang lipi sa Israel nang tangkain nilang iluklok satrono bilang hari ang ibang lalaki. Pinigil ng mga bataan niDavid, na pinamunuan ni Joab, ang himagsikan—matapospatayin ni Joab ang lalaking pinamahala ni David sa hukbo.

Nag-iwan ng impresyon sa atin ang mga kabanata 19–20ng II Samuel na samantalang kadalasan ay mabuti angmga hangarin ni David, nawala ang matalinong paghatolna taglay niya noong kabataan niya.

Maaaring hindi tama ang pagkakasalin ng kuwento saII Samuel 21 o nagpapakita ito na talagang nag-apostasiyanang husto si David. Hinding-hindi sasang-ayunan ngDiyos na mamatay ang mga apo ng isang tao dahil sa gina-wa ng kanilang lolo. Ang ideya na iniutos ng Diyos namaghain ng tao para wakasan ang taggutom ay malingdoktrina, gaya ng doktrina ng pagsamba sa diyus-diyusan.

II Samuel 21–23

Iba Pang Bagay Tungkol kay David

II Samuel 19–20

Patuloy na mga Problema ni David

117

Ang mga kabanata 22–23 ng II Samuel ay hindi namantalaga karugtong ng kasaysayan ni David ngunit inilagayito ng may-akda sa dulo ng II Samuel upang ibuod angilang bagay tungkol kay David at sa kanyang kaharian.Ang kabanata 22 ng II Samuel ay isang awit ni David.Ikinuwento sa kabanata 23 ang tungkol sa “malalakas nalalake” ni David, o ang mga kawal sa kanyang hukbo.

II Samuel 24

Iba pang mga Kamalian ni David

Buod ng AklatUnang Mga Hari ang ikatlong aklat sa grupo ng apat na aklatna nagkuwento ng kasaysayan ng Israel noong panahong pina-munuan sila ng mga hari. Ang aklat ay nagsimula kay Salomonna napili bilang haring kahalili ni David. Saklaw nito ang halosisang daan at dalawampung taon ng kasaysayan, na nagtatapossa kuwento tungkol kay Achab, isa sa pinakamasasamang harisa kasaysayan ng Israel. Hinarap ng ating Ama sa Langit siAchab sa pagsusugo ng isang tao na may mga katangiang higitpa sa kanyang atas, ang propetang si Elias. Kadalasang igina-lang bilang pinakadakilang propeta ng Israel, ipinakita ni Eliasang kapangyarihan ng Diyos laban sa diyus-diyusang si Baal samadulang paraan sa Bundok ng Carmelo. Bagama’t inilahad saI Mga Hari ang ilang kasaysayang pampulitika, ang aklat ayhigit na isang kasaysayan kung paano tinupad ng mga pinunosa pulitika ang mga tipan na ginawa ng Diyos sa Israel, lalo napatungkol sa pagsamba sa diyus-diyusan. Ang pangunahingtuon ay sa mga haring iyon na bantog na bantog sa pagtupad ohindi pagtupad sa tipan at sa mga propetang nangaral sa kanila.Matututo tayo ng mga aral kapwa mula sa mabubuti at masasa-mang halimbawa sa I Mga Hari.

Pagsamba kay BaalAng pagsamba sa diyus-diyusang si Baal ay maraming besesbinanggit sa I–II Mga Hari. Si Baal ang diyus-diyusan ng mara-mi sa mga karatig-pook ng Israel. Ang mga sumamba sa kanyaay naniwala na tinulungan niya silang payabungin ang kani-lang mga pananim at paramihin ang kanilang mga alaganghayop. Kabilang sa huwad na relihiyong ito, na binigyang-ins-pirasyon ni Satanas, ang kahalayan sa pagsamba at binansaganito ng mga propeta na “ang kahihiyan” (tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Baal”). Sa iba’t ibang panahon, maramingIsraelitang tumalikod sa Diyos at sinira ang kanilang sarili sapamamagitan ng relihiyong ito sa halip na sambahin ang tunayat buhay na Diyos.

Kabanata 24 ang huling kabanata ng II Samuel; nakatalaroon na determinado si David na bilangin ang mga tao saIsrael. Sabi sa talaan, nagalit sa kanya ang Panginoon nanggawin niya ito. Maliwanag na binilang ni David ang mga taoupang malaman kung gaano siya talaga katagumpay bilanghari. Gayunman, ang Panginoon ang nagbigay ng lakas kayDavid upang malupig ang mga kaaway ng Israel. Ang kasa-lanan ni David ay pag-angkin sa tagumpay ng Israel.

Sa huling bahagi ng II Samuel 24, bumili si David ng gii-kan sa isang lalaki. Sa giikang iyon nag-alay ng sakripisyosi David sa Panginoon para sa kanyang mga kasalanan.Ang giikang ito ang tradisyunal na lugar kung saan inia-lay ni Abraham si Isaac, at siyang lugar kung saan itinayoni Salomon na anak ni David ang templo. Ngayon ay isangmoske ng Muslim ang nakatayo sa lugar na ito at tinata-wag iyon na “Dome of the Rock.”

Time Line para sa I Mga Hari

1060 b.c. Naging hari si Saul

1013 b.c. Naging hari si David

990 b.c. Naging hari si Salomon

970 b.c. Itinayo ang templo sa Jerusalem

940 b.c. Nahati ang kaharian ng Israel

920 b.c. Naghari si Asa sa Juda

876 b.c. Si Achab ang hari ng Israel, nangaral si Elias

853 b.c. Nagbagong-kalagayan o iniakyat sa langit si Elias

1050

1000

950

900

850

Tala: Lahat ng petsa ay tinantiya.

Ang Unang Aklat ng Mga Hari

118

Nang tumanda na si David, maraming nag-isip kung sinoang hahalili sa kanya pagkamatay niya. Nakalahad sa kaba-nata 1 ng I Mga Hari na isa sa mga anak ni David, siAdonia (nakababatang kapatid ni Absalom), ang gustung-gustong maging susunod na hari. Sinuportahan siya niJoab, ang pinunong militar ni David, at ni Abiathar, angsaserdote. Ngunit nangako si David kay Salomon (anak niBath-sheba) na siya ang susunod na hari. Ipinaalala ngpropetang si Nathan, kasama si Bath-sheba, kay David angtungkol dito at hinikayat siyang ipahayag sa publiko na siSalomon ang susunod na hari ng Israel. Mahalagang una-wain na pinasakay ni David si Salomon sa kanyang asnobilang tanda sa mga tao na siya ang kahalili ni David.

Nang malaman ni Adonia na ipinahayag na si Salomon sapubliko, natakot siya na baka siya patayin ni Salomon.Gayunman, nangako si Salomon kay Adonia na hindi niyaito sasaktan. Sa I Mga Hari 2 muling tinangka ni Adoniana maging hari sa paghahangad na pakasalan ang isa samga asawa ni David pagkamatay ng huli. Dahil sa pagta-taksil na ito siya ay ipinapatay.

Ang kuwento ng pagkamatay ni David ay mababasa rin saI Mga Hari 2. Bago namatay si David, pinagbilinan niya siSalomon, kabilang na ang pagpaparusa kay Joab sa pagpa-tay sa mga inosenteng tao at kay Abiathar sa pagsuportakay Adonia bilang hari.


Maghanda ng Isang Pananalita

Halimbawa’y naatasan kang magsalita tungkol sa “Mga aralna matututuhan natin mula sa buhay ni Haring David.”Bumanggit ng apat na paksang isasama mo sa iyong pananalita.Pagkatapos ng bawat paksa, bumanggit ng isang kuwento sabuhay ni David (at kung saan ito matatagpuan sa mga banal nakasulatan) na gagamitin mo para ituro ang paksang iyon.

I Mga Hari 3

Ano ang Ibibigay Ko sa Iyo?

A

I Mga Hari 1–2

Ang Pagkamatay ni David

Kung maaari mong makuha sa Panginoon ang anumanggustuhin mo, ano ang hihilingin mo? Bakit? Nakatala sakabanata 3 ng I Mga Hari na nagkaroon ng ganitong pag-kakataon si Salomon. Tingnan kung paano maihahambingang kanyang hangarin sa hangarin mo.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanI Mga Hari 3


Bago, Habang, at Pagkatapos

Sa I Mga Hari 3, nagkaroon ng espesyal na karanasan saPanginoon si Salomon sa isang panaginip. Sagutin ang sumusu-nod na mga tanong tungkol sa karanasang ito:

Bago. Ano na ang nangyari upang ipakita kay Salomon kunggaano kahirap maging hari?

Habang. Sa palagay mo, bakit humingi si Salomon ng nakau-unawang puso sa halip na ibang bagay? Anong mga bagay nahindi hiniling ni Salomon ang tila nakasiya sa Panginoon?

Pagkatapos. Paano ipinakita ni Salomon na natanggap niya angespirituwal na kaloob na ito sa simula ng kanyang paghahari?

Paano Ako Magkakaroon ng Karunungan?

Basahin ang sumusunod na mga banal na kasulatan at ilistakung ano raw ang magagawa mo upang maragdagan ang iyongkarunungan at pang-unawa: Alma 37:35–37; Doktrina at mgaTipan 89:18–21; 136:32–33.

Sa I Mga Hari 4 ipinaliwanag nang maikli kung paanoinorganisa ni Salomon ang pamahalaan ng kanyang kahari-an sa labindalawang distrito. May ilang paliwanag din sakabanata 4 tungkol sa yaman at kaunlaran ni Salomon atng Israel sa panahong iyon. Naging bantog ang karunu-ngan at kaunlaran ni Solomon at ng Israel kaya naghangadng karunungan at payo ni Salomon ang mga pinuno ngmarami pang ibang bansa.

I Mga Hari 4

Inorganisa ni Salomon ang Kaharian

B

A

Mga palatuntunan (mga talata3, 14)—Mga batas

Iyong lingkod (t. 7)—Ako(patungkol sa sarili)

Ang pagmamahal ay nagni-ningas (t. 26)—Matindi angpagmamahal

119

Dahil bihasa sa digmaan, hindi pinayagan ng Panginoon siDavid na magtayo ng templo. Gayunman, pinangakuan ngPanginoon si David na maghahari ang kanyang anak sakapayapaan at magtatayo ng templo (tingnan sa I MgaCronica 22:8–10). Inilahad sa mga kabanata 5–7 ng I MgaHari ang pagtatayo ng templong iyon, na nakilalang tem-plo ni Salomon.

Sa I Mga Hari 5 inilahad sa atin ang kasunduan ninaSalomon at Hiram, hari ng Tiro. Kumuha ng puno ng sedrosi Salomon mula sa Lebanon (bahagi ng lupaing pinamunu-an ni Hiram) kapalit ng trigo at langis mula sa Israel.Bukod dito, mababasa natin na nagpatupad si Salomon ng“buwis sa trabaho” kaya kinailangan ng mga tao sa Israelna gumugol ng ilang panahon sa Lebanon sa paghahandang puno ng sedro na dadalhin sa Jerusalem para sa templo.

Sa I Mga Hari 6 inilarawan ang ilan sa mga kagamitan ngtemplo at mga materyales na bumuo rito. Nakatala rin sakabanatang ito ang pangako ng Panginoon kay Salomon nakung ipamumuhay ng mga tao ang mga batas na nauug-nay sa templo, mananahan ang Panginoon sa kanyangbahay sa piling nila.

Binanggit sa kabanata 7 ng I Mga Hari na nagtayo rinng bahay si Salomon para sa kanyang sarili na inabot nglabintatlong taon para matapos, habang inabot lang ngpitong taon ang templo. Muli ring binigyang-diin sa kaba-nata 7 ang ideya na napakahusay ng pagkagawa ng templo.Iyan din ang nangyayari ngayon. Mababanaag sa paraanng pagtatayo natin ng bahay ng Diyos kung paano natinsinasamba ang Panginoon.

I Mga Hari 5–7

Nagtayo ng Templo si Salomon

Sabi ni Pangulong Joseph Fielding Smith, “Kapag naglalaantayo ng bahay sa Panginoon, ang talagang ginagawa natin ayinilalaan natin ang ating sarili sa paglilingkod sa Panginoon,na may pakikipagtipan na gagamitin natin ang bahay saparaang nilayon Niya na gamitin ito” (“Hyrum SmithHonored By Pres. Smith,” Church News, 12 Peb. 1972, 4).

Sa ating panahon, bawat templong itinatayo ng Simbahanay inilalaan sa panalangin ng isang miyembro ng UnangPanguluhan. Inihanda ni Propetang Joseph Smith sa pama-magitan ng inspirasyon ang unang panalangin ng paglala-an sa ating dispensasyon at binasa ang panalangin sa pag-lalaan ng Kirtland Temple. Ang panalangin ay nakatala sabahagi 109 ng Doktrina at mga Tipan. Mula noon, sinunodna ng mga Pangulo ng Simbahan ang huwarang ipinakitani Propetang Joseph.

Ang paglalaan ng templong itinayo sa pamamahala niSalomon ay matatagpuan sa I Mga Hari 8. Habang nagba-basa ka, maghanap ng mga pahayag na nagtuturo sa atintungkol sa kahalagahan ng mga templo.


Sanggunian (mga talata 6, 8)—Looban, pinakabanal nadako ng templo ni Salomon

Mga pingga (mga talata 7–8)—Mga posteng ginamit upangdalhin ang kaban (tingnan angpaglalarawan sa p. 52)

I Mga Hari 8

Ang Templo ay Inilaan

120

I Mga Hari 8:12—“Ang Panginoo’y Nagsabi naSiya’y Tatahan sa Salimuot na Kadiliman”Ang salin ng mga salitang Hebreo na “salimuot na kadiliman”ay mga katagang kumakatawan sa nalambungang kaluwalhati-an ng Diyos (tingnan sa R. Laird Harris, ed. Theological Wordbookof the Old Testament, 2 tomo [1980], 2:698 [1701b]). Sa madalingsalita, nangako ang Diyos na mananahan siya nang malapit sakanyang mga tao ngunit matatago sa kanilang paningin.

I Mga Hari 8:22–54—Ang mga Pagpapala ngTemploAng panalanging inialay ni Salomon sa paglalaan ng templo aymatatagpuan sa I Mga Hari 8:22–54. Nanalangin si Salomon namaging pagpapala ang templo sa mga tao sa ilang natatangingparaan. Marami sa mga paraang ito ang angkop pa rin sa mgatemplo natin ngayon. Sabi ni Pangulong Ezra Taft Benson,“Ipinapangako ko sa inyo na, sa mas madalas na pagpuntaninyo sa mga templo ng ating Diyos, tatanggap kayo ng iba-yong pansariling paghahayag na magpapala sa inyong buhayhabang pinagpapala ninyo ang mga yumao na” (sa ConferenceReport, Abr. 1987, 108; o Ensign, Mayo 1987, 85).

Sabi ni Pangulong Howard W. Hunter,

“Inaanyayahan ko ang mga Banal sa mga Huling Araw na itu-ring ang templo ng Panginoon na dakilang simbolo ng inyongpagiging miyembro. …

“Lahat ng pagsisikap nating ipahayag ang ebanghelyo, pasak-dalin ang mga Banal, at tubusin ang mga patay ay humahan-tong sa banal na templo. Ito ay dahil ang mga ordenansa satemplo ay talagang napakahalaga; hindi tayo makababalik sakinaroroonan ng Diyos kung wala sila” (sa Conference Report,Okt. 1994, 8, 118; o Ensign, Nob. 1994, 8, 88).


Sumulat ng Salaysay ng Isang Saksi

Halimbawa’y napili kang sumulat ng salaysay ng isang saksi sapaglalaan ng templo para sa inyong lokal na pahayagan. Dahilsa limitadong espasyo, kailangan ay hindi hihigit sa limampungsalita ang iyong artikulo. Isulat ang artikulo sa iyong notbuk.

Mga Pagpapala ng Templo

Maglista ng kahit apat na pagpapala lang na ipinagdasal niSalomon na dumating sa mga tao dahil sa templo (tingnan saI Mga Hari 8:22–54).

Opsyonal na Aktibidad—Impluwensya ngTemplo

Isulat ang pinakamagandang karanasan mo na may kinalaman satemplo. Isiping kunan ng larawan ang templong pinakamalapitsa iyo at isabit ito kung saan madalas mong makikita ang templo.

C

B

A

Pamanhik (mga talata 28, 30,33, 45, 47, 49, 52, 59)—Mapakumbabang dalangin

Pinighati (t. 35)—Inaba

Alalayan (mga talata 45, 49,59)—Tulungan

Kalikuan (t. 47)—Kamalian

Ihilig (t. 58)—Ibaling, iharap,himukin

Sabi ni Pangulong Heber J. Grant, “Iisang landas lang angpatungo sa kaligtasan para sa mga Banal sa mga HulingAraw, at iyon ay ang landas ng tungkulin. Ikaw at ako ayhindi maliligtas sa patotoo, sa kagila-gilalas na mga pagpa-pakita, sa pagkaalam na ang Ebanghelyo ni Jesucristo aytotoo, … kundi sa pagsunod sa mga utos ng Diyos, sapamumuhay bilang isang Banal sa mga Huling Araw”(“The President Speaks: Excerpts from the Utterances ofHeber J. Grant,” Improvement Era, Nob. 1936, 659).

Si Salomon at ang mga Israelita ay nagkaroon ng maga-gandang espirituwal na karanasan sa paglalaan ng templo,ngunit hindi ginagarantiyahan ng mga espirituwal nakaranasan ang kaligtasan (tingnan sa D at T 3:4). Nakatalasa kabanata 9 ng I Mga Hari na sinabi ng Panginoon kaySalomon kung ano ang ipinagagawa ng Panginoon paramakapiling siya ng kanyang mga tao. Hanapin ang mgabagay na ito na kailangang gawin habang nagbabasa ka.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanI Mga Hari 9:1–9


Tukuyin ang mga Utos at Kahihinatnan

Gumawa ng tsart na gaya ngmakikita rito at punan ito ngsinabi ng Panginoon kaySolomon sa I Mga Hari 9:1–9.

Sa gayonKung

A

Kawikaan at kakutyaan (t. 7)—Pag-uusapan at pagtatawa-nan ng mga tao

Susutsot (t. 8)—Magsasalitanang walang galang o mang-iinsulto

I Mga Hari 9

Nagpakita ang Panginoon kay Salomon

121

Kung may dumalaw sa iyo na taga-ibang bansa at pinanoodang pang-araw-araw mong mga aktibidad, magkakaroon omawawalan ba sila ng interes sa iyong Diyos at relihiyon?Sa I Mga Hari 10 matututuhan natin ang tungkol sa isangespesyal na bisita (ang reina ng Seba) na dumalaw kaySalomon dahil hindi niya pinaniwalaan ang lahat ng daki-lang bagay na narinig niya tungkol dito. Matapos dalawinsi Salomon, hangang-hanga si Seba, lalo na sa karununganat yaman nito. Ang natitirang bahagi ng kabanata 10 aynaglalarawan ng mga bagay na maaaring nakita at napan-sin ni Seba kaya naging kahanga-hangang hari si Salomon.

Kung may matututuhan tayo sa mga kuwento tungkol saunang dalawang hari ng Israel, iyon ay ito: gaano ka mankabuti o kapalad sa simula, dapat kang magtiis hanggangwakas. Ang katotohanang ito ang dahilan kaya naging maskataka-taka ang kasaysayan ni Salomon. Bakit hindi siyatapat na nagtiis hanggang wakas? Habang binabasa moang I Mga Hari 11, pansinin ang nangyari dahil sa hindinaging tapat si Salomon sa Panginoon.


Taga ibang lupa (mga talata1, 8)—Banyaga

Nasabid (t. 2)—Napalapit

Babae (t. 3)—Mga babaengkasal sa isang lalaki ngunitmas mababa ang katayuankaysa isang “asawa,” karani-wan ay gumaganap ng mga

tungkulin ng isang kasamba-hay

Aagawin (mga talata11–13)—Sisirain

Gayon man (mga talata 13,22, 34)—Subalit

Sira (t. 27)—Mga puwang sapader na hindi pa yari

I Mga Hari 11

Tinalikuran ni Salomon ang Panginoon

I Mga Hari 10

Dumalaw ang Reina ng Seba


Pag-aasawa sa labas ng Tipan

1. Sa I Mga Hari 3:1 mababasa natin na nag-asawa si Salomon ngisang babaeng hindi Israelita. Anak ito ng faraon ng Egipto.Tila matalinong gawin na pakasalan ang anak ni Faraon dahilhindi karaniwang sinasalakay ng isang hari ang isa pangharing kasal sa kanyang anak. Pag-aasawa ang pinaka-karani-wang paraan ng pakikipagkasundo sa mga panahong iyon. SaDeuteronomio 7:1–4 nagpayo ang Panginoon tungkol sa pag-aasawa sa labas ng tipan. Paano naaangkop ang payo saDeuteronomio kay Salomon sa I Mga Hari 11:1–8?

2. Magbigay ng halimbawa kung paano naaangkop ang alitun-tuning ito ngayon sa mga kaedad mo.

Ano ang mga Bunga?

Bumanggit ng kahit dalawang bagay lang na nangyari nangilayo ni Salomon ang kanyang puso sa Panginoon (tingnan saI Mga Hari 11:11–40).

Sa I Mga Hari 11 mababasanatin na sinabi ng prope-tang si Ahias sa isang lala-king nagngangalangJeroboam, mula sa lipi niEphraim na tumulong kaySalomon, na maghahari siJeroboam sa sampung lipi niIsrael. Batid ni Salomon angpaghihimagsik ni Jeroboam

at tinangka niyang patayin ito, ngunit tumakas si Jeroboam.

Pagkamatay ni Salomon, ang anak niyang si Roboam angnaging hari. Nang mamatay si Salomon, marami sa Israelang hindi masaya sa maraming buwis na ipinataw sa kani-la nito. Naghintay silang masuportahan si Roboam hang-gang sa sabihin nito sa kanila kung ano ang gagawin niyatungkol sa mga buwis. Sa panahong ito nangyari ang mgakaganapan sa I Mga Hari 12.

Sa I Mga Hari 12 humingi ng payo si Roboam mula saiba’t ibang grupo ng mga tao kung ano ang dapat niyanggawin. Sino ang iba’t ibang tao sa buhay mo na pumapat-nubay sa iyo? Kaninong payo ang pinakikinggan mo, atbakit? Habang nagbabasa ka, sikaping wariin na ikaw siRoboam. Kaninong payo ang pipiliin mo at bakit? Kaninotayo makahihingi ng patnubay at inspirasyon sa pang-araw-araw nating buhay?

I Mga Hari 12

Nahating Kaharian

B

A

122



Ano ang Dapat Niyang Gawin?

1. Gumawa ng tsart na gaya ng makikita rito at punan ito paramaikuwento ang nasa I Mga Hari 12:1–20.

2. Sa palagay mo, bakitipinasiya ni Roboam nasundin ang payo ngmga binata?

3. Anong grupo ng mgatao ang nagsisikapimpluwensyahan angiyong mga desisyon?Paano mo pipiliin kungaling payo ang susun-din mo? Bakit mahala-ga ang panalangin sapagdedesisyon? (ting-nan sa D at T 30:1–2).

Ano ang Gagawin Mo?

1. Sa kuwento sa I Mga Hari 12:25–33, ano ang ipinag-alala niJeroboam?

2. Kung nakatira ka sa Israel noong panahong iyon, ano kayaang tamang gawin, at bakit?

Sa I Mga Hari 13–14 sinabi sa atin kung paano inakaykapwa ni Jeroboam at Roboam ang kanilang mga tao namagkasala. Ang mahalagang pansinin, ang mga kabanata13–14 ay kapwa naglalaman ng salaysay ng mga karanasanni Jeroboam na nakatulong sanang makilala niya angkapangyarihan ng Diyos. Magkagayunman, mababasanatin na si Jeroboam “ay hindi tumalikod sa kaniyangmasamang lakad” (I Mga Hari 13:33).

I Mga Hari 13–14

Dobleng Problema

B

Ang problema(tingnan sa mgatalata 1–5)

Payo ng “matatan-da” (tingnan samga talata 6–7)

Payo ng “mgabinata” (tingnan samga talata 9–11)

Ang ginawa niRoboam (tingnansa I Mga Hari mgatalata 8, 12–15)

A

Atang (mga talata 4, 9–11, 14)—Pasanin

Tinalikdan (t. 8)—Tinanggihan

Inakala (t. 33)—Gawa-gawa

May kuwento rin sa kabanata 13 ng I Mga Hari tungkolsa isang propetang magpapaunawa sa atin ng kahalagahanng pagsunod.

Sa I Mga Hari 14 matututuhan natin na, gaya ni Jeroboam,tinulutan din ni Roboam ang pagsamba sa mga diyus-diyusan sa lupain. Nawala ang nangangalagang kamay ngPanginoon dahil sa kanyang pagsuway, kaya hindi napigilni Roboam ang hari ng Egipto sa pagbihag at pagkuha ngmahahalagang bagay mula sa templo sa Jerusalem.

Inilahad sa mga kabanata 15–16 ng I Mga Hari ang tung-kol sa mga hari sa Israel at Juda pagkaraan nina Jeroboamat Roboam. Isa lang ang binanggit na hindi masama—siAsa, hari ng Juda. Sa kanyang panahon, sinira niya angmga diyus-diyusan sa lupain, pati na ang diyus-diyusanng sarili niyang ina. Gayunman, kahit si Asa ay hindi mai-waksi ang “matataas na dako.”

Sa I Mga Hari 15 mababasa rin natin ang katuparan ngisang propesiya tungkol kay Jeroboam: lahat ng kanyanginapo ay nalipol at nagwakas ang kanyang lahi.

Sa katapusan ng I Mga Hari 16 ipinakilala sa atin angisang hari sa Israel na nagngangalang Achab. Hindilamang tinulutan ni Achab ang pagsamba sa diyus-diyusan, kundi nag-asawa pa siya ng isang babaeng hindiIsraelita na nagngangalang Jezabel na sumasamba sa mgadiyus-diyusan. Sinimulang sambahin ng hari ng Israelsi Baal, isa sa pinaka-nakasusuklam sa lahat ng diyus-diyusan sa paningin ng Diyos.

Kapag ayaw makinig ngmga tao sa mensahe ng mgalingkod ng Panginoon,kung minsan ay gagamitang Panginoon ng isangbagay na mas matindi paramaganyak silang magsisi.Sa katapusan ng I MgaHari 16, nalaman natin na

I Mga Hari 17

Ang Propetang si Elias

I Mga Hari 15–16

Mga Bagong Hari, mga Dating Problema

123

ang Israel ay naging mas masama, pinamunuan ng isangmasamang hari, at hindi nakinig sa mga lingkod ng Diyosna sinabihan silang magsisi. Sa I Mga Hari 17 malalamannatin ang tungkol sa isang propetang nagngangalang Eliasna isinugo ng Diyos na may kapangyarihang magsara sakalangitan at maghatid ng tagtuyot sa Israel (para mala-man ang iba pa tungkol sa propetang si Elias, tingnan saGabay sa mga Banal na Kasulatan, “Elias; Elijah”).

Sumulat ng aklat si Pangulong Spencer W. Kimball na pina-magatang Faith Precedes the Miracle (1972). Ang I MgaHari 17 ay nagbigay ng ilang magagandang halimbawa ngalituntuning iyan. Kahit paano ay kapwa sumampalataya siElias at ang isang balo bago sila dumanas ng isang himala.Hanapin ang mga himalang iyon habang nagbabasa ka.



Mga Pagpapamalas ng Pananampalataya

Ang himala ng pagbuhay sa isang batang lalaki mula sa mgapatay sa I Mga Hari 17:17–23 ay isa sa pinaka-pambihira at kaha-nga-hangang himala sa mga banal na kasulatan. Ang gayongklaseng mga pangyayari ay nagaganap lamang kapag malakiang pananampalataya ng lahat ng naroon at ang pangyayari aynaaayon sa kalooban ng Panginoon. Ipinamamalas natin angating pananampalataya kapag sinusunod natin ang sinasabi ngPanginoon at ng kanyang mga lingkod dahil naniniwala tayo sasinasabi nila sa atin—kahit hindi natin lubos na nakikita o nau-unawaan kung bakit natin ito dapat gawin o kung paano magi-ging para sa kabutihan natin ang ilang gawain. Ang alituntuningito ay ipinahayag na maigi ni Nephi sa 1 Nephi 3:7.

1. Isulat kung paano nagpakita ng pananampalataya si Elias saPanginoon.

2. Isulat kung paano nagpakita ng pananampalataya ang balo saPanginoon.

3. Ilista ang mga paraan na pinangalagaan o pinagpala ngPanginoon si Elias at ang mga paraan na pinangalagaan opinagpala niya ang balo.

Gamitin ang mga Alituntunin

Isipin ang sumusunod na makabagong sitwasyon: Ang pamilyaJones ay hindi mga miyembro ng Simbahan. Sila ay dukhang-dukha at madalas mahirapang maglaan ng pangunahin nilangmga pangangailangan. Nang ituro sa kanila ang ebanghelyo,nadama nila ang Espiritu at ninais na malaman ang iba pa at

B

A

Kundi ayon sa aking salita(t. 1)—Maliban kung sabihin ko

Laman (t. 6)—Karne

Makukulangan (mga talata14, 16)—Mauubusan

Mababawasan (mga talata14, 16)—Mauubusan

sumapi sa Simbahan. Pagkatapos ay itinuro sa kanila ng mgamisyonero ang tungkol sa ikapu, at nanghina ang loob niladahil naisip nila na hindi nila kayang bayaran ito.

1. Anong mga alituntunin ng ebanghelyo ang ituturo ninyo sapamilyang ito?

2. Isipin ang isang pagkakataon na kinailangan mo o ng isangtaong kilala mo na umasa sa pananampalataya upang sundinang isang utos, at isulat ang tungkol dito.

Tila hindi lumambot ang puso ni Haring Achab o ng mgaIsraelita sa tatlong taong tagtuyot. Sa I Mga Hari 18mababasa natin ang isang matinding pangyayari kungsaan makapangyarihang ipinakita ng Panginoon, sa pama-magitan ni Elias, na siya ay isang buhay na Diyos, kumpa-ra sa walang kapangyarihang diyus-diyusang si Baal nasinamba ng karamihan.

Lalo pang mahalaga sa kuwentong ito ang ideya na dapatay diyos ng pagkamabunga si Baal, na ibig sabihin ay siyaang diyos na nagpapalago sa mga pananim sa pagbibigayng ulan, araw, matabang lupa, at kung anu-ano pa. Dapatay nakapagpadala na ng ulan si Baal sa mga tao, ngunithindi niya nagawa dahil siya ay diyus-diyusan at walangkapangyarihan (tingnan sa D at T 29:28–29). Kaya walangulan sa loob ng tatlong taon—tulad ng sinabi ni Elias. Angpangyayari sa kabanatang ito na nagkita si Elias at angmga saserdote ni Baal sa Bundok ng Carmelo ay talagangnagpakita na ang Panginoon—hindi si Baal—ang maykapangyarihan sa mga elemento.

I Mga Hari 18

Si Elias Laban sa 450 Saserdote ni Baal

124



Ano ang Mali sa Tanong na Ito?

1. Ano ang matututuhan natin tungkol kay Achab mula satanong niya kay Elias sa I Mga Hari 18:17?

2. Magbigay ng halimbawa kung paano sa palagay mo taglayng ilang tao ngayon ang pag-uugaling ipinakita ni Achab.

“Hanggang Kaylan KayoMangagaalinlangan sa Dalawang isipan?”

1. Ano ang labis mong hinangaan sa kuwentong ito na matatag-puan sa I Mga Hari 18:19–46?

2. Tulad ng ginawa ni Elias, hiniling sa atin ng mga makaba-gong propeta na pumili sa pagitan ng mga pamamaraan ngPanginoon at ng mga pamamaraan ng mundo na walangkapangyarihang magligtas. Magbigay ng tatlong halimbawang mga pagkakataon na hiniling sa atin ng mga makabagongpropeta na pumili sa pagitan ng mga pamamaraan ng mundoat ng mga pamamaraan ng Panginoon.

Kumbinsido Ka Ba?

Pansinin ang reaksyon ng mga tao sa I Mga Hari 18:39. Sumulattungkol sa bagay na labis na nakakukumbinsi sa iyo na “AngPanginoon ay siyang Dios.”

Mukhang makukumbinsi ng mga pangyayaring nakatala saI Mga Hari ang sinumang nakasaksi o nakarinig tungkol samga ito na ang Diyos ni Elias ang tunay na Diyos.

I Mga Hari 19

Marami Pang Natutuhan si EliasTungkol sa Espiritu Santo

C

Ang Pamamaraan ng Panginoon

“Hanggang kaylan kayo mangag-aalinlangan sa dalawang

isipan?” (I Mga Hari 18: 21).

Ang Pamamaraan

ng Mundo

B

A

Asera (t. 19)—Mga lugarkung saan sinasamba angmga diyus-diyusan sa maha-halay na paraan

Baka (mga talata 23, 25–26)—Kapon na baka

Binigkisan ang kaniyangmga balakang (t. 46)—Isinuksok ang damit sa kan-yang sinturon para makatak-bo nang mas mabilis

Gayunman, hindi lahat ay nakumbinsi, dahil ang tunay napagbabalik-loob ay nangyayari lamang sa pamamagitan ngEspiritu Santo—hindi sa pamamagitan ng mga dakilanghimala. Malamang ay naroon ang Espiritu sa mga nangyarisa I Mga Hari 18, ngunit yaon lamang mga nakinig dito angnagbago ang puso. Ang pagbabago ng puso ay hindi nangya-yari dahil sa apoy na nagmula sa langit kundi dahil sa tahi-mik na pag-aalab ng puso. Hanapin kung paano ipinaalala ngPanginoon kay Elias ang alituntuning ito sa I Mga Hari 19.

Habang nagbabasa ka maaari mo ring isipin kung ano angpakiramdam mo kapag nakagawa ka ng tama ngunit nag-dusa ka sa kung anong paraan pagkatapos dahil sa iyongdesisyon. Kung nadama mo na parang hindi makatarunganang iyong pagdurusa, makakaugnay ka kay Elias sa I MgaHari 19. Pansinin sa I Mga Hari 19 ang itinuro ngPanginoon kay Elias at kung paano siya tinuruan ngPanginoon nang panghinaan siya ng loob. Siguro maaaringmakatulong sa iyo na malaman ang kuwento tungkol kayElias sa oras na pinanindigan mo ang tama ngunit paki-ramdam mo ay parang nag-iisa ka.


I Mga Hari 19:11–12—Ano angPinakamakapangyarihang Pagpapakitang Panginoon?Pinanghinaan ng loob si Elias na hindi binago ng mga himala saBundok ng Carmelo ang puso ni Jezabel at ng marami pang iba.Pagkatapos ay itinuro ng Panginoon kay Elias na ang mga kara-nasan na espirituwal na nagpapabago ng puso ay wala sa“malakas na hangin,” o “mga lindol,” o “mga apoy,” o iba pangmalakas at pisikal na mga bagay kundi nasa “marahang bulongna tinig” (I Mga Hari 19:11–12).

Itinuro ni Elder Boyd K. Packer, “Hindi kinukuha ng Espirituang ating pansin sa pagsigaw o pagyugyog sa atin ng mabigatna kamay. Bagkus ay bumubulong ito. Napakahinay nitonghumaplos kaya hindi natin ito madarama man lamang kungtayo ay abala” (“The Candle of the Lord,” Ensign, Ene. 1983, 53).

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang I Mga Hari 19.

Paghina ng Loob

Tingnan ang I Mga Hari 19:1–4, 9–10 at ipaliwanag kung bakitnanghina ang loob ni Elias.

Pagdaig sa Paghina ng Loob

1. Sumulat tungkol sa kahit tatlong bagay lang na ginawa ngPanginoon sa I Mga Hari 19 upang mapasigla si Elias mula sapaghina ng kanyang loob.

B

A

Marubdob (mga talata 10, 14)—Nagalit

Mga kasangkapan (t. 21)—Pang-araro

125

2. Para sa bawat bagay na ililista mo, ipaliwanag kung paano sapalagay mo pinasigla nito si Elias kahit paano. Sa anong mgaparaan tayo tinutulungan ng Panginoon sa ating sariling mgapaghina ng loob at kabiguan ngayon?

Ano ang Natutuhan Niya?

Paano naipaunawa kay Elias ng kanyang karanasan sa I MgaHari 19 kung bakit hindi umayon sa inaasahan niya ang mgabagay-bagay pagkatapos ng mga nangyari sa kabanata 18?

Sa I Mga Hari 20 mababasa natin ang mga pakikidigmanina Achab at Israel sa Siria at sa kanilang lider na si Ben-adad. Tinulungan ng Panginoon sina Achab at Israel namanalo sa mga digmaan. Gayunman, nang mabihag siBen-adad, nakipagkasundo si Achab kay Ben-adad sa halipna patayin ito, na tulad ng iniutos sa kanya ng propeta.Dahil dito, sinabihan si Achab na parurusahan siya dahilsa kanyang pagsuway.

Isa pang kuwento kung gaano kasama sina Achab at Jezabelang matatagpuan sa I Mga Hari 21. Gustong kunin niAchab ang lupang pag-aari ng isang Israelita na ayaw iben-ta ito sa kanya. Nagpasiya si Jezabel na kunin ang lupa parakay Achab sa pagsusuhol sa mga bulaang saksi upang mag-patotoo sa hukuman laban sa may-ari ng lupa at mapata-wan ito ng parusang kamatayan. Lahat ng ito ay nangyari,at inangkin ni Achab ang lupa. Pagkatapos nito nagkausap

I Mga Hari 20–21

Patuloy na Pagsuway ni Achab

C

Ang aklat ng II Mga Hari ang ikaapat at huling aklat sa seryeng mga aklat na nagsasalaysay ng kasaysayan ng mga Israelitanoong panahon na mayroon silang mga hari. Sa II Mga Harimababasa natin ang pagbagsak at pagkasakop kapwa ng Israel(Hilagang Kaharian) at Juda (Katimugang Kaharian).

Malulungkot na WakasSinakop ng mga taga-Asiria ang kaharian ng Israel noong mga725–20 B.C. at dinala ang halos lahat ng tao pahilaga sa Asiria.Matapos ang “pagkalat” ng sampung liping ito ni Israel, wala natayong talaan ng nangyari sa kanila maliban sa isang reperensyasa Aklat ni Mormon na nagsasaad na binisita ng Tagapagligtasang ilan sa kanila (tingnan sa 3 Nephi 17:4). Sila ay kilala bilangang nawawalang sampung lipi ni Israel. Ang II Mga Hari aynagwakas sa salaysay ng pananakop ng mga taga-Babilonia sa

sila ni Elias na sinabi sa kanya na daranasin din niya anggayong uri ng kamatayan tulad ng ipinapatay niyang lalaki.

Ang kuwento ng pagkamatay ni Achab ay matatagpuan saI Mga Hari 22. Hindi kataka-takang namatay si Achabdahil tumanggi siyang sundin ang payo ng isang tunayna propeta, na nagsabi sa kanya na huwag makidigma. Sahalip, nakinig si Achab sa apat na raang bulaang propetana sinabi sa kanya ang anumang naisip nila na gustoniyang marinig.

Tungkol sa paksang ito ng pagsunod sa mga propeta, sinabi niElder Harold B. Lee: “Maaari ninyong ayawan ang anumangnagmumula sa awtoridad ng Simbahan. Maaaring salungatito sa pananaw ninyo sa pulitika. Maaaring salungat ito sapananaw ninyo sa lipunan. Maaaring hadlang ito sa ilangpakikisalamuha ninyo sa lipunan. Ngunit kung makikinigkayo sa mga bagay na ito, na para bang nagmumula ito sabibig ng Panginoon mismo, nang may tiyaga at pananampa-lataya, ang pangako ay na ‘ang pintuan ng impiyerno ayhindi mananaig laban sa inyo; oo, at itataboy ng PanginoongDiyos ang mga kapangyarihan ng kadiliman mula sa harapanninyo, at payayanigin ang kalangitan para sa inyong ikabu-buti, at sa ikaluluwalhati ng kanyang pangalan.’ (D at T21:6)” (sa Conference Report, Okt. 1970, 152–53).

Ang Ikalawang Aklat

I Mga Hari 22

Si Propetang Micheas

kaharian ng Juda at pagbihag sa mga tao sa Babilonia. Ang pag-kabihag sa Babilonia ay nangyari sa pagitan ng mga 605–587 B.C.

Paghahanda sa Pag-aaral ng II Mga HariDahil ang aklat ng II Mga Hari ay nagsasalaysay tungkol sapagbagsak, pagkasakop, at pagkabihag ng mga pinagtipanangtao ng Panginoon, dapat nating lalong bigyang-pansin sa atingpagbabasa kung paano humantong ang mga Israelita sa mgaproblemang ito para maiwasan nating magawa ang gayon dingmga pagkakamali. Halimbawa, ano ang itinuro sa kanila ngmga propeta? Nakinig ba sila at sumunod? Ano ang itinuturosa atin ng mga propeta ngayon? Kung hindi tayo makikinigat susunod, mangyayari din ba sa atin ang nangyari sa mgaIsraelita? Ito ay mahahalagang tanong na isasaalang-alang saiyong pagbabasa at pag-aaral.

Ang Ikalawang Aklat ng mga Hari

126

Ang kuwento kung paano nasugatan at nanghingi ngpayo sa isang diyus-diyusan si Ochozias, anak ni Achab,ay matatagpuan sa II Mga Hari 1. Sinabi ng Panginoonkay Elias ang nangyayari. Pagkatapos ay nasalubong niElias ang mga lingkod ng hari, pinarusahan ang mga itoat si Haring Ochozias sa hindi paghingi ng payo mulasa Diyos na buhay sa pamamagitan ng mga propeta, atnagpropesiya na mamamatay si Ochozias. Narinig niOchozias ang propesiya at nagpadala ng mga kawal parakunin si Elias. Tumigil sa huli ang kapitan ng limampungkawal sa pagsisikap na bihagin si Elias ngunit mataposlamang patayin ng Panginoon ang isang daang kawalnang tangkain nilang isagawa ang mga utos ni Ochozias.Tulad ng ipinropesiya, hindi na gumaling si Ochozias sakanyang sugat, at siya ay namatay.

II Mga Hari 1

Humingi ng Tulong ang Hari sa mga Diyus-diyusan

Kaharian ng Juda

Kabanata 12—Kinumpuni ang templo

Kabanata 16—Nakipag-anib ang Judasa Asiria

Mga kabanata 18–20—Makatarungangpaghahari ni Ezechias; humingi ng payosi Ezechias sa propetang si Isaias

Kabanata 21—Nagbalik ang pagsambasa diyus-diyusan

Kabanata 22–23—Naghari si Oseas sakabutihan; nakatulong ang mga banalna kasulatang natagpuan sa templo namakapagsisi ang mga tao

Mga kabanata 24–25—Nabihag ngmga taga-Babilonia ang Juda

Kaharian ng Israel

Kabanata 2—Nagbagong-kalagayan o iniakyat sa langit si Elias; mga himalani Eliseo

Kabanata 4—Ibinangon ni Eliseo angisang bata mula sa mga patay

Kabanata 5—Pinagaling ni Eliseo angisang heneral ng Siria

Kabanata 6–9—Pakikidigma sa Siria; angPanginoon ang lumaban sa kanilang mgapakikidigma at pinrotektahan si Eliseo.

Kabanata 13—Pagkamatay ni Eliseo

Kabanata 17—Nabihag ng Asiria angIsrael

Outline ng Mahahalagang Pangyayari sa II Mga Hari

Nang una nating makilala si Elias sa I Mga Hari 17, tag-lay na niya ang kapangyarihan at awtoridad na sarhan angkalangitan, kaya nagkaroon ng tagtuyot sa Israel. Ngunitdi tulad nina Isaias, Jeremias, o iba pang bantog na mgapropeta, wala tayong alam na iniwang mga isinulat si Eliaspara malaman ang iba pa tungkol sa kanya. Ngunit alamnatin na sinabi ng propetang si Malakias na darating siElias bago “ang dakila at kakilakilabot na araw ngPanginoon” (Malakias 4:5) para ihanda ang mga tao sapagdating ng Mesiyas.

Dahil sa propesiya ni Malakias,ang mga tao ng ibang relihiyonngayon ay naghihintay pa rin sakanyang pagdating. Gayunman,nakatala sa Bagong Tipan nanagpakita si Elias kina Pedro,Santiago, at Juan, tatlo sa mgaApostol ni Jesus (tingnan saMateo 17:1–4) sa ituktok ngbundok bilang isang nagbagong-kalagayang nilalang. Dagdag parito, nagpakita si Elijah [Elias]bilang nabuhay na mag-uling

nilalang sa ating dispensasyon noong 3 Abril 1836 saKirtland Temple matapos lang itong mailaan. Pumaritoraw siya bilang katuparan ng propesiya ni Malakias, at ipi-nanumbalik niya ang mga susi ng kapangyarihang mag-buklod sa lupa bilang paghahanda sa pagparito ngPanginoon (tingnan sa D at T 110:13–16).

Walang mabubuhay na mag-uli hanggang sa magbangon siCristo mula sa libingan. Kaya para maisakatuparan angkanyang natatanging misyon, kinailangan ni Elijah namagbagong-kalagayan. Ang kahulugan ng pagbabagong-kalagayan ay magbago sa isang paraan na ang iyong kata-wan ay hindi na daranas ng karamdaman, kamatayan, opisikal na sakit. Ang pagbabagong-kalagayan ay hindi pag-kabuhay na mag-uli. Ang kundisyong ito ay nagtutulot samga tao na patuloy na magsagawa ng mga ministeryongnangangailangan ng pisikal na katawan, tulad ng pagpa-patong ng mga kamay para sa awtoridad ng priesthood.Kalaunan, ang mga nagbagong-kalagayang tao ay muling“magbabago” upang mabuhay na mag-uli. Sa 3 Nephi28:36–40 ipinaliwanag ni Mormon na may ilang Nephitana nagbagong-kalagayan. Sa II Mga Hari 2 mababasa natinang kuwento tungkol sa pagbabagong-kalagayan ni Elijah.

II Mga Hari 2

Iniakyat si Elias sa Langit

127

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanII Mga Hari 2

II Mga Hari 2:8–15—Napunta kay Eliseo angBalabal ni ElijahAng balabal ni Elijah ay sumasagisag sa kanyang kapangyari-han at awtoridad. Ang karanasang ito ay kailangan dahil siElijah ay isang napakadakilang propeta at kailangan ng mga taong dagdag na tulong para maunawaan na si Eliseo ang hahalilisa kanya. Gayon din ang nangyari sa ating dispensasyon.Pagkamatay ni Propetang Joseph Smith, may kaunting kalitu-han kung sino ang mamumuno sa Simbahan. Sa isang pulongsa Nauvoo, sinabi ni Brigham Young sa Simbahan na ang mgasusi ng awtoridad ay nasa labindalawang Apostol. Habang nag-sasalita siya, maraming nagpatotoo na ang kanyang tinig—atmaging ang kanyang anyo—ay kamukha ng kay PropetangJoseph. Ang karanasang ito ay isang natatanging patotoo samga naroon na ang “balabal” ay napunta kay Brigham Young.

II Mga Hari 2:9—“Ang Ibayong Bahagi ng IyongDiwa ay Sumaakin”Nang humiling si Eliseo ng “ibayong bahagi” ng espiritu niElijah, hiniling niyang matanggap ang kapangyarihan at awtori-dad na tulad kay Elijah upang humalili bilang propeta sa mgatao. Ang pahayag na “ibayong bahagi” ay tumutukoy sa ideyana ang panganay na anak na lalaki ay tumanggap ng doblengpamana mula sa kanyang ama para pangalagaan ang mgainapo ng ama.

II Mga Hari 2:23–24—“Umahon Ka, Ikaw naKalbo ang Ulo”Malaking tulong ang pagkakaroon ng mas maraming detalye sakuwento sa II Mga Hari. Ang tinutukoy na “mga bata” ay mala-king kawalang-galang sa hinirang na lingkod ng Panginoon, nanagsasabi sa kanya. Pansinin na isinumpa lang sila ni Eliseo sapangalan ng Panginoon, na awtorisadong gawin ng mga ling-kod ng Diyos (tingnan sa D at T 24:15–16), at ang Panginoonang nagpapasiya sa parusa pagkatapos.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angII Mga Hari 2.

“Kung Ikaw ay May mga Naisin”

1. Sumulat tungkol sa kahit dalawang bagay lang na nagpapaki-ta kung gaano kagusto ni Eliseo na maglingkod sa Panginoontulad ng ginawa ni Elijah.

2. Tukuyin ang mga katangian ng pamumuno na nakita mo sabuhay ng Tagapagligtas o ng propeta at ipaliwanag kungbakit mahalaga ang mga katangiang ito.

Paggalang sa mga Lingkod ng Panginoon

1. Ano ang itinuturo sa atin sa II Mga Hari 2 tungkol saPanginoon at sa kanyang mga lingkod?

B

A

Pumayapa kayo (mga talata3, 5)—Huwag itong ipagsabi.

Naghiwalay sa kanila kapuwa(t. 11)—Pumagitan sa kanila

Masama (t. 19)—Marumi

Nagpapalagas ng bunga(mga talata 19, 21)—Hindimakapagpalago ng pananim

2. Bumanggit ng kahit tatlong bagay lang na magagawa ninyopara magpakita ng paggalang at pagpipitagan sa mga pilinglingkod ng Panginoon.

Pinatototohanan ng mga banal na kasulatan na angPanginoon ay Diyos ng mga himala (tingnan sa Mormon9:10–11, 15–20). Samakatwid, ang mga kumakatawan sakanya ay maaari ding magsagawa ng mga himala kung silaay may pananampalataya at kikilos ayon sa kalooban ngPanginoon. Ang propetang si Eliseo ay isang taong masu-nurin at mananampalataya kaya’t nagawa niyang makiba-hagi sa maraming himala. Basahin ang ilan sa mga himalani Eliseo sa II Mga Hari 1, at mababasa mo ang tungkol sailan pa sa susunod na mga kabanata.

Habang binabasa mo ang mga kabanatang ito, pansininang mga pagsisikap ni Eliseo na ipakita ang kanyang pana-nampalataya at kung paano ginamit ang mga himala upangbasbasan at turuan ang matatapat para matulungan sila ngPanginoon. Alalahanin na ang mga himala ay bihirangmagpabalik-loob at sa halip ay nagpapatibay sa pag-asa ngmga taong naniniwala at nagpapala sa mga sumasampala-taya ng natatanging pagbuhos ng biyaya mula sa mapag-mahal na Diyos (tingnan sa D at T 63:7–12).

Ang kuwento kung paano ginawa ni Eliseo ang isanghimala upang tulungang mabigyan ng tubig ang pinagsa-mang mga hukbo ng Israel, Juda, at Edom ay nakasaad saII Mga Hari 3. Ang kabanata 4 ng II Mga Hari ay naglala-man ng ilang himala.


Kuning alipinin (t. 1)—Magpaalipin sa iba para maba-yaran ang utang sa kanila

Maingat (t. 13)—Kabahannang sapat upang magsikap

Sa panahong ito, pagpihitng panahon (t. 16)—Sa gani-to ring panahon sa susunodna taon

Pahinain (t. 24)—Pabagalin

Namamanglaw (t. 27)—Nagdadalamhati

Bigkisan mo ang iyong mgabalakang (t. 29)—Manamitpara sa paglalakbay

Dalawa (t. 33)—Kapwa

Ipagluto mo ng lutuin(t. 38)—Magluto ng sopas

Lingkod (t. 43)—Alipin

II Mga Hari 3–4

Mga Himala

128


Mga Basbas ng Priesthood ni Eliseo

1. Gumawa ng tsart sa iyong notbuk na gaya ng nasa ibaba.Basahin ang sumusunod na mga reperensya mula sa buhay niCristo at sabihin kung paano ito katulad ng isang bagay nanangyari sa II Mga Hari 4:

2. Kung isasaisip ang aktibidad na katatapos mo lang, paanonag-iwan ng patotoo si Eliseo sa mga Israelita sa hinaharapna si Jesus ang kanilang Mesiyas?

Anong “maliit na bagay” na may potensiyal na magpahu-say nang husto sa buhay mo ang dapat mong simulanggawin nang regular? Bakit hindi mo pa ito sinisimulan?Sabi ni Elder Rex D. Pinegar, “Ang dakilang gawain ngPanginoon ay kadalasang naisasakatuparan sa pamamagitanng maliliit at mabubuting gawaing nagpapakita ng mgapangunahing turo ng Kanyang ebanghelyo” (sa ConferenceReport, Okt. 1994, 106; o Ensign, Nob. 1994, 80).

Kung minsan ang maliliit na kautusan ang binabalewalao kinaliligtaan natin sa buhay, samantalang ito ang mgakautusan na makagagawa ng malaking kaibhan sa atingbuhay. Ang kabanata 5 ng II Mga Hari ay naglalaman ngisang kuwentong naglalarawan ng alituntuning ito.

II Mga Hari 5

Ang Paggaling ni Naaman

Mga Basbas ng Priesthood ni Eliseosa II Mga Hari 4Mga Bagay na

Mateo 14:15–21

Lucas 7:11–16

Juan 2:1–11 (tingnan din sa PJS)

A



Kaunting Tao, Malaking Pananampalataya

Kung minsan akala natin ay walang dulot na kaibhan ang ginaga-wa at sinasabi natin dahil hindi naman tayo masyadong mahala-ga. Parang may dalawang gayong bayani sa kuwento ni Naaman.Ang isa ay ang dalagita at ang isa ay ang alipin ni Naaman. Hindinatin alam ang mga pangalan ng dalawang ito, ngunit pinagpalang kanilang pananampalataya ang buhay ni Naaman.

1. Ikumpara ang pananampalataya ng dalagita, na nasa ibangbansa, sa pananampalataya ng hari ng Israel.

2. Ikumpara ang reaksyon ni Naaman kay Eliseo sa payo ngkanyang alipin.

3. Isulat ang isang panahon na tinulungan ka ng isang hamakna tao sa malaking paraan, o ipaliwanag kung paano naginghalimbawa ng alituntuning matatagpuan sa Alma 37:6–7, 46ang kuwento ni Naaman.

4. Bumanggit ng dalawang bagay na ipinagawa ng ating mgamakabagong propeta na maituturing na hamak, at ipaliwanagkung paano makagagawa ng malaking kaibhan ang mga ito.

Kung minsan ang pagtitiwala sa payo ng ating mga prope-ta at pagiging masunurin sa kanilang mga turo ay nanga-ngailangan ng malaking pananampalataya. Sa II Mga Hari6–7 binigyan tayo ng mga halimbawa kung paano binibig-yan ng Panginoon ng kapangyarihan ang kanyang mgapropeta at nagsasakatuparan ng kanilang mga salita.Habang nagbabasa ka, pansinin kung ano ang nangyayarisa mga taong naniniwala sa mga propeta at ihambing itosa mga taong nag-aalinlangan sa propeta ng Panginoon.

II Mga Hari 6–7

Magtiwala sa Propeta

A

Pagtatagumpay (t. 1)—Tagumpay laban sa mga kaa-way

Mano nawa ang akingPanginoon (t. 3)—Sana

Hinapak (mga talata 7–8)—Pinagpunit-punit (tanda nggalit)

Paginit (t. 12)—Damdaminng pagkagalit

Kaloob (t. 15)—Kabayaran oregalo

Lupang mapapasan ng dala-wang mula (t. 17)—Dami nglupang kayang pasanin ngdalawang buriko

Pinalagpas (t. 20)—Iniligtassiya sa pagkapahiya dahiltinanggihan ang kanyangregalo

129


II Mga Hari 6:16–17—“Ang Sumasaatin”Sa mga sandali ng paghihirap madalas nating nakakaligtaanang katotohanan na “ang sumasaatin ay higit kay sa sumasakanila” (tingnan din sa D at T 38:7; 84:88).


Gamitin ang mga Banal na Kasulatan saPaglutas ng mga Problema

Isipin ang sumusunod na mga sitwasyon at isulat kung paanomakatutulong ang isang bagay mula sa II Mga Hari 6 sa bawatsitwasyon:

1. Ikaw ay nasa misyon at maraming kumakalaban sa gawainmo. Halos walang miyembro sa lugar at tila halos lahat ngnakakausap mo ay laban sa Simbahan.

2. Ayaw sa iyo ng isang tao sa inyong eskuwelahan o sambaya-nan at kadalasan ay hindi siya mabait sa iyo. Sa isang pambi-hirang pagkakataon, nagkaroon ka ng pagkakataong maka-ganti sa kanila.

3. Gusto kong sundin ang mga pamantayan ng Simbahan ngu-nit mahirap gawin ito dahil isa ka sa iilan lang na miyembrong Simbahan sa inyong lugar.

Ang patuloy na kabaitan ni Eliseo sa babaing Sunamita naang anak na lalaki ay ibinangon mula sa mga patay ay iki-nuwento sa II Mga Hari 8. Ang kabanata 8 ay naglalamandin ng maiikling paliwanag tungkol sa mga pagbabago sapamunuan sa Siria, Israel, at Juda. Tinutulungan tayo ngmay-akda na matanto na ang mga bansang ito ay pinamu-nuan ng masasamang lalaki na umakay sa mga tao sa masmatinding kasamaan.

II Mga Hari 8

Kabutihan sa Gitna ngMatinding Kasamaan

A

Sikang (mga talata 2, 5)—Haliging kahoy

Kinubkob (mga talata14–15)—Pinaligiran

Takal (t. 25)—Mga isa’t kala-hating litro

Anong nangyayari sa iyo(t. 28)—Ano ang bumabaga-bag sa iyo

Magaspang na damit (t. 30)—Isang magaspang na panana-mit na natatakpan ng balahi-bo ng kambing, maitim, at isi-nusuot ng mga nagluluksa

Sa II Mga Hari 9–10 mababasa natin ang isang salaysaytungkol sa propesiya na muling natutupad. Sa pagkakata-ong ito ang propesiya ay ang ibinigay ni Eliseo tungkol kinaAchab at Jezabel at sa kanilang mga inapo. Ang nakapanlu-lumong mga kabanatang ito ay nagpapatotoo sa malungkotna wakas ng mga taong kumakalaban sa Diyos. Gayunman,ang katuparan ng propesiya ay tila hindi ang hinangad naepekto sa mga tao. Si Haring Jehu, ang lalaking tumupad sapropesiya sa pagpatay kay Jezabel at sa mga inapo ni Achab,gayundin sa mga saserdote ni Baal ngunit ayaw isuko angmga diyus-diyusan ni Jeroboam, ang unang hari ng naha-ting Israel. Kaya natupad ang mga propesiya ni Elijah, ngu-nit nagpatuloy ang Israel sa pagsamba sa diyus-diyusanbagama’t naiiba ito sa pagsamba kay Baal.

Nagpatuloy ang kuwento tungkol sa mga hari sa Israel atJuda sa II Mga Hari 11–14. Ang maikling kasaysayan ngbawat hari ay naglalahad lamang ng isa o dalawang maiik-ling kuwento na nagbibigay sa mambabasa ng ideya kunganong uri ang kanyang kaharian. Pansinin na ang aklat ngMga Hari ay hindi nagbanggit kailanman ng hari sa Israelna lubusang tumalikod sa pagsamba sa diyus-diyusan. Sakabilang banda, may ilang hari sa Juda na kilala sa kani-lang kabutihan—ngunit panandalian lamang. Halimbawa,sa II Mga Hari 12 pinuri si Joas dahil sa kanyang progra-ma ng pagkumpuni sa mga bahagi ng templo. Gayunman,mababasa rin natin na kinuha niya ang ilan sa mga napa-kahahalagang bagay mula sa templo na yari sa ginto atpilak at ibinigay ang mga ito sa hari ng Siria bilang bahaging isang kasunduan.

Ang pagkamatay ng propetang si Eliseo ay ipinaliwanag saII Mga Hari 13.

II Mga Hari 11–14

Mas Masasamang Hari, Bahagi 1

II Mga Hari 9–10

Nilipol ang mga Inapo ni Achab

130

Sa II Mga Hari 15–16 nagpatuloy ang pagsasalaysay tung-kol sa iba’t ibang hari sa Israel at Juda sa paglipas ng mgataon at katulad ito ng naunang apat na kabanata. Pansininsa dalawang kabanatang ito na ang bansa ng Asiria ay nag-simulang maging banta o panganib sa dalawang kaharian.Nagbayad ang mga hari ng Juda sa mga taga-Asiria upanghindi ito sumalakay at lipulin sila (tingnan sa II Mga Hari15:17–20; 16:5–9). Kumuha pa si Haring Achaz (tingnan saII Mga Hari 16) ng mahahalagang bagay mula sa templo atibinigay ang mga ito sa hari ng Asiria kapalit ng proteksyon.

