Mã số…………. · “ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10. Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 1 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

“ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10.

Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 1

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI

TRƢỜNG THCS & THPT HUỲNH VĂN NGHỆ.

Mã số………….

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:

“KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 10.

Người thực hiện: Trịnh Thị Bình

Lĩnh vực nghiên cứu:

- Quản lý giáo dục:………….

- Phƣơng pháp dạy học bộ môn: Lịch sử.

- Lĩnh vực khác……………..

Năm học 2011 - 2012

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI

TRƢỜNG THCS & THPT HUỲNH VĂN NGHỆ.

Mã số………….

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:

“KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY HỌC LỊCH

SỬ LỚP 10.

Người thực hiện: Trịnh Thị Bình

Lĩnh vực nghiên cứu:

- Quản lý giáo dục:………….

- Phƣơng pháp dạy học bộ môn: Lịch sử.

- Lĩnh vực khác……………..

Năm học 2011 - 2012

Năm học: 2011- 2012.



SƠ YẾU LÝ LỊCH KHOA HỌC.

I.THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN.

Họ và tên: Trịnh Thị Bình

Ngày, tháng, năm sinh: 15/06/1981.

Nam, Nữ: Nữ.

Địa chỉ: Ấp Lý lịch 1- Phú Lý- Vĩnh Cửu- Đồng Nai.

Chức vụ: Giáo viên

Đơn vị công tác: Trƣờng THCS & THPT Huỳnh Văn Nghệ.

II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO

- Học vị ( hoặc trình độ chuyên môn): Đại học

- Năm nhận bằng: 2004.

- Chuyên ngành đào tạo: Lịch sử

III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC:

- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Lịch sử

- Số năm kinh nghiệm: 6 năm

- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 6 năm gần đây:



I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Hiện nay, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, hầu nhƣ

học sinh không còn ham thích học tập bộ môn xã hội ở nhà trƣờng phổ

thông đặc biệt là môn Lịch sử. Việc này có rất nhiều nguyên nhân, song

nguyên nhân cơ bản làm cho các em nhàm chán vì yêu cầu của giáo viên

bắt các em nhớ quá nhiều sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử một cách máy

móc khô khan.

Việc học sinh chán học môn Lịch sử nói trên là đúng nhƣng không

phải do bản thân bộ môn lịch sử gây ra mà chính là do quan niệm và

phưong pháp dạy học của chúng ta chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của ngƣời

học hay nói khác hơn là giáo viên chƣa gây hứng thú học tập cho học sinh

trong giờ học bộ môn lịch sử.

Đƣợc sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phƣơng,

sự quan tâm của phụ huynh và sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Sở GD-

ĐT Đồng Nai nên tình hình học tập của học sinh đã có những bƣớc đi

lên. Trong những năm gần đây, vấn đề dạy và học bộ môn Lịch sử đã và

đang đổi mới. Đó là một tín hiệu đáng mừng cho nền giáo dục nói chung,

giáo dục ở xã Phú Lý nói riêng. Để nâng cao chất lƣợng giáo dục không

thể không kể đến đổi mới phƣơng pháp dạy học. Chƣơng trình sách giáo

khoa Lịch sử có nhiều đổi mới về mục tiêu, cấu trúc, kênh hình, kênh

chữ... Việc đổi mới này rất thích hợp cho giáo viên giảng dạy bộ môn

Lịch sử hiện nay. Bên cạnh đó, việc giảng dạy môn Lịch sử đặc biệt là

dạy lịch sử thế giới hiện nay ở trƣờng cũng gặp một số khó khăn nhất

định. Để dạy lịch sử thế giới, để truyền đạt cho các em hiểu về các sự

kiện lịch sử, các nhân vật lịch sử đòi hỏi ngƣời giáo viên phải tìm tòi các

tranh ảnh, tƣ liệu, mẩu chuyện có liên quan...Tuy nhiên, hiện nay ở

trƣờng những tƣ liệu này rất khó tìm.

Hiện nay trong giờ học, một số thầy cô vẫn còn lúng túng trong việc

truyền thụ kiến thức cơ bản cho học học sinh, bắt các em ghi bài quá

nhiều sự kiện lịch sử, làm cho học sinh phải nhớ một khối lƣợng thông tin

quá lớn, học sinh không nhớ nỗi rồi dẫn đến chán học.

Trong phƣơng pháp dạy và học lịch sử, giáo viên thƣờng chú ý đến

kênh chữ mà ít chú ý đến kênh hình. Vì vậy khi giới thiệu nhân vật lịch

sử, giáo viên chỉ giới thiệu qua loa, chỉ cho học sinh thấy chân dung nhân

vật lịch sử mà không giới thiệu về đặc điểm, tính cách, hình dáng, quan

điểm của nhân vật lịch sử không những để khắc sâu kiến thức cho học

sinh mà còn gây cho các em có những xúc cảm đối với nhân vật lịch sử

đó. Hơn nữa, việc kiểm tra đánh giá học sinh của giáo viên cũng ít khi

chú ý đến nội dung kiểm tra về các nhân vật lịch sử mặc dù có một số tiết

học vai trò của nhân vật lịch sử đó rất quan trọng, đóng vai trò trung tâm

về nội dung bài giảng trong suốt một tiết học .



