Upload
marielle-aarts
View
166
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Een kritische reflectie van participatory culture en convergence culture aan de hand van de Nederlandse fancultuur van The Twilight Saga
Citation preview
De invloedrijke pseudoactieve consument
Een kritische reflectie van participatory culture en convergence culture aan de
hand van de Nederlandse fancultuur van The Twilight Saga
Marielle Aarts, 3212106 Theater-, Film- en Televisiewetenschappen
BA Eindwerkstuk Blok 4, 2010 28-06-2010
Thema: Cultuurconstituerende aspecten van computertechnologie
Begeleider: Mirko T. Schaefer
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
2
Inhoudsopgave
Inleiding 3
Case: Twilight NL Con 5
Observaties 5
Sociale en digitale netwerken 7
Producten van The Twilight Saga en mediaproductie van de fans 9
Zelfbeeld van de fans 11
Participatory culture en Twilight NL Con 14
Fandom 14
Participatory culture 16
Toegang tot participatory culture 18
Convergence culture en Twilight NL Con 20
Convergence culture en technologie 20
Convergence culture en fancultuur 20
Conclusie 24
Bibliografie 26
Literatuur 26
Websites 27
Appendix 29
Appendix I 29
Appendix II 30
Appendix III 32
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
3
Inleiding
Op vrijdag 30 april 2010 plaatst de regisseur Bill Condon een brief op Facebook aan de fans van THE
TWILIGHT SAGA1 betreffende de verfilming van het vierde deel genaamd BREAKING DAWN die hij voor
zijn rekening zal nemen. Hij eindigt met een verzoek aan de fans om te reageren:
“Please feel free to ask questions in the comments section below, and I'll do my best to
answer them. I hope that this will be the first of many occasions I'll get to check in with you
as we set to work bringing BREAKING DAWN to the screen. I am excited and grateful to have
all of you alongside me for my TWILIGHT journey.
All best, Bill Condon “2
De reacties van de fans zijn over het algemeen positief te noemen. Vooral het feit dat de regisseur
contact opneemt met de fans van THE TWILIGHT SAGA viel in goede aarde. Het overgrote deel van de
reacties gaat serieus in op de vraag van Bill Condon om vragen te plaatsen. Velen leveren suggesties
wat er in de film zou moeten komen en wat absoluut niet.3 Bill Condon tracht met deze brief een
wisselwerking te suggereren tussen hem en Summit Entertainment en de fans.
Naar aanleiding van de potentiële invloed die fans kunnen hebben op de producten, zal ik
mij in dit onderzoek richten op participatory culture en convergence culture4, waarbij ik, door middel
van een case, deze twee concepten tegen het licht zal houden. Deze case houdt een participant
observation in tijdens een eerste officieuze conventie betreffende de fancultuur van THE TWILIGHT
SAGA genaamd Twilight NL Con. Ik bezocht deze conventie met het doel een beeld te krijgen van de
intenties van de fans, het zelfbeeld dat zij hebben over onder andere hun eventuele invloeden, hun
mediaproductie met betrekking tot de Saga en hun betrokkenheid bij de fancommunity. Zodoende
1 The Twilight Saga vindt haar oorsprong in 2005, toen het eerste boek genaamd Twilight geschreven door
Stephenie Meyer uit VS uitgebracht werd. Hierop volgend werden New Moon(2006), Eclipse(2007) en Breaking Dawn (2008) geschreven. De saga is gebaseerd op de driehoeksverhouding tussen Bella Swan, een normale tiener, Edward Cullen, een vampier, en Jacob Black, een weerwolf. Bella valt voor Edward en de liefde is wederzijds totdat hij haar verlaat voor haar eigen welzijn. Op dat moment komt Jacob in beeld waarbij Bella diepe gevoelens voor hem ontwikkelt. Edward keert terug nadat hij erachter komt dat hij niet zonder haar kan leven en een driehoeksverhouding is geboren. De populariteit van dit liefdesverhaal groeide enorm in de VS en de eerste verfilming werd voltooid in 2008 en in Nederland barste, mede door de wereldwijde première van de film, de hype ook los. De boeken werden vertaald en in andere landen uitgebracht en een wereldwijde rage is losgebarsten. 2 “The Twilight Saga: A note to fans from Bill Condon.”*2010+ Facebook The Twilight Saga’s Notes – 02-05-2010
http://www.facebook.com/notes/the-twilight-saga/a-note-to-fans-from-bill-condon/10150166853605005 3 Ibidem.
4 H. Jenkins, Convergence Culture: Where Old and New Media Collide (New York: New York University Press,
2006).
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
4
richt ik mij in dit onderzoek op de Nederlandse fancommunity van THE TWILIGHT SAGA. Op deze wijze
kan ik ervaring koppelen aan theorie en zodoende gerichte conclusies trekken.
De onderzoeksvraag die centraal zal staan, is in hoeverre de mediaproductie van de
fancultuur van THE TWILIGHT SAGA het product heeft beïnvloed. Zodoende zal ik allereerst de case
uiteenzetten om vervolgens de twee termen te kunnen filteren door middel van deze case.
Deelvragen die ik hierbij zal gebruiken, zijn: Wat wordt er verstaan onder participatiecultuur en in
hoeverre is deze definiëring terug te zien in de fancultuur van de Saga? Wat wordt er verstaan onder
convergentiecultuur en in hoeverre is deze definiëring terug te zien in de fancultuur van de Saga?
Tijdens het uiteen zetten van de case zullen er al deelconclusies gevormd worden naar aanleiding
van interviews en participant observation met betrekking tot het zelfbeeld van de fans, het sociale
en elektronische netwerk van de fans, de beïnvloeding van de fans en de activiteiten van de fans.
Met dit onderzoek worden twee belangrijke begrippen in de studies naar fancultuur kritisch
gereflecteerd. Zodoende wordt het perspectief van Henry Jenkins getest dat hij heeft in onder
andere Convergence Culture (2006a) en Fans, Bloggers, and Gamers (2006b). Hierbij zou een
aanvulling of verbetering van zijn theorieën betreffende participatiecultuur en convergentiecultuur
kunnen optreden en zodoende een wetenschappelijke relevantie waarborgen.
Ik tracht de volgende hypothese te bevestigen; de beïnvloeding vanuit de fans op de
producten vindt in dit geval plaats door mede de top-down bedrijven en niet alleen door bottom-up
productie van de fans.5 De bedrijven zullen de fans de ruimte en de kans geven tot beïnvloeding,
mediaproductie van de fans alleen acht ik niet voldoende om beïnvloeding te kunnen bereiken.
Zodoende wordt de machtspositie die Jenkins toekent aan de fancultuur bekritiseerd doordat mijn
onderzoek aantoont dat Jenkins te optimistisch tegenover de beïnvloeding van de mediaproducties
van fancultuur staat.
5 Hiermee wordt gedoeld op bedrijven van bovenaf, top-down, en deze trachten het product te sturen en
doelstellingen te behalen. Consumenten kunnen gezien worden als een organisatie van onderaf, bottom-up, waarbij invloed wordt uitgeoefend op de top-down bedrijven. Een wederzijdse wisselwerking waarbij zij elkaar in het midden ontmoeten.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
5
Case: Twilight NL Con
Observaties
Op zaterdag vijftien mei 2010 werd in ’t Veerhuis te Nieuwegein de eerste officieuze
Twilightconventie gehouden in Nederland, genaamd Twilight NL Con en dit werd georganiseerd door
TovieEvents. Deze conventie was toegankelijk voor Nederlandse en Belgische fans van THE TWILIGHT
SAGa. Naast interviews6 noteerde ik mijn observaties en persoonlijke ervaring, die ik onder andere
verkreeg door mij te mengen in verschillende groepen fans, hetgeen overigens invloed kan hebben
op de wijze waarop zij antwoorden en op mijn observaties.7 Naast onderzoeker was ik daar ook als
fan en had ik uitgebreide kennis over de producten van THE TWILIGHT SAGA. Dit hielp mij toegang te
verkrijgen in de fancultuur door aan te geven dat ik ook een fan was en zodoende tot deze
fancultuur behoorde.
De organisatie had vermeld dat er rond de 500 fans aanwezig waren, samen met 25
vrijwilligers. Van de fans domineerde het vrouwelijke geslacht aanzienlijk, er waren ongeveer vijf
leden van het mannelijke geslacht aanwezig. De leeftijd varieerde daarentegen wel, namelijk van
ongeveer dertien jaar tot ongeveer vijftig jaar. Veel fans droegen merchandise maar ook veel fans
waren alledaags gekleed, variërend van gothic tot modern. Ik meende veelal Nederlandse fans te
zien, maar ook Belgische fans waren aanwezig.
De dag werd ingeluid met een korte intro, waarbij The Hillywood Show8 een filmpje had
gemaakt voor alle fans aanwezig op de conventie. Daarop aansluitend was een trailerwedstrijd. Hier
kregen de fans de kans om hun fanmade trailer voor de film THE TWILIGHT SAGA: ECLIPSE te tonen aan
de andere fans. Ondanks het competitieve gedeelte van een dergelijke wedstrijd, werden de makers
gesteund door hun medefans en leken zij een collectief te vormen. Wanneer ik aan de makers vroeg
waarom ze de trailers hebben gemaakt, antwoordden zij in de eerste instantie dat zij dit deden uit
creativiteit en ontspanning. Uiteindelijk kwam er naar voren dat het enigszins uit ontevredenheid
was over de bestaande officiële trailers van ECLIPSE en meenden zij andere fans wat extra’s aan te
6 Zie appendix I voor de vragenlijst gebruikt tijdens de interviews, appendix II voor het verslag van de conventie
met statistieke gegevens/tabellen, appendix III voor de uitgeschreven interviews. 7 Wanneer een onderzoeker zich gaat inmengen met de doelgroep, kan dit zorgen voor een beïnvloeding van
observaties waarbij afstand nemen wordt bemoeilijkt. Hier tegenover staat echter dat de doelgroep de onderzoeker meer benadert als ‘één van hen’ en zodoende meer informatie vrij geeft ter acceptatie. Jorgensen, D.L. Participant Observation: A Methodology for Human Studies. California: Sage Publications, 1990: 73-75. 8 Een groep opgericht door twee zussen genaamd Hilly en Hannah Hindi. Deze groep maakt parodieën op The
Twilight Saga waarbij zij enorme belangstelling hebben gekregen en ook waardering vanuit de fans van The Twilight Saga. “The Hillywood Show: Introduction." [2009] The Hillywood Show: The Official Website – 16-05-2010 http://www.thehillywoodshow.com/about/.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
6
bieden om meerdere aspecten in het verhaal naar voren te brengen waar de officiële trailer niet in
geslaagd was. Deze onvrede voedt derhalve de creativiteit en de behoefte zelf te produceren.