Sa kaharian ng Israel, sumalakay ang Asiria at binihag angmaraming tao mula sa hilagang bahagi ng Israel (tingnansa II Mga Hari 15:27–29).

II Mga Hari 17

Nabihag ang Hilagang Kaharian(Sampung Lipi)

II Mga Hari 15–16

Mas Masasamang Hari, Bahagi 2

WANTEDWANTEDA righteous king for Israel or Judah.

Idol worshipers need not apply.

WWANTEDANTEDIsang mabuting hari para sa Israel o Juda.

Hindi kailangang mag-aplay ang mga sumasamba sa diyus-diyusan.

May kuwento tungkol sa dalawang binatilyo na nasa isangbangkang palutang-lutang sa ilog. Bagama’t panatag angilog na pinaglulutangan nila, papalapit sila sa isang lugarna pabilis nang pabilis at palikot nang palikot ang daloy ngtubig habang tinutumbok nito ang napakataas na talon.

Napansin ng isang lalaki sa baybayin ang dalawang lalakisa ilog at humiyaw ito ng, “Hoy! Mabilis na ang agos ngtubig sa harapan ninyo at kasunod na niyan ang talon!”

Narinig ng dalawang binata ang babala, ngunit kampantesila sa ginagawa nila at madaling kontrolin ang bangka.Patuloy silang nagtawanan at nagbiruan, na hindi pansinang lalaki sa baybayin o ang palapit na panganib.

Muling humiyaw ang lalaki sa baybayin nang may pagdu-dumali, “Malapit na kayong lamunin ng mabilis na agos atng talon!”

Tila wala pa ring pakialam ang dalawang lalaki. Gayunman,habang bumibilis ang daloy ng tubig, medyo nabahala angmga lalaki at tinangka nilang dalhin ang bangka sa pam-pang. Ngunit huli na ang lahat. Napakalakas na ng agos,at nahulog sila sa talon tungo sa kanilang kamatayan.Naiwasan sana ang kinahinatnan nila kung nakinig sila satinig na nagbabala (tingnan sa David O. McKay, GospelIdeals [1953], 912).

Ang kunwa-kunwariang kuwentong ito ay parehong-pare-ho ng sitwasyon ng mga Israelita sa II Mga Hari 17, lalona sa kalagayan ng Hilagang Kaharian, kung saan, habangbinabasa mo ang I–II Mga Hari, halos lahat ng hari kahitpaano ay nagtaguyod ng pagsamba sa diyus-diyusan. Mgadalawandaang taon ang pagitan mula nang maghiwalayang dalawang kaharian pagkamatay ni Salomon hanggangsa panahon ng mga pangyayari sa II Mga Hari 17. Samadaling salita, binigyan ng Panginoon ang Israel ng dala-wandaang taon upang magbago at unahin siya at ang kan-yang mga batas sa lahat ng bagay, ngunit ayaw nila.Walang alinlangang maawain ang Panginoon sa pagbibi-gay ng gayon katagal na panahon para magsisi ang mgaIsraelita. Sa kabanata 17 ng II Mga Hari natin mababasa

Hilagang Kaharian

KatimugangKaharian ng Juda N

131

rin kung paano tinulutan ng Panginoon ang mga taga-Asiria na bihagin ang mga Israelita, at alisin sila mula sakanilang lupang pangako.

Ang mga taga-Asiria ay isa sa pinakamalulupit sa lahat ngmananakop na mga kaharian sa kasaysayan. Ang pagtratonila sa kanilang mga bihag sa ilan sa mga pinakamalupitna paraan ng tao. Bukod dito, para mapalawak ang sarilinilang kaharian at kultura, ginawa nila ang lahat para mai-hiwalay sa kanilang kultura ang mga bihag nila. Dahildito, nang bihagin ng mga taga-Asiria ang libu-libong mgaIsraelita mula sa Hilagang Kaharian, hindi natin nalamankahit kailan ang nangyari sa kanila. Bagama’t nanatili angilan sa lupain at nagpakasal sa hindi kalahing mga bumi-hag sa kanila na mga taga-Asiria, karamihan ay “nawala”mula sa ating kaalaman at nakilala bilang ang “nawawa-lang sampung lipi ni Israel.”

Habang nagbabasa ka, humanap ng mga dahilan kung bakitnawalan ng proteksyon ng Panginoon ang mga Israelita atnabihag sila ng mga taga-Asiria.


II Mga Hari 18:5–18—Sinalakay at Inalis ng mgaTaga-Asiria ang IsraelSa Simbahan pinag-uusapan natin ang “nawawalang sampunglipi” (tingnan sa Mga Saligan ng Pananampalataya 1:10). Angnawawalang mga liping ito ay tumutukoy sa HilagangKaharian ng Israel, na kinabibilangan ng mga lupain ng pama-na ng buong sampung lipi. Sa II Mga Hari 18 malalaman natinkung bakit at paano maraming nadala sa Asiria at hindi namuling nabalitaan bilang lahi. Tinitipon ng Panginoon ang sam-bahayan ni Israel sa mga huling araw. Para malaman ang iba patungkol sa sampung lipi, saliksikin ang mga banal na kasulatanna matatagpuan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Israel.”

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang II Mga Hari 17.

Pagbabanta (t. 4)—Isang pla-nong maging traydor/taksil

Kinulong (t. 5)—Pinaligiranito, at hinadlangang makapa-sok o makalabas ang anuman

Mga palatuntunan (mga talata8, 15, 34, 37)—Mga batas

Bansa (mga talata 8, 11, 15)—Yaong mga hindi sumasambasa tunay na Diyos

Walang kabuluhan (t. 15)—Nakatuon sa sarili at sa mgabagay ng mundo sa halip nasa mga bagay na walanghanggan ang halaga

Mga larawang binubo (t. 16)—Mga diyus-diyusang gawang tao

Panghuhula (t. 17)—Pagkuhang maling paghahayag sapamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa masasamangespiritu

Panggagaway (t. 17)—Inaakalang mga mahika

Mananamsam (t. 20)—Mgakaaway na nagnanakaw atnaninira

Isang Babalang Natupad

Nang unang ibigay ng Panginoon sa mga Israelita ang kanilanglupang pangako, binigyan niya sila ng ilang babala:

1. Ibuod ang propesiyang ibinigay ng Panginoon sa Israel saDeuteronomio 4:24–28.

2. Sa paanong paraan natupad ang propesiyang iyon sa II MgaHari 17? Magbigay ng partikular na sagot.

Hayaang Bilangin Ko ang mga Paraan

1. Ilista ang mga paraan na nagkasala ang Israel sa Panginoon(hanapin sa II Mga Hari 17:7–23).

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 1:14–16 at ipaliwanagkung paano maituturing na nagawa rin ng mga tao sa atingpanahon ang mga kasalanang nagawa ng mga anak ni Israel.

Nawala, Ngunit Hindi Nalimutan

Basahin ang Deuteronomio 4:29–31, at ibuod ang pangako ngPanginoon sa mga tao at sa kanilang mga inapong nangakalat.

Nang sakupin ng Asiria ang Israel, naging hari sa Juda siEzechias. Naakay niya ang mga tao na maging mas mat-wid, marahil ay dahil nakita nila ang nangyari sa Israel atnatakot sila sa banta ng mga taga-Asiria sa sarili nilangbansa. Gayunman, tulad ng nangyayari sa mga taongtumatalikod sa kasalanan at nagiging matwid, nasubukanang katapatan ni Ezechias at ng Israel. Halimbawa, kapagnagsimulang magbayad ang isang taong hindi pa nagba-bayad ng ikapu, maaaring dumating ang buwan na muk-hang hindi niya kakayaning magbayad ng buong ikapu.Maaaring makiusap ang taong iyon na, “Mapagtitiwalaanko ba nang sapat ang Panginoon para patuloy akong mag-bayad ng aking ikapu at magtiwala na pagpapalain niyaako sa anumang paraang kailangan ko?” Basahin ang Eter12:6. Pansinin ang paraan na sinabi ng Panginoon na sun-dan natin sa mga panahon ng pagsubok.

Ikinuwento ang tungkol sa pagsubok sa pananampalatayani Ezechias at ng kanyang kaharian sa II Mga Hari 18–19.Habang nagbabasa ka, isipin kung ano ang madarama mokung ikaw ang nasa sitwasyon ni Ezechias, kapwa sa orasat pagkatapos ng pagsubok sa kanyang pananampalataya.


Lumakip (t. 6)—Nanatilingnapakalapit

Talikdan (t. 14)—Talikuran

II Mga Hari 18–19

Makatarungang Haring Ezechias

C

B

A

132

II Mga Hari 18:26—Magsalita “sa Wikang Siria”Ang mga taga-Asiria ay nagsasalita sa Hebreo sa labas ng mgakuta ng Jerusalem kaya’t nauunawaan ng lahat ng nasa loobang kanilang mensahe. Hiniling ng mga lalaking Judio sa paderna magsalita ang mga taga-Asiria gamit ang wika ng Siria.Ayaw nilang maunawaan ng maraming tao ang nakakatakot namensahe ng isang grupo ng lubhang tiwalang mga kawal na,noong panahong iyon, ay siyang pinakamakapangyarihanghukbo sa mundo.

II Mga Hari 19

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang II Mga Hari 18–19.

Isang Pormula sa Tagumpay

Paano inilalarawan ng II Mga Hari 18:1–8 ang katotohanan ngMga Kawikaan 3:5–6?

Sa Sarili Mong mga Salita

Ibuod ang kuwentong matatagpuan sa II Mga Hari 18–19 sapamamagitan ng pagsulat sa sarili mong mga salita:

1. Ang sinabi ni Rabsaces sa mga alipin ni Ezechias (tingnan saII Mga Hari 18:19–35).

2. Reaksyon ni Ezechias sa mga salita ni Rabsaces (tingnan saII Mga Hari 19:1–5).

3. Mensahe ni Isaias kay Ezechias (tingnan sa II Mga Hari 19:6–7).

4. Ang sinabi ni Isaias kay Ezechias bilang tugon sa panalanginni Ezechias (tingnan sa II Mga Hari 19:20–34).

5. Ang nangyari sa mga taga-Asiria (tingnan sa II Mga Hari19:35–37).

B

A

Hinapak (t. 1)—Pinagpunit-punit

Kayong magagaspang (mgatalata 1–2)—Maitim na pana-namit na yari sa balat ngkambing at isinusuot bilangbalabal sa oras ng pagluluksa

Pagsaway (t. 3)—Pagparusa

Pagkutya, tinungayaw (mgatalata 3, 22)—Magpakita ngmatinding kawalang-galangsa Diyos

Tungayawin, ipanungayaw,tinungayaw (mga talata 4, 16,22–23)—Pulaan, pagsalitaannang walang galang

Sasansalain (t. 4)—Iwasto

Espiritu (t. 7)—Kaisipan

Na nauupo sa mga querubin(t. 15)—Patungkol sa kaban

ng tipan sa Kabanal-banalangDako ng templo, na sumasa-gisag sa lugar na tinatahananng Diyos

Tinatawanan (t. 21)—Kinukutya

Nanganglupaypay (t. 26)—Natakot

Nangatulig (t. 26)—Napahiya

Lanta (t. 26)—Nasira

Pag-iinit (mga talata 27–28)—Galit

Kagilasan (t. 28)—Kahambugan o pagmamataas

Sikap (t. 31)—Matindingdamdamin

Bunton (t. 32)—Bunton ngdumi na nagtutulot sa isangkaaway na makatalon sa pader

Siningil (t. 14)—Pinagbayadng buwis

Padaluyan (t. 17)—Maliit nakanal na dinadaluyan ng tubig

Mga sangla (t. 23)—Perangkapalit ng proteksyon

Balon (t. 31)—Lalagyan ngnakolektang tubig


Anong aral ang matututuhan ng mga makabagong Israelita mulasa kuwento sa II Mga Hari 18–19? Habang nagsusulat ka, isa-alang-alang ang sumusunod na mga tanong: Sa anong mga para-an ba sa palagay mo na para kang nasa katayuan ni Ezechias at ngmga mamamayan ng Jerusalem? Kailangan ba ng pananampalata-ya para maniwala na ang ilan sa mga bagay na sinabi sa atinng mga propeta ay talagang matutupad? Paano nauugnay angkuwento ni Ezechias sa dalawang kabanatang ito sa Eter 12:6?

Sa I Mga Hari 20 mababasa natin ang isang pagkakataonna muntik nang mamatay si Ezechias. Nanalangin siyanang may pananampalataya upang mabuhay siya nangilan pang taon, at ibinigay sa kanya ng Panginoon angkanyang hinahangad. Nakasaad din sa kabanata 20 kungpaano ipinakita ni Ezechias sa hari ng Babilonia ang mgakayamanan sa templo. Sinabi ni Isaias na isa itong pagka-kamali dahil sa hinaharap maaalala ng mga taga-Babiloniaang malaking kayamanan sa loob ng templo, sasakupin angJerusalem, at kukunin ang mahahalagang bagay na iyon.

Sa II Mga Hari 21 mababasa natin ang tungkol sa anak niEzechias na si Manasses na naghari, matapos ang matuwidna paghahari ng kanyang ama, bilang isa sa pinakamasasa-mang pinuno sa kasaysayan ng Juda. Sinasabi sa atin sabandang huli ng kabanata 21 na naghari lamang ang anakni Manases na si Amon sa loob ng maikling panahon bagosiya pinatay. Natagpuan at pinatay ng mga tao ang mgalalaking pumatay kay Amon at pagkatapos ay iniluklok angibang hari sa trono. Iminumungkahi sa pangyayaring itona kung talagang gusto ng mga tao, mapapatalsik nila angmasamang si Manases at maihahalili ang isang matuwidna hari sa kanyang lugar. Napakasama ng paghahari niManases dahil hinayaan ng mga tao ang kanyang kasama-an at sila mismo ay masasama. Malaking kapahamakan angmagagawa ng isang masamang taong may kapangyarihan.Gayunman, kung karamihan ng mga tao ay matwid, mag-dudulot sila ng malaking kabutihan, maging sa gitna ngkasamaan.

II Mga Hari 21

Ang Masamang Haring si Manases

II Mga Hari 20

Marami Pang Bagay Tungkol kay Ezechias

C

133

Sa Aklat ni Mormon, inutusan ng Panginoon si Nephi nakunin ang mga laminang tanso at ilaan ang halos buongbuhay niya sa pagsulat ng Unang Aklat ni Nephi at ngPangalawang Aklat ni Nephi. Inilalarawan nito kung anoang nadarama ng Panginoon tungkol sa kahalagahan ngmga banal na kasulatan.

Paano magiging iba ang buhay mo kung hindi mo pa naba-basa o nalalaman ang tungkol sa mga banal na kasulatankahit kailan? Anong kaibhan ang nagagawa ng mga itoaraw-araw sa buhay mo ngayon?

Sa II Mga Hari 22 tinukoy ang mga banal na kasulatanbilang “aklat ng kautusan.” Habang binabasa mo ang kaba-natang ito, isipin kung ano ang sinisikap ituro sa atin ngmanunulat tungkol sa kahalagahan ng mga banal na kasu-latan, at pansinin kung ano ang epekto ng mga banal nakasulatan kay Haring Josias at sa kanyang mga tao.


II Mga Hari 23

II Mga Hari 22:8—Ang Aklat ng Kautusan naNatagpuan sa TemploWalang mga limbagan noong panahon ng II Mga Hari 22.Bawat kopya ng aklat ay kinailangang isulat-kamay. Dahil dito,kakaunti ang mga kopya; mahalagang tuklas ang pagkatagpo saaklat ng kautusan, o mga banal na kasulatan, sa templo. Saating panahon, mas madaling makakuha ng kopya ng mgabanal na kasulatan. Ang hamon sa atin ay hindi ang hanapinang mga banal na kasulatan, kundi ang alamin kung ano angsinasabi ng mga ito. Nagturo si Pangulong Spencer W. Kimballtungkol sa kasaysayan ng mga banal na kasulatan na natagpuannoong panahon ni Josias, at pagkatapos ay sinabi niya,“Kumbinsido ako na bawat isa sa atin, sa isang pagkakataon sa

Siningilan (t. 33)—Binuwisanng pinuno upang hindi siyanito salakayin

Eskriba (t. 3)—Isang klerk okalihim sa hari, high priest, olungsod (sa panahong ito ngkasaysayan)

Pagtutuos (t. 7)—Pagkukuwenta o pagbibi-gay-sulit

Mapapatay (t. 17)—Mabibigyang-kasiyahan

II Mga Hari 22–23

Ang Kapangyarihan ng Salita

ating buhay, ay kailangang tuklasin ang mga banal na kasulatansa ating sarili—at hindi lamang basta tuklasin nang minsanan,kundi paulit-ulit itong tuklasin” (“How Rare a Possession—theScriptures!” Ensign, Sept. 1976, 4).



Gawin ang tatlo sa apat na sumusunod na mga aktibidad:

1. Ano ang tugon ni Haring Josias nang marinig niya ang mgasalita ng aklat ng kautusan? (tingnan sa II Mga Hari 22:11, 19;23:4–14, 21, 24–25).

2. Ano ang tugon ng mga tao nang basahin ni Haring Josias angmga salita ring iyon sa kanila? (tingnan sa II Mga Hari 23:1–3).

3. Sumulat tungkol sa isang panahon na nagkaroon ng mahala-gang epekto sa buhay mo ang mga banal na kasulatan.

4. Basahin ang II Kay Timoteo 3:15–17; 1 Nephi 15:23–24;2 Nephi 32:3; Alma 31:5; Helaman 3:29–30, at gumawa nglistahan mula sa mga banal na kasulatang ito tungkol sa bisang mga banal na kasulatan sa ating buhay.

Sa huling ilang talata ng II Mga Hari 23, mababasa natinna ang anak na lalaki ni Josias ay isang masamang hari, naumakay sa mga tao pabalik sa kasamaan. Noong panahongiyon, pinilit ng mga Egipcio ang mga hari ng Juda na baya-ran sila ng pera kapalit ng proteksyon. Napakalakas ngkanilang impluwensya kaya nakapagluklok sila ng bagonghari para sa Juda samantalang buhay pa ang dating hari.

Sa pagsisimula ng II Mga Hari 24 humina ang kapangya-rihan ng Egipto kumpara sa isang lumalakas na kapangya-rihan sa mundo—ang Babilonia. Sa pamumuno ni HaringNabucodonosor, sinalakay ng mga taga-Babilonia angJerusalem at binihag ang maraming mayayaman, edukado,at makapangyarihang mga pamilya sa Jerusalem. AngKabanata 24 sa II Mga Hari ang tanda ng “pagsisimulang wakas” para sa Juda.

Sa panahong ito, binalaan ng propetang si Lehi ang mgatao tungkol sa lubos na paglipol ng Babilonia sa Jerusalem.Batid na matagumpay na nasalakay ni Nabucodonosor angJerusalem bago pa nagsimula ang 1 Nephi sa Aklat niMormon naging tila mas kamangha-mangha ang pagtangging mga tao sa babala ni Lehi. Nagsimula ang Aklat niMormon sa “unang taon ng paghahari ni Zedekias”(1 Nephi 1:4), na tinukoy sa II Mga Hari 24:17–20.

II Mga Hari 24–25

Binihag ng Babilonia ang Juda

A

134

Ayon na nga sa mga propesiya ni Lehi at ng iba pa, nagba-lik si Nabucodonosor sa Jerusalem at “giniba” nang lubu-san ang lungsod (tingnan sa II Mga Hari 25). Inalisan ngpaningin si Zedekias (binulag) matapos siyang mapilitangsaksihan ang pagkamatay ng kanyang mga anak. Nakatalasa Aklat ni Mormon na isa sa mga anak na lalaki niZedekias na nagngangalang Mulek ang nakaligtas at nag-lakbay kasama ang isang grupo papunta sa kanluraningkontinente. Kalaunan ay natuklasan ng mga Nephita angmga inapo ng mga “Mulekita” na ito at tinawag silangmga mamamayan ng Zarahemla.

Ang salaysay tungkol sa pagbihag ng masasama saBabilonia sa mga piling tao ng Panginoon ay nakatala saII Mga Hari 25. Ang “ginintuang” panahon ng Israel aynagsimula nang iligtas sila ni Moises mula sa pagkaalipin

Noong mga 540–35 B.C., natalo ng mga taga-Media at taga-Persia ang Babilonia at naging malaking kapangyarihan saGitnang Silangan at Asia. Di nagtagal matapos maging maka-pangyarihan, inanyayahan ni Ciro, hari ng Persia, ang mgaJudio na magbalik sa kanilang lupang sinilangan pagkaraan ngmahigit limampung taon ng pagkabihag sa Babilonia. Ang mgaaklat ng I–II Mga Cronica ay isinulat noong makabalik na angmga Judio. Dati-rati, iisang aklat lang ang I–II Mga Cronica,ngunit kalaunan ay pinaghiwalay ito ng mga tagasalin.

Paghahanda sa Pag-aaral ng I–II Mga CronicaHinangad ng mga manunulat ng Mga Cronica na ikuwentongmuli ang kasaysayan ng mga Judio noong panahon ng mgahari, kaya saklaw ng Mga Cronica ang magkaparehong pana-hon ng I–II Samuel at ng I–II Mga Hari. Katunayan, ang ilangbahagi ng Mga Cronica ay tila bumabanggit lamang mula samga aklat na iyon. Gayunman, paminsan-minsan, binibigyang-diin sa Mga Cronica ang iba’t ibang punto. Halimbawa, masmaraming detalye sa Mga Cronica tungkol sa mga bagay atpangyayari sa templo dahil noong panahong isulat ang MgaCronica may templo ang mga Judio ngunit walang mga hari.

Dahil karamihan sa Mga Cronica ay naglalaman ng impormas-yong napag-aralan mo na, hindi tinatalakay ng gabay sa pag-aaral na ito ang bawat kabanata. Tatanggap ka lang ng mgatulong sa pagbabasa para sa II Mga Cronica 15; 20 dahil naglala-man ang mga ito ng mga kuwentong hindi matatagpuan sa I–II Mga Hari. Para sa iba pang mga piling bahagi ng I–II MgaCronica, kukumpleto ka lang ng mga aktibidad.

sa Egipto at gumawa sila ng mga sagradong pakikipagtipansa Panginoon. Nagtapos ito sa pagbihag ng mga taga-Asiriaat pagkalat ng Hilagang Kaharian, at sa pagbihag ngBabilonia sa Katimugang Kaharian matapos patuloy nanagpakasama ang mga Israelita. Sa gayon ay makikita natinna ang Hilaga at Katimugang Kaharian ng Israel at Juda aykapwa nasakop tulad ng ipinropesiya ng mga propeta ngPanginoon. Sa loob ng mga anim na raang taon, ang mgatao ng Israel ay halos malaya na, at sumasamba sa Diyos ngkanilang mga amang sina Abraham, Isaac, at Jacob. Ngunittinalikuran nila ang kanilang Diyos at nabihag at nakalatkasama ng mga hindi sumamba sa tunay at buhay na Diyos.

Ang Una at Ang Una at


Si David at ang Templo

1. Ilista kung ano ang sinasabi sa I Mga Cronica 22:5–19 na gina-wa ni David sa paghahandang itayo ang templo.

2. Ayon sa mga talata 5–19, bakit hindi pinayagan si David naitayo ang templo?

II Mga Cronica 29:29

“Ang mga Gawa ni David na Hari”

A

II Mga Cronica 22:5–19

Paghahandang Itayo ang Templo

Ang Una at Pangalawang Aklat ng Mga Cronica

135


Paano Ito Makatutulong?

Paano makatutulong sa iyo ang I Mga Cronica 29:29 na masagotang isang taong namimintas sa Aklat ni Mormon sa pagsasabinglahat ng isinulat ng mga propeta ng Diyos ay matatagpuan saBiblia at hindi maaaring may iba pang mga aklat ng banal nakasulatan?


Ano ang Kahalagahan ng Lugar na Ito?

1. Ayon sa II Mga Cronica 3:1, saan ipinatayo ni Salomon angtemplo?

2. Sa palagay mo, bakit magandang lugar ito para sa isangtemplo?


Sumulat ng Salaysay ng Isang Saksi

Isipin na kunwari ay isa kang reporter ng pahayagan. Gamitang impormasyon sa II Mga Cronica 7:1–12, sumulat ng isangkuwento para sa harapang pahina ng pahayagan tungkol sanangyari kasunod ng paglalaan ng templo ni Salomon naparang naroon ka.

A


Ang Kaluwalhatian ngPanginoon

A

II Mga Cronica 3:1

Sinimulang Itayo ni Salomonang Templo

A


Sabihin Kung Sino ang Nasa Isang Lugarat Bakit

Nang mahati ang Israel sa dalawang bansa, karaniwan aysinasabi natin na ang mga lipi nina Juda at Benjamin ay nasaKatimugang Kaharian, ang iba pang mga lipi ay nasa HilagangKaharian, at ang mga Levita ay nangakalat sa lahat ng lipi.Ngunit alam natin na si Lehi sa Aklat ni Mormon ay hindi nag-mula sa lipi ni Juda o ni Benjamin, subalit nanirahan siya saJerusalem. Basahin ang II Mga Cronica 11:13–17 at ipaliwanagkung sino ang lumipat sa Jerusalem noong mahati ang mgakaharian at bakit sila lumipat doon.

Kapag nagpapayo ang propeta, paano ka tumutugon?Paano kung may ipagawa siya sa iyo sa kanyang payo nahindi gusto ng lahat? Sinasabi sa kabanata 15 ng II MgaCronica kung ano ang ginawa ni Asa, hari ng Juda, nangmakarinig siya ng payo mula sa propeta ng Diyos. Habangnagbabasa ka, isipin kung ano ang matututuhan mo mulasa tugon ni Asa.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanII Mga Cronica 15

Sila’y nagsihilig sa kaniyana mula sa Israel na sagana(t. 9)—Nagpailalim sila sakanyang pamumuno

Samsam (t. 11)—Mga pag-aaring nakuha nila sa pakiki-paglaban

II Mga Cronica 15

Sinunod ni Asa ang Payo ng Propeta

A


Nagbalik ang mga Levita

136


Mga Problema at Solusyon

Gumawa ng simplengtsart na kagaya ng nakiki-ta na nagsasaad ng sinabing propetang si Azariasna pagkakamali ng mgamamamayan ng Juda atano ang magagawa nilapara itama ang sitwasyon.Makikita mo ang impor-masyon para mapunanang tsart sa II MgaCronica 15:1–7.

Kailangan ng ____________ para Masunod angPropeta

1. Anong salita sa II Mga Cronica 15:8 ang nagpapaliwanagkung ano ang madalas kailanganin para masunod ang payong propeta?

2. Ano ang ginawa ni Asa at ng mga tao na nagpakita kunggaano nila kagustong sundin ang Panginoon?

3. Ipaliwanag ang ilang partikular na paraan na matutularanmo si Asa at ang kanyang mga tao. Paano siya karaniwangmatutularan ng mga miyembro ng Simbahan?

Sa II Mga Cronica 20 makikita natin ang isa pang halimba-wa ng mga pagpapala ng pagtitiwala sa Panginoon at sakanyang mga propeta. Sa pagkakataong ito nangyari angkuwento noong si Haring Josaphat ang hari ng Juda. Angbuong kuwento tungkol kay Josaphat sa mga banal na kasu-latan ay matatagpuan sa II Mga Cronica 17–20.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanII Mga Cronica 20

Mga bansa (t. 6)—Yaong mgahindi sumasamba sa tunay naDiyos

Santuario (t. 8)—Templo

Manglupaypay (mga talata15, 17)—Matakot

Mga bakay (t. 22)—Mgalihim na pagsalakay

Makatapos (t. 23)—Lubusangnalipol

II Mga Cronica 20

Ang Anak ni Asa na si Josaphat

B

Ang Dapat Gawinng mga Tao

Mga Problemasa Juda

A

II Mga Cronica 20:7–9—Ang PangakongManalangin sa TemploBagama’t alam natin na diringgin ng Diyos ang ating mga dala-ngin saanman tayo manalangin sa kanya, sa II Mga Cronica20:7–9 hiniling ni Josaphat na matupad ang mga natatangingpangakong matatagpuan sa panalangin sa paglalaan ng temploni Salomon (tingnan sa I Mga Hari 8:37–40, 44–45).


Paano Matatanggap ang Tulong ngPanginoon

Gumawa ng listahan ng mga bagay na ginawa ni Josaphat at ngkanyang mga tao para matanggap ang tulong ng Panginoonkapag nahaharap sila sa malaking hamon.

Magbigay ng Halimbawa

Sumulat ng isang makabagong halimbawa kung paano mo nai-pamuhay o ng isang taong nabasa mo, marahil ay sa mga banalna kasulatan, ang payo sa II Mga Cronica 20:20 at nalaman angkatotohanan nito.


Ano ang Problema?

1. Bakit nagkaroon ng ketong si haring Uzzias?

2. Ano ang itinuturo sa atin ng paraan ng pagpaparusa ngPanginoon kay Uzzias tungkol sa damdamin ng Panginoonukol sa mga susi at awtoridad ng priesthood?


“Huwag KayongMangagpabaya”

A


Naging Ketongin si Uzzias

B

A

137


Gumawa ng Listahan

1. Ilista kung ano ang sinabi ng Panginoon sa o tungkol sasumusunod na mga grupo sa II Mga Cronica 29:1–11: mgaLevita, “ating mga magulang,” at “mga anak ko.”

2. Paano natin masusunod ang payo ni Ezechias sa II MgaCronica 29:9–11 para umunlad tayo bilang isang lahi sa hara-pan ng Panginoon? (tingnan din sa D at T 97:10–21).

A

Mula mga 605–586 B.C.sinakop ng mga taga-Babilonia ang bansangJudio at dinalang bihag saBabilonia ang mga Judio.Noong bihag sila (tingnansa Mga Awit 137:1–4), nila-bag nila ang kanilang mgatipan sa Diyos at tila nawa-lan ng mga pagpapalangipinangako sa kanila bilangbahagi ng tipang Abraham.

Bagong Pag-asaMga limampung taon matapos manakop ang Babilonia, nagkai-sa ang mga taga-Media at mga taga-Persia na talunin ang mgataga-Babilonia at lumikha sila ng kaharian sa Asia at GitnangSilangan. Itong kahariang Medo-Persian ay pinamunuan ngharing nagngangalang Ciro na gumawa ng mga patakarangnagpakita ng kabaitan sa kanyang mga alagad, pati na sa mgaJudio sa Babilonia. Di nagtagal matapos sakupin ang Babilonianoong 539 B.C., ipinahayag ni Ciro na maaari nang magbalik saJerusalem ang mga Judio sa Babilonia at muling itayo ang kani-lang templo (tingnan sa II Mga Cronica 36:22–23; Ezra 1). Angbalitang ito ay nagdulot ng malaking katuwaan sa maramingbihag na Judio. Tulad ng isinulat ng Mang-aawit, “Kung kali-mutan kita, Oh Jerusalem, kalimutan nawa ng aking kanan angkaniyang kasanayan” (Mga Awit 137:5; tingnan din sa 137:6).Sumibol ang bagong pag-asa sa puso ng mga Judio.

May tatlong malalaking pagbalik sa Jerusalem: isa noong mga538 B.C. sa pamamahala ni Zorobabel, pangalawa noong mga465–25 B.C. sa pamamahala ni Ezra, at pangatlo noong 444 B.C.sa pamamahala ni Nehemias.


Paghambingin ang Dalawang MagkaibangAklat ng Banal na Kasulatan

Inilalahad sa II Mga Cronica 36:11–16 ang haba ng panahon nanasa Jerusalem si Lehi. Paano magkatulad ang mga talata 11–16at ang 1 Nephi 1?

A


Kasamaan sa Jerusalem

Paghahanda sa Pag-aaral ng EzraSi Ezra ay isang saserdote at inapo ni Aaron, na kapatid niMoises. Tinawag din siyang eskriba, na isang taong maramingpinag-aralan, isinulat, at itinurong mga banal na kasulatan.Pinamunuan ni Ezra ang pangalawang malaking grupo ngmga Judio pabalik sa Jerusalem noong mga 465–25 B.C.

Tinawag ng ilan si Ezra na “ama” ng makabagong Judaismodahil sa pagbibigay-diin niya sa pag-aaral ng batas (mga banalna kasulatan). Pinamunuan niya ang mga Judio noong simulannilang mas pagtuunan ng pansin ang pagiging isang simbahansa halip na isang bansa. Malinaw na si Ezra ang sumulat ng ilansa aklat ni Ezra o ang orihinal na manunulat na tuwirangbumanggit ng mga sipi mula sa talaang isinulat ni Ezra dahil sahuling apat na kabanata, sumulat si Ezra sa unang panauhan(“Sinabi ko,” “aking isinugo sila,” at iba pa).

Pagbalik mula sa Pagkatapon

Carchemis HaranNinive

ArbelaArphad Aleppo

HamathTadmor

SipparDamasco

Jerusalem

BabiloniaNippur

Susa

Dumaan si Ezra ng mapanganib na daan nang walang kasamang bantay-militarPagbabalik sa ilalim ng pamumuno nina Ezra at Nehemias (457–28 b.c.)Pagbabalik ng mga itinapon noong panahon nina Sesbassar at Zorobabel(537–15 b.c.)Tinipon ang itinapong mga taga-Judea sa paligid ng Nippur

Ilog Eufrates

IlogTigris

Ang Aklat ni Ezra

138

Matapos muling ilahad ang kuwento tungkol sa pagtutulot niCiro sa mga Judio na bumalik sa Jerusalem (orihinal na inilahadsa II Mga Cronica 36), inilahad ni Ezra ang kuwento tungkol saisang grupo, na pinamunuan ni Zorobabel, na nagbalik at nag-hangad na muling itayo ang templo at muling itatag ang paraanng pamumuhay ng mga Judio. Pinanghinaan ng loob ang gru-pong ito ngunit kalaunan ay hinikayat sila ng mga propetangsina Haggeo at Zacarias na tapusin ang templo. Ang templo ayisa sa dalawang mahahalagang temang binigyang-diin sa Ezra.Ang isa pang ideya ay ang kahalagahan ng batas, o mga sagra-dong talaan na tinatawag nating mga banal na kasulatan.Sinikap ni Ezra na tulungang maging matwid ang buhay atkalooban ng mga Judio sa pamamagitan ng pagtuturo ng batassa kanila. Para sa karagdagang impormasyon tungkol kay Ezra,tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Ezra.”

Time Line para sa Ezra

586 b.c. Sinakop ang Jerusalem, karamihan sa mga Judio ay naging bihag sa Babilonia

539 b.c. Napatalsik ni Ciro at ng mga Medo-Persian ang Babilonia

538 b.c. Iniutos ni Ciro na maaari nang magbalik ang mga Judio sa Jerusalem at itayo ang templo

537 b.c. Nagbalik ang unang grupo ng mga Judio sa Jerusalem536 b.c. Nagsimula ang muling pagtatayo ng templo

530 b.c. Itinigil ang pagtatayo ng templo

522 b.c. Naging hari ng Persia si Dario

520 b.c. Nagpropesiya sina Haggeo at Zacarias, nagpatuloy ang pagtatayo ng templo

516 b.c. Natapos at inilaan ang templo

486 b.c. Naging hari ng Persia si Xerxes

465 b.c. Naging hari ng Persia si Artajerjes

458 b.c. Nagpunta si Ezra sa Jerusalem

445 b.c. Nagpunta si Nehemias sa Jerusalem, natapos ang pader

580

540

530

520

480

470

460

450

440

Paunawa: Lahat ng petsa ay tinantiya.

Inilahad sa atin sa Ezra 1 na hindi lamang hinikayat niCiro ang mga Judio na magbalik sa Jerusalem, kundi ibinalik din niya ang lahat ng bagay na kinuha niNabucodonosor sa templo at inilagay ang mga ito sa mgatemplo ng Babilonia. Nadama ni Ciro na binigyang-inspi-rasyon siya ng Diyos na gawin ang batas na ito. Tinupadng batas ni Ciro ang mga propesiya nina Isaias at Jeremias(tingnan sa Isaias 44:28–45:1).

Ibinigay sa Ezra 2 ang bilang ng mga taong nagsibalik saJerusalem sa pamumuno ng isang lalaking nagngangalangZorobabel, na isang inapo ng mga hari ng Juda at naginggobernador ng lupain nang magbalik ang Judio. Ang mgataong nakalista sa kabanatang ito ay nakagrupo ayon salungsod na pinagmulan nila sa Israel at pagkatapos ayayon sa pamilya sa lungsod na iyon. Pinansin din sa Ezra2 na kinailangang saliksikin ng mga saserdoteng nagsibalikang kasaysayan ng kanilang pamilya upang patunayan nasila ay mga Levita at maaaring mangasiwa sa priesthood.

Sa Ezra 3 mababasa natin kung paano sinimulang itayongmuli ang templo sa pamamahala nina Zorobabel at Jesua(ang pinuno ng mga saserdote). Nagsimula sila sa altarpara makapagsagawa sila ng mga sakripisyong iniutos sabatas ni Moises. Pagkatapos ay sinimulan nila ang pun-dasyon. Nang matapos ang pundasyon nagdiwang sila.Nagsitangis ang mga nakaalala sa templo ni Salomon nangmakita nila ang templong ito dahil alam nila na hindi itokasingganda ng templong naalala nila.

Ezra 3–6

Ang Pagtatayo ng Templo

Ezra 2

Sino ang Nagsibalik?

Ezra 1

Tinupad ni Ciro ang Propesiya

139

Sabi ni Pangulong Brigham Young, “Natapos natin angtemplo sa Kirtland at sa Nauvoo; at hindi nga ba panay angtunog ng mga kampana ng impiyerno habang itinatayonatin ang mga ito? Nagsisitunog ang mga ito, linggu-linggo at araw-araw” (Journal of Discourses, 8:356).Makikita sa Ezra 4 ang katotohanan ng pahayag na iyan.Isang grupo ng mga taong tinatawag na mga Samaritanoang gustong tumulong sa mga Judio na muling itayo angtemplo. Inayawan ng mga Judio ang tulong nila, na nagpa-galit sa mga Samaritano. Mula noon ginawa na ng mgaSamaritano ang lahat para pigilan ang pagtatayo ng templo.

Inilahad sa Ezra 5–6 ang kuwento kung paano nakuhangmuli ng mga Judio ang pahintulot na patuloy na itayongmuli ang templo sa Jerusalem matapos matagumpay namapatigil ng mga Samaritano ang pagtatayo nito.Hinikayat ng mga propetang sina Haggeo at Zacarias angmga tao na patuloy na magtayo kahit pinatigil na sila (ting-nan sa Ezra 5:1–2). Nagtanong ang mga hindi Judio salupain kung may pahintulot na magtayo ang mga Judio, atnang basahin ng mga Judio ang batas ni Haring Ciro bilangkanilang pahintulot sa pagtatayo, sumulat ang mga hindiJudio sa haring si Dario at hiniling dito na tiyakin kungtotoo ang utos ni Ciro. Nakatala sa Ezra 6 na nakita angbatas at pinahintulutan ni Dario na ituloy ang pagtatayo.

Sa bandang huli ng Ezra 6 mababasa natin na natapos atinilaan ang templo. Naghatid ng galak sa mga tao ang pag-lalaan ng templo dahil pinalakas sila upang ituloy anggawain sa bahay ng Diyos (tingnan sa t. 22). Pansinin naang masasayang pangyayari sa dalawang kabanatang ito aybunga ng kahandaan ng mga tao na sundin ang payo ngmga propetang sina Haggeo at Zacarias.

Ipinakilala sa Ezra 7 si Ezra na saserdote, na isa ring eskriba,o guro. Inilahad sa atin sa listahan ng mga pangalan sa

Ezra 7

Ezra—Guro ng Batas

Dagat

Altar

Ang isang Samaritano ay inapo ng mga naninirahansa Asiria at mga Israelita. Itinuring ng mga Judio namarumi ang mga Samaritano dahil sa pagpapakasalnila sa hindi kalahi.

unang limang talata ng kabanata 7 na si Ezra ay tuwiranginapo ni Aaron, na kapatid ni Moises. Malalaman din natinmula sa kabanatang ito na tinulutan ni Artajerjes si Ezrana dalhin ang isang grupo ng mga Judio sa Jerusalem mulasa Babilonia. Bukod pa rito, nagbigay ng pera si Artajerjespara sa templo at ipinakuha kay Ezra ang mga kayamananmula sa templo sa Babilonia at ipinabalik ang mga ito satemplo sa Jerusalem. Mababasa rin natin na binigyan ngkapangyarihan si Ezra na humirang ng mga hukom sa mgatao upang maglingkod sa pamahalaang lokal ng mga Judio.


Ang Pinagmulan ng Lakas ni Ezra

1. Ayon sa Ezra 7:10, ano ang tatlong bagay na ginawa ni Ezra?(Ang “kautusan ng Panginoon” ay tumutukoy sa mga banalna kasulatan.)

2. Ipaliwanag na hindi kukulangin sa dalawa ang natanggap napakinabang ni Ezra dahil ginawa niya ang mga bagay na ito.

3. Magbigay ng halimbawa kung paano ninyo magagawa angbawat isa sa tatlong bagay na ito.

Ang unang bahaging ito ng Ezra 8 ay naglalaman ng lista-han ng mga grupo ng mga taong sumama kay Ezra mulaBabilonia hanggang Jerusalem at ang bilang ng mga tao sabawat grupo. Pagkatapos ay ikinuwento sa kabanata 8 angpaglalakbay ng mga Judio papuntang Jerusalem, pati nakung paano sila nag-ayuno at nanalangin para maprotekta-han sila sa daan at kung paano dininig at sinagot ngPanginoon ang kanilang mga dalangin.

Siguro ang pinakamalaking dahilan kaya nangakalat at nabi-hag ang Israel at Juda ay sumamba sila sa mga diyus-diyusan. Sinikap ni Ezra at ng iba pang mga pinunong Judiona huwag nang maulit ng mga tao ang mga pagkakamalingito nang magbalik sila sa kanilang lupang pangako. Ngunitsa pagbabasa mo ng Ezra 9–10, malalaman mo na maraming

Ezra 9–10

Pagpapakasal sa mga BabaengHindi Israelita

Ezra 8

Paglalakbay PapuntangJerusalem

A

140

Judio ang nagpakasal sa labas ng tipan, kaya’t lumakas angtuksong sumamba sa mga diyos ng kanilang mga asawa.Habang binabasa mo ang dalawang kabanatang ito, isipinkung paano mo maipamumuhay ang itinuturo ng mga naka-sulat na ito tungkol sa pagpapakasal sa loob ng tipan.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEzra 9

Ezra 10

Pinasumpa (t. 5)—Nangako

Mga karumal-dumal (mgatalata 1, 11, 14)—Mga bagayna mali sa paningin ng Diyos

Banal na binhi (t. 2)—Pinagtipanang mga tao

Nahalo (t. 2)—Nagpakasal sahindi kalahi

Puno sa pagsalangsang naito (t. 2)—Mga pasimuno sapaggawa ng mali

Natitigilan (mga talata 3–4)—Gulat at nalulungkot

Pagpapakumbaba (t. 5)—Mabigat na pasanin

Kaunting kabuhayan (mgatalata 8–9)—Pag-asa

Makikipisan (t. 14)—Makikipag-ugnayan

Itinuloy sa aklat ni Nehemias ang kuwentong sinimulan saEzra. Sa pinakaunang mga banal na kasulatan ng mga Judioisang aklat lang ang Ezra at Nehemias. Para sa impormasyongmakatutulong tungkol kay Nehemias at sa aklat ni Nehemias,tingnan sa pambungad sa Ezra dito sa gabay sa pag-aaral at saGabay sa mga Banal na Kasulatan, “Nehemias.”

Paghahanda sa Pag-aaral ng NehemiasHabang nagbabasa ka, isipin ang simbolismo ng mga kuta ngJerusalem na pinagsikapang itayo ni Nehemias. Bakit lubhangmahalagang itayo ang mga kutang ito? Paano naging katuladng mga Judio ang mga kuta na ito?

Ezra 10:9—“Nanginginig Dahil sa Bagay na Ito atDahil sa Malakas na Ulan”Ang pangyayaring ipinaliwanag sa Ezra 10:9 ay naganap sapanahong napakalamig at napakaraming ulan. Nangatog saginaw ang mga tao at dahil din sa nadama nila na galit angPanginoon sa kanila dahil sa kanilang mga kasalanan.


Interbyuhin si Ezra

Kunwari ay isa kang reporter ng pahayagan noong panahon ngmga pangyayari sa Ezra 9. Pumili ng tatlong bagay na itatanongmo kay Ezra, at isulat kung paano kaya siya sasagot ayon sanabasa mo sa Ezra 9.

Tukuyin ang mga Alituntunin ng Pagsisisi

1. Nakinig ang mga tao kay Ezra at maraming nagsikap namaging mas mabuti. Isulat sa iyong notbuk at salungguhitansa iyong mga banal na kasulatan ang tatlong alituntunin ngtunay na pagsisisi na matatagpuan mo sa Ezra 10.

2. Sabihin kung bakit mahalaga sa proseso ng pagsisisi angbawat alituntuning natagpuan mo sa itaas.

B

A

Paano ka tutugon kapag narinig mo ang mga problemangkinakaharap ng mga tao sa inyong lugar o sa iba’t ibanglugar ng mundo? Nakatala sa Nehemias 1 kung ano angginawa ni Nehemias nang marinig niya ang pagdurusang iba.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanNehemias 1

Nangaiwan (mga talata 2–3)—Nakaligtas

Nalabi (t. 3)—Mga nakaligtas

Kapighatian (t. 3)—Problema

Kakutyaan (t. 3)—Kahihiyan

Lalaking ito (t. 11)—Ang hari

Nehemias 1

Ang Panalangin ni Nehemias

Ang Aklat ni Nehemias

141



Piliin ang apat na inaakala mong pinakamahahalagang salita saNehemias 1. Siguruhing makapili ng kahit isang salita lang nanagpapaliwanag sa mga ginawa ni Nehemias at isang salitangmahalaga sa sinabi niya. Ipaliwanag kung bakit mo pinili angbawat salita.

Sinagot ng Panginoon ang panalangin ni Nehemias nanakatala sa Nehemias 1. Nakasaad sa Nehemias 2 na nag-karoon ng pagkakataon si Nehemias na sabihin kay HaringArtajerjes kung bakit siya malungkot at lumambot angpuso ng hari sa kanya. Pinayagan ng hari si Nehemias namagbalik sa Jerusalem upang tumulong na maitayongmuli ang mga kuta ng lungsod. Nagbigay pa ng pera siArtajerjes at binigyan ng mga liham si Nehemias na dadal-hin sa mga gobernador ng mga lalawigan upang ipakita namay pahintulot ng hari si Nehemias. Sa pahintulot niHaring Artajerjes, nagpunta naman si Nehemias saJerusalem, sinuring mabuti ang sitwasyon, at higit kailan-man ay napagtanto na dapat siyang tumulong na maitayoang mga kuta ng Jerusalem.

Ang Kaharian ng Persia 500 B.C.

ThraceMacedonia Dagat na Itim

Byzantium

TarsoSicilia

Hyrcan

ia

Chipre

TiroJerusalem

Memphis

Arabia

Dagat ng Arabia

Damasco

Armenia

Assur Media

Babilonia

Sogdiana

Bactria

AriaParthia

DrangianaArachosia

PersepolisPersida Carmania Gedrosia

DagatAral

Babilonia Susa (Susan)

Chorasmia

Dagat CaspianIlog Eufrates

Gulpo ng Persia

Ilog Tigris

Egipto

Dagat na M

apula

Ilog

Nilo

Dagat Mediteraneo

Grecia EfesoFrigia

Lud [Lydia] CapadociaMoschi (Mesach)

Nehemias 2

Nagpunta si Nehemias saJerusalem

A


Isang Halimbawa ng Pananampalataya

1. Ano ang sinabi ni Nehemias para hikayatin ang mga tao?

2. Paano tumugon ang mga tao?

3. Paano tumugon si Nehemias sa mga “nanunuya”?

4. Paano natin maiaangkop ang ginawa ni Nehemias nang sika-pin niyang isagawa ang isang bagay na iniutos sa atin ngPanginoon o ng kanyang mga lingkod?

Nakalista sa Nehemias 3 ang mga pangalan at grupo ngmga taong nagtrabaho sa muling pagtatayo ng mga paderng Jerusalem at sinabi kung anong bahagi ng kuta angginawa nila.

Nehemias 3–4

Naharap sa Oposisyon ang mga Tagapagtayo

A

Jerusalem sa Panahon ni Nehemias

Pintuang-bayan ng mga isdaPintuang-bayan ng mga tupa

Lugar ng templo

Pintuang-bayan ngpagpupulong

Pintuang silanganan

Pintuang-bayan ngmga kabayo

Pintuang-bayan ng libis

Pintuang-bayan ng bukalHagdan pababa mula sa

Lungsod ni David

142

Nakasaad sa Nehemias 4 kung paano nagpatuloy siSanballat, gobernador ng mga Samaritano, na tuyain atkalabanin ang muling pagtatayo ng mga kuta ng Jerusalem.Nang matuklasan niya na hindi niya mapigil ang gawain sapamamagitan ng panunuya sa mga tao, tinangka niyangsugurin ang mga trabahador para patigilin sila. Ngunitnanalangin si Nehemias at ang mga tao para sa tulong ngPanginoon at “pinagbantay” ang kalahati ng mga trabaha-dor. Pinrotektahan sila ng Panginoon para maituloy nilaang kanilang ginagawa. Malaki ang pananampalataya ngmga Judiong ito kahit sa gitna ng mala-Satanas na panunu-ya at pagkalaban sa kanilang mabubuting gawain.

Inilahad sa Nehemias 5 kung paano pinamunuan niNehemias, katulad ni Haring Benjamin sa Aklat ni Mormon(tingnan sa Mosias 2), ang kanyang mga tao nang hindi silapinapatawan ng buwis. Gumawa rin siya ng mga batas napumigil sa mga Judio na magpataw ng napakataas o sobrangpatubo sa isa’t isa sa mga pautang (tinatawag na “labis-labisna patubo”), na nagpatigil sa gawi ng mga Judio na pang-aalipin sa ibang mga Judiong may utang sa kanila.

Kung minsan ay mahirap sabihin kung sino talaga angnagnanais ng pinakamainam para sa atin. Maaaring subu-kan ng mga taong masama ang layon na linlangin tayopara sila ang makinabang sa ating kasawiang-palad.Gayunman, kung masunurin tayo sa Diyos at magtitiwalasa patnubay ng Espiritu, maaari tayong makaiwas sa panli-linlang. Sinasabi sa atin sa Nehemias 6 kung ano ang gina-wa ni Nehemias sa isang sitwasyon kung saan hinangad ngiba na saktan siya at guluhin ang kanyang gawain.


Pinagbubuhat (t. 8)—Gawa-gawa lang, nagkukunwari

Madusta (t. 13)—Mapagsalitaan ng masama

Nehemias 6

Natapos ni Nehemias ang mga Kuta

Nehemias 5

Nehemias: Isang Dakilang Pinuno

Nehemias 6:10–13—Bakit Ayaw Pumasok niNehemias sa Templo?Tila bahagi ng isang plano ni Semaias na pigilin ang mga pagsisi-kap ni Nehemias, at bahagi ng plano ang “nakulong” si Semaiassa kanyang bahay. Pinarating ito ni Semaias na para bang nanga-nganib ang buhay ni Nehemias at sinabi kay Nehemias na dapatsiyang magpunta sa templo, sunggaban ang mga sungay ngdambana, at magsumamong protektahan ang kanyang buhay, naisang gawaing binanggit sa batas ni Moises (tingnan sa Exodo21:14; I Mga Hari 1:50–51; 2:28; II Mga Hari 11:15). Naunawaan niNehemias ang plano laban sa kanya at piniling magtiwala napoprotektahan siya ng Panginoon. Ang isa pang dahilan kayahindi pumasok si Nehemias sa templo ay dahil hindi siya isangsaserdote. Umasa si Semaias at ang iba pa na masisira ang repu-tasyon ni Nehemias sa mga tao, ngunit nabigo sila.


Iwasang Malinlang

1. Banggitin ang mga tao sa Nehemias 6 na nagtangkang saktansi Nehemias, at ipaliwanag kung paano.

2. Anong mga bagay ang ginawa ni Nehemias para maiwasangmahulog sa kanilang “mga patibong”?

3. Isulat kung ano ang sinasabi sa sumusunod na mga banal nakasulatan na magagawa natin para maiwasang malinlang:Helaman 3:29–30; Doktrina at mga Tipan 43:2–6; 46:7–8;Joseph Smith—Mateo 1:37.

Ang Nehemias 7 ay talaan ng mga taong dumating saJerusalem kasama si Zorobabel (tingnan sa Ezra 2). Katuladsa Ezra, pinansin sa Nehemias 7 na ang mga hindi naipakitasa kanilang genealogy na angkop ang kanilang lahi ay hindipinayagang magkaroon ng priesthood.

Nehemias 7

Ang Pangalan ng mgaNagsibalik

A

Nangalumatang mainam(t. 16)—Nanghina ang loob

143

Paano magiging kaiba angbuhay mo kung hindi kakailanman nakarinig onakabasa o nagkaroon ngkopya ng mga banal nakasulatan? Noong panahonni Nehemias, nakasulat samga nakabalumbong papelang mga banal na kasula-tan, kaya nga kailanganang malaking pagsisikap atsakripisyo para magkaroon

ng kopya nito. Itinuring na mapalad ang sinumang nagka-roon ng buong kopya nito. Hindi nabasa ni narinig ng mgatao sa panahon ni Nehemias ang mga banal na kasulatan saloob ng ilang taon. Habang binabasa mo ang Nehemias 8,ihambing ang nadama at ginawa ng mga tao nang marinignila ang mga banal na kasulatan sa nadarama at ginagawamo nang magkaroon ka ng pagkakataong mabasa o marinigang mga banal na kasulatan.


Nehemias 8:13–18—Nabasa Nila sa mga Banalna Kasulatan na Dapat Silang Tumahan oTumira sa “mga Balag”

Natuklasan ng mga Judio samga banal na kasulatan noongpanahon ni Ezra ang isang utosna “tumahan sa mga balag.”Ang utos ay tumutukoy saKapistahan ng mga Balag,na isang sagradong pagdiri-wang na unang ibinigay ngPanginoon kay Moises at samga anak ni Israel (tingnan saLevitico 23:33–44).

Mga bahagi (t. 10)—Kaunti

Nehemias 8

Binasa ni Ezra ang mga Banal na Kasulatan sa mga Tao



1. Basahin ang Nehemias 8:2–12 at gumawa ng listahan ng mgasalita na inaakala mong pinakamainam na nagpapaliwanagkung ano ang nadama ng mga tao tungkol sa pagkarinig sapagbasa at paliwanag sa kanila ni Ezra sa mga banal na kasu-latan. Maaari mong markahan ang mga salitang ito sa iyongmga banal na kasulatan.

2. Pumili ng isa sa mga salitang isinulat mo sa iyong listahan atmagkuwento tungkol sa isang panahon na nadama mo rin anggayon; o, pumili ng isa sa mga salita sa listahan at sabihin kungbakit sa palagay mo tumugon ang mga tao sa gayong paraannang ituro ni Ezra ang tungkol sa mga banal na kasulatan.

3. Alin sa palagay mo ang mga salita sa Nehemias 8:2–12 nanagpapaliwanag kung ano ang ginawa ni Ezra para tulunganang mga tao na magkaroon ng magandang karanasan sa mgabanal na kasulatan?

Mababasa natin sa Aklat ni Mormon na “ang pangangaralng salita ay … may higit [na] malakas na bisa sa isipan ngmga tao kaysa sa espada, o ano pa mang bagay” (Alma31:5). Ang Nehemias 9–10 ay naglalaman ng mga halimba-wa ng katotohanang ito.

Sa Nehemias 9 mababasa natin na dahil narinig nila angsalita ng Diyos (tingnan sa Nehemias 8), ang mga tao aynag-ayuno, nagtapat ng kanilang mga kasalanan, at sumam-ba sa Panginoon. Pagkatapos ay ibinuod ng mga saserdotesa mga tao ang kanilang kasaysayan mula sa panahon niAbraham, na nagpapakita kung paano naging maawain angPanginoon sa kanila hanggang sa panahon nila.

Sa Nehemias 10 mababasa natin na gumawa ng mga tipanang mga saserdote na lubusang susundin ang mga kautu-san. Sinunod ng nalalabi sa mga tao ang halimbawa ngkanilang mga saserdote at gumawa rin ng ganitong tipan.Ang mga pangyayaring nakatala sa mga kabanata 9–10 aynagpapakita ng ilan sa mga pagpapala ng pagbabasa, pag-aaral, pagbubulay-bulay, at pamumuhay ng mga banal nakasulatan.

Nehemias 9–10


A

144

Ibinigay sa Nehemias 11 ang mga pangalan ng mga pinunong mga tao sa Israel at kung sino sa kanila ang inatasangmanirahan sa Jerusalem. Binanggit din sa kabanata 11 angiba pang mga inatasang manirahan sa ibang mga lungsodsa lupain.

Ang unang bahagi ng Nehemias 12 ay naglalaman ng mgapangalan ng mga saserdote at Levita (mga maytaglay ngpriesthood) na nagsibalik sa Jerusalem sa grupo ni Zorobabel(mga talata 1–9). Ang susunod na bahagi ay naglalaman ngmga pangalan ng mga saserdote at Levita sa panahon niNehemias, na mga inapo ng orihinal na grupo (mga talata10–26). Ang nalalabing kabanata ay naglalahad ng paglala-an ng mga kuta ng Jerusalem (mga talata 27–47).

Nehemias 11–12

Ang Paglalaan ng Kuta

Ang Kuwento Tungkol sa Isang BayaningBabaeng JudioHindi si Esther ang sumulat ng aklat ni Esther, ngunit mata-tagpuan sa aklat ang buong kuwento tungkol sa kanya. Angkuwento ay naganap noong panahong maraming Judio saPersia (mga 460–30 B.C.) at nakasaad kung paano iniligtas ngkatapangan ni Esther sa pagkalipol ang kanyang mga kababa-yan. Ipinagdiriwang pa rin ng mga Judio ang magandang kaga-napang ito sa masayang pista-opisyal na tinatawag nilangPurim. Muling binabasa ng mga Judio ang kuwentong ito; pina-palakpakan at ipinagbubunyi ng ilan sa mga mamamayan angmga bida at isinusumpa ang mga kontrabida. Dahil ang aklat niEsther ay isang kuwento, saklaw ng mga bahaging “Pag-unawasa mga Banal na Kasulatan” at “Pag-aaral ng mga Banal naKasulatan ang buong aklat. Para sa karagdagang impormasyontungkol sa aklat ni Esther, tingnan sa Gabay sa mga Banal naKasulatan, “Esther.”

Paghahanda sa Pag-aaral ng EstherSi Ciro ang unang hari ng Kaharian ng Persia. Hinalinhan siyang kanyang anak na si Cambyses, na namuno sa loob ng maik-ling panahon. Pagkamatay ni Cambyses, isang lalaking nag-ngangalang Dario ang naghari sa loob ng maraming taon.Pagkamatay ni Dario, namuno ang kanyang anak na si Xerxesbilang ikaapat na hari ng Kaharian ng Persia. Si Xerxes, napangalan niya sa Griyego, ay kilala sa aklat ni Esther sa kan-yang pangalang Persian na Assuero.

Kahit kasunod ng Nehemias ang Esther sa inyong Biblia, naga-nap talaga ang mga nangyari sa Esther mga tatlumpung taon

Matapos ilaan ang mga kuta ng Jerusalem, nagbalik siNehemias para makasama si Haring Artajerjes sa Babilonia.Nakasaad sa Nehemias 13 kung ano ang natagpuan niya pag-balik niya sa Jerusalem. Tatlong bagay ang lubhang hindinakasiya sa kanya: (1) isang dayuhan, na hindi naniwalasa Diyos ng Israel ang tinulutang manirahan sa bahay ngPanginoon, (2) hindi pinanatiling banal ng mga tao ang arawng Sabbath, at (3) ang mga tao—maging ang mga saserdoteat Levita—ay nagpapakasal sa labas ng tipan. Hinikayat niNehemias ang mga tao na maging tapat sa Panginoon sapamamagitan ng pagsunod sa mga kautusang ito. Tayo manay nagpapakita ng ating katapatan sa Diyos ngayon sa pag-dalo sa templo nang karapat-dapat, pagpapanatiling banal ngaraw ng Sabbath, at pagpapakasal sa loob ng tipan.