Một lý do không nhỏ dẫn đến học sinh không ham thích học tập bộ

môn lịch sử là do chúng ta còn thiếu nhiều kinh nghiệm trong dạy học

lịch sử, chƣa gây cho học sinh hứng thú thực sự để nâng cao chất lƣợng

bộ môn. Bên cạnh đó, trƣờng hiện nay còn thiếu nhiều phƣơng tiện dạy

học nhƣ đèn chiếu, băng đĩa Vidio, bản đồ, tranh ảnh lịch sử ….

Với những thực trạng trên, bản thân tôi nhận thấy việc giúp cho học

sinh hứng thú học tập bộ môn Lịch sử trong nhà trƣờng hiện nay là một

vấn đề mang tính cấp thiết. Nghiên cứu vấn đề này vừa là nhu cầu hứng

thú của bản thân. Hơn nữa, là giáo viên dạy lịch sử, tôi nhận thấy đây

cũng là một vấn đề phù hợp với đặc trƣng bộ môn mà tôi đang giảng dạy.

Vì vậy để nâng cao chất lƣợng bộ môn, tôi mạnh dạn đƣa ra phƣơng

pháp: “ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lớp 10”.

II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

1. Cơ sở lý luận

Vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học trong nhà trƣờng phổ thông ở

nƣớc ta đã đƣợc xã hội quan tâm. Bên cạnh đổi mới phƣơng pháp dạy học

trong giai đoạn hiện nay, việc đổi mới dạy học môn Lịch sử trong trƣờng

THPT là một nhiệm vụ quan trọng đối với ngành giáo dục. Trong đó,giúp

học sinh hứng thú học tập phần lịch sử thế giới lớp10 nằm trong định

hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học tích cực hiện nay.

Nhƣ chúng ta đã biết, nhân vật lịch sử có vai trò vô cùng quan trọng.

Nhân vật lịch sử là bằng chứng cho sự hình thành và phát triển cho một

quá trình lịch sử. Nếu không có nhân vật lịch sử thì các sự kiện lịch sử trở

nên nhàm chán, thiếu sinh động, thiếu tính trung thực. Do đó, phƣơng

pháp: Khắc họa nhân vật trong dạy học lịch sử lớp 10 đóng một vai trò

không thể thiếu đối với việc giúp học sinh hứng thú học tập bộ môn này.

Trong chƣơng trình và nội dung bài học lịch sử thế giới lớp 10 có

nhiều nhân vật lịch sử, khi lên lớp giáo viên cần phải chú ý khắc sâu các

nhân vật lịch sử đó trong giờ dạy nhằm gây sự hứng thú học tập cho các

em. Đồng thời việc khắc sâu các nhân vật lịch sử trong giờ dạy không

những giúp các em khắc sâu đƣợc kiến thức cụ thể là các sự kiện lịch sử

quan trọng trong bài học mà còn giáo dục các em học tập, noi gƣơng

những đức tính tốt đẹp của các nhân vật lịch sử trong bài học .

Trong chƣơng trình và nội dung sách giáo khoa lịch sử lớp10 ( phần

lịch sử thế giới ) có những nhân vật lịch sử mà giáo viên cần phải khắc

sâu đó là những vĩ nhân lịch sử nhƣ : Ôlivơ Crom Oen (nhà lãnh đạo

Cách mạng tƣ sản Anh); Rô-pe -Spie (nhà lãnh đạo Cấch mạng tƣ sản

Pháp ); Oa- Sinh -Tơn ( nhà lãnh đạo cuộc chiến tranh giành độc lập ở

Bắc Mỹ ) ; Mông- te- xki- ơ ; Rút xô; Vôn te …(các nhà tƣ tƣởng, triết

học ánh sáng lớn ở châu Âu thế kỷ XVIII), C.Mác ; Ăng- ghen ( các nhà

lãnh đạo cách mạng vĩ đại trong phong trào công nhân quốc tế );…và một

số nhân vật lịch sử khác.



Nhƣ vậy toàn bộ chƣơng trình lịch sử lớp 10 hiện nay học sinh

phải nhớ khoảng 10 nhân vật lịch sử. Vì vậy đó là một trong những điều

gây khó khăn đã làm giảm hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn

này. Để các em nhớ lâu và hiểu sâu các nhân vật lịch sử đó thì giáo viên

phải biết khắc sâu những biểu tƣợng nhân vật lịch sử đó vào trong tâm trí

của các em những đặc điểm, hình dáng của từng nhân vật thì các em rất

hào hứng học tập. Từ các nhân vật lịch sử đó, các em biết rút ra những

bài học quý báu cho bản thân. Nhƣng ngƣợc lại nếu thầy giáo chỉ giới

thiệu qua loa thì sẽ dẫn đến các em rất khổ tâm khi thầy giáo bắt các em

phải nhớ tên, nhớ năm sinh, quê hƣơng … của từng nhân vật lịch sử. Do

vậy muốn dạy tốt và học tốt môn lịch sử, ngoài những nguyên tắc và

phƣơng pháp bắt buộc khi lên lớp, giáo viên còn phải biết khắc sâu nhân

vật lịch sử ngay trong giờ lên lớp .

Việc khắc họa nhân vật lịch sử trong giờ học có nhiều cách làm, song

bản thân tôi xin nêu một vài kinh nghiệm trong những năm trƣớc mà tôi

đã trực tiếp giảng dạy.