De laatst uitgebrachte film THE TWILIGHT SAGA: NEW MOON werd vervolgens vertoond,
wat overigens weinig belangstelling kreeg omdat er tegelijkertijd een workshop ‘Verhaal Schrijven’
was en een interview met Maria Postema, de vertaalster van de boekenserie. Verder was er ook een
workshop ‘Twilight Armbandje’. De organisatie had 100 armbandjes besteld om te maken en maar
liefst 400 fans wilden de workshop volgen, waardoor dit een punt van ontevredenheid vormde voor
de fans. Tevens vond er ook look-a-like wedstrijd plaats, waarbij de gelijkenissen met de karakters
soms extreem waren, denkend aan pruiken, sieraden en zelfs gekopieerd gedrag. Als afsluiting was
er een optreden van een coverband die onder andere nummers speelden van de soundtrack en een
schoolbal nagemaakt hadden zoals deze ook in TWILIGHT te zien is.
De ruimte zelf was klein voor het aantal mensen en de decoraties waren schaars. Dit viel ook
verkeerd bij de fans. Het leek erop dat de organisatie de grootte van deze fancultuur en zijn/haar
kritische houding niet goed had geschat. Dat is ook één van de terugkerende aspecten in interviews
met de acteurs. De acteurs geven aan te willen voldoen aan de verwachtingen van de fans, dat zij
het boek zo precies mogelijk willen volgen in de films.9 Op deze wijze spelen de fans een grote rol,
aangezien de acteurs hun draagkracht groot inschatten. De bewegingsvrijheid in het vormen van de
films wordt zodoende minder en in grote mate bepaald door de fans. Opvallend is daarom het feit
dat de organisatie kennelijk niet genoeg informatie wist in te winnen van de fans zelf om zo aan de
verwachtingen te kunnen voldoen en er aldus geen sprake was van een gebalanceerde
wisselwerking.
De mogelijkheid om merchandise aan te schaffen werd de hele dag veelvuldig benut door de
fans. De merchandise speelde in op bepaalde teams, namelijk ‘Team Edward’ en ‘Team Jacob’ die
beide deel uitmaken van de driehoeksverhouding die centraal staat in de Saga.10 Zo waren er
sleutelhangers van beide teams te koop, T-shirts werden verkocht en bovenal waren er
zelfgemaakte producten met aangepaste teams erop. Om de voorkeur van de fans weer te geven,
bedachten de fans deze teams om zo gelijkgestemden te vinden en hiermee ideeën uit te wisselen.
De merchandise droeg vaak uit voor welk team de fan was en deze vraag werd mij meerdere malen
gesteld voordat ik het interview mocht starten.
9 “Kristen & Taylor separate Eclipse Interviews” [2010] YouTube - 02-06-2010
http://www.youtube.com/watch?v=28YCGS0DxTw&feature=player_embedded#! 10
De driehoeksverhouding zorgt ervoor dat er ook een kant gekozen kan worden in het verhaal en vaak wordt of de kant van Edward gekozen of de kant van Jacob, aangezien deze twee karakters het meest tegenover elkaar worden gezet. Met andere karakters gebeurt dit ook, maar hier wordt door de merchandise niet zoveel op ingespeeld.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
7
Bovenstaand voorbeeld duidt op de beïnvloeding van fans op de producten van THE TWILIGHT
SAGA. De rol die de fans hebben in de merchandise is derhalve groot te noemen, mede door het feit
dat de merchandise tenslotte verkocht moet worden aan deze zelfde fans. Daarbij kent de industrie
van de Saga deze rol toe aan de fans door toe te geven aan deze teams. De fans zien op deze wijze
hun visie terugkeren in de producten van de Saga en zodoende zou verwacht kunnen worden dat
het vertrouwen in hun eventuele macht toeneemt.
Sociale en digitale netwerken
In de interviews vroeg ik de fans hoe zij op de hoogte waren gebracht van de conventie. Een
terugkerend sociaal en digitaal netwerk in de antwoorden was Hyves, dat zij gebruikten om zowel
contact te leggen als informatie te vergaren en te produceren. Tien van de geïnterviewden zijn
online actief, waarvan vijf alleen op Hyves. Ook de organisatie heeft veelvuldig Hyves gebruikt als
contact- en informatiepunt. Op deze wijze verbindt de conventie zich met veel andere netwerken en
boort zodoende zelf een nieuw netwerk aan. Hieruit worden fans doorverwezen naar de officiële
pagina van de conventie en zijn de fans ook op de hoogte gebracht van het Twitteraccount en het
forum van de conventie.11
Als er gekeken wordt op de site van Stephenie Meyer waar zij een pagina heeft gewijd aan
fansites, telt zij maar liefst 376 Amerikaanse fansites en enkel vier Nederlandse fansites waaronder
zij ook de Belgische fansites rekent.12 Daarbij moet wel rekening worden gehouden met het feit dat
de eerste Nederlandse vertaling van het eerste boek pas 2008 is uitgebracht, drie jaar later dan de
Amerikaanse versie. Als ik de fans dan vroeg wanneer zij fan zijn geworden, antwoorden veel dat zij
vanaf de eerste film fan zijn en niet vanaf het eerste boek. Zodoende vindt de Nederlandse
fancommunity al een andere, recentere oorsprong dan de grotere Amerikaanse fancommunity.
Daarbij heeft Stephenie Meyer op 17 mei 2010 een blogpost geplaatst op haar website, met de
mededeling dat ze voor de derde verfilming genaamd ECLIPSE geïnterviewd wil worden door vier
fansites als persaandacht voor de film.13 Hierbij geeft zij ook aan dat deze fansites in de VS zijn,
vanwege logistieke redenen.
Een ander opvallend punt, dat ook in de interviews naar voren kwam, is dat veel fans in
aanraking zijn gekomen met de Saga door vrienden of familie, die weer op de hoogte zijn gebracht
11
2 weken na de conventie werd op de site www.twilightnlcon.nl vermeld dat wegens persoonlijke redenen er geen conventie volgend jaar georganiseerd zal worden en dat TovieEvents ook opgeheven is. De sites zijn allen uit de lucht behalve de Hyves van de Twilight NL Con, twilightnlcon.hyves.nl, en het Twitteraccount van Twilight NL Con, twitter.com/twilightnlcon. 12
S. Meyer. “Twilight Series Fansites.” [2010] Stephenie Meyer Homepage – 02-06-2010 http://www.stepheniemeyer.com/ts_fansites.html 13
S. Meyer. “17 May1 2010.” [2010] Homepage Stephenie Meyer – 18-05-2010 http://www.stepheniemeyer.com/index.html
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
8
door hun vrienden of familie. Naar aanleiding van de films zijn veel fans zich gaan verdiepen in de
producten van de Saga en uiteindelijk terechtgekomen op online fancommunities. Velen gaven aan
dat zij lid waren van internationale sites als Twifans.com en Twimoms.com14 waarbij zij buitenlandse
vriendenkring opbouwen. Eén geïnterviewde vertelde dat zij met mensen uit andere landen heeft
afgesproken om in Amsterdam met zijn allen naar de première te gaan van ECLIPSE. Zo is hier een
verschuiving te zien van een offline sociaal netwerk naar een online sociaal netwerk dat vervolgens
weer offline gaat om activiteiten te ondernemen met de online connecties die de fans opdoen. Veel
fans gaven aan in groepjes of paren te zijn gearriveerd waarbij zij elkaar online hebben ontmoet.
Hier betreft het geen internationale ontmoetingen, naast de Belgische bezoekers, maar vooral
geregelde ontmoetingen via het Nederlandse forum van Twilight NL Con waarvoor een speciale topic
was geopend. Ook toonden relatief veel fans zelf initiatief door op de Hyves van Twilight NL Con een
oproep te plaatsen. Opvallend vond ik dat de meeste fans het niet zien zitten om alleen naar een
dergelijke conventie te gaan, mede door het gevoel van eenzaamheid en het gebrek aan
saamhorigheidsgevoel tijdens de conventie zelf, terwijl zij een collectief lijken te vormen in hun
mediaproductie zoals beschreven in de observaties.
Daarbij wordt de saamhorigheid van de Nederlandse fancommunity ondermijnd doordat één
van de grootste Nederlandstalige fansites ook een fansite is voor België. Op deze wijze kan de
Nederlandse fancommunity zich niet volledig onderscheiden van de Belgische, samen met het feit
dat een aantal fans ook op internationale sites zitten.
Wanneer er gekeken wordt naar TouchGraph.com15 en men ‘Twilight Nederland’ intikt, is er
te zien dat de Nederlandse fansites veelal vallen onder de grotere sociale netwerken als MySpace,
Hyves en Facebook. Twilight-online.nl is de grootste site met de meeste treffers en deze site is ook
meerdere malen genoemd op de conventie. Dit is de grootste fansite voor Nederland en België en
ook te vinden op Facebook, Twitter en YouTube. Op deze manier is er veel sprake van onderlinge
verbindingen waarbij één fansite zich in meerdere, vaak sociale, netwerken profileert en zodoende
een betere verspreiding vormt. Op deze wijze blijft het aantal fansites echter wel schaars doordat
het terug te leiden valt naar één grote noemer.