Nehemias 13

Patuloy na Nangaral ng Pagsisisi si Nehemias

bago sumapit ang mga kaganapan sa Nehemias. Si Xerxes, oAssuero, ang hari noong panahon ni Nehemias na tila napaka-bait kay Nehemias at sa mga Judio. Marahil dahil ito sa nangya-ri sa aklat ni Esther. Kung hindi sa mga nangyari sa Esther, walasigurong aklat ni Nehemias!

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEsther 1

Esther 2

Pagiinit (t. 1)—Galit

Paglilinis (mga talata 3, 9, 12)—Pagpapaganda ng mgababae

Ipinakilala ang kaniyangbayan o ang kaniyangkamaganakan (mga talata 10,20)—Sinabi kung saang

grupo ng mga tao siya kabi-lang

Buhatan ng kamay (t. 21)—Patayin

Sinaysay (t. 22)—Sinabi

Mga kamarero (mga talata12, 15)—Tagapamahala ngkapakanan ng hari

Mga pantas, na nakakaalamng mga panahon (t. 13)—Mga astrologo

Kakalat (t. 17)—Malalaman

Pagkapahamak (t. 18)—Kawalang-galang

Kalagayan (t. 19)—Posisyonat mga pag-aari

Ang Aklat ni Esther

145

Esther 3

Esther 4

Esther 5

Esther 6

Esther 7

Esther 8

Ipinamanhik (t. 3)—Marubdob na humiling

Kasamaan (t. 3)—Masamangplano

Banta, ibinanta (t. 3)—Plano,ipinlano

Loloob (t. 11)—Sasalakaypara manakit

Samsam (t. 11)—Nakuhangmga pag-aari

Pinakahuli (t. 11)—Gantimpala

Nangangahas magbanta(t. 5)—Nag-iisip

Gayon (t. 9)—Ganap

Hingi (mga talata 6–8)—Hangad

Mamanhik (t. 8)—Mapagpakumbabang humiling

Cetro (t. 11)—Isang tungkodna simbolo ng awtoridad

Inakalang walang kabulu-han (t. 6)—Tinanggihan angmungkahi

Pinagsapalaran (t. 7)—Isangbagay kung saan makapipilika ng isang numero na kungmagkataon ay mananalo,tulad ng beto-beto

Tiisin (t. 8)—Payagan, pag-bigyan

May katungkulan sa mgagawain (t. 9)—Nagsasagawa

Kumuha ng samsam sa kani-la na pinakahuli (t. 13)—Kunin ang kanilang mga pag-aari bilang gantimpala

Natitigilan (t. 15)—Nalilito

Esther 9


Gamitin ang Kanilang Halimbawa

Isulat kung ano sa palagay mo ang matututuhan ng isangkaedad mo mula sa mga halimbawa ng bawat isa sa sumusu-nod na tatlong tao sa aklat ni Esther: Reyna Vasthi, Mardocheo,at Esther. Para sa bawat indibiduwal, magbigay ng partikular namga halimbawa at reperensya mula sa mga banal na kasulatanbilang bahagi ng iyong paliwanag.

Isang Mahalagang Talatang DapatAlalahanin

1. Basahin ang Esther 4:14 at isulat ito sa sarili mong mga salita.

2. Ang tanong ni Mardocheo kay Esther sa Esther 4:14 ay maa-aring itanong sa iyo ngayon. Tumulong si Pangulong EzraTaft Benson na masagot ang tanong na iyan nang sabihinniyang, “Halos anim na libong taon kayong inireserba ngDiyos para mabuhay sa mundo sa mga huling araw bago angikalawang pagparito ng Panginoon. Ang ilang tao ay manga-liligaw; ngunit ang kaharian ng Diyos ay mananatiling buoupang salubungin ang pagbalik ng pinuno nito—maging siJesucristo. Kahit maihahambing ang ating henerasyon sakasamaan noong panahon ni Noe, nang linisin ng Panginoonang mundo sa pamamagitan ng baha, malaki ang kaibhan sapagkakataong ito. Inilaan ng Diyos para sa huling labananang ilan sa Kanyang pinakamatatag na mga anak, na tutulongsa ikatatagumpay ng kaharian. At doon kayo pumapasok saeksena, dahil kayo ang henerasyon na kailangang ihanda sapagsalubong sa inyong Diyos” (The Teachings of Ezra TaftBenson [1988], 104–5).

Sabi pa ni Pangulong Benson, “Sa lahat ng henerasyon nakama-sid ang mga propeta sa pagdaan ng mga taon hanggang sapanahon natin ngayon. Bilyun-bilyon sa mga namatay at mgaisisilang pa lamang ang nakamasid sa atin. Huwag kayongmagkakamali—kayo ay natatanging henerasyon. Higit kailan-man ay mas malaki ang inaasahan sa matatapat sa ating pana-hon sa gayon kaikling panahon” (Teachings of Ezra Taft Benson,105). Sumulat ng isang journal entry sa klase mo na nagsasaadkung bakit mahalagang alalahanin nila na kaya sila pinasapit sakaharian ay “dahil sa bagay na ito.”

B

A

Gagawin (t. 1)—Ipatupad

Napabaligtad (t. 1)—Kabaligtaran ang nangyari

Pagtibayin (mga talata31–32)—Itatag

146

Bakit Nangyayari ang Masasamang Bagaysa Mabubuting Tao?

Bawat araw, maaaring may duma-ting na trahedya at pagdurusa sabuhay ng mga tao. Namamatayang mga mahal sa buhay o perma-nente silang napipinsala ng karam-daman, aksidente, o ng kapansa-nang dulot ng kalikasan. Paanonatutulutan ng Diyos na mangyariang mga bagay na ito? Paanonangyayari ang mga ito kahit samga taong masigasig na nagliling-

kod sa Panginoon? Diyos ba ang dahilan ng lahat ng pagduru-sa, kalungkutan, at kamatayang ito?

Sa pagsagot sa ganitong klaseng mga tanong, sinabi niPangulong Spencer W. Kimball, “Sumagot kayo kung kayaninyo. Hindi ko kaya, dahil kahit alam kong malaki ang papelna ginagampanan ng Diyos sa buhay natin, hindi ko alam kunggaano rito ang kanyang pinapangyayari at gaano ang tinutulutanlang niyang mangyari. Anuman ang sagot sa tanong na ito, mayibang bagay na natitiyak ko.

“Mapipigilan kaya ng Panginoon ang mga trahedyang ito? Angsagot ay, Oo. Ang Panginoon ay makapangyarihan, taglay anglahat ng kapangyarihan upang kontrolin ang ating buhay, iligtastayo sa pasakit, pigilin ang lahat ng aksidente, paandarin anglahat ng eroplano at kotse, pakainin tayo, protektahan tayo, ilig-tas tayo sa hirap, pagsisikap, sakit, maging sa kamatayan, kungloloobin niya. Ngunit hindi niya ito gagawin” (Faith Precedes theMiracle [1972], 96).

Bakit hindi tayo poprotektahan at ililigtas ng Panginoon sa lahatng hirap at oposisyon ng mga karanasan sa buhay? (tingnan saAbraham 3:25). Magpapalakas ba o magpapahina sa atin angpaggawa niyon?

Ang aklat ni Job ay nahaharap sa mahihirap na katanungan.Ang Job ay tungkol sa isang mabuting tao na labis na nagduru-sa. Ang paraan ng pagharap niya sa kanyang mga paghihirap atnatutuhan niya sa kanyang mga karanasan ay magtuturo sa atinng mahahalagang aral tungkol sa ating pagdurusa at mgakalungkutan ng mga nasa paligid natin. Ginamit ng Panginoonang kuwento ni Job para turuan si Propetang Joseph Smithtungkol sa pagdurusa noong nasa Piitan ng Liberty ang Propetaat nag-iisip kung bakit siya nagdurusa (tingnan sa D at T121:1–33). Habang binabasa mo ang Job, isipin kung ano angnatutuhan mo tungkol sa plano ng Ama sa Langit at kung anoang layunin ng pagdurusa sa planong iyan.

Paghahanda sa Pag-aaral ng Aklat ni JobBagama’t kakaunti ang alam natin tungkol kay Job (binibigkasnang Jõb), malamang na nabuhay siya sa panahon ng mgapatriyarka (Abraham, Isaac, at Jacob). Ang kanyang aklat aynasa bahaging “tula” ng Biblia dahil ang kuwento ay patula,kaya nga marahil isa ito sa mga pinakamahirap basahin at una-waing aklat sa Lumang Tipan. Gayunman, ang hagod na patulaay nakatutulong upang mas madamdamin ang kuwento. Dahilnararapat basahin nang malakas ang tula, maaari mong basahinnang malakas ang ilang talatang gusto mo at tingnan kungmakatutulong ito sa iyo na maunawaan ang damdamin at ibig

sabihin ni Job. Para sa buod ng aklat ni Job, tingnan sa Gabay samga Banal na Kasulatan, “Job.”

Kapag may masamang nangyari sa iyo, ano ang reaksyonmo? Ano ang pakiramdam mo sa Diyos? Iba ba ang paki-ramdam mo sa Diyos o sa iyong sarili kung may masa-mang nangyari sa iyo at “wala kang ginawang masama”?Nakasaad sa Job 1 kung ano ang reaksyon ni Job sa nang-yari sa kanya. Isipin kung ano ang magiging reaksyon mosa gayong sitwasyon.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJob 1

Job 1:6–12—Talaga Bang Gumagawa ng mgaKasunduan ang Diyos at si Satanas?Siyempre may kapangyarihan ang Panginoon laban kay Satanasat hindi kailangang “makipagtawaran” sa kanya. Sa Job 1:6–12malalaman natin na nasiyahan ang Panginoon sa paraan ngpamumuhay ni Job ngunit tinulutan pa rin niya si Satanas natuksuhin at subukan si Job. Gayon din ang sitwasyon sa Job 2.Pansinin na sa dalawang pagkakataong ito na sinubukan si Job,nagtakda ang Panginoon ng “mga patakaran” kung ano angmaaari at hindi maaaring gawin ni Satanas. Makapagtitiwalatayo sa pagkaalam na basta tapat tayo sa Panginoon, hinding-hindi niya tutulutan si Satanas na subukan tayo nang higit sakaya nating malampasan (tingnan sa I Mga Taga Corinto 10:13).


Sumulat ng Rekomendasyon para kay Job

Kung nag-aaplay ng trabaho si Job at hinilingan ka niyang sumu-lat ng rekomendasyon tungkol sa klase ng kanyang pagkatao,

A

Humiwalay, humihiwalay(mga talata 1, 8)—Umiwas,umiiwas

Pinapagbanal (t. 5)—Ginawang malinis sa harapng Diyos sa pamamagitan ngmga ordenansa

Kinulong (t. 10)—Parangpader na ginawa para mag-protekta

Hinapak ang kaniyang bala-bal (t. 20)—Pinunit ang kan-yang bata

Inari (t. 22)—Pinaratangan

Job 1

Nawala ang Lahat kay Job,Maliban sa …

Ang Aklat ni Job

147

ano ang sasabihin mo tungkol sa kanya batay sa nabasa mo saJob 1?

Pareho Ba o Magkaiba?

Ipaliwanag kung paano tumugon si Job sa nangyari sa kanya atpaano maikukumpara ang reaksyon niya sa inaakala mong pag-tugon ng mabubuting tao.

Nakapasa si Job sa pagsubok na ibinigay sa Job 1, ngunittinulutan ng Panginoon na pahirapan pa ni Satanas si Job.Ipapakita ulit sa Job 2 kung paano tumugon si Job sa kan-yang mga pagsubok.



Ibigay ang Iyong Opinyon

Sa lahat ng nangyari kay Job sa Job 1–2, isulat ang isang bagayna magiging napakahirap na maranasan mo, at ipaliwanagkung bakit mo iniisip na napakahirap niyon.

Bagama’t hindi sinisi ni Job ang Diyos sa kanyang mgaproblema, binibigyan tayo ng Job 3 ng ideya kung gaanosiya pinanghinaan ng loob.

Job 3

Bakit Pa Ba Ako Isinilang?

A

Namamalagi sa kanyangpagtatapat (t. 3)—Nananatiling tapat

Bibinga ng palyok (t. 8)—Piraso ng basag na palayok

Job 2

Marami Pang Pagsubok para kay Job

B



Hanapin ang Simbolikong mga Salita

Maglista ng tatlong salita sa Job 3 na inaakala mong magpapali-wanag kung ano ang maaaring naging pakiramdam ni Job, atipaliwanag kung bakit mo pinili ang mga salitang iyon.

Ang Job 4–31 ay naglalaman ng mga pag-uusap ni Job atng tatlo niyang kaibigang nakipagkita sa kanya (tingnan saJob 2:11–13). Bawat kaibigan, sa sarili nitong paraan, aysinabi kay Job na pinaparusahan ng Diyos ang mga maka-salanan, kaya maaaring nagkasala si Job. Gayunman, alammo mula sa natutuhan mo sa Job 1 na hindi nagkasala siJob. Nang tangkain ni Job na ipagtanggol ang sarili at angkanyang kabutihan, pinaratangan siya ng “mga kaibigan”niyang ito na nagyayabang siya. Nagpaliwanag si Job namarami siyang kilalang masasamang taong hindi nakara-nas ng parusang tulad ng natanggap niya. Tumugon angkanyang “mga kaibigan” sa pamamagitan ng paghikayat sakanya na magsisi para alisin ng Diyos ang kanyang mgapagsubok. Ngunit patuloy na nakipagtalo si Job na walasiyang ginawang masama.


Scripture Mastery—Job 19:25–26

1. Basahin ang Job 14:14, hanapin ang isang tanong ni Job, atisulat ang tanong sa iyong notbuk. Pagkatapos ay basahinang Job 19:23–27 at ibuod kung paano sinagot ni Job angtanong kalaunan.

2. Sa palagay mo, bakit napakahalaga kay Job ng kanyangpatotoo sa Job 19:25–26 noong sambitin niya ito?

A

Job 4–31

Pinayuhan si Job ng Kanyangmga Kaibigan

A

Mapagisa (t. 7)—Nag-iisa

148

Ang Job 32–37 ay naglalaman ng mga salita ng isang lala-king nagngangalang Eliu. Hindi tayo sigurado kung kailansiya sumapi sa grupo, ngunit mukhang nakinig siya sapag-uusap ni Job at ng tatlong lalaki. Hindi siya nagsalitadahil mas bata siya at may paggalang sa mga nakatatandasa kanya (tingnan sa Job 32:4). Nang sa wakas ay magpasi-yang magsalita si Eliu, pinuna niya si Job dahil sinabi nitona wala siyang kasalanan. Naniwala si Eliu na ipinahihi-watig ni Job na hindi makatarungan o hindi perpekto angDiyos sa pagpapahintulot na magdusa siya sa pagsasabingwala siyang kasalanan. Binatikos rin ni Eliu ang mga kai-bigan ni Job dahil talaga namang hindi nila sinagot si Jobkung bakit siya nagdurusa at sinabing siya ay makasala-nan. Nag-alok ng pangatlong opinyon si Eliu. Ipinahayagniya ang kadakilaan ng Diyos at kawalang-kakayahan ngtao na maunawaan ang isipan ng Diyos sa paraang nagbi-bigay ng paliwanag sa lahat ng nangyayari. Iminungkahiniya na ang pagdurusa ay hindi palaging parusa sa kasala-nan, ngunit dahil gumagawa ng mabubuting bagay angDiyos para sa kanyang mga anak, maaaring maging kapaki-pakinabang sa isang tao ang pagdurusa kahit paano.

Sa wakas ay sinagot ng Panginoon ang mga panalangin niJob. Gayunman, tila hindi niya sinagot ang mga tanong niJob at ng kanyang mga kaibigan, gaya ng: Bakit nagdurusasi Job? Sa halip, sumagot ang Panginoon sa pamamagitanng mas marami pang tanong. Ang mga sagot sa mgatanong ng Panginoon ay nagbibigay sa atin ng pananawtungkol sa Diyos at sa buhay na napakahalaga sa mgataong dumaranas ng mga pagsubok sa kanilang buhay.

Tungkol sa mga hamon ng buhay, sinabi ni Elder RichardG. Scott, “Kapag dumaranas kayo ng kagipitan, maaaringmarami kayong itatanong. Ang ilan ay makabuluhan anglayunin; ang iba ay hindi. Ang pagtatanong ng, Bakitkailangang mangyari ito sa akin? Bakit ko kailangangdanasin ito ngayon? Ano ang nagawa ko para mangyariito? ay aakay sa inyo tungo sa kadiliman. Walang butingidinudulot ang pagtatanong ng mga bagay na salungat

Job 38–39

Nagsalita ang Panginoon

Job 32–37

Pang-apat na Kaibigan

sa kalooban ng Diyos. Sa halip ay itanong, Ano anggagawin ko? Ano ang matututuhan ko mula sa karanasangito? Ano ang dapat kong baguhin? Sino ang dapat kongtulungan? Paano ko maaalala ang maraming pagpapalangdumating sa akin sa oras ng pagsubok? …

“Ang buhay na ito ay isang karanasan sa malaking pagtiti-wala—pagtitiwala kay Jesucristo, sa Kanyang mga turo, saating kakayahan ayon sa pag-akay ng Banal na Espiritu nasundin ang mga turong iyon. … Ang ibig sabihin ng pagti-tiwala ay kusang pagsunod nang hindi nababatid ang hulimula sa simula (tingnan sa Mga Kawikaan 3:5–7). Paramagkaroon ng bunga, dapat ay mas malaki at tumatagalang inyong pagtitiwala sa Panginoon kaysa tiwala sa sarilininyong damdamin at karanasan” (sa Conference Report,Okt. 1995, 18–19; o Ensign, Nob. 1995, 17).

Ang Job 38–39 ay nagbibigay sa atin ng ideya kung anoang makatutulong kay Job upang magkaroon ng higit napagtitiwala sa Panginoon para mas lubos siyang magtiwalana anumang mga pagsubok ang naranasan niya ay para sakanyang kapakanan.



Sagutin ang mga Tanong ng Panginoon

1. Paano mo sasagutin ang mga tanong ng Panginoon kay Job?

2. Sabihin kung ano sa palagay mo ang dapat sanang natutuhanni Job nang sagutin niya ang mga tanong ng Panginoon.

Job 40–42

Nakapasa si Job sa Pagsubok

A

Bigkisan mo ngayon angiyong mga balakang (t. 3)—Ihanda ang iyong sarili

Pagpiglas (t. 8)—Paglabas

Bihisan niyaon (t. 9)—Pananamit (ng mundo)

Pinakabalot (t. 9)—Kumot naibinabalot sa mga sanggol

Nabatid ang kaluwangan (t.18)—Naunawaan ang sukat

Pleyade, Orion, Mazzaroth,Arcturus (mga talata 31–32)—Konstelasyon ng mga bituin

Oso (mga talata 31–32)—Konstelasyon ng mga bituin

Kapangyarihan (t. 33)—Kontrol

149

Nang magsimulang maunawaan mo ang kadakilaan ngDiyos, ano ang pakiramdam mo?

Nakatala sa Job 40 ang mga sagot ni Job sa mga tanong ngPanginoon nang magkaroon siya ng pagkakataong sagutinnang maikli ang Panginoon (tingnan sa Job 38–39).Nagpakita lang ng pagpapakumbaba si Job bilang tugon sasinabi ng Panginoon sa kanya. Pagkatapos ay patuloy natinuruan ng Panginoon si Job hanggang sa dulo ng kaba-nata 41. Ang mensahe ng Panginoon ay katulad ng mensa-he ng mga kabanata 38–39, na ang Panginoon ang pumipi-gil sa lahat ng bagay at lahat ng bagay ay para sa atingpagpapala at kaligayahan kapag tayo ay mapagpakumbabaat masunurin.

Nakatala sa Job 42 na muling nagsalita si Job at ipinahayagang kanyang natutuhan mula sa Panginoon at ang nadamaniya tungkol sa kanyang natutuhan. Pagkatapos ay sinabing Panginoon sa mga kaibigan ni Job na magsisi. Nakasaadsa huling ilang talata ang nangyari kay Job kalaunan.


Mapipigil (t. 2)—Maitatago

Ang aking poot ay nagaalab(t. 7)—Galit na galit ako

Kamangmangan (t. 8)—Mgakahangalan

Inalis ang pagkabihag (t. 10)—Pinawi ang pagdurusa

Nakipagdamdam (t. 11)—Nakiramay

Isang Sinaunang HimnaryoAng aklat ng Mga Awit ay koleksyon ng mga sagradong tula namga papuri at panalangin sa Diyos. Ang ibig sabihin ng pama-gat ng aklat na ito sa Hebreo na, Telhillim, ay “mga papuri.” Angpamagat ng aklat na ito sa Griyego ay Psalms, na ibig sabihin ay“mga awit.” Karamihan sa mga tula sa aklat na ito ay isinulatbilang mga awit at nilayon upang kantahin sa saliw ng stringed-instrument. Ang pagkanta ay bahagi ng mga pagsamba sa tem-plo at kaganapang pampubliko, tulad ng mga libing, kasal, atiba pang mga pagdiriwang.

Tulad ng nabanggit sa itaas, maraming awit na isinulat upangpurihin lamang ang Panginoon. Bukod dito, may makikitakayong mga awit na partikular na nauukol sa batas, templo, kali-kasan, o makasaysayang pangyayari. Ang ilan sa pinakamagandaat pinakamahalagang mga awit ay nagtuturo tungkol sa Mesiyasna si Jesucristo. Ang aklat ng Mga Awit ay mas binabanggit saBagong Tipan kaysa iba pang mga aklat sa Lumang Tipan.

Hindi natin kilala ang may-akda ng lahat ng awit, bagama’tmaraming nakakapansin sa may-akda nito. Sinasabi na siHaring David ang pinakamaraming naisulat na iba’t ibang awit.

Job 42:6—Tama Bang Kamuhian ang Sarili?Nang sabihin ni Job na nayayamot siya sa kanyang sarili sa Job42:6, patula niyang sinasabi na labis siyang nagsisisi sa mganagawa niyang pagmamataas. Ang paggigiyagis na ito ay maha-lagang bahagi ng pagsisisi at pagiging higit na katulad ng Diyos.


Sabihin sa Sarili Mong mga Salita

Isulat ang Job 42:5 sa sarili mong mga salita, pagkatapos ay sumu-lat ng isang talatang nagsasaad kung ano sa palagay mo ang ibigsabihin ni Job nang sabihin niya kung ano ang kanyang ginawa.

Ano ang Natutuhan Niya?

Ano sa palagay mo ang naunawaan ni Job mula sa kanyangnaranasan? Bago ka sumagot, isipin ang sumusunod na mgatanong at pahayag:

• Kailan nakadama ng ginhawa si Job mula sa kanyang mgapagsubok? Ano ang unang nagbago, ang mga bagay sa pali-gid ni Job o ang kanyang kalooban?

• Paano maikukumpara ang natamo ni Job sa kanyang buhaykalaunan (tingnan sa Job 42:10–17) sa dati niyang taglay(tingnan sa Job 1:2–3)? Ano kaya ang isinasagisag ng karag-dagang ito?

• Sabi ni Elder Richard G. Scott: “Pinatototohanan ko na kayoay may Ama sa Langit na nagmamahal sa inyo. Sumasaksiako na nagbuwis ng buhay ang Tagapagligtas para sa inyongkaligayahan. Kilala ko Siya. Nauunawaan Niya ang bawatpangangailangan ninyo. Talagang alam ko na kapag tinang-gap ninyo ang Kanilang kalooban nang walang reklamo, pag-papalain at tutulungan Nila kayo” (sa Conference Report,Okt. 1995, 21; o Ensign, Nob. 1995, 18).

B

A

May binanggit ding iba pa: Moises, Salomon, Asaph (manunug-tog ni David), at mga saserdoteng Levita (mga anak ni Core).Kung minsan ay hindi kilala ang may-akda.

Ang Aklat ng Mga Awit

150

Paghahanda sa Pag-aaral ng Mga AwitAng kaunting pagkaunawa tungkol sa tulang Hebreo ay maka-tutulong upang mas maunawaan mo ang Mga Awit. Karamihansa mga tula ay isinulat sa wikang madamdamin. Mas tinatang-ka ng mga makata na “iulat” ang kanilang nadarama kaysa mganangyayari. Para maipahayag ang kanilang sarili, madalassilang gumamit ng simbolikong wika at maaari itong lumabis.Bukod dito, maaari din nilang tangkaing ipahayag ang kanilangdamdamin o pahangain ang kanilang mambabasa sa paggamitng isang uri ng huwaran o ritmo.

Ang tulang Hebreo ay lumilikha ng ritmo sa pag-uulit ng mgaideya sa estilong tinatawag na “paralelismo” o “pagtutulad.”Kung minsan ay sasabihin ng manunulat ang gayon ding uri ngbagay sa iba’t ibang paraan, samantalang sa ibang mga pagka-kataon ay maglalagay siya ng dalawang ideyang magkasalu-ngat. Isaalang-alang ang sumusunod na halimbawa mula saMga Awit 1. Ang awit na ito ay nakasulat sa ibaba para magka-sama sa grupo ang mga ideyang inulit. Pansinin na ang mgaideya kung minsan ay mga karagdagang halimbawa ng unangideya, samantalang sa ibang mga pagkakataon ang mga hulingideya ay kasalungat ng una.

• Ang Mga Awit 1:1–2 ay halimbawa ng magkasalungat na esti-lo ng paralelismo o pagtutulad:

“Mapalad ang tao na hindi lumalakad sa payo ng masama, nitumatayo man sa daan ng mga makasalanan, ni nauupo mansa upuan ng mga manglilibak.

“Kundi ang kaniyang kasayahan ay nasa kautusan ngPanginoon; at sa kautusan niya nagbubulaybulay siya arawat gabi.”

• Ang Mga Awit 1:3–4 ay nagpapakita ng simbolikong wikapara sa dalawang magkasalungat:

Ideya. “At siya’y magiging parang punong kahoy na itinanimsa siping ng mga agos ng tubig, na nagbubunga sa kaniyangkapanahunan, ang kaniyang dahon nama’y hindi malalanta;at anumang kaniyang gawin ay giginhawa.”

Salungat na ideya. “Ang masama ay hindi gayon; kundiparang ipa na itinataboy ng hangin.”

• Ang Mga Awit 1:5 ay halimbawa ng ideyang inulit:

“Kaya’t ang masama ay hindi tatayo sa paghatol, ni ang mgamakasalanan man sa kapisanan ng mga matuwid.”

• Ang Mga Awit 1:6 ay isa pang halimbawa ng magkasalungatna paralelismo o pagtutulad:

“Sapagka’t nalalaman ng Panginoon ang lakad ng mga matu-wid: nguni’t ang lakad ng masama ay mapapahamak.”

Pansinin sa halimbawa sa itaas na gumamit ng mga imahe angmanunulat na tila baga ipinipinta ng mga salita ang mga lara-wan. Ang ganitong uri ng pagsusulat ay nagbibigay ng masmalaking bisa sa mga ideya. Sabihin na lang natin na ang lala-king makadiyos at nasisiyahan sa mga batas ng Diyos ay pagpa-palain. Ngunit sa halip, nagbigay ang mang-aawit ng imahe ngisang puno, na itinanim nang napakalapit sa isang ilog, natumatanggap ng palagiang sustansya at ginhawa at patuloy nalumalago at nagbubunga. Ang imaheng iyon ay mas mabisa sapuso’t isipan ng mambabasa o nakikinig kaysa basta sabihinlang na ang taong iyon ay pinagpala.

Kung babasahin mo ang aklat ng Mga Awit habang pinananatilisa isipan ang mga ideyang ito tungkol sa tulang Hebreo, maki-kita mo na mas nakaaaliw ang mga awit at papasok ang mgaturo nito nang mas mabisa sa puso mo.

Dahil imposibleng pag-aralan ang buong aklat ng Mga Awit,gagabayan ka ng gabay sa pag-aaral na ito sa ilang mahahala-gang awit na sinipi ng mga manunulat ng Bagong Tipan, mgaawit na tungkol sa Tagapagligtas, o mga awit na may natata-nging ideya tungkol sa isang mahalagang doktrina ng ebang-helyo. Ngunit maaari mong basahin ang lahat ng awit. Marahilang isang awit na hindi binanggit sa gabay sa pag-aaral na itoay magiging isa sa mga paborito mo.

Ang Mga Awit 22 ay naglalaman ng mga salitang sinam-bit o kinanta ni Haring David bilang tugon sa tila bagapatuloy na pagtuligsa ng kanyang mga kaaway. Hanapinang mga paraan na ipinopropesiya ng awit na ito angmangyayari sa Tagapagligtas nang isilang siya sa lupa.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMga Awit 22

Tumatahan (t. 3)—Nabubuhay sa

Duwahagi (t. 6)—Tinanggihan

Hinamak (mga talata 6, 24)—Kinamuhian

Tinatawanang mainam ako(t. 7)—Kinukutya ako

Inilalawit nila ang labi (t. 7)—Nang-iinsulto

Niligid (mga talata 12, 16)—Pinalibutan

Bibinga (t. 15)—Piraso ngbasag na palayok

Ipinagsapalaran (t. 18)—Ipinangsugal

Pinagtaniman (t. 24)—Lubosna kamuhian

Kadalamhatian, nagdada-lamhati (t. 24)—Mga alalaha-nin, nag-aalala

Tutuparin ang aking mgapanata (t. 25)—Tutuparin angaking mga pangako

Mga Awit 22

Isang Awit Tungkol kayJesucristo

151


Hanapin ang mga Bagay Tungkol saTagapagligtas

1. Bukod pa sa Mga Awit 22, basahin ang Mateo 27:27–50.Gumawa ng tsart sa iyong notbuk gaya ng nakapakita rito atitala kung paano natulad ang mga talata sa Mga Awit 22 sabuhay ni Jesus ayon sa nakatala sa Mateo 27.

2. Simula sa talata 19 sa Mga Awit 22, nagpahayag si David nghigit na pag-asa. Ang mga talata 19–31 ay parang panalangin,ngunit naglalaman ito ng mahahalagang katotohanan. Pumiling isang bagay sa mga talata 24–31 na nagpapaliwanag kungbakit natin “ipahahayag” (t. 22), “pupurihin” (mga talata22–23), “[luluwalhatiin]” (t. 23), o “[katatakutan]” (t. 23) angTagapagligtas dahil sa kanyang pagdurusa sa paraang inilara-wan sa mga talata 1–18.

Ang Mga Awit 23 ay isangbantog na awit na pinagmu-mulan ng mga salitang“Ang Panginoon ay PastolKong Tunay,” isang himnosa himnaryo ng mga Banalsa mga Huling Araw

(blg. 62) na nagtuturo sa atin tungkol sa mapagmahal napangangalaga ng Panginoon.


Ang iyong pamalo at angiyong tungkod (t. 4)—Angtuwid na tungkod na may

kawit sa dulo na gamit ngmga pastol

Mga Awit 23

“Ang Panginoon ay Aking Pastor”

Mga Reperensya sa Mateo 27

Ano angNangyari

Mga Talata saMga Awit 22

1

6-8

16

18

A


Ipaliwanag ang mga Imahe

Ikaw ay isa sa mga kordero ng Panginoon sa Mga Awit 23. Sabihinsa sarili mong mga salita kung ano sa palagay mo ang kahuluganng sumusunod na mga parirala sa awit na ito: “Ang Panginoon ayaking pastor (t. 1), “Kaniyang pinahihiga ako sa sariwang pastu-lan” (t. 2), “Kaniyang pinapananauli ang aking kaluluwa” (t. 3),“Ang iyong pamalo at ang iyong tungkod, ay nagsisialiw sa akin”(t. 4), at “Ang aking saro ay inaapawan” (t. 5).

Piliin ang Paborito Mong Parirala

Pumili ng isang parirala mula sa Mga Awit 23 na nagpapaha-yag ng damdamin mo tungkol sa Panginoon. Ipaliwanag angiyong pinili.

Ang Mga Awit 24 ay tungkol sa pagpiling sa Panginoonpagdating niya.


Mga Awit 24:6, 10—Ano ang “Selah”?Ang salitang Hebreo na isinalin na selah sa mga awit ay mula sasalitang-ugat na ibig sabihin ay “ilakas.”

Walang kabuluhan (t. 4)—Walang saysay, pansamantalaat hindi nagbibigay kasiyahan

Sumusumpa na may kabula-anan (t. 4)—Nagsisinungaling

Mga Awit 24

Ang Galak ng Pagdating ngPanginoon

B

A

152


Ano ang Nagagawa Nitong Kaibhan?

Ipaliwanag kung ano sa palagay mo ang kaibhang nagagawakapag talagang naniniwala ang isang tao sa katotohanang ipina-hayag sa Mga Awit 24:1.

Scripture Mastery—Mga Awit 24:3–4

1. Gumawa ng listahan kung ano ang sinasabi sa Mga Awit 24:4na dapat nating gawin para makapasok sa bahay at presensyang Panginoon. Ipaliwanag sa sarili mong mga salita angbawat salita o pariralang inilista mo.

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 97:15–17 at ilahad angsinasabi ng mga talatang iyan tungkol sa kung paano tayomakapupunta sa piling ng Panginoon. Maaari mong isulatang reperensya sa mardyin ng iyong mga banal na kasulatansa tabi ng Mga Awit 24:3–4.

Tulong mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith

Anong mahahalagang ideya ang idinagdag sa Mga Awit 24:7–10na nasa Mga Pinili mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Bibliana nasa Gabay sa mga Banal na Kasulatan?

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang kahit apat lang sa sumusunod na mga aktibidad(A–F) para sa Mga Awit.

Paghambingin ang mga Ideya

1. Basahin ang Mga Awit 8:3–4; Moises 1:8–10. Paano nakatuladng karanasan ng manunulat ng Mga Awit 8 ang karanasan niMoises?

A

Mga Piling Talata mula sa Mga Awit

Ang sumusunod na bahaging pag-aaralan ay mag-papaalam sa iyo ng ilang partikular at mahahala-

gang talata mula sa iba’t ibang mga awit. Hindi mokailangang basahin ang bawat awit, bagama’t

magagawa mo ito kung gusto mo.

C

B

A

2. Isulat kung ano ang nagpapaalam sa iyo ng kadakilaan ngDiyos at humihikayat sa iyo na mas magpakumbaba.

3. Sagutin ang tanong sa Mga Awit 8:4.

Isang Propesiya Tungkol kay Cristo

Ipaliwanag kung paano natupad ang mga ideya at damdaminsa Mga Awit 41:9 sa buhay ni Jesus (tingnan sa Mateo 26:14–16;Juan 13:18–26).

Ipaliwanag ang Kahulugan Nito Ayon saIsang Propeta

Basahin ang Mga Awit 118:22, pagkatapos ay ang Mga Gawa4:10–12. Isulat sa sarili mong mga salita kung tungkol saan angsinabi ni Pedro sa Mga Awit 118:22.


1. Ilista ang lahat ng paraan na sinabi ng manunulat ng MgaAwit 119:97–105 na nakinabang siya dahil taglay niya angsalita ng Panginoon at alam niya ang kanyang mga turo.

2. Ilahad ang mga paraan na sa palagay mo ay isang “ilawan”ang salita ng Panginoon para sa iyong mga paa at “liwanag”sa iyong landas. Basahin ang 1 Nephi 17:13.

Mga Pangalan ng at Paglalarawan sa Diyos

1. Maglista ng kahit lima lang na iba’t ibang pangalan ng Diyosna makikita ninyo sa Mga Awit (hindi kukulangin sa dala-wampu’t pito ang naroon).

2. Sa palagay mo, bakit nagbigay ng napakaraming iba’t ibangpangalan ang Mga Awit?

3. Maglista ng kahit lima lang na iba’t ibang pariralang naglala-rawan sa Diyos sa Mga Awit (hindi kukulangin sa tatlumpu’tdalawa ang naroon).

4. Pumili ng isang parirala mula sa listahang kagagawa mo napinakamasidhing naglalarawan ng iyong damdamin tungkolsa Panginoon.

Humanap ng Quote o Siping-Banggit

Repasuhin ang ilang awit na pinili mo. Humanap ng isangideya na inaakala mong magandang gawing sawikain sa poster.Isulat ang parirala at ipaliwanag kung bakit iyon ang pinili mo.

F

E

D

C

B

153

Ang kawikaan ay isang maikling sawikaing nagtuturo ng wastoat mabuting asal. Ang aklat ng Mga Kawikaan ay nagbibigay ngmedyo praktikal na payo sa pamumuhay ng isang tao ayon sakanyang relihiyon at pagkilos sa wasto at mabuting paraan.Lahat tayo ay maaaring makinabang sa pagsunod sa payongibinigay sa aklat na ito.

Paghahanda sa Pag-aaral ng MgaKawikaanMababasa natin sa I Mga Hari 4:32 na maraming sinambitna kawikaan si Salomon; sinabi sa Mga Kawikaan 1:1 na siSalomon ang may-akda ng mga kawikaan sa aklat na ito, baga-ma’t may binanggit ding iba pang mga may-akda (halimbawa,tingnan sa Mga Kawikaan 30:1; 31:1).

Ang Mga Kawikaan ay naglalaman ng mga pahayag tungkol saiba’t ibang paksa. Maaaring walang kinalaman ang isang talatasa nauna o kasunod na talata (kawikaan). Karamihan sa mgakawikaan ay isinulat sa estilo ng tula ng Hebreo na inilarawansa pambungad sa aklat ng Mga Awit.

Pag-aaralan mo ang aklat ng Mga Kawikaan gaya ng ginawamo sa aklat ng Mga Awit. Sa halip na pag-aralan ang bawatkabanata, pag-aaralan mo at isasaalang-alang ang ilang maha-halagang talata.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang anim sa sumusunod na labindalawang aktibidad(A–L) habang pinag-aaralan mo ang aklat ng Mga Kawikaan.

Lumikha ng Isang Pamagat

1. Nadarama ng ilang tao na Mga Kawikaan 1:7; 9:10 ang temang aklat ng Mga Kawikaan. Basahin ang mga talatang ito.Batay sa nabasa mo, sumulat ng isang pamagat para sa aklatng Mga Kawikaan. (Paunawa: Ang ibig sabihin ng salitangtakot ayon sa paggamit sa mga talatang ito ay pagpipitagan omatinding paggalang sa Diyos.)

2. Mula sa naranasan at natutuhan mo, ipaliwanag na totoo angitinuturo ng dalawang talatang ito.

Scripture Mastery—Mga Kawikaan 3:5–6

1. Magdrowing ng isang bagay na kumakatawan sa kahuluganng Mga Kawikaan 3:5–6. Halimbawa, maaari kang magdro-wing ng isang diagram o larawan na may maikli at nakakaa-kit na parirala. Ipakita ang drowing mo sa iyong pamilya attingnan kung nauunawaan nila ang kahulugan nito, pagkata-pos ay basahin ang banal na kasulatan at ipaliwanag angkahulugan nito sa kanila.

B

A

Mga Kawikaan

Isang Pagbubuod

2. Tungkol kanino ang nabasa mo na sa Lumang Tipan na isanghalimbawa ng Mga Kawikaan 3:5–6? Ipaliwanag kung bakit.


Sa Mga Kawikaan 3:11–12 ang katagang “parusa” ay parusahanpara iwasto o itama. Sumulat ng maikling sitwasyon o kuwentona nagpapakita sa katotohanan ng kawikaang ito.

Gumawa ng Tsart

Gumawa ng tsart na gaya ng nasa ibaba at punan ito ng impor-masyon mula sa Mga Kawikaan 6:16–19 at mula sa sarili mongmga ideya at karanasan tungkol sa “ipinagtatanim [kinamumu-hian]” ng Panginoon (dapat ay may pitong katangiang nakalistasa Mga Kawikaan).

Payuhan ang Isang Kaibigan

Kunwari ay tinutulungan mo ang isang taong nahihirapan sadahilan kung bakit dapat niyang ipamuhay ang batas ng kalini-sang-puri. Anong mga talata sa Mga Kawikaan 6:23–33 angbabasahin mo sa kanya? Para sa bawat talatang pinili mo, ila-had kung paano mo ipaliliwanag ang itinuturo ng talata.Halimbawa, kung pipiliin mo ang talata 32, maaari mong ita-nong, “Anong pag-unawa sa palagay mo ang kulang sa taongnangangalunya?”

Subukan Mo

Subukang ipamuhay ang mga alituntuning itinuro sa MgaKawikaan 15:1, 18; 16:32 sa loob ng dalawang araw o mahigitpa, at isulat ang iyong karanasan sa iyong notbuk.

Isulat Ito sa Sarili Mong mga Salita

Isulat ang Mga Kawikaan 27:12 sa sarili mong mga salita. Paanomaiaangkop ang talata 12 sa payong nakukuha natin mula sa mgapropeta sa buklet na Para sa Lakas ng mga Kabataan (34285 893)?

Isulat ang Kabaligtaran Nito

Muling isulat ang Mga Kawikaan 30:11–14 para maipahayag ngmga talata ang mga ideyang kabaligtaran ng matatagpuan samga banal na kasulatan. Kaya, sa halip na banggitin ng mgatalata ang isang masamang henerasyon, isasaad nito ang tung-kol sa isang mabuting henerasyon ng mga Banal sa mga HulingAraw. Ano ang magagawa mo upang maisakatuparan angmabuting henerasyong ito?

H

G

F

E

Bakit Mo Iniisip naKinamumuhian Niya ang mga Ito

Mga KatangiangKinamumuhian ng Panginoon

D

C

Ang Mga Kawikaan

154

Para sa Dakilang Kababaihan

Inilalarawan sa Mga Kawikaan 31:10–31 ang isang babaengmakadiyos. Ilista ang inaakala mong limang pinakamahahala-gang katangiang binanggit, at ipaliwanag kung bakit mahalagaang bawat pinili mo.

Kung Napakatalino Mo …

Si Salomon dapat ang may-akda ng karamihan sa mga kawikaan.Kung iisipin ang alam mo tungkol sa buhay ni Salomon, huma-nap ng isang kawikaan na iniisip mong nakapagligtas sana sakanya mula sa mga naging problema niya sa buhay kalaunan.

J

I

Buhay na Walang Kaalaman Tungkol saPlanoPaano maiiba ang mga opinyon at saloobin mo tungkol sabuhay kung maniniwala ka na sa buhay na ito lamang tayoiiral—na wala tayong pananagutan sa ating buhay pagkamataynatin?

Isinulat ng manunulat ng Eclesiastes ang karamihan sa kan-yang aklat na para bang naniniwala siya na sa buhay na itolamang tayo mabubuhay. Sa pagsulat ayon sa pananaw naiyan, ipinakita niya kung gaano nakayayamot ang buhay kungwala ang ebanghelyo. Sa huling kabanata inamin ng manunu-lat na talagang naniwala siya na patuloy ang buhay pagkata-pos mamatay at dahil patuloy ang buhay magpakailanman,hindi magiging makabuluhan o maligaya ang buhay malibankung paglilingkuran natin ang Diyos at maghahanda tayopara sa Paghuhukom—kung saan lahat ng parang “walangkabuluhan” (pansamantala at hindi nakasisiya) ay makikitakung ano ito talaga.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa Eclesiastes, ting-nan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Eclesiastes.”

Nakatala sa Eclesiastes 1–2ang sinabi ng “manganga-ral” (ang tawag niya sa kan-yang sarili) tungkol sa kan-yang paghahanap ng nagta-tagal na damdamin ng kaga-lakan at kaligayahan.Habang nagbabasa ka, pag-

isipan ang pakiramdam mo tungkol sa mga bagay na nakitaat ginawa niya at kung ano ang kanyang hinangad.

Eclesiastes 1–2

“Lahat ay Walang Kabuluhan”

Mga Kawikaan Tungkol sa Kayamanan

Basahin ang sumusunod na mga kawikaan at ibuod ang sinasa-bi nito tungkol sa mga kayamanan: 11:4, 28; 13:7–8; 15:16; 19:17;21:6, 17; 22:1–2, 4, 7, 9, 16, 22–23; 28:6, 8, 11, 20, 22, 27; 30:7–9.

Mga Kawikaan Tungkol sa Gawain

Basahin ang sumusunod na mga kawikaan at ibuod ang sinasa-bi nito tungkol sa gawain: 6:6–11; 10:4, 26; 12:24, 27; 13:4; 14:23;19:15; 20:4, 13; 21:25–26; 24:30–34; 26:13–16; 28:19.

L

K

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEclesiastes 1

Eclesiastes 2


Gumawa ng Listahan

Maglista ng kahit limang bagay lang mula sa Eclesiastes 1–2 nasinabi ng manunulat na dapat magpasaya sa kanya ngunithindi. Pagkatapos ng bawat bagay sa listahan mo, isulat angreperensya ng talatang pinagkunan mo nito. Maaari mong mar-kahan sa iyong mga banal na kasulatan ang limang bagay napinili mong ilista.

A

Susubukin kita (t. 1)—Subukin ang ideya na walangbagay na may kabuluhan samundo

Anong ginagawa nito? (t. 2)—Anong buti ang dulot nito?

Masasayahan ang akingkatawan sa pamamagitan ngalak (t. 3)—Subukin upangmalaman kung makapagda-ragdag ng kalidad at kabulu-han sa buhay ang alak

Pinapatnubayan pa ng karu-nungan ang aking puso (t. 3)—Sinisikap pang matuto ngkarunungan

Hahawak sa kamangma-ngan (t. 3)—Gumawa ngkahangalan

Bahagi (mga talata 10, 21)—Suweldo o kabayaran

Humihigit (t. 13)—Nakalalamang

Isang pangyayari ang nang-yari sa kanilang lahat (t. 14)—May ilang bagay na nang-yayari sa lahat, gaano mankatalino o kamangmang angisang tao.

Mapanglaw (t. 17)—Masama

Pagdaramdam, Damdam(mga talata 23, 26)—Mahirapna trabaho

Magbunton (t. 26)—Mag-imbak

Sa ilalim ng araw (mga talata3, 9)—Sa ibabaw ng lupa

Pagsanayan (t. 13)—Magingabala sa

Nauuwi sa wala (mga talata14, 17)—Nakayayamot

Eclesiastes o, ang Mangangaral

155

Sang-ayon Ka Ba o Hindi?

Basahin ang Eclesiastes 1:18. Sumulat sa mangangaral at sabihin sakanya kung bakit sang-ayon ka o hindi sa ipinahayag niya roon.

Inilahad sa Eclesiastes 3 kung paanong nakayayamot angbuhay; may nangyayaring mabuti at masama sa lahat ngmasama at mabuti at marunong at mangmang. Nagtaposang kabanata 3 sa paglalahad na kahit may nangyayaringmabuti at masama sa lahat, mas maligaya ang isang taokung namumuhay siya nang maayos at naghahangad ngkagalakan—kahit hindi magtagal ang kagalakang iyon. Samadaling salita, kung nangyayari ang mabuti at masamasa lahat, mabuti pang magsaya tayo sa mabuti hangga’tnaririyan.

Ang Eclesiastes 3:1–8 ay ilan sa pinakamadalas banggitingmga talata sa Eclesiastes. Gayunman, maaari tayong mag-kamali sa pag-unawa sa mga ito. Sa pagsasabing lahat aymay panahon, sinasabi lang ng mangangaral na may ilangkaganapang nangyayari sa lahat. Hindi niya sinasabi nalahat tayo ay may panahong pumatay o panahong mamuhio gawin ang iba pang mga negatibong bagay. Kailanman aywalang tamang panahon para suwayin ang mga kautusan.

May uri ba ng pamumuhay na nagpapasaya sa mga taokahit hindi sila naniniwala o hindi nila tinatanggap angmga katotohanan tungkol sa Diyos, sa kanyang mga kautu-san, at sa buhay na walang hanggan? Kahit napakaramingnakita ang mangangaral na “walang kabuluhan” samundo, inamin niya sa Eclesiastes 4–5 na mayroon pa ringmga bagay na makabuluhang gawin na humahantong samas malaking kaligayahan sa isang mundong wala sanangkatuturan sa kanya kung wala (ang pagkaunawa sa planong Diyos).

Eclesiastes 4–5

Ano ang Nagpapasaya sa Iyo?

Eclesiastes 3

Mamuhay nang MaayosHangga’t Kaya Mo

B Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEclesiastes 4

Eclesiastes 5


Humanap ng Mabuting Payo

Binanggit sa Eclesiastes ang ilang gawaing makabuluhan paring gawin kahit “lahat ay walang kabuluhan.” Sumulat tung-kol sa dalawang bagay na nabasa mo sa Eclesiastes 4–5 namagiging mabuting payo kahit sa isang taong hindi naniniwalasa Diyos. Ipaliwanag ang payo na parang ibinibigay mo ito saisang taong hindi naniniwala sa Diyos.

May iba pang mga halimbawa sa Eclesiastes 6 kung paanohindi lubos na nagpapaligaya ang kayamanan, karangalan,at mga anak. Nagtapos ang kabanata sa pagsasabing kungpuro makamundong kayamanan, papuri, at inapo ang may-roon, wala ngang kabuluhan ang buhay.

Eclesiastes 6

Lahat ay Wala Pa RingKabuluhan

A

Huwag kang pakabigla ngiyong bibig (t.2)—Huwagmagsalita nang marahas.

Mamanata (mga talata 4–5)—Mangako

Karahasang pag-aalis (t. 8)—Matinding pag-ikot o pagba-bago

Pakinabang (t. 9)—Yaman

Pangyayari (t. 14)—Gawain

Ukol (t. 18)—Tama

Bahagi (mga talata 18–19)—Gantimpala o pakinabang

Mga kapighatian (t. 1)—Masasamang bagay na nang-yari sa mga tao

Pagdaramdam, Damdam(mga talata 4, 6, 8)—Mahirapna trabaho

Pinananaghilian ng kaniyangkapwa (t. 4)—Pinagseselosansiya ng kanyang kapwa

Pagtanggap ng payo (t. 13)—Tuturuan at itatama

156

Dahil nasabi nang “lahat ay walang kabuluhan,” o na walatalagang nagdudulot ng lubos na kagalakan, ginamit ngmangangaral ang Eclesiastes 7–11 para sabihin kung anoang inakala niyang makapagbibigay ng kaunting panandali-ang kaligayahan sa isang tao. Kahit “lahat ay walang kabu-luhan,” ipinangaral niya na may ilang paraan pa ng pamu-muhay na nagdudulot ng higit na kaligayahan kaysa iba.


Ibuod ang mga Turo

Basahin ang sumusunod na mga talata mula sa Eclesiastes 7–11at ibuod kung ano ang sinabi ng mangangaral na dapat mala-man o gawin ng isang tao upang magkaroon ng kaunting kali-gayahan at kasiyahan sa buhay: 7:1, 11–12, 17–22; 8:12–13;9:4–10; 10:8, 12–14; 11:1, 8–10.

Kung alam mo na mamamatay ka isang linggo mula nga-yon, ano ang gagawin mo sa mga huling araw mo?

Eclesiastes 12

Ang Katapusan

A

Eclesiastes 7–11

Paghahanap ng KauntingKasiyahan sa Buhay

Tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Awit ni Solomon.”

Ang Eclesiastes 12 ay naglalaman ng katapusang mensaheng mangangaral. Ipinaalala niya sa mga kabataan na mamu-hay nang maayos hangga’t kaya pa nila, dahil darating angaraw na mamamatay sila. Ang huling dalawang talata ngEclesiastes 12 ay nagbibigay sa atin ng unang tunay naideya na naniwala siya sa likas na kawalang-hanggan ngbuhay. Ipinahihiwatig ng mga talatang ito na sa naunanglabing-isa at kalahating kabanata sinikap ng mangangaral napatunayan na ang buhay na walang Diyos ay kakatiting angkabuluhan, ngunit ang pamumuhay nang maayos ay maykabuluhan pa rin. Ang pamumuhay nang maayos ay masmakabuluhan pa nga kapag alam natin na ang buhay aywalang hanggan at balang-araw ay tatayo tayo sa harapanng Diyos at hahatulan. Dahil dito, ang huling dalawangtalata ng Eclesiastes 12 ang tunay na mensahe ng aklat.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEclesiastes 12


Gumawa ng Poster

1. Gumawa ng poster (kahit kasinglaki lang ng isang pahina ngiyong notbuk) tungkol sa sinasabi sa Eclesiastes na buongkatungkulan ng tao.

2. Ayon sa Eclesiastes 12:13–14, ano ang dahilan kung bakitalam at ginagawa natin ang “buong katungkulan” na ito?

A

Tagapagingat (t. 3)—Mgabantay

Manganginginig (t. 3)—Tatanda

Mamumulaklak (t. 5)—Tatanggihan

Magiging pasan (t. 5)—Magiging pabigat

Malaong tahanan (t. 5)—Kamatayan

Nagaral (t. 9)—Nakinig

Umayos (t. 9)—Sumulat

Maaralan (t. 12)—Mabalaanat maturuan

Ang Awit ng mga Awit [ni Salomon]

157

Ang aklat ni Isaias ay nakatanggap ng higit na pansin at papurimula sa iba pang mga manunulat ng banal na kasulatan kaysaiba pang aklat. Ginamit ni Nephi ang mga isinulat ni Isaiasupang “lubos [na] mahikayat [ang kanyang mga kapatid] namaniwala sa Panginoon nilang Manunubos” (1 Nephi 19:23),at sinabing “ang aking kaluluwa ay nalulugod sa kanyang mgasalita” (2 Nephi 11:2). Bukod pa rito, sinabi ni Nephi na ang mgasalita ni Isaias ay magdudulot sa mga tao ng “sigla sa kanilangmga puso at magsaya para sa lahat ng tao” (2 Nephi 11:8). Itinurong kapatid ni Nephi na si Jacob na ang mga salita ni Isaias aydapat ihalintulad ng mga kabilang sa sambahayan ni Israel sakanilang sarili (tingnan sa 2 Nephi 6:5; 11:8). Napakalaking papuriang ibinigay mismo ng Tagapagligtas sa mga isinulat ni Isaias.

“Dakila ang mga Salita ni Isaias”Mas madalas banggitin ang mga isinulat ni Isaias sa BagongTipan kaysa sa iba pang propeta. Sinipi o binigyang-kahulugansa ibang paraan ng mga manunulat ng Aklat ni Mormon ang 35porsiyento ng aklat ni Isaias. Tinatayang isang daang reperen-sya sa aklat ni Isaias ang tinukoy sa Doktrina at mga Tipan sapamamagitan ng pagsipi o pagbanggit, pagpapakahulugansa ibang paraan, o pagpapaliwanag sa mga turo nito. Nangdalawin ni Cristo ang mga Nephita matapos ang kanyangPagkabuhay na Mag-uli, iniutos ni Jesus sa mga tao na dapatnilang “saliksikin ang mga bagay na ito; sapagkat dakila angmga salita ni Isaias” (3 Nephi 23:1).

Mahalagang Kasaysayan ni IsaiasSi Isaias ay nabuhay at nagpropesiya mula noong mga 740–700 B.C. Sa panahong iyan, nasakop ng mga taga-Asiria angHilagang Kaharian ng Israel. Ang Katimugang Kaharian ngJuda, kung saan nakatira si Isaias, ay nagbabayad ng buwis saAsiria at naharap din sa pagkawasak. Gayunman, nakaligtassila dahil sinunod ni Haring Ezechias ng Juda ang payo niIsaias. Binalaan ni Isaias ang Juda na dapat silang patuloy namagsisi dahil kung hindi ay wawasakin din sila—hindi ngAsiria kundi ng Babilonia.

Mas maraming sinabi si Isaias tungkol sa una at ikalawang pag-parito ni Jesucristo kaysa iba pang mga propeta sa LumangTipan. Siya ay may kakaiba at inspiradong paraan ng pagtuturo;marami sa kanyang mga propesiya ang angkop hindi lamang sakanyang panahon, kundi maging sa panahon ni Jesucristo, saating panahon, at sa hinaharap. Kung minsan kahit ang iisangtalata o grupo ng mga talata ay maiaangkop sa mahigit sa isangkapanahunan.

Paano Basahin ang IsaiasSi Isaias ay isang propeta ng Diyos, mahusay na manunulat,at makata sa mga lipi ni Israel. Dahil dito, maaaring mahirapmaunawaan ang ilan sa kanyang mga isinulat kapag isinalin saibang mga wika mula sa wikang Hebreo. Alalahanin ang natu-tuhan mo tungkol sa tulang Hebreo sa pambungad sa Mga Awit(tingnan sa mga pahina 131–32). Ang mga ideyang naroon kasa-ma ang Espiritu Santo ay magpapaunawa sa iyo sa aklat niIsaias. Sa paggamit ng mga paglalarawan at simbolo, mahusayna naituro ni Isaias ang kanyang mensahe. Mababasa mo angtungkol sa buwan na nalilito, ang isang lupaing napakasayakaya ipinalakpak ng mga punong kahoy ang kanilang mgakamay, at ang isang aklat na nagsasalita mula sa alabok. Kungbabasahin mo pa ang iba at ang iba pang mga paglalarawanupang maunawaan ang damdamin at alituntuning isinulat niIsaias, magiging mas makahulugan ang kanyang mga salita.Kapag hinangad mo ang tulong ng Espiritu Santo, makikita mona ang Isaias ay isa sa mga nagbibigay-inspirasyon at maka-pangyarihang aklat sa buong banal na kasulatan.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa propetang siIsaias at sa kanyang mga isinulat, tingnan sa Gabay sa mga Banalna Kasulatan, “Isaias.”

Hindi natin tiyak kung isinulat ni Isaias ang mga kabanatasa kanyang aklat ayon sa pagkasunud-sunod ng mga ito saBiblia. Gayunman, tila maingat na pinagsunud-sunod angmga kabanata upang maiparating nang husto ang buongmensahe ni Isaias. Ang Isaias 1 ay parang paunang salitasa aklat ni Isaias na nagbibigay ng paunang kaganapan atbuod ng buong aklat sa pagsasabi ng: (1) ginawa ng mgatao na hindi kalugud-lugod sa Panginoon (mga talata 1–9),(2) kung bakit inisip nila na hindi nila kailangang magsisi(mga talata 10–15), (3) pangako ng Panginoon kung sila aymagsisisi (mga talata 16–19, 25–27), at (4) mangyayarikung hindi sila magsisisi (mga talata 20–24, 28–31).

Habang nagbabasa ka, alalahanin ang payo nina Nephi atJacob: Dahil tayo ay kabilang sa sambahayan ni Israel,dapat nating ihalintulad ang mga salitang ito sa ating sarili(tingnan sa 1 Nephi 19:23; 2 Nephi 6:5). Marami sa mga

Isaias 1

Nanawagan si Isaias sa Israel na Magsisi

Buod ng Isaias

Mga Pangka-lahatang Tema

Reperensya

MgaPaksa

1:1 13:1 24:1 28:1 36:1 40:1 49:1 58:1 66:24

Juda Angmga

bansa

Kaarawanng

Panginoon

Paghuhukom at mgapagpapala

Naligtas angJerusalem mulasa pagkawasak;

pinahaba angbuhay niEzechias

Pagkaligtasng Israel

Tagapagligtas ngIsrael

Maluwal-hating

hinaharap ngIsrael

Mga Kahatulan BahagingPangkasaysayan Pangako ng Isang Mesiyas

Ang Aklat ni Isaias

158

turo at propesiya ni Isaias ang angkop sa atin na para bangsinasabi niya ang mga ito ngayon.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanIsaias 1


Ang Israel ay Tulad ng Isang …

1. Basahin ang Isaias 1:2–9, 21–22, 30–31 at ilista ang lahat ngpaglalarawan, o simbolong ginamit ni Isaias upang ilarawanang mga tao ng Juda at ang kanilang mga kasalanan.

2. Alin sa mga kasalanan ng Juda ang mga kasalanan ng mgatao ngayon?

Scripture Mastery—Isaias 1:18

Bagama’t ang Panginoon ay mahigpit at ginamitan ng masakitna salita ang mga Israelita, madarama natin ang kanyang pag-mamahal sa pag-anyaya sa kanila na magsisi. Ang mga solus-yon ng Panginoon sa ating mga kasalanan at problema ay maa-aring hindi laging mabilis o madali, ngunit bibigyan tayo nitong walang hanggang solusyon.

1. Ibuod ang solusyon ng Panginoon sa mga problema ng Juda(tingnan sa Isaias 1:16–19).

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 58:42–43 at ilahad kungpaano ginawa ng Panginoon ang gayunding pangako sa mgatalatang ito tulad ng ginawa niya sa Isaias 1:18 at ano angdapat nating gawin para matupad ang pangakong iyan.