2. Nội dung, biện pháp thực hiện và các giải pháp của đề tài.

Khi dạy các bài lịch sử thế giới giáo viên xác định cho đƣợc những

đặc điểm, hình dáng, các mẩu chuyện về cuộc đời, sự nghiệp… của nhân

vật lịch sử cần khắc sâu cho học sinh nắm, nhằm gây hứng thú học tập

của các em. Theo tôi có thể phân ra những biện pháp sau :

2.1.Trước hết giáo viên cần phải khắc sâu hình dáng của nhân vật lịch

sử:

Mỗi nhân vật lịch sử đều có một hình dáng của mình. Nếu giáo

viên chỉ giới thiệu sơ lƣợc qua loa cho học sinh nắm đƣợc hình dáng của

nhân vật qua hình ảnh giơ lên trong sách giáo khoa thì các em không có

cảm nhận về nhân vật đó và không có tác dụng giáo dục nào cả. Kinh

nghiệm cho thấy là, khi dạy đến nhân vật lịch sử, giáo viên phải giới thiệu

vài đặc điểm hình dáng nhân vật, khắc sâu hình dáng riêng, đặc điểm

riêng để các em dễ làm quen, dễ hiểu biết và nhớ lâu về nhân vật đó.

Qua áp dụng biện pháp này, bản thân tôi có 3 sáng kiến xử lý nhƣ sau:

2.1.a. Có nhân vật lịch sử chúng ta cần phải mô tả một số nét chân dung

nhằm mục đích giúp học sinh biết kĩ và hiểu sâu sắc về nhân vật đó.

Ví dụ : Khi dạy bài 37 “Mác và Ăng ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã

hội khoa học” (SGK lớp 10 ban cơ bản). Ở mục I: Buổi đầu hoạt động

củaC. Mác và Ph.Ăng ghen SGK đã giới thiệu vài nét về Các Mác (năm

sinh 1818, nơi ở : Đức ); đặc điểm là thông minh, năm 23 tuổi đỗ Tiến sĩ

triết học, song SGK không tả hình dáng Mác, nếu giáo viên chỉ đƣa ảnh

trong SGK cho học sinh xem thì không có ý nghĩa gì, mà giáo viên còn

phải vừa cho các em xem ảnh (nếu photo càng tốt) vừa giới thiệu cho

học sinh thấy rõ C.Mác : có “đôi mắt đen lay láy”, “cái nhìn sắc sảo dưới

đôi lông mày đen sẫm, với cái miệng đường nét gẫy gọn hơi nghiêm?.

Chứng tỏ rằng Mác là một con ngƣời nghiêm trang, cƣơng



nghị cứng rắn nhƣng táo bạo. Với cách tả

hình dáng nhƣ vậy nhằm mục đích khắc

hoạ sâu sắc hình ảnh của Mác trong đầu học

sinh và làm cho các em mau chóng hiểu

biết về nhân vật Mác và qua đó giáo dục

cho các em có lòng kính trọng yêu quí

C. Mác một bậc thầy vĩ đại của giai cấp

công nhân thế giới. Cũng từ đó giúp các

em tìm hiểu thêm về cuộc đời hoạt động

của C. Mác trong bài học cũng nhƣ tài liệu

khác ngoài SGK . C. Mác (1818-1883)

Trên cơ sở đó, đối với Ăng- ghen giáo

viên cũng lần lƣợt mô tả hình dáng của

ông thật sâu sắc gây cảm xúc cho học sinh

qua chân dung trong sách giáo khoa

gây cho học sinh có những ấn tƣợng khó

quên về các bậc lãnh tụ đó.

Ph. Ăngghen(1820-1895)

2.1.b) Có những nhân vật lịch sử cần mô tả về phong thái và đặc điểm

chung :

Về vị trí và nội dung của hệ thống kiến thức trong bài học lịch sử, hoặc

có khi vì khuôn khổ tài liệu, giáo viên không thể miêu tả tỉ mỉ chi tiết

từng nhân vật lịch sử, nhƣng cũng không vì vậy mà bỏ đi hoặc lƣớt qua.

Do đó giáo viên có thể lƣợc tả chung chung nhƣng vẫn nêu đƣợc đặc

điểm đáng ghi nhớ và vẫn phải đạt đƣợc yêu cầu là qua miêu tả phong

thái và một vài nét chung đó có thể làm cho học sinh thấy được phẩm

chất của nhân vật lịch sử đó .

Ví dụ: Khi dạy bài 31 : “ Cách mạng tƣ sản Pháp cuối thế kỉ

XVIII” Phần 2 mục III: Nền chuyên chính Gia - cô- banh- đỉnh cao của cách

mạng. Để khắc sâu nhân vật lịch sử Rô-bespie,

giáo viên giới thiệu hình ảnh đáng ghi nhớ, vị

lãnh tụ xuất sắc của phái Gia-cô –banh với nhân

vật Rô-bespie nổi tiếng là “con người không thể

mua chuộc”. Trƣớc hết giáoviên cho học sinh

xem ảnh chân dung của Rô-bespie sau đó giáo

viên miêu tả những nét chungvà những phẩm chất

tốt đẹp Rô-bespie đƣợcthể hiện qua chân dung với

phong cách nghiêm nghị, ánh mắt nhìn thẳng, thể Rô-bespie (1758-1794)



hiện tính cứng rắn và cƣơng quyết trừng trị bọn phản cách mạng, luôn

luôn bảo vệ quyền lợi cho nhân dân. Nhƣ vậy giáo viên chỉ cần ít phút để

khắc sâu nhân vật lịch sử trong bài học sẽ làm cho các em luôn có cảm

tình với các nhân vật đó. Từ đó các em sẽ khắc sâu đƣợc vai trò của các

nhân vật lịch sử nhất là các lãnh tụ của các cuộc đại cách mạng, cũng từ

đó giáo viên giáo dục các em biết tôn trọng các nhân vật lịch sử, biết noi

gƣơng những phẩm chất tốt đẹp mà các nhân vật lịch sử có đƣợc mà giáo

viên đó miêu tả đƣợc ngay trong giờ lên lớp, đồng thời gây đƣợc hứng

thú cho các em ham thích học tập bộ môn lịch sử thế giới .