14
Twimom is een term voor de zogenaamde moeders of oudere vrouwen die fan zijn van de saga. Zij worden zo genoemd, in positieve en negatieve zin, omdat de saga in eerste instantie is geschreven voor tieners en de hoofdpersonages ook tieners zijn. Daarom wordt het vaak als opmerkelijk gezien dat moeders ook idolaat kunnen zijn van deze saga. In een interview op de conventie sprak ik met twee Twimoms en zij gaven aan dat zij het gevoel van de eerste liefde beter kunnen herkennen dan de meiden van een jaar of dertien en zodoende kunnen oudere vrouwen ook een voorliefde krijgen voor de saga. Appendix III, interview nr. 10. 15
TouchGraph is een site die door middel van datavisualisatie de verbindingen legt tussen sites door een trefwoord in te typen. TouchGraph laat dan de sites zien die elkaar noemen en waar veelvuldig het trefwoord in voorkomt. Op deze wijze wordt er een overzicht van het digitale netwerk getoond en zijn er ook nevensites te zien naast de sites die als middelpunt naar voren komen in de visualisatie.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
9
Op Hyves wordt enorm veel informatie verspreid over de Saga zelf, de producten die
verwacht worden en evenementen die georganiseerd worden binnen Nederland, dat duidelijk een
groot deel bereikt en dit is terug te zien in de interviews. Tien van de dertien geïnterviewden waren
online actief in voornamelijk sociale netwerken, waarvan vijf alleen online actief waren op Hyves.
Ook hier is een overkoepeling te zien van een sociaal netwerk binnen een groter netwerk, namelijk
het sociale netwerk van Hyves waarin de leden via tweede- en derdegraads connecties met elkaar
verbonden zijn, waarbij het de fans zelf zijn die het sociale online netwerk verspreiden en zodoende
uitbreiden.
Binnen de groep fans die zich profileren in een sociaal netwerk kan onderscheid gemaakt
worden tussen fans die dit alleen online doen door middel van fanfictie te schrijven in een digitaal
netwerk of een speciale doelgroep vormen zoals de Twimoms en tussen de fans die ook
daadwerkelijk afspreken met fans uit andere landen en zodoende ook in real life een groter sociaal
netwerk opbouwen. Aan de andere kant zijn er de fans die binnen hun bestaande netwerk een
netwerk toevoegen, wat het geval is bij Hyves, en op deze manier meer nationaal bezig zijn en naar
aanleiding daarvan in groepen naar dergelijke conventies gaan. Een voorbeeld hiervan is Summer of
Twilight. Dit is een event dat onder andere groots werd verspreid door de Twilight Hyvespagina’s
waarbij te zien is dat de bezoekers van de Twilight NL Con wederom contact met elkaar zochten om
ook naar Summer of Twilight te gaan. Op deze wijze wordt het sociale netwerk meer verspreid,
zowel online als in fysieke ontmoetingen, door de integratie van dergelijke netwerken in grotere
netwerken als Hyves.
Al met al ligt de nadruk vooral op sociale netwerken die zich zowel online als offline
verspreiden. Digitale netwerken worden voornamelijk benut met betrekking tot de mediaproductie
van de fans, maar ook dit wordt verspreid door middel van de sociale netwerken. De kracht van de
populariteit van de conventie ligt zodoende meer in het sociale online netwerk.
Producten van THE TWILIGHT SAGA en mediaproductie van de fans
De industrie van THE TWILIGHT SAGA produceert, onder andere onder Summit Entertainment en
Stephenie Meyer, een enorme variatie aan producten, namelijk boeken, films, stripboeken, juwelen,
kleding, posters, magneten, bekers, kaarsen, et cetera. Nadat het verhaal in het vierde boek werd
afgerond, werden de boeken verfilmd en uiteindelijk stapt het bedrijf over van de primaire
productieprocessen naar secundaire productieprocessen als merchandising en op deze wijze
ontstaat er een verticale integratie van bedrijven die ieder een eigen specialisatie bezitten binnen de
productieprocessen. Dit zorgt ervoor dat de fans nieuw materiaal krijgen waarover veelvuldig
gediscussieerd kan worden en wat kan zorgen voor de aanleiding tot nieuwe producten en events als
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
10
premières, conventies, nieuwe websites waaronder fansites, et cetera. Nu heeft Stephenie Meyer
een spin-off van het derde deel uitgebracht waarbij zij een verhaal heeft geschreven over een
nieuwe vampier die aan de slechte kant staat. Hieromheen is een promotiecampagne gestart en zijn
nieuwe websites opgericht en is er vooral veel suspense gecreëerd. Op deze wijze worden de fans
geënthousiasmeerd en bereid gemaakt het product te kopen.
Een ander voorbeeld is Midnight Sun, het verhaal vanuit het perspectief van Edward.
Opvallend is dat er hier een wisselwerking is te zien tussen de schrijfster en haar industrie en de fans.
Allereerst werden de fans gevoed met promotie rondom het verhaal totdat Stephenie Meyer het
schrijven van het boek stopt vanwege een lekkage van het eerste hoofdstuk. Hierop volgend is te
zien hoe de fans uitreiken naar Stephenie Meyer door middel van mailinglists en het opzetten van
campagnes in de vorm van sites waarbij zij Stephenie Meyer beginnen aan te moedigen verder te
gaan met het verhaal. Uiteindelijk heeft zij aangegeven het verhaal af te zullen maken, maar dat er
geen deadline aan vastzit.16 Uit dit voorbeeld is af te leiden hoe er vanuit de industrie van de Saga
wordt ingewerkt op de fans en hoe vervolgens de rollen worden omgedraaid en de fans inwerken op
de schrijfster en de fans zo het gevoel krijgen dat zij hun zin hebben gekregen en uiteindelijk bereid
zijn te wachten voor onbepaalde tijd.
Wat betreft de verfilmingen is er een lijn te zien, iets wat de fans ook opmerken op de
conventie. In de eerste verfilming moeten de verbeeldingen van de fans worden gerealiseerd, maar
heeft de regisseur nog een vorm van vrijheid omdat de eerste toon nog niet is gezet. Bij de
daaropvolgende verfilmingen is er een meer letterlijke visualisatie te zien van het boek, hoewel niet
elk detail erin verwerkt kan worden vanwege het tijdsbestek. Zodoende spelen de acteurs en
regisseurs17 meer in op de boeken, die enorm goed zijn ontvangen bij de fans en als ultiem worden
beschouwd, en uiteindelijk dus ook meer in op de behoeften van de fans.18
Bovenstaande voorbeelden zijn voornamelijk voorbeelden waarin te zien is hoe een
industrie de fans vormt en hoe deze rollen omgedraaid kunnen worden. In het geval van
merchandise zijn het de fans die de industrie vormen waarbij de industrie inspeelt op deze vorming
en vervolgens de rollen omdraaien. In mijn observaties heb ik ‘Team Edward’ en ‘Team Jacob’
genoemd. Deze teams zijn een uitvinding van de fans, Stephenie Meyer heeft ze nooit als teams
beschouwd en de industrie heeft ze niet als zodanig geprofileerd. De teams werden een wereldwijd 16
S. Meyer. “Midnight Sun: Edward’s version of Twilight” [2008] Homepage Stephenie Meyer – 06-06-2010 http://www.stepheniemeyer.com/midnightsun.html 17
Voor elke verfilming is een andere regisseur uitgekozen omdat elk boek een andere gebeurtenis centraal heeft staan. 18
In interviews geven de acteurs ook aan dat zij willen voldoen aan de verwachtingen van de fans. Vooral nu zij zo groot zijn geworden en de grootte beseffen van de fancommunity van de saga terwijl zij in de eerste film niet wisten waar zij aan begonnen. “Kristen & Taylor separate Eclipse Interviews” [2010] YouTube - 02-06-2010 http://www.youtube.com/watch?v=28YCGS0DxTw&feature=player_embedded#!
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
11
fenomeen. Ook toen ik de kamer inliep van de merchandise viel mij op dat er voornamelijk werd
toegespitst op Team Edward en Team Jacob door middel van sleutelhangers, T-shirts, kettingen,
armbandjes, et cetera. Andere teams werden niet genoemd. Hier speelt de industrie in op de
wensen van de fans, waardoor de fans bereid zijn deze merchandise te kopen en er als het ware een
objectivering van hun concept plaatsvindt en de industrie de fans weer vormt door deze
merchandise.
Aan de andere kant zag ik op de conventie ook andere teams voorbij lopen. Fans hadden zelf
T-shirts laten drukken van hun eigen team en hun eigen armbandjes gemaakt. Zodoende geven zij
aan het niet eens te zijn met het benadrukken van maar twee teams. Hier treedt de productie van de
fans zelf op; zij produceren zelf producten uit onvrede of uit een behoefte die niet vervuld wordt
door de industrie. De bestaande merchandise schiet tekort en de fans grijpen zelf in en draaien zo de
rollen weer om.
Veel fans die ik heb gesproken, zijn teleurgesteld over de beschikbaarheid van producten in
Nederland wat betreft de merchandise. Mijn vraag was hierbij of zij dan meer genoodzaakt zijn zelf
producten te produceren en als antwoord daarop zie ik een aantal fans in zelfgemaakte jurken uit de
film lopen en tonen andere fans trots hun zelfgemaakte armbanden met de initialen van de
hoofdrolspelers.
Wat betreft de mediaproductie van de fans kan gesteld worden dat dit gering naar voren
kwam in de interviews. Hoewel ze vrijwel allemaal bekend waren met fanfictie, communities en
fanmade trailers, schreven slechts vijf van de geïnterviewden zelf fanfictie en maakte zelf fanmade
trailers, maar geen van de fans had zelf een community opgericht. In de interviews komt naar voren
dat degenen die zelf als fan produceren andere mediaproductie van fans vaak waarderen, maar
hierbij wel aangeven dat er verschil in kwaliteit zit. Dit kan mede doordat zijzelf bekend zijn met
fanfictie en dergelijke en dit ook lezen en becommentariëren als medeproducent. Opvallend is dat zij
hun eigen productie niet per definitie als goede kwaliteit zien, maar meer als een
vrijetijdsbesteding.19 Daarbij verspreidden degenen die media produceerden deze content niet al te
gewillig. Slechts drie van de vijf hadden vaste lezers en belangstellenden voor het bestellen van een
T-shirt.