B

A

Napapasanan ng kasamaan(t. 4)—Nagdadala ng mabigatna kasalanan

Nagsisigawa ng kalikuan(t. 4)—Mga makasalanan

Hinamak (t. 4)—Ginalit, sinuway

Kagalingan (t. 6)—Walangpinsala o karamdaman

Giba (t. 7)—Wasak

Balag sa isang ubasan, pahi-ngahan sa halamanan ngmga pepino (t. 8)—Pansamantalang tirahan

Bayang nakukubkob (t. 8)—Lungsod na nilulusob

Labi (t. 9)—Natitirang grupong mga tao

Sinong humingi nito sainyong kamay, upang inyongyapakan ang aking mga loo-ban? (t. 12)—Sino ang nag-anyaya sa inyo sa akingbahay?

Iginagawad ang inyong mgakamay (t. 15)—Manalangin

Saklolohan ang napipighati(t. 17)—Bigyan ng pag-asaang mga nabibigatan, pagaa-nin ang kanilang mga pasanin

Dumi (mga talata 22, 25)—Kalawang sa bakal

Pasisimulan ng Ikalawang Pagparito ni Jesucristo ang isanglibong taon ng kapayapaan sa mundo na tinatawag naMilenyo. Ang masasama ay lilipulin sa oras ng Pagparito ngTagapagligtas, ngunit ang mga handang sumalubong sakanya ay maliligtas at magagalak na kasama niya. Ano angdapat nating gawin para makapaghanda? Sa isang napaka-bantog na propesiya, sinabi ni Isaias sa sinauna at makaba-gong Israel ang kailangan nilang gawin para makapaghandasa pagharap sa Panginoon at mabuhay sa Milenyo. Ang pro-pesiyang ito ay “pandalawahan,” ibig sabihin maiaangkop itosa mahigit sa isang kapanahunan at lugar. Dahil dito, angpropesiya ay hindi lamang nagtuturo ng pangkalahatang mgaalituntunin ng nararapat gawin ng sinaunang Israel paramaitatag ang kaharian nito kundi nagpapahiwatig din ngtiyak na kinaroroonan ng kahariang iyan sa mga huling arawbago sumapit ang Ikalawang Pagparito at Milenyo.

Sa Aklat ni Mormon, sinipi ni Nephi ang mga kabanata2–14 ng Isaias. Ang paghahambing ng mga kabanatang itosa mga nakasulat sa 2 Nephi ay maaaring mas magpauna-wa sa iyo ng binabasa mo.


Mataas, mabubunyi (mgatalata 2, 11, 17)—Itataas,dadakilain

Sasaway (t. 4)—Hahatol omagwawasto sa kanila

Mga enkantador (t. 6)—Mgataong humuhula sa hinaha-rap ayon sa mga palatandaanat pangitain

Isaias 2

Magsiahon sa Bundok ngPanginoon

159

Isaias 2:2–4—Ang Bundok ng PanginoonAng “bundok ng Panginoon” ay tumutukoy sa templo. Sa Isaias2:2–4, iniulat ni Isaias ang isang pangitain at gumawa ng isangpropesiyang natupad sa maraming paraan. Sinabi niya na pag-dating ng panahon na ang mga tao ng Panginoon ay uunahinsiya at ang kanyang bahay sa lahat ng bagay, at masigasignilang hahangarin ang payo niya sa pamamagitan ng pagpuntasa kanyang bahay, maitatatag ang Sion sa kanila at magkaka-roon sila ng kapayapaan at pangako ng buhay na walanghanggan. Itinuro din sa atin ng mga makabagong propeta angdoktrinang iyon. Sabi ni Pangulong Howard W. Hunter, “Gawinnating pinakamataas na mithiin at pinakadakilang karanasan sabuhay ang templo, pati na ang pagsamba sa templo at mgatipan sa templo at kasal sa templo” (sa Conference Report,Okt. 1995, 118; o Ensign, Nob. 1994, 88).

Ang isa pang katuparan ng propesiyang ito ay may kinalaman sabahay ng Panginoon na itatayo sa “taluktok ng mga bundok”(Isaias 2:2). Hindi lamang may simbolikong reperensya ang prope-siya sa pag-uuna sa templo sa ating buhay, kundi may literal dinitong katuparan sa pagtatayuan ng headquarters ng Simbahan samga huling araw. Tungkol sa propesiyang ito ni Isaias, sinabi niElder Bruce R. McConkie, “Tuwiran nitong tinutukoy ang SaltLake Temple at iba pang mga templong itinayo sa taluktok ngRocky Mountains, at tinukoy nito sa pangkalahatan ang templongitatayo pa lamang sa Bagong Jerusalem sa Jackson County,Missouri” (A New Witness for the Articles of Faith [1985], 539).

Itinuro ni Elder B. H. Roberts ang kahalagahan ng batas na nag-mumula sa Sion nang sabihin niya, “Sa isang banda, para saakin ay iyan ang batas ng Sion—ang pangunahing alituntuninng batas sibil ng lupain—isang alituntunin ng batas na nagmu-mula sa Sion—ang batas sibil na dapat itatag at panatilihin sapinagpalang lupaing ito ng kalayaan, at iyan, kalaunan, aytuwiran o di-tuwirang magpapala at magpapalaya sa bawatlupain sa buong mundo” (sa Conference Report, Abr. 1908, 108).


Magdrowing o Gumuhit

Magdrowing ng isang representasyon ng mga ideyang matatag-puan sa Isaias 2:2–3.

Magbigay ng Makabagong Halimbawa

Ang pangunahing mensahe ng Isaias 2:2–4 ay na maitatatag angSion kapag inuna ng Israel ang templo at ang mga ordenansa atbatas nito sa kanilang buhay.

1. Basahin ang Isaias 2:6–9 at ilista kung ano ang sinabi ngPanginoon na nakahadlang sa pagtanggap ng mga tao ngmga pagpapala ng templo sa panahong iyon. Magbigay ngmakabagong halimbawa ng bawat bagay na nakatala.(Tiyaking maihambing ang talata 9 sa 2 Nephi 12:9.)

2. Ayon sa Isaias 2:10–22 ano ang mangyayari sa IkalawangPagparito ni Jesucristo, sa lahat ng hindi tatanggap sa kanyadahil sa kanilang pagmamataas?

B

A

Kamahalan (mga talata 10,19, 21)—Kadakilaan atkapangyarihan

Pagmamataas (mga talata 11,17)—Kahambugan

Mga puwang (t. 21)—Mgabutas

Ang Isaias 3 ay naglalaman ng karagdagang paglalarawanni Isaias sa kasamaan ng Israel at Juda sa kanyang panahonat kung ano ang mangyayari dahil sa kanilang kasamaan.Ginamit ni Isaias ang isa sa kanyang mga pinakadetalya-dong paglalarawan nang ihambing niya ang sambahayanni Israel sa mapagmataas na kababaihang lubos na napapa-lamutian ng mga usong estilo sa panahong iyon. Ang kaba-baihang ito, na labis na nag-alala sa kanilang panlabas nakagandahan, ay nakaligtaan ang tunay na kagandahangespirituwal. Maihahalintulad natin ang mga turong ito saating sarili bilang babala sa mangyayari sa atin kung tayoay mapagmataas at masama.

Isaias 4 ang nagsisilbing kabaligtaran ng kabanata 3 sapagsasalaysay ng mangyayari kapag mapagpakumbabangbumaling ang Israel sa Panginoon.



Bigyang-kahulugan ang mga Paglalarawan

Pansining mabuti ang mga paglalarawang nilikha ni Isaias samaikling kabanatang ito. Hindi tulad ng kababaihan sa ban-dang huli ng Isaias 3, ang kababaihang inilarawan sa Isaias 4ay mapagpakumbaba.

A

Kadustaan (t. 1)—Kahihiyan

Lilinisin (t. 4)—Padadalisayin

Mga kapulungan (t. 5)—Mgataong nagpupulong

Kanlungan (t. 6)—Lugar ngkapayapaan at kaligtasan namalayo sa panganib o masa-mang sitwasyon.

Isaias 4

Mga Pagpapala para saMapagpakumbaba

Isaias 3

Mga Propesiya Laban saMapagmataas

160

1. Ayon sa mga talata 2–6, ano ang mga bunga ng pagpapakum-baba ng kababaihang ito?

2. Ano ang maaari nating gawin upang maging katulad ngkababaihang ito nang sa gayon ay mapawi ang ating kahihi-yan, malinis tayo mula sa karumihan, maging “maganda atmaluwalhati” tayong mga tao, at magabayan at mapangala-gaan tayo ng Panginoon? (tingnan sa mga talata 5–6). Maaarimong tingnan ang sumusunod na mga talata ng banal nakasulatan bago ka sumagot: 2 Nephi 31:13, 17; 32:1–3; Alma7:14–15; Moises 6:52, 57.

Ang Isaias 5 ay naglalaman ng patuloy na paglalarawan niIsaias ng mga kasalanan ng Israel at mga bunga ng mgakasalanang iyon. Habang nagbabasa, isipin kung paanonaging katulad ng mga kasalanan ng mga tao sa panahonni Isaias ang mga kasalanan ng mga tao sa ating panahonat ano ang sinabi ng Panginoon na mangyayari sa mgaayaw magsisi.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo ang Isaias 5.

Bakod na siit (t. 5)—Bakod,pader

Mayayapakan (t. 5)—Tatapakan

Hindi kakapunin o bubuki-rin man (t. 6)—Inaalagaan

Kahatulan (t. 7)—Katarungan,pagkakapantay-pantay

Narito (t. 7)—Masdan

Kapighatian (t.7)—Pagdanakng dugo

Sa aba (mga talata 8, 11, 18,20–22)—Kalungkutan, o kala-midad

Magigiba (t. 9)—Walangmaninirahan

Mananahan (t. 9)—Isangtaong nakatira sa isang lugar

Bath, epa (t. 10)—Mga yunitng panukat (tingnan sa BibleDictionary, s.v. “weights andmeasures”)

Nabunyi (t. 16)—Dinakila,itinaas

Mga sirang dako ng matataba(t. 17)—Ang mga lupaingpinapastulan ng mga hayopay masisira.

Mabait (t. 21)—Maingat atmabuting magpasiya

Hinamak (t. 24)—Tinalikuran, kinapootan

Watawat (t. 26)—Bandila obanderang pinagtitipunan ngmga hukbo at nasa unahanng kanilang mga martsa

Isaias 5

Ang mga Kasalanan ng Israel

Bigyang-kahulugan ang Talinghaga para saNgayon

Ang talinghaga sa Isaias 5:1–7 ay tungkol sa mga nakatanggap ngebanghelyo. Ano ang mensahe ng talinghaga para sa mga miyem-bro sa ating panahon? Maaari mong isaisip ang Doktrina at mgaTipan 1:27; 82:3; 105:6 habang isinusulat mo ang iyong sagot.

Sa aba!

Ilista ang lahat ng taong sinasabi ng Panginoon na daranas ng“sa aba” ayon sa Isaias 5:8–25, at ilarawan ang bawat grupo ngmga tao sa sarili mong mga salita.

Inilalahad sa Isaias 6 kung paano tinawag na propeta siIsaias at ang sinabi ng Panginoon tungkol sa kanyang mis-yon bilang propeta. Ang mga talata 1 at 5 ay naglalamanng patotoo ni Isaias na nakita niya ang Panginoon.

Inilalahad sa Isaias 7–8 ang isang partikular na kasaysa-yang naganap sa kaharian ng Juda, ngunit hindi langumangkop doon ang propesiya kundi ipinropesiya rin ditoang pagsilang ni Jesucristo pagkaraan ng mahigit pitongdaang taon.

Ipinapaliwanag sa Isaias 7 na ang hari ng Israel (angHilagang Kaharian, na tinatawag ding Ephraim) at anghari ng Siria ay nagsanib para lalong lumakas ang kani-lang hukbo. Umasa sila na magkasamang masakop angkaharian ng Juda (tingnan sa mga talata 1–2, 5–6).Natakot si Achaz, hari ng Juda, sa kanilang mga ginawa(tingnan sa t. 2). Sinabi ng Panginoon kay Isaias na sabi-hin kay Achaz na huwag matakot dahil ang mga taga-Asiria ay magmumula sa hilaga at sasakupin kapwa angSiria at Ephraim. Sinabi ni Isaias na ang katuparan ng propesiyang ito ay magiging patotoo sa Juda na patuloysilang pangangalagaan ng Panginoon bilang isang lahi.Pagkatapos ay nagbigay ng palatandaan si Isaias kay Achazbilang patunay na totoo ang kanyang sinabi. Sinabi niyana isang dalaga ang maglilihi, magsisilang ng anak na lala-ki, na tatawagin niyang Emmanuel, na ibig sabihin ay“sumasa amin ang Diyos.” Ang pangalang Emmanuel ay

Isaias 7–8

Magtiwala sa Panginoon

Isaias 6

Nakita ni Isaias ang Panginoon

B

A

161

simbolo ng katotohanan na ang Diyos ay makakapiling ngmga tao ng Juda. Ipinropesiya rin ni Isaias na bago magingsapat ang gulang ng bata para malaman ang mabuti atmasama, mabibihag ng mga taga-Asiria ang mga harikapwa ng Siria at Ephraim (tingnan sa mga talata 14–16).

Ang propesiyang ito sa Isaias 7:10–16 ay may mas malalimna kahulugan. Ang isang dahilan kaya pangangalagaan ngDiyos ang Juda bilang isang lahi ay dahil nangako siyangisugo ang kanyang Anak sa mundo sa pamamagitan ng lipini Juda at ng inapo ni Haring David. Ang Anak na ito ngDiyos ay magiging isang Emmanuel. Sinabi ni Isaias kayAchaz na pangangalagaan ng Diyos ang Juda sa kasaluku-yan nilang problema sa Siria at Ephraim gayundin sa loobpa ng maraming taon hanggang sa isilang ang Mesiyas.

Ang Isaias 8 ay pagpapatuloy ng kuwentong sinimulan saIsaias 7. Sinabi ni Isaias sa mga tao ng Juda na huwagmag-alala tungkol sa Siria at Hilagang Kaharian ng Israeldahil lilipulin sila ng Asiria. Gayunman, ang bagongpangamba nila ay baka lusubin din ng Asiria ang Juda.Inisip ng mga tao ng Juda na umanib sa ibang mga bansasa “pakikiisa” sa paglaban sa Asiria (tingnan sa mga talata9–10). Sinabi ni Isaias sa mga tao na kung may tiwala silasa Panginoon, siya ay kanilang magiging proteksyon, o“santuario” (mga talata 13–14). Binalaan niya rin silatungkol sa pakikinig sa mga taong nagsasabi na sila ay maypaghahayag ngunit hindi ito nagmumula sa Diyos (ting-nan sa mga talata 19–22).


Mga Propesiya Tungkol kay Jesucristo

1. Isulat kung saan at paano ginamit ng manunulat sa BagongTipan ang Isaias 7:14.

2. Basahin ang Isaias 8:13–14 at ipaliwanag kung paanong siJesus ay naging kapwa batong tunay nating masasandigan(tingnan sa Helaman 5:12) at “batong katitisuran” at “pinakamalaking batong pangbuwal” (t. 14).

Ang Isaias 9 ay naglalaman ng isa pang bantog na propesi-ya tungkol sa pagdating ni Jesucristo. Inilalarawan sa talata1 ang hilagang bahagi ng Hilagang Kaharian ng Israel, nasiyang unang nilusob nang dumating ang mga bansangtulad ng Asiria mula sa hilaga. Ipinropesiya ni Isaias naang lugar na ito—na kilala bilang “ang Galilea”—ay hindipalaging naliligalig. Ipinangako ni Isaias na ang Diyos aymagpapadala ng liwanag at kagalakan sa kanila sa pagsilang

Isaias 9

Isang Propesiya Tungkol saPagdating ng Mesiyas

A

ng isang bata na siyang sisira sa “pamatok na [kanilang]pasan” (Isaias 9:4) at tatawaging “Kamangha-mangha,Tagapayo, Makapangyarihang Dios, Walang hanggangAma, Pangulo ng Kapayapaan” (t. 6). Lahat ng pangalangito ay tumutukoy sa Mesiyas—ang Hari ng mga Hari—atang propesiyang ito ay lubos na natupad nang gugulin niJesus ang halos buong mortal na ministeryo niya sa lugarna ito ng Galilea (tingnan sa Mateo 4:12–16). Patuloy nanatutupad ang propesiya habang ang pamamahala, o pamu-muno, ni Jesucristo ay patuloy sa walang hanggang paglagokapag tinatanggap siya ng mga tao bilang kanilang hari atnagiging karapat-dapat sila sa mga pagpapala ng buhay nawalang hanggan (tingnan sa Isaias 9:7).

Sa Isaias 9, nilinaw ng Panginoon na tutulutan niyangsakupin ng Asiria ang mga anak ni Israel sa HilagangKaharian. Mukhang ipinahiwatig din ng mga propesiya niIsaias na lilipulin din ng Asiria ang ilan sa kaharian ngJuda. Bakit tutulutan ng Panginoon ang isang bansa ngmasasama na walang pananampalataya na tulad ng Asiriana masakop ang kanyang pinagtipanang mga tao? Sa Isaias10, sinagot ng Panginoon ang tanong na ito. Sinabi niyana dahil ang Israel ay napakasama at mapagkunwari, hindina niya ito pangangalagaan pa. Gayunman, malinaw nanakasaad sa Isaias 10 na parurusahan din ang mga taga-Asiria dahil sa kanilang kasamaan. Hindi tutulutang lubu-san nilang lipulin ang Juda dahil tutuparin pa ng Diyosang kanyang pangako hinggil sa pagdating ng kanyang“pinahiran,” o ng Mesiyas (tingnan sa Isaias 10:27–34).

Ang isang dahilan kaya mahalagang aklat ang Isaias parasa ating panahon ay dahil napakaraming nangyari sa pana-hon ni Isaias na nangyayari sa ating panahon. Nabubuhayrin tayo sa panahon ng kasamaan, at ipinangako ngPanginoon na daranasin ng masasama ang mga bunga ngkanilang mga ginawa—tulad noong kapanahunan ni Isaias.Bagama’t magkaiba ang mga detalye ng ating panahon atng panahon ni Isaias, pareho sila ng mga alituntunin. Angkahalagahan ng Isaias 11 ay itinuro ni Propetang Joseph

Isaias 11

Mga Mangyayari sa Hinaharap

Isaias 10

Lilipulin ang mga Manlilipol

162

Smith nang sabihin niya, “Bilang karagdagan sa mga ito,inulit niya [Moroni] ang ikalabing-isang kabanata ngIsaias, at sinasabing malapit na itong matupad” (JosephSmith—Kasaysayan 1:40).

Ang mga nagmamahal sa Panginoon at nagsisikap mamu-hay nang matwid ay maaaring manghina ang loob sasobrang kasamaang nakapaligid sa kanila. Sa mga panahonng kahinaan, mahalagang tingnan ang “kabuuan” ng planong Ama sa Langit at matanto na mananaig ang kabutihansa huli at naglaan siya ng paraan upang matubos ang lahatng anak niyang nakahanda. Ang Isaias 11 ay tungkol sa“kabuuan” na iyan at naglalaman ng mensahe ng pag-asatungkol sa gagawin ng Panginoon para sa mga taong nag-hahangad na makilala siya at gawin ang kanyang kalooban.


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo ang Isaias 11.

Bigyang-kahulugan ang Isaias sa Tulong ngIba pang Banal na Kasulatan

1. Ayon sa Doktrina at mga Tipan 113:1–2, tungkol saan angIsaias 11:1–5?

2. Ayon sa Doktrina at mga Tipan 113:5–6, sino ang “angkan niIsai [Jesse]” sa Isaias 11:10?

3. Ayon sa Joseph Smith—Kasaysayan 1:40, kailan magaganapkalimitan ang mga pangyayari sa Isaias 11?

Ang mga Huling Araw at ang Milenyo

Binanggit sa Isaias 11:1–9 ang mga kaganapang karamihan aymangyayari sa hinaharap. Inilalahad sa Isaias 11:10–16 kungano ang gagawin ng Panginoon upang maisakatuparan angmga pangyayaring binanggit sa mga talata 1–9.

1. Alin sa mga propesiya sa Isaias 11 ang nakita mong natupadna o nagsisimula nang matupad?

2. Sumulat tungkol sa isang turo sa Isaias 11 na naghihikayat saiyo na manatiling tapat sa Panginoon.

B

A

Usbong (t. 1)—Sanga o siit

Sasaway (mga talata 3–4)—Pagsabihan nang mahinahonang isang tao

Karampatan (t. 4)—Katarungan

Maamo (t. 4)—Mapagpakumbaba

Pamalo (t. 4)—Tungkod nahawak ng isang pinunoupang ipakita ang kanyangkapangyarihan

Bigkis ng kaniyang bay-wang, pamigkis ng kaniyangmga balakang (t. 5)—Isangsinturon

Pinakawatawat (mga talata10, 12)—Bandila o banderangdala ng mga hukbo at nasaunahan ng kanilang mgamartsa

Nangalat (t. 12)—Nagkalat

Sasamsam (t. 14)—Wasakin angisang lugar at kunin ang mgakayamanang matagpuan doon

Ang Isaias 12 ay isang maikling tula ng papuri saPanginoon para sa mga ginagawa niya upang iligtas angkanyang mga tao. Ang Isaias 12 ay tila isang tugon sa mgadakilang katotohanang binanggit sa Isaias 11 tungkol saMesiyas, sa pagtitipon ng Israel sa mga huling araw, at saMilenyo. Ang mga turo sa kabanata 12 ay maiaangkop dinsa sinumang taong makakikilala sa Panginoon, nakikitiponsa Simbahan ng Panginoon, at nakatatanggap ng kapaya-paan na tanging si Jesucristo ang makapagbibigay.


Mga Pangalan para kay Jesucristo

Basahin ang sumusunod na mga talata mula sa unang 12 kaba-nata ng Isaias, at ilista ang lahat ng iba’t ibang pangalang gina-mit ni Isaias para kay Jesucristo: Isaias 1:24; 2:3; 3:1; 5:16; 5:24;7:14; 8:14; 9:6; 11:1; 12:2. Sabihin kung ano sa palagay mo angmahalaga tungkol sa paggamit ng partikular na pangalan sabawat talata. Ano ang binibigyang-diin ng pangalan tungkol sakatangian o mga ginagawa ng Panginoon?

Ang Isaias 13–14, tulad ng Isaias 10, ay naglalaman ngmga propesiya tungkol sa pagkawasak ng isang bansangsumakop sa pinagtipanang mga tao ng Panginoon. SaIsaias 10, ang propesiya ay tungkol sa Asiria, ang bansangsumakop sa Hilagang Kaharian sa pagitan ng mga725–21 B.C. Inilalahad sa Isaias 13–14 ang tungkol saBabilonia, ang bansang sumakop sa Juda sa pagitan ng mga725–21 B.C. Ang sinaunang Babilonia ay isa sa mga pina-kamayaman at makamundong kaharian sa kasaysayan.Dahil dito, ginamit ng Panginoon ang Babilonia bilangsimbolo ng mga taong nakatuon sa mga bagay ng mundo atkabaligtaran ng larawan ng Sion at langit. Ang ipinropesi-yang pagkawasak ng Babilonia sa Isaias 13 ay simbolo ngmangyayari sa mga kumakalaban sa mga tao ng Diyos at samga taong ang puso ay nakalagak sa mga bagay ng mundosa halip na sa mga bagay ng Diyos.

Isaias 13–14

Ang Babilonia at si Lucifer

A

Isaias 12

Purihin ang Panginoon

163

Ang Isaias 14 ay patungkol lalo na sa hari ng Babilonia, nainihambing ni Isaias kay Lucifer, o Satanas. Dahil sa mganasusulat sa kabanatang ito, mas marami tayong natututu-han kung paano naging Satanas si Lucifer at ano pa angmangyayari sa kanya at sa kanyang mga kampon.



Bakit Mo Siya Susundin?

1. Ikinukuwento sa atin sa Isaias 14:12–14 kung paano nagingSatanas si Lucifer. Ano ang labis na nakawiwili sa iyo tungkolsa sinabi ni Isaias?

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 76:25–27; Moises 4:1–4 atisulat ang karagdagang mga konseptong natutuhan mo tung-kol sa pagbagsak ni Lucifer.

3. Ayon sa Isaias 14:4–11, 15–20, ano ang mangyayari kayLucifer kalaunan?

4. Ano pang karagdagang impormasyon ang natutuhan momula sa Doktrina at mga Tipan 76:30, 33, 36–38, 44–46?

5. Ang isa sa mga dahilan na sinisikap nating malaman angtungkol kay Jesucristo ay upang masundan natin ang kan-yang halimbawa at maging higit na katulad niya. Binabanggitnang bahagya sa mga banal na kasulatan kung paano nagingdiyablo si Satanas upang matukoy natin kung ano ang dapatgawin para makaiwas sa pagsunod sa kanya. Habang pinag-iisipan ang nabasa mo sa Isaias 14 tungkol sa pagbagsak niLucifer, isulat kung bakit dahil sa natutuhan mo ay gustomong mas lubos na sundin ang halimbawa ni Jesucristo.Isulat din kung paano mo higit na maiiwasan si Satanas atang kanyang mga tukso dahil sa mga natutuhan mo.

Isaias 15–23

Mga Propesiya Laban sa mgaBansang Hindi Naglilingkod

sa Panginoon

A

Masasanib (t. 1)—Magsasama

Mamimighati (mga talata 2, 4)—Mga taong namumuno atnananakit ng kapwa

Cetro (t. 5)—Tungkod nakumakatawan sa karapatangmamuno

Mga biola (t. 11)—Mga ins-trumentong musikal

Lalagi (t. 20)—Mapag-uusapan

Hayop na erizo (t. 23)—Isangporcupine (hayop na maymatutulis na tinik ang likod)

Wawala ng kabuluhan (t. 27)—Pipigil

Pamalo (t. 29)—Sandata ngdigmaan

Napugnaw (t. 31)—Nawasak

Ang Isaias 15–23 ay naglalaman ng ilang propesiya tung-kol sa pagkawasak ng mga bansang nakapaligid sa Israel.Sa paghahayag sa Israel at Juda na lahat ng bansa sa pali-gid nito ay wawasakin, binigyan sila ng Panginoon ngmagagandang dahilan para magtiwala sa kanya sa halip namagtiwala sa anumang mga pakikipagkasunduan o pakiki-pag-alyansa sa mga kalapit-bansang ito.

Ang Isaias 15–16 ay naglalaman ng mga propesiya tungkolsa Moab. Ang bansa ay ipinangalan kay Moab, na anak nalalaki ng panganay na babae ni Lot (tingnan sa Genesis19:37) at nanirahan sa bansang iyon kasama ang kanyangpamilya. Ang mga Moabita ay madalas makipaglaban samga Israelita, ngunit sa panahong ito maaaring inisip ngmga Israelita na makakatulong ang makipag-alyansa saMoab upang madaig ang kanilang mga kaaway.

Ang Isaias 17 ay nagbibigay ng isang propesiya ukol saDamasco (Siria) at Ephraim (ang Hilagang Kaharian).Nagsanib at nagkasundo ang Damasco at Ephraim nasakupin ang Juda, ngunit bago sila nakalusob, dumatingang mga taga-Asiria mula sa hilaga at nilipol ang dalawasanang mananakop. Nakatala sa Isaias 17 ang propesiya ngpagkawasak ng dalawang bansang ito at ang ilan sa mgaepekto ng pagkawasak sa dalawang bansa.

Ang Isaias 18 ay nangungusap sa isang lupain “na nasadako roon ng mga ilog Etiopia” (t. 1). Pinangalanan ngmarami sa mga tagapagsalin ang lupaing ito na Cus, nainiisip ng ilan na isang bansa sa timog ng Egipto. Angkabanata 18 ay mas nagbibigay ng pag-asa kaysa maramisa mga kabanata sa bahaging ito, at maraming pagtatalotungkol sa tinutukoy o ibig sabihin ng kabanata 18.

Nakatala sa Isaias 18 ang propesiya ni Isaias na bagama’tang mga tao sa bansang ito ay “[ikakalat at susukatin]” at“[yayapakan],” sila ay aanyayahang magtipon sa Bundokng Sion, kung saan tila malugod silang tatanggapin. Anghuling talata ng kabanata ay maaaring mapagtuunan ngpansin dahil tungkol ito sa pagdadala sa Panginoon ngisang “kaloob” ng mga taong “[nakalat].” Ang pagtitiponsa mga tao ng mundo at paghahanda sa kanila na makaha-rap ang Panginoon ay isa sa mga dakilang layunin ngSimbahan sa mga huling araw.

Nakatala sa Isaias 19–20 ang mga propesiya tungkol saEgipto, na isa sa mga pinakamakapangyarihang bansa samundo noong panahon ni Isaias. Ipinropesiya ni Isaias angmga paraan na maliligalig ang Egipto at kung paanonghindi malulutas ng mga taga-Egipto ang kanilang mga

CHIPRE

Carchemis

AsiriaNinive

MEDIA

ELAMSusa

BabiloniaBabilonia

Damasco

Ilog Eufrates

Ilog Tigris

Dagat na Pula

Ilog N

ilo

TiroDagat Mediterrania

AsdodMOAB

Jerusalem (Lambak ng Pangitain)

ArabiaEDOM

EGIPTOEtiopia-

Cus

Ilang ng

Negev

164

problema sa pamamagitan ng kanilang sariling kakayahano mga diyus-diyusan. Ang Isaias 19 ay naglalaman din ngkakaibang propesiya na balang-araw, sasambahin ng Egiptoat Israel ang iisang Diyos at pagagalingin ng Panginoon angEgipto. Bukod pa rito, ipinahihiwatig ng propesiya na maki-kiisa rin ang Asiria sa Israel at Egipto sa pagsamba sa Diyos.

Tiyak ang pagtukoy ng Isaias 20 sa panahong bibihagin ngAsiria ang Egipto—na muling ipinapakita sa mga tao ngJuda kung bakit hindi sila dapat makianib sa ibang bansalaban sa Asiria.

Binabanggit sa Isaias 21 ang pagkawasak ng tatlong bansasa huli: Babilonia (mga talata 1–10), Edom (mga talata11–12), at Arabia (mga talata 13–17).

Sa talata 10, tila partikular na nangusap ang Panginoon samga miyembro ng sambahayan ni Israel na magiging mgabihag sa Babilonia nang halos dalawandaang taon mataposang panahon ni Isaias at mangangailangan sila ng pagpa-palakas ng loob na handog ng propesiyang ito tungkol sapagkawasak ng Babilonia.

Ang Isaias 22 ay tumutukoy sa pagbagsak ng Jerusalem atbumabanggit sa panahon na itong “hula,” o mensahe ngkapighatian, ay aalisin at mananatiling payapa angJerusalem. Sa propesiyang ito, hindi lamang ipinaliwanagni Isaias ang mangyayari bilang bahagi ng pagkawasak ngJerusalem, kundi ipinaliwanag din niya kung bakit wawa-sakin ang Jerusalem. Napansin niya na labis na ipinagma-laki ng mga tao ang ginawa nilang tipunang tubig paralutasin ang kanilang problema sa tubig ngunit hindi nilasinamba ang Lumikha ng tubig ni kinilala na lahat ng biya-ya ay nagmumula sa kanya (tingnan sa t. 11). Binatikosdin niya sila sa pagdaraos ng mga kasayahan upang ipagdi-wang ang mga mensahe na wawasakin ang mga bansangnakapaligid sa kanila sa halip na magpakumbaba sila atmagsisi (tingnan sa mga talata 12–14).

Ang Isaias 22 ay naglalaman din ng maikling kasaysayanna may mahalagang isinisimbolo. Ang kuwento ay tungkolkay Sebna, ang ingat-yaman ng Jerusalem, na simbolo ngmga pag-uugali ng mga tao ng Jerusalem sa panahongiyon. Pinaratangan ni Isaias si Sebna sa pagiging palalotungkol sa kayamanan ng Jerusalem. Pagkatapos ay sinabini Isaias na hindi lamang kukunin ng mga taga-Asiria angmarami sa mga kayamanan ng Jerusalem kundi magiging“pinakamababang” bagay pa sa tirahan ng hari ng Asiriaang pinakamainam na mga kayamanang nagmula saJerusalem (tingnan sa t. 18). Bukod pa rito, sinabi ni Isaiasna isang lalaking nagngangalang Eliacim, na ang ibig sabi-hin sa Hebreo ay “ibabangon ka ng Diyos,” ang papalit kaySebna. May mahalagang simbolismo sa kahulugan ngpangalan at kuwentong ito. Maliligtas lamang angJerusalem mula sa pagkawasak kapag napalitan ng pagma-mahal sa Diyos ang pagmamahal sa mga kayamanan. Atkapag bumaling ang Jerusalem sa Diyos, babangon itongmuli bilang isang banal na lungsod. Mayroon pang massimbolikong kahulugan ang pangalang Eliacim dahil naka-turo ito sa Pagbabayad-sala. Dahil sa Pagbabayad-sala niJesucristo, ibabangon ng Diyos ang lahat ng tao at magkaka-roon ng pagkakataong madaig ang lahat ng kapahamakan,

kabiguan, at kamatayan sa mundong ito. Sa huling talatang kabanata 22, pinatotohanan ni Isaias ang malakingkapangyarihan ng pagtubos na ito, sa paghahambing nitosa pagpukpok ng pako “sa isang matibay na dako” upanghindi ito matinag. Ang paglalarawang ito ay simbolo ngpermanenteng pagtubos na inihandog ni Jesucristo at angparaan ng kanyang pagkamatay at tiniyak nito ang kaligta-san ng buong sangkatauhan.

Ang Isaias 23, na naglalaman ng propesiya tungkol sa Tiro,isang lungsod sa Phoenicia, ang pinakahuli sa mga kabana-tang nagpropesiya sa pagkawasak ng mga bansang nakapa-ligid sa Israel at Juda. Ang Tiro ay isang lungsod na abalasa pagbili at pagbebenta ng mga kayamanan ng mundo.Ang mga bagay ng mundo ang lagi nang mas mahalaga samga naninirahan sa Tiro kaysa anumang bagay, kabilangna ang Diyos. Tinukoy ni Isaias na isang patutot ang Tiro.Ito ay dahil, kung tutuusin, ipinagpalit ng mga tao angkanilang sarili at ang sagrado nilang kaugnayan sa Diyossa pera—katulad na katulad ng patutot na ibinebenta angkanyang puri para magkapera.

Matapos ang ilang kabanatang nagbanggit tungkol sa pag-kawasak ng iba’t ibang bansa (tingnan sa Isaias 13–23),binabanggit sa Isaias 24 ang mas pangkalahatang pagwasaksa buong mundo. Ang Isaias 24 ay higit na nauukol sa mgaIsraelita at sa mangyayari sa kanila dahil sa kanilang kasa-maan, ngunit angkop din ito sa mga huling araw bago angIkalawang Pagparito.

Bagama’t ang Isaias 24 ay tila lubhang nakakapanghina ngloob dahil napakarami nitong binabanggit tungkol sa pag-kawasak, naglalaman din ito ng kaunting mensahe ng pag-asa tungkol sa mabubuting tao na maliligtas. Ang mensa-heng ito ng pag-asa ay mas matindi sa kasunod na ilangkabanata.


Pinawawalan ng laman (t. 1)—Winawasak

Kung paano sa (t. 2)—Anuman ang mangyari sa

Gayon sa (t. 2)—Mangyayaridin sa

Mapagpatubo (t. 2)—Bayadsa interes ng inutang

Nadumhan (t. 5)—Nadungisan

Alituntunin (t. 5)—Mgasagradong seremonya

Nilamon (t. 6)—Winasak

Isaias 24

Winasak ang Daigdig ngMasasama

165


Matuto mula sa Kaugnay na mga Banal naKasulatan

1. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 5:19; 84:96–98 at isulatkung paano at bakit gagawin ng Panginoon ang sinabi niyasa Isaias 24:1 na gagawin niya.

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 1:17, 35–36; 45:31–35;97:22–28 at ipaliwanag kung paano makaliligtas ang isang taosa gitna ng mga pagkawasak na ipinropesiya sa Isaias24:1–12, 19–23.

3. Ilista ang mga paraang sinabi ng Panginoon na nagkasala angmga tao ng mundo sa Isaias 24:5. Ihambing ang sinabi niya saIsaias sa sinabi niya sa Doktrina at mga Tipan 1:15–16, at sabi-hin kung ano sa palagay mo ang ibig sabihin ng Isaias 24:5.

Bahagi ng Plano ng Kaligtasan

1. Ayon sa Isaias 24:21–22, ano ang mangyayari sa mga taongnalipol sa panahong nangyari ang kabanatang ito?

2. Ayon sa Doktrina at mga Tipan 138:29–35, paano “madada-law” ang mga taong ito?

Nakatala sa Isaias 25 ang pasasalamat ni Isaias para saginawa at gagawin ng Panginoon, kabilang na ang paglipolsa mga palalo at masasama sa bandang huli at pagpapala samga mapagpakumbaba, matapat, at masunurin. Sinabi niyana ang mga “hinintay” nang tapat ang Panginoon (ibigsabihin ay nanatili silang tapat sa Panginoon habang hini-hintay nila ang katuparan ng lahat ng kanyang salita—kahit tila hindi makabuluhang gawin iyon sa panahongiyon) ay gagantimpalaan sa takdang panahon, at ang kani-lang gantimpala ay magiging maluwalhati.

Isaias 25

Pinapurihan ni Isaias angPanginoon

B

A

Salarin (t. 6)—Sa kalagayangpinarusahan

Kamahalan (t. 14)—Kadakilaan

Taksil (t. 16)—Manloloko

Silo (mga talata 17–18)—Patibong

Malilito (t. 23)—Mahihiya

Anong kanta ang aawitin ninyo para magpasalamat saDiyos? Ang Isaias 26 ay awit ng pasasalamat sa mga gina-gawa ng Panginoon para sa kanyang mga tao. Ang pagka-buhay na mag-uli ni Jesucristo na binanggit sa talata 19 aymalaking dahilan para tayo magpasalamat.

Nakatala sa Isaias 27 ang paghahambing ni Isaias sa paraanng pangangalaga ng Panginoon sa kanyang mga tao saparaan ng pangangalaga ng isang tao sa ubasan (tingnan saIsaias 5:1–7; Jacob 5). Sa paghahambing na ito ipinaliwanagng Panginoon na ang masasama ay tulad ng patay na mgasanga na kanyang puputulin at susunugin, samantalangang mabubuti ay tulad ng matitibay na ubasan na nag-uugat pa nang mas malalim, namumulaklak, at “pupunuinnila ng bunga ang ibabaw ng sanglibutan” (Isaias 27:6).

Tinutukoy sa Isaias 28 ang kapalaluan bilang mabigatna kasalanan ng mga Israelita. Kapalaluan ang naglayosa mga tao mula sa mga pagpapalang nais ibigay ngPanginoon sa kanila. Sa mga talata 23–29, inihambingni Isaias ang kaalaman ng magsasaka sa pagtatanim at pag-ani ng pananim sa mas malaki pang kaalaman ngPanginoon kung paano wastong makipagtulungan sa kanyang mga anak.

Isaias 28

Payo sa mga Taong Mapagmataas

Isaias 27

Ang Panginoon at ang KanyangUbasan

Isaias 26

Awit ng Papuri ni Isaias

166

Kung minsan ay tatanungin tayo ng mga taong pamilyarsa Biblia at hindi miyembro ng Simbahan ng ganito,“Kung ang Aklat ni Mormon ay napakahalagang bahaging gawain ng Diyos, bakit hindi ito binanggit sa Biblia?”May ilang sagot sa tanong na iyan, at isa na rito ang“Binanggit ito!” Isaias 29 ang isang kabanata sa Biblia natumukoy sa Aklat ni Mormon, bagama’t hindi binanggitang pangalan nito. Habang binabasa mo ang kabanatangito, hanapin ang mga propesiya ng paglabas ng Aklat niMormon at ang magiging epekto ng aklat na ito sa mundo.


Sa Isaias 29:11–12, 18–24—Anong “Aklat” angTinutukoy sa Kabanatang Ito?Ang mga pamilyar sa ipinanumbalik na ebanghelyo ay mala-mang na maunawaan na ang mga talatang ito ay tumutukoy saAklat ni Mormon at sa gagampanan nito sa Panunumbalik ngebanghelyo sa mga huling araw. Sabi ni Elder Bruce R.McConkie:

Ariel (mga talata 1, 3, 7)—Jerusalem

Kukubkubin (t. 3)—Lulusubin

Nakikipagsanggunian samasamang espiritu (t. 4)—Taong nananawagan sa patayna magsalita

Kakilakilabot (mga talata 5,20)—Mga taong malalakas,makapangyarihan, at masa-sama

Mangatigilan (t. 9)—Maghintay o magpaliban

Tinakpan (t. 10)—Piniringan

Utos (t. 13)—Mga tuntunin

Mabait (t. 14)—Marunong atmatalino

Payo (t. 15)—Mga plano,desisyon

Mabibilang, magiging (mgatalata 16–17)—Ituturing

Sa magpapalyok (t. 16)—Pag-aari ng taong gumagawang mga bagay mula sa luwad[malagkit na putik]

Maamo (t. 19)—Mapagpakumbaba at masu-nurin

Mangduduwahagi (t. 20)—Isang taong nangungutya

Naglilikat (t. 20)—Mapapahamak

Naglalagay ng silo (t. 21)—Naglalagay ng patibong

Sumasaway (t. 21)—Nagwawasto

Walang kabuluhan (t. 21)—Walang halaga

Mamumula (t. 22)—Mamumutla

Nangamamali (t. 24)—Nagkamali

Isaias 29

Isang Kagilagilalas na Gawa at Kamanghamangha

“Iilang tao sa mundo, sa loob man o sa labas ng Simbahan, angnakauunawa kung tungkol saan ang Aklat ni Mormon. Iilanlang ang mga taong nakaaalam ng bahaging ginagampanan atgagampanan pa nito sa paghahanda ng daan para sa pagparitoNiya na pinatototohanan din nito. …

“… Malaki ang magiging epekto ng Aklat ni Mormon sa mgatao kung kaya’t ang buong mundo at lahat ng naninirahan ditoay maiimpluwensyahan at pamamahalaan nito. …

“… Wala nang mas malaki pang paksang pinag-uusapan ngsangkatauhan sa makabagong panahon kaysa rito: Ang Aklat niMormon ba ang kaisipan at kalooban at tinig ng Diyos sa lahatng tao?” (The Millennial Messiah [1982], 159, 170, 179).


Propesiyang Natupad

1. Inilalahad sa Isaias 29:1–6 ang tungkol sa isang grupo ng mgatao na “bubulong mula sa alabok” matapos wasakin angJerusalem. Sinabi ni Isaias na sila ay “dadalawin … ng lindol,at ng malaking kaingayan, ng ipoipo at bagyo, at ng liyab ngmamumugnaw na apoy” (Isaias 29:6). Basahin ang 2 Nephi26:15–17; 33:13; 3 Nephi 8:2–19; Mormon 8:23, 26, 34–35, atsumulat ng mga paraan na tinutupad ng Aklat ni Mormonang propesiya sa Isaias 29:1–6.

2. Basahin ang Joseph Smith—Kasaysayan 1:61–65 at ilahadkung paano naging katuparan ng Isaias 29:11–12 ang nakata-lang kaganapan. Maaari mo ring basahin ang 2 Nephi 26:9–22at tingnan kung paano higit na ipinaliwanag ng mga talatangito ang tungkol sa propesiyang ito.

Scripture Mastery—Isaias 29:13–14

Ang ibig sabihin ng “apostasiya” ay “pagtalikod” at tinutukoynatin ang “Apostasiya” bilang panahon kung kailan ang kabuu-an ng ebanghelyo at awtoridad ng priesthood na mangasiwa samga ordenansa ng ebanghelyo ay binawi sa mga tao sa mundo.“Ang Panunumbalik” ay tumutukoy sa pagbabalik sa mundong kabuuan ng ebanghelyo at awtoridad ng priesthood.

1. Basahin ang sumusunod na mga talata sa Isaias 29 at sabihinkung tungkol ito sa Apostasiya o sa Panunumbalik, pagkata-pos ay ipaliwanag kung ano ang itinuturo ng mga talatatungkol sa Apostasiya o sa Panunumbalik: mga talata 9–10,13–14, 15, 18–21, 24.

2. Ihambing ang Isaias 29:13–14 sa Joseph Smith—Kasaysayan1:18–19. Ano sa palagay mo ang “kagilagilalas na gawa atkamanghamangha?” (tingnan din sa mga talata 33–34).

3. Inilalahad sa Isaias 29:11–12, 18–24 ang tungkol sa isang aklatna mahalaga ang gagampanan sa “kagilagilalas na gawa atkamanghamangha.” Ilista ang mga katotohanang nakasaad samga talatang iyon na gagawin ng aklat na ito, pagkatapos aysabihin kung ano sa palagay mo ang aklat na tinutukoy nito.

B

A

167

Ang Isaias 30–32 ay isinulat nang magbanta ang Asiria nasasalakayin ang Israel matapos sakupin ang iba pang kalapitna mga bansa. Dahil sa takot, marami sa Israel ang huminging tulong sa Egipto na ipagtanggol sila laban sa mga taga-Asiria. Ngunit tinulungan ng Panginoon ang mga anak niIsrael na matakasan ang masamang Egipto sa panahon niMoises; siya ang nakipaglaban sa kanilang mga digmaanat tinulungan niya silang matamo ang kanilang lupangpangako. Ang pakikianib sa Egipto sa isang kasunduan sahalip na umasa sa Panginoon na nagligtas sa kanila noongaraw ay nagpakita kung gaano kaliit ang pananampalatayang mga Israelita sa kanilang Diyos. Ang payo ni Isaias samga kabanata 30–32 ay magtiwala sa Panginoon, hindi saEgipto, para makaligtas. Inilahad din ni Isaias sa mga anakni Israel ang mga pagpapalang tatanggapin nila kung mag-titiwala sila sa Panginoon at nagbabala ng mga ibubungang hindi nila pagtitiwala sa kanya.

Paano ka nagpapasiya kung magtitiwala ka sa isang tao ohindi? Nagtiwala ka na ba sa isang tao at sinamantala kanaman niya? Sino ang dapat nating pagtiwalaan? Mas nata-takot ba tayo sa magagawa ng iba sa halip na magtiwala napagpapalain tayo ng Panginoon sa pagiging tapat sa kanya?Nagtitiwala ba tayo sa sarili nating kakayahan sa paglutasng mga problema sa halip na subukan ang pamamaraanng Panginoon? Maaaring mukhang kahangalan ang mgatanong na iyan, ngunit dahil maraming tao ang nag-iisip na“napakahirap” ng mga utos o hindi nila nakikita kaagad angmga gantimpala ng pagsunod sa mga utos, nagtitiwala silasa sarili nilang kakayahan at pagpapasiya, o sa kakayahano pagpapasiya ng iba, at binabalewala ang mga utos.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanIsaias 30:15–21



Sa Isaias 30:15–21, ipinaliwanag ng Panginoon sa mga Israelitakung bakit dapat silang magtiwala sa kanya sa halip na sa sarili

A

Palatandaan, watawat (t. 17)—Hudyat

Kasakunaan, kadalamhatian(t. 20)—Mga pagsubok atkahirapan

Isaias 30–32

Magtiwala sa Panginoon

nilang lakas, sa lakas ng iba, o sa mga bagay na ginawa paramakatulong sa digmaan. Matapos mong basahin ang mga tala-tang ito, sagutin ang sumusunod na mga tanong sa sarili mongmga salita:

1. Ano ang sinabi ng Panginoon na mangyayari kung nagtiwalaang mga Israelita sa sarili nilang lakas? (mga talata 16–17).

2. Ano ang dapat pagtiwalaan ng mga Israelita? (t. 15).

3. Ayon sa mga talata 18–21, ano ang iniutos ng Panginoon samga tao, at ano ang gagawin ng Panginoon para sa kanilapagkatapos?

4. Sa palagay mo, sa anong klaseng sitwasyon makakatulongang payong ito ngayon?

Kapag iniisip mo ang Ikalawang Pagparito ni Jesucristo, anoang pakiramdam mo? Inaasam mo ba ito, o natatakot ka?Nakatala sa Isaias 33 ang mga salita ni Isaias na dapatkatakutan ng ilan ang Ikalawang Pagparito dahil sa kani-lang kasamaan at dahil hindi sila handang makapiling angPanginoon. Nangusap din si Isaias tungkol sa mga taongmakakapiling ng Panginoon at inilarawan ang mga kata-ngian nila. Ang mga nagnanais makapiling ang Panginoonay makabubuting pag-ibayuhin ang mga katangiang ito atsikaping matamo ito.


Gumawa ng Listahan

1. Basahin ang Isaias 33:14–17 at gumawa ng listahan ng uri ngmga taong sinabi ni Isaias na makakaligtas sa kapahamakangmangyayari sa Ikalawang Pagparito ni Cristo.

2. Sabihin kung ano ang kahulugan ng bawat aytem sa listahan.

3. Ayon sa talata 17, ano pa ang mangyayari sa mga taong ito?

May malungkot na mensahe ng pagkawasak ang ilan samga naunang kabanata. Ngunit tinapos ni Isaias ang baha-ging ito ng kanyang mga isinulat sa isang kabanatangpuno ng pag-asa tungkol sa mga pagpapalang darating sa

Isaias 35

Isang Mensahe ng Pag-asa

A

Isaias 33–34

Ang Ikalawang Pagparito ni Jesucristo

168

mga taong tapat sa Panginoon. Kapag iniisip natin angmga dakilang pagpapalang alay ng Panginoon sa mabubuti,nagkakaroon tayo ng lakas na kailangan natin upang maka-pagsisi at madaig ang mga tuksong darating.

Karamihan sa Isaias 36–39 ay halos katulad ng II MgaHari 18–20. Ang tanging malaking kaibhan ay ang “awit”ni Ezechias na nakatala sa Isaias 38. Kung gusto mongrepasuhin ang nangyari sa mga kabanata 36–39, maaarimong basahin ang mga kabanata sa Isaias at tingnan angtulong sa gabay na ito para sa II Mga Hari 18–20 sa mgapahina 116–17.

Matapos itala ang mga makasaysayang kaganapan sa mgakabanata 36–39, binalikan ni Isaias sa kabanata 40 angestilo niyang patula sa pagsulat ng propesiya. Marami samga talata sa Isaias 40 ang naging mga titik sa magagan-dang likhang awitin dahil ang kabanatang ito ay puno ngpaglalarawan ng kapangyarihan ng Panginoon at kungpaano niya tutubusin ang kanyang mga tao. Pagkatapos ngmadalas na pagpopropesiya ni Isaias at ng iba pang mgapropeta tungkol sa pagkawasak, ang Isaias 40 ay isangmensaheng maganda at puno ng pag-asa sa mga taongmagtitiwala sa Panginoon. Ang mga propesiya sa kabanata40 ay kapwa nagbabanggit tungkol sa una at ikalawangpagparito ng Mesiyas. Kung “itutulad” natin sa ating sari-li ang mga turo sa kabanata 40, maaari itong magingmaganda at malakas na patotoo tungkol sa Panginoon atsa kanyang kapangyarihan sa ating personal na buhay.


Pantayin (t. 3)—Literal napatagin ang daan; simbolo ngpaghahanda ng daan bagodumating [ang Panginoon].(Ang “pagpapantay” na ito

ay karaniwang ginagawaupang ihanda ang daan parasa isang mahalagang tao gayang isang hari.)

Isaias 40

Ang Kapangyarihan atKadakilaan ng Panginoon

Isaias 36–39

Ang Kuwento Tungkol kayHaring Ezechias

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa tatlong sumusunod na mga aktibidad(A–C) habang pinag-aaralan mo ang Isaias 40.

Tulong mula sa Bagong Tipan

Basahin ang PJS, Lucas 3:4–11 sa “Mga Pinili mula sa Pagsasalinni Joseph Smith ng Biblia” sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan.

1. Ilarawan kung kanino naaangkop ang Isaias 40:3–5 ayon kayLucas.

2. Anong karagdagang impormasyon ang matatagpuan saPagsasalin ni Joseph Smith.

Maaari mong isulat ang reperensyang ito sa tabi ng Isaias40:3–5.

Iangkop Ito sa Sarili Mo at sa Iba

1. Sa anong mga paraan mo maiaangkop sa iyong sarili angmensahe sa Isaias 40:3?

2. Ilarawan ang isang paraan na sa palagay mo ay literal natutuparin ng Panginoon ang Isaias 40:4. Maaari mong basahinang talata 5 at isipin kung paano ito “makikitang magkakasa-ma” ng lahat ng tao.

3. Ilarawan ang isang paraan na sa palagay mo ay natupad omatutupad ang talata 4 sa espirituwal at mas personal naparaan.

4. Paano maiaangkop ang mga talatang ito sa isang taong nag-aalala kung may pakinabang ang maging mabuti, kung silamismo ay makababalik sa piling ng Diyos, o ano ang mang-yayari sa hinaharap?

Sagutin ang mga Tanong sa mga Banal naKasulatan

Maraming tanong sa Isaias 40:12–31 na hindi sinagot ngPanginoon o ni Isaias dahil kitang-kita na ang sagot. Basahinang sumusunod na mga talata at sagutin ang mga tanong sasarili mo: 12, 13, 14, 18, 21, 25, 27, 28. Isulat kung ano sa palagaymo ang mensahe ni Isaias sa mga talatang ito.

C

B

A

Pumatnubay (t. 13)—Sumukat

Sukat (t. 16)—Sapat

Walang kabuluhan (mgatalata 17, 23)—Walang halaga

Larawang inanyuan (mgatalata 19–20)—Diyus-diyusanna gawa ng tao

Alay (t. 20)—Handog (Satalatang ito ang pag-aalay aysa isang diyus-diyusan.)

Mga patibayan (t. 21)—Mgasimula

Dayami (t. 24)—Mga natiti-rang maiikling bahagi nghalaman matapos itong putu-lin o sunugin

Paiilanglang (t. 31)—Paiitaas

169

Marahil ay pagsamba sa diyus-diyusan ang pinakamabigatat kitang-kitang kasalanan ng mga anak ni Israel sa pana-hon ni Isaias. Nakasaad sa Isaias 41–47 kung paano sinabing Panginoon sa kanyang mga tao kung bakit dapat silangmagtiwala at sumamba sa kanya sa halip na sa mga diyus-diyusan. Nagpatotoo siya sa kanila na, sa maraming ibapang mahahalagang titulo at pangalan, siya ang kanilangManunubos (ibig sabihin ay isang taong tutubos sa kanilamula sa espirituwal na pagkaalipin sa pamamagitan ngkanyang nagbabayad-salang sakripisyo; tingnan sa Isaias41:14; 43:1, 14; 44:6, 24; 47:4), kanilang Tagapagligtas(tingnan sa Isaias 43:3, 11; 45:15, 21), at kanilang Lumikha(tingnan sa Isaias 42:5; 43:1, 7, 15, 21; 44:24; 45:9, 11, 18).Sa mga anak ng tipan binigyang-diin niya:

“Ako ang Panginoon mong Dios, … ang Tagapagligtas saiyo …

“… Inyong manunubos …

“… Inyong Banal, … inyong Hari” (Isaias 43:3, 14–15).

Bagama’t ang mga kabanatang ito ay nananawagan sa mgaanak ni Israel na magsisi at bumalik sa Panginoon, puspossila ng pag-asa sa pangakong sila ay tatanggapin ngPanginoon kung pipiliin nilang sundin siya at na siya aymay kapangyarihang iligtas at tubusin sila mula sa lahatng kanilang kasalanan at pagdurusa.

Bagama’t ang mga mensahe ng mga kabanatang ito aytiyak na maiaangkop sa ating panahon, espesyal ang kahu-lugan nito sa mga Judiong bihag sa Babilonia noong mga150 taon pagkamatay ni Isaias. Sila ay nadalang bihagdahil tumanggi sila, bilang isang lahi, na pagsisihan angpagsamba sa mga diyus-diyusan. Kailangan nila ang naka-pagliligtas at nakapagtutubos na kapangyarihang inihahan-dog ng Panginoon, at lalo silang sumigla sa pangako niHaring Ciro ng Persia bilang kanilang tagapagligtas (ting-nan sa Isaias 45) at sa ipinropesiyang pagkawasak ngBabilonia (tingnan sa Isaias 47).


Maglapat ng kahatulan (mgatalata 1, 3)—Itama ang anu-mang pagkakamali, bigyanng katarungan

Maitatag ang kahatulan(t. 4)—Maituwid, tiyakingmagkaroon ng katarungan

Isaias 41–47

Manunubos ng Israel

Isaias 47:5–10

Isaias 45:1—Sino si Ciro?Tulad ng una mong nabasa sa Lumang Tipan, sinakop ng mgataga-Babilonia ang Juda sa pagitan ng 600–586 B.C. Mga 540 B.C.,ang kahariang Medo-Persian, sa pamumuno ni Haring Ciro,ay sinakop ang mga taga-Babilonia. Pagkatapos ay gumawakaagad ng batas si Ciro na nagtulot sa mga Judio na magbaliksa Jerusalem at muling itayo ang kanilang templo.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–D)habang pinag-aaralan mo ang Isaias 41–47.

Sino Iyon?

1. Basahin ang Isaias 42:1–7; Mateo 12:14–21 at sabihin kungsino ang lingkod na binanggit ni Isaias.

2. Maglista ng dalawang konsepto mula sa Isaias 42:1–7 nalubha mong hinangaan bilang paglalarawan sa lingkod na ito,at ipaliwanag kung bakit ka hanga sa mga ito.

Tulong mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith

1. Basahin ang PJS para sa Isaias 42:19–23 sa “Mga Pinili mulasa Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia” sa Gabay sa mga Banalna Kasulatan, lalo na ang mga talata 19–20, at isulat kung anoang sinabi ng Panginoon na gagawin niya sa mga taongbulag at bingi sa mga espirituwal na bagay.

2. Magbigay ng isang halimbawa kung paano ito nangyayaringayon.

Sulatan ang Isang Kaibigan

Sumulat ng maikling liham gamit ang kahit dalawang katotoha-nan lang na nakasaad sa Isaias 43:1–7 na maaaring magdulot ngpag-asa sa isang taong nawawalan ng pag-asa.

Hanapin ang Problema

Inihahambing ng Isaias 47:5–10 ang Babilonia sa isang reynangnawalan ng dangal, at ipinapaliwanag nito kung bakit siyabumagsak.

1. Maglista ng kahit dalawang talata lang na naglalarawan kungbakit bumagsak ang “mahal na babae” na ito. Sabihin sa sarilimong mga salita kung ano ang ibig sabihin ng mga talatang ito.

2. Sumulat tungkol sa isang sitwasyon ngayon na maaaringmagawa ng isang tao ang mga pagkakamaling nagawa ng“mahal na babae,” at sabihin kung ano sa palagay mo angmga ibubunga nito.

Paunawa: Ang kabanatang ito ang simula ng ilang sunud-sunodna kabanata na sinipi ng mga manunulat sa Aklat ni Mormon.

D

C

B

A

Anak na babae ng mgaCaldeo (t. 5)—Mga mamama-yan ng Babilonia

Mahal na babae ng mgakaharian (t. 5)—Ang pinaka-makapangyarihan sa mgakaharian

Iyong atang (t. 6)—Pinabigatang mga pasanin

Ginunita ang mga bagay naito sa iyong kalooban (t. 7)—Inalala ang sitwasyon ng iba

Inalaala mo man ang hulingwakas nito (t. 7)—Inisip angmangyayari

Hinati (t. 8)—Naakit, narahuyo

170

Maaari mong ihambing ang nakasulat sa Aklat ni Mormon sanakasulat sa Isaias, na pinapansin ang anumang mga pagbaba-go at kung paano makadaragdag ang mga pagbabagong iyon sakahulugan nito.

Ipinauunawa sa atin ng Isaias 48 kung paano pinakikitu-nguhan ng Panginoon ang mga nakipagtipan sa kanyangunit binabalewala ang mga tipang iyon at ang kanilangpagiging miyembro ng Simbahan. Habang nagbabasa ka,isipin kung ano ang itinuturo sa atin ng kabanatang itotungkol sa pag-aalala ng Panginoon sa mga taong lumalayosa kanya. Isipin din kung paano mo magagamit ang mgaturong ito upang manatili kang tapat sa pananampalatayaat matulungan mong magsikap ang iba na matupad angpangako nila sa Panginoon.