Bên cạnh việc miêu tả về phong thái của từng nhân vật, ngoài ra giáo

viên có thể giới thiệu những đặc điểm đặc biệt nhƣ năng khiếu, năng lực,

tính cách đạo đức, hoàn cảnh bản thân … của nhân vật lịch sử có đƣợc

để làm nổi bật nhân vật lịch sử đó, giúp cho học sinh có ấn tƣợng sâu sắc,

hoặc cảm thông với từng nhân vật, làm cho các em hiểu và nhớ lâu các sự

kiện lịch sử đó xảy ra có liên quan đến nhân vật lịch sử trong giai đoạn

đó .

2.1.c. Ngoài ra chúng ta chỉ cần chọn một trong hai nột hình dáng của

con người để minh hoạ nhằm khắc sâu hình ảnh của nhân vật lịch sử vào

trong trí nhớ của các em .

Trong nội dung bài học lịch sử ngoài những nhân vật chính diện, còn

có một số nhân vật phản diện nhƣ : Chi- e ( Quốc tế thứ nhất và Công xã

Pa ri 1871). Đối với những nhân vật này giáo viên không cần dùng hình

ảnh hay chân dung để minh hoạ, mà ngƣời giáo viên khắc hoạ bằng lời

nói với những lời lẽ hết sức lôi cuốn .

Ví dụ : Đối với nhân vật Chi-e giáo viên có thể mô tả là một con ngƣời

tính tình hay cau có, nét mặt lúc nào cũng thể hiện tính hiếu chiến, ác

độc và tàn sát trong cuộc nội chiến với các chiến sĩ của công xã Pa Ri.

Tóm lại để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên không nên

bỏ qua bất cứ hình ảnh nhân vật lịch sử nào, mà ngƣời giáo viên cần phải

khắc sâu các nhân vật lịch sử đó ngay trong giờ lên lớp, song cũng không

nên rập khuôn một cách máy móc, ngƣời giáo viên phải biết chọn lọc

những chi tiết hết sức cần thiết và những nét sinh động nhất để khắc sâu

vào tâm trí của các em, đặc biệt ngƣời giáo viên phải biết dùng lời nói sao

cho phù hợp với nhân vật đó, làm sống lại nhân vật lịch sử đó trƣớc mắt

của các em.

2.2) Ngoài việc chọn hình dáng đặc điểm riêng của từng nhân vật lịch sử

để gây hứng thú học tập cho học sinh, người giáo viên còn phải biết chọn

lọc những hoạt động tiêu biểu hay sự nghiệp của nhân vật đó để khắc sâu

kiến thức cho các em.

Một nhân vật lịch sử bao giờ cũng có một sự nghiệp nhất định, có khi

bao gồm nhiều mặt. Trong một thời gian ngắn ngủi (45phút) trên lớp,

ngƣời giáo viên dạy sử không thể nào kể lại toàn bộ sự nghiệp của nhân

vật, mà chỉ có thể chọn lọc một trong hai hoạt động tiêu biểu nhất trong



cuộc sống hoặc những hoạt động điển hình nhất, cần phải chọn lọc tinh

giản cao độ nhƣng phải đầy đủ chính xác, làm sao khi giảng mà không

nông cạn, không mơ hồ nhƣng cũng không sa vào kể chuyện các nhân vật

lịch sử, đây là việc làm rất khó. Qua thực tế thực hiện ở lớp học tôi xin

đúc kết một vài kinh nghiệm về mặt lí luận và kết hợp với thực tiễn nhƣ

sau :

Trƣớc hết giáo viên phải nắm vững yêu cầu lịch sử cụ thể ( thời gian xảy

ra sự kiện đó, xảy ra ở nƣớc đó). Trên cơ sở nắm vững vấn đề trên giáo

viên chọn hoạt động cần nêu ra của một nhân vật, đặc biệt giáo viên phải

cho học sinh nắm đƣợc tình huống xuất hiện của nhân vật lịch sử, để học

sinh thấy rõ vấn đề trƣớc yêu cầu của lịch sử xuất hiện nhân vật lịch sử,

trong mọi tình huống đó giáo viên phải nêu rõ mâu thuẫn xã hội, tránh

không đƣợc nêu chung chung mà phải đi sâu vào tình hình và phân tích

chung .