De fans die zelf niet produceren waren standvastiger in hun mening over de mediaproductie
van andere fans. Slechts vier van de acht waren positief over de mediaproductie, waarbij zij vooral
duiden op een leuk initiatief en het zorgen voor entertainment. Degenen, drie van de acht, die
negatief waren over de mediaproductie, hadden zich amper tot niet verdiept in fanfictie en
dergelijke maar wisten toch een mening te geven. Mijns inziens betreft het hier een mening berust
19
Zie appendix III, interview nr. 1, 2, 3, 9 en 10.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
12
op een vooroordeel, namelijk dat de fans te ver gaan in het ‘fan zijn’ en dus geobsedeerde
producten produceren. Daarbij waren degenen die negatief waren over de mediaproductie van
mening dat de mediaproductie amateuristisch was en teveel afweek van het originele verhaal.
Hieruit blijkt dat zij niet op de hoogte zijn van de vrijheid binnen mediaproductie door fans, dat juist
de mogelijkheid biedt aan fans hun eigen perspectief te vertalen naar producten.20 Zodoende wordt
er een slecht (zelf)beeld gecreëerd van de fans en diens mediaproductie, waarbij dit doorwerkt in de
mening over eventuele beïnvloeding op een neerwaartse wijze.
Zelfbeeld van de fans
Bovengenoemde aspecten van beïnvloeding komen echter amper terug in de interviews. Wanneer ik
aan hen vroeg of zij menen enig invloed te hebben op de producten van THE TWILIGHT SAGA als
Nederlandse fancommunity zijnde, antwoordden zij vrijwel allemaal, acht van de dertien, dat dit wel
mogelijk is mits er aan een aantal voorwaarden voldaan wordt. Deze voorwaarden hielden in dat de
Nederlandse fancommunity meer een eenheid zou moeten vormen. Hiermee doelde de
geïnterviewde op het naar voren brengen van één stem en niet van honderd verschillende kleine
stemmen met ieder een eigen klein kritiekpunt. Een andere voorwaarde was dat de Nederlandse
fancommunities groter zouden moeten worden of samen met Amerikaanse fancommunities zouden
moeten samenwerken om invloed uit te kunnen oefenen. Zodoende zouden zij namelijk een
dergelijk groot deel van de doelgroep worden, dat producenten vanzelf luisteren naar de fans
wanneer zij niet meer gesegmenteerd zijn. Daarbij zou Nederland een grotere afzetmarkt moeten
worden voor de merchandise om zo een grotere rol te krijgen in de gehele fancultuur van THE
TWILIGHT SAGA.
De Nederlandse fancommunity zou te klein zijn en dit bleek tijdens het organiseren van de
conventie: de organisatoren wilden een acteur Justin Chon, die één van de bijrollen vervult, boeken
voor een meet en greet. Toen bleek dat hij overboekt was, liet hij de conventie in Nederland vallen.
Ook dit zorgt voor commotie bij de fans en zij menen dat het komt doordat de conventie voor hem
te klein zou zijn, toen ik hen hier op aansprak.
Aan de andere kant gaf een fan aan dat het wel de fans zijn die THE TWILIGHT SAGA zo groot
maken. Zij denkt dat dit mede komt door het sneeuwbaleffect. Hiermee doelt ze op de
mediaproductie van fans die online verspreid wordt waarop vervolgens medefans reageren en dit
verder verspreiden. Op deze wijze kan bepaalde fanfictie groot worden en veel lezers krijgen of
compleet de grond in worden gestampt. Daarbij zijn het ook de fans die elkaar aansporen bepaalde
20
Zie appendix III, interview nr. 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12 en 13.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
13
merchandise te kopen door er reviews over te geven of door dit ergens te plaatsen met de
boodschap dat het een must-have item is.
Betreffende het maken van hun eigen media als trailers en hun fanfictie, menen veel van
hen dat het geen topproducties zijn, maar tegelijkertijd prijzen zij de productie van andere fans. Zo
lijkt het zelfbeeld dat de fans hebben vooral individueel gericht, voornamelijk op henzelf, en niet op
de fancommunity als een geheel wat betreft de mediaproductie. Aangaande de beïnvloeding is het
zelfbeeld wel gericht op de fancommunity als geheel.
Opvallend is, dat ondanks de kritiek dat de Nederlandse fancommunity zich meer moet laten
gelden, de meerderheid niet of alleen online actief is op Hyves. Ook degenen die ik niet officieel
geïnterviewd heb, gaven aan dat zij op de hoogte waren gekomen van deze conventie via de Hyves
van Twilight en van Twilight NL Con. Daarbij gaven ze aan verder niet actief te zijn in andere
fancommunities van THE TWILIGHT SAGA. Fans die wel actief zijn op fora en andere vormen van
communities, schreven veelal zelf fanfictie en verkochten zelfgemaakte merchandise, maar hadden
weinig vertrouwen in de eventuele invloed die de Nederlandse fancommunity kan hebben.21
Uiteindelijk zou er gesteld kunnen worden dat wegens het gebrek aan vertrouwen in de
Nederlandse fancommunities van THE TWILIGHT SAGA deze invloed er ook niet zal komen. Men zal,
wegens dit gebrek, minder snel contact zoeken met producenten omdat zij niet rekenen op de juiste
feedback of op überhaupt feedback. Wanneer zij wel contact zoeken, is dit vaak meer bedoeld als
fanmail dan een poging om invloed uit te kunnen oefenen. Daarbij lijkt de eventuele beïnvloeding
van fans vooral voort te komen vanuit de industrie zelf die de ruimte biedt aan de fans om deze
invloed uit te kunnen oefenen. Zodoende treedt de fan niet alleen op als productieve machtsfactor.
21
Zie appendix II voor tabellen.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
14
Participatory culture en Twilight NL Con
Fandom
In de case heb ik het over fancultuur, maar wat wordt nu verstaan onder deze fancultuur?22 Fans
worden vaak geassocieerd met obsessies voor een bepaalde film, boek, personages, et cetera. Henry
Jenkins beschrijft fandom als volgt:
“An institution of theory and criticism, a semistructured space where competing
interpretations and evaluations of common texts are proposed, debated, and negotiated and
where readers speculate about the nature of the mass media and their own relationship to
them.”23
Waarbij Jenkins het volgende model van fandom voorstelt dat opereert op vier niveaus:
1. Fans adopt a distinctive mode of reception
2. Fandom constitutes a particular interpretive community
3. Fandom constitutes a particular Art World
4. Fandon constitutes an alternative social community24
In zijn beschrijving van fandom zoals hierboven, stelt Jenkins dat fans zich verbinden met de teksten
en deze eigen maken, waarbij zij zelf ook eigen producties maken. Bijgevolg komen andere
betekenissen tot stand die gespecificeerd zijn tot een bepaalde cultuur. Derhalve vormen fans een
eigen cultuur met eigen teksten, hun eigen kunstwereld, van hun fancultuur. Mijns inziens heeft
Jenkins een treffende omschrijving van fandom en diens mogelijkheden tot participatie, echter, deze
kenmerken sluiten andere soorten fans ook uit. Matt Hills geeft in Fan Cultures (2002) aan dat door
te spreken van ‘good fandom’ en ‘bad consumer’ er een theorie wordt ontwikkeld waarin voorbarig
fans worden uitgesloten, enkel op basis van hun consumenten gedrag en participatie.25
22
Door de jaren heen is er een discussie ontstaan rondom het begrip fancultuur. Matt Hills kaart deze discussie aan door rationaliteit ter discussie te stellen en de positie die academici zichzelf toekennen tegenover de fans. Hij geeft aan dat academici ook fan kunnen zijn en andersom, zonder de ander als irrationeel te beschouwen. Aan de andere kant stelt hij ook Henry Jenkins ter discussie en stelt dat Jenkins fanculturen te positief in beeld brengt. Om deze reden stelt Hills dat we nu in het midden staan en zowel de positionering van de academici als van de fans moeten bekritiseren, waardoor de afstand zal afnemen en studies naar fanculturen verbeterd kunnen worden. Matt Hills, 182-184. 23
N.K. Baym, Tune in, Log on. Soaps, Fandom, and Online Community (California, Sage Publications, 2000): 17. 24
H. Jenkins, “Filkin and the Social Construction of the Science Fiction Fan Community” in The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media, red. L. A. Lewis (London: Routlegde, 1992): 208-213. 25
M. Hills, Fan Cultures (Oxon: Routledge, 2002): 29-30.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
15
John Fiske duidt tevens in Television Culture (1987) aan dat interactie met medefans niet
noodzakelijk is om eigen teksten te kunnen produceren in een fancultuur. Fiske schrijft voornamelijk
vanuit de individu, daar waar Jenkins vooral schrijft over interactie tussen de individuen in een
fancultuur. Aldus geeft Fiske een andere hoedanigheid aan van het creëren van eigen teksten door
de fan, in zijn geval de spectator, als individu zijnde en de producerende kracht vanuit dit individu.26
Gezien de case draag ik om deze reden bepaalde gradaties van fans aan, waardoor de
consument niet terzijde wordt geschoven. In de case zijn duidelijke gradaties te zien van fans
betreffende hun participatie in de fancultuur. Zo zijn er de fans die alleen consumeren en niet
produceren. Hierbij hoeft het niet te gaan om culturele consumptie, waarbij zij ook actief zijn in
fancommunities, maar enkel om het consumeren van de producten van de top-down bedrijven. Er
zijn ook fans die produceren, maar zich niet inlaten met fancommunities en op deze wijze erg
individualistisch zijn ingesteld. Wat betreft het beoordelen van de beïnvloeding, heb ik al kunnen
constateren dat fans vaak met individualistische beweegredenen actief zijn in de fancultuur, maar
als geheel naar buiten treden. Zodoende heb ik de volgende figuur samengesteld:
Figuur 1. Gradaties in fandom.