Nagsisumpa sa (t. 1)—Nangako sa

Mga dating bagay (t. 3)—Mga nangyari noong araw

Hindi mula nang una (t. 7)—Hindi noong unang panahon

Kataksilan (t. 8)—Panlolokoo pagsira sa mga pangako,panlilinlang

Ititigil (t. 9)—Pipigilan

Nagladlad (t. 13)—Sinukat ngkamay (ibig sabihin nilikhaniya ito)

Kanila (t. 14)—Mga diyus-diyusan

Itanyag (t. 20)—Ipahayag

Ginuwangan (t. 21)—Tinipako binitak

Isaias 48

Isang Paanyaya na Bumalik

Saan Sinipi sa Aklat ni Mormon

1 Nephi 20

1 Nephi 21

2 Nephi 7

2 Nephi 8

2 Nephi 8:24–25; tingnan din sa 3 Nephi 20:36–38

Mosias 15:18, 29–31; tingnan din sa 3 Nephi 16:17–20, 20:40

3 Nephi 20:41–45

Mosias 14

3 Nephi 22

Kabanata sa Isaias

48

49

50

51

52:1–2

52:7–10

52:11–15

53

54

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Isaias 48.

Pansinin ang mga Pagkakaiba

1. Ihambing ang Isaias 48:1–2 sa 1 Nephi 20:1–2. Paano nagkaibaang mga ito?

2. Matapos silang paghambingin, sino sa palagay mo ang kau-sap ng Panginoon sa mga talatang ito?

Pumili ng Isang Salita

Sa Isaias 48 sinabi ng Panginoon sa mga Israelita kung bakit siyanagalit sa kanila. Sa bawat isa sa sumusunod na mga talata,sumulat ng isang salita na sa palagay mo ay pinakamahusay nanaglalarawan ng sinabi ng Panginoon tungkol sa mga Israelita: 4,6, 8. (Hindi kailangang manggaling sa mga talata ang mga salita.)

Paano Tinutulungan ng Panginoon angKanyang mga Tao?

1. Gumawa ng listahan mula sa Isaias 48:9–22 ng mga panga-kong ginawa ng Panginoon sa naliligaw na mga Israelita.

2. Magbigay ng halimbawa kung paano tinutupad ngPanginoon ang mga pangakong ito para sa mga tao ngayon.

3. Isulat sa sarili mong mga salita kung ano ang sinabi ngPanginoon na dapat nating gawin para magkaroon ng kapa-yapaan at kaligayahan (tingnan sa Isaias 48:16–22).

Sa 1 Nephi 19:23, sinabi ni Nephi na binasa niya ang ilansa mga isinulat ni Isaias upang “lubos ko silang mahikayatna maniwala sa Panginoon nilang Manunubos.” Sinundanni Nephi ang pahayag na ito sa pagtatala ng Isaias 48–49mula sa mga laminang tanso sa kanyang “maliliit na lami-na” (tingnan sa 1 Nephi 20–21). Ang paliwanag ni Nephisa kahulugan ng mga kabanata 48–49 ay matatagpuan sa1 Nephi 22. Kung babasahin mo ang 1 Nephi 22 mas mau-unawaan mo ang mensahe ng Isaias 48–49.

Ang pagkaalam na binasa ni Nephi ang mga isinulat na itoupang lalo pang mahikayat ang kanyang mga kapatid namaniwala kay Jesucristo ay nagbibigay sa atin ng mgapahiwatig kung ano ang hahanapin kapag nagbasa tayo.Habang binabasa mo ang Isaias 49 gayundin ang mgakabanata 50–53, hanapin ang mga turong nagpapalakas ngiyong pananampalataya sa kapangyarihang magligtas niJesucristo.

Isaias 49

Isang Mensahe sa Nakalat na Israel

C

B

A

171


Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na mga aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Isaias 49.

Hanapin ang mga Bagay na Nagtuturo saIyo Tungkol kay Jesucristo

Pumili ng mga talata sa Isaias 49 na sa palagay mo ay parangnaglalarawan kay Jesucristo—kanyang ministeryo, kapangyari-han, o pagmamahal—at ipaliwanag kung bakit mo napili angmga talatang iyon.

Isang Mahalagang Karagdagan

1. May isang napakahalagang idinagdag sa Isaias 49 sa 1 Nephi21:1. Basahin ang 1 Nephi 21:1 at isulat kung sino ang kausapng Panginoon sa kabanatang ito.

2. Sa palagay mo, sa anong mga paraan magiging simbolo ngpaglalarawan sa mga taong ito ang mga tao sa ating panahon?

Pagtubos sa Israel

Ang pangunahing tema ng Isaias 49 ay ang pagtitipon, o pagtu-bos, ng Israel. Maghanap ng isang talata (o mga talata) na suma-sagot sa sumusunod na mga tanong tungkol sa pagtubos saIsrael: Sino? Paano? Bakit? Isulat ang mga tanong na ito sa iyongnotbuk at isulat ang mga talatang angkop sa dulo ng bawattanong. Maaari mo ring salungguhitan ang mga talatang ito saiyong mga banal na kasulatan at isulat sa gilid ng pahina sa tabing talata kung anong tanong ang sinasagot ng bawat talata.

Alalahanin na kahit madalas nating talakayin ang pagtitipon ngmga Israelita bilang isang grupo, dapat nating matanto na angpagtitipon ay nagaganap kapag bawat isa ay personal na nakiti-pon sa Panginoon at sa kanyang Simbahan. Maaari nating ting-nan ang pagtitipon ng Israel na nakatakas mula sa kanilangmga kaaway noong unang panahon na katulad ng personalnating pakikitipon sa Panginoon mula sa pagkabihag sa kasala-nan at kasamaan.

C

B

A

Iningatan (t. 6)—Isinalba angbuhay

Mga Gentil (t. 6)—Ang mgahindi miyembro ng angkan niIsrael

Mga sirang mana, mgagibang dako (mga talata 8,19)—Mapapanglaw na lugarna walang katau-tao

Inanyuan (t. 16)—Inukit

Aalis sa iyo (t. 17)—Lilisanin ka

Pinakagayak (t. 18)—Dekorasyon

Napakakipot (t. 19)—Napakaliit

Nagsisisakmal sa iyo(t. 19)—Sumakop sa iyo

Huli (mga talata 24–25)—Nabihag (Ang salitang huli aykaraniwang ginagamit parailarawan kung ano ang hinu-huli ng hayop para kainin.)

Nagpatuloy ang Isaias 50 sa mga ideyang sinimulan saIsaias 49.


Isaias 50:6—“Aking Ipinain … ang Aking mgaPisngi sa mga Bumabaltak ng Balbas”Kung may isang taong gustong ipahiya ang ibang tao, maaariniyang hatakin ang balbas nito tanda ng kawalang-galang.

Isaias 50:10—Sino ang Tunay na Makasusunodsa Panginoon na Hindi Pagpapalain at MagigingMas Masaya?Ang paanyaya sa Isaias 50 na sundin ang Panginoon ay katuladng paanyaya ni Haring Benjamin sa kanyang mga tao saMosias 2:41.

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanKumpletuhin ang aktibidad A o B habang pinag-aaralan mo angIsaias 50.

Ano ang Natututuhan Mo Tungkol kayJesucristo?

Basahin ang Isaias 50:5–7; 1 Nephi 19:9; Doktrina at mga Tipan19:16–19 at isulat kung ano ang itinuturo sa iyo ng mga talatangito sa banal na kasulatan:

1. Kung ano ang tiniis ng Tagapagligtas para maisakatuparanang Pagbabayad-sala.

2. Kung ano ang nagtulak sa kanya na gawin ang gayong napa-kahirap at napakasakit na bagay.

A

Sulat (t. 1)—Legal na doku-mento

Saway (t. 2)—Tinig

Kayong magaspang (t. 3)—Telang yari sa balat ng itimna kambing na isinusuot sapanahon ng kalungkutan

Nalito (t. 7)—Ipinahiya

Batong pingkian (t. 7)—Isang napakatigas na bato na

kumikislap kapag tinamaanng bakal

Nagpapatotoo sa akin (t. 8)—Nagsasabing tama ako

Makikipaglaban sa akin (t. 8)—Makikipagtalo sa akin

Kumukubkob (t. 11)—Napaliligiran

Isaias 50

Magbalik sa Panginoon

172


1. Ilarawan ang dalawang uri ng mga taong binanggit ni Isaiassa mga talata 10–11.

2. Mag-isip ng isang sitwasyong kinakaharap ng mga taongkaedad mo. Magbigay ng halimbawa kung paano kikilos sasitwasyong iyon ang bawat isa sa dalawang uri ng mga taonginilarawan ni Isaias.

Sa pagsunod sa tema ng naunang mga kabanata na punong pag-asa, puno ng nakahihikayat na mga salita ang Isaias51–52 para sa mga nagtitiwala sa Panginoon. Sa mga kaba-nata 51–52 mababasa natin ang malaking kapangyarihanng Panginoon sa lahat ng bagay—ngunit lalo na sa mgakaaway ng Israel. Maihahalintulad ng mga taong alipin ngkasalanan ang mga banal na kasulatang ito sa kanilangsarili at matatanggap ang mensaheng ito: malaking tulongang ibibigay ng Panginoon sa kanyang mga anak na mganangaligaw ngunit ngayon ay nagtitiwala sa kanya atsumusunod sa kanyang mga utos.

Naibigan at binabanggit ngmaraming tao ang Isaias 53dahil sa nakaaantig nitongpatotoo tungkol sa misyon niJesucristo. Ang kabanatang itoay naglalaman ng propesiya niIsaias tungkol sa Mesiyas namagliligtas sa kanyang mga tao,hindi sa pamamagitan ng espa-da at digmaan, kundi sa pama-magitan ng mapagpakumba-bang pagdurusa. Basahing

mabuti ang Isaias 53 at maging sensitibo sa sinisikap ipa-dama at ipaunawa sa atin ni Isaias tungkol sa Mesiyas.

Isaias 53

Ipinropesiya ang Pagdurusa ni Jesucristo

Isaias 51–52

Gumising! At Lumapit sa Kanya

B Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanIsaias 53



Gumawa ng tsart sa iyong notbuk tulad ng nasa ibaba. Mataposbasahin ang mga talatang tinukoy sa pangalawang hanay, mag-hanap ng isang talata sa Isaias 53 na parang ipinopropesiya angpangyayaring nabasa mo. Sa pangatlong hanay, ipaliwanagnang maikli kung bakit mo pinili ang talata mula sa Isaias 53 atano ang sinasabi rito tungkol sa Tagapagligtas.

Ano ang Nadarama Mo tungkol Dito?

Matapos basahin ang lahat ng mga talata sa itaas at ang buongIsaias 53, sumulat ng isa o dalawang talata kung ano ang lubosna nakaantig sa iyo sa kabanata 53 at ano ang nadarama motungkol sa ginawa ng Tagapagligtas para sa iyo at sa buongsangkatauhan.

B

PaliwanagKatuparan

Mateo 13:54–58

D at T 19:16

Lucas 22:54–62

Juan 1:11

Mateo 26:36–46

Mosias 3:7

2 Nephi 9:21

Alma 7:11–13

Marcos 15:25–28

Juan 19:4–12

Juan 19:38–42

D at T 45:3–5

Talata sa Isaias 53

A

Anyo (t. 2)—Kaluwalhatian

Dinala (t. 4)—Pinasan sa mgabalikat o sa likod

Hinampas, nasaktan (mgatalata 4, 8)—Pinarusahan

Mga latay (t. 5)—Mga sugat

Napighati (t. 7)—Inapi osinamantala

Karayaan (t. 9)—Panloloko,pandaraya

Pagdaramdam (t. 11)—Pagdurusa

Aariing ganap (t. 11)—Itutuwid

Dadalhin (t. 11)—Papasanin

Samsam (t. 12)—Mga bagayo ari-ariang kinamkam mulasa iba

173

Sa pagkausap sa nangakalat at nabihag na mga anak niIsrael sa Isaias 54, inihambing ng Panginoon ang kanyangkaugnayan sa kanila sa pagsasama ng isang mag-asawa.Bagama’t nagkahiwalay sila sandali, nangako siya na mulisilang tanggapin nang may awa at kabaitan at magigingkanilang “asawa” magpakailanman (Isaias 54:5). Angpangakong ito ay maituturing ding isang personal na men-sahe ng pag-asa para sa bawat taong makasalanan na nag-aakalang hinding-hindi na sila tatanggaping muli ngPanginoon kahit nagsisi na sila.

Ang Isaias 55 ay isa pang paan-yaya ng Panginoon na lumapitsa kanya. Sa kabanata 55 nagbi-gay siya ng iba pang mga dahi-lan kung bakit nanaisin ngnakalat na Israel at nating lahatna pagtiwalaan at sundin siya.Ang pinakaunang kataga na,“Oh,” ay paanyaya sa isang tao na makinig na mabuti at

lumapit. Ang “Oh” ay karaniwang may kasamang pagka-way ng kamay sa pag-anyayang lumapit.


Isaias 55:3–4—Bakit Siya Nagsasalita Tungkolkay David?Ang “David” dito ay tumutukoy talaga kay Jesucristo, na legalna tagapagmana sa trono ni David. Nakatutuwa na ang ibigsabihin ng pangalang David sa Hebreo ay “pinakamamahal.”

Ano’t (t. 2)—Bakit

Ikiling ang inyong tainga (t. 3)—Makinig

Doon (t. 10)—Kung saan itonanggaling

Walang bunga (t. 11)—Walang silbi

Isaias 55

Isang Paanyaya Mula saPanginoon

Isaias 54

Ang Mabait na Asawang Lalaki

Karaniwan kapag binabanggit ng mga huling propeta saLumang Tipan si David, tinutukoy nila ang trono ni Davidat nangungusap tungkol sa Mesiyas.



1. Ihambing ang Isaias 55:1–2 sa 2 Nephi 9:50–51 kung saan tilaginagamit ni Jacob ang mga salita ni Isaias. Sa sarili mongmga salita, ipaliwanag kung ano ang ibig sabihin sa iyo ngmga talatang ito.

2. Sa palagay mo, paano “magsi[si]bili” at “magsi[si]kain” angisang tao ng pagkaing iniaalok ng Panginoon sa mga talatangito? Habang isinusulat mo ang sagot mo, basahin ang Juan4:10–14 o Juan 6:29–35, 47–51 para sa tulong.


1. Magdrowing ng isang diagram na kumakatawan sa mensaheng dalawang talatang ito.

2. Paano nakakapanatag ang mensahe ng mga talatang ito?

3. Basahin ang Jacob 4:8 at ilahad kung paano natin mauunawa-an ang mga kaisipan at pamamaraan ng Diyos.

Nakatala sa Isaias 56 na sinabi ng Panginoon na ililigtasniya ang mga anak ni Israel at ibibigay ang gayundingmga pagpapala sa sinumang may gusto nito. Pansinin ang“mga taga ibang lupa” sa talata 6 at “mga iba” sa talata 8.

Sa huling apat na talata ng Isaias 56, nagsimulang magsa-lita nang tuwiran si Isaias sa mga tao tungkol sa kanilangmga kasalanan. Patuloy ang kanyang mga babala hanggangkabanata 59. Nakatala sa Isaias 57 ang masasakit niyangsalita laban sa mga sumasamba sa mga diyus-diyusan.Muli niyang ginamit ang simbolo ng kasal upang isagisagang tipan ng kaugnayan ng Israel sa Panginoon. Kung angmga nakipagtipan sa Panginoon ay simbolo na kasal sila sa

Isaias 57

Ang Panginoon ay MayKapangyarihang Magpagaling

Isaias 56

Inililigtas ng Panginoon angLahat ng Bansa

B

A

174

kanya, kung gayon ang mga Israelitang sumamba sa ibangmga diyos ay “mga mapangalunya.” Binanggit ni Isaiasang mangyayari sa kanila dahil sa kanilang mga kasala-nan at ipinakita na kung minsan ay pinarurusahan dintayo ng ating mga kasalanan tulad ng pinarurusahan tayodahil sa mga ito. Binanggit din ni Isaias kung ano anggagawin ng Panginoon sa mga taong nanatiling tapat.Ang pananatiling tapat sa panahong iyon ay mahirapdahil marami sa mga tao ang tumalikod sa Panginoon,at dama ng buong bansa ang mga epekto nito. Dahil dito,gumamit ang Panginoon ng mga katagang gaya ng“bumuhay” (t. 15), “pagagalingin” (mga talata 18–19),at “kaaliwan” (t. 18).

Bago mo basahin at habang binabasa mo ang Isaias 58,isipin ang sumusunod na mga tanong: Ano ang layuninng pag-aayuno? Ano ang pinakamakabuluhang pag-aayu-nong nagawa mo? Bakit? Ano ang layunin ng pagpapa-natiling banal sa araw ng Sabbath? Anong mga biyayaang natanggap mo sa pagpapanatiling banal sa araw ngSabbath?



Gumawa ng Tsart

Sa iyong notbuk, gumawa ng tsart gaya ng nasa ibaba, at punanito ng makikita mo sa Isaias 58:3–12.

A

Yantok (t. 5)—Mataas nadamo, tambo

Atang (mga talata 6, 9)—Kagamitang kahoy o bakal nainilalagay sa leeg at mga bali-kat ng dalawang hayop nanakakatulong sa kanila napagsamahin ang kanilanglakas sa paghila ng bagon oararo. Ang “atang” sa tala-tang ito ay simbolo ng mga

pasanin, tulad ng kahirapan okasalanan.

Kapuwa-tao (t. 7)—Pamilya

Sisiyahan (mga talata10–11)—Pagiginhawahin

Kung iyong iurong angiyong paa sa (t. 13)—Kungiiwasan mong tapakan

Mana (t. 14)—Mga biyaya

Isaias 58

Pag-aayuno at ang Sabbath

Magbigay ng mga Halimbawa

1. Sa Isaias 58:13–14, binigyan tayo ng Panginoon ng mga ali-tuntuning magpapaalam sa atin kung paano panatilihingbanal ang kanyang araw ng Sabbath. Ilista ang mga alituntu-ning ito. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 59:9–14 at idag-dag sa listahan mo ang mga alituntunin ng pagpapanatilingbanal sa araw ng Sabbath.

2. Sa bawat alituntuning nailista mo, magbigay ng isang halim-bawa kung paano masusunod ng isang tao ang alituntuningiyan sa Sabbath. Pagkatapos ay magbigay ng isang halimba-wa kung paano maaaring malabag ng isang tao ang alituntu-ning iyan sa Sabbath.

3. Ilista ang mga ipinangakong pagpapala ng Panginoon sa pag-papanatiling banal sa araw ng Sabbath ayon sa Isaias 58:13–14.

Madalas tayong parusahan ng ating mga kasalanan bukodpa sa pinarurusahan tayo dahil sa mga ito sapagkat lahatng kasalanan ay may mga bunga. Sa Isaias 59:1–15, sinabing Panginoon sa Israel ang kanilang mga kasalanan at ipi-naliwanag na hangga’t patuloy silang nagkakasala hindiniya sila matutulungan; dapat nilang patuloy na danasinang mga bunga ng mga kasalanang iyon. Sa kabilang dako,sa mga talata 16–21, nangusap ang Panginoon tungkol satulong na ibibigay niya sa mabubuti.

PAG-ASAM SABUHAY NAWALANGHANGGAN

KASAL SATEMPLO

MALINIS NABUDHI

PAGSULONG SAPRIESTHOOD

MALUSOG NAKATAWAN

MISYON

MGA ENDOWMENT SA TEMPLO

MALAKASNA PATOTOO

Isaias 59

Mga Kasalanan at Ibubunga

B

Mga Biyayang Ipinapangako ngPanginoon Kapag Nag-aayuno

sa Paraang Iniutos Niya

Ano ang DapatNating Iwasan Kapag

Nag-aayuno Tayo

Ano ang DapatNating Gawin Kapag

Nag-aayuno Tayo

175

Ipinropesiya ni Elder Boyd K. Packer: “Sa buong mundo,ang libu-libong dumarating ngayon ay hindi maiiwasangdumagsang parang baha sa kung saan ligtas ang pamilya.Dito [sa Simbahan] ay sasambahin nila ang Ama sa panga-lan ni Jesucristo, sa pamamagitan ng kaloob na EspirituSanto, at malalaman na ang ebanghelyo ang dakilang planong kaligayahan, ng pagtubos” (sa Conference Report, Abr.1994, 26–27; o Ensign, Mayo 1994, 21).

Ang propesiya ni ElderPacker ay halos katulad ngnasa Isaias 60. Sa kabanata60, binanggit ni Isaias angisang araw ng kadiliman samundo kapag muling itina-yo ang Sion, at makikita itobilang isang maningningna liwanag, at papupurihanito ng lahat ng bansa samundo at aasa sa pamumu-no nito.

Ang Isaias 61 ay isa pang kabanatang naglalahad ng mgapagpapalang darating sa mga tao ng Diyos kung tapat silasa kanya. Sa unang tatlong talata, binanggit ni Isaias angkanyang misyon na pasiglahin at pagpalain ang sambaha-yan ni Israel. Gayunman, mas lubos na angkop ang misyonsa Tagapagligtas, at kinatawan lamang siya ni Isaias samga tao. Mailalarawan ng mga talatang ito ang misyonng lahat ng tinatawag na kumatawan sa Tagapagligtas.


Maamo (t. 1)—Mapagpakumbaba

Magpagaling (t. 1)—Magbigay-lunas sa

Isaias 61

Ang Misyon ng Panginoon at ng Kanyang mga Lingkod

Isaias 60

Hayaang Magliwanag ang Iyong Ilaw


Ipaliwanag ang Katuparan

1. Basahin ang Lucas 4:16–21 at ipaliwanag ang sinabi ni Jesustungkol sa Isaias 61:1–3.

2. Isulat ang mga pamamaraang alam mo na tinupad ngTagapagligtas ang mga propesiya sa mga talatang ito o mgapamamaraan na patuloy niyang tinutupad ang mga propesi-yang ito.

Muling inilarawan sa Isaias 62 ang mga pagpapalang dara-ting sa sambahayan ni Israel sa araw ng kanilang pagtubos.Ang mga pangakong ito ay maiaangkop din sa bawat taongnakapagsisi at natipon kay Jesucristo at sa Simbahan—angmga pagpapala ay pareho din.

Itinuro din sa Isaias 62 na hindi titigil si Isaias at angibang mga lingkod ng Panginoon sa pangangaral, pagsisi-kap, at paggawa para sa mga tao ng Panginoon hanggangsa matupad na lahat ang mga pagpapalang binanggit (ting-nan sa mga talata 1, 6–7, 10).

Inilahad sa Isaias 63 ang mga pangyayaring magaganappagsapit ng Ikalawang Pagparito ni Jesucristo.

Isaias 63


Isaias 62

Ang Pagtubos sa Sambahayan ni Israel

A

Kaarawan ng paghihiganti(t. 2)—Araw na parurusahanng Diyos ang masasama atgagantimpalaan ang mabubuti

Putong ng mga bulaklak nakahalili ng mga abo (t. 3)—Tumutukoy sa kaugaliang

buhusan ng abo ang ulo ngisang tao kapag labis na nalu-lungkot. Nangako rito angPanginoon ng isang magan-dang panakip sa ulo, ibigsabihin ay hindi na magdada-lamhati pa ang mga tao.

176



Maghanap ng Impormasyon Tungkol saIkalawang Pagparito

Basahin din ang Doktrina at mga Tipan 133:45–53 at hanapinang mga sagot sa sumusunod na mga tanong tungkol saIkalawang Pagparito:

1. Paano magdaramit ang Panginoon?

2. Bakit ganito ang magiging kasuotan niya?

3. Ano ang sasabihin ng Panginoon?

4. Ano ang madarama ng Panginoon?

5. Ano ang sasabihin ng “mga tinubos” pagdating niya?

Ang Isaias 64 ay isinulat sa anyong panalangin. Ang pana-langin ay nagpapahayag ng paghahangad na dumating nasana ang Panginoon at lipulin ang masasama at gantimpa-laan ang mabubuti. Ang Doktrina at mga Tipan 133:38–45ay nagpapaunawa sa atin na iaalay ng mga lingkod ngPanginoon ang panalanging ito sa mga huling araw.

Isaias 64

Ang Panalangin ng Mabubuti

A

Panghihiganti (t. 4)—Paghuhukom

Kapusukan (mga talata 5–6)—Galit

Kadalamhatian (t. 9)—Mgapaghihirap at pasakit

Ang isa sa mga dahilan kaya napakadakila ng mga sulat niIsaias ay dahil lubos nitong ipinapaliwanag ang dakilangplano ng Diyos at ang mahalagang papel ni Jesucristobilang ating Tagapagligtas sa planong iyon. Sa Isaias nabasanatin ang tungkol sa mga nangyari sa buhay bago tayo isi-nilang gayundin ang mangyayari sa Milenyo. Binanggit saIsaias 65–66 ang tungkol sa Milenyo. Gayunman, sa mgatalata 1–16 ng Isaias 65 tinapos ng Panginoon ang kanyangmensahe sa mga Israelita sa panahon ni Isaias. Sinabi niyasa kanila na nariyan siyang lagi upang tumulong at tubusinsila (tingnan sa mga talata 1–2, 12), ngunit sa halip aypinili nila ang kasamaan (tingnan sa mga talata 3–4, 11).

Dahil mahal ng Panginoon ang mga Israelita, nangako siyana hindi sila lubusang lilipulin (tingnan sa mga talata 8–10).Nangako rin siya na sisikapin niyang ibigay sa darating namga henerasyon ng mga Israelita at sa iba ang mga pagpapa-lang tinanggihan nila (tingnan sa mga talata 13–15). Kahitsa pagpaparusa sa Israel, nadarama natin ang malaking pag-mamahal ng Panginoon sa kanila at sa lahat ng tao.


Matutuhan ang Tungkol sa Milenyo

1. Ilista ang natutuhan mo mula sa Isaias 65:17–25 tungkol saMilenyo.

2. Mula sa isinulat mo, ano sa palagay mo ang pinakagustomong maranasan kung mabubuhay ka sa panahon ngMilenyo? Bakit?

Ibinuod sa Isaias 66 ang mensahe ng Panginoon sa pama-magitan ni Isaias: Kung ikaw ay tapat, darating ang arawna ikaw ay gagantimpalaan, kahit dumanas ka ng pang-uusig at mga pagsubok sa panahong ito. Maghintay saPanginoon at malalaman mo at ng buong mundo ang arawkung kailan lahat ng bagay ay itutuwid—ang masasama ayparurusahan at ang mabubuti ay gagantimpalaan.

Isaias 66

Ang Pag-asa ng Sion

A

Isaias 65

Ang Milenyo

177

Ang misyon ni Jeremias ay nagsimula noong mga 626 B.C. Isasiya sa ilang propeta na nagministeryo noong panahon ng pag-hahari ni Haring Josias (tingnan sa II Mga Hari 22–23).

Ang Simula at ang WakasSa panahon ng ministeryo ni Jeremias, nasakop ng mga taga-Babilonia ang mga taga-Asiria at naging makapangyarihan samundo. Nag-alala ang mga lider at mamamayan ng Juda nabaka magapi rin ng Babilonia ang kanilang maliit na bansa,kaya para maproteksyunan nagtangka silang bumuo ng alyansasa Egipto. Binalaan ni Jeremias ang bansa na magsisi at magha-ngad ng kaligtasan mula sa Panginoon sa halip na mula saEgipto o sa alinmang bansa.

Sa sunud-sunod na pagsalakay saloob ng maraming taon, maramingJudio ang dinalang bihag ng mgataga-Babilonia mula sa kanilanglupang pangako patungongBabilonia. Kabilang ang mga prope-tang sina Daniel at Ezekiel sa mgabinihag. Binalaan ng Panginoon siLehi at ang kanyang pamilya naumalis sa Jerusalem upang mataka-san ang pagkalipol na di nagtagal aynangyari sa mga kamay ng hukbo ng

Babilonia. Ang maganda rito, ang mga laminang tansong dalang pamilya ni Lehi ay naglalaman ng mga propesiya ng prope-tang si Jeremias (tingnan sa 1 Nephi 5:13). Patuloy na nangaralng pagsisisi si Jeremias, ngunit halos walang epekto angpangaral niya sa mga tao. Hindi nagustuhan ng huling harisa Jerusalem na si Zedekias ang mga mensahe ni Jeremias atipinahuli at ipinakulong ito. Nang sumalakay ang mga taga-Babilonia sa huling pagkakataon at wasakin ang Jerusalem atbinihag si Zedekias, tumakas si Jeremias at nanirahan sa Egipto.

Paghahanda sa Pag-aaral ng JeremiasGaya ni Isaias, si Jeremias ay isang manunulat na puno ng dam-damin, na madalas gumamit ng tula at simbolismo sa kanyangmga turo. Gaya ng propetang si Mormon sa Aklat ni Mormon,mahirap ang misyon ni Jeremias na ihatid ang mga mensahe ngbabala at mga pangako ng pagkalipol sa mga taong talagangayaw magsisi at malapit nang malipol. Si Jeremias ay labis nainusig dahil sa kanyang pangangaral.

Bagama’t kadalasan ay tila malungkot ang mensahe ni Jeremias,binanggit din niya ang pag-asa at pagmamahal ng Diyos parasa kanyang mga pinagtipanang tao. Matapos matupad ang mgakahatulang ipinropesiya ni Jeremias, nangako ang Panginoon namuli siyang maaawa sa mga anak ng tipan at titipunin pabaliksa kanya, na siyang huwarang sinusunod ng Panginoon hang-gang sa panahong ito.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol kay Jeremias at saaklat ni Jeremias, tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan,“Jeremias.”

Kakaunti ang nabibinyagan sa ilang mission ng Simbahansa nakalipas na 150 taon. Paano ka tutugon kung natawagkang magmisyon sa isang lugar na kakaunti ang mga taongmakikinig sa iyo at daranas ka ng maraming pang-uusig atpagsubok at maliit ang pag-asang magtagumpay? Ano angmakapagbibigay-inspirasyon sa iyo na gampanan ang mis-yong ito? Nakatala sa Jeremias 1 ang sinabi ng Panginoonkay Jeremias tungkol sa kanyang misyon. Habang nagbaba-sa ka, isipin kung ano ang madarama mo kung ikaw angnasa kalagayan ni Jeremias. Pag-isipan din kung ano angipinagagawa sa iyo ng Panginoon at ang paghahandangkailangan mong gawin para magtagumpay.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJeremias 1

Jeremias 1:5—“Bago Ka Lumabas sa Bahay-Bataay Pinapaging Banal Kita”Itinuro ni Propetang Joseph Smith, “Bawat taong tinawag namaglingkod sa mga naninirahan sa mundo ay inorden sa layu-nin ding iyon sa Malaking Kapulungan sa langit bago pa itina-tag ang mundong ito” (Teachings of the Prophet Joseph Smith,pinili ni Joseph Fielding Smith [1976], 365).


Scripture Mastery—Jeremias 1:4–5

Si Jeremias ay inorden na noon pa man na maging propeta. Angpag-orden noon pa man ay isang mahalagang alituntuningmagpapaunawa sa atin tungkol sa buhay bago tayo isinilang atkung paano ito nauugnay sa buhay na ito. Basahin ang Jeremias1:4–5; Alma 13:3; Abraham 3:22–23 at isulat ang pagkaunawamo sa pag-oorden noon pa man.

A

Pinapaging banal kita(t. 5)—Itinalaga kita

Iniingatan ang aking salita(t. 12)—Magbigay ng babala

Magbigkis ng iyong mgabalakang (t. 17)—Maghanda

Manglupaypay (t. 17)—Matakot

Panglupaypayin (t. 17)—Lituhin at takutin

Nakukutaan (t. 18)—Napapaligiran ng mga pader

Jeremias 1

Ang Pagtawag Kay Jeremias

Ang Aklat ni Jeremias

178

Bago Tayo Isinilang sa Mundo

1. Mahirap ang tungkuling ibinigay kay Jeremias, ngunit anoang natutuhan niya tungkol sa kanyang tungkulin? (tingnansa Jeremias 1:5).

2. Ano kaya ang naging epekto kay Jeremias na malaman nasiya ay hinirang bago pa siya isinilang? Sa gilid ng pahina ngiyong mga banal na kasulatan maaari mong isulat ang paha-yag ni Propetang Joseph Smith na nasa bahaging “Pag-unawasa mga Banal na Kasulatan” sa p. 180.

3. Paano maipapakita sa iyo ng patriarchal blessing at mga turong mga propeta ang bagay na inorden noon pa man nagawin mo?

Mga Pangako mula sa Panginoon

1. Ano ang tugon ni Jeremias sa tawag sa kanya ng Panginoon?(tingnan sa Jeremias 1:6).

2. Hanapin at ilarawan ang sinabi ng Panginoon kay Jeremias saJeremias 1:7–11, 17–19 na inaakala mong nakatulong sa kanyaupang mapaglabanan ang kanyang mga pangamba sa panga-ngaral ng ebanghelyo. Paano ito makakatulong sa makaba-gong misyonero na may gayunding pangamba?

Ang Jeremias 3 ay naglalaman ng isa pang halimbawa ngPanginoon gamit ang kasal bilang simbolo ng pakikipag-ugnayan niya sa kanyang pinagtipanang mga tao. Sinabiniya na ang Israel at Juda ay magkapatid na kapwa masim-bulong ikinasal sa Panginoon. Hindi tapat ang Israel sakanyang asawa (ang Panginoon), kaya hiniwalayan (o iwi-naksi) siya nito (tingnan sa t. 8). Ang babala sa Jeremias 3ay para sa Juda na “kapatid” ng Israel, na tila hindi natutosa mga pagkakamali ng Israel.

Ang Jeremias 3 ay naglalaman din ng mga pangako na iba-balik ng Panginoon ang Israel at Juda kung sila ay magsisi-si at magpapakumbaba sa kanyang harapan. Ang pagbaba-lik na ito ay tinatawag nating pagtitipon ng Israel (tingnan

Nakatala sa Jeremias 2–3 ang sinabi ng Panginoon kayJeremias na sabihin sa mga tao matapos siyang tawaginupang mangaral sa kanila. Marami sa ipinasabi ngPanginoon kay Jeremias ang tumutukoy sa mga paraan ngpagkakasala ng mga anak ni Israel sa harap ng Panginoon.Napakainam ng paglalarawan ng Jeremias 2:13 sa kanilangmga problema: hindi lamang nila tinanggihan ang mgatubig na buhay (ang buhay na Diyos), kundi may butas paang kanilang mga sisidlan (mga lalagyan ng tubig), nasumasagisag sa kanilang espirituwal na buhay, at hindimaimbakan ng tubig. Sa madaling salita, ang kanilangbuhay ay puno ng kasalanan kaya hindi nila matanggapang mga pagpapala ng Panginoon.

Jeremias 2–3

Mga Kasalanan ng Juda at angMensahe ni Jeremias

C

B sa mga talata 14–25). Kapag bumalik ang Israel—kungmagpapakumbaba sila at magiging tapat sa kanilang mgatipan sa “kasal”—nangangako ang Panginoon na “pagaga-lingin” sila.

Ang isa sa mga hamong kinaharap ni Jeremias sa panga-ngaral sa mga tao ng Juda ay ang pag-aakala nila na mabu-buti na sila at hindi na kailangang magsisi. Sumali sila saiba’t ibang uri ng pagsamba sa mga diyus-diyusan, ngunitnag-alay din sila ng handog at nagsagawa ng iba pang“panlabas” na mga bahagi ng kanilang totoong relihiyon.Dahil sinunod nila ang ilang bahagi ng kanilang relihiyon,itinuring nila ang kanilang sarili na mabubuti at sinabinghindi itutulot ng Panginoon na may mangyaring anumansa mabubuting tao.

Sa pamamagitan ni Jeremias, sinabi ng Panginoon sa Judana hindi siya nasisiyahan sa kanila at ipinahayag na lilipu-lin sila dahil sa pagkukunwari nilang sila ay mabubuti.Makakakita ka ng mga halimbawa ng sinabi ni Jeremiastungkol sa mapagkunwaring mga gawaing pang-relihiyonng mga Judio sa panahong iyon sa Jeremias 4:2, 14; 5:3, 12;6:14–15, 20. Binabanggit ng karamihan sa natitirang baha-gi ng mga kabanata 4–6 ang mga kahatulan ng Diyos nadarating sa Juda dahil sa kanyang mga kasalanan.

Kung gusto mong makasama ang iyong pamilya sa kawa-lang-hanggan at matamasa ang buhay na walang hang-gan, kailangan kang maikasal sa templo. Gayunman, angpagpapakasal sa templo ay hindi garantiya ng katayuannatin sa kahariang selestiyal sa piling ng Ama sa Langit atng ating pamilya. Dapat nating sundin ang mga utos attipan na mahalagang bahagi ng mahalagang ordenansangiyan, at kailangan tayong magtiis nang buong katapatanhanggang wakas.

Naniwala ang mga Judio sa panahon ni Jeremias na angpakikibahagi sa mga ordenansa sa templo at iba pang mgabanal na seremonya ay nangangahulugan na sila ay mabu-buti, anuman ang ginawa nila sa buhay. Habang nagbabasa

Jeremias 7

Sermon ni Jeremias sa Templo

Jeremias 4–6

“Hindi Namin KailangangMagsisi”

179

ka, hanapin ang sinabi ni Jeremias na kahulugan ng tunayna kabutihan.


Jeremias 7:3–4—“Ang Templo ng Panginoon”Hindi sinabi ni Jeremias sa mga tao na hindi mahalaga ang tem-plo; inakala ng mga tao na dahil sumamba sila sa templo aynabigyang-katarungan na sila sa harapan ng Diyos anuman angginawa nila. Itinuro ni Elder Bruce R. McConkie: “Matapostayong mabinyagan, matapos tayong makasal sa templo, mata-pos nating gawin ang lahat ng tipang ito, kailangan nating tupa-rin ang mga ito. Bawat pangakong natatanggap natin ay nababa-tay sa ating katapatan” (sa Conference Report, Okt. 1950, 16–17).

Jeremias 7:12–14—Saan ang Silo?Ang Silo ang lugar na pinagtayuan ng tabernakulo at kaban ngtipan noong kapanahunan ng mga hukom. Nang maging masa-ma ang mga saserdote at mga tao sa panahon ni Eli na saserdote,tinulutan ng Panginoon ang mga Filisteo na wasakin ang taber-nakulo at makuha ang kaban. Kalaunan, nagtayo ng templo angmga Israelita ng Hilagang Kaharian sa Silo para sumamba samga diyus-diyusan na winasak ng mga taga-Asiria. Sa pamama-gitan ng propetang si Jeremias sinabi ng Panginoon na tutulutanniyang mawasak ang templo sa Jerusalem kung hindi magsisisiang mga tao. Tingnan ang bahagi ng mga mapa sa Biblia paramatagpuan ang Silo.


Pagpasok sa Templo nang Karapat-dapat

1. Ilista ang sinabi ni Jeremias sa Jeremias 7:1–22 na nararapatgawin ng mga tao para makapasok sa templo nang karapat-dapat.

2. Ano ang mga kailangan para karapat-dapat na makapasok satemplo ngayon? (Tanungin ang isa sa mga lider mo kunghindi mo alam.)

3. Ayon sa Jeremias 7:8–15, ano ang sinabi ng Panginoon namangyayri kung patuloy na papasok sa templo ang mga taonang hindi karapat-dapat? Sinabi ni Elder J. Ballard Washburn:

“Hindi tayo maaaring magpunta sa banal na bahay [ngPanginoon] nang hindi tayo hinahatulan ng Diyos. …

A

Magsisigawa ng kahatulan(t. 5)—Maging patas sa paki-kitungo

Hindi ninyo pipighatiin(t. 6)—Huwag pakitunguhannang masama

Laya (t. 10)—Ligtas, katang-gap-tanggap sa paningin ngDiyos

Mga kasuklamsuklam (mgatalata 10, 30)—Mga gawain o

gawing hindi nakalulugod saDiyos

Mapapatay (t. 20)—Maaapula

Ikiniling ang kanilang paki-nig (mga talata 24, 26)—Nakinig na mabuti

Panaghoy (t. 29)—Mga sali-tang puno ng kalungkutan atpagsisisi

“… Kung magpunta sa templo ang isang taong hindi tapat sakanyang personal na buhay, sa mga bagay na ukol sa kan-yang asawa at mga anak o sa kanyang mga pangangalakal,nagbubunton siya ng kapahamakan sa sarili niyang kaluluwaat talagang kailangan niyang magsisi” (sa Conference Report,Abr. 1995, 12–13; o Ensign, Mayo 1995, 11–12).

Ano ang Talagang Nais ng Panginoon

1. Ang mga mamamayan ng Juda ay nag-alay ng mga handogsa templo, ngunit hindi nila sinunod ang Panginoon sa pang-araw-araw nilang buhay. Ipinaalala sa atin ni Elder J. BallardWashburn na “nagpupunta tayo sa templo para gumawa ngmga tipan, ngunit umuuwi tayo upang tuparin ang ginawanating mga tipan” (sa Conference Report, Abr. 1995, 13; oEnsign, Mayo 1995, 12). Ayon sa Jeremias 7:21–28, ano angmga kasalanan ng Juda?

2. Ano ang nais ipagawa ng Panginoon sa mga Judio bukod sapagsamba sa templo?

3. Iangkop ang alituntuning ito sa sacrament meeting. Ano sapalagay mo ang talagang nais ng Panginoon mula sa atinbukod sa pagdalo natin sa sacrament meeting? (tingnan saD at T 33:12–14).

Binanggit pang lalo sa Jeremias 8 ang mga kahatulangdarating sa mga tao ng Juda, lalo na sa masasama nilanglider. Tulad sa iba pang mga kabanata, itinuro sa kabanata8 na ang isa sa pinakamalaking problema sa Juda at mgalider nito ay naniwala sila na wala silang kasalanan, atpoprotektahan sila laban sa kanilang mga kaaway.

Ilang tao ang tumawag kay Jeremias na “nananangis” napropeta dahil sa malungkot na mensaheng hatid niya atdahil nakita niya na natupad ang kanyang mga propesiyatungkol sa pagkalipol ng mga mamamayan ng Juda. Tuladng lahat ng tao ng Diyos, mahal ni Jeremias ang mga tao atsinikap niyang hadlangan ang kanilang pagkalipol, ngunithindi niya maiwasang sabihin sa kanila ang katotohanantungkol sa mangyayari kung hindi sila magsisisi. AngJeremias 9 ay halimbawa ng “pagtangis” ni Jeremias sanalalapit na pagkawasak ng Juda dahil patuloy silang

Jeremias 9–10

Nanangis si Jeremias atNanalangin para sa Juda

Jeremias 8

Marami Pang Kahatulan Laban sa Juda

B

180

sumamba at nagtiwala sa mga diyus-diyusan. Nagtaposang Jeremias 10 sa isang panalangin ng kalungkutan.


Ano ang Nakalulugod sa Panginoon?

1. Ayon sa Jeremias 9:23–24, ano ang “[ipinagma]mapuri” ngmaraming tao?

2. Ano ang sinabi ng Panginoon na ipinagmamapuri o ikinalu-lugod niya? Paano natin magagawa na ito ay ating maipag-mapuri at ikalugod?

Bagama’t tila inulit ni Jeremias ang kanyang mensahetungkol sa kahatulan ng Diyos sa Juda, bawat kabanatao sermon ay may kaunting kaibhan ang pananaw o turotungkol sa mga kahatulang ito.

Ang Jeremias 11 ay tungkol sa kahalagahan ng mga pakiki-pagtipan sa Panginoon. Ipinaalala ng Panginoon sa mgamamamayan ng Juda na siya ay gumawa ng natatangingmga tipan sa kanila bilang isang lahi mula noong akayinsila ni Moises palabas ng Egipto. Dahil patuloy nilangnilabag ang mga tipang iyon, parurusahan sila. Nagtaposang Jeremias 11 sa pagtukoy sa mga kababayan ni Jeremiasna gustong pumatay sa kanya dahil sa kanyang mensahe.Sinabi ng Panginoon na darating ang mga kahatulan lalona sa mga taong iyon.

Inilahad sa Jeremias 12 kung paano ipinaliwanag ngPanginoon kay Jeremias kung bakit minsan ay tila umuun-lad ang masasama. Tiniyak sa kanya ng Panginoon na angkatarungan ay darating sa masasama sa huli. Bukod parito, sinabi niya na sa huli ay gagantimpalaan din angmabubuti dahil sa kanilang mga ginawa.

Ang kuwento ng Baha sa panahon ni Noe ay makapagtu-turo sa atin na maaaring naging napakasama ng mga taokaya sila “naigapos” ng kanilang mga kasalanan (2 Nephi26:22), na maaaring naging dahilan para hindi nila maga-wang magbago. Nilipol ng Panginoon ang mga tao dahilsa kawalan ng kakayahang magbago. Binanggit sa Aklat niMormon ang mga taong tumangging magsisi hanggang saito ay “lubusang naging huli na” (Helaman 13:38). NasaJeremias 13 ang mahalagang mensahe na dahil labis na“bihasang gumawa ng masama” ang mga tao hindi na nilamabago ang kanilang masasamang gawi, tulad ng isangleopardong hindi na mabago ang mga batik sa kanyangbalat (tingnan sa Jeremias 13:23).

Jeremias 11–15

Ang mga Kahatulan ng Diyos

A

Nakatala sa Jeremias 14 ang matinding pagmamahal niJeremias para sa kanyang mga tao nang magsumamo siya saPanginoon para sa kanila. Nakasaad sa mga talata 1–6 kungano ang natutuhan ni Jeremias mula sa Panginoon kungbakit sila nagkaroon ng “pagkakatuyo” (tagtuyot) sa lupain.Nakatala sa mga talata 7–9 ang pagsusumamo ni Jeremiassa Panginoon na alisin ang tagtuyot, at nasa mga talata10–12 ang sagot ng Panginoon. Nangusap si Jeremias satalata 13, at muling nangusap ang Panginoon sa mga talata14–18. Nakatala sa huling apat na talata ng kabanata 14ang mga salita ni Jeremias, na tila isang panalangin.

Nasa Jeremias 15:1–14 ang pagpapahayag ng Panginoonng mga kapahamakang darating sa Juda. Nag-alala siJeremias na kabilang siya sa mga kahatulang inilarawan ngPanginoon. Sa mga talata 15–18, sinabi niya sa Panginoonkung gaano siya naging tapat. Sa mga talata 19–21, sinabing Panginoon kay Jeremias na tinanggap ang kanyangpamumuhay ngunit hindi niya dapat tangkaing ipagtang-gol ang kanyang mga tao.

Apat na raang taon bagosumapit ang panahon niJeremias, nagsumamo angPanginoon sa mga anak niIsrael, sa pamamagitan ngkanyang mga propeta, namagtiwala at sumunod sakanya, na nangangakongbibiyayaan niya sila ngkapayapaan at kasaganaan.Gayunman, pinili nila ang

tila mas madali at makamundong mga paraan ng pagsambasa mga diyus-diyusan at iba pang huwad na mga relihiyon.Patuloy na binigyan ng Panginoon ng katibayan ng kan-yang kapangyarihan ang mga Israelita, katulad noongmakaharap ni Elias ang mga saserdote ni Baal sa Bundokng Carmelo (tingnan sa I Mga Hari 18). Ngunit hindi parin lubos na sinunod ng mga tao ang Panginoon; tila napa-kahirap ng kanyang mga paraan. Hindi nila napagtantona ang kanyang paraan ang tanging daan tungo sa kapa-yapaan at kaligtasan. Ang nakalulungkot, dumaratingang panahon na ang tanging paraan para maipakita ngPanginoon na siya lamang ang tanging tunay at buhay, atmakapangyarihang Diyos ay ang tulutang mapalayas silakung saan kailangan nilang magtiwala sa kanilang mgadiyus-diyusan para makaligtas, batid na hindi maililigtasng mga diyos na ito ang sinuman dahil wala silang buhay okapangyarihan. Nangako ang Panginoon na gagamitin angpamamaraang ito sa Jeremias 16.

Jeremias 16

Pag-asa sa mga Huling Araw

181

Gayunman, hindi naman lahat ng mensahe sa Jeremias 16 aynegatibo. Nangako ang Panginoon na muling tatanggapinang Israel sa mga huling araw at tutulungan silang malamanna siya ang kanilang Diyos. Ang pagtitipon ng Israel ayisang bagay kung saan maaari tayong makibahagi ngayon.



Ano? at Bakit?

Isang dayuhan ang dumating sa lupain ng Israel na nilisan ngmga Judio nang sila ay bihagin sa Babilonia. Kapag tinanong kaniya kung ano ang nangyari at bakit, ano ang sasabihin mo sakanya? Tingnan sa Jeremias 16:10–13 para sa tulong.

Scripture Mastery—Jeremias 16:16

1. Basahin ang Jeremias 16:14–16 at sabihin kung ano ang ipina-ngakong gawin ng Panginoon sa mga huling araw para saIsrael.

2. Ayon sa mga talata ring ito, gaano ang magiging pagpukawsa kanila ng gagawin ng Panginoon?

3. Sino sa palagay mo ang mga “mangingisda” at “mangangaso”sa talata 16?

4. Sa palagay mo, bakit ginamit ng Panginoon ang mga kata-gang mga “mangingisda” at “mangangaso” para ilarawanang gagawin niya?

Nakatala sa Jeremias 17 na binanggit ng Panginoon at niJeremias kung bakit hindi na nakalulugod ang Juda sa pani-ngin ng Diyos. Ang mga tao ay tila nakapagkit na sa kasa-lanan (tingnan sa mga talata 1–4), ayaw magtiwala saPanginoon (mga talata 5–8), at hindi pinanatiling banalang araw ng Sabbath (mga talata 19–27). Ipinagdasal niJeremias ang mga tao (mga talata 12–18).

Jeremias 17

Ang mga Kasalanan ng Juda

B

A

Mga mabigat na pagkamatay(t. 4)—Mga nakamamatay nasakit

Magkukudlit man omangagpapakalbo (t. 6)—

Mga paraan kung minsan ngpagdadalamhati ng mga taosa mga namatay

Kaaliwan (t. 7)—Pag-alo sataong nagdadalamhati

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJeremias 17:5–8, 19–27


Magdrowing ng Isang Larawan

Magdrowing ng isa o mahigit pang mga larawan na kumakata-wan sa sinabi sa Jeremias 17:5–8 tungkol sa mga nagtitiwala atsa mga hindi nagtitiwala sa Panginoon.

Magsulat ng Isang Pangungusap

Gamitin ang sumusunod na mga salita para isulat ang isangpangungusap na nagbubuod ng itinuro ng Panginoon sa Jeremias17:19–27 tungkol sa pagpapanatiling banal sa araw ng Sabbath:pasan, gawain, maingat, ipangilin.

Si Jeremias ay madalas gumamit ng mga bagay sa pagtutu-ro ng kanyang mensahe. Ginamitan niya ng isang bagayang dalawang kabanatang ito. Sa kabanata 18, sinabihan siJeremias na magpunta sa bahay ng magpapalayok. Kapagang magpapalayok ay gumagawa ng isang bagay na hindigaya ng nais niya, inihahagis niya itong muli sa umiikotna hulmahan at muling sinusubukang gawin ito. Sinabi ngPanginoon na lahat ng tao ay tulad ng luad na hinuhulmang magpapalayok at muli niyang hinuhulma ang mgamamamayan ng Juda.

Inilahad sa Jeremias 19 ang tungkol sa natapos na palayok.Matapos ipaliwanag ni Jeremias ang mga kasalanan ng Judaat ang mangyayari dahil sa mga kasalanang iyon, binasagniya ang palayok. Itinuro niya sa mga tao na “babasagin”sila ng Panginoon at tulad ng imposible nang maibalik sadati at matulad sa orihinal ang basag na palayok, ang parti-kular na henerasyong ito ng mga mamamayan ng Juda ayhindi maipapanumbalik bilang isang lahi sa kanilang mgalupain o sa kanilang kaugnayan sa Panginoon.

Jeremias 18–19

Paggawa ng Palayok at ang Juda

B

A

Ginagawang laman ang kani-yang bisig (t. 5)—Nagtitiwalasa lakas ng mortal na tao

Ipangilin (mga talata 22, 24,27)—Gawing sagrado

182

Halos buong aklat ni Jeremias ay naglalaman ng kanyangmga propesiya. Gayunman, kakaunti ang nakasaad saJeremias 20 tungkol sa buhay niya. Nalaman natin na dahilsa kanyang mga propesiya, si Jeremias ay inilagay sa panga-wan, isang malaking tabla na may mga butas na lusutan ngulo, mga bisig, at paa at hindi na ito maikikilos pa ng isangtaong akusado o nahatulang gumawa ng krimen.

Nagpropesiya si Jeremias laban sataong naglagay sa kanya sa panga-wan, ngunit may sinabi rin siyangmga bagay na para bang nalung-kot siya sa kanyang sitwasyon.Ginawa niya ang ipinagawa ngPanginoon at sinabi ang ipinasabing Panginoon, ngunit nagdusasiya dahil sa kanyang pagsunod.

Kung minsan ay dumaranas ng ganitong pagsubok angmga sumusunod sa Panginoon nang buong puso. Nalamannatin ang kadakilaan ng pagkatao ni Jeremias nang mabasanatin na hindi siya tumigil sa pangangaral dahil sinabi niyana ang salita ng Panginoon ay “nagaalab na apoy na naku-kulong sa aking mga buto” (Jeremias 20:9). Determinado siJeremias na patuloy na magtiwala sa Panginoon at ipanga-ral ang salita anuman ang ibunga nito. Ang kanyang kata-pangan ay huwaran para sa ating lahat.



Nalungkot si Jeremias dahil sa kanyang mga pagsubok. Nagdusasiya sa paggawa ng bagay na alam niyang tama. Isulat kungano ang sasabihin mo sa kanya sa panahong ito para aliwin siyaat palakasin ang kanyang loob.

Nakatala sa Jeremias 21–22 ang mga propesiya ni Jeremiassa mga hari ng Juda; hindi sunud-sunod ang mga ito ayon

Jeremias 21–22

Mga Propesiya para sa Dalawang Hari

A

Jeremias 20

Mga Problema ni Jeremias

sa kasaysayan. Ang kabanata 21 ay para kay Sedechias,ang huling hari ng Juda bago winasak ng Babilonia angJerusalem at ang templo at binihag ang mga tao. Ang kaba-nata 22 ay para kina Sallum at Joacim, na mga anak niHaring Josias, ang hari nang simulan ni Jeremias ang kan-yang ministeryo. Ang alam natin, hindi kailanman naginghari si Sallum, ngunit naging hari sana siya kung hindisiya nabihag ng mga taga-Babilonia.

Ang mensahe kay Sedechias sa kabanata 21 ay na hindimaiiwasan ang pagkawasak ng Babilonia. Walang “kung”na nabanggit sa propesiya. Ang tanging pagpipilian na ibi-nigay ni Jeremias sa mga Judio ay manatili sa Jerusalem atmamatay sa mga kamay ng mga taga-Babilonia o lisaninang lungsod at mabihag.

Ang Jeremias 22 ay naitala ilang taon bago iyon at naglala-man ng mensahe na posible pang maligtas ang ilang Judiokung sila ay magsisisi. Marahil ang pagkakasunud-sunodng dalawang kabanata ay nagtuturo sa atin na sasapit langang napakalulupit na parusa ng Panginoon pagkaraan ngmaraming taon at maraming pagkakataon na makapagsisi.Nauna rito, nagbigay ng posibilidad ang Panginoon para sakaligtasan, ngunit nang ayaw magsisi ng mga tao nagingtiyak ang mga kahatulan.

Kapag iniisip natin ang mga propeta, karaniwan natingnaiisip ang Pangulo ng Simbahan o ang magigiting nalalaki sa mga banal na kasulatan na nagturo ng salita ngPanginoon. Lahat ng propeta ay mga guro. Gayunman,mayroon ding mga bulaang propeta o guro na hindi nagtu-turo ng katotohanan. Nakasaad sa Jeremias 23 na binanggitng Panginoon ang mga bulaang propetang kasama ng mgatao. Ibinunyag niya ang kanilang mga maling turo at sina-bi kung paano inakay ng mga bulaang propetang ito angmga tao na magkasala at maniwala sa mga maling ideya.Natutuhan din natin mula sa kabanatang ito ang ilangpagkakaiba ng totoo at ng mga bulaang propeta.

Sabi ni Pangulong President Ezra Taft Benson, “Sinasabi saatin ng propeta ang kailangan nating malaman, hindi lagingang gusto nating malaman” (“Fourteen Fundamentals inFollowing the Prophet,” sa Brigham Young University1980–81 Devotional and Fireside Speeches [1981], 28).Hanapin kung paano maiaangkop ang pahayag na ito sa mgaturo ni Jeremias sa kabanatang ito.

Napakahalaga ng Jeremias 23:5–8 dahil nagpropesiya rito siJeremias tungkol sa Tagapagligtas.

Jeremias 23

Mga Bulaang Propeta

183



Paano Mo Makikilala ang Bulaang Propeta?

1. Basahin ang Jeremias 23:1–2, 9–11, 13–14, 16–27, 29–32 at ilistakung ano ang sinabi ng Panginoon na sasabihin at gagawinng mga bulaang propeta.

2. Pumili ng isa sa inilista mo at ipaliwanag kung bakit anggayong gawain o turo ay magmumula sa isang bulaangpropeta.

3. Sa palagay mo, bakit sinusunod ng mga tao ang mga bulaangpropeta?

4. Bakit mahalagang makilala at sundin ang totoong propeta?Paano mo mahihiwatigan ang isang bulaang propeta? (ting-nan sa Deuteronomio 18:20–22; D at T 42:11–12; 46:7).

Ang Lunas para sa mga Bulaang Propeta

Ano ang sinabi ng Panginoon sa Jeremias 23:3–8 na gagawinniya sa mga taong iniligaw ng kanilang mga pinuno sa Juda?(Pansinin na halos lahat ng propesiyang ito ay matutupad samga huling araw.)

Inilahad sa Jeremias 24 kung paano itinuro ng Panginoon,sa pamamagitan ni Jeremias, sa paglalarawan ng isang bas-ket ng mabubuting igos at isang basket ng masasamang

Jeremias 24

Mabuti at Masamang Bunga

B

A

Mga pastor (mga talata 1–2)—Literal na “mga pastol,” ngu-nit sa kasong ito ay “mgapinuno”

Mga kawan (t. 3)—Ligtas nanakabakod na lugar na kulu-ngan ng mga tupa

Manglulupaypay (t. 4)—Masisindak

Kamangmangan (t. 13)—Mgakahangalan

Humihiwalay (mga talata 14,20)—Tumatalikod

Ajenjo (t. 15)—Kapaitan

Inuming mapait (t. 15)—Mapait na likido, lason

Walang kabuluhan (t. 16)—Ang isiping mas mahusay kakaysa tunay na ikaw

Payo (mga talata 18, 22)—SaHebreo, “konseho”—isanggrupong nagtitipon paramagturo o gumawa ng mgadesisyon

Daya (t. 26)—Mga kasinu-ngalingan

Walang kabuluhang kaham-bugan (t. 32)—Pagkilos na di-gaanong pinag-isipan, pada-lus-dalos

Hula (mga talata 36, 38)—Mensahe

igos na ilang Judio ang madadalang bihag sa Babilonia parasa kanilang kabutihan at pagkatapos ay makakabalik sakanilang sariling lupain balang-araw. Ang iba ay mahihiyaat malilipol dahil sa kanilang kasamaan.

Ang Jeremias 25–26 ay katulad sa pagkakasunud-sunod attema ng Jeremias 21–22. Sa kabanata 25, nagpropesiya nangmay katiyakan si Jeremias na masasakop ng Babilonia angJuda dahil tinanggihan nito ang mga salita ni Jeremias at ngiba pang mga propeta (tulad ni Lehi). Bukod pa rito, nagpro-pesiya si Jeremias na maglilingkod ang Juda sa Babilonianang pitumpung taon, at sa panahong iyan ay isa pangkaharian ang sasakop sa Babilonia. Ang nalalabi sa kabanataay tungkol sa pagkawasak ng iba pang masasamang bansa.Itinuturo sa kabanatang ito na pinaparusahan ng Diyos angmasasamang tao, saanmang bansa sila naroon o nagmula.

Nakatala sa Jeremias 26 ang mga naganap bago ang at nag-papaliwanag sa ilang kasaysayan ng kabanata 25. Nakasaadsa Jeremias 26 kung paano ipinropesiya ni Jeremias nakailangang magsisi ang mga tao dahil kung hindi sila aymabibihag. Dahil sa kanyang mensahe, na nag-iwan pa rinng kaunting pag-asang makaligtas sa pamamagitan ng pag-sisisi, gustong ipapatay ng mga pinuno sa Juda si Jeremias.Nabasa rin natin ang tungkol sa propetang si Urias napinatay dahil gayon din ang ipinropesiya. Ang katotoha-nang ito ay nagpapaliwanag kung bakit tiyak na tiyak angkaparusahan sa kabanata 25.