Ví dụ 1 : khi dạy bài 29: “Cách mạng Hà Lan và Cách mạng tƣ sản

Anh”, ( SGK Lớp 10 ban cơ bản) , chúng ta muốn khắc sâu nhân vật lịch

sử Ô- li- vơ Crôm -oen cho học sinh nắm vài đặc điểm của nhân

vật này. Trong sách giáo khoa không hề có giới thiệu

gì về Crôm Oen mà chỉ nêu rằng “ Quân của quốc

hội do Crôm -oen chỉ huy, đánh bại quân nhà

vua” nếu trình bày nhƣ vậy thì học sinh không

biết Crôm Oen là ai và sao lại đƣợc quyền chỉ huy

quân đội của quốc hội, dẫn đến kiến thức nông cạn,

không gây hấp dẫn cho các em. Giáo viên có thể

bằng cách giới thiệu mâu thuẫn cụ thể giữa chính

quyền chuyên chế nhà Vua nƣớc Anh với giai cấp

tƣ sản và quý tộc mới, với mâu thuẫn đó không Crôm - oen

thể không xảy ra cuộc chiến tranh giữa phe nhà vua với phe tƣ sản và quý

tộc mới. Giáo viên trình bày cho học sinh thấy lịch sử nƣớc Anh lúc này

không phải yêu cầu một nhân vật đứng đầu chỉ huy một sự chuyển biến

chung chung, mà là yêu cầu một nhân vật lịch sử cụ thể để lãnh đạo quân

Quốc hội tiến hành một cuộc chiến tranh đánh thắng nhà vua và bọn quý

tộc phong kiến và chính Crôm- oen đã đáp ứng đƣợc yêu cầu đó. Với

cách trình bày nhƣ vậy thì chúng ta đã khắc sâu đƣợc nhân vật lịch sử

Crôm -oen và giúp các em khắc sâu đƣợc kiến thức của bài học lịch sử

ngay tại lớp .

Ví dụ 2: Cũng tƣơng tự nhƣ vậy, đối với bài 30 “Chiến tranh giành độc

lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ”, giáo viên cần phải khắc sâu nhân

vật G.Oa- Sinh -Tơn qua hoạt động quân sự của ông, trong SGK chỉ nêu

rằng : “ Oa- sinh -tơn là một chủ nô giàu, có tài quân sự và tổ chức, đƣợc

cử làm tổng chỉ huy nghĩa quân” chứ SGK không nêu lên đƣợc một vài

hoạt động quân sự của Oa-sinh -tơn. Do đó giáo viên phải mô tả một vài

hoạt động tiêu biểu, để cho học sinh



thấy rằng Oa- sinh-tơn là một thủ lĩnh

quân sự đáp ứng đƣợc nhu cầu

giải quyết mâu thuẫn lúc bấy giờ giữa

tộc 13 thuộc địa Bắc Mĩ với bọn thực

dân Anh.

G.Oa- Sinh -Tơn

2.3) Cuối cùng giáo viên phải khắc sâu một vài chi tiết phụ của nhân vật

lịch sử:

Sau khi đã khắc sâu đặc điểm, hình dáng hay các hoạt động điển hình

của nhân vật, giáo viên còn có thể khắc hoạ nhân vật lịch sử vài nét về

thân thế, sự nghiệp, trình độ học vấn …để giúp học sinh hiểu sâu hơn,

rộng hơn về nhân vật lịch sử đó, đồng thời giúp học sinh nhớ lâu về nhân

vật đó .

Ví dụ: Trong bài 37 “Mác và Ăng ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã

hội khoa học”(SGK- lớp 10 ban cơ bản), giáo viên phải chuẩn bị tốt về

những hoạt động tiêu biểu nhất của Mác và Ănghen, ví dụ khi giới thiệu

về Mác và Ănghen, SGK chỉ giới thiệu đơn giản về tiểu sử hai ông,

nhƣng ít giới thiệu về hoạt động của Mác và Ăng ghen, trên cơ sở đó giáo

viên có thể giới thiệu đôi nét về hai ông nhƣ Mác không những học giỏi

đỗ Tiến sĩ mà vừa là một nhà nghiên cứu khoa học, tham gia cách mạng

,vừa là lãnh đạo phong trào công nhân quốc tế. Đối với Ăng ghen cho học

sinh nắm rõ, Ăng ghen sinh ra trong một gia đình chủ xƣởng giàu có ở

Đức, nhƣng Ông từ bỏ nghiệp làm giàu của gia đình, quyết định đi tìm

hiểu nỗi thống khổ của giai cấp công nhân và đấu tranh cho sự nghiệp

giải phóng giai cấp công nhân. Từ sự giới thiệu đó giáo viên có thể cho

học sinh thấy đƣợc những điểm giống nhau trong tƣ tƣởng của Mác và

Ăng ghen và cũng bắt đầu từ quan điểm chung đó, hai Ông đã gặp nhau

và trở thành đôi bạn tri kỉ, lâu bền và cảm động mà SGK đó nêu ra ý này.

Ngoài ra giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch sử bằng cách gợi ý cho

các em cách nhớ năm sinh của nhân vật lịch sử đó ví dụ năm sinh của

Mác ( 1818) Ăng ghen nhỏ hơn Mác 2 tuổi tức là Ăng-ghen sinh năm

1820. Hoặc giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch bằng cách cho học

sinh nắm những nét tƣơng đồng xuất thân gia đình hay từ nghề nghiệp

của nhân vật đó … ví dụ nhƣ Crôm -oen xuất thân từ gia đình quý tộc

mới, Oa- sinh -tơn là kỹ sƣ …

Tất nhiên trong quá trình sử dụng những tƣ liệu nói trên để khắc họa

hình ảnh của các nhân vật lịch sử nhằm gây hứng thú học tập cho các

em, để nâng cao chất lƣợng dạy và học là điều rất cần thiết, nhƣng ngƣời


Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang

10

giáo viên không vì thế mà tham lam chồng chất nhiều kiến thức để phủ

lên bộ nhớ các em, cuối cùng làm cho các em không nhớ gì mà lại đâm ra

chán học. Do đó muốn đạt đƣợc mục đích trên ngƣời giáo viên phải biết

chọn lọc tức là giản và tinh chứ không phải nhiều số lƣợng là quyết định

đƣợc sự tiếp thu kiến thức của học sinh và tạo hứng thú cho các em học

tập tốt bộ môn Lịch sử .