De hoofdnoemer is in dit geval ‘de fan’ en gekeken naar de heersende discussies rondom fans samen
met de case Twilight NL Con, heb ik vast kunnen stellen dat er een onderscheid gemaakt dient te
worden tussen de pseudoactieve fan en de constructieve fan. Zodoende worden de consumenten
niet uitgesloten als fan. Hierbinnen heb ik deze twee gradaties verder opgedeeld in de
pseudoactieve consument en de constructieve consument. Hiermee doel ik op de fans die enkel
consumeren en niet engageren met andere fans. Idem voor de pseudoactieve producent, hiermee
doel ik op de mediaproductie die zij naar aanleiding van hun liefhebberij, in dit geval de Saga,
produceren, terwijl zij tegelijkertijd geen behoefte voelen dit te delen met andere fans.
26
J. Fiske, Television Culture (London en New York: Routledge, 1987): 95-99.
De Fan
De pseudoactieve fan
De constructieve fan
De pseudoactieve
consument
De pseudoactieve
producent
De constructieve
consument
De constructieve
producent
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
16
Hier tegenover staan de constructieve consument en producent. Deze benaming duidt op de
fans die de behoefte voelen gedachtegoed te delen met medefans en op deze wijze een eventuele
bijdrage leveren aan de fancultuur door middel van productie of door enkel dit gedachtegoed te
consumeren. Op deze wijze wordt er niet verondersteld dat elke fan onderdeel is van een netwerk,
zelf produceert en met andere fans wil reflecteren, iets wat Jenkins wel beweert met zijn
omschrijving van fancultuur en zodoende andere fans uitsluit. Hierbij moet wel gemeld worden dat
een consumerende fan over kan gaan in een producerende fan en andersom, maar om een
producerende fan te kunnen zijn, er wel geconsumeerd dient te worden.
Participatory culture
De fans participeren in een fancultuur rondom de Saga, waarbij zij ieder eigen interpretaties vormen
van de Saga. Zij zijn bewust of onbewust bezig met de content van de Saga en sommigen zoeken
contact met elkaar om deze content te bespreken en zelfs om te zetten naar eigen teksten, de
teksten van hun fancultuur. John Fiske duidt een verschuiving aan van een passief publiek naar een
actief publiek. Hij kent hierbij het subject een construerende betekenisgeving toe, met betrekking
tot de televisiecultuur.27 De consument wordt een producent van betekenissen en genoegens,
waarbij in acht genomen dient te worden dat betekenisgeving afhankelijk is van bepaalde
sociologische factoren van het subject.28 In de interviews komen verscheidene redenen naar voren
als antwoord op de vraag wat het is in de Saga dat hen zo aantrekt. De oudere fans geven aan dat
het een punt van herkenning is van het gevoel van een eerste liefde. Jonge fans gaven voornamelijk
aan dat de onmogelijke liefde hen aantrekt, dat datgene iets is waar zij op hopen. Dit is een
voorbeeld van de wijze waarop bepaalde sociale factoren mee kunnen spelen in het construeren van
betekenis en het vormen van genoegens uit het narratief.
Het delen van deze sociale factoren kan de reden verklaren waarom er sprake was van een
bepaalde groepsvorming. Overeenkomsten in betekenisvorming zorgt voor verbondenheid en kan
uiteindelijk zorgen voor een hogere participatie in de cultuur wegens de motivatie van anderen.
Zodoende gaat Henry Jenkins verder dan een active audience en spreekt hij van een
participatiecultuur:
27
J. Fiske, Television Culture (London en New York: Routledge, 1987): 65-68. 28
Subjectiviteit wijst op een individualiteit binnen een netwerk van sociale relaties, dat werkt in drie manieren: maatschappelijk, taal of discourse en psychisch. Op deze wijze is het niet inherent aan individualiteit, maar een product van sociale factoren waarbij de subjectiviteit gedeeld kan worden met anderen. J. Fiske, Television Culture (London en New York: Routledge, 1987): 49.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
17
“The term participatory culture contrasts with older notions of passive media spectatorship.
Rather than talking about media producers and consumers as occupying separate roles, we
might now see them as participants who interact with each other according to a new set of
rules that none of us fully understands.”29
Henry Jenkins benoemt hier een nieuw tijdperk waarin de rolverdeling tussen consument en
producent vervaagt en de consument zich actiever opstelt: een tijdperk van participatiecultuur, die
hij de volgende eigenschappen toekent:
1. With relatively low barriers to artistic expression and civic engagement
2. With strong support for creating and sharing one’s creations with others
3. With some type of informal mentorship whereby what is known by the most
experienced is passed along to novices
4. Where members believe that their contributions matter
5. Where members feel some degree of social connection with one another (at the least
they care what other people think about what they have created)30
Deze cultuur is zijns inziens niet ondergronds, maar juist overduidelijk aanwezig, voornamelijk in
fancultuur. Van het mediapubliek zijn fans één van de actiefste subgroepen, mede door participatie
en interactie. Zo stelt Jenkins uiteindelijk dat de interactiemogelijkheden worden uitgebreid door het
internet en dat de participatie hierin afhankelijk is van de participanten zelf, maar ook van de
gebruikers/producenten die deze mogelijkheid aanbieden.31
Aan de andere kant ziet hij het produceren van content door fans als een vereiste voor
participatie, dit in tegenstelling tot Fiske die de tekstuele productie vanuit de fans niet als vereiste
stelt voor participatie, maar het lezen van teksten als zodanig ziet. Nu valt op dat slechts twee van
de dertien geïnterviewden daadwerkelijk fanfictie schrijven en drie zelf producten maken in de trant
van fanmade trailers en T-shirts. Zodoende is de daadwerkelijke productie van fans enigszins gering
in aantal op de conventie, in tegenstelling tot wat Jenkins lijkt te verwachten in fanculturen.
Zo dienen de gradaties in fandom ook als indicatie van de mate waarin fans participeren. Het
opbouwen van een netwerk is niet voor iedere fan een noodzaak, maar zij produceren wel eigen
29
H. Jenkins, Convergence Culture: Where Old and New Media Collide (New York: New York University Press, 2006): 3. 30
H. Jenkins et. al. “Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21th Century” *2006+ MacArthur Foundation: Building the Field of Digital Learning – 20-06-2010 http://digitallearning.macfound.org/atf/cf/%7B7E45C7E0-A3E0-4B89-AC9C-E807E1B0AE4E%7D/JENKINS_WHITE_PAPER.PDF: pagina 7. 31
H. Jenkins, Convergence Culture: Where Old and New Media Collide (New York: New York University Press, 2006): 137.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
18
fanfictie en zodoende zijn ze actief bezig met de teksten en aldus betekenissen en genoegens
construeren. Daarbij dient een verschil gemaakt te worden tussen technologische participatie en
sociale participatie. Dit onderscheid komt ook naar voren de interviews. Nu is een dergelijke
conventie een duidelijk voorbeeld van sociale participatie, waarbij er een cultuur wordt opgebouwd
en onderhouden door met medefans te engageren en te discussiëren. Aan de andere kant zijn veel
fans al bevriend met elkaar in kleinere groepen en geven ze aan geen behoefte te hebben hun
producties te verspreiden, maar wel nieuwsbrieven te willen ontvangen.32
Een ander opvallend punt is dat Jenkins meent dat fans geloven dat hun contributies er toe
doen. Dit komt daarentegen niet terug in de interviews, betreffende de mening van de fans over
mediaproductie van hun medefans en hun eigen mediaproductie. Het algemene beeld van de
interviews geeft een laconieke houding weer, daarmede de fans van mening zijn, negen van de
dertien, geen of nauwelijks invloed uit te kunnen oefenen via hun mediaproductie.33 Ongeacht het
nu ging om een online bijdrage/activiteit, het contact opnemen met de producenten van THE
TWILIGHT SAGA of eigen mediaproductie, bleef de merendeel van fans van mening dat deze mate van
participatie er niet toe deed om een invloed uit te kunnen oefenen en lijken zij niet de behoefte te
voelen om het belang te vergroten van hun participatie. Derhalve generaliseert Jenkins met de
toekenning van de eigenschappen aan de participatiecultuur en lijkt hij te optimistisch te zijn wat
betreft de intenties en de productiviteit van de fanculturen.
Toegang tot participatory culture
Toegang tot de participatiecultuur is niet voor iedereen gelijk wanneer er naast het technologische
aspect ook naar andere aspecten wordt gekeken. Wanneer de fans niet beschikken over kennis over
de beschikbare informatie en hoe ze deze moeten selecteren, kunnen ze geen correct gebruik
maken van de mogelijkheden die hen worden aangeboden.34 Om als individu de cultuur te kunnen
construeren, zal deze dienen te weten hoe de middelen gebruikt dienen te worden. Zo zijn er voor
de Nederlandse Twilight fans een tal van sites die ieder over een specialisatie beschikken als fora,
fanfictie, Twilightnieuws, et cetera.35 Aan de andere kant lijken de meeste geïnterviewden hier geen
gebruik van te maken en degenen die dit wel veelvuldig doen, doen dit op internationale sites.36
Zodoende zou kunnen worden gesteld dat de mogelijkheden tot participeren in een cultuur en het
opbouwen van deze fancultuur alom vertegenwoordigd zijn, maar dat deze mogelijkheden niet door
32
Zie appendix III, interview nr. 1, 2, 3, 33
Zie appendix II, tabel 2. 34
M. Deuze, “Corporate Appropriation of Participatory Culture” in Participation and Media Production: Critical Reflections on Content Creation, red. N. Carpentier en B. De Cleen (Newcastle: Cambridge, 2008): 29. 35
Zie het netwerk van de Nederlandse Twilight fans van TouchGraph in het vorige hoofdstuk. 36
Zie appendix III, interview nr. 9 en 10.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
19
allen benut worden. Velen wachten nieuws af, maar brengen zelf weinig in, hoewel er naar
aanleiding van de Twilight NL Con een andere Hyves is opgericht, namelijk Twilightcon.hyves.nl,
waarbij de fans zelf verder de draad oppakken en verdere activiteiten ondernemen. Dit duidt de
verscheidene gradaties in fandom aan en zodoende in participatie gezien de interviews en de
resultaten naar aanleiding van de conventie. Er kan gesteld worden dat de term participatiecultuur
wel van toepassing is op de Nederlandse fancommunity van Twilight, maar dat het vooral draait om
de mogelijkheid om actief te construeren en dat de mate waarin deze mogelijkheid wordt benut erg
verschillend is per fan en zodoende de fancommunity niet als één geheel van netwerk beschouwd
dient te worden, maar er vooral gekeken moet worden naar de individuen en mogelijkheden.