Ang Jeremias 27–28 ay isang kuwento. Ayon sa tagubilinng Panginoon, gumawa ng pamatok si Jeremias at inilagayito sa kanyang batok. Ang pamatok ay isang bagay na inila-lagay sa batok para mabuhat ang mga pasan. Ang pamatokay simbolo ng pagkabihag o pagkaalipin. Itinuro niJeremias sa mga tao na ang Juda at ang mga bansa sapaligid nito ay pasasailalim sa “pamatok” ng Babilonia.Nagbabala siya na maaaring magturo ng taliwas dito angmga bulaang propeta, ngunit tiyak na mangyayari ang pag-kabihag. Sinabihan ni Jeremias si Haring Sedechias na kungsiya at ang mga tao ay mapagpakumbabang magpapailalim

Jeremias 27–28

Ang Pamatok ng Babilonia

Jeremias 25–26

Ang Pagtanggi sa mga Propeta ay Humahantong sa Pagkabihag

184

sa “pamatok” ng Babilonia, hindi sila malilipol. Bilang tandana ang kanyang mga salita ay matutupad, nagpropesiya siyana dadalhin ni Nabucodonosor, hari ng Babilonia, ang lahatng kayamanan at sagradong bagay mula sa templo. Ang pro-pesiya ay natupad.

Inilahad sa Jeremias 28 ang isa pang lalaki, si Hananias,na nagsabing siya rin ay isang propeta. Ipinropesiya niyana kakalagin ng Diyos ang pamatok ng Babilonia sa loobng dalawang taon. Sinabi ni Jeremias na patutunayan ngpanahong iyan kung siya ay tama o mali. Gayunman,binigyang-inspirasyon ng Panginoon si Jeremias na sabi-hin kay Hananias na hindi totoo ang kanyang propesiya atna siya ay malapit nang mamatay. Namatay si Hananiastulad ng sabi ni Jeremias.


Paano Mo Masasabi?

Nagbigay ng isang halimbawa sa Jeremias 27–28 ng isang tunayna propeta at isang bulaang propeta. Basahin ang Deuteronomio18:20–22; Doktrina at mga Tipan 42:11–12; 46:7; Mga Saligan ngPananampalataya 1:5. Pagkatapos ay sabihin kung paano natinmalalaman na ang isang tao ay tunay na isinugo ng Diyos upangmangaral.

Ang Jeremias 29 ay naglalaman ng sulat ni Jeremias samga tao ng Juda na nabihag at nanirahan sa Babilonia.Sinabihan niya sila na magtayo ng mga bahay, magtanim,at maghandang mamuhay roon at tiisin ang Babilonia saabot-kaya nila. Muli niyang sinabi na mananatili sila roonnang pitumpung taon. Pinangakuan niya sila na kunghahanapin nila ang Panginoon nang buong puso (tingnansa t. 13; Deuteronomio 4:26–31), ibabalik silang muli ngPanginoon sa Jerusalem.

Isinumpa ni Jeremias ang mga nanatili pa rin sa Jerusalemat nagtiwala sa mga turo ng mga bulaang propeta na nanga-ko ng dagliang pagkaligtas mula sa mga taga-Babilonia.Isinumpa rin niya ang isang bulaang propetang nagpadalang mga maling mensahe sa mga Judio sa Babilonia.


Paano Ito Makakatulong?

Basahin ang Jeremias 29:11–14 at isulat kung paano magagamitang mensaheng ito sa mga Judiong nabihag sa Babilonia dahil

A

Jeremias 29

Ang Sulat ni Jeremias sa mga Bihag

A

sa kawalan nila ng pananampalataya bilang mensahe ng pag-asa sa isang tao ngayon na bihag ng kasalanan.

Nang masakop ng mga taga-Babilonia ang kaharian ngJuda at dalhin silang bihag, naisip ng mga tao ng Judakung tinalikuran na sila ng Diyos at ang tipan niya kayAbraham na ibibigay sa kanila ang lupain ng Canaan atmagiging pagpapala sa buong mundo sa pamamagitan ngmga katotohanan at biyayang ibinigay niya sa kanila. Nag-alinlangan din sila kung kinalimutan na nga niya angtipang kanyang ginawa na itatag ang mga inapo ni Davidbilang mga hari sa Israel (tingnan sa II Samuel 7:13). NasaJeremias 30–33 ang pagtiyak ng Panginoon sa mga anak niIsrael na nakalat at nabihag na hindi niya sila pinabayaanni tinalikuran ang kanyang mga tipan.

Inutusan si Jeremias na isulat sa halip na sabihin ang prope-siya sa Jeremias 30–33. Dahil nasa bilangguan si Jeremiasnoon, maipaparating pa rin ng mga isinulat na salita angmga salita ng isang propeta sa mga tao. At, bagama’t hindinakinig ang mga tao kay Jeremias nang ibigay ang paghaha-yag na ito, kung nakasulat ito baka sakaling ang mga taongnabihag ay maging mas mapagpakumbaba at basahin itokalaunan. Pansinin din na ang propesiya ay nakapatungkolkapwa sa Juda at sa Israel. Ang Israel ay nabihag ng mgataga-Asiria mahigit 120 taon bago ibinigay ng Panginoonkay Jeremias ang mensahe sa kabanatang ito.

Habang binabasa mo ang Jeremias 30, hanapin kung ano angsinabi ng Panginoon tungkol sa pagkabihag ng Juda at anoang gagawin niya para sa kanila kung magtitiwala sila sakanya. Ang mensaheng ito ay maiaangkop din sa isang taongnabihag ng kasalanan na napapalayo sa Diyos. Marahil aymadarama niya na pinabayaan din siya ng Panginoon.Habang nagbabasa ka, hanapin din ang isang personal namensaheng makukuha ng isang tao mula sa kabanatang ito.


Nagdaramdam (t. 6)—Naghihirap

Manglupaypay (t. 10)—Mag-alala, matakot

Kahatulan (t. 11)—Katarungan

Nagsisilamon, mangalalamon(t. 16)—Nagapi at nawasak

Samsam (t. 16)—Lipulin

Bunton (t. 18)—Mga guho

Una (t. 20)—Dati

Nangahas (t. 21)—Nangako

Jeremias 30

Ang Panginoon ay Nangakong Tutulong

185

Jeremias 30:12–13—Paano Sila Matutulungan ngPanginoon Kung ang Kanilang mga Sugat ay“Hindi Mapapagaling”?Ang Pagsasalin ni Joseph Smith ng Biblia ay nagpapaunawa saatin na dapat isaad sa talata 12 na ang sugat ay mapapagaling, kahitmalala pa ito. At sa talata 13 ng Pagsasalin ni Joseph Smith,muling ipinahiwatig ng Panginoon na ang mga sugat ng Juda aymapapagaling, ngunit inisip ng mga tao na hindi ito mapapagaling.

Jeremias 30:9—Aling Haring David angPaglilingkuran ng mga Tao?Ang “David” na ito ay tumutukoy sa Mesiyas at Haring ipina-ngako ng Diyos na magiging inapo ni David. Ang pangako aynatupad sa pagsilang ni Jesucristo at muling matutupad saIkalawang Pagparito.


Ilista ang mga Bunga

1. Basahin ang Jeremias 30:5–7, 12–15 at ilarawan ang nangyarisa mga Israelita nang talikuran nila ang kanilang Diyos atsumamba sa mga diyus-diyusan.

2. Paano magkatulad ang mga bunga ng pagsamba sa mgadiyus-diyusan at ang mga bunga ng kasalanan ngayon?

Gumawa ng Paghahambing

Basahin ang Jeremias 30: 8–11, 16–17. Paano magkatulad angipinangakong gagawin ng Panginoon para sa Juda na nabihagat ang magagawa niya para tulungan ang isang taong bihag ngkasalanan?

Itinuloy sa Jeremias 31 ang mensaheng sinimulan sa kaba-nata 30. Ang kabanata 31 ay naglalaman ng mga dakilangpangako tungkol sa pagtitipon ng Israel, kapwa ang pagtiti-pon sa Israel mula sa pagkabihag noong unang panahonat ang pagtitipon tungo kay Jesucristo at sa kanyangSimbahan sa mga huling araw mula sa lahat ng dako ngmundo kung saan nakalat ang Israel.


Na naiwan ng (t. 2)—Mganakaligtas

Lumapit (t. 3)—Tinipon

Magagayakan (t. 4)—Mapapalamutian

Mga pandereta (t. 4)—Mgainstrumentong musikal

Jeremias 31

Ang Pagtitipon ng Israel

B

A

Jeremias 31—Ang Pagtitipon ng IsraelAng buong kabanata ng Jeremias 31 ay tungkol sa pagtitipon ngsambahayan ni Israel. Titipunin ang Israel sa dalawang paraan:pisikal at espirituwal. Para sa bawat miyembro ng sambahayanni Israel ang dalawang pagtitipon ay maaaring mangyari nangsabay, o magkahiwalay. Dahil ang dalawang pagtitipong ito aynangyari sa magkaibang panahon sa buong kasaysayan atmangyayari pa sa hinaharap, ang mga banal na kasulatan tung-kol sa pagtitipon ng sambahayan ni Israel ay maaaring makalito.Ang Jeremias 31:1–30 ay tiyak na umaangkop sa pisikal na pag-titipon ng pamilya ni Israel mula sa mga lupain kung saan silanakalat at nabihag patungo sa kanilang mga lupang pangako.Ngunit ang mga talatang ito ay maaari ding umangkop sa mgaespirituwal na natipon sa Panginoon at sa kanyang Simbahan.Ang Jeremias 31:31–34 ay tila lapat talaga sa espirituwal na pag-titipon (tingnan sa D at T 45:56).

Jeremias 31:9—“Ephraim ang Aking Panganay”Si Ephraim ay hindi literal na panganay ni Israel dahil siya ayapo ni Jacob, ang anak ni Jose na tinanggap ang pagkapanganaymula kay Jacob, o Israel (tingnan sa Genesis 48–49). Ang pagtu-koy sa Jeremias 31:9 kay Ephraim na siya ang panganay aytumutukoy sa posisyong ito ng tagapagmana sa pagkapanganay.

Jeremias 31:31–34—Ang “Panibagong Tipan”Ipinaliwanag ni Elder Dallin H. Oaks ang sumusunod tungkolsa “bagong tipan”:

“Ang ‘bagong tipan,’ … ay ang tipan na nasa Aklat ni Mormon atsa ‘dating mga kautusan’ [tingnan sa D at T 84:57]. … Maaaringang dating mga kautusang ito ay ang mga naunang paghahayagng Panginoon, na nasa Biblia (sa Luma at Bagong Tipan) at nasamakabagong mga paghahayag na naibigay na sa mga Banal. …

“Ang tipang inilarawan sa mga banal na kasulatan, na gina-wang bago sa pagpapanibago at pagpapatibay nito sa mgahuling araw, ay tumutukoy sa tipan ng kaugnayan natin kayJesucristo. Isinasama nito ang kabuuan ng ebanghelyo. …

“… Ang ‘bagong tipan’ na nasa Aklat ni Mormon at ang datingmga kautusan ang pangunahing pangakong iyon ng ebanghel-yo, na nag-uugat sa pagbabayad-sala at pagkabuhay na mag-ulini Jesucristo, na nagbibigay sa atin ng katiyakan ng imortalidadat ng pagkakataong mabuhay nang walang hanggan kung mag-sisisi tayo sa ating mga kasalanan at gagawa at tutupad ngtipan ng ebanghelyo sa ating Tagapagligtas. Sa pamamagitannito, at sa kanyang awa, magkakatotoo sa atin ang dakilangpangako ‘na sa pamamagitan ng Pagbabayad-sala ni Cristo,ang buong sangkatauhan ay maaaring maligtas, sa pamamagi-tan ng pagsunod sa mga batas at ordenansa ng Ebanghelyo’(Mga Saligan ng Pananampalataya 1:3)” (Dallin H. Oaks,“Another Testament of Jesus Christ” [mensahe sa CES fireside,6 Hunyo 1993], 4–5).

Mga pamanhik (t. 9)—Mgapanalangin ng pagsusumamoo pagmamakaawa

Sisiyahin, bibigyang kasiya-han (mga talata 14, 25)—Pasasayahin

Raquel (t. 15)—Raquel(asawa ni Jacob [Israel] at inanina Jose at Benjamin)

Hindi hirati sa (t. 18)—Hindisanay sa

Dinala ang kakutyaan (t. 19)—Dinala ang kahihiyan

Mga patotoo (t. 21)—Mgakaratula sa daan

Hahasikan (t. 27)—Tatamnan

Alisin, mabubunot (mga tala-ta 28, 40)—Tanggalin, bunutin

Mga ayos (mga talata35–36)—Regular na galaw

Humiwalay sa harap ko (t. 36)—Inalis

186


Ilarawan ang Isang Ideya

Magdrowing ng larawan o gumawa ng diagram na naglalara-wan ng isang ideyang nabasa mo sa Jeremias 31:1–30. Magsulatng maikling paliwanag sa iyong larawan o diagram.

Ilarawan ang Pagkakaiba

1. Ayon sa Jeremias 31:31–34, kailan ginawa ng Panginoon angdating tipan sa sambahayan ni Israel?

2. Ilarawan kung paano at bakit iba ang bagong tipan sa datingtipan.

Nakatala sa Jeremias 32 na upang mabisang maituro natitipunin ang mga anak ni Israel pabalik sa kanilang mgalupang pangako, maging pagkatapos malipol ang mga taga-Babilonia, inutusan ng Panginoon ang nakabilanggong siJeremias na bumili ng lupain. Pagkatapos ay sinabi niyakay Jeremias na itago ang titulo sa ligtas na lugar bilangkatibayan ng propesiyang ito. Tila imposible ito dahil sakapangyarihan ng mga taga-Babilonia, ngunit walangimposible sa Diyos (tingnan sa t. 27). Mahalagang alalaha-nin na sa mga mortal maraming bagay ang tila imposible,ngunit sa pinakamakapangyarihang Diyos ay angkop angmga salitang “May anomang bagay baga na totoong mahi-rap sa akin?” (Jeremias 32:27).

Ang Jeremias 33 ay naglalaman ng ilang natatanging panga-ko tungkol sa Jerusalem na hindi pa lubos na natutupad.Binanggit sa kabanata 33 ang isang dakilang araw ng kapa-yapaan sa Jerusalem kapag ang lahat ng taong naninirahandoon ay sumamba sa Panginoon. Hindi pa natutupad angpropesiyang ito, ngunit sinabi ni Jeremias na mangyayari itosa panahong “ang Sanga” (si Jesucristo) ay namuno bilangHari sa trono ni David (tingnan sa mga talata 15–16). Samadaling salita, hindi kailanman daranas ng kapayapaan atkaligtasan ang Jerusalem hanggang sa tanggapin ng lahatng naninirahan dito si Jesucristo bilang kanilang Hari.

Jeremias 33

Kapayapaan sa Jerusalem

Jeremias 32

Bumili si Jeremias ng Lupain

B

A


Ano ang Natutuhan Mo Tungkol kayJesucristo?

Basahin ang Jeremias 33:15–18. Sinasabi sa mga talatang ito nadarating ang araw na hindi “kukulangin” (mangangailangan)ang Israel ng isang lalaking uupo at maghahari sa trono niDavid, ni hindi sila “kukulangin” ng kalalakihang magsasaga-wa ng mga pag-aalay. Sa paanong paraan ginagampanan nangwalang hanggan ni Jesucristo ang mga tungkulin ng hari, saser-dote, at sakripisyo para sa kanyang mga tao? (tingnan sa Lucas1:32–33; Juan 18:36–37; Mga Hebreo 2:17; 7:11, 22–27; 8:1–6;9:11–15; 10:10–17; 3 Nephi 9:19–20).

Ang Jeremias 34 ay naglalaman ng mga propesiya niJeremias tungkol sa mangyayari kay Haring Sedechias atkung ano ang mangyayari sa mga mamamayan ng Juda. SaJeremias 34 partikular na hinatulan ng Panginoon ang mgatao ng Juda sa pagkakaroon ng mga alipin at alilang Judioat sa paglabag sa utos sa batas ni Moises na palayain anglahat ng alila at alipin tuwing ikapitong taon.

Nakatala sa Jeremias 35 ang mga totoong nangyari ilangtaon bago naganap ang nakasulat sa naunang mga kabanata.Alam natin ito dahil si Joacim (na binanggit sa t. 1) anghari bago si Sedechias (binanggit sa mga kabanata 33–34).Ang ganitong uri ng “paggunita” ay ilang beses nangyarisa aklat ni Jeremias.

Binanggit sa Jeremias 35 ang isang grupo ng mga taongtinatawag na Rechabita. Nanirahan sila sa mga tolda salabas ng mga lungsod at hindi kailanman lumagi sa isanglugar. Sinunod ng mga Rechabita ang ilang tradisyong ibi-nigay ng pinuno ng kanilang grupo. Ang mga tradisyongito ay hindi bahagi ng kanilang relihiyon, ngunit sinunodnila nang taimtim ang mga tuntunin at tradisyon. Ginamitna pakay-aralin ng Panginoon ang mga taong ito. Naritoang aral: tapat na sinunod ng mga Rechabita ang mga tra-disyon ng tao, ngunit hindi masunod ng mga mamamayan

Jeremias 35

Ang mga Rechabita

Jeremias 34

Pagpaparusa kay Sedechias at sa mga Judio

A

187

ng Juda ang mga utos ng buhay na Diyos—mga utos namay kaakibat na totoo at walang hanggang mga pagpapala.Nangako ang Panginoon na pagpalain ang mga Rechabitadahil sa kanilang kataimtiman at katapatan.

Nakatala sa Jeremias 36 na sinabi ng Panginoon kayJeremias na isulat ang lahat ng propesiyang ginawa niyalaban sa Israel, Juda, at iba pang mga bansa. Dahil nakaku-long si Jeremias, isang eskriba na nagngangalang Baruchang nagsulat ng lahat ng propesiya ni Jeremias at pagkata-pos ay binasa ang mga ito sa mga baitang ng templo. Ilansa mga tauhan ng hari ang nakarinig sa mga propesiya,kinuha ang mga isinulat, at binasa ang mga ito sa hari.Iniutos ng hari na sunugin ang mga nakasulat at hinangadniyang ipapatay sina Jeremias at Baruch, ngunit itinagosila ng Panginoon. Gumawa ng isa pang propesiya siJeremias at ipinadala ito sa hari. Ang propesiya ay nawalang inapo si Joacim na magiging hari—isang propesi-yang tunay na nangyari.

Halos buong Jeremias 37–44 ay tungkol sa kasaysayan.Inilahad nang maikli sa bahaging ito ang kuwento tungkolkay Jeremias nang wasakin ng Babilonia ang Juda at mara-ming tao ang nabihag.

Inilahad sa Jeremias 37 na nagmartsa ang hukbo ng mgaEgipcio patungong Juda nang sakupin ng mga taga-Babilonia (na kung minsan ay tinatawag na mga Caldeo samga kabanatang ito) ang lupain ng Juda. Nang mabalitaanng mga taga-Babilonia na parating ang Egipto, umalis silasandali. Ang pag-atras na ito ay nagbigay ng maling pag-asa sa Juda na ililigtas sila ng Egipto. Sinabi ni Jeremiaskay Sedechias na hindi ito mangyayari. Dahil sa propesi-yang ito, nabartolina si Jeremias. Kalaunan, pinalaya siyani Sedechias, ngunit nanatili pa rin siyang bihag.

Nakatala sa Jeremias 38 na inakala ng mga pinuno saJerusalem na makakaya nila ang mga taga-Babilonia. Hindinila gusto ang patuloy na mensahe ni Jeremias na dapatsilang sumuko at magpabihag sa Babilonia at magigingmaayos ang lahat. Inisip nila na ang mensahe ay lalong

Jeremias 37–44

Nasakop ng Babilonia ang Juda

Jeremias 36

Si Baruch na Eskriba o Tagasulat

nagpapahina ng loob ng mga kalalakihang nakikipaglaban,kaya ipinatapon nila si Jeremias sa bartolina na mas malupitkaysa una. Isang bating [eunuch] na taga-Etiopia na nag-ngangalang Ebed-melec ang nag-alis kay Jeremias sa bartoli-na, at muling humarap si Jeremias kay Sedechias. Ipinaalalaniya sa hari na kung siya ay masunurin, magiging maayosang lahat. Ngunit hindi pinakinggan ng hari ang payo.

Inilahad sa Jeremias 39 ang pagkawasak ng Jerusalem, angpagkabihag kay Haring Sedechias, ang pagpatay sa kan-yang mga anak na lalaki sa harap ni Sedechias, at ang pahi-rap na dinanas ni Sedechias nang bulagin siya ng sumala-kay na mga taga-Babilonia. Mula sa aklat ni Mormon nala-man natin na nakaligtas ang isa sa mga anak na lalaki niSedechias. Ang grupong nagligtas sa kanya ay naglakbaypatungong Western Hemisphere at kilala bilang mgamamamayan ng Zarahemla sa Aklat ni Mormon (tingnansa Omni 1:14–19; Helaman 8:21). Maayos na pinakitu-nguhan ng mga taga-Babilonia si Jeremias. Sa bandanghuli ng kabanata 39, nangako ang Panginoon na pagpalainsi Ebed-melec dahil sa kabaitan nito kay Jeremias.

Nakatala sa Jeremias 40 na tuluyang pinalaya ng mgataga-Babilonia si Jeremias. Iminungkahi nila na manirahansiya kasama ni Gedalias, na itinalaga nilang mamuno salupain, at sumunod si Jeremias. Ang mga Judio sa mgalupain sa paligid ay nagsimulang magtipon sa Mizpa, kungsaan naninirahan si Gedalias. Napag-alaman ng isang lala-king nagngangalang Johanan na plano ng ilang Judio napatayin si Gedalias, ngunit hindi pinahintulutan niGedalias na mahadlangan ni Johanan ang plano.

Nakasaad sa Jeremias 41 kung paano pinatay ng lalakingnangngangalang Ismael si Gedalias. Pinatay rin ni Ismaelat ng kanyang mga tauhan ang lahat ng kasama niGedalias, Judio man sila o mga taga-Babilonia. Bumuong isang hukbo si Johanan at nilusob ang mga tauhan niIsmael, pinatay ang marami, dinalang bihag ang iba, atpinalaya ang mga bilanggong binihag nang salakayin siGedalias. Nag-aalala tungkol sa reaksyon ng mga taga-Babilonia sa mga Judio dahil sa nangyari, lahat ng Judio ayumalis sa Mizpa at nagtungo sa isang lugar na malapit saBet-lehem na tinatawag na Chimham. Mula roon binalaknilang magpunta sa Egipto para makaligtas.

Binanggit sa Jeremias 42 na kabilang si Jeremias sa gru-pong nagpunta sa Chimham. Nagpunta si Johanan kayJeremias at inalam kung itatanong niya sa Panginoon angtungkol sa plano nilang magpunta sa Egipto. Nangako silana anuman ang sabihin ng Panginoon ay susundin nila.Sinabi ni Jeremias na hindi sila dapat pumunta sa Egipto.Sinabi niya na kung mananatilli sila sa lupain ng Juda,poprotektahan sila ng Panginoon, ngunit kung pupuntasila sa Egipto, mamamatay sila sa pamamagitan ng espada,taggutom, o iba pang kalamidad.

Nakasaad sa Jeremias 43 na hindi naniwala si Johanan atang iba pang mapagmataas na mga pinuno ng grupongito ng mga Judio sa payo ni Jeremias. Nagpunta pa rinsila sa Egipto, at dinalang bihag si Jeremias. Pagdatingnila roon, nagpropesiya si Jeremias na sasakupin din niNabucodonosor, na hari ng Babilonia, ang Egipto.

188

Nakatala sa Jeremias 44 na sinabi ni Jeremias sa mga Judiona malilipol sila sa Egipto dahil patuloy silang sumasambasa mga diyus-diyusan at dahil ayaw nilang sundin angPanginoon; iilan lang ang makaliligtas at makababalik saJuda bilang saksi na natupad ang salita ng Panginoon. Angpropesiyang ito ay natupad sa isa pang grupo ng mga Judiona tumanggap sana ng mga pagpapala sa kamay ngPanginoon kung sinunod nila ang kanyang propeta. Ngunitsa halip ay nagtiwala sila sa sarili nilang pagpapasiya.

Ang Jeremias 45 ay isang paghahayag kay Baruch, angeskriba na sumulat ng mga paghahayag kay Jeremias atbinasa ang mga ito sa mga baitang ng templo noong pana-hon ni Haring Joacim. Mukhang umasa si Baruch na aalisinng Panginoon ang kanyang mga pagsubok at problema dahilginawa niya ang gawain ng Panginoon. Gayunman, hindinangako sa kanya ang Panginoon na maliligtas siya sa mgapagsubok, kundi hindi lang siya kaagad-agad mamamatay.

Dapat din nating tandaan na hindi dahil tama ang atingpamumuhay ay makakaasa na tayo na aalisin ngPanginoon ang mga pagsubok, pang-uusig, at iba pangmahihirap na karanasan. Tulad ng mga tunay at tapat saPanginoon mula pa sa simula, kailangan tayong magingtapat mabuti man o masama ang panahon.

Nakatala sa Jeremias 46–51 ang mga propesiya tungkol sapagkawasak ng ilang bansa sa paligid ng Israel at kung bakitwawasakin ang bawat isa. Ipinropesiya ni Jeremias na angEgipto (tingnan sa Jeremias 46), Filistia (tingnan sa Jeremias47) Moab (tingnan sa Jeremias 48), Ammon (tingnan saJeremias 49:1–6), Edom (tingnan sa Jeremias 49:7–22),Damasco (tingnan sa Jeremias 49:23–27), Cedar (tingnan saJeremias 49:28–29), Hasor (tingnan sa Jeremias 49:30–37),Elam (tingnan sa Jeremias 49:34–39), at Babilonia (tingnansa Jeremias 50–51) ay wawasaking lahat.

Marahil ang layunin ng lahat ng mensaheng ito ng pagkawa-sak ay para ituro, lalo na sa sambahayan ni Israel, na hindilamang parurusahan ng Panginoon ang kasamaan ng kan-yang mga tao, parurusahan din niya ang kasamaan ng lahat

Jeremias 46–51

Pagkalipol ng mga Bansa

Jeremias 45

May mga Pagsubok Din angMabubuting Tao

ng tao, anuman ang kanilang bansa. Ang magandang balitapara sa Israel ay bagama’t wawasakin ng Panginoon anglahat ng iba pang bansang ito, nangako siyang pangangalaga-an at hindi lubusang lilipulin ang kanyang mga tao (tingnansa Jeremias 46:27–28). Ang mga mensahe ng pagkawasak aysimbolo rin ng pagkalipol ng masasama sa mga huling araw.

Ang Jeremias 52 ay angkop na wakas sa aklat ni Jeremias.Isinalaysay sa kabanata 52 ang panahong sinakop ngBabilonia ang Jerusalem, ang kabisera ng Juda, at pinatayo binihag ang napakaraming mamamayan ng Juda.



Ilista nang Sunud-sunod ang mgaPangyayari

Nakasaad sa Jeremias 52 ang mga kaganapan sa pagbagsakng Jerusalem. Isipin ang sumusunod na mga pangyayari atgamitin ang nabasa mo sa kabanata upang mailista nangsunud-sunod ang mga ito: Binulag si Haring Sedechias;kinubkob ni Nabucodonosor ang lungsod; libu-libong Judioang nabihag; winasak ang templo; giniba ang mga pader ngJerusalem. Matapos ang bawat kaganapan, ibigay ang tala-tang naglalarawan nito.

Sumulat ng Paliwanag

Gumawa ng isang liham sa mga tao ng Juda na bihag noon saBabilonia. Ipaliwanag kung bakit winasak ang kanilang lung-sod at bakit sila nabihag. Magbigay ng kahit tigalawang maga-gandang dahilan sa pagkalipol at pagkabihag ng mga Judio, atmagbigay ng isang reperensya sa banal na kasulatan para sabawat sagot.

B

A

Nangagtayo ng mga katiba-yan laban doon (t. 4)—Nagkampo sa palibot bilangpaghahanda

Nakubkob (t. 5)—Napaligiran at nahiwalay saanumang bagay at sa sinu-mang lalabas o papasok

Manguubasan (t. 16)—Mgataong nangangalaga sa mgaubasan

Mga haliging tanso, tungtu-ngan, dagatdagatan na tanso,palayok, gunting, saro, apu-yan, kapitel na tanso (mgatalata 17–22)—Mahahalagangbagay mula sa templo

Bating [eunuch] (t. 25)—Opisyal

Kapitan (t. 25)—Pinuno

Pumipisan (t. 25)—Mgataong nagpalista sa hukbo

Jeremias 52

Mga Huling Isinulat ni Jeremias

189

Ang ibig sabihin ng salitang panaghoy ay pagtangis o pag-iyaktaglay ang labis na kalungkutan. Ayon sa tradisyon, sumulat atkumanta ng mga panaghoy ang mga Judio para sa nangamatayna malalapit na kamag-anak at mga kaibigan. Ang muntingaklat na ito ay naglalaman ng mga panaghoy ni Jeremias, nanasusulat sa anyong patula, para sa Jerusalem, sa templo, at samga mamamayan ng Juda. Habang nagbabasa ka, maaari monghanapin ang mga sumusunod:

• Hindi tayo maaaring magkasala nang wala itong ibubunga.• Ang pagsunod sa mga bulaang propeta kadalasan ay mas

madali kaysa pagsunod sa totoong mga propeta.• Kahangalang isipin na matutulungan ka ng mga kapangyari-

han ng mundo na matakasan ang parusa ng Diyos.• Madalas isipin ng mga makasalanang pinarusahan na hindi

makatarungan ang Diyos.• Ang tunay na pagsisisi ay karaniwang dumarating lamang

matapos ang kaunting pagdurusa.• Ang pag-asa ay nagmumula sa pag-amin ng ating mga kasa-

lanan.• Dahil sa pagmamahal at awa ng Diyos, may panahon ng

kapatawaran at pagpapanibago para sa lahat ng nagsisisi.

Para sa karagdagang impormasyon, tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Panaghoy, Aklat ng mga.”

Sabi ni Elder Theodore M. Burton, “Ang mga banal nakasulatan at tagubilin mula sa ating mga espirituwal napinuno ay nagtuturo sa atin kung paano iwasan ang pag-durusa na lagi nang sanhi ng kasalanan” (sa ConferenceReport, Okt. 1985, 81; o Ensign, Nob. 1985, 64).

Ang Mga Panaghoy 1, gayundin ang lahat ng kabanata saMga Panaghoy, ay nagbibigay ng mga halimbawa ng pag-durusang binanggit ni Elder Burton. Ang matindingkalungkutan at pagsisisi ay mga bahagi ng pagkakasala na

Mga Panaghoy 1

Ang mga Bunga ng Kasalanan

kadalasan ay hindi natin nakikita o naiisip kapag natutuksotayong gumawa ng mali.

Habang nagbabasa ka, pag-isipan kung paano maaaringmakatulad ng mga salita sa kabanata 1 ang mga salita ngmga taong sinayang ang kanilang panahon sa mundo atngayon ay nasa daigdig ng mga espiritu at nahaharap sawalang hanggang mga bunga ng mga maling pagpapasi-yang ginawa nila sa mundo.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMga Panaghoy 1


Bakit?

Sa Mga Panaghoy 1:1–11 nangusap si Jeremias bilang siya. Sa mgatalata 12–22 nangusap siya na parang siya ang buong bansa ngJuda. Pumili ng apat na parirala mula sa mga salita ni Jeremias(mga talata 1–11) na inaakala mong dahilan kaya siya “nanaghoy.”

Ang Mga Panaghoy 2–4 ay pagpapahayag ng kalungkutansa nangyari sa mga mamamayan ng Juda. Malinaw na naka-saad sa Mga Panaghoy 2 na pinarusahan ng Panginoon angkanyang mga tao dahil sa kanilang mga kasalanan at para sakanilang kabutihan. Ang Mga Panaghoy 3 ay naglalaman

Mga Panaghoy 2–4

Bakit Pinarusahan ang Juda

A

Mamumuwis (t. 1)—Alipin,nasa ilalim ng pamumunong iba

Kataksilan (t. 2)—Nakasasakit ng damdamin

Paglilingkod (t. 3)—Pagkaalipin

Bansa (mga talata 3, 10)—Mgataong hindi kilala o hindisinasamba ang tunay na Diyos

Sa mga gipit (t. 3)—Habangnamimighati

Giba, ipinahamak, napaha-mak (mga talata 4, 13, 16)—Nag-iisa, walang lakas

Huling wakas (t. 9)—Hinaharap

Santuario (t. 10)—Templo

Pinananaigan (mga talata 13,16)—Nagtatagumpay

Nagkalakiplakip (t. 14)—Sama-sama

Lumalansag (t. 20)—Kuninang mga mahal sa buhay

Mga Panaghoy ni Jeremias

190

ng pahiwatig ng mga taong nag-aakala na pinabayaan silang Panginoon ngunit nagtitiwala pa rin at nakasusumpongng pag-asa sa kaisipang hindi niya sila tuluyang pinabayaanmagpakailanman. Nakatala sa Mga Panaghoy 4 ang kalung-kutan ni Jeremias habang inihahambing niya ang pamumu-hay ng Israel bilang mabubuting tao sa kinahantungan nilamatapos silang masakop ng Babilonia.

Kapag ikaw ay nagkasala, nawalay sa Espiritu Santo, atnakadama ng kapighatiang dulot ng kasalanan at pagkawalaysa Panginoon, dalawa lang talaga ang pagpipilian mo. Angisang mapipili mo ay pagtakpan ang iyong mga kasalanan.Karaniwan ay pinagtatakpan natin ang ating mga kasalanansa pamamagitan ng pagsisi sa iba, pag-iwas sa mga responsi-bilidad, o pagsisinungaling at pagkakaila na may nagawatayong mali. Ang isang pagpipilian ay magpakumbaba tayo,magsisi, at magsimulang makipagkasundo sa Panginoon.

Ang Mga Panaghoy 5 ay naglalaman ng panaghoy ng pag-papakumbaba. Sa panaghoy na ito na parang panalangin,nagsalita si Jeremias para sa mga taong napagtanto angkanilang mga kasalanan at naghangad ng kapatawaran.

Mga Panaghoy 5

Pagsamo ni Jeremias

Isang Bihag na Propeta Nilusob ng mga taga-Babilonia ang Juda sa tatlong malalakingpagkakataon. Ang pangalawa ay noong mga 597 B.C. Kasama siEzekiel sa grupong nabihag sa Babilonia. Pagkaraan ng mgalimang taon natawag siyang maging propeta sa mga nabihag naJudio. Sinikap niyang tulungan ang mga tao na matuto sa kani-lang mga pagkakamali.

Bantay sa MoogHabang nanawagan ng pagsisisi si Jeremias sa Jerusalem,nangaral naman si Ezekiel sa mga taong bihag sa Babilonia.Sinikap ni Jeremias na mailigtas ang mga tao sa pagkalipol atsinikap naman ni Ezekiel na maipaunawa sa kanyang mgatao na ang pagkabihag nila ay bunga ng kanilang kasamaan.Itinuro ng dalawang propeta na may dahilan para umasa angmga tao sa hinaharap kapag nagbalik-loob ang mga tao saPanginoon. Si Ezekiel ang magiging bantay sa moog, isangtungkuling tatalakayin sa kabanata 33.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMga Panaghoy 5


Paano Mo Masasabi?

Ilista ang mga salita at parirala mula sa Mga Panaghoy 5 nanagpapahiwatig na tunay na nagsisi ang mga tao. Ipaliwanagkung bakit mo pinili ang bawat salita o parirala.

Ano ang Maaari Mong Gawin?

Basahin at pag-isipan ang ikalawang Saligan ng Pananampalataya.Gayunman, may pagkakaiba sa pagitan ng naparusahan dahil saating mga kasalanan at nagdurusa dahil sa mga kasalanan ng iba.Ano ang magagawa mo kung makita mo ang iyong sarili sa sit-wasyong inilarawan sa talata 7, at paano makakatulong sa iyo angdoktrinang ipinaliwanag sa ikalawang Saligan ngPananampalataya?

B

A

Pagkadusta (t. 1)—Pagkapahiya

Mga taga ibang bayan (t. 2)—Mga dayuhan

Pinasan ang kanilang mgakasamaan (t. 7)—Nagdusadahil sa kanilang mga kasala-nan

Kapahamakan (t. 9)—Panganib

Dinahas (t. 11)—Inabuso

Gilingan (t. 13)—Mga batongdumudurog sa butil

Paghahanda sa Pag-aaral ng EzekielKung pipili tayo ng isang pangunahing tema ng aklat niEzekiel, maaaring kalaunan ay malaman ng lahat ng tao naang Panginoon ay Diyos. Ang alituntuning ito, na tinukoy samga pariralang tulad ng “at kanilang malalaman na ako angPanginoon,” ay mahigit animnapu’t limang beses lumabas saEzekiel.

Ang sumusunod na balangkas ay nagpapakita ng anim napangunahing paksa sa aklat ni Ezekiel:

Malaking Dagat

Jerusalem JeremiasBabilonia

Ezekiel

Golpo ng Persia590 b.c.Dagat na Pula

Ang Aklat ni Ezekiel

191

1. Pagtawag kay Ezekiel na maging propeta (tingnan sa Ezekiel1–3)

2. Mga propesiyang humatol sa mga kasalanan ng mga tao salupain ng Israel, lalo na sa Jerusalem (tingnan sa Ezekiel 4–11,20–24)

3. Mga propesiyang nananawagan sa mga Judio sa Babilonia namagsisi (tingnan sa Ezekiel 12–19)

4. Mga propesiya tungkol sa pagkawasak ng mga bansang kaa-way nila na nakapalibot sa Israel (tingnan sa Ezekiel 25–32)

5. Mga propesiya tungkol sa pagtitipon ng Israel at iba pangmga pangyayari bilang paghahanda sa Ikalawang Pagparito(tingnan sa Ezekiel 33–39)

6. Isang paglalarawan ng pangitain ni Ezekiel tungkol sa isangtemplong itatayo sa Jerusalem sa hinaharap (tingnan saEzekiel 40–48)

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa aklat ni Ezekiel,tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Ezekiel.”

Kasunod ng maikling pambungad, inilarawan sa Ezekiel 1ang pangitain ni Ezekiel tungkol sa Diyos at sa kanyangkaluwalhatian. Dahil napakahirap ilarawan ng kaluwalhati-an ng Diyos at langit sa wika ng mga mortal, kadalasan aygumagamit ng simbolikong mga salita at imahe ang mgapropeta para ilarawan ang kanilang nakita. Nasubukan nangipaliwanag ng ilang tao ang kinakatawan ng mga simbolo,ngunit sabi ni Propetang Joseph Smith, “Tuwing magbibigayang Diyos ng isang pangitain ng isang imahe, o hayop, oanumang uri ng larawan, lagi Niyang inaangkin ang res-ponsibilidad na magbigay ng paghahayag o interpretasyonng kahulugan niyon, dahil kung hindi, hindi tayo ang res-ponsable o mananagot sa paniniwala natin dito. Huwagmatakot na mahusgahan kapag hindi ninyo alam ang kahu-lugan ng isang pangitain o larawan, kung hindi nagbigayng paghahayag o interpretasyon ang Diyos tungkol sapaksa” (Teachings of the Prophet Joseph Smith, 291).

Kahit hindi natin lubos na nauunawaan ang kahulugan ngnakita ni Ezekiel, maipadarama pa rin sa atin ng madamda-min niyang paglalarawan kung gaano kaganda ang pangi-tain at gaano talaga kadakila ang kaluwalhatian ng Diyos.

Ezekiel 2–3

Ang Tawag kay Ezekiel naMaglingkod

Ezekiel 1

Pangitain ni Ezekiel Tungkol sa Kaluwalhatian ng Diyos

Ang Ezekiel 2–3 ay nagsimula sa pagtatala ng sinabi ngDiyos kay Ezekiel bilang bahagi ng kanyang pangitaintungkol sa kaluwalhatian ng Diyos (tingnan sa Ezekiel 1).Kahit paano, ang mga kabanatang ito ay naglalaman ngkanyang “tawag na magmisyon.” Habang binabasa mo angpaglalarawan ng Panginoon sa misyon ni Ezekiel at sa mgataong kanyang tuturuan, isipin kung paano tinatawag ngpropeta ng Diyos ang isang misyonero ngayon.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEzekiel 2

Ezekiel 2:9–10; 3:1–3—Inutusan ng Panginoon siEzekiel na Kainin ang Isang BalumbonAng paglalarawan ng pagkain ng balumbon ni Ezekiel ay sim-bolo ng tawag sa kanya na ituro ang salita ng Panginoon sapamamagitan ng literal na pamumuhay niya ng salita ng Diyos.Nakatala sa aklat ng Apocalipsis ang isang pagkakataon nanaranasan din ito ni Apostol Juan (tingnan sa Apocalipsis 10).

Ezekiel 3

Pag-aaral ng mga Banal na KasulatanGawin ang dalawa sa sumusunod na tatlong aktibidad (A–C)habang pinag-aaralan mo ang Ezekiel 2–3.

Ibuod ang Misyon ni Ezekiel

Para maibuod ang misyon ni Ezekiel, ipaliwanag ang kahalaga-han ng sumusunod na mga salita at parirala: “mga anak aywalang galang” (Ezekiel 2:4; tingnan din sa 3:7); mga dawag,tinik, at alakdan (2:6); balumbon ng isang aklat (2:9–10; 3:1–3);isang diamante (3:9); bantay (3:17–21); isang mananaway (3:26).

o

Magdrowing ng kahit apat na larawan lang sa iyong notbuk nakumakatawan sa mga ideyang nakalista sa itaas.

A

Pagiinit (t. 14)—Galit

Nguni’t ang kaniyang dugoay aking sisiyasatin sa iyongkamay (mga talata 18, 20)—Ikaw ang mananagot sa kan-yang mga kasalanan

Ako’y naglagay ng katitisu-ran sa harap niya (t. 20)—Pinabagsak ko siya

Paninikitin (t. 26)—Ididikit

Mananaway (t. 26)—Taongnagwawasto sa iba

Itatakuwil (mga talata 5, 7)—Ayaw makinig at sumunod

Mga dawag at mga tinik(t. 6)—Mga sukal na damo(isang simbolo para sa proble-mang maaaring ibigay ngmga tao kay Ezekiel kapagipinahahayag niya ang kan-yang mga mensahe)

Mga alakdan (t. 6)—Makamandag na nilalang (sim-bolo ng masasamang taongpangangaralan ni Ezekiel)

Manglupaypay (t. 6)—Matakot

192

Isang Mahirap na Misyon

1. Saliksikin ang Ezekiel 2–3 at ilista ang mga dahilan kungbakit inaakala mong naging mahirap ang misyon ni Ezekiel.Sa bawat dahilan, sumulat ng isang talatang susuporta saiyong ideya.

2. Ilista ang sinabi ng Panginoon na magiging misyon ni Ezekielsa Ezekiel 2–3 at kung ano ang naghikayat kay Ezekiel natuparin ang kanyang misyon.

Ang Bantay

1. Basahin ang Ezekiel 3:17–21 at ilarawan ang tungkulin ngisang bantay.

2. Bumanggit ng isang “bantay” sa Simbahan ngayon at ipali-wanag kung bakit siya ang pinili mo.

3. Ano ang itinuturo sa atin ng Ezekiel 3:17–21 tungkol sa kaha-lagahan ng pagtupad sa ating mga tungkulin? Maaari mongi-cross-reference ang mga talatang ito sa Jacob 1:19.

Tulad kay Jeremias, pinagamit din ng Panginoon si Ezekielng mga bagay at pisikal na simbolo para turuan ang mgatao sa mga paraan na mas malamang na mapansin nila atmaalala. Nakatala sa Ezekiel 4–5 ang mga simbolong ipina-gamit ng Panginoon kay Ezekiel para kumatawan sa kasa-maan ng mga Israelita o pagkawasak ng Jerusalem.

Ezekiel 4–5

Mga Propesiya Tungkol saPagkawasak ng Jerusalem

C

B

Ang Ezekiel 6–7 ay naglalaman ng matinding mensahe ngPanginoon tungkol sa mangyayari sa lupain ng Israel kapagsinakop na ito ng Babilonia. Si Ezekiel ay dinala sa Babiloniabago lubos na bumagsak at nawasak ang Jerusalem, kayabinanggit niya na mangyayari ang kaganapang ito sa hinaha-rap. Sa mga propesiya sa mga kabanata 6–7, isinumpa ngPanginoon lalo na ang pagsamba ng Israel sa mga diyus-diyusan at sinabi na wawasakin ang Jerusalem at sa gayonang mga Judio ay “malalaman na ako ang Panginoon” (6:14).Mapapatotohanan ng mga nakaligtas na ang Diyos talagaang buhay na Diyos at natupad ang kanyang mga salita.

Ang Ezekiel 8–11 ay naglalaman ng isang tala ng pangita-ing ibinigay ng Panginoon kay Ezekiel. Isa si Ezekiel samaraming Judio na binihag sa naunang mga paglusob ngmga taga-Babilonia sa Juda. Naipaalam ng pangitaing itosa mga ipinatapon (mga taong binihag sa Babilonia) angnangyari sa Jerusalem at kung bakit ito nangyari.

Inilahad sa Ezekiel 8 ang kasamaan ng mga tao ngJerusalem, pati na ng mga pinuno nila sa simbahan.Nakatala sa Ezekiel 9 na pinalagyan ng “tanda” ngPanginoon sa isang sugong anghel ang mabubuti upangprotektahan sila mula sa pagkalipol (tulad ng Paskua saEgipto). Nilinaw sa Ezekiel 10 na pinayagan ng Panginoonna mawasak ang Jerusalem. Ang Ezekiel 11 ay nagbibigayng kaunting pag-asa sa darating na mga henerasyon sapamamagitan ng propesiya na titipunin ng Panginoon angkanyang mga tao pabalik sa kanilang mga lupang pangakoat paninibaguhin ang tipan ng kaugnayan nila sa isa’t isa.


Ang Pagtitipon

1. Hanapin ang mga salitang karugtong ng “aking” sa Ezekiel11:16–20 para matulungan kang ilista ang mga sinabi ngPanginoon na gagawin niya para sa kanyang pinagtipanangmga tao.

A

Ezekiel 8–11

Bakit Nasakop ang Jerusalem

Ezekiel 6–7

Kasalanan at Kapahamakan

193

2. Paano ka naging bahagi ng binabanggit sa mga talatang ito,o paano tinutupad ng Panginoon ang mga pangakong itongayon?

Ipaliwanag ang mga Parirala

Basahin ang Ezekiel 11:19 at ilarawan ang inaakala mong pagka-kaiba ng isang taong may “batong puso” sa taong may “bagongdiwa” at “pusong laman.”

Ang Ezekiel 12–17 ay naglalaman ng mga paghahayag ngPanginoon kay Ezekiel na marami pang paglusob nagagawin ang mga taga-Babilonia sa Jerusalem at maramipang mga Judio ang mabibihag. Inihayag din ng Panginoonkung bakit mangyayari ang mga kaganapang ito at sinabi-han si Ezekiel na mangaral ng pagsisisi sa mga nabihag.

Tiniyak ng Ezekiel 12 sa mga Judio na marami pang mabi-bihag.

Inilahad sa Ezekiel 13 na hinatulan ng Panginoon ang mgabulaang propetang nagkunwaring nangungusap sa kan-yang pangalan at ang iba pang umakay sa mga tao palayosa kanya sa iba’t ibang paraan.

Nakatala sa Ezekiel 14 na lumapit ang mga pinunong Judiokay Ezekiel para humingi ng payo. Sinabihan sila ngPanginoon na hindi niya sila papayuhan hangga’t hindisila tumitigil sa paghingi rin ng mga sagot mula sa mgadiyus-diyusan. Binigyang-diin niya na bawat tao ay dapatmaging mabuti upang matiis ang nalalapit na mga pagha-tol at na hindi sila makakaasa sa kabutihan ng kanilangmga pinuno.

Inihambing ng Ezekiel 15 ang mga anak ni Israel sa isangtupok na puno ng ubas, na walang silbi. Maraming besespa sa mga banal na kasulatan, inihambing ng Panginoonang mga anak ni Israel sa isang puno ng ubas o sa isangubasan (tingnan sa Isaias 5; Jacob 5).

Ang Ezekiel 16, tulad sa iba pang lugar sa Lumang Tipan,ay naglalaman ng paghahambing sa pagitan ng pakikipag-ugnayan ng Panginoon sa Israel at ng tipan ng kasal.Lubhang detalyado ang kabanata 16 sa pagpapakita kunggaano kataksil ang Israel (Jerusalem) sa kanyang “asawa”at bakit dapat lang siyang parusahan.

Kabilang sa Ezekiel 17 ang isang talinghagang inihayag ngPanginoon kay Ezekiel na nagtuturo sa mga tao na hindisila dapat maghangad ng kaligtasan mula sa Egipto habangnasa pagkaalipin sila bagkus ay sumuko sila sa mga taga-Babilonia at sa huli ay tutubusin sila ng Panginoon.

Ezekiel 12–17

Bakit Nabihag?

B

Sa paanong mga paraan ka katulad o hindi katulad ngiyong mga magulang? Bakit?

Totoo na kung minsan ang “mga inosente ay napipilitangmagdusa dahil sa kasamaan ng maysala” (Teachings ofthe Prophet Joseph Smith, 34). Gayunman, may ilangtao na patuloy na sinisisi ang kanilang mga magulang oibang tao sa mga bagay na kaya naman nilang baguhin.Nadama ng mga anak ni Israel na ang kanilang mga kapa-rusahan ay bunga ng mga kasalanan ng kanilang mga ama.Mayroon pa silang karaniwang kawikaan tungkol sa pag-durusa dahil sa mga kasalanan ng kanilang mga magulangna matatagpuan sa Ezekiel 18:2. Medyo totoo ang kanilangkawikaan (kasabihan). Hindi naturuan nang wasto ng mgaama ang mga anak sa mga paraan ng Panginoon at nihindi sila nakalikha ng isang kapaligiran kung saan masmalamang na lumaking tapat ang kanilang mga anak samga batas ng Diyos.

Gayunman, sa bawat henerasyon ay nagpapadala angPanginoon ng mga propetang magtuturo ng katotohananat magtuturo sa mga tao kung paano sila dapat magsisi.Bawat henerasyon ay may pagkakataong pumili kung maki-kinig at susundin ang mga salita ng mga propeta o susun-din ang tradisyon ng kanilang mga magulang. Malinaw naitinuro ng Panginoon ang elementong ito ng alituntuninng kalayaan sa kabanatang ito.


Kumain sa mga bundok(mga talata 6, 11, 15)—Lumahok sa pagsamba samga diyus-diyusan

Nadumhan (mga talata 6, 11, 15)—Naging imoral sapiling ni

Lumapit man sa (t. 6)—Makipagtalik kay

Pumighati (mga talata 7, 12,16, 18)—Hindi naging maka-tarungan sa, nagbigay ngpasanin sa

Sangla (mga talata 7, 12, 16)—Utang ng isang tao

Nagbigay na may patubo(mga talata 8, 13)—Nagpapatong ng intereskapag nagpapautang

Pakinabang (t. 8)—Paniningilng halaga na sobra sa narara-pat

Dinadala, magdadanas (mgatalata 19–20)—Dalhin, pana-gutan ang

Matuwid (mga talata 25, 29)—Patas, makatarungan

Ezekiel 18

Responsibilidad sa Kasalanan

194


Ipamuhay ang mga Banal na Kasulatan

Paano mo magagamit ang Ezekiel 18:1–18 para tulungan angisang taong nakatira sa isang tahanan kung saan hindi siya hini-hikayat sa mabubuting aktibidad? Maaari mong i-cross-referenceang mga talatang ito sa ikalawang Saligan ng Pananampalataya.

Tukuyin ang Mahahalagang Alituntunin

Basahin ang Ezekiel 18:19–32 at hanapin kung ano ang itinurong Panginoon tungkol sa kasalanan, pagsisisi, pagtitiis hang-gang wakas, at ano ang nadarama niya sa mga kasalanang iyon.Sumulat ng kahit apat lang na pangungusap na nagbubuod samga alituntuning itinuro sa mga talatang ito.

Ang Ezekiel 19–20 ay isinulat lalo na para at tungkol samga pinuno ng mga Judio. Sa kabanata 19, gumamit ngdalawang talinghaga ang Panginoon upang ituro na nawa-lan ng mga pagpapala ang mga pinunong malaki angpotensyal dahil sa kanilang kamangmangan. Inilahad sakabanata 20 kung paano ginusto ng ilang pinuno ng mgaJudio sa Babilonia (kung saan nanirahang bihag si Ezekiel)na makatanggap ng tagubilin mula sa Panginoon sa pama-magitan ni Ezekiel. Inutusan sila ng Panginoon na magsisisa paghahangad sa Panginoon samantalang naghangad dinsila ng mga paghahayag mula sa ibang mga diyos. SaEzekiel 20:33–44 nangako ang Panginoon na bibigyan niyang isa pang pagkakataon ang darating na henerasyon ngmga Israelita na makalaya mula sa pagkaalipin at malamanna siya ang kanilang Panginoon at Diyos, tulad ng ginawaniya nang una niyang akayin ang mga anak ni Israel pala-bas ng Egipto. Gayunman, sa pagkakataong ito ay nangakosiya na titipunin niya ang Israel mula sa lahat ng bansakung saan sila nakalat.

Ang mga pambihirang pangyayaring binanggit bilangbahagi ng pagtitipon sa mga talatang ito ay bahagyalamang na natupad noong unang panahon. Ang lubos nakatuparan nito ay nangyayari sa huling araw kapag angmga anak ni Israel ay natipon sa totoong Simbahan, nalinismula sa kasalanan, at pinaglingkuran ang Panginoon sakanyang “banal na bundok” (ang templo). Sa gayon aytunay nilang nakikilala kung sino sila at sino ang kanilangPanginoon at Diyos (tingnan sa mga talata 42, 44).

Ezekiel 19–20

Mga Pinuno na Ayaw Makinig

B

A

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanEzekiel 20:33–44

Ezekiel 20:37—“Pararaanin Ko Kayo sa Ilalim ngTungkod”Ang tungkod sa Ezekiel 20:37 ay ang tungkod ng pastol. Ang“pararaanin sa ilalim ng tungkod” ay pagpapailalim sa panga-ngalaga ng Pastol, o tulad ng sabi sa Ezekiel, “sa pakikipagka-sundo ng tipan.” May ilang nagmungkahi na ang pagdaan sailalim ng tungkod ay maaari ding tumukoy sa paraan ng pagbi-bigay ng mga pastol ng ikapu ng kanilang mga tupa, na mina-markahan ng tungkod ang bawat ikasampu at inilalaan ito saPanginoon.


Ibuod Gamit ang mga Pangunahing Ideya

Inilahad sa Ezekiel 20:33–44 na titipunin ng Panginoon angIsrael at ibabaling naman nila ang kanilang puso sa kanya.Ipaliwanag sa sarili mong mga salita ang mensahe ng mga tala-tang ito sa paglalarawan ng sumusunod na mga pangunahingideya: makapangyarihang kamay (t. 33); pipisanin (t. 34); [na]ngharapan (t. 35); lalapastanganin (t. 39); aking banal na bundok(t. 40); ipaari ninyong banal (t. 41); maaalaala (t. 43); malalaman(mga talata 38, 42, 44).

Sa Ezekiel 21–23 patuloy na ipinaliwanag ng Panginoonkung bakit wawasakin ang Jerusalem. Ipinaliwanag saEzekiel 21 na magdurusa rin ang ilan sa mabubuti sa pag-wasak na ito. Ang pagdurusang ito, na iniisip ng ilang taona hindi makatarungan, ay nangyayari dahil iginagalangng Panginoon ang kalayaan ng kanyang mga anak. Maaariding magdusa ang mabubuti sa ilan sa mga kahatulan samga huling araw, ngunit nangako ang Panginoon ng isangdakila at walang hanggang gantimpala sa mabubuting nag-durusa (tingnan sa D at T 58:2).

May isa pang nakatutuwang propesiya sa kabanata 21 nanasa mga talata 25–27 kung saan ipinropesiya ni Ezekielang pagpapatalsik sa hari ng Juda, na sinasabing hindi mag-

Ezekiel 21–24

Ang Kasamaan ay Humahantongsa Kapahamakan

A

Makapangyarihang kamay,unat na bisig (mga talata33–34)—Mga simbolo ngkapangyarihan

Pinangingibahang bayan(t. 38)—Manirahan sa isang

lugar na hindi mo tunay natirahan

Mga alay (t. 40)—Mga sakri-pisyo

195

kakaroon ng ibang hari hanggang sa maghari ang “maymatuwid na kaniya,” ibig sabihin ay si Jesucristo (t. 27).Simula nang mabihag ang mga Judio sa Babilonia hindi panila naitatatag na muli ang kanilang kaharian. Si Jesucristoang tanging magiging hari sa kanilang hinaharap.

Tinalakay sa Ezekiel 22 ang maraming kasalanang siyangdahilan ng pagkawasak ng Jerusalem. Sa paghahanap kungaling mga kasalanan ang naging dahilan para itulot ngPanginoon na malipol sila ay nagpapaunawa sa atin kungano ang nakakagalit sa kanyang paningin.

Ang Ezekiel 23 ay isa pang kabanata kung saan tinukoy ngPanginoon ang mga bansa ng Israel (Samaria) at Juda(Jerusalem) bilang mga babaeng piniling maging mga patu-tot. Ang paghahambing ay nagpapakita sa atin kung gaanokatindi ang galit ng Panginoon sa kanyang pinagtipanangmga tao na sumasamba sa ibang mga diyos.

Nakatala sa Ezekiel 24 na ginamit ng Panginoon ang imaheng isang kaldero ng pinakukuluang karne upang ilarawanang mga Judio na “pinakukuluan” ng mga taga-Babilonia.Inilahad din sa kabanata 24 ang pagkamatay ng asawa niEzekiel. Sinabi ng Panginoon kay Ezekiel na huwag siyangtangisan bilang tanda sa mga Judio na hindi nila dapattangisan ang pagkawasak ng Jerusalem at ng kaharian ngJuda dahil nararapat at makatarungang parusahan siyadahil sa kanyang malaking kasamaan.

Tulad ng mga propetang sina Isaias at Jeremias, nagsalitamuna si Ezekiel laban sa mga Israelita at pagkatapos aylaban sa kasamaan ng nakapalibot na mga bansa at ipinro-pesiya ang kanilang pagkawasak. Ang Ezekiel 25–32 aynaglalaman ng mga propesiya tungkol sa mga bansang ito:mga Ammonita, mga Moabita, Edomita, at Filisteo (ting-nan sa Ezekiel 25); Tiro at Sidon (Ezekiel 26–28); at Egipto(Ezekiel 29–32).

Ezekiel 25–32

Ang Kaparusahan ng Iba Pangmga Bansa Bakit lubhang nag-aalala ang mga magulang at pinuno sa

bawat antas ng pamamahala sa Simbahan tungkol sa pag-tuturo sa mga tao at paghihikayat na magsisi sila?

Sa buong kasaysayan kailangang bantayan ng mga tao angpaglusob ng mga kalapit na lipi o bansa. Bilang bahagi ngkanilang planong pang-kaligtasan nagtayo sila ng mgatore sa ibabaw ng mga pader ng kanilang mga lungsod atnaglagay ng mga bantay sa mga tore na mag-aabang sapapalapit na mga kaaway. Kung hindi pinansin ng mgatao ang mga bantay, inilagay nila ang kanilang sarili samalaking panganib. Gayundin, kung hindi ginawa ng mgabantay ang kanilang tungkulin, maaaring mawasak angbuong lungsod. Nakatala sa Ezekiel 33 ang paghahambingng mga pinuno sa Israel sa mga bantay.

