©The McGraw-Hill Companies, 2002

Makroekonomiye Giriş

2©The McGraw-Hill Companies, 2002

Makroekonomi ...

• ekonominin bütünüyle ilgilenir

• genel toplamlarla ilgilidir (toplumsal talep gibi)

• iktisadi konular hakkında mikroekonomi de olduğu gibi çalışır.

3©The McGraw-Hill Companies, 2002

Makroekonomi deki bazı anahtar terimler

• Enflasyon– genel fiyat seviyesi değişme oranı

• İşsizlik– iş arayan işsiz insan sayısı

• Hasıla (Çıktı) ya da (Üretim)– reel gayri safi milli hasıla (GSMH)

ekonominin toplam gelirini ölçer• ekonomideki toplam üretimle yakından ilgilidir

4©The McGraw-Hill Companies, 2002

Diğer anahtar terimler

• Ekonomik büyüme– reel GSMH’daki artışlar, ekonomideki

toplam üretimin artması anlamına gelir

• Makroekonomik politika– ekonominin genel performansını

etkilemek için hükümetin kullandığı politikalar

5©The McGraw-Hill Companies, 2002

6©The McGraw-Hill Companies, 2002

İngiltere, ABD ve Almanya’da enflasyon

1960 - 2001

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Yıllık %

1960-73 1973-81 1981-90 1990-01

İngiltereABDAlmanya

7©The McGraw-Hill Companies, 2002

İngiltere, ABD ve Almanya’da işsizlik

0

2

4

6

8

10

% y

ıllık

.

1960-73 1973-81 1981-90 1990-01

İngiltere ABD Almanya

8©The McGraw-Hill Companies, 2002

İngiltere, ABD ve Almanya’da ekonomik büyüme

0

1

2

3

4

5

% y

ıllık

1960-73 1973-81 1981-90 1990-01

İngiltere ABD Almanya

9©The McGraw-Hill Companies, 2002

Gelir, harcama ve üretimin ekonomik çevrimi

Y

Hanehalkları Firmalar

C + I

I

CS

10©The McGraw-Hill Companies, 2002

Ekonomik çevrimde hükümet

Y

C + I + G

I

CS

Hanehalkları FirmalarHükümet

C + I + G - Te

Te

G

B - Td

Y + B - Td

11©The McGraw-Hill Companies, 2002

Dış Alem

• biz dışardan mal ve hizmet satın alırız, yani ithal ederiz

• yerli firmalarımız mal ve hizmetlerini dışarı satarlar, yani ihracat.

12©The McGraw-Hill Companies, 2002

GSYİH ve GSMH

• Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)– yerli ekonomide yerleşik üretim

faktörleri tarafından üretilen hasılayı ölçer

• Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH)– ülke vatandaşları tarafından üretilen

üretimi ölçer• GSMH = GSYİH + dışardan gelen net gelir

13©The McGraw-Hill Companies, 2002

Milli gelir (hasıla) üç şekilde hesaplanır

• Harcama– ekonomideki harcamaların toplamı– Y = C + I + G + X - Z

• Gelir– faktörlere yapılan ödemelerin toplamıör. ücret, kar, vs.

• Üretim– ekonomide üretilen toplam üretim

(katma değer)

14©The McGraw-Hill Companies, 2002

GSMH neyi ölçer neyi ölçmez?

• Dikkat gerektirenler:– reel ve nominal ölçüler– nüfus değişmelerini hesaba katmak– refah değişmeleri

