8/9/2019 Mag-PCOS Tayo
21/22
Q&AAno ang Automated Elections System?Ang automated
elections system o AES aypanibagong sistema ng pagboto na
guma-gamit ng teknolohiya para sa mabilisang
pagbilang, pagsama-sama at paghahatid ngmga resulta ng halalan
at iba pang mgaelektoral na proseso.
Paano naiiba ang AES sa manualelections?
Una, hindi na kailangang isulat ng botan-te ang pangalan ng mga
kandidato sabalota. Ito ay naka-imprenta na at kaila-ngan na lamang
piliin sa pamamagitan
ng pag-itim sa bilog katapat ng panga-lang ng napipisil na
kandidato.
Ang mga boto ay hindi na bibilangin ngBoard of Election
Inspectors (BEI). Ma-babawasan ang papel na gagampananng tao sa
pagbilang at pag-canvass ngmga boto.
Mabilis na malalaman ang resulta ngeleksyon.
Kailan ang araw at oras ng pagboto?Ang botohan ay magaganap sa
ika-10 ngMayo 2010, mula ika-7 ng umaga at magsa-sara ng ika-6 ng
gabi. Subalit kung may mgataong hindi pa rin nakakaboto at tanaw
saloob ng tatlumpung (30) metro sa harap nglugar ng botohan, sila
ay papayagan. Angpoll clerk ay maghahanda ng isang listahanng mga
nasabing botante. Isa-isang tatawa-
gin ng poll clerk ang mga pangalan sa listaupang bumoto. Kung
wala ang botante sasandali ng pagtawag, hindi na siya papaya-gan
pang bumoto sa ibang pagkakataon.
Saan maaaring bumoto?Ang mga botante ay maaaring bumoto samga
polling places na itinalaga ng COME-LEC. May mga karatulang
naglalaman ngClustered Precint Numberna ipapaskil mala-
pit sa pinto ng lugar ng botohan. Tandaan naang mga presinto ay
clustered o pinag-kumpol-kumpol kung kayat maaring mag-ibaang silid
na dating nakasanayan. Ang mgapresinto na may botanteng senior
citizen,
may kapansanan o buntis ay inilipat din samas mababang palapag
upang hindi mahi-rapan sa pagboto.
Sino-sino ang maaring bumoto?Lahat ng mga rehistradong botante
nanakalista sa Posted Computerized Voters
List (PCVL) o Election Day ComputerizedVoters List (EDCVL), o
mga tao na angrekord ng pagrerehistro ay hindi kanselado
odeactivated ay maaaring bumoto sa halalan.
Ano ang mga karapatan ng mga botante?Karapatan ng mga botante na
hamunin angsinumang boboto na hindi rehistrado, guma-gamit ng ibang
pangalan, o diskwalipikado.
Karapatan ng mga botante na hamunin angsinumang nag-aalok sa
kanyang boto kapalitang anumang halaga o pangako, o tumatayasa
magiging resulta ng eleksyon.
Karapatan ng botante na ilihim ang kanyangboto.
Anu-ano ang mga patakaran sa pagboto?
Ang mga botante ay boboto ayon sa
pagkakasunod-sunod ng kanilang pag-dating.
Walang pollwatcher ang maaaring puma-sok sa lugar ng
botohan.
Walang tao na may dalang armas opatalim, liban sa mga
pinahintulutan ngCOMELEC, ang maaaring pumasok salugar ng
botohan.
Iwasang mapuno ng botante at ang di
maayos na pag-uugali sa loob ng lugarng botohan.
Ang ballot box ay dapat manatilingkandado sa panahon ng
pagboto.
Sino-sino ang mga taong maaaringmanatili sa lugar ng
botohan?Tanging mga kasapi ng BEI, pollwatchers,kinatawan ng
COMELEC, technical supportstaff, mga botanteng bumoboto, mga
botan-
teng naghihintay bumoto at iba pang pina-hintulutan ng COMELEC
ang mga maaaringmanatili sa lugar ng botohan.