Ezekiel 33

Mga Bantay sa Moog

Egipto

Sidon

Tiro

Ammon

Moab

Edom

Canaa

n

Filist

ia

Ipinropesiyang Pagkawasak ng mga Lupain

196


Ezekiel 33:30–32—Ang Pakikitungo ng mga Judiosa Kanilang mga PropetaAng pagkakaroon ng propeta ay malaking pagpapala—ngunitkung susundin lamang natin ang kanyang payo. Sa mga hulingtalatang ito ng Ezekiel 33, sinabi ng Panginoon kay Ezekiel nanagsalita ang mga tao na para bang mahal nila ang propeta atsabik silang makinig sa kanya, ngunit hindi naman nila sinunodang itinuturo ng propeta sa kanila. Ang katapusan ng talata 31ay para talagang katulad ng paglalarawang ibinigay ngPanginoon kay Propetang Joseph Smith tungkol sa mgataong nag-apostasiya (tingnan sa JS—K 1:19).


Lutasin ang mga Problema Gamit ang mgaBanal na Kasulatan

Ipinaliwanag sa Ezekiel 33:1–9 ang tungkulin at kahalagahan ngisang bantay. Ang Panginoon ay tumatawag ng mga propeta,iba pang priesthood at pinuno ng Simbahan, at mga magulangupang maging mga bantay para sa kanyang mga tao. Isipin angsumusunod na mga sitwasyon at sagutin ang mga tanong sabandang huli ng bawat isa ayon sa mga alituntuning itinuro saEzekiel 33:1–9:

A

Gitna (t. 2)—Mga hangganan

Kaniyang dugo (mga talata4–6, 8)—Ang responsibilidad

Pinanglulupaypayan (t. 10)—Ipinanghihina

Isauli ang sangla (t. 15)—Bayaran ang kanyang mgautang

Palatuntunan (t. 15)—Mgabatas

Matuwid (mga talata 17,20)—Makatwiran o patas

Mga giba (mga talata 24,27)—Lugar na winasak

Kayo’y nagsisikain ng maydugo (t. 25)—Tumutukoy sapaglabag sa batas, na nagsa-bing huwag kainin ang dugong mga karne

Nanirang puri (t. 26)—Naging imoral sa

Sira (mga talata 28–29)—Walang laman

Pakinabang (t. 31)—Ugalingsanhi ng kasakiman

1. Isa sa mga paboritong gawin ng mga kabataan ang manoodng mga pelikula sa video. Ang mga videong ito kadalasan aymababa sa mga pamantayan ng Simbahan. Ano ang dapatgawin ng mga magulang? Ng bishop? Ng mga Young Men atYoung Women president? Ng mga kabataan? Ikaw mismo?

2. Bukod pa sa ibang mga oras ng praktis, nag-iskedyul ngpraktis ng team ang soccer coach tuwing Linggo ng umaga.Inaasahan niyang sasali ang lahat ng manlalaro. Ano angdapat gawin ng mga magulang? Ng bishop? Ng mga kabata-an sa team?

Nakatala sa Ezekiel 34 ang karagdagang mga responsibilidadng mga pinuno ng Simbahan. Sa pagkakataong ito ay ini-hambing ng Panginoon ang mga pinuno sa mga pastol ngkanyang mga tupa (mga tao). Sa panahon ng kanyang minis-teryo sa lupa, tinawag ng Panginoon ang kanyang sarili na“mabuting pastor” (Juan 10:14). Habang binabasa mo angEzekiel 34, hanapin kung ano ang sinabi ng Panginoon nakanyang ginagawa kaya siya mabuting pastol at ang sinabiniyang ginagawa ng mga tao kaya sila masasamang pastol.Hanapin din kung ano ang sinabi niya tungkol sa tupa.


Ezekiel 34:23–24—“Aking Lingkod na si David”Ang “David” sa mga talatang ito ay tumutukoy sa Mesiyas.Ang ibig sabihin ng pangalang David sa Hebreo ay “pinakama-mahal.” Ang magagandang kalagayang inilarawan sa mga tala-tang ito ay mangyayari kapag tinanggap ng mga Judio angpinakamamahal na Anak ng Diyos bilang kanilang Mesiyas.Tingnan din sa Isaias 9:6–7; Apocalipsis 22:16.

Samsam, pinakahuli (mgatalata 8, 22, 28)—Isang bagayna hinuhuli para makain

Aalisin ang aking mga tupasa kanilang kamay (t. 10)—Pananagutin sila para sakawan

Lampisawin, nilampisaw(mga talata 18–19)—Dumihan

Binali ang tali ng kanilangpamatok (t. 27)—Inalis sila sapagkaalipin, pagkabihag, atmga pasanin

Pananim na ikababantog(t. 29)—Mabunga o masagana

Ezekiel 34

Ang mga Pastol ng Israel

197


Ano ang Katangian ng Mabuting Pinuno?

1. Ayon sa Ezekiel 34:1–10, 18–19, bakit masamang “mga pas-tor” ng mga tao ng Panginoon ang mga pinuno ng Israel?

2. Ilista ang mga katangian ng mabuting pastol na matatagpuansa Ezekiel 34:11–16, at ipaliwanag kung paano maipapakitang isang taong naglilingkod sa panguluhan ng korum ngAaronic Priesthood o klase ng Young Women ang bawat kata-ngian sa kanyang tungkulin.

Ang Ezekiel 35 ay isa pang kabanata ng pagpaparusa saEdom, na tinatawag ding Bundok ng Seir at Idumea, isangbansa sa paligid ng Israel.

Bagama’t napahiya ang mga Israelita sa paningin ng lahatng nakapalibot na bansa, sinabi ng Panginoon sa Ezekiel 36na itinulot niyang mapahiya sila bilang patotoo na hindiniya tutulutan ang kanyang mga tao na kutyain siya atang mga tipang ginawa nila sa kanya. Ang Ezekiel 36 aynaglalaman ng pangako na—bilang patotoo sa mundo nasiya ang tanging tunay at buhay na Diyos—titipunin ngPanginoon ang isang darating na henerasyon ng mgaIsraelita pabalik sa kanilang lupain at sa tipan ng kaugna-yan nila sa kanya. Nangako siya na lilinisin niya sila mulasa kanilang mga kasamaan at bibigyan sila ng “bagongpuso” at “bagong diwa” (tingnan sa t. 26), at, hindi katu-lad noong maraming taon bago ang panahon ni Ezekiel,susundin nila ang mga utos ng Panginoon.

Ezekiel 36

Isang Mensahe ng Pag-asa

Ezekiel 35

Pagkawasak ng Edom

A

Isa sa magagandang bagay tungkol sa inspiradong pagtu-turong ginamitan ng mga simbolo ay na mayroon itongmahigit sa isang kahulugan at maiaangkop sa mahigit saisang panahon o sitwasyon. Ang Ezekiel 37 ay magandanghalimbawa ng maramihang kahulugan. Binigyan ngPanginoon si Ezekiel ng dalawang “pakay-aralin” tungkolsa pagtitipon ng Israel sa kabanata 37. Ang mga pakay-ara-ling ito ay nagtuturo at nagpapatotoo rin sa iba pang mgadakilang katotohanang may kaugnayan sa plano at kahari-an ng Diyos sa mga huling araw.


Ezekiel 37:15–20—Ang Tungkod ng Juda at angTungkod ng EphraimSabi ni Elder Boyd K. Packer, “Sa sinaunang Israel nakasulatang mga talaan sa mga tapyas na kahoy o papel na nakabalum-bon sa mga patpat. … Ang tungkod o talaan ni Juda—angLumang Tipan at ang Bagong Tipan—at ang tungkod o talaanni Ephraim—ang Aklat ni Mormon, na isa pang tipan niJesucristo—ay … tunay na iisa sa ating mga kamay. Ang propesiya ni Ezekiel ay natupad na ngayon” (sa ConferenceReport, Oct. 1982, 73; o Ensign, Nob. 1982, 51, 53).

Bansa (t. 21)—Mga taonghindi naniniwala sa Diyos

Mapapahamak (t. 23)—Madudumihan

Santuario (mga talata 26, 28)—Templo

Tabernakulo (t. 27)—Lugarkung saan nananahan angDiyos

Ezekiel 37

Dalawang Pangitain Tungkol sa Pagpapanumbalik

198


Hanapin ang Simbolo

1. Ang pangitain ni Ezekiel na nakatala sa Ezekiel 37:1–14 aymalinaw na sumasagisag sa pangako ng Panginoon na titipu-nin ang mga anak ni Israel. Pumili ng isang salita o pariralana inaakala mong kumakatawan sa sumusunod na mga tao okalagayan: mga anak ni Israel, espirituwal na pagkaligaw ngmga anak ni Israel, impluwensya ng Espiritu Santo sa mgaanak ni Israel, unti-unting pagtitipon ng mga anak ni Israel.

2. Paano pinatototohanan ng Ezekiel 37:1–14 ang isa pa, magingang mas malawakang “panunumbalik” ng mga anak niIsrael? (tingnan din sa Alma 11:42–45; D at T 138:16–17).

Scripture Mastery—Ezekiel 37:15–17

1. Magdrowing ng isang larawan o diagram ng mga bagay samga talatang ito ng scripture mastery.

2. Ang dalawang tungkod, o mga talaan, ding iyon na binanggitni Ezekiel ang binanggit sa 2 Nephi 3:11–12. Ilista ang sinabisa Aklat ni Mormon na mangyayari dahil sa “pagsasama” ngdalawang tungkod na ito.

3. Habang nagbabasa ka pa sa Ezekiel 37 hanggang talata 22matatanto mo na mahalaga ang dalawang “tungkod” na itosa pagtitipon ng Israel. Ipaliwanag kung paano sa palagaymo makakatulong ang pagsasanib ng Biblia at Aklat niMormon sa pagtitipon ng sambahayan ni Israel. Sa iyongsagot isaalang-alang ang mensahe ng subtitle ng Aklat niMormon: Isa Pang Tipan ni Jesucristo.

Binanggit sa Ezekiel 38–39 ang isang malaking digmaangmagaganap sa Israel sa “mga huling araw” at masasangkotdito ang mga tao mula sa “Magog” na pinamumunuan ngharing nagngangalang Gog. Inilarawan ni Ezekiel na maga-ganap ang digmaang ito sa “mga bundok ng Israel” laban sa

Ezekiel 38–39

Ang Digmaan ng Gog at Magog

B

A

THE

CHURCH

OF

JESUS

CHRIS

TO

FLATTER-D

AYSAIN

TS

BOO

K OF

MO

RMO

ND

OCTRIN

EAN

DCO

VENAN

TSPEARL

OF

GREAT

PRICE

HO

LYBIB

LEKIN

G JA

MES

VERSION

THE

CHURCH

OF

JESUS

CHRIST

OF

LATTER-

DAY

SAINTS

mga anak ni Israel na nagtipon sa mga lupaing ito. Sinabi rinng Panginoon kay Ezekiel na mahimala niyang ililigtas angkanyang mga tao mula sa mga hukbo ng Magog upang lahatng bansa ay “malalaman na ako ang Panginoon” (Ezekiel38:23). Dahil sa mga paglalarawang ito, tila inilalarawan niEzekiel ang malaking digmaan bago sumapit ang IkalawangPagparito na karaniwang kilala bilang “Armagedon.”

Ang nakalilito ay inilarawan ni Juan na Tagapaghayag angisang digmaan sa pagitan ng mabuti at masama sa pagtata-pos ng Milenyo bilang digmaan ng Gog at Magog (tingnansa Apocalipsis 20:7–9). Kaya may dalawang digmaangtinutukoy bilang Gog at Magog, ang una bago sumapitang Ikalawang Pagparito at ang isa ay sa pagtatapos ngMilenyo. Magkatulad ang mga ito sa paraang magkakaroonng malalaking digmaang magdudulot ng malaking pinsalana lubusang lilipol sa mga kaaway ng Diyos at gagawa ngmalalaking pagbabago sa mundo.

Ang Ezekiel 40–42 ay naglalaman ng detalyadong paglalara-wan ni Ezekiel ng kanyang paglibot sa isang templo sa “lupa-in ng Israel” (40:2). Sinukat ng kanyang gabay, isang sugomula sa langit, ang bawat bahagi ng templo, kaya kabilang sapaglalarawan ni Ezekiel ang sukat ng mga silid, pader, pinto,at marami pang iba. Ang templong inilarawan niya ay katu-lad na katulad ng templo ni Salomon. Hindi natin alam kungkailan itatayo o kung itatayo ang templong nakita niya.

HurnoKabanalba

nalangDako

SantuarioMga Silidpara sa

mgaSaserdote

Mga Silidpara sa

mgaSaserdote

Kusina(sa lahatng apat

na sulok)

Dambana

Looban sa Labas [Loob ng Bakuran]

Lalong Loob na Looban [Kaloob-looban ng Bakuran]

Hurno

Ezekiel 40–42

Ang Pangitain ni EzekielTungkol sa Isang Templo

199

Ano ang pakiramdam mo kapag tinitingnan mo ang mgalarawan ng isang templo o bumisita ka sa isang templo atlumibot ka rito o pumasok ka sa loob?

Nakatala sa Ezekiel 43 na nakita ni Ezekiel na pumasok angkaluwalhatian ng Panginoon sa templo at ginawa itongbanal at sagrado. Sinabihan si Ezekiel na mananahanang Panginoon sa gitna ng kanyang mga tao sa templo.Sinabihan din siya na ilahad sa mga tao ang kanyang naki-ta upang mapahiya sila dahil sa kanilang mga kasamaan(tingnan sa t. 11) at matulungan silang magkaroon nghangaring bumalik sa Panginoon at marapat na matamasaang mga pagpapala ng templo, isang pribilehiyong nawalasa kanila dahil sa mga kasalanang hindi nila pinagsisihan.

Nakasaad sa Ezekiel 44 ang malinaw na utos ng Panginoonna walang maruming bagay na papasok at sasamba sa tem-plong nakita ni Ezekiel. Gayundin ang itinakdang paman-tayan ng Panginoon para sa mga taong papasok sa mgatemplo sa ating panahon (tingnan sa D at T 97:15–17).

Ang Ezekiel 45–46 ay naglalaman ng iba pang paglalara-wan ng Panginoon sa mga ritwal na may kaugnayan satemplo, tulad ng ilan sa mga ordenansang isinagawa ngmga Judio sa kanilang mga templo na hindi nila naisagawanang wasto noong sila ay mabihag sa Babilonia.

Ezekiel 45–46

Marami Pang Tungkol sa Templo

Ezekiel 43–44

Napuspos ng Kaluwalhatian ng Diyos ang Templo

Nakasaad sa Ezekiel 47 ang pangitain ni Ezekiel kungpaanong aagos pa rin ang tubig mula sa ilalim ng templosa Jerusalem at dadaloy patungong silangan, na palakinang palaki hanggang sa ito ay maging ilog. Dadaloy angilog sa Patay na Dagat at “bubuhayin” itong muli sa pag-kakaroon ng mga isda at pananim dito. Sabi ni PropetangJoseph Smith, “Dapat bumalik ang Juda, dapat maitayongmuli ang Jerusalem, at ang templo, at magmumula angtubig sa ilalim ng templo, at mapapagaling ang mga tubigng Patay na Dagat. Matatagalan bago maitayong muli angmga pader ng lungsod at ng templo, … at lahat ng ito aydapat maisagawa bago dumating ang Anak ng Tao”(Teachings of the Prophet Joseph Smith, 286).

Ang kaganapang ito ay simbolo rin ng espirituwal na pag-papanibago at pagsilang na muli na sumasapit sa mga taoat pamilya kapag nakibahagi sila sa sagrado, nagpapasigla,at nagbibigay-lakas na mga ordenansa ng templo na nag-mumula sa pinanggagalingan ng “mga tubig na buhay,”maging si Jesucristo.

Sa bandang huli ng Ezekiel 47, inilarawan ni Ezekiel angpagtitipon ng Israel sa sarili nilang mga lupain. Nakatalasa Ezekiel 48 na binanggit ng Panginoon na tumanggapang bawat lipi ng isang partikular na lugar bilang kanilangmana at mananahan ang Panginoon sa piling nila.

Ezekiel 48

Nagtipon ang Israel atNapasakanila ang Panginoon

Ezekiel 47

Ang Nakapagpapagaling na mga Tubig ng Templo

200

Kung nasa ibang bansa ka na hindi pinapraktis ang relihiyonmo, gaano kaya kadaling maging tapat sa iyong relihiyon?Paano kung dahil sa relihiyon mo ay kailanganin mong guma-wa ng mga bagay na hindi popular o labag pa sa batas ng lupa-ing iyon?

Isang Binatilyong MatapangNaharap si Daniel sa ganitong mga sitwasyon. Si Daniel ayisang binatilyong nabihag, kasama ng iba pang mga Judio, nangunang sakupin ng Babilonia ang Juda (mga 605 B.C.). Dahilmatapang at tapat si Daniel sa kanyang pananampalataya, bini-yayaan siya ng Panginoon ng kaloob na propesiya at impluwen-sya sa mga pinuno sa banyagang lupain. Ang kanyang halimba-wa ay isang inspirasyon at halimbawa sa atin sa panahong tayoay nagigipit na gaya ng nadama niya at hinahangad natingmagkaroon ng mabuting impluwensyang katulad ng sa kanya.

Paghahanda sa Pag-aaral ng DanielDaniel—Ang may-akda ng aklat. Isa siyang binatilyo nangsimulan ang aklat at mga walumpung taon na nang mataposang aklat.

Sadrach, Mesach, Abed-nego—Tatlo sa mga kapwa Judio niDaniel na tapat sa kanilang relihiyon.

Nabucodonosor—Hari ng Kaharian ng Babilonia mula mga604 B.C. hanggang mamatay siya noong mga 561 B.C. Siya angharing sumakop sa Juda at dinalang bihag sa Babilonia angmaraming Judio. Para sa karagdagang impormasyon, tingnansa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Nabucodonosor.”

Belsasar—Anak ni Nabucodonosor na naghari kasunod ng kan-yang ama at bago nasakop ng mga taga-Persia ang Babilonia.Para sa karagdagang impormasyon, tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Belsasar.”

Ciro at Dario—Mga pinuno ng Kahariang Medo-Persia na suma-kop sa Babilonia noong mga 539 B.C. Si Ciro ang unang namuno.Siya ang haring nag-utos na maaari nang bumalik ang mga Judiosa sarili nilang lupain at muling itayo ang kanilang templo.

Mahahalagang Pangyayari sa Aklat niDaniel• Si Daniel at ang iba pang mga Judio ay tumangging kumain

ng pagkain na magiging dahilan ng paglabag nila sa batas niMoises (tingnan sa Daniel 1).

• Binigyang-kahulugan ni Daniel ang mga panaginip at pala-tandaang ibinigay sa mga hari (tingnan sa Daniel 2; 4–5).

• Inilagay ang tatlong magigiting na kalalakihan sa hurnongnagniningas (tingnan sa Daniel 3).

• Itinapon si Daniel sa yungib ng mga leon (tingnan sa Daniel 6).

• Ipinropesiya ni Daniel ang mga magaganap sa hinaharapmula sa kanyang panahon hanggang sa katapusan ng mundo(tingnan sa Daniel 7–12).

Naniwala ang mga taga-Babilonia na may kapangyarihanang mga mahiko at manghuhula na malaman ang hinaha-rap. Ipinasiyang tingnan ni Nabucodonosor, hari ngBabilonia, kung matuturuan niya ang mga bihag na kaba-taang Israelita na makita ang hinaharap. Habang nagbaba-sa ka, tingnan kung paano naghatid ng mga pagpapala ngPanginoon at nagpahanga sa hari ang katapatan ng ilan samga binatilyong ito.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanDaniel 1


Ipamuhay ang Kanilang Halimbawa

Si Daniel at ang iba pang mga binatilyo ay nagpakita ng mabu-ting halimbawa ng pagiging tapat sa pananampalataya at kungpaano pinagpapala ng Panginoon ang mga tapat sa kanya.Isipin ang sumusunod na mga sitwasyon at magmungkahi ngsolusyon batay sa nabasa mo sa Daniel 1:

1. Kayong magkakaklase ay may parating na mahalagang pag-susulit. Ilan sa kanila ang uminom ng gamot na pampagisingpara makapag-aral sila nang mas matagal. Inalok ka nila nito.Ano ang gagawin o sasabihin mo?

2. Katatanggap pa lang sa iyo sa una mong trabaho. Gustomong magpakitang-gilas. Sa isang mahalagang salusalo saopisina lahat ay inaasahang makipagtagay ng alak sa boss.Ano ang gagawin mo?

A

Kinubkob (t. 1)—Nilusob

Mga bating (mga talata 3,9–11)—Pinagkakatiwalaangmga lingkod na kasambahay

Magpapakahamak (t. 8)—Kumain o uminom ng ipinag-babawal ng Diyos

Isasapanganib ang aking ulo(t. 10)—Ipain ang aking buhay

Nanganatili sa harap ng hari(t. 19)—Naging mga tagapag-lingkod ng hari

Enkantador (t. 20)—Mga taongnagkukunwaring hulaan anghinaharap sa pamamagitan ngpagtingin sa mga bituin

Daniel 1

Matatapat na Kabataang Israelita

Ang Aklat ni Daniel

201

Pisikal at Espirituwal na mga Pagpapala

1. Ilista ang mga paraan napinagpala si Daniel at angkanyang mga kaibigandahil sa kanilang katapa-tan sa Panginoon.

2. Paano nakatulad ng mgaipinangakong pagpapalasa mga sumusunod saWord of Wisdom sa atingpanahon ang mga pagpa-palang natanggap ng mgabinatilyong ito? (tingnan saD at T 89:18–21).

Maraming tao sa mundo na sabik magpayo sa atin. Itinurosa Daniel 2 na humingi ng payo si Haring Nabucodonosorsa kanyang mga mahiko at enkantador, ngunit iisangtao lang ang makapagsasabi sa kanya ng katotohanan.Pansinin kung paano naging katulad ng nangyari kay Josesa Egipto sa Genesis 41:14–43 ang kuwentong ito.

Ang panaginip ni Nabucodonosor ay may espesyal na kaha-lagahan sa atin dahil ipinopropesiya nito ang pagtatatag ngkaharian ng Diyos sa mga huling araw.


Siya’y napukaw sa pagkaka-tulog (t. 1)—Hindi siya maka-tulog

Mga mahiko, mga enkanta-dor, mga manghuhula, mgaCaldeo (t. 2)—Mga taong

nagkukunwaring makagawang mahika at malaman anghinaharap at kahulugan ngmga panaginip

Magdahilan (t. 8)—Antalahinang oras

Daniel 2

Panaginip ni Nabucodonosor

Mga Paraan na Pinagpalasi Daniel at ang Kanyang

mga Kaibigan

B

Daniel 2:45—“Ang Bato ay Natibag sa Bundok,Hindi ng mga Kamay”Ipinaliwanag ni Daniel na hindi tulad ng lahat ng iba pangkaharian, ang kaharian ng Diyos na kinakatawan ng bato ayitatatag ng Diyos. Ang ibig sabihin ng “hindi ng mga kamay”ay hindi ng mga kamay ng tao.

Panaginip ni Nabucodonosor

KINAKATAWANG MGA KAHARIAN

Ulo na dalisay na gintoKaharian ng Babilonia

Dibdib at mga bisig na pilakKaharian ng Media at Persia

Tiyan at mga hita na tansoKaharian ng Macedonia

Mga binti na bakalKaharian ng Roma

Mga paa at daliri sa paa na putikMga kahariang bumangon matapos bumagsak ang Kaharian ng Roma



1. Bago mabigyang-kahulugan ng mga enkantador at mahikoang panaginip ni Nabucodonosor, sinabi niya na dapat munasilang …

2. Nalaman ni Daniel ang kahulugan ng panaginip ng hari …

3. Sinabi ni Daniel sa hari na alam na niya ang kahulugan …

4. Matapos sabihin ni Daniel sa hari ang kahulugan …

A

Mababa (t. 39)—Hindi kasingdakila

Magkakalakipan (t. 43)—Magkakadikit

Lilipulin (t. 44)—Papalitan

Maghandog ng alay at ngmay masarap na amoy

(t. 46)—Mag-alay ng sakripis-yo sa Diyos at sinunog nainsenso

Nasa pintuang-daan ng hari(t. 49)—Nanatili sa piling nghari bilang tagapayo

202

Scripture Mastery—Daniel 2:44–45

1. Isinasagisag sa Daniel 2:44–45 ang Simbahan sa mga hulingaraw, na siyang kaharian ng Diyos sa lupa. Magdrowing ngdisenyo para sa isang poster na kumakatawan sa mga ideyasa dalawang talatang ito. Isulat sa likod ng poster ang paliwa-nag tungkol sa iyong drowing.

2. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 65:1–2, 5–6 at isulat kungpaano naging katulad ng batong nakita ni Daniel angSimbahan at kung ano ang nangyari sa Simbahan mulanang magsimula ito sa anim na miyembro noong 1830.

3. Gamit ang diagram sa bahaging “Pag-unawa ng mga Banalna Kasulatan” sa itaas, maaari mong markahan ang mgakahulugan ng mga simbolo sa iyong mga banal na kasulatan.

Napalapit ka na banang sapat sa apoypara mainitan ka? Onapaso ka na ba? Kunggayon, mauunawaanmo kung gaano naka-katakot ang ipataponsa apoy. Pagkatapos aywariin kung anong uring pananampalatayaang kailangan mongtaglayin para maginghanda kang lumakadsa hurno ng apoykaysa labagin ang iti-nuro sa iyo ng Diyos.Ganito ang pananam-

palataya nina Sadrach, Mesach, at Abed-nego.


Siko (t. 1)—Distansya

Pinakundanganan (t. 12)—Sinunod

Kami ay walang kailangan(t. 16)—Hindi kami nag-alala

Narito (t. 17)—Kung kami ayitatapon sa hurno

Tunika (t. 21)—Amerikana,kasuotan

Ibinigay ang kanilang mgakatawan (t. 28)—Ipinain angkanilang buhay

Daniel 3

Tatlong Magigiting na Binatilyo

B Pag-aaral ng mga Banal na Kasulatan

Ipaliwanag ang Problema

1. Ano ang ipinagawa ni Nabucodonosor sa lahat, at bakit itomali? (tingnan sa Exodo 20:1–6).

2. Ano sa wari mo ang maaaring sinabi kina Sadrach, Mesach,at Abed-nego ng mga Judiong hindi gaanong sumasampala-taya sa simula ng kuwento bago sila itinapon sa hurnongnagniningas? Ano sa palagay mo ang isasagot ng tatlo?

Magbigay ng Makabagong Halimbawa

Kung minsan ay inaasahan angmga makabagong miyembro ngSimbahan na yumuko sa mgabagay ng mundo, o sa madalingsalita, ibaba ang kanilang mgapamantayan upang magingkatanggap-tanggap sa paninginng mundo. Magbigay ng isanghalimbawa sa bawat isa sasumusunod na mga sitwasyonkung saan inaakala mong mai-papakita ng mga miyembro ngSimbahan ngayon ang pana-nampalataya nina Sadrach,Mesach, at Abed-nego: (1) sapaaralan, (2) sa komunidad,at (3) sa mga kaibigan.


1. Isulat sa sarili mong mga salita ang sinabi ng tatlong binatil-yo sa Daniel 3:17–18.

2. Anong bagay ang hindi natitiyak ng mga binatilyo, at anongbagay ang natitiyak nila?

3. Batay sa sinabi at ginawa nina Sadrach, Mesach, at Abed-nego, ano ang sasabihin mong pinakamahalaga at mabisangelemento ng kanilang patotoo?

4. Kung makakausap mo sina Sadrach, Mesach, at Abed-nego,ano ang mga itatanong mo sa kanila, at bakit?

Nakatala sa Daniel 4 na dahil muling naging mapagmataassi Nabucodonosor, binigyan siya ng Diyos ng isa pangpanaginip. Muli, binigyang-kahulugan ni Daniel angpanaginip. Itinuro ng Panginoon kay Nabucodonosor nasiya ay hari ng isang dakilang kaharian dahil lamang satinulutan ito ng Hari ng Langit.

Daniel 4–5

Dalawang Haring Mapagmataas

C

Pagpapakita ng AkingPananampalataya

Sa paaralan

Sa komunidad

Sa mga kaibigan

B

A

203

Sa pagitan ng Daniel 4–5, mahigit dalawampung taon angnagdaan, at may bagong hari sa Babilonia na nagngangalangBelsasar. Masyado rin itong palalo at kinutya ang Diyos ngIsrael sa isang malaking kapistahan sa kanyang palasyo.Isang kamay ang lumitaw at sumulat sa pader. Binigyang-kahulugan ni Daniel ang nakasulat, na nagsabing babagsakang Babilonia. Nang gabing iyon sinakop ng mga taga-Media at taga-Persia ang Babilonia.

Ang Daniel 6 ay isi-nulat noong mgawalumpung taonggulang si Daniel.Kahit naging taga-payo si Danielsa mga hari ngBabilonia, nagingtagapayo rin siyasa mga hari ngKaharian ng Medo-Persia na sumakopsa Babilonia.

Hanapin kung paano tinangka ng mga kaaway ni Danielna patayin siya at paano siya patuloy na pinagpala ngPanginoon dahil sa kanyang katapatan.


Mangagbigay-alam (t. 2)—Mag-ulat

Upang magtatag ng isangpalatuntunang hari sa kaha-rian, at upang maglagda ngisang pasiyang mahigpit(t. 7)—Piliting gumawa ngbatas ang hari

Humingi ng isang kahili-ngan (mga tatala 7, 12)—Humingi ng tulong

Singsing na panatak (t. 17)—Singsing na may nakaukit nasagisag ng kapangyarihan

Taghoy na tinig (t. 20)—Tinigng isang taong nagdurusa onagdadalamhati

Namamalagi (t. 26)—Maaasahan

Daniel 6

Si Daniel sa Yungib ng mga Leon


Muling Isalaysay ang Kuwento

Isulat ang kuwento ng Daniel 6 upang maunawaan ito ng isangbatang musmos.

At sa Gayon Nakikita Natin

1. Repasuhin angbuong Daniel 6 athanapin ang ginawang hari, ng iba pangmga pangulo atsatrapa, at niDaniel. Isulat kungano ang nangyari sabawat isa sa kaniladahil sa kanilangmga pasiya.

2. Basahin ang 1 Nephi 1:20; Alma 30:60. Para kanino at paanomaiaangkop ang mga alituntunin sa mga banal na kasulatangito sa kuwento sa Daniel 6?

Ang Daniel 7–12 ay naglalaman ng tala ng ilan sa mgapangitain ni Daniel tungkol sa mangyayari sa kanyangmga tao, sa sambahayan ni Israel, at sa mundo. Tulad ngmakikita sa ibaba, ang kahulugan ng ilan sa mga pangitainni Daniel ay kapareho ng kahulugan ng panaginip niNabucodonosor sa Daniel 2. Hindi inihayag sa atin ngPanginoon ang kahulugan ng lahat ng nakita ni Daniel.

Ang mga Kaharian sa mga Pangitain ni Daniel

Daniel 2 Daniel 7 Daniel 8 Daniel 11–12

Babilonia Ulo na ginto Tingnan sa mga talata 32, 37–38.

LeonTingnan sa t. 4.

Medo-Persia Dibdib at mga bisig na pilak Tingnan sa mga talata 32, 39.

OsoTingnan sa t. 5.

Lalaking tupaTingnan sa mgatalata 3–4, 20.

Tingnan sa 11:1–2.

Grecia-Macedonia

Tiyan at mga hita na tansoTingnan sa mga talata 32, 39.

LeopardoTingnan sa mga talata 6–7.

Lalaking kambingTingnan sa mgatalata 5–8, 21–22.


Roma Mga binti na bakal Tingnan sa mga talata 33, 40.

Kakilakilabot na hayop Tingnan sa mga talata 7, 19.

MaramingKaharian

Mga paa at daliri sa paa na putikTingnan sa mga talata 33, 41–43.

Sampung sungay Tingnan sa mga talata 7–8, 20.

Kaharian ngDiyos sa mgaHuling Araw

Bato Tingnan sa mga talata 34–35,44–45.

Adan at JesucristoTingnan sa mga talata 9–14, 22–28.


AngKapangyarihanng mga Anti-Cristo

Maliit na sungay mula sasampung sungay Tingnan sa mga talata 8, 20–22.

Maliit na sungaymula sa apat na uloTingnan sa mgatalata 9–12.


Daniel 7–12

Ang mga Panaginip at Pangitainni Daniel Bilang Propeta

Mga Pagpapasiya sa Daniel 6

Ang ginawa ng hari

Ang ginawa ng ibang mga pangulo atsatrapa [prinsipe]

Ang ginawa ni Daniel

B

A

204

Pangyayari sa KasaysayanBagama’t hindi natin alam kung kailan talaga nabuhay at nanga-ral si Oseas, nakasaad sa kanyang mga isinulat na nabuhay siyasa pagitan ng mga 760–20 B.C. Ibig sabihin nito nabuhay siyanoong panahon ni Isaias, ni Mikas, at malamang ay ni Amos.Ang kanyang mensahe ay karaniwang nakatukoy sa HilagangKaharian, na sinakop at binihag ng mga taga-Asiria noong722 B.C. Lalong sumama ang mga tao sa Hilagang Kaharian—lalo na sa pagsamba nila sa diyus-diyusang si Baal. Sa sobrangkasamaan ng relihiyong ito na sumasamba sa mga diyus-diyusan, sinamahan pa nila ng imoralidad ang mga “sagradong”seremonya. Ang mga gawaing ito ay lubhang nagpagalit saDiyos, at malamang ay gumamit si Oseas ng mabisa at madam-daming mga simbolo at pagtuturo dahil sa mga gawaing ito.

Isang Kuwento ng Pag-ibigAng Aklat ni Oseas ay nag-sisimula sa isang kasal.Bagama’t ang kasal ayhindi katulad ng inaasamng lahat, isinalaysay angkuwento sa paraang maki-kita natin ang pag-ibigsa tunay na kahanga-hangang paraan. Nakasaadsa kuwento na si Oseasang asawa, ngunit ang“tunay” na asawa ay angPanginoon, at ang asawangbabae ay ang mga anak ni

Israel. Ang kasal ay sumasagisag sa tipan ng Panginoon sa kan-yang mga tao. Ang kuwentong ito na marahil ang pinakama-damdaming paliwanag sa buong banal na kasulatan tungkol sapagmamahal ng Panginoon sa kanyang mga anak at sa kanyangkatapatan sa mga tipang ginawa niya sa kanila. Inilarawan dindito ang responsibilidad ng mga anak ni Israel na tuparin angkanilang mga tipan sa Diyos at iwasan ang lahat ng uri ng pag-samba sa diyus-diyusan, noong unang panahon at ngayon.

Pagtuturong May mga SimboloGumamit si Oseas ng maraming imahe at simbolo sa pagtuturong kanyang mensahe. Halimbawa, gumamit siya ng isang asa-wang lalaki, isang ama, isang leon, isang leopardo, isang baba-eng oso, hamog, at ulan bilang mga simbolo ng Panginoon. Atgumamit siya ng isang asawang babae, isang taong maysakit,isang puno ng ubas, mga ubas, mga puno ng olibo, isang baba-eng nagsisilang, ulap sa umaga, at iba pang mga simbolongkumakatawan sa Israel. Maging ang pangalang Oseas ay simbo-liko. Ito ay nagmumula sa salitang-ugat na Hebreo katulad ngJosue, na siyang pangalang Hebreo ng Jesus. Angkop ang panga-lan ni Oseas dahil makatutulong ang kanyang mensahe upangmalaman at madama natin nang mas matindi ang kapangyari-han ng Pagbabayad-sala ni Jesucristo. Ang iba pang mga panga-lan sa aklat, tulad ng mga pangalan ng mga anak ni Oseas, aymay simbolikong kahulugan din.

Tulad ng ginawa niya sa buhay nina Jeremias at Ezekiel,ginamit ng Panginoon ang buhay ng propetang si Oseasupang simbolikong maituro ang isang mabisang aral. AngOseas 1–3 ay naglalaman ng isang kuwentong mas mau-unawaan mo ang kahulugan kung aalalahanin mo na ini-hambing ng Panginoon ang tipan ng kanyang kaugnayansa Israel sa relasyon ng isang mag-asawa. Ang paghaham-bing na ginawa sa aklat ni Oseas ay lalong angkop dahilang pagsamba ng mga Israelita sa mga diyus-diyusan aysinamahan din ng pakikipagtalik sa mga patutot. Ang pag-tingin sa mga talababa para sa kahulugan ng ilan sa mgapangalan at iba pang mga salita at parirala sa kuwentongito ay magpapaunawa sa iyo ng mensahe ng Panginoon sapamamagitan ni Oseas.

Habang nagbabasa ka, lumagay sa lugar ni Oseas at wariinkung ano ang kailangang gawin para magawa ang kanyangginawa. Maaari mo ring wariin kung ano ang iisipin mokung ikaw si Gomer. Alalahanin na kinakatawan ni Oseasang Panginoon, at kinakatawan ni Gomer ang Israel.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanOseas 1

Oseas 1:2–3—Talaga Bang Sinabi ng Panginoonkay Oseas na Pakasalan ang Isang Patutot?“Tanggapin man ang interpretasyon ng manunulat sa mga pag-papakasal ni Oseas o ng iba pa, malinaw ang kahalagahan ngmga kabanatang 1–3 sa relihiyon. Ang mga asawa ni Oseas aykumakatawan sa Israel, ang taksil at mahilig makiapid naasawa ni Jehova, na nagtatakda na kung hindi ititigil ni Israelang kanyang mga pakikiapid at magbabago ay papatawan siyang malupit na parusa. Para sa kanyang mabibigat na kasalanansiya ay itatama at parurusahan nang sa gayon ay matutuhanniya sa mapait na karanasan na mas mahalaga ang kanyangasawa sa kanya kaysa inaakala niya” (Sidney B. Sperry, TheVoice of Israel’s Prophets [1952], 282).

Para maunawaan talaga ang mensahe ng aklat ni Oseas, dapatnating isaalang-alang kung anong uri ng lakas ang kinailangangtaglayin ni Oseas upang tunay na magawa ang nakalarawan sakuwento.

Oseas 2

Babakuran (t. 6)—Haharangan

Oseas 1–3

Isang Tipan ng Kasal

Ang Aklat ni Oseas

205

Oseas 3


Bigyang-Kahulugan ang mga Simbolismo

1. Kung kinakatawan ni Oseas ang Panginoon, at kinakatawanni Gomer ang Israel, ano ang mensahe ng Oseas 1?

2. Ipinapaliwanag sa Oseas 2:5 kung bakit sinunod ni Gomerang kanyang mga diyus-diyusan. Paano naging katulad ngmga dahilang ito ang ibinibigay ng mga tao dahil sa paglabagsa kanilang mga tipan ngayon?

3. Ipaliwanag kung bakit sa palagay mo mahalaga ang sinabi niGomer sa Oseas 2:7, lalo na kung nauugnay ito sa isang taongnagkasala ngayon (tingnan sa Alma 30:60; 41:10).

4. Inilahad sa Oseas 2:1–13 ang gagawin ng Panginoon sa o parasa Israel (Gomer) dahil sa ginawa nito. Ilista ang mga panga-kong iyon at ipaliwanag kung paano ito naging pagpapakitang kanyang pagmamahal sa kanya (tingnan sa D at T 95:1).

“Pumarito Kayo sa Akin”

1. Sabi ni Elder Spencer W. Kimball, “Ang imahe ng isangmapagmahal at mapagpatawad na Diyos ay malinaw nadumarating sa mga nagbabasa at nakauunawa ng mga banalna kasulatan. Yamang siya ang ating Ama, likas niyang hinaha-ngad na itaas tayo, at hindi itulak pababa, tulungan tayongmabuhay, hindi ang isakatuparan ang ating espirituwal nakamatayan” (The Miracle of Forgiveness [1969], 344). Pumili ngdalawang partikular na pagkakataon mula sa Oseas 2:14–23 nanagpapakitang totoo ang sinabi ni Elder Kimball, na ipinapali-wanag kung ano ang hinangaan mo sa mga talatang pinili mo.

2. Mula sa Oseas 2:14 ilista ang ilang tiyak na paraan na alammong hinihikayat tayo ng Panginoon na lumapit sa kanya.

3. Sa kuwento ni Gomer, tila ang mga pagkakamali niya angnaging dahilan para siya maging bihag o alipin. Kaya,kahit gusto ni Gomer (Israel) na bumalik kay Oseas (angPanginoon), hindi siya nakabalik. Totoo rin ito sa mga maka-salanan. Kung sila lamang, hindi nila kayang palayain angkanilang sarili mula sa gapos ng kasalanan. Ayon sa Oseas3:2–5, ano ang ginawa ni Oseas para kay Gomer na sumasagi-sag sa ginagawa ng Panginoon para sa kanyang mga tao?

4. Basahin din ang mga I Mga Taga Corinto 6:19–20; I Ni Pedro1:18–20 at sabihin kung paano nauugnay ang mga talatang itosa ginawa ni Oseas para kay Gomer.

5. Ayon sa Oseas 3:3–5, ano ang dapat gawin ni Gomer paramatanggap ang ginawa ni Oseas para sa kanya?

6. Ayon sa Lucas 10:25–27 at Mosias 2:21–24, ano ang dapatnating gawin upang matanggap ang ginawa ng Panginoonpara sa atin? (tingnan sa D at T 59:8).

B

A

Homer (t. 2)—Isang yunit ngpagsukat

Efod, teraf (t. 4)—Sa kasongito, mga bagay na may kaug-nayan sa pagsamba sa mgadiyus-diyusan

Sa Oseas 4–5 tinukoy ng Panginoon ang mga kasalananng mga anak ni Israel. Tinawag niyang “Ephraim” angHilagang Kaharian alinsunod sa liping namuno sa kanila,at tinawag niyang “Juda” ang Katimugang Kaharian alin-sunod sa lipi ng kanilang hari.

Kung minsan ay iniisip ng mga tao na maaari silang mag-kasala at pagkatapos ay gawin ang ilang bagay, tulad ngpaghingi ng paumanhin, pag-usal ng ilang panalangin,pagbabayad ng kanilang ikapu, at pagdalo sa lahat ngmiting nila sa Simbahan, para mabayaran ang kanilangmga kasalanan. Kahit talagang mahalaga ang mga ito, masmalalim na proseso ang pagsisisi. Ang pagsisisi ay isangbagbag na puso at nagsisising espiritu na nagdadala nglabis na kalungkutan para sa ating mga kasalanan (tingnansa 3 Nephi 9:20). Kung taos-puso tayong nagsisisi sa gani-tong paraan at paninibaguhin ang ating mga tipan saPanginoon, lilinisin tayo ng Espiritu, mapapayapa angating konsiyensya, mawawala ang hangarin nating magka-sala, matuturuan tayo kung paano patuloy na lalapit saPanginoon, at mabibigyan tayo ng lakas na tuparin angginawa nating mga tipan.

Ang Oseas 6:1–3 ay tila pagpapahayag ng mga anak niIsrael kung gaano kabilis sila umaasang makapagsisi. Angnatitirang bahagi ng maikling kabanatang ito ay nagbibi-gay ng malungkot na tugon ng Panginoon sa kanilangpag-uugali. Ipinahayag sa talata 6 ang hangad ngPanginoon para sa kabutihan ng kalooban gayundinsa pagsasabuhay ng relihiyon.

Oseas 6

Nais ng Diyos ang Taos-Pusong Pagsisisi

Oseas 4–5

Ang mga Kasalanan ng Israel at ng Juda

206

Nakatala sa Oseas 7–10 na nangusap ang Panginoon saEphraim (ang Hilagang Kaharian ng Israel) tungkol sa kani-lang mga kasalanan. Gumamit siya ng maraming bagay paraihambing sa kanilang kalagayan, tulad ng “isang tinapay nahindi binalik” (7:8), “isang mangmang na kalapati” (7:11),“isang mailap na asno na nagiisa” (8:9), “ubas sa ilang”(disyerto; 9:10), at “isang mayabong na baging” (10:1).

Ang pangunahing mensahe ng Panginoon ay na ang mgatao ng Ephraim (Hilagang Kaharian ng Israel) ay gumawang mga diyus-diyusan at sinamba ang mga ito, kahit hindisila mailigtas ng mga ito. Nang matanto ang kawalan ngkapangyarihan ng mga diyus-diyusan, bumaling angEphraim sa tunay na Diyos at umasang ililigtas niya sila,at nang hindi siya kaagad tumulong, sinabi nila na hindisiya makapangyarihang Diyos, kahit sila ang nagdulot ngkalungkutan at pagkalipol sa kanilang sarili dahil tumali-kod sila sa kanya. Tingnan sa Oseas 10:13 para sa magan-dang buod ng mensahe ng Panginoon.

Ang Oseas 11 ay naglalaman ng paalala ng Panginoon saEphraim (ang Hilagang Kaharian) kung gaano niya silamaawaing tinubos mula sa Egipto noong panahon niMoises. Gayunman, hindi sila lubos na sumunod sa kanyaat ngayon ay nais bumalik ng ilan sa Egipto para maligtassila mula sa Asiria sa halip na magtiwala sa Panginoon na

Oseas 11

Katibayan ng Pag-ibig ng Diyos

Oseas 7–10

Inaani ng Israel ang Kanyang Itinanim

umakay sa kanila palabas ng Egipto para pangalagaan sila.Sa kabila ng pagtataksil na ito, sinabi ng Panginoon napatuloy siyang maaawa sa kanila. Sinabi niya na itutulotniyang mabihag ng Asiria ang Ephraim ngunit hindi niyasila lubos na lilipulin.

Oseas 12–14 ang huling mga kabanata ng mga isinulat niOseas. Sa mga kabanata 12–14 patuloy na binanggit ngPanginoon ang mga kasalanan ng Ephraim at ang masasa-kit na bunga nito. Gayunman, ang huling mensahe ngPanginoon ay pag-asa at pagmamahal para sa kanyang mgaanak na makasalanan (tingnan sa Oseas 13:9–14; 14).

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanOseas 13:9–14

Oseas 14


Ano ang Lubos na Nakaantig sa Iyo?

Magsulat tungkol sa mga parirala, talata, o ideyang lubos nanakaantig sa iyo sa Oseas 13:9–14; 14 kung paano magsisi at anoang gagawin ng Panginoon kung magsisisi tayo.

A

Ilalagak na parang mga toroang handog ng aming mgalabi (t. 2)—Ibigay ang aming

mga salita, o papuri, bilangsakripisyo

Nagdaramdam na babae (t. 13)—Babaeng nanganganak

Oseas 12–14

Isang Panawagan na Magbalik-loob sa Panginoon

207

Si Joel ay isang propeta ng Juda. Ang aklat ni Joel ay isang pro-pesiyang tumitiyak sa mga tao na sa pagsisisi ay muli nilangmatatanggap ang mga pagpapala ng Diyos. Kakaunti ang alamnatin tungkol sa propetang si Joel. Inilahad sa Joel 1:1 angpangalan ng kanyang ama, ngunit wala nang iba pang impor-masyong ibinigay tungkol sa kanyang personal na buhay.Malamang na hindi ang Joel na sumulat ng aklat na ito ang Joelna binanggit sa ibang bahagi ng Biblia. Dahil hindi binanggit niJoel ang mga bansang Asiria o Babilonia, mahirap sabihin kungkailan siya nabuhay at nagsulat. Gayunman, tila pamilyar siyasa bansa ng Juda kaya ipinapalagay natin na nangaral siya roon.

“Ang Kaarawan ng Panginoon”Ang mensahe ni Joel ay nakatuon sa tinatawag niyang “kaara-wan ng Panginoon” (Joel 1:15; 2:1; 2:11; 2:31; 3:14). Ang “kaara-wan ng Panginoon” ay tumutukoy sa araw o oras ng paghuhu-kom kapag nagbigay ang Panginoon ng mga gantimpala atparusa. Kahit madalas nating tukuyin ang Ikalawang Pagparitobilang kaarawan ng Panginoon, may iba pang mga araw ngPanginoon. Halimbawa, nang sakupin ng mga taga-Asiria angIsrael, iyan ang araw ng paghuhukom ng Panginoon sa Israel.Sa bawat tao, ang araw ng Panginoon ay maaaring ang arawng kamatayan ng isang tao.

Pag-aangkop sa mga Huling ArawBagama’t ang mga propesiya ni Joel ay maiaangkop sa mga taosa kanyang panahon, sinabi ni Moroni kay Joseph Smith na angtalata sa Joel 2:28–32 ay “malapit” nang matupad (tingnan saJS—K 1:41). Dahil dito, dapat nating isipin kung paano maia-angkop sa ating panahon ang mga propesiya ni Joel, lalo natungkol sa “kaarawan ng Panginoon” na madalas nating tawa-ging Ikalawang Pagparito ni Jesucristo.

Kadalasan ay nagpapahina sa atin ang mga kalamidad nadulot ng kalikasan at wala tayong magawa sa harap ngnakasisindak at di-mapigilang puwersa nito. Ang Joel 1 aynaglalaman ng malinaw na aral na itinuro ni Joel sa pama-magitan ng paggamit ng isang kalamidad na dulot ng kali-kasan—isang salot na mga balang—upang turuan ang mgatao na wala silang magagawa kung hindi sila magsisisi bagodumating ang “kaarawan ng Panginoon” at hatulan angmasasama. Partikular niyang inihambing ang pagdagsa ngmga balang sa paglusob ng isang hukbo na sasapit sa lupainat lilipol sa mga taong hindi magsisisi bilang bahagi ng mga

Joel 1

Matuto mula sa Pagsalakay ng mga Balang

kahatulan ng Diyos. Ang ganitong mga uri ng kahatulan ayipinropesiya rin para sa mga huling araw (tingnan saD at T 5:19; 45:31; 87). Iminungkahi ni Joel na magtiponang mga tao sa bahay ng Panginoon sa pag-aayuno at pag-darasal para maligtas sa kanilang oras ng paghihirap tuladng utos ng Panginoon sa mga Banal sa mga huling araw na“[tumayo] sa mga banal na lugar” (D at T 45:32).

Madalas isipin ng mga tao ang Ikalawang Pagparitong Tagapagligtas nang may takot. Ngunit sinabi ngPanginoon na “hindi dapat matakot ang mabubuti”(1 Nephi 22:17). Dagdag pa ni Joseph Fielding Smith,“Hindi ito isang kakila-kilabot at nakakatakot na araw samabubuti” (Doctrines of Salvation, tinipon ni Bruce R.McConkie, 3 tomo [1954–56], 1:173). Nakatala sa Joel 2ang ilang malalagim na propesiyang maghahatid ng takotsa ilang tao. Habang nagbabasa ka, hanapin din kung anoang gagawin ng Panginoon sa mga huling araw at pagsapitng kanyang Ikalawang Pagparito na maghihikayat at mag-bibigay sa iyo ng pag-asa.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJoel 2

Sumusupok (mga talata 3, 5)—Tumutupok nang lubusan

Humahanay sa pagbabaka(t. 5)—Handa nang makipag-laban

Mga hanay (t. 7)—Mga pilang nagmamartsang mgasundalo

Nagsasagawa (t. 11)—Nagsasakatuparan, tinitiyakna may mangyayari

Papagdalamhatiin (t. 13)—Pamighatiin

Bayan (t. 17)—Mga anak

Kakutyaan (mga talata 17, 19)—Kahihiyan

Pinakahuli (t. 20)—Likuran

Maagang ulan, huling ulan(t. 23)—Dalawang panahonng tag-ulan sa isang taon salupain ng Israel

Joel 2

Sino ang Makaliligtas sa Araw na Iyon?

Ang Aklat ni Joel

208


Sagutin ang Tanong ni Joel

Ang unang sampung tala-ta ng Joel 2 ay naglalara-wan ng kakila-kilabot napagkawasak na mangya-yari sa “kaarawan ngPanginoon.” May tanongsa talata 11 na maaarinating pag-isipan mata-

pos basahin ang gayon kalungkot at kakila-kilabot na mga pro-pesiya. Matapos basahin ang Joel 2:12–20; Doktrina at mgaTipan 45:57, isulat ang sagot sa tanong sa dulo ng Joel 2:11.

Isang Propesiya sa mga Huling Araw

Basahin ang Joel 2:28–32; Joseph Smith—Kasaysayan 1:41. Saanong mga paraan mo nakitang natupad ang propesiyang ito?

Ang Joel 3 ay angkop na angkop sa mga huling araw. Sakatunayan, tila nakalarawan dito ang digmaang madalas

Joel 3

Isang Malaking Digmaan

B

Sino ang makaliligtas sa kaarawan ng Panginoon?

A

Isang Propeta ng Kapayapaan atKasaganaanSi Amos ay nagpropesiya sa Hilagang Kaharian noong mga760–50 B.C., halos kasabay ng kapanahunan ng propetang siOseas. Sa panahong iyan, ang Hilagang Kaharian ng Israel aydumanas ng kapayapaan at kasaganaan. Gayunman, hindi lahatay nakabahagi sa kasaganaan dahil labis na yumaman ang ilansa pamamagitan ng pagbabalewala sa mga batas ng Panginoonsamantalang ang iba ay naging mas mahirap pa. Bukod dito,karamihan sa bansa, kabilang ang mga hari, ay lumahok sa pag-samba sa mga diyus-diyusan, at kakaunti ang sumusunod samga kautusan. Isinugo ng Panginoon si Amos upang utusanang mga tao na pagsisihan ang mga kasalanang ito.

KasaysayanSi Amos ay isang simpleng pastol mula sa isang munting bayan,ngunit may matindi at mahalagang mensahe siya tungkol sapamumuhay ng mga alituntunin ng ebanghelyo, at sa mgakaparusahan ng Diyos sa mga mapagmataas na tao. Para sakaragdagang impormasyon tungkol kay Amos, tingnan saGabay sa mga Banal na Kasulatan, “Amos.”

tukuyin sa mga banal na kasulatan bilang Armagedon, namangyayari bago sumapit ang Ikalawang Pagparito ngTagapagligtas. Ang Armagedon ay isang digmaan kungsaan lahat ng bansa ay makikidigma laban sa mga tao ngPanginoon at lalaban ang Panginoon para sa kanyang mgatao upang tulungan silang magwagi sa digmaan. Ang dig-maan ay bahagi ng paghatol at paglipol sa masasama bagosumapit ang Milenyo.


Pagwawagi sa Digmaan

Hindi natin dapat kalimutan na tiyak na hindi lamang ang dig-maan ng Armagedon ang panahong makikipadigmaan o naki-pagdigmaan ang mga tao ng Panginoon. Sa katunayan, ang atingpakikipagdigmaan kay Satanas ay nagsimula sa buhay bago tayoisinilang (tingnan sa Apocalipsis 12:7–11). Pinalayas si Satanas sapanahong iyon, ngunit siya ay “nakidigma [pa rin] sa mga banalng Diyos” (D at T 76:29). Walang hanggan ang bunga ng digma-ang ito, at dapat tayong mag-ingat dahil habang papalapit angIkalawang Pagparito, hindi lamang uudyukan ni Satanas angmga tao sa pisikal na labanan, kundi itutuloy pa niya ang kan-yang pakikidigma upang espirituwal na sirain ang mga anak ngAma sa Langit. Kaya habang inaantabayan natin ang Armagedonbilang isa sa mga tanda ng pagparito ng Tagapagligtas, huwagnating kalimutan na kasali na tayo sa isang malaking digmaanlaban sa mga puwersa ng kasamaan, at dapat tayong magingmagiting sa pagsisikap na ito. Basahin ang Joel 3:16–21; 1 Nephi14:11–14; 22:16–17 at ipaliwanag kung paano nangako angPanginoon na tutulungan ang kanyang mga tao sa mga pisikal atespirituwal na digmaan sa mga huling araw.

A

Sinimulan ni Amos ang kanyang mga propesiya sa mgamensahe ng pagpaparusa ng Panginoon sa ilang bansa nanakapaligid sa Israel: Siria (matutukoy sa kabisera nitongDamasco; tingnan sa Amos 1:3–5), Filistia (matutukoy samalalaking lungsod nitong Gaza, Asdod, Ascalon, atEcron; tingnan sa Amos 1:6–8), Phoenicia (at ang pangu-nahing lungsod nito, ang Tiro; tingnan sa Amos 1:9–10),Edom (tingnan sa Amos 1:11–12), Ammon (tingnan saAmos 1:13–15), at Moab (tingnan sa Amos 2:1–3). Bawatisa ay pinarusahan dahil sa mga kasalanan nito at sa pagsa-lakay sa Israel.

Amos 1–2

Pagpaparusa sa Israel at sa mgaBansang Nakapaligid Dito

Ang Aklat ni Amos

209

Ang mga pagpaparusang ito ay maaaring nakatawag ngpansin sa mga anak ni Israel, at malamang ay sumang-ayon sila sa mga utos ni Amos, ngunit pinarusahan dinniya ang Juda (tingnan sa Joel 2:4–5) at Israel (tingnan saJoel 2:6–16). Ipinaalam ni Amos sa mga Israelita na angkatarungan ng Diyos ay pareho sa lahat ng nagkasala sakanya—lahat sila ay mapaparusahan sa huli. Ang natiti-rang bahagi ng aklat ni Amos ay halos puro mensahe ngbabala sa Israel na magsisi sila.

Maraming tao sa mundo ngayon ang naniniwala na hindina nangungusap ang Ama sa Langit sa kanyang mga anaksa pamamagitan ng mga propeta. Nakatala sa Amos 3 angsinabi ni Amos tungkol sa Panginoon at mga propeta.Hanapin ang kanyang mga turo tungkol sa mga propetagayundin ang sinabi ng Panginoon na mangyayari saIsrael kung hindi sila makikinig sa kanilang mga propeta.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAmos 3

Amos 3:7—Ang Panginoon ay Laging Tumatawagng mga Propeta Upang Ipahayag ang KanyangSalitaAng Amos 3:7 ay naglalaman ng isang katotohanang napakaha-laga sa mensahe ng Pagpapanumbalik: Palaging kumikilos angDiyos sa pamamagitan ng mga propeta upang ipahayag angkanyang salita at mga gawain sa mga tao. Matapos banggitinang Amos 3:7, sinabi ni Elder LeGrand Richards: “Ngayon kungnauunawaan natin iyan, walang makahahanap ng gawain ditosa ibabaw ng lupa na hindi pinamumunuan ng isang propeta.Ang Panginoon ay hindi kailanman gumawa ng isang gawaingkinilala niya nang walang propetang namumuno rito” (saConference Report, Okt. 1975, 75; o Ensign, Nob. 1975, 50).

Walang huli (t. 4)—Hindinakahuli ng anumang maka-kain

Silo (t. 5)—Patibong

Ingay (t. 9)—Kaguluhan atpagkalito

Ang mga sungay ng damba-na ay mahihiwalay (t. 14)—Ang pagsamba nila sa Diyos

ay mawawalan ng saysay atmagiging hungkag. (Angmga sungay ay simbolo ngkapangyarihan.)

Bahay na pangtagginaw,bahay na pangtaginit (t. 15)—Mga bahay ng mayayamanna nagbalewala sa Diyos at sakanyang mga propeta.

Amos 3

Ang Papel ng mga Propeta


Scripture Mastery—Amos 3:7

1. Sa Amos 3:3–6, may pitong bagay na itinanong si Amos, naang mga sagot ay malinaw na “hindi.” Itinanong niya angmga iyon para ituro ang isang bagay sa talata 7 na gayon dinang nadama niyang katiyakan. Ano ang sinabi ni Amos na“tiyak” na mangyayari? (Tingnan din sa 1 Nephi 22:2).

2. Magbigay ng halimbawa ng “lihim” na inihayag ngPanginoon sa ating panahon at paano nito napagpala angbuhay ng mga nakikinig at sumusunod.

Ano ang mga Bunga?

Basahin ang Amos 3:11–15; Doktrina at mga Tipan 1:11–16 atisulat ang sinabi ng Panginoon na mangyayari sa mga ayawmakinig at sumunod sa mga propeta?

Ginawa mo na ba ang lahat para gumawa ng mabuti saisang tao para lamang tanggihan ka niya at ang ibinibigaymo? Tinanggihan ng Israel ang Diyos na nagpalaya sakanila mula sa pagkaalipin sa mga taga-Egipto at nagbigaysa kanila ng lupang pangako (tingnan sa Amos 2:9–10).Nakasaad sa Amos 4 ang sinabi ng Panginoon na gagawinniya upang “bumalik” sa kanya ang Israel. Hanapin angsinabi niya habang nagbabasa ka.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanAmos 4

Mga baka ng Basan (t. 1)—Literal na mga baka sa isanglugar na sagana ang pana-nim; sumasagisag sa mayaya-mang babaeng walang inaala-la kundi ang kanilang sarili

Beth-el, Gilgal (t. 4)—Mgasambahang naging marumi

Lebadura (t. 5)—Pampaalsa(Ang pag-aalay ng tinapay namay lebadura na may kasa-mang sinunog na mga han-dog ay ipinagbawal.)