Daarbij draait de mediaproductie van fans niet om winst en dit kan verklaren waarom fans de
behoefte niet voelen om hun producties naar buiten te brengen en meer betekenissen construeren
en dit bespreken dan producties verspreiden.37
37
J. Fiske, “The Cultural Economy of Fandom” in The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media, red. L. A. Lewis (London: Routlegde, 1992): 39.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
20
Convergence culture en Twilight NL Con
Convergence culture en technologie
Convergentie betekent letterlijk het bij elkaar brengen tot één punt. Wanneer dit wordt betrokken
op de nieuwe media, zou kunnen gedacht worden aan het bij elkaar brengen van technologische
functies in één apparaat. In het boek Media Organizations and Convergence (2006) van Gracie
Lawson-Borders wordt een figuur getoond, zie figuur 1, waarin zij uiteen heeft gezet welke media bij
elkaar kunnen komen in welk punt. Hierbij stelt zij computers en internet als centraal punt dat
convergentie teweeg kan brengen tussen bijvoorbeeld print en televisie.38
MEDIUM CONVERGENCE SOURCE MEDIUM
Figuur 2. Convergence Definition model, Media Organizations and Convergence pp. 5.
Convergence culture en fancultuur
De titel van Jenkins zijn boek Convergence Culture toont aan dat het Jenkins niet alleen gaat om een
technologisch proces. Jenkins beschrijft in het boek hoe media ingezet kunnen worden door de fans
om invloed te kunnen vergaren, hoe scheidingslijnen vervagen tussen fans en producenten en hoe
participatiecultuur hier een rol in kan spelen:
“Convergence does not depend on any specific delivery mechanism. Rather, convergence
represents a paradigm shift – a move from medium-specific content toward content that
flows across multiple media channels, toward the increased interdependence of
communications systems, toward multiple ways of accessing media content, and toward
even more complex relations between top-down corporate media and bottom-up
participatory culture.”39
Jenkins verwacht op deze manier een convergence vanuit de top-down bedrijven en de bottom-up
consumenten en zodoende zou de scherpe scheiding tussen deze twee processen verdwijnen.
38
G. Lawson-Borders, Media Organizations and Convergence: Case Studies of Media Convergence Pioneers (New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., 2006): 5. 39
H. Jenkins, Convergence Culture: Where Old and New Media Collide (New York: New York University Press, 2006): 254.
Wireless Radio
Print Television
Cable Satellite
Computers &
Internet
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
21
“Allowing consumers to interact with the media under controlled circumstances is one thing;
allowing them to participate in the production and distribution of cultural goods – on their
own terms- is something else altogether.”40
Wanneer Jenkins de mate van activiteit van de fans als zodanig stelt en laat afhangen van de
mogelijkheden die top-down bedrijven bieden, lijkt het mijns inziens dat de macht die hij de fans
toekent alleen invloed heeft wanneer deze voldoet aan de voorwaarden van de top-down bedrijven.
Het woord ‘allowing’ oftewel ‘toestaan’ is om deze reden een ongelukkige woordkeuze, aangezien
hij zo de macht toekent aan degenen die het toestaan en niet aan de consumenten zelf.
Hierop aansluitend is het ook niet duidelijk welke relatie de mediabedrijven willen met deze
nieuwe vorm van consumenten, doelende op de fans. Aan de ene kant willen ze graag dat de
consumenten hun media consumeren, aan de andere kant mogen de consumenten de media en
diens content niet aanraken. Zodoende ontstaat er een tegenstelling waarbij consumenten,
voornamelijk tieners, in de war raken.41 De brief van Bill Condon in het eerste hoofdstuk toont een
gebaar richting de fans van de Saga, waarbij Condon ze een kans biedt inbreng te hebben in de
verfilming van het laatste deel. Aan de andere kant weten de fans ook dat Condon gebonden is aan
het boek, aan de schrijfster en aan Summit Entertainment die als minderheid over een grotere
macht beschikken over de verfilming. Ook in de interviews komt naar voren dat fans om deze reden
geen contact zoeken met de productiebedrijven en personen en zodoende wordt de kans die hen
gegeven wordt niet als zodanig geschat en benut waardoor de invloedsfactor, vooral wat betreft
Nederlandse fancommunity, afneemt. Vele fans verwachten dat contact zoeken niet zal helpen,
vooral om de reden dat de Nederlandse fancommunity te klein is, in tegenstelling tot de
Amerikaanse community.42 Een opvallend punt is dat degenen die contact hebben gezocht ook
degenen zijn die zelf tekstueel produceren en betrokken zijn bij fancommunties.43
Als er vervolgens gekeken wordt naar wat internet betekende voor het openbaar maken van
de creativiteit en participatie van fans, kan worden gesteld dat dit nu toegankelijk werd voor velen
buiten de fancommunities. Op deze wijze kregen bedrijven ook een beter zicht op datgene wat fans
doen met media en diens content. Aan de andere kant, wanneer we kijken naar de case, valt op dat
de fans niet zozeer actief zijn in fancommunities als constructieve producent, maar meer als
pseudoactieve producent, waarbij zij zelf de teksten interpreteren, maar dit niet zodanig naar buiten
dragen.
40
Ibidem. 41
Ibidem, 142. 42
Zie appendix III, interview nr. 1, 2, 3 en 6. 43
Zie appendix III, interview nr. 9 en 10.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
22
Terecht stelt Jenkins dat een eventuele beïnvloeding op massamediabedrijven lastig te
veronderstellen is. De producenten noch de consumenten weten welke regels vastgesteld zouden
moeten worden, betreffende het gebruik maken van fanproductie en van de productie van bedrijven.
Zoals Jenkins aangeeft hangt het mijns inziens af van de positie waar de fans zich in bevinden.
Bedrijven handelen nog steeds als rechthebbenden waar de fans machteloos in staan en het moeten
hebben van hun collectieve intelligentie en autoriteit. Hij stelt dat de consumenten krachtiger zullen
zijn binnen de convergentiecultuur, wanneer zij deze kracht herkennen en gebruiken als
participanten van hun cultuur. Gezien het zelfbeeld van de fans in de case, acht ik de kans klein dat
zij deze kracht zullen herkennen en gebruiken doordat zij bij voorbaat al aanduiden dat de
Nederlandse fancommunity te klein is. Zodoende zou een grotere groep als de Amerikaanse
fancommunities meer invloed kunnen uitoefenen, doordat zij hun wensen en hun producten meer
lijken te verspreiden en ook lijken te menen invloed te kunnen hebben doordat Stephenie Meyer
ook interviews doet met Amerikaanse fansites en de acteurs aangeven te willen voldoen aan de
verwachtingen van de fans en ten slotte de basis van de Saga in Amerika ligt. Daarbij is het aantal
fansites van Amerika, of Engelstalige, vele malen groter dan de fansites specifiek gericht op en
opgericht door de Nederlandse fans.
In een interview duidt een fan aan dat ze, om als Nederlandse fancommunity invloed uit te
oefenen, ze hetzelfde dienen te denken.44 Henry Jenkins noemt in Convergence Culture Pierre Lévy
en zijn collective intelligence als vorm van convergentie waarbij fans over de kern van kennis
beschikken. Jenkins ziet hier een utopie van mogelijkheden in participatie die online netwerken
kunnen bieden en koppelt dit vervolgens aan collective intelligence.45 Lévy meent echter dat deze
knowledge space al een utopische ruimte is voor participatie en al bestond, maar dat deze door de
komst van technologie meer tot uiting wordt gebracht.46
Lévy ziet collective intelligence als een vorm van universele gedistribueerde intelligentie die
constant wordt bijgewerkt door de tijd heen en versterkt en zodoende mobiliseert. Hierbij tracht het
wederzijdse herkenning en verrijking van individuen te bereiken.47 Zodoende is de kennis die
vergaard wordt niet de waarheid, maar het zijn stukken subjectieve kennis die bij elkaar gebracht
worden en ook getest worden, in het geval van fancultuur. Op deze wijze zou door verrijking van
kennis een staat van alwetendheid zijn opkomst maken waarbij de fans menen de kennis te
44
Zie appendix III, interview nr. 3. 45
H. Jenkins, Fans, Bloggers, and Gamers: Exploring Participatory Culture (New York: New York University Press, 2006): 136-140. 46
P. Lévy, Collective Intelligence (Cambridge, Massachusetts : Perseus Books, 1999): 169. 47
Ibidem, 13.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
23
beschikken over de producten.48 De geïnterviewde fan ziet het delen van deze kennis niet gebeuren
in de Nederlandse fancommunity, echter, collective intelligence heeft dezer dagen meer
mogelijkheden via de nieuwe wegen die netwerken aanbieden en fora die opgesteld worden en
dergelijke conventies die georganiseerd worden, waarbij de fans de behoefte voelen hun kennis te
delen. De vraag is of zij andermans kennis willen aanvaarden na het bediscussieerd te hebben en of
de invloedsfactor groter wordt ondanks de ontbrekende behoefte om deze kennis te delen met de
top-down bedrijven. Op deze wijze is er wel sprake van collective intelligence, maar kan deze niet
gekoppeld worden aan convergence culture.
In de case heeft, wat betreft de invloed van fans, de merchandise een grote rol gekregen.
Fans staan erom bekend verzamelaars te zijn, hoewel in de interviews duidelijk naar voren komt dat
sommige producten niks toevoegen en daarom niet aangeschaft worden, en om deze reden zijn het
loyale consumenten. Dit geeft bedrijven de vrijheid producten te ontwikkelen die enigszins uniek en
experimenteel zijn om de reden dat er fans zijn die geïnteresseerd zijn in alles wat gerelateerd is aan
de Saga.49 Zodoende verliezen de fans in geloofwaardigheid en de manier waarop zij invloed uit
kunnen oefenen is door niet te consumeren of door zelf producten aan te dragen die vervolgens
worden overgenomen door de bedrijven.