8/9/2019 Mag-PCOS Tayo
22/22
Anu-ano ang mga dapat iwasan sapagboto?
Mahigpit na pinagbabawal ang:
Pagdala ng balota, ballot secrecy foldero panulat sa labas ng
lugar ng botohan.
Pakikipag-usap sa sinumang hindi nara-
rapat habang nasa silid ng botohan. Paghahanda ng balota hindi
gamit angballot secrecy folder o pagpapakita ngnilalaman nito.
Pagpahintulot sa ibang tao na punan angkanyang balota, liban sa
kaso ng taonghindi marunong magbasa o may kapan-sanan.
Pagbura sa kahit anong nakalagay sabalota, o pagmarka ng balota
na maaring
tumukoy sa botante. Paggamit ng carbon o parafin paper o
ibang paraan ng pagkopya ng nilalamanng balota, kabilang ang
paggamit ngdigital camera, cellphone o halintulad naaparato.
Sadyang pagpunit o pagsira sa balota.
Pagsira sa PCOS machine.
Anu-ano ang mga dapat dalhin sa arawng pagboto?Mainam na magdala
ng ID o iba pang mgadokumentong magpapatunay sa katauhanng botante
sakaling magkaroon ng tanongukol dito.
Paano makakaboto ang taong hindi maru-nong magbasa o may
kapansanan?Ang taong hindi marunong magbasa o may
kapansanan ay maaaring tulungan ng iba sapaghahanda ng kanyang
balota. Pili lamangang pinapayagan. Una ay ang kamag-anakng botante
hanggang sa ikaapat na agwat sadugo o sa kasal. Ikalawa ay sinumang
pinag-kakatiwalaan ng botante na nakatira rin saparehong bahay.
Ikatlo ay sinumang kasaping BEI. Lahat ng tutulong ay dapat
nasawastong gulang.
Ang nasabing botante ay maaari ring tulu-ngan sa pagpasok ng
kanyang balota saPCOS machine. Dapat tiyakin ng taong uma-alalay na
ang laman ng balota ay hindi ma-
Walang tao ang papayagang tumulong saiba ng hihigit sa tatlong
(3) beses, liban nalang sa mga kasapi ng BEI.
Paano ang paraan ng pagboto?Gamit ang ballot secrecy folder at
panulat na
bigay ng COMELEC, pupunan ng botanteang kanyang balota sa
pamamagitan ngpag-itim ng bilog sa kaliwa ng pangalan ngmga
kandidato na kanyang pipiliin. Sundinang tamang bilang ng mga
kandidatongmaaring iboto. Halimbawa, isa lamang angpuwedeng iboto
para sa party-list.
Matapos punan ang balota, lalapit ang bo-tante sa PCOS machine
para ipasok ang
balota ng pahaba sa puwang nito. Maghintayhanggang ang balota ay
mahulog sa loob ngballot box. May mensahe na lalabas sascreen ng
PCOS machine kung tagumpayang pagpasok ng boto o hindi.
Ibalik ang ballot secrecy folder at panulat saBEI chairman.
Lalagyan naman ng BEIchairman ng indelible ink ang kanang kukosa
hintuturo ng botante, o ibang kuko sadaliri kung walang kuko sa
hintuturo. Itata-tak ng botante ang kanyang kanang thumb-mark sa
kaukulang puwang sa EDCVL.
Ang mga botante ay dapat umalis sa lugarng botohan agad-agad
pagkatapos bumoto.
Ano ang mangyayari sa kung hinditanggapin ng makina ang
balota?
Kung sakaling hindi tanggapin ng PCOSmachine ang balota bagamat
initiman na ngmaigi ang mga bilog o kayay ilang ulit ngnaisalang sa
ibat-ibang paraan, ibabalik ngbotante ang nasabing balota sa BEI
chair-man. Mamarkahan niya ito ng REJECTEDat lalagdaan naman ng
lahat ng kasapi ngBEI. Ang nasabing balota ay pupunitin sagitna at
ilalagay sa dalawang sobre para samga tinanggihang balota.