Amos 4

“Sinikap Kong Matulungan Kayo”

B

A

210

Amos 4:2—Paano Aalisin ng Panginoon angKanyang mga Tao sa Pamamagitan ng mga“Bingwit” at “Pamingwit”?Ang mga taga-Asiria ay kilala sa paglalagay ng mga kawit samga labi, ilong, o pisngi ng kanilang mga kaaway at pagdurug-tung-dugtong sa kanila gamit ang isang kadena. Ang pagdurug-tung-dugtong ng mga bihag ay nagpadali sa pagbabantay at“pagdadala” sa kanila sa pagkabihag.


Paano Ito Magagawa?

1. Sa Amos 4:6–11 ipinaliwanag ng Panginoon ang ginawa niyapara mahikayat ang Israel na bumalik sa kanya. Gumawa ngisang listahan ng kanyang sinabi.

2. Paano sa palagay mo maiimpluwensyahan ng mga kahatulanng Panginoon ang Israel na bumalik sa kanya? (Tingnan saAlma 32:13; Helaman 12:2–6).

3. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 122:7–8 at isipin ang ilangpanahon ng paghihirap na dinanas mo. Paano magiging pag-papala ang isang pagsubok?

Inilahad sa Amos 5 kung paano muling hinikayat angmga Israelita na hanapin ang Panginoon at pagsisihan angkanilang mga kasamaan. Higit sa lahat, pinarusahan ngPanginoon ang kanilang kasakiman at pagsamba sa mgadiyus-diyusan. Sinabi niya na kung kanilang “hahanapin ang

Amos 5

Hanapin ang Panginoon at Mabuhay

A

Mangaghayag ng kusangmga handog at inyong itan-yag (t. 5)—Isang puna sa pagi-ging matwid ng Israel dahilgusto nila ang mga panlabasna pagpapakita ng pananam-palataya ngunit ayaw sundinang mga utos ng Diyos.

Sapagka’t ito’y nakalulugodsa inyo (t. 5)—Gusto ninyonggawin ito

Kalinisan ng mga ngipin,kakulangan ng tinapay(t. 6)—Taggutom

Pagkasalanta at amag (t. 9)—Mga sakit na sumisira sa mgapananim

Salot (t. 10)—Isang matin-ding sakit

Dupong (t. 11)—Nagbabagang patpat

Panginoon,” sila ay “mangabubuhay” (tingnan sa mga talata3–6, 14–15), ngunit kung hindi, sila ay madadalang bihag.


Ano sa Palagay Mo?

Basahin ang Amos 5:4–6, 14–15. Yamang lahat tayo ay mamama-tay balang-araw o sa anumang paraan, ipaliwanag ang mgaparaan na inaakala mong “mangabubuhay” ang mga naghaha-nap sa Panginoon.

May mga tao ba sa Simbahan ngayon na tila nag-aakalangmaliligtas sila dahil lamang mga miyembro sila ng Simbahankahit hindi nila tunay na mahal at pinaglilingkuran angPanginoon? Madalas magkamali ang mga Israelita sa pag-aakalang hindi sila kailanman tutulutan ng Panginoon namalipol—kahit hindi sila mabubuti—dahil sila ang pilingmga tao ng Diyos (tingnan sa Deuteronomio 7:6).

Sa Amos 6 pinarusahan sila ng Panginoon dahil mas inisipnila ang kanilang kayamanan at kaginhawahan kaysa kata-rungan, awa, o kanilang Diyos (tingnan din sa 2 Nephi28:21–24). Dahil sa ugali nilang ito, sinabi ng Panginoonna mabibihag ang Israel ng kanilang mga kaaway.

Ang Amos 7–9 ay tungkol sa limang pangitaing natanggapni Amos mula sa Panginoon. Ipinakita sa bawat pangitainna layon ng Panginoon na ganap na wasakin ang kaharianng Israel kung hindi magsisisi ang mga tao. Ang unangdalawang pangitain ay tungkol sa mga kapahamakan na nai-wasan dahil nagsisi ang Israel (tingnan sa Amos 7:1–6).Inihayag sa sumunod na tatlong pangitain ang mga paraanna hindi nagsisi ang Israel (tingnan sa Amos 7:7–9; 8:1–3;9:1–4). Ang bunga ng mga kasalanang ito ay na sasakupinat mabibihag ang Hilagang Kaharian ng Israel. Gayunman,hindi tutulutan ng Diyos na tuluyang malipol ang Israel. Sakabanata 9, nangako ang Panginoon sa kanila na bagama’tsila ay makakalat sa lahat ng bansa, sa mga huling araw aytitipunin silang muli sa kanilang mga lupang pangako.

Amos 7–9

Limang Pangitain ni Amos

Amos 6

Sa Aba Nila naNangagwawalang Bahala

A

211


Opsiyonal na Aktibidad—Ano ang IbigSabihin Nito?

1. Inilarawan sa Amos 8:11–12 ang isang apostasiya. Alamin angkahulugan ng salitang apostasiya at sabihin kung bakit ang

A

Isang Mensahe ng KatarunganMay tao na bang nagsamantala sa iyo noong ikaw ay nasa gipitna kalagayan? Isinumpa ni Obadias ang bansang Edom sa pag-sasamantala sa Jerusalem. Nang salakayin ng ibang bansa angJerusalem, tumulong ang mga Edomita na matalo ang mgaJudio at nakawin ang kanilang mga pag-aari. Ipinropesiya niObadias ang pagkawasak ng Edom dahil sa kalupitan nila saJuda at ang kaligtasan ng Israel sa Bundok ng Sion kalaunan.

Maikling Kasaysayan sa Isang MaiklingAklat

Ang ibig sabihin ngpangalang Obadias ay“lingkod ni (o suma-samba kay) Jehova.”Ang kanyang aklat aymalamang na isinulatnoong mga 586 B.C.,pagkatapos lamang ngpagkawasak ngJerusalem, at siyangpinakamaikli sa lahatng aklat sa LumangTipan. Para sa karagda-gang impormasyon,tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan,“Obadias.”

Juda

Moab

Edom

mga talatang ito sa Amos ay isang magandang paglalarawanng pangkalahatang apostasiya sa mundo.

2. Gamit ang mga simbolo para sa ebanghelyo na ginamit niAmos sa Amos 8:11–12, gumawa ng isang anunsyong nag-aanyaya sa mga tao na saliksikin ang katotohanan. Maaaringisulat na lang ninyo ang isasaad sa anunsyo o idrowing angilalagay mo sa isang poster.

Pag-unawa sa mga Banal na Kasulatan

Obadias 1:21—“Mga Tagapagligtas … sa Bundokng Sion”Tinukoy ng mga makabagong propeta ang Obadias 1:21 bilangisang propesiya tungkol sa gawain sa templo sa mga hulingaraw na isasagawa para sa mga namatay na hindi nakarinig ngebanghelyo at nakatanggap ng mga ordenansa nito. Sabi niPropetang Joseph Smith: “Ngunit paano sila magiging mgatagapagligtas sa Bundok ng Sion? Sa pamamagitan ng pagtata-yo ng kanilang mga templo, pagtatayo ng kanilang mga bautis-muhan, at pagpunta roon at pagtanggap ng lahat ng ordenansa,binyag, kumpirmasyon, paghuhugas, pagpapahid ng langis,ordinasyon at pagbubuklod sa kanilang ulunan, para sa lahatng kanilang yumaong mga ninuno, at tubusin sila upang sila aymagbangon sa unang pagkabuhay na mag-uli at mapadakila samga trono ng kaluwalhatian kasama nila; at narito ang kawingna nagbibigkis sa puso ng mga ama sa mga anak, at ng mgaanak sa kanilang mga ama, na siyang nagsasakatuparan ng mis-yon ni Elijah” (Teachings of the Prophet Joseph Smith, 330).

Obadias

Pagtubos sa mga Patay

Ang Aklat ni Obadias

212

Isang Hindi Pangkaraniwang Propeta atAklatAng aklat ni Jonas ang tanging aklat sa bahagi ng mga Propetasa Lumang Tipan na una sa lahat ay nagtatala ng mga nangyarisa propeta sa halip na itala ang kanyang mga paghahayag atpropesiya. Si Jonas ay malamang na nanirahan noong panahongsi Jeroboam II ang hari ng Israel (mga 793–53 B.C.). Habangbinabasa mo ang aklat ni Jonas, isipin kung ano ang itinuturonito sa iyo tungkol sa pag-ibig ng Diyos. Pansinin din na kahitmaikli lang ang aklat, tinukoy si Jesus sa dalawang magkaibangbahagi nito sa panahon ng kanyang mortal na ministeryo (ting-nan sa Mateo 12:39–41; Lucas 11:29–32) Para sa karagdagangimpormasyon tungkol sa aklat ni Jonas, tingnan sa Gabay sa mgaBanal na Kasulatan, “Jonas.”

Ano ang sasabihin o madarama mo kung italaga ka (namag-isa) ng iyong mga lider na ibahagi ang ebanghelyo sapinakamasama at pinakamalupit na taong kilala mo?Nakasaad sa Jonas 1–2 kung paano tinawag si Jonas namagpunta sa Ninive, ang kabisera ng Asiria, at balaan angmga taga-Asiria na magsisi. Ang mga taga-Asiria ay kilalanoon sa labis nilang kasamaan at kalupitan at nasakop nanila ang Siria at nagbantang sasakupin ang Israel.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJonas 1

Jonas 2

Pagdadalamhati (t. 2)—Paghihirap

Hukay (t. 6)—Kamatayan

Ang nagsisilingap ng mgawalang kabuluhang magda-

raya binabayaran ang kani-lang sariling kaawaan (t. 8)—Ang mga taong nagtitiwala samga diyus-diyusan ay hinditinutulungan ng Panginoon

Humiyaw ka laban doon(t. 2)—Balaan ang mga tao namagsisi

Mga taong dagat (t. 5)—Mgamarinero

Mangagsapalaran (t. 7)—Isang paraan na naniwala angmga tao na mababatid nila angkalooban ng Diyos (katulad ngpalabunutan o kara y krus)

Lalo’t lalong umuunos (mgatalata 11, 13)—Lalong tumi-tindi at lumalakas

Nagsidaing (t. 14)—Taimtimna humiling, nagmakaawa

Tumigil sa kaniyang poot(t. 15)—Napayapa o huminto

Nagsipanata (t. 16)—Nangangako

Jonas 1–2

Matatakasan Mo Ba angPanginoon?

Jonas 1:2–3—Ninive at TarsisAng Ninive at Tarsis ay kumakatawan sa dalawang magkabi-lang dulo ng Gitnang Silangan at Mediterranea. Nang magpun-ta si Jonas sa Tarsis, mukhang tinatangka niyang lumayo noonmula sa Ninive hangga’t maaari.


Hanapin ang mga Detalye

1. Bakit ginising ng mga mandaragat si Jonas?

2. Kanino ang ideyang itapon si Jonas sa dagat?

3. Ano ang inihanda ng Panginoon para lunukin si Jonas?

Ano sa Palagay Mo?

Isulat kung bakit maaaring gustuhing takasan ng isang tao anggustong ipagawa sa kanya ng Diyos o tanggihan ang mga tung-kulin sa Simbahan. Ano ang matututuhan natin sa karanasan niJonas sa Jonas 1 tungkol sa pagtatangkang takasan angPanginoon? (tingnan sa Moises 4:12–16).

Isang Halimbawa ng Tagapagligtas

Gaano katagal si Jonas sa tiyan ng isda? Basahin din ang Mateo12:38–41 at isulat kung paano naging katulad ng nangyari saTagapagligtas ang karanasan ni Jonas.

Ang Ninive, kabisera ng Asiria, ay isang napakalaking lung-sod noong panahong iyon. Mga 96 na kilometro (60 milya)ang palibot nito at mga 120,000 ang populasyon nito (ting-nan sa Jonas 4:11). Ang Ninive ay kilala bilang isang napa-kasamang lungsod. Nakatala sa Jonas 3–4 kung ano angginawa ng mga tao nang sabihin sa kanila ni Jonas na sila aymalilipol dahil sa kanilang kasamaan, at ano ang reaksyon niJonas sa kanilang tugon. Pansinin kung ano ang ginawa nilaat ano ang natutuhan ni Jonas sa kanyang misyon.

Jonas 3–4

Si Jonas sa Ninive

C

B

A

Balak na Paglalakbay Papuntang Tarsis

TarsisEUROPA

NiniveASIA

AFRICA

Ang Aklat ni Jonas

213

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanJonas 3

Jonas 4

Jonas 3:9–10—Kailangan Bang Magsisi ng Diyos?Ang tamang pagsasalin ni Joseph Smith ng Jonas 3:9–10 aynakalista sa “Mga Pinili mula sa Pagsasalin ni Joseph Smith ngBiblia” sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan sa ilalim ng Amos 7:3.

Di baga ito ang aking sinabi(t. 2)—Hindi ba sinabi konggagawin mo ito

Mapagbiyaya, puspos ngkahabagan (t. 2)—Mapagpatawad, sa pamama-gitan ng kapangyarihan ngPagbabayad-sala

Iligtas siya sa kaniyangmasamang kalagayan (t. 6)—Pagalingin siya

Natuyo (t. 7)—Namatay

Nanghinayang (t. 10)—Nalungkot sa

Hindi marunong magmuni-muni ng kanilang [kanang]kamay at ng kanilang kali-wang kamay (t. 11)—Hindialam ang tama sa mali

Pangaral na aking iniutos saiyo (t. 2)—Ang mensahenginiutos kong ibigay mo

Kayong magaspang (mgatalata 5, 6, 8)—Magaspang nakasuotan na isinusuot upang

magpakita ng pagpapakum-baba o kalungkutan

Naupo sa mga abo (t. 6)—Tanda ng pagpapakumbaba okalungkutan

Isang Propesiya Tungkol sa MesiyasAng ibig sabihin ng pangalang Mikas ay “taong kahalintulad niJehova.” Si Mikas ay nagmula sa isang munting bayan sa kati-mugang Juda (tingnan sa Mikas 1:1) at nagpropesiya sa pagitanng mga 740–697 B.C. sa panahon ng paghahari nina Jotham,Achaz, at Ezechias, na mga hari ng Juda; halos magkasabay nanagpropesiya sina Mikas at Isaias. Ang mensahe ni Mikas aykapwa para sa Israel at Juda at naglalaman ng mga salita ngwakas at kaparusahan at gayon din ng pag-asa at pangako ngmaawaing pagpapanumbalik ng mga tao ng Panginoon kalau-nan. Si Mikas ay kilalang-kilala sa kanyang pambihirang prope-siya tungkol sa pagsilang ng Mesiyas (tingnan sa Mikas 5:2).

Nakasaad sa Mikas 1–2 ang mga propesiya ni Mikas nadarating ang kaparusahan ng Panginoon kapwa sa Israel at

Mikas 1–2

Babagsak Kapwa ang Israel at Juda


Sumulat ng Isang Pagpapahayag

Sinabi sa Jonas 3:5–8 nanang marinig ng hari angmensahe ni Jonas siya aynagpahayag sa mga tao.Batay sa nabasa mo saJonas 3, isulat kung anosa palagay mo ang maa-aring nakasaad sa pagpa-pahayag at ano ang nala-laman mo tungkol samga mamamayan ngNinive.

Ano ang Kanyang Iniisip?

Ilarawan kung ano kaya ang nadama ni Jonas sa ginawa ngDiyos sa Jonas 3:10 at kung bakit sa palagay mo gayon angnadama niya.

Ano ang Punto o Mensahe?

Sabihin kung ano sa palagay mo ang mensahe ng aklat ni Jonas(maaari kang pumili ng mahigit sa isa).

C

B

Isang Pagpapahayag sa mgaTao ng Ninive

A

Juda dahil sa kanilang mga kasalanan. Partikular niyangbinanggit ang mga kasalanan ng pagsamba sa mga diyus-diyusan at paghahangad ng kayamanan at pagkatapos aypagtatamo ng mga kayamanang iyon sa pamamagitan ngdahas at kasinungalingan. Gayunman, hindi hinayaanni Mikas na mawalan ng pag-asa ang Israel at Juda.Ipinropesiya niya na matapos ang mga kahatulan, angIsrael ay matitipong muli.

Anong uri ng mga tao ang pinipili ng Diyos na magingkanyang mga lingkod? Nakasaad sa Mikas 3 ang sinabi niMikas na mali sa mga dapat maging pinuno ng Israel atmga lingkod ng Diyos. Hanapin ang sinabi niya habangnagbabasa ka.

Mikas 3

Kinagalitan ang Masasamang Pinuno

Ang Aklat ni Mikas

214

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMikas 3


Pagbutihin Mo

1. Ilista ang sinabi sa Mikas 3 na maling ginagawa ng mga pinu-no ng mga tao.

2. Magsulat tungkol sa isang pinuno ng Simbahan na kilala moo gumamit ng isang halimbawa sa banal na kasulatan at ilara-wan ang kanyang mga katangian sa pagsunod sa Panginoonat pamumuno sa iba.

Gamit ang huwaran sa mga propesiya ni Mikas, ang Mikas 4ay kasunod ng “masamang balita” sa Mikas 3 na may ilang

Mikas 4

Ang Panginoon ay Maghahari sa Sion

A

Pagalam ng katuwiran (t. 1)—Maging makatwiran sapaghatol

Umaagaw ng balat nila,kumakain ng laman ng akingbayan, lumalapnos ng kani-lang balat, bumabali ng kani-lang mga buto, pinagputolpu-tol yaon (mga talata 2, 3)—Mga pariralang ginamit upangilarawan ang kalupitan ngmga pinuno ng Israel at Juda.Hindi naman talaga kinain ngmga pinuno ang mga tao.Ginamit nila ang kanilangawtoridad upang magpaya-man sa pamamagitan ng pag-kuha sa pagkain, kasuotan, atpag-aari ng mga tao.

Nagliligaw (t. 5)—Pinagkakasala

Na nagkakanggigitil ngkanilang mga ngipin, …pinaghahandaan siya nila ngdigma (t. 5)—Sasabihin ngmga bulaang propeta na“kapayapaan” sa mga nagpa-pakain sa kanila ngunit kaka-labanin ang mga hindi mag-papakain sa kanila.

Makapanghuhula, nangang-huhula (mga talata 6, 11)—

Nasasabi ang hinaharapgamit ang mga paraang hindiinorden ng Diyos

Ang araw ay lulubog sa mgapropeta, ang mga tagakita aymangapapahiya, mga mang-huhula ay mangatutulig(mga talata 6–7)—Mga pari-ralang nangangahulugan napatatahimikin ang mga bula-ang propeta

Nangapopoot sa kahatulan,at nangagbabaluktot ngmatuwid (t. 9)—Nagagalit sapagkakapantay-pantay atbinabaligtad ang tama

Sa pamamagitan ng dugo, sapamamagitan ng kasamaan(t. 10)—Sa pamamagitan ngpagpatay at kasamaan

Mga pangulo (t. 11)—Mgapinuno

Magiging mga bunton (t. 12)—Magiging isang bunton ngmga bato

Ang bundok ng bahay ayparang mga mataas na dakosa isang gubat (t. 12)—Angtemplo ay magiging tulad saisang burol na natatakpan ngmga puno at palumpong.

“mabuting balita.” Ang unang tatlong talata ay halos katuladng propesiya ni Isaias tungkol sa bundok ng Panginoon samga taluktok ng mga bundok (tingnan sa Isaias 2:1–4). Anghalos buong kabanata 4 ay tungkol sa kahihinatnan ng Sionkapag hinahanap natin ang Panginoon at kanyang Sion.

Nakatala sa Mikas 5 na ipinropesiya ni Mikas ang unangpagparito ng Tagapagligtas at na sa mga huling araw aymaliligtas ang mga anak ni Israel mula sa kanilang mgakaaway at magiging mabubuti.


Paano Ito Natupad?

Ang propesiya sa Mikas 5:2 ay ibinigay noong mga 700 B.C.Basahin ang Mateo 2:1–6; Lucas 2:1–7. Sino ang nagsakatuparanng propesiya ni Mikas? Malamang ay ginamit ang karagdagangpangalang Ephrata sa Mikas 5:2 para tukuyin ang Bet-lehem saJudea hindi ang Bet-lehem sa Zabulon.

Nakatala sa Mikas 6 na pinarusahan ng Panginoon angIsrael dahil sa kanilang kasinungalingan at kasakiman,karahasan, at pagsamba sa mga diyus-diyusan. Ipinahayagsa Mikas 7 ang pangako ng Panginoon na sa mga hulingaraw, kapag ang Israel ay nagsisi at bumalik sa Panginoon,ay kaaawaan niya sila.


Ano ang Kailangan?

1. Ayon sa Mikas 6:7–8, ano ang kailangan upang maging“kalugud-lugod” sa paningin ng Panginoon?

2. Ang Mikas 6:7–8 ay isinulat para sa mga tao maraming taonna ang nakararaan. Muling isulat ang talata 7 gamit ang mgahalimbawa ng maaaring ibigay ng mga tao ngayon na hindi“kalugud-lugod” maliban kung may kalakip na mga katangi-ang katulad kay Cristo na nakalista sa talata 8.

A

Mikas 6–7

Ang mga Kasalanan ng Israel at ang Awa ng Panginoon

A

Mikas 5

Ang Pagdating ng Mesiyas

215

Isang Mensahe ng KaaliwanAng ibig sabihin ng Nahum sa Hebreo ay “kaaliwan.” Yamangang maikling aklat ni Nahum ay isang propesiya ng mga kaha-tulan ng Diyos sa Ninive, ang kabisera ng Asiria, maaaringnakaaliw ang kanyang mensahe sa mga Israelitang nagdusa samga kamay ng mga taga-Asiria.

Mga Tanong ng Isang Propeta at mgaSagot ng DiyosSi Habacuc ay maaaring nabuhay sa panahong labis ang kasa-maan ng Juda sa kabila ng pagsisikap ng mga propeta na bagu-hin ang espirituwal na kalagayan ng bansa. Ang maiklingaklat ni Habacuc ay naglalaman ng dalawang tanong niya saPanginoon, mga sagot ng Panginoon, at isang panalanging inialay niya upang kilalanin ang sakdal na karunungan ngPanginoon sa paraan ng pakikitungo niya sa kanyang mgaanak. Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa propetangsi Habacuc at sa kanyang mga isinulat sa Lumang Tipan, ting-nan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Habacuc.”

Nakatala sa Habacuc 1:2–4 na nagtanong si Habacuc saPanginoon tungkol sa kasamaan ng mga Judio at kungbakit niya tinulutan ang gayong kasamaan sa kanyang mgatao. Sinagot siya ng Panginoon sa Habacuc 1:5–11, na ipi-napaliwanag na dahil sa kasamaan ng mga Judio, hindimaglalaon ay sasakupin sila ng mga taga-Babilonia. SaHabacuc 1:12–17, tinanong ni Habacuc ang Panginoonkung bakit niya gagamitin ang mga taga-Babilonia—isanglahing mas masama pa sa mga Judio—para lipulin ang

Habacuc 1–2

Mga Tanong at mga Sagot

“Hanggangkailan dadaing

ako, at hindi modidinggin?”

KasaysayanTulad ng ilan sa mga propeta sa Lumang Tipan, kakaunti angalam natin tungkol kay Nahum. Pinaniniwala tayo ng nilalamanng kanyang aklat na isinulat niya ang kanyang mga propesiyasa pagitan ng mga 663–12 B.C., ang panahong nang Asiria angpinakamakapangyarihang bansa sa Gitnang Silangan.

Ang mga propesiya ni Nahum tungkol sa pagkawasak ng Asiriaay naaangkop din sa mundo bago sumapit at kapag sumapit naang Ikalawang Pagparito.

kanyang pinagtipanang mga tao na naging masasama. SaHabacuc 2:2–20 sumagot ang Panginoon sa pagsasabinglilipulin din ang mga taga-Babilonia dahil sa kanilangkasamaan—kahit tila sumandali silang umunlad.

Ang Habacuc 3 ay naglalaman ng isang panalangin, na isi-nulat sa tulang Hebreo, kung saan nagpatotoo si Habacuctungkol sa kapangyarihan at kabutihan ng Diyos at sa sari-li niyang tapat na pangakong susundin ang Panginoonkahit sa mga panahon ng paghihirap ng kanyang mga tao.



Basahin ang Habacuc3:17–18 kung saan tapatna nangako si Habacuc nasusundin ang Panginoonkahit sa mga panahon ngpaghihirap. Isulat angsarili mong maiklingpahayag na nagsasaad ngiyong tapat na pangakongsundin ang Panginoon.

Ang Aking Tapat naPangakong Susundin ang

Panginoon

A

Habacuc 3

Ang Panalangin ni Habacuc

Ang Aklat ni Nahum

Ang Aklat ni Habacuc

216

Nagpropesiya si Zefanias na darating ang kaarawan ngPanginoon nang may dakilang kapangyarihan sa masasama ngu-nit magbibigay ng pag-asa at magandang hinaharap para sa mgataong naghahanap sa Panginoon at namumuhay nang matwid.

Isang Maharlikang PropetaAng unang talata ng Zefanias ay tumukoy sa kanya bilanginapo ni Haring Ezechias, isang matwid na hari ng Juda nanabuhay mga isandaang taon bago isinulat ang aklat na ito. SiZefanias ay nagpropesiya sa mga panahon ni Haring Josias, isapang matwid na hari sa Juda, na ibig sabihin ay nabuhay siya sapanahon din nina Habacuc, Mikas, at ng batang si Jeremias.

Paghahanda sa Pag-aaral ng ZefaniasAng Aklat ni Zefanias ay naglalaman ng dalawang panguna-hing ideya:

1. Ang kaarawan ng Panginoon. Darating ang Panginoon upanghatulan ang mga taong makasalanan at mapagkunwari. Angkatotohanang ito ay angkop sa bansa ng Juda sa panahon niZefanias gayundin sa masasama sa lahat ng panahon, lalo nasa mga nabubuhay sa panahon ng Ikalawang Pagparito.

2. Pagpapanumbalik at pagdadalisay. Ipapakita ng Diyos ang kan-yang sarili at dadalisayin ang mga taong nagpapakumbabang kanilang sarili sa gitna ng kanyang mga kahatulan.

Nakatala sa Zefanias 1 ang propesiya ni Zefanias kung anoang mangyayari sa mga tao ng Juda dahil sa kanilang mgakasalanan, na kinabibilangan ng pagsamba sa mga diyus-diyusan, paggawa ng masama sa isa’t isa, at pag-aakalangmabubuti sila samantalang masama ang ginawa nila.

Inilahad sa Zefanias 2 na nagpropesiya si Zefanias na hindilamang lilipulin ng mga taga-Babilonia ang mga Judiokundi pati na lahat ng masamang nakapaligid sa Juda,kabilang na ang mga Filisteo (tingnan sa mga talata 4–7),mga Moabita at Ammonita (tingnan sa mga talata 8–11),mga taga-Etiopia (tingnan sa t. 12), at mga taga-Asiria(tingnan sa mga talata 13–15).

Zefanias 3

Mga Salita ng Panghihikayat

Zefanias 1–2

Araw ng Paghuhukom

Ang isang taong nagkasala ay maaaring matuksong sumu-ko at akalaing wala nang paraan para siya “makabalik.”Dahil sa damdaming ito ng kawalan ng pag-asa, hindilamang mahalaga na sabihin nang malinaw ang nagawangmali ng nagkasala kundi ang mangusap din ng mga salitang pag-asa na hihikayat sa nagkasala na magsisi at asaminang mas magandang hinaharap. Nasa Zefanias 3 ang mgasalita ng panghihikayat ng Panginoon sa mga mamama-yan ng Juda.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanZefanias 3


Sabihin Kung Ano ang Nakaantig sa Iyo

Ang Zefanias 3:8–20 ay naglalarawan ng mga huling araw at ngkagila-gilalas na paraan na ibabalik ng Panginoon sa kanya angkanyang pinagtipanang mga tao matapos silang makalat atmabihag dahil sa kanilang mga kasalanan. Habang binabasa moang mga talatang ito, pag-isipan kung paano maiaangkop angmga ito sa mga tao ngayon na kailangang magbalik-loob saPanginoon o nag-aalala at natatakot hinggil sa mga huling araw.Sumulat ng kahit dalawang katotohanan lang na sinabi ngPanginoon sa kabanatang ito na lubos na nakaantig sa iyo, atipaliwanag kung bakit.

A

Mapagpighati (t. 1)—Mapagsamantala o nagpapa-hirap

Walang kabuluhan (t. 4)—Hindi seryoso sa pag-iisiptungkol sa o pagsasagawa ngmga tungkulin

Taksil (t. 4)—Hindi tumutu-pad sa mga pangako sa iba

Nilapastangan ang santuario(t. 4)—Ginawang marumi angtemplo

Nagsigawa ng pangdadahas(t. 4)—Nagsilabag

Sinira ang lahat nilang gawa(t. 7)—Nagkasala sa lahat nggawain nila

Bumangon sa panghuhuli(t. 8)—Parusahan o lipulinang mga kaaway

Mga nagsisipamanhik(t. 10)—Mga sumasamba

Pinapangalat (t. 10)—Ikinalat

Mangagpapalalo (t. 11)—Mapagmalaki

Mga kahatulan (t. 15)—Mgakaparusahan

Manghina (t. 16)—Manlupaypay sa kawalan ngpag-asa

Kakutyaan (t. 18)—Kahihiyan

Ibinalik (t. 20)—Pinalaya

Ang Aklat ni Zefanias

217

Paghihikayat na Magtayo ng TemploNoong 538 B.C. si Haring Ciro ng Persia (na binanggit din saaklat ni Ezra) ay nag-utos na maaari nang bumalik ang mgaJudio sa Jerusalem at itayong muli ang kanilang templong wina-sak ng mga taga-Babilonia. Noong una sabik na sabik ang mgaJudio sa pagkakataong ito, ngunit ang kahirapan at kabigatanng gawain, pagkalaban ng mga kaaway, at kawalan ng suportang mga haring sumunod kay Ciro ay nagpahina ng loob ng mgaJudio. Labing-anim na taon na halos walang gawaing ginawa satemplo. Nagpropesiya si Hagai noong 520 B.C., at itinuro sa mgatao na unahin ang templo at hinikayat silang ituloy ang mulingpagtatayo ng templo sa kabila ng mga pagsubok na ito.

Paghahanda sa Pag-aaral ng HagaiNagbigay ng tiyak na petsa si Hagai sa bawat bahagi ng kan-yang maikling aklat. Ang mga buwan ay tinawag sa iba’t ibangpangalan sa Lumang Tipan ngunit hinalinhan ng mga panga-lang ginagamit sa kasalukuyan para maunawaan natin ito.

Hagai 1:1–15 29 Agosto 520 B.C.

Hagai 2:1–9 17 Oktubre 520 B.C.

Hagai 2:20–23 18 Disyembre 520 B.C.

Ang kuwento tungkol sa pagbalik ng mga Judio sa Jerusalem atpagtatayo ng templo ay matatagpuan sa mga aklat nina Ezraat Nehemias. Para sa karagdagang impormasyon tungkol kayHagai, tingnan sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Hagai.”

Ikinuwento ni Elder Claudio R. M. Costa ang sumusunodtungkol sa isang lalaking nakilala niya sa Brazil:

“Matapos mabinyagan kasama ang kanyang pamilya, hindina niya nahintay na matapos pa ang isang taon ng pagi-ging miyembro sa Simbahan para madala ang kanyangasawa at mga anak sa templo. Napakalayo ng São PauloBrazil Temple mula sa Amazon. Karaniwan ay umaabot

Hagai 1

Tapusin ang Templo

nang apat na araw ang paglalakbay sa bangka at apat naaraw sa bus para makarating sa templo—mga isang ling-gong biyahe. Ang lalaking ito ay tagagawa ng kabinet.Paano siya makakaipon ng sapat na pamasahe para sa kan-yang sarili, sa kanyang asawa, at sa kanyang mga anak?Bagama’t nagsipag siya sa loob ng maraming buwan, kaka-unti pa rin ang naipon niya.

“Pagdating ng oras ng pagpunta sa templo, ibinenta niyaang lahat ng muwebles at kasangkapan niya, kahit ang de-kuryente niyang lagare at ang kaisa-isang sasakyan niyangmotorsiklo—lahat ng pag-aari niya—at nagpunta sa templokasama ang kanyang asawa at mga anak. Walong arawsilang nagbiyahe para makarating sa São Paulo. Mataposgumugol ng apat na maluwalhating araw sa templo sa pag-gawa ng gawain ng Panginoon, pitong araw pa ang pagbiya-he ng pamilyang ito para makauwi. Ngunit umuwi silangmasaya, nadarama na balewala ang kanilang mga paghihirapat pagdurusa kumpara sa malaking kaligayahan at mga pag-papalang naranasan nila sa bahay ng Panginoon” (saConference Report, Okt. 1994, 34; o Ensign, Nob. 1994, 27).

Ang kuwento ng pamilyang ito sa Brazil ay kumakatawansa diwa ng mensahe ni Hagai sa kabanata 1. Habang nag-babasa ka, hanapin kung ano ang sinabi ni Hagai tungkolsa kahalagahan ng templo at ano ang ginagawa ng mga taopara ipakita na hindi nila pinahahalagahan ang templo natulad ng nararapat.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanHagai 1


Ang Kahalagahan ng Templo

1. Ano ang sinabi ni Hagai na mga bunga ng pagpapaliban ngpagtatayo ng templo? (tingnan sa Hagai 1:6, 9–11). Isipin angepekto ng mga tipan, ordenansa, at pagpapala sa templo sabawat bahagi ng ating buhay. Ano sa palagay mo ang ibigsabihin ng ilagay ang iyong mga kinita “sa supot na maymga butas”?

2. Ano ang sinasabi sa Hagai 1:4–6 tungkol sa pag-una sa tem-plo sa buhay ng mga tao?

Ang Tugon ng mga Tao

1. Ano ang ginawa ng mga tao dahil sa mensahe ni Hagai?(tingnan sa Hagai 1:12–15).

B

A

Nangaghasik (t. 6)—Nagtanim

Pinipigil ang hamog (t. 10)—Hindi nagkakaroon nghamog (ang halumigmig salupa sa umaga)

Nalabi (t. 14)—Kaunting nati-ra mula sa isang malakinggrupo

Ang Aklat ni Hagai

218

2. Tulad ni Hagai, sinabi ni Pangulong Howard W. Hunter samga miyembro ng Simbahan “na ituring ang templo ngPanginoon na dakilang simbolo ng inyong pagiging miyembro”(sa Conference Report, Okt. 1994, 8; o Ensign, Nob. 1994, 8).Ipaliwanag kung paano mo ginagawang simbolo ng iyongpagiging miyembro ang templo at paano naiimpluwensyahanng templo ang iyong pamumuhay ngayon.

Hagai 2

Patuloy na Magtayo!

Lampas sa Kanyang Panahon ang Nakita NiyaSi Zacarias ay nagmula sa isang pamilya ng mga saserdote salipi ni Levi. Siya ay isinilang sa Babilonia at nagbalik saJerusalem noong mga 538 B.C. kasama ang mga Judio na pinaya-gang bumalik mula sa pagkabihag sa Babilonia. Tinawag siyangmaging propeta noong mga 520 B.C. (Tingnan sa Zacarias 1:1),na ibig sabihin ay nabuhay siya nang halos kasabay nina Hagai,ang propeta, at Ezra, ang saserdote. Tulad ni Hagai, hinikayat niZacarias ang mga tao na patuloy na itayong muli ang templo.Ngunit hinamon din niya ang mga tao na muling itatag angkanilang sariling espirituwal na buhay. Marami ring nakitangpangitain si Zacarias. Ang kanyang mga pangitain ay tungkol saMesiyas (nagsasaad ng tungkol sa Ikalawang Pagparito ngTagapagligtas) at tungkol sa apocalipsis (nagsasaad tungkol samga huling araw). Ang mga propesiya ni Zacarias tungkol kayJesucristo sa mga kabanata 9–14 ay mas madalas banggitin saapat na Ebanghelyo ng Bagong Tipan kaysa propesiya ng sinu-man sa iba pang mga propeta sa Lumang Tipan.

Nakatala sa Zacarias 1–6 ang walong pangitaing ibinigay ngPanginoon kay Zacarias tungkol sa sambahayan ni Israel:

• Isang pangitain tungkol sa mga kabayo (tingnan saZacarias 1:7–17), na nagtuturo tungkol sa maawaingparaan ng magiging pakikitungo ng Panginoon saJerusalem

Zacarias 1–6

Walong Pangitain ni Zacarias

Ang Hagai 2 ay isinulat nang simulan na ng mga tao angpagtatayong muli ng templo. Kasama sa mga nagtatayongmuli ng templo ang mga Judiong nakakita sa dating temploat nakakaalam kung gaano ito kaganda at karingal. Ang tem-plong muli nilang itinatayo ay hindi kasinglaki o kasinggan-da ng templong nawasak. Nalungkot ang maraming Judio sakatotohanang ito. Hinikayat sila ni Hagai gamit ang dala-wang mahahalagang ideya. Una, sinabi niya sa kanila naituloy ang pagtatayo at pinangakuan sila na sa mga hulingaraw, gagawa ang Panginoon ng isang templong masmaganda at maringal kaysa sa itinayo ni Salomon, na siyangtemplong naaalala nila. Pangalawa, ipinaalala ni Hagai samga tao na nang simulan nilang itayong muli ang templo,nagsimula silang umunlad. Kaya, kahit na hindi kasingri-ngal ng templo ni Salomon ang templo, gayon pa rin angdulot nitong mga pagpapala ng Panginoon.

• Isang pangitain tungkol sa apat na sungay at apat napanday (tingnan sa Zacarias 1:18–21), na tungkol samga kapangyarihan (mga sungay) na nagpakalat sa Judaat kung ano ang mangyayari sa mga kapangyarihang ito

• Isang pangitain tungkol sa lalaking may panukat na pisi(isang manunukat ng lupa; tingnan sa Zacarias 2), nanagpapatotoo sa mapangalagang kapangyarihan ngPanginoon sa kanyang mga tao

• Isang pangitain tungkol sa pangulong saserdote (ting-nan sa Zacarias 3), na sumasagisag kung paano mada-daig ng Juda si Satanas at malilinis sa pamamagitan ngkapangyarihan ni Jesucristo (“ang Sanga” sa t. 8)

• Isang pangitain tungkol sa isang kandelero at mga punong olibo (tingnan sa Zacarias 4), na sumasagisag kungpaano pagkakalooban ng Panginoon ng kapangyarihanang kanyang mga tao sa pamamagitan ng kanyangBanal na Espiritu

• Isang pangitain tungkol sa lumilipad na balumbon(tingnan sa Zacarias 5:1–4), na nagturo na ang mgahindi tapat sa lupain ay pinarusahan

• Isang pangitain tungkol sa babaeng nakaupo sa gitna ngefa (tingnan sa Zacarias 5:5–11), na nagpapatototo naang kasamaan ay maaalis mula sa mga tao

• Isang pangitain tungkol sa apat na karwahe (tingnansa Zacarias 6:1–8), na sumasagisag sa paglaganap ngkapangyarihan ng Panginoon sa buong mundo

Nagtapos ang Zacarias 6 sa ordinasyon ng isang lalakingnagngangalang Josue sa pagiging mataas na saserdotebilang simbolo ng Tagapagligtas na nagmiministeryo sakanyang mga tao.

Ang Aklat ni Zacarias

219

Nakatala sa Zacarias 7 na pinarusahan ng Panginoon angmga mamamayan ng Jerusalem noong panahon ni Zacariasdahil sa pagkukunwaring sila ay matwid sa pamamagitan ngpag-aayuno at paggawa ng iba pang panlabas na ordenansasamantalang hindi naman sila mabait, makatarungan, omapagmahal sa kapwa. Ang Zacarias 8 ay naglalaman ngpropesiya ni Zacarias tungkol sa hinaharap ng Israel. Sinabiniya na kapag nagsisi ang mga tao at nagtipon sa kabutihansa banal na lungsod na ito, mapapasa kanila ang Panginoonat pagpapalain sila nang higit pa kaysa noon.

Sinabi ng propetang si Jacob sa Aklat ni Mormon na nag-patotoo ang lahat ng sinaunang propeta tungkol kayJesucristo (tingnan sa Jacob 7:11). Maaaring wala saBiblia ang ilan sa mga propesiyang ito (tingnan sa1 Nephi 13:24–28), ngunit dito sa Zacarias makikitanatin ang ilan na iningatan para sa atin.


Isang Propesiyang Natupad

Ihambing ang Zacarias 9:9 sa Mateo 21:1–11 at isulat kungpaano natupad ang propesiya ni Zacarias.

Ang mga mamamayan ng Israel at Juda ay nakalat dahil sapagsuway nila sa mga utos ng Panginoon. Sinabi sa atin sa

Zacarias 10

Mga Pangako sa mga Huling Araw

A

Zacarias 9

Ang Paparating na Hari

Zacarias 7–8

Ang Jerusalem sa Kasalukuyanat sa Hinaharap

Zacarias 10 kung ano ang ipinangakong gawin ngPanginoon sa kanila sa mga huling araw. Hanapin angmga ito habang nagbabasa ka.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanZacarias 10


Ang Pagtitipon ng Israel

Ang pagtitipon ng Israel ay kapwa espirituwal at pisikal. Angmga tao ay natitipon muna sa espirituwal kapag nagbalik-loobsila sa ebanghelyo at tumalikod sa kamunduhan. Ang mgaBanal ay pisikal ding titipunin sa kanilang mga lupang pangakokapag sinabi ng mga propeta na gawin nila ito (tingnan sa Alma5:57; D at T 133:12–15). Basahin ang Zacarias 10:6–12; D at T29:7–11; 101:63–68; 115:5–6 at isulat ang natutuhan mo tungkolsa pagtitipon ng Israel at kung bakit napakahalaga nito.

A

Huling ulan (t. 1)—Mga ulansa tagsibol na kailangan parapahinugin ang pananim natrigo

Mga teraf, manghuhula, nag-sisialiw ng walang kabulu-han (t. 2)—Hindi mapagpalao mapasaya ng mga diyus-diyusan at bulaang propetaang mga tao

Gagawin silang parangmagilas na kabayo sa pagba-baka (t. 3)—Gagawin silangtulad ng kabayong sinakyanng pinuno (kadalasan aypinakamatikas na kabayo)

Ang panulok, ang pako, angbusog na pangbaka (t. 4)—Tumutukoy sa Tagapagligtas.Tinutukoy sa propesiyang itona ang pinakamahalagangtao sa Israel ay manggagalingsa lipi ni Juda. (Maaari mongisulat ang “Si Jesucristo aymagmumula sa lipi ni Juda”sa gilid ng pahina ng iyongmga banal na kasulatan satabi ng talatang ito.)

Mangatutulig (t. 5)—Matatalo

Susutsutan sila (t. 8)—Tatawagin sila

Pangangalatin (t. 9)—Ikakalat

Walang dakong masusumpu-ngan (t. 10)—Walang silid nasasapat

Siya’y magdadaan ng dagatng kadalamhatian (t. 11)—Ang Ephraim ay magbabaliksa gitna ng maraming pagdu-rusa.

Hahawiin ang mga alon sadagat, at ang lahay sa kalali-man sa Nilo ay matutuyo (t. 11)—Mga pariralang nag-papahiwatig na padadaliinng Diyos ang pagtitipon ngmga tao

Magsisilakad na paitaas atpaibaba sa kaniyang panga-lan (t. 12)—Sundin ang mgautos ng Diyos sa lahat nggawain nila

220

Nakatala sa Zacarias 11–13 ang mga propesiya tungkol sahinaharap ng mga Judio. Sa kabanata 11, ipinropesiya niZacarias ang mangyayari sa mga Judio dahil sa kanilangkasamaan sa panahon ni Jesucristo. Ang Zacarias 12–13 aynaglalaman ng mga propesiya tungkol sa IkalawangPagparito ni Jesucristo at kung ano ang gagawin niya parasa mga Judio sa mga huling araw.


Paano Natutupad ang mga Ito?

1. Basahin ang Zacarias 11:12–13; Mateo 26:14–16; 27:1–10 atsabihin kung paano natupad ang propesiya ni Zacarias.

2. Basahin ang Zacarias 12:10; 13:6; Doktrina at mga Tipan45:47–53. Kailan at paano matutupad ang propesiya niZacarias?

Kapag iniisip mo ang Ikalawang Pagparito ng Tagapagligtas,ikaw ba ay natutuwa, natatakot, o medyo natutuwa at natata-kot. Inilalarawan sa Zacarias 14 ang ilan sa mga mangyayarisa panahon ng Ikalawang Pagparito. Habang nagbabasa ka,hanapin ang mga talatang makatutulong sa isang tao nahindi gaanong mag-alala tungkol sa Ikalawang Pagparito niJesucristo, na inaalala na “kung kayo ay handa kayo ay hindimatatakot” (D at T 38:30).

Zacarias 14


A

Zacarias 11–13

Ang mga Judio at ang Kanilang Tagapagligtas

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanZacarias 14

Zacarias 14:6–7—Sa Gabi ay MagliliwanagIhambing ang Zacarias 14:6–7 sa 3 Nephi 1:8, 15–17.


Mga Pangyayari Bago Sumapit angIkalawang Pagparito

1. Ayon sa Zacarias 14:1–7, anong dakilang himala ang isasaga-wa ng Panginoon para sa mga Judio pagsapit ng IkalawangPagparito? (tingnan sa D at T 45:47–53).

2. Ayon sa Zacarias 14:20–21, paano maiiba ang sitwasyon salupa pagdating ng Panginoon?

3. Anong mga kaganapang may kaugnayan sa propesiya niZacarias tungkol sa Ikalawang Pagparito ang makatutulongsa iyo na asamin ang pagparitong muli ng Tagapagligtas?Basahin din ang Isaias 11:4–9; Doktrina at mga Tipan 29:7–13;133:17–35 para sa karagdagang mga detalye tungkol sa mgakaganapang ipinropesiya ni Zacarias.

4. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 106:4–5 at tukuyin kungano ang magagawa mo upang maging handa para saIkalawang Pagparito kung dumating ito sa iyong panahonupang maging maluwalhating araw ito sa halip na magingkakila-kilabot para sa iyo.

A

Samsam (t. 1)—Kayamanan

Dadahasin (t. 2)—Pagsasamantalahan

Ang buhay na tubig (t. 8)—Maaaring literal na nanga-ngahulugang malinis natubig, maaaring simbolo ngkaalaman mula sa langit

Dakong dagat silangan,dakong dagat kalunuran(t. 8)—Ang Patay na Dagat atDagat ng Mediterrania

Magiging gaya ng Araba (t. 10)—Gagawing parangpatag na lambak

Siya’y matataas, at tatahan sakaniyang dako (t. 10)—Itataasang Jerusalem ngunit hindiaalisin sa kinalalagyan nito.

Matutunaw (t. 12)—Mabubulok

Kaingay (t. 13)—Kalituhan otakot

Kapistahan ng mga balag(mga talata 16, 18–19)—Isangpagdiriwang upang maalalakung paano pinaunlad ngPanginoon ang mga anak niIsrael sa lupain ng Canaanmatapos niya silang akayindoon

221

Ang aklat ni Malakias ang aklat sa Lumang Tipan na huling isi-nulat ayon sa kasaysayan. Malamang ay isinulat ni Malakias (naang ibig sabihin ng pangalan sa Hebreo ay “aking sugo”) angmga propesiyang ito noong mga 430 B.C., halos isang daangtaon matapos magsibalik ang mga Judio sa lupain ng Israelmula sa Babilonia. Hindi nagkaroon ng mga propeta ang mgaJudio sa Lumang Tipan pagkatapos ni Malakias na alam natin,ngunit nagkaroon ng maraming propeta ang mga inapo niAmang Lehi sa Western Hemisphere (mga Nephita) hanggangsa pagsilang ni Jesucristo, ayon sa nakatala sa Aklat ni Mormon.

Ang Mensahe ng Huling Kilalang Propetang Lumang TipanNang magpropesiya si Malakias, maraming Judio ang umasa nahigit na ipapakita ng Diyos ang kanyang kapangyarihan sa pag-papalaya sa kanila mula sa pamumuno ng Persia at tutulutansilang mabawi ang isang kaharian. Pagkaraan ng isandaangtaon mula nang bumalik sila sa kanilang mga lupain, nasapamamahala pa rin ng Persia ang mga Judio. MaramingJudiong pinanghinaan ng loob at hindi nagsikap na mamuhaynang matwid, na naniniwalang kinalimutan o tinalikuran nasila ng Diyos kaya hindi na mahalagang magpakabuti pa. Angmensahe ni Malakias ay patungkol sa mga sitwasyong ito.Gayunman, ang mga alituntuning itinuro ni Malakias ay maia-angkop sa halos anumang panahon sa kasaysayan, yamang angmga tao sa lahat ng panahon ay natutuksong maging “matam-lay” sa kanilang relihiyon.

Ang Mensahe ni MalakiasSi Malakias ay nangusap para sa Panginoon sa pagsagot sa mgatanong ng mga tao sa kanyang panahon. Ang sumusunod namga problema, kasalanan, at hamon ang kanyang tinukoy:

• Paano hinamak at dinungisan ng mga tao ang pangalan ngDiyos? (tingnan sa Malakias 1:6).

• Bakit hindi tinanggap ng Panginoon ang mga handog atpanalangin ng mga tao? (tingnan sa Malakias 2:13–14).

• Paano niyamot ng mga tao ang Panginoon? (tingnan saMalakias 2:17).

• Paano dapat magbalik ang mga tao sa Panginoon? (tingnansa Malakias 3:7).

• Paano ninanakawan ng tao ang Diyos? (tingnan sa Malakias3:8).

• Paano nangusap ang mga tao laban sa Panginoon? (tingnansa Malakias 3:14–15).

Si Malakias ay isa sa pinakamadalas banggiting mga propeta ngLumang Tipan. Binanggit ng mga manunulat ng Bagong Tipanang mga isinulat ni Malakias, binanggit ng nabuhay na mag-uling Tagapagligtas sa mga Nephita ang ilan sa mga turo niMalakias para maisulat ito sa kanilang mga talaan, at binanggitng anghel na si Moroni ang ilan sa Malakias sa batang siPropetang Joseph Smith, at sinabi sa kanya na matutupadang mga propesiya ni Malakias sa mga huling araw.

Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa Malakias, tingnansa Gabay sa mga Banal na Kasulatan, “Malakias.”

Sa panahon ng kanyang mortal na ministeryo, pinarusahanni Jesus ang mga pinunong Judio dahil tinangka nilangmagkunwari na napakabuti nila samantalang ang totooay hindi sila namumuhay nang matwid. Ang aklat niMalakias ay nagpapaunawa sa atin na umiral ang proble-mang ito nang hindi kukulangin sa apat na raang taon.Nakatala sa Malakias 1 na ang mga pinunong Judio aymasunurin sa utos ng Panginoon na mag-alay ng sakripis-yo, ngunit sa halip na isakripisyo ang pinakamainam sakanilang mga kawan, inialay nila ang may pinsala o may-sakit na mga hayop (tingnan sa Malakias 1:7–8, 12–14).Ang pagkukunwaring ito ay nagpamalas ng kawalang-galang nila sa Panginoon at ng pagwawalang-halaga nilasa relihiyon sa kanilang buhay.

Inilarawan sa Malakias 2 ang utos ng Panginoon sa mgainapo ni Aaron, na mga saserdote para sa mga tao sa tem-plo. Sinabi ng Panginoon na hindi sila nagpakita ng mabu-ting halimbawa sa mga tao at ni hindi nila sila tinulungangtumahak sa tuwid na landas. Sa halip, nilabag ng mgasaserdote ang mga tipan ng priesthood, na inihambing ngPanginoon sa mga tipan sa pagitan ng mag-asawa. Sinabing Panginoon na parurusahan sila sa kanilang pagsuway.

Nang bisitahin ni Moroni si Joseph Smith noong gabi ngika-21 ng Setyembre 1823 at sabihin sa kanya ang tungkolsa Aklat ni Mormon, binanggit din niya rito ang ilang

Malakias 3–4

Ang Pagparito ng Panginoon

Malakias 2

Ang mga Saserdote ay Tinawag na Magsisi

Malakias 1

Hindi Taos-Pusong Pagsamba

Ang Aklat ni Malakias

222

banal na kasulatan, kabilang na ang “bahagi sa ikatlongkabanata ng Malakias; at … ang ikaapat o huling kabanatasa yaon ding propesiya” (JS—K 1:36). Napakahalaga ngMalakias 3–4 sa mga huling araw.

Nagtuon ang Malakias 3–4 sa “dakila at kakilakilabot nakaarawan ng Panginoon” (Malakias 4:5), o sa IkalawangPagparito. Nagpatotoo si Malakias sa mga tao sa kanyangpanahon at sa atin na darating ang kaarawan ngPanginoon. Bukod pa rito, bagama’t tila sumasagana angmasasama, ang kaarawan ng Panginoon ay magiging isangaraw ng paghuhukom kung saan ang mabubuti ay gagan-timpalaan at ang masasama ay susunugin.

Habang binabasa mo ang dalawang kabanatang ito, hana-pin kung ano ang dapat nating gawin upang maging handapara sa Ikalawang Pagparito, ano ang makatutulong sa atinupang matapat na magtiis hanggang wakas hanggang sadakilang araw na iyon, at ano ang makahihikayat sa atin nasumampalataya na sasapit ang Ikalawang Pagparito.

Pag-unawa sa mga Banal na KasulatanMalakias 3

Malakias 4


Kumpletuhin ang tatlo sa sumusunod na limang aktibidad(A–E) habang pinag-aaralan mo ang Malakias 3–4.

Dayami (t. 1)—Maliliit natangkay na naiiwan mataposang pag-ani sa bukid.Pagkatapos ay sinusunog angmga ito.

Silungan (t. 2)—Kulungan ngmga hayop

Horeb (t. 4)—Bundok ng Sinai

Mga palatuntunan (t. 4)—Mga batas

Makatatahan (t. 2)—Makaliligtas

Ng mangdadalisay (t. 2)—Isang taong naghihiwalay ngpurong metal sa lahat ng ibapang mga sangkap

Ng mga tagapagpaputi (t. 2)—Pag-aari ng mga taong nagla-laba bilang bahagi ng prosesong paggawa ng mga ito

Pakikinisin (t. 3)—Lilinisin

Mga manghuhula (t. 5)—Mga taong hangad gumamitng mahika at masasamangespiritu para impluwensya-han ang iba

Nagsisipighati (t. 5)—hindipatas makitungo

Kaupahan (t. 5)—Manggagawa, isang taongsuwelduhan

Sa ano (mga talata 7–8)—Saanong mga paraan

Mananakmal (t. 11)—Mgabagay na nangwawasak

Nangagtayo (t. 15)—Maunlad

Tinutukso ang Diyos (t. 15)—Hinahamon ang mga utosng Diyos sa pamamagitan nghindi pagsunod sa mga ito attinitingnan kung talagangparurusahan sila

Tumatakas (t. 15)—Ligtas saparusa

Makikilala (t. 18)—Malalaman o mahihiwatigan

Mahigit sa Isang Katuparan

Basahin ang Mateo 11:7–11; Doktrina at mga Tipan 45:9 at sabi-hin kung sino o ano ang tinutukoy ng sugo sa Malakias 3:1.Tama rin tayo sa pagsasabing si Propetang Joseph Smith ayisang sugong maghahanda ng daan ng Panginoon sa pamama-gitan ng pagpapanumbalik ng Simbahan ni Jesucristo sa mgahuling araw na ito (tingnan sa “Mga Pinili Mula sa Pagsasalinni Joseph Smith ng Biblia” sa Gabay sa mga Banal na Kasulatan,Mateo 17:10–14; 2 Nephi 3).

Isang Katuparan

Pansinin na sa Malakias 3:1 mababasa natin ang tungkol sa“aking sugo” at “ang sugo ng tipan.” Natukoy mo ang “akingsugo” sa aktibidad A sa itaas. Sino sa palagay mo “ang sugo ngtipan”? Bakit?

Scripture Mastery—Malakias 3:8–10

1. Ilista ang mga pagpapalang nasa Malakias 3:8–10 para sa mgasumusunod sa batas ng ikapu. Basahin ang mga talata 11–12at magdagdag ng iba pang mga pagpapala sa listahan mo.

2. Paano maituturing na “pagnanakaw sa Diyos” ang hindi pag-babayad ng ating ikapu at mga handog?

3. Basahin kung ano ang sinabi ng Panginoon tungkol sa ikapusa Doktrina at mga Tipan 64:23. Paano maihahambing angsinabi ng Panginoon sa mensahe ni Malakias kung itutuloymo ang pagbabasa hanggang sa Malakias 4:1?


1. Sa sarili mong mga salita, isulat ang karaingan ng mga tao namatatagpuan sa Malakias 3:14–15.

2. Anong mga pangako ang ibinigay ng Panginoon sa Malakias3:16–18 na sagot sa karaingan at makatutulong sa iyo sa orasna tila hindi ka napagpala sa iyong kabutihan samantalangang hindi sumusunod sa mga utos ay tila mabuti ang buhay?

Scripture Mastery—Malakias 4:5–6

1. Maaaring interesado kang malaman na nasa Malakias 4:5–6ang tanging mga talatang binanggit (bagama’t hindi tug-mang-tugma ang mga salita) sa lahat ng apat na pamanta-yang banal na kasulatan ng Simbahan (tingnan sa 3 Nephi25:5–6; D at T 2; 128:17; JS—K 1:36–39). Mula sa maramingbanal na kasulatang binanggit ni Moroni sa batang propetanoong 1823, ang propesiyang ito tungkol sa pagbalik ni Elijahbago ang Ikalawang Pagparito ng Tagapagligtas ang tangingbahaging isinama sa Doktrina at mga Tipan. Napakahalagang pagbabalik ni Elijah para ipanumbalik ang sagradong mgasusi. Basahin ang Doktrina at mga Tipan 110:13–16 at ipaliwa-nag kung kailan at paano natupad ang propesiyang ito.

2. Sinabi ni Pangulong Joseph Fielding Smith, “Sa pamamagitanng kapangyarihan ng priesthood na ito na ipinagkaloob niElijah, ang mag-asawa ay maaaring mabuklod, o makasalpara sa kawalang-hanggan; maaaring mabuklod ang mgaanak sa kanilang mga magulang para sa kawalang-hanggan;sa gayon naging walang hanggan na ang pamilya, at hindimapaghihiwalay ng kamatayan ang mga miyembro. Ito angdakilang alituntuning magliligtas sa daigdig mula sa lubu-sang pagkawasak” (Doctrines of Salvation, tinipon ni Bruce R.McConkie, 3 tomo [1954–56], 2:118). Batid ang katotohanangito, ipaliwanag kung anong “mga sumpa” ang inaakala mong

E

D

C

B

A

223

dumarating sa lupa at sa bawat tao at mga pamilyang naka-kaalam ng mga turong ito ngunit hindi namumuhay ayon samga pagpapala at tipang ipinanumbalik ni Elijah. Sa mada-ling salita, paano maililigtas ng mga susi ng priesthood naipinanumbalik ni Elijah ang mundo mula sa “mga sumpa”?Bakit napakahalagang ibahagi natin ang magandang balitatungkol sa mga bagay na ito? Ang sumusunod na sipi mulasa isang pagpapahayag ng Unang Panguluhan at Korum ngLabindalawang Apostol ay makatutulong sa iyong pagsagot:

“Kami ay nagbababala sa mga taong lumalabag sa mga tipanng kalinisang-puri, nagmamalabis sa asawa o anak, o bigo sa

pagtupad ng kanilang mga tungkulin sa mag-anak, na isangaraw sila ay pananagutin sa harap ng Diyos. At gayon din,kami ay nagbababala na ang pagkakawatak-watak ng mag-anak ay magdudulot sa mga tao, mga komunidad, at mgabansa ng mga kapahamakang sinabi na noon pa ng mga sina-una at makabagong propeta” (“Ang Mag-anak: IsangPagpapahayag sa Mundo,” 35602 893).

3. Ipaliwanag kung ano sa palagay mo ang magagawa mo paramaibaling ang puso mo sa “mga ama” (mga ninuno mo) o saiyong mga anak sa mga paraang magpapala sa kanilangbuhay magpakailanman.

224

Lumang TipanLumang Tipan

G A B A Y N G E S T U D Y A N T ES A P A G - A A R A L

S E M I N A R Y


34189_893_co00_cvr.qxd 02-04-2011 12:11 Page 1

Documents

Lumang Tipan Gabay sa Pag-aaral ng Estubyante sa Seminary