In een interview, waar de interviewers participanten zijn van de Academy of Television Arts
and Sciences en de geïnterviewden drie personen uit de televisie-industrie representeren, komt dit
naar voren. Lance Evans vermeldt dat bedrijven naar de fans reiken wanneer een product dreigt te
falen.50 De fans bieden nieuwe perspectieven, leggen hun wensen uit en vervolgens benut de
industrie deze wensen en voldoet aan de verwachtingen waardoor het product weer opbloeit.
Samen met het feit dat de digitale sociale netwerken ook te zien zijn voor de top-down bedrijven
van de Saga, hebben zij volledig zicht op de verwachtingen waaraan het product zou moeten
voldoen. Mijns inziens staan de fans te dicht bij het product om hun eigen invloed te kunnen
opmerken en zonder dat er sprake is vanuit hun intenties zijn tot beïnvloeding.
48
Jenkins noemt in Convergence Culture de SURVIVOR spoilers van de fans een praktijk van collective intelligence, waarbij door middel van bij elkaar gebrachte kennis het einde al voorspeld dient te worden. H. Jenkins, Convergence Culture: Where Old and New Media Collide (New York: New York University Press, 2006): 28. 49
M. Hills, Fan Cultures (Oxon: Routledge, 2002): 36. 50
R. Sadal, “Television Executives Speak about Fan Letters to the Networks” in The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media, red. L. A. Lewis (London: Routledge, 1992): 186.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
24
Conclusie
In de voorgaande hoofdstukken heb ik aan de hand van een case een kritische reflectie van
participatory culture en convergence culture uitgevoerd. Deze twee termen worden door Henry
Jenkins veelvuldig in verband gebracht met fancultuur. Naar aanleiding van andere wetenschappers
en de case kan worden gesteld dat de macht die Jenkins toekent aan de fancultuur niet te allen tijde
opgaat. Matt Hills wijst ons hier al op in Fan Cultures en stelt dat Jenkins teveel ervan uitgaat dat de
fans bewust teksten produceren en op deze wijze bijna een automatische invloed genereren.
Uit de case blijkt dat de Nederlandse fancultuur van THE TWILIGHT SAGA geen enorme bijdrage
levert in eigen mediaproductie en er verscheidene vormen zijn van betrokkenheid en participatie.
Om deze reden heb ik gradaties van fandom aangedragen waarbij opvalt dat John Fiske en zijn active
audience beter van toepassing zijn op de fancultuur, doordat Fiske het lezen van teksten en op deze
wijze het produceren van betekenissen en genoegens ook ziet als een productie op zowel bewust als
onbewust niveau. Uit de interviews blijkt dan ook dat elke fan een andere reden aanduidt voor het
fan zijn van de Saga en op deze wijze een betekenis/uitlichting geeft van de Saga.
Jenkins zijn aanname dat in fandom met elkaar gediscussieerd wordt over de teksten en in
participatiecultuur een diepere interactie plaatsvindt met de producten lijkt wel van toepassing op
de Nederlandse fancultuur van de Saga. In het netwerk van deze fancultuur zijn veel websites te zien
die plaatsmaken voor fora en discussietopics. De barrière is zodoende laag genoeg om te kunnen
participeren binnen de fancultuur. De mogelijkheden zijn alom aanwezig, maar uit de interviews
blijkt dat de meeste fans deze mogelijkheden amper tot niet benutten en aldus de mate waarin
gediscussieerd wordt tegenvalt in vergelijking met de mogelijkheden die hiervoor worden
aangeboden.
Gekeken naar de convergence culture is er veel wisselwerking te zien tussen de fans en de
bedrijven. Grenzen lijken te vervagen doordat de fan actiever kan participeren door de digitale
mogelijkheden, maar hier tegen over staan de bedrijven die de grootste besluiten nemen. Aan de
andere kant zijn de bedrijven afhankelijk van fans, een aspect dat door weinig fans wordt genoemd
op de conventie. Dit samen met het zelfbeeld van de fans, waarin naar voren komt dat zijzelf geen
invloedsfactor kunnen zijn, zorgt ervoor dat zij wel beschikken over de juiste kennis en collective
intelligence maar zich niet bewust zijn van deze kennis en het zodoende niet inzetten. Fans zijn van
mening dat de Nederlandse fancultuur allereerst aan bepaalde voorwaarden moet voldoen,
waardoor hun mening over beïnvloeding van de producten negatief te noemen is.
Dit resulteert in de invloedrijke pseudoactieve consument, waarbij niet elke fan bewust
participeert en produceert en intenties heeft de producten te beïnvloeden, maar dit wel doet op een
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
25
onbewust niveau gekeken naar de wisselwerking tussen bottom-up consumenten en top-down
bedrijven, zonder de fancultuur een bepaalde mate van macht toe te kennen. Zodoende is de
partcipatory culture wel van toepassing op de Nederlandse fancultuur van de Saga en de
convergence culture ook, echter, beide in mindere expliciete mate als Jenkins doet voorkomen. Dit
komt mede door het zelfbeeld van de fans en de hoeveelheid tekstuele producties die voortkomen
uit de fancultuur. Daarbij is de fancultuur klein in vergelijking met de Amerikaanse fancultuur en
zodoende minder nadrukkelijk aanwezig als afzetmarkt voor de bedrijven. De beïnvloeding die de
Nederlandse fans uitoefenen, komt vanuit de kennis die zij online met elkaar delen en de vereniging
met andere fancommunities in het buitenland en niet per se vanuit de mediaproductie van de fans
zelf.
De Nederlandse fancultuur van THE TWILIGHT SAGA is pessimistisch over hun beïnvloeding en
aldus lijken zij geen waarde te hechten aan hun geringe mediaproductie. Jenkins is zodoende te
optimistisch wat betreft de productie van de fancultuur en de waarde die zij hieraan hechten.
Terugkerend naar de hypothese genoemd in de inleiding, kan derhalve gesteld worden dat de
Nederlandse fancultuur van THE TWILIGHT SAGA een geringe mediaproductie heeft en amper tot geen
invloed lijkt te hebben doordat zij tekort schieten in hun zelfbeeld en de waarde die zij toekennen
aan hun mediaproductie, dit in tegenstelling tot de internationale fancultuur van THE TWILIGHT SAGA
waarbij een duidelijke wisselwerking te zien is vanuit de bottom-up producenten en de top-down
bedrijven. De theorieën omtrent convergence culture en participatory culture ontwikkelt door
Jenkins zijn daarom niet volledig van toepassing op de Nederlandse fancultuur van THE TWILIGHT SAGA
en dienen daarom alleen als leidraad die gedurende onderzoeken consequent getest dient te
worden.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
26
Bibliografie
Literatuur
Baym, N.K. Tune in, Log on. Soaps, Fandom, and Online Community. California, Sage
Publications, 2000.
Bolter, J.D. en R. Grusin. Remediation: Understanding New Media. Cambridge: MIT Press,
2000.
Carpentier, N. en B. De Cleen. red. Participation and Media Production: Critical Reflections
on Content Creation. Newcastle: Cambridge, 2008.
M. Deuze, “Corporate Appropriation of Participatory Culture” Participation and Media
Production: Critical Reflections on Content Creation geredigeerd door N. Carpentier en B. De
Cleen (Newcastle: Cambridge, 2008): 27-40.
Fiske, J. Television Culture. London en New York: Routledge, 1987.
Fiske, J. “The Cultural Economy of Fandom” The Adoring Audience: Fan Culture and Popular
Media geredigeerd door Lisa A. Lewis (London: Routledge, 1992): 30-49.
Hills, M. Fan Cultures. Oxon: Routledge, 2002.
Jenkins, H. Convergence Culture. Where Old and New Media Collide. New York: New York
University Press, 2006.
Jenkins, H. Fans, Bloggers, and Gamers. Exploring Participatory Culture. New York: New York
University Press, 2006.
Jenkins, H. “Filking and the Science Fiction Fan Community” The Adoring Audience: Fan
Culture and Popular Media geredigeerd door Lisa A. Lewis (London: Routledge, 1992): 208-
233.
Jenkins, H. et al. “Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for
the 21th Century” *2006+ MacArthur Foundation: Building the Field of Digital Learning – 20-
06-2010 http://digitallearning.macfound.org/atf/cf/%7B7E45C7E0-A3E0-4B89-AC9C-
E807E1B0AE4E%7D/JENKINS_WHITE_PAPER.PDF.
Jorgensen, D.L. Participant Observation. A Methodology for Human Studies. Newbury Park:
Sage Publications, 1989.
Lawson-Borders, G. Media Organizations and Convergence. New Jersey: Lawrence Erlbaum
Associates, Inc., 2006.
Lévy, P. Collective Intelligence: Mankind’s Emerging World in Cyberspace. Cambridge,
Massachusetts : Perseus Books, 1999.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
27
Lewis, L.A. red. The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media. London: Routledge,
1992.
Sabal, R. “Television Executives Speak about Fan Letters to the Networks” The Adoring
Audience: Fan Culture and Popular Media geredigeerd door Lisa A. Lewis (London: Routledge,
1992): 185-188.
Wester, F. en V. Peters. Kwalitatieve Analyse. Uitgangspunten en procedures. Bussum:
Uitgeverij Coutinho, 2004.
Websites
- “Kristen & Taylor separate Eclipse Interviews” *2010+ YouTube - 02-06-2010
http://www.youtube.com/watch?v=28YCGS0DxTw&feature=player_embedded# .
- “The Twilight Saga: A note to fans from Bill Condon.”*2010+ Facebook The Twilight Saga’s
Notes – 02-05-2010 http://www.facebook.com/notes/the-twilight-saga/a-note-to-fans-
from-bill-condon/10150166853605005 .