Muốn có đƣợc nhƣ vậy ngƣời giáo viên phải tích lũy nhiều tƣ liệu lịch

sử, có nhiều kiến thức lịch sử chi tiết và phong phú nhƣng sống động, biết

kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phƣơng pháp tâm lý học để vận dụng tốt

kiến thức vào bài giảng đúng lúc đúng nơi, đúng nội dung yêu cầu của

bài. Ngoài ra giáo viên cũng phải biết kết hợp khai thác giữa kiến thức

trong sách giáo khoa với kiến thức ngoài sách giáo khoa, kết hợp lời nói

truyền cảm với chân dung hay hình ảnh của nhân vật lịch sử, biết so sánh

đối chiếu giữa các nhân vật lịch sử nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho

các em.

Để đạt đƣợc mục đích trên, ngƣời giáo viên phải mất nhiều công sức

sƣu tầm tài liệu, tranh ảnh của từng nhân vật lịch sử mà trong tiết dạy yêu

cầu, biết chọn lọc, kết hợp đƣa những kiến thức ngoài sách giáo khoa vào

bài giảng. Tất cả việc làm trên mặc dù tốn nhiều thời gian và sức lực

nhƣng khi đạt đƣợc mục đích yêu cầu đề ra trong một tiết học trên lớp 45

phút ngắn ngủi thì ngƣời giáo viên cảm thấy nhẹ nhõm, quên đi mệt mỏi

lo âu, làm cho học sinh hứng thú, phấn khởi học tập sau một giờ lên lớp

công phu của thầy và trò .

III. HIỆU QUẢ ĐỀ TÀI

Trong dạy và học lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay, ngƣời giáo viên

phải khéo léo tổ chức việc khắc họa hình ảnh nhân vật lịch sử, nhằm nâng

cao hoạt động nhận thức của học sinh, việc làm này có tác dụng rất lớn

trong việc gây hứng thú học tập cho học sinh hiện nay. Đây là việc cần

phải làm của giáo viên, vì có hứng thú học tập, ngƣời học nhất là học sinh

trung học phổ thông, lứa tuổi rất nhạy cảm trong việc tìm tòi cái mới cái

chƣa biết và rất cảm động khi giáo viên biết sử dụng những tƣ liệu giáo

dục đạo đức cách mạng cho các em ngay trong bài học lịch sử trên lớp.

Tạo hứng thú học tập cho các em là chiếc cầu nối, là phƣơng tiện để góp

phần nâng cao chất lƣợng dạy và học tập bộ môn lịch sử hiện nay. Đây là

yêu cầu phải làm thƣờng xuyên đối với giáo viên dạy sử ở trƣờng phổ

thông hiện nay. Những cách thức, những con đƣờng hay vài biện pháp

nêu trên của bản thân tôi để tạo hứng thú cho các em phấn khởi học tập

trong một tiết dạy lịch sử thế giới lớp 10 cũng là một trong nhiều phƣơng

pháp để tạo hứng thú học tập của học sinh.

Để kiểm nghiệm lại quá trình thực hiện sáng kiến này, ngoài việc tiến

hành các sáng kiến trên, bản thân tôi còn tiến hành thực tế qua các hình

thức kiểm tra: miệng, 15 phút đầu giờ, kiểm tra 1 tiết đều có kèm theo các

câu hỏi về nhân vật lịch sử, các câu hỏi kiểm tra bản thân tự ra đề hoặc



11

đƣợc sƣu tầm, tìm tòi qua sách tham khảo nhƣ : Sách giáo viên của tác

giả Phan Ngọc Liên ( tổng chủ biên), sách bài tập lịch sử tác giả Trịnh

Đình Tùng ( chủ biên)...để đƣa vào bài tập thƣờng xuyên và định kỳ .

Sau đây là một số bài tập về nhân vật lịch sử mà bản thân đã đề ra, để

vừa khắc sâu kiến thức nhân vật cho học sinh vừa kiểm tra việc tiếp thu

kiến thức đó nhƣ thế nào qua các lần kiểm tra (miệng 15 phút đầu giờ…).

Ví dụ 1: Bài 31 “Cách mạng tƣ sản Pháp cuối thế kỉ XVIII”, giáo viên

có thể ra câu hỏi (dạng tự luận):

Câu hỏi: Em hiểu biết gì về nhân vật Rôbe Spie? (Sách bài tập lịch sử lớp

10- tác giả Trịnh Đình Tùng…nhà xuất bản giáo dục năm 2004), để giúp

cho học sinh hiểu, nhớ lâu về nhân vật lịch sử này tôi còn kèm theo câu

hỏi sau: Nhân vật Rôbe Spie có liên quan đến sự kiện lịch sử quan trọng

nào trong phái Gia cô banh cách mạng?

