Marglyttur við Íslandsstrendur - magn og útbreiðsla árin 2007-2008

Guðjón Már SigurðssonLeiðbeinendur:

Jörundur SvavarssonÁstþór Gíslason

Prófdómari:Jón S. Ólafasson

Yfirlit• Inngangur – marglyttur við Ísland o.fl. • Markmið• Aðferðir• Niðurstöður– Magn– Stærðardreifing– Hlaupkennt dýrasvif– Tilraunir með afskorna anga

• Umræður og ályktanir

6-7 tegundir við landið• Bláglytta – Aurelia aurita• Brennihvelja – Cyanea capillata• Blálogi – Cyanea lamarckii• Periphylla periphylla• Haliclystus octoradiatus• Halimocyathus lagena• Atolla sp. ?

Marglyttur við Ísland

• Bláglytta (Aurelia aurita)

• Mjög algeng við strendur landsins

• Brennihvelja (Cyanea capillata)

• Blálogi (Cyanea lamarckii)• Fremur sjaldséð

• Periphylla periphylla• Djúpsjávartegund

• Atolla sp.• Djúplægar úthafstegundir

• Um 200 tegundir í heiminum

• Skiptast í 5 ættbálka– Cubomedusae– Coronatae– Stauromedusae– Semaeostomeae– Rhizostomeae

• Íslenskar tegundir eru:• Bláglytta, brennihvelja og

blálogi í Semaeostomeae• Periphylla periphylla og

Atolla í Coronatae• Haliclystus octoradiatus og

Halimocyathus lagena í Stauromedusae

Almennt um marglyttur

Dæmigerður lífsferill• a – fullvaxin hvelja • b – planula lirfa• c – sepi • d – kynlaus æxlun á

sepastigi• e – strobila sepi• f – strobilering• g – ephyra lirfa• h – ung hvelja

Lífsferill marglyttna

Mynd frá Gröndahl 1988

Kramp 1939• Zoology of Iceland• Tók saman fyrri rannsóknir

á marglyttum, sviflægum hveldýrum og kambhveljum við landið

Jespersen 1940• Rannsóknir á svifi í kringum

landið, m.a. marglyttum, nokkrum sviflægum hveldýrum og kambhveljum

Fyrri rannsóknir við Ísland

Forsaga• Lítil þekking á marglyttum við landið,

sérstaklega á síðari árum• Skaði í laxeldi vegna brennihvelju–Mjóifjörður 2001, 2002 og 2006– Aðrir firðir á Austurlandi– Þekkt dæmi frá nágrannalöndunum, Noregi,

Skotlandi, Írlandi og víðar

• Meginmarkmið:– Að afla upplýsinga um dreifingu og magn marglyttna við

Íslandsstrendur árin 2007 og 2008• Undirmarkmið

– Að kanna mun á milli ára, bæði í dreifingu og magni– Að kanna samsetningu hlaupkennds dýrasvifs í firði á Vestfjörðum, en

hlaupkennt dýrasvif eru auk marglyttna, sviflæg hveldýr (hydrozoa) og kambhveljur

– Að kanna hversu lengi angar brennihveljunar halda virkni sinni eftir að þeir eru losaðir frá hveljunni líkt og gerist þegar hveljurnar lenda á fiskeldiskvíum

Markmið

Aðferðir• Sýni voru tekin á 4 svæðum 2007 og 5 svæðum 2008• Sýni tekin með Bongóháf á 10 m dýpi• Flæði í gegnum háfinn mælt með flæðismæli• Hitastig í fjörðunum var fengið úr sjálfvirkum hitamælum í

fjörðunum eða nærliggjandi fjörðum• Allar marglyttur greindar til tegunda og mældar• Að auki var allt hlaupkennt dýrasvif úr Patreksfirði og

Tálknafirði greint til tegunda og tegundafjölbreyttni metin (Shannon’s H’ og fjöldi tegunda)