- “The Hillywood Show: Introduction." *2009+ The Hillywood Show: The Official Website – 16-
05-2010 http://www.thehillywoodshow.com/about/.
- “TouchGraph Twilight Nederland.” *2010+ TouchGraph Google Browser – 20-05-2010
http://www.touchgraph.com/TGGoogleBrowser.php?start=Twilight%20Nederland&signed=f
alse .
- “TwilightMOMS.com A Twilight Site for Adult Women and Moms.” *2010+
TwilightMOMS.com – 16-05-2010 http://www.twilightmoms.com/ .
- “Twilight Fan Community.” *2010+ Twifans 07-05-2010 http://www.twifans.com/
- “Twilight-Online.nl: Dé Twilight Fansite van België & Nederland.” *2010+ Twilight-online.nl –
07-05-2010 http://www.twilight-online.nl/site/.
- “Twilight NL Con.” [2009] Hyvespagina Twilight NL Con – 07-05-2010
http://twilightnlcon.hyves.nl/ .
- “Twilight NL Team.” *2009+ Twitter Twilight NL Con – 07-05-2010
http://twitter.com/twilightnlcon .
- “Twilight NL Con.” [2009] Hyvespagina Twilight NL Con – 07-05-2010
http://twilightnlcon.hyves.nl/ .
- “Twilight NL Team.” *2009+ Twitter Twilight NL Con – 07-05-2010
http://twitter.com/twilightnlcon .
- S. Meyer. “Midnight Sun: Edward’s version of Twilight” *2008+ Homepage Stephenie Meyer –
06-06-2010 http://www.stepheniemeyer.com/midnightsun.html .
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
28
- S. Meyer. “Twilight Series Fansites.” *2010+ Stephenie Meyer Homepage – 02-06-2010
http://www.stepheniemeyer.com/ts_fansites.html .
- S. Meyer. “17 May1 2010.” *2010+ Homepage Stephenie Meyer – 18-05-2010
http://www.stepheniemeyer.com/index.html .
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
29
Appendix
Appendix I
Vragenlijst Twilight NL Con
Algemene vragen voor algemeen beeld
Wat is je leeftijd?
Volg je een opleiding?
Informatie voorziening en introductie fan
Hoe ben je op de hoogte gesteld van deze Twilight Conventie?
Hoe lang ben je al ongeveer fan van The Twilight Saga?
Mening van de fan over productie en eventueel contact met producenten
Is er iets specifieks wat je aantrekt in de fancultuur, zoals de acteurs, de schrijfster, de films,
de boeken of alles bij elkaar?
Wat zijn je favoriete producties van de The Twilight Saga en waarom
Wat zijn je minst favoriete producties van The Twilight Saga en waarom
Voldoen de producten aan je verwachtingen? Hierbij heb ik het over naaste producties naast
de originele Engelstalige boeken.
Heb je overwogen contact op te nemen met The Twilight Saga Industrie? Zo ja, waarom?
Zouden de Nederlandse Fan communities invloed kunnen hebben op de producten en
producenten?
Mediaproductie van de fan
Ben je bekend met de mediaproductie van deze fancultuur? Hierbij heb ik het over trailers,
fanfictie, websites, communities, posters en niet te vergeten deze conventie.
Wat is jouw mening over deze mediaproductie?
Produceer je zelf producten die verband houden met The Twilight Saga?
Wat is daarvan jouw reden? Is het ontevredenheid of creativiteit?
Betrokkenheid van de fan
Neemt deze fancultuur een prominente plaats in in jouw leven?
Maak je actief gebruik van een fancommunity?
Waarom maak je gebruik van een fancommunity?
Wat doe je op deze fancommunity?
Is dit meer online of meer offline of beide?
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
30
Appendix II
Statistische gegevens interviews Twilight NL Con
Wat: Conventie waar fans van The Twilight Saga bij elkaar komen en eventueel
activiteiten doen.
Waar: ’t Veerhuis in Nieuwegein (volledig gebouw)
Door wie: TovieEvents
Wanneer: 15-05-2010 10.00-21.00
450 fans
Merendeel vrouw, welgeteld 4 jongens waarvan 3 mee waren gekomen voor hun vriendin.
Overheersende leeftijd lag tussen de 15 en 21. Kinderen werden begeleid door ouders en verder
waren er hooguit 10 die voor een Twimom aangezien konden worden.
±25 gesproken incl. interviews (5.5% van de aanwezigen)
13 interviews (3% van de aanwezigen)
Alleen vrouwen.
Gemiddelde leeftijd is 17.9 jaar. 33 was het oudst en 15 het jongst.
Opleiding varieerde van ongeschoold tot WO opleiding en vaste baan.
10 waren bekend met de mediaproductie van fans.
5 produceren zelf producten m.b.t. Twilight.
Allemaal waren ze tevreden met de geleverde producten van The Twilight Saga. Er werd begrip
getoond voor problemen die producenten ondervinden en er werd rekening gehouden met
persoonlijke smaak.
3 wilden/hebben contact opgenomen met personen uit The Twilight Saga industrie. Meesten haakten
af door lange wachttijden of door de instelling dat contact opnemen geen nut heeft.
3 verwachten zonder voorwaarden dan de Nederlandse fancommunity invloed kan uitoefenen op de
producten van The Twilight Saga.
8 verwachten invloed, mits de Nederlandse fancommunity meer een eenheid vormt, een grotere
groep wordt en meer een basis wordt voor The Twilight Saga Merchandise.
2 verwachten totaal geen invloed.
9 zijn actief in een online fancommunity, waarvan 7 op Hyves. Hierbij zijn er 5 die alleen actief zijn op
Hyves en niet op andere soorten fancommunities van The Twilight Saga.
Merendeel vindt de conventie tegenvallen. Hoofdreden is hiervoor het lange wachten op de
activiteiten en de kleinschaligheid.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
31
Voor iedereen was dit de eerste conventie, mede doordat er in Nederland nog een Twilight
Conventie is gehouden. Naast deze conventie is men voornamelijk online actief, samen met de
geregelde ontmoetingen om naar premières te gaan, et cetera. Er zijn ook fans die speciaal naar het
buitenland gaan om daar producten te kopen en medefans te ontmoeten.
Tabel 1: Mening invloed m.b.t. online activiteit:
Invloed Invloed onder
voorwaarden
Geen invloed
Actief online 1,9,10 = 3 2,3 = 2
Actief alleen op Hyves 6,12 = 2 4,5,11 = 3
Niet online actief 8 = 1 7,13 = 2
Tabel 2: Mening invloed m.b.t. mediaproductie van de fans:
Invloed Invloed onder
voorwaarden
Geen invloed
Bekend met
mediaproductie fans
12,8 = 2 1,4,13 = 3 2 = 1
Niet bekend met
mediaproductie fans
6 = 1 5 = 1
Produceert zelf als fan 1,9,10 = 3 3 = 1
Tabel 3: Mening invloed m.b.t. eventueel contact met producenten e.d. van Twilight:
Invloed Invloed onder
voorwaarden
Geen invloed
Contact met
producerende kant
9,10,11 = 3
Geen contact met
producerende kant
8,6,12 = 3 1,4,5,13 = 4 2,3 = 2
De cursieve cijfers staan voor het nummer van het interview en het dikgedrukte, cursieve cijfer staat
voor het totaal aantal fans in dat vak van de geïnterviewden.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
32
Appendix III
Interviews Twilight NL Con uitgeschreven
1. Vrouw, 17 jaar, sociaal werk op ROC, VMBO T.
Via vriendinnen op hoogte gesteld op de conventie.
Vanaf eerste film fan, alle boeken gelezen, Eng-Nl. Eng leuker. NL is heel anders vertaald.
Verhaal is leuk. Keer wat anders dan bloeddorstige vampiers.
Eerste film vond ze heel erg anders dan boek. Verder voldoet alles aan de verwachtingen.
Niet overwogen contact op te nemen met producenten, vindt dat niet echt belangrijk.
Misschien wel invloed hebben, dmv klachten en opmerkingen. Maar Nederland is toch klein,
in tegenstelling tot Amerika.
Wel bekend met mediaproductie. Kijkt liever naar het echte materiaal.
Schrijft zelf fanfictie over Twilight, samen met vriendin, 50 lezers. Schrijft in NL. Wordt
gepost op een forum, fanscene.nl
Wat ze leest verschilt heel erg van elkaar. Schrijft om creativiteit te uiten.
Fancultuur neemt belangrijke plek in, in haar leven.
Conventie vindt ze een mooi initiatief, maar minder dan ze had verwacht. Minder T-shirts
e.d. Meeste mensen zijn op zichzelf of in een groepje.
Niet echt actief in online fancommunities, krijgt mail doorgestuurd.
2. 15, 4 VWO.
Via vriendin op hoogte gesteld, die het op internet had gevonden via Google.
Half jaar fan van Twilight. Engelse boeken gelezen, vindt ze ook leuker. Leest prettiger,
betere woordgrappen, persoonlijkheid lijkt anders dan in de Nederlandstalige boeken.
Vindt alles geweldig. Zij heeft zelf de sieraden en een eigen T-shirt gemaakt OCD en ze heeft
een Bella-dress. Vindt de barbiepoppen te ver gaan van Twilight.
Doet mee aan look-a-like wedstrijd.
Speelt met ideeën in haar hoofd voor fanfictie, zou dit zelf ook willen posten op forum.
Heeft haar vriendin daar ook ontmoet en wil het liever in vriendenkring houden.
Weet niet of wij Nederlanders invloed hebben. In Amerika ziet ze dit wel gebeuren, doordat
dit thuisbasis is. Vindt dat fans niet moeten aandringen.
Als ze zich heel erg verveeld, leest ze fanfictie maar dit voelt nooit echt.
Fanmade trailers vond ze over het algemeen niet geslaagd.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
33
Produceert vanuit creativiteit en ook een klein beetje door ontevredenheid, de
massaproductie staat haar niet echt aan. Voelt meer voor insidejokes.
Neemt belangrijke plek in, in haar leven omdat tienermeisjes zich kunnen identificeren met
Bella (Team Edward) Onderdompeling in een wereld, andere