Ví dụ 2: Bài 36: “Mác và Ăngghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội

khoa học”. Để nắm lại kiến thức đã học về nhân vật lịch sử C. Mác và Ăngghen,

giáo viên có thể ra câu hỏi dƣới dạng đền khuyết nhƣ sau:

Hãy sử dụng các từ dưới đây điền vào chỗ trống để hoàn thành đoạn tóm

tắt về cuộc đời hoạt động của C.Mác và Ăngghen:

Luật sƣ 1818 thông minh

Hoạt động cách mạng 1842 chủ xƣởng

1844 1820 Tình cảnh giai cấp công nhân Anh

công nhân tình bạn Tiến sĩ

“ C. Mác sinh năm…..trong một gia đình……gốc Do thái ở thành

phố Tơ ri ơ nước Đức. Từ nhỏ Mác đã nổi tiếng là người …., sớm tỏ ra

uyên bác. Vì vậy mới 23 tuổi Mác đã đỗ…., Mác vừa làm khoa học, vừa

làm cộng tác với báo chí cách mạng. Sau khi bị trục xuất ra khỏi Đức

vì….Mác sang Pari tìm hiểu và tiếp tục tham gia vào phong trào cách

mạng Pháp.

Ăngghen sinh năm …..trong một gia đình ….giàu có ở thành phố Béc

Men (Đức), Ăngghen rất căm ghét những thủ đoạn làm giàu của giai cấp

tư sản. Vì vậy năm ….ông sang Anh và đi sâu tìm hiểu nỗi khổ của người

……Ông viết nhiều bài được tập hợp trong cuốn…..Năm ….từ Anh sang

Pháp và gặp Mác. Từ đây hai ông bắt đầu một……lâu dài và đầy cảm

động trong quá trình hoạt động cách mạng cho phong trào công nhân thế

giới” ( Sách bài tập lịch sử lớp 10- tác giả Trịnh Đình Tùng- NXBGD).

Ví dụ 3: Bài 29: “ Cách mạng Hà Lan và Cách mạng tƣ sản Anh ”.

Để đánh giá kiểm tra việc tiếp thu kiến thức về nhân vật lịch sử Crôm-

oen nhà chỉ huy quân sự của Cách mạng tƣ sản Anh năm 1642. Giáo viên

có thể ra đoạn văn ngắn để học sinh nhận biết và nhận xét nhân vật lịch

sử nhƣ sau:

Em hãy cho biết đoạn văn này nói về nhân vật lịch sử nào, em hãy nhận

xét về nhân vật lịch sử đó:



12

“Ông là một đại chủ đại diện cho tầng lớp quý tộc mới, có tinh thần cách

mạng, khả năng tổ chức và chỉ huy quân sự. Năm 1640, ông được bầu

làm đại biểu Quốc hội. Trong Quốc hội, ông đã hăng hái chống lại nhà

vua và giáo hội Anh. Khi cuộc chiến tranh chống vua Sác lơ I nổ ra (

năm 1642), ông đã tổ chức đội quân “kiểu mới”, làm hạt nhân cho quân

đội của Quốc hội ( quân “đầu tròn”, vì đầu tóc cắt ngắn, ăn mặc giản

dị). Đơn vị kị binh của ông, do lòng dũng cảm và chí kiên quyết, được

mệnh danh là “sườn sắt. Quân đội “đầu tròn” của Quốc hội đã đánh bại

đội quân “kị sĩ” của vua và bắt giam vua (1648) ”.

Qua áp dụng sáng kiến này, bản thân thấy rằng, muốn tạo cơ hội cho

học sinh học tập tốt bộ môn của mình, ngƣời giáo viên luôn chủ động tìm

tòi những biện pháp, những con đƣờng truyền thụ kiến thức tốt nhất để

đem lại hiệu quả tốt nhất trong giờ lên lớp, qua thời gian áp dụng sáng

kiến này, kết quả học tập của học sinh lớp tôi phụ trách có nhiều tiến bộ

rõ rệt, nhất là trong tiết học lịch sử các em rất sôi động, hơn 70 % số học

sinh tham gia cùng giáo viên để khai thác kiến thức trong bài giảng, kết

quả nhƣ sau:

* Trƣớc khi áp dụng đề tài:

Khối Giỏi- khá Trung bình Yếu

10 12,5% 62,5% 25%

* Sau khi áp dụng đề tài:

Khối Giỏi- Khá Trung bình Yếu

10 18,4% 70,4% 11,2%

Qua bảng kết quả so sánh trên cho thấy, việc áp dụng sáng kiến trên đã

đem lại kết quả học tập của học sinh trong năm học có nhiều khả quan

hơn, số lƣợng học sinh khá, giỏi tăng, số lƣợng học sinh yếu giảm. Qua

đó thấy rằng, muốn một tiết học thành công hay chất lƣợng học tập của

học sinh đƣợc nâng cao hay không, ngƣời giáo viên cần phải mất nhiều

công sức cho bài giảng không những thế mà còn phải làm nhiều lần cho

đến khi nhuần nhuyễn, muốn có đƣợc nhƣ vậy ngƣời giáo viên phải tự

bồi dƣỡng, tự rèn luyện và nâng cao tay nghề để kỹ năng dạy học ngày

càng hoàn thiện hơn.