Sýnatökusvæði

ÁlftafjörðurHvalfjörður

Eyjafjörður

Mjóifjörður

Patreksfjörður ogTálknafjörður

Niðurstöður – magn marglyttnaBláglytta (A. aurita)

Niðurstöður – magn marglyttnaBrennihvelja (C. capillata)

Tengsl magns og hitastigsBláglytta (A. aurita)

A. Patreksfjörður/ Tálknafjörður

B. ÁlftafjörðurC. EyjafjörðurD. Hvalfjörður

Tengsl magns og hitastigsBrennihvelja (C. capillata)

A. Patreksfjörður/ Tálknafjörður

B. ÁlftafjörðurC. Eyjafjörður

Stærðardreifing – Bláglytta

Patreksfjörður/Tálknafjörður

Stærðardreifing - Bláglytta

Álftafjörður

Stærðardreifing - Bláglytta

Eyjafjörður

Stærðardreifing - Bláglytta

Hvalfjörður

Stærðardreifing - Bláglytta

Mjóifjörður

Stærðardreifing – BláglyttaSamantekt

Stærðardreifing - Brennihvelja

Patreksfjörður/Tálknafjörður

Stærðardreifing - Brennihvelja

Álftafjörður

Stærðardreifing - Brennihvelja

Eyjafjörður

Stærðardreifing - Brennihvelja

Mjóifjörður

Hlaupkennt dýrasvif

18/4/2008 1/5/2008 16/5/2008 11/6/2008 10/7/2008 6/8/2008 4/9/20080

500

1000

1500

2000

2500

Ctenophora

Scyphozoa

Hydrozoa

. Mea

n nu

mbe

r of g

elat

inou

s zoo

plan

kton

(in

divi

dual

s/100

0 m

3)

Tilraun með afskorna anga• Virkni anga var könnuð með því að setja anga

í petrískál ásamt artemíu, ef anginn var virkur þá gat hann veitt dýrið

• Virkni könnuð daglega á þremur öngum í hvert sinn

• Héldu virkni sinni í 24 daga!

Umræður og ályktanir• Dreifing marglyttna við landið breyst frá fyrri rannsóknum• Útbreiðslusvæði brennihvelju hefur breyst, finnst ekki lengur

við Vesturland, útbreiðslan færst norður á Vestfirði• Marglyttur taka að birtast fyrr á vorin heldur en í fyrri

rannsóknum, sérstaklega fyrir norðan land• Hugsanlegt að Vestfirðir séu uppvaxtarsvæði brennihvelju

fyrir Íslandsmið og dreifist þaðan með strandstraumnum og hlýsjónum norðan við landið

Útbreiðsla brennihvelju milli 1930-40

Kort úr: Jespersen (1940)

Útbreiðsla bláglyttu milli 1930-40

Kort úr: Jespersen (1940)

Umræður og ályktanir• Sviflægt stig bæði bláglyttu og brennihvelju bundið

við vor og sumar, ólíkt því sem gerist í nágrannalöndunum þar sem þær taka að birtast í vatnsbolnum fyrr (Janúar – Febrúar)

• Marglyttublómi á vorin virðist tengdur plöntusvifsblóma í mars/apríl, en efýrur taka að birtast í vatnsbolnum u.þ.b. mánuði eftir plöntusvifsblómann.

Umræður og ályktanir• Hugsanlegt að hveljutorfur líkt og mynduðust fyrir

austan séu að verða algengari samhliða hlýnun og breytingum í vistkerfi hafsins, en slíkt hefur verið að gerast víða um heim síðustu tvo áratugi

• Áhugavert er að bera saman gögn um fjölda milli ára og stærð í þessari rannsókn, en árið 2007 voru marglyttur almennt stærri og færri, en 2008 voru þær miklu fleiri og þar með minni

Þakkir• Jörundur og Ástþór fyrir leiðsögn• Fannar Þeyr fyrir hjálp við sýnatökur• Skipstjórar þeirra báta sem notaðir voru• Sigurður Guðjónsson fyrir yfirlestur• Samstarfsfólk á Aragötu 9 og í Öskju• Fjölskylda og vinir