©The McGraw-Hill Companies, 2002

Üretim ve

Toplam Talep

16©The McGraw-Hill Companies, 2002

Kısa dönemde toplam üretim

• Potansiyel üretim– tüm üretim faktörleri istihdam

edildiğinde üretilebilecek üretim

• Gerçekleşen üretim– bir dönem içerisinde gerçekleşen

üretim– potansiyel seviyeden farklı olabilir

17©The McGraw-Hill Companies, 2002

Bazı basitleştirici varsayımlar

• Fiyatlar ve ücretler sabit• Toplam üretim miktarı talep-yanlı

belirlenir– “Keynesian” model

• Şimdilik:– hükümet yok– dış ticaret yok

• İleride bu varsayımları kaldırıcaz

18©The McGraw-Hill Companies, 2002

Toplam talep• Hhükümet ve dış ticaret olmadığında,

toplam talep iki kısımdan oluşur:– Yatırım

• firmaların fiziki sermaye & envanterlerine arzulanan veya planlanan eklemeler

• şimdilik otonom olduğunu varsayalım

– Tüketim• mal ve hizmetlere olan hanehalkı talebi

• AD = C + I

19©The McGraw-Hill Companies, 2002

Tüketim talebi

• Hanehalkı gelirini TÜKETİM ve TASARRUF arasında dağıtır

• Kişisel harcanabilir gelir– hanehalkının harcayabileceği ya da

tasarruf edebileceği gelir

– faktör arzından elde edilen gelir (+ transferler - vergiler)

20©The McGraw-Hill Companies, 2002

Tüketim fonksiyonu

GelirGelir

Tü

ketim

Tü

ketim

C = 8 + 0.7 YC = 8 + 0.7 Y

TTüketim fonksiyonuüketim fonksiyonu her gelir seviyesinden arzulananher gelir seviyesinden arzulanantoplam talebi gösterirtoplam talebi gösterir

00

MarjMarjiinal tüketim eğiliminal tüketim eğilimi fonksiyonun eğimifonksiyonun eğimi) 0.7 ) 0.7 – – yani, heryani, her £1 £1 geliringelirin, 70p , 70p kadarı tüketilmektedirkadarı tüketilmektedir..

Gelir sıfırkenGelir sıfırken,,arzulanan tüketimarzulanan tüketim 8 (“8 (“ototonomonom tüketim tüketim”).”).

88

21©The McGraw-Hill Companies, 2002

Tasarruf fonksiyonu

S = -8 + 0.3 YS = -8 + 0.3 Y

GelirGelir

Ta

sarr

uf

Ta

sarr

uf

00

Tasarruf fonksiyonu, herTasarruf fonksiyonu, hergelir düzeyi için arzulanan gelir düzeyi için arzulanan tasarrufu gösterirtasarrufu gösterir..

Tüm gelir tasarruf edildiği ya da Tüm gelir tasarruf edildiği ya da tüketime harcandığı için,tüketime harcandığı için,tasarruf fonksiyonu tüketimtasarruf fonksiyonu tüketim fonksiyonundan çıkarılabilirfonksiyonundan çıkarılabilirya da tam tersiya da tam tersi..

22©The McGraw-Hill Companies, 2002

Toplam talep

GelirGelir

To

pla

m ta

lep

To

pla

m ta

lep

CC

Toplam talep hanehalkınınToplam talep hanehalkınınyapmayı planladığı tüketim yapmayı planladığı tüketim harcamaları ve firmaların harcamaları ve firmaların yatırım harcamalarıdıryatırım harcamalarıdır

AD = C + IAD = C + I

IIAD fonksiyonuAD fonksiyonu C C veve I I’nın ’nın yatay toplamıdıryatay toplamıdır..((şimdilik I otonom şimdilik I otonom varsayılıyorvarsayılıyor.).)

23©The McGraw-Hill Companies, 2002

Denge üretim/gelir

Üretim, GelirÜretim, Gelir

arzu

lana

n ha

rcam

aar

zula

nan

harc

ama

4545oo doğrudoğru 4545o o lilik doğru arzulanank doğru arzulananharcamanın gelir ya da harcamanın gelir ya da üretime eşit olduğu noktalarıüretime eşit olduğu noktalarıgösterirgösterir..

ADAD

AD fonksiyonu verildiğindeAD fonksiyonu verildiğinde,,

Bu harcamaların, gerçekleşenBu harcamaların, gerçekleşengelir ya da üretime eşitgelir ya da üretime eşitolduğu notadırolduğu notadır..

denge denge EE noktasında noktasında..

EE

24©The McGraw-Hill Companies, 2002

Toplam talepte düşmenin etkisi

ÜretimÜretim, , GelirGelir

Arz

ulan

an h

arca

ma

Arz

ulan

an h

arca

ma 4545oo doğrusudoğrusuADAD00

YY00

Varsayalım ki Varsayalım ki ekonominin ekonominin bulunduğu noktabulunduğu nokta Y Y0.0.

Toplam taleptekiToplam taleptekidüşme sonucudüşme sonucu AD AD11 ‘e ‘e

kaydıkkaydık

ADAD11

Yeni denge noktasıYeni denge noktası Y Y11..

YY11

Dikkat edersek denge üretimdeki değişmeninDikkat edersek denge üretimdeki değişmeninADAD’deki değişmeden büyük olduğunu görürüz’deki değişmeden büyük olduğunu görürüz..

25©The McGraw-Hill Companies, 2002

Çoğaltan (çarpan)• Çoğaltan otonom harcamalarda

meydana gelen bir değişmenin üretimde yaratacağı toplam değişme.

• Marjinal tüketim eğilimi ne kadar büyükse, çoğaltan da o denli büyüktür.– Marjinal tasarruf eğilimi ne kadar büyükse,

gelirdeki her birimden ekonomik çevrim dışına sızıntı o denli büyük olur.

©The McGraw-Hill Companies, 2002

Mali Politikalarve

Dış Ticaret

27©The McGraw-Hill Companies, 2002

Bazı terimler• Mali politikalar

– hükümetin vergi ve harcama kararları

• İstikrar politikaları– üretim seviyesini potansiyel seviyesine yakın

tutmayı amaçlayan hükümet politikaları

• Bütçe açığı– hükümet gelirlerinin giderlerinden az olması

• Ulusal borç– hükümetin borç stoğu

28©The McGraw-Hill Companies, 2002

Gelir-harcama modeli ve hükümet

• Y=C+I+G (varsayım: dış ticaret yok)

• Dolaysız vergiler– tüketim foksiyonunun eğimini etkiler– ve böylece AD eğrisinin eğimini

etkiler.

• Hükümet harcamaları AD eğrisinin pozisyonunu etkiler

29©The McGraw-Hill Companies, 2002

Mali politika?

Gelir,Üretim

Top

lam

tal

ep

45o doğrusu

AD0

Y0

Fakat bu kez bazı önemli şeyleri gözardı ediyor olabiliriz – fiyatlar, faiz oranları, ve hükümet harcamalarının finansmanı.

AD1

Hükümet ekonomideki toplam üretimi toplam talebi AD0

dan AD1, ‘a çekerek etkileyebilir

Y1

Böylece üretim de artar Y0 dan Y1 ‘a.

30©The McGraw-Hill Companies, 2002

yüksek seviyelerde ise fazla

düşük gelir seviyelerindebütçe açık verecektir

Hükümet bütçesiBütçe açığı eşittir hükümet harcamaları eksi vergi gelirleri.

Hükümet harcamaları gelirden bağımsızsa

GG

, N

T

Gelir, Hasıla

Dengelenmiş bütçe çoğaltanı hükümet harcamalarındaki bir artışlabirlikte vergilerde de eşit oranlı bir artış daha yüksek denge üretimseviyelerine ulaşmamızı sağlar.

Dengelenmiş bütçe

fakat vergiler gelirebağlıysa,

NT

Y0

31©The McGraw-Hill Companies, 2002

Dış ticaret ve gelir

• İhracat (X) & ithalat (Z)• TİCARET DENGESİ

– net ihracatın değeri (X - Z)

• TİCARET AÇIĞI– Z>X

• TİCARET FAZLASI– X>Z

• Denge– Y = C + I + G + X - Z

32©The McGraw-Hill Companies, 2002

Yüksek gelir seviyelerinde, M>X ticaret açığı.

Düşük gelir seviyelerinde,X>M– ticaret fazlası.

İhracat, ithalat ve ticaret dengesi

GelirX

, Z

fakat ithalat gelirlebirlikte artıyor

İthalatVarsayalım ki ihracat gelire bağlı değil,

İhracat

Y* seviyesinde dış denge var ama butam istihdam seviyesinde olduğumuzu göstermez.

Y*

33©The McGraw-Hill Companies, 2002

Dış ticaret ve çoğaltan

• Marjinal ithalat eğilimi – gelirdeki değişmenin ne kadarının

ithalata gideceğini gösterir.

• Dış ticaret çoğaltanı küçültür– marjinal ithalat eğilimi ne kadar

büyükse, çoğaltan o denli küçüktür.