Để đạt đƣợc mục tiêu chung của chƣơng trình lịch sử lớp 10 ( phần lịch

sử thế giới), thể hiện cụ thể ở mặt giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển,

ngƣời giáo viên cần phải nhận thức và quán triệt mục tiêu vào hoạt động

giáo dục theo hƣớng tích cực hóa việc dạy và học môn lịch sử. Điều này

phải đòi hỏi sự nổ lực, cố gắng cao, ngƣời giáo viên phải biết phát huy

những ƣu điểm, kinh nghiệm có sẵn, đồng thời biết sáng tạo linh hoạt

trong quá trình giảng dạy trên lớp, phải biết khắc phục những tồn tại,

thiếu sót trong dạy và học, nhất thiết phải bỏ kiểu dạy “ Thầy đọc trò

chép”, trò trả lời theo sách mà không có những chủ động, sáng tạo nào



13

trong quá trình học tập của trò. Việc “Khắc họa nhân vật lịch sử” cũng là

một biện pháp, cách thức để gây hứng thú học tập bộ môn lịch sử đối với

học sinh trung học phổ thông nói riêng và nhà trƣờng phổ thông nói

chung, tuy là biện pháp nhỏ nhƣng góp phần vào hoạt động giáo dục theo

hƣớng tích cực hóa trong dạy và học hiện nay./.

IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG ĐỀ TÀI.

Đổi mới phƣơng pháp dạy học lịch sử nói chung ở trƣờng THPT là một

yêu cầu cần thiết và cấp bách hiện nay, có đổi mới phƣơng pháp theo

hƣớng tích cực hóa hoạt động của học sinh thì mới hòa nhập đƣợc trình

độ phổ thông trong khu vực và trên thế giới. Để tạo điều kiện cho đổi mới

phƣơng pháp dạy học nói chung và phƣơng pháp dạy học môn lịch sử nói

riêng đạt đƣợc hiệu quả cao, tôi có một số kiến nghị nhƣ sau:

- Tăng cƣờng đầu tƣ cơ sở vật chất cho việc dạy và học bộ môn lịch

sử.

- Sử dụng tối đa việc học tại thực địa để học sinh biết về những di

tích lịch sử, văn hóa của địa phƣơng.

- Đầu tƣ xây dựng phòng học bộ môn.

- Tổ chức thảo luận các chuyên đề đổi mới phƣơng pháp dạy học cho

tất cả các giáo viên thƣờng xuyên trong từng đợt, từng năm để ngày một

nâng cao chất lƣợng dạy học, nắm bắt kịp thời các phƣơng pháp dạy học

tích cực.

- Nhà trƣờng luôn quan tâm, động viên kịp thời đối với đội ngũ giáo

viên, học sinh trong việc giảng dạy, học tập tạo động lực giúp thầy trò thi

đua dạy tốt và học tốt.

V. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tài liệu đổi mới phƣơng pháp dạy học môn lịch sử trung học phổ thông

(tài liệu tham khảo). Bộ giáo dục và Đào tạo.

2. Phƣơng pháp dạy học môn lịch sử theo hƣớng tích cực. NXB Đại học

sƣ phạm.

3. Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử lớp 10 chƣơng trình chuẩn.

NXB Giáo dục.

4. Tài liệu bồi dƣỡng giáo viên thực hiện chƣơng trình sách giáo khoa lớp

10. NXB Giáo dục.

5. Tài liệu về chƣơng trình giáo dục phổ thông môn lịch sử theo chƣơng

trình chuẩn. Bộ giáo dục và Đào tạo.

Ngƣời thực hiện

Trịnh Thị Bình



14

SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

VIỆT NAM.

TRƢỜNG THCS & THPT Độc lập - Tự do - Hạnh phúc.

HUỲNH VĂN NGHỆ Phú lý ngày 20 tháng

5năm 2012

PHIẾU NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

Năm học: 2011- 2012.

………………………………

Tên sáng kiến kinh nghiệm: “KHẮC HỌA NHÂN VẬT” TRONG DẠY

HỌC LỊCH SỬ LỚP 10.

Họ và tên tác giả: Trịnh Thị Bình

Đơn vị công tác: Trƣờng THCS & THPT Huỳnh Văn Nghệ.

Lĩnh vực: ( Đánh dấu X vào các ô tƣơng ứng, ghi rõ tên bộ môn hoặc lĩnh

vực khác).

Quản lý giáo dục:…………. Phƣơng pháp dạy học bộ môn:

…………

Phƣơng pháp giáo dục……….. Lĩnh vực khác……………..

Sáng kiến kinh nghiệm đã đƣợc triển khai áp dụng: Tại đơn vị: …..Trong

ngành……

1. Tính mới: ( Đánh dấu X vào 1 trong 2 ô dƣới đây)

- Có giải pháp hoàn toàn mới

- Có giải pháp cải tiến, đổi mới phƣơng pháp đã có

2. Hiệu quả: ( Đánh dấu X vào 1 trong 4 ô dƣới đây)

- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả

cao

- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai

áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao

- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao

- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai

áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao

3. Khả năng áp dụng: ( Đánh dấu X vào 1 trong 3 ô mỗi dòng dƣới đây)

- Cung cấp đƣợc các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đƣờng lối,

chính sách:

Tốt Khá Đạt

- Đƣa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ

thực hiện và dễ đi vào cuộc sống:

Tốt Khá Đạt

- Đƣợc áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt

hiệu quả trong phạm vi rộng:

Tốt Khá Đạt



15

Phiếu này được đánh X đầy đủ các ô tương ứng, có ký tên xác nhận của

người có thẩm quyền, đóng dấu của đơn vị và đóng kèm vào cuối mỗi bản

sáng kiến kinh nghiệm.

XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƢỞNG ĐƠN VỊ

( Ký tên và ghi rõ họ tên) ( Ký tên, ghi rõ họ tên

và đóng dấu)

Documents

Mã số…………. · “ Khắc họa nhân vật” trong dạy học lịch sử lơp 10. Người thực hiện: Trịnh Thị Bình Trang 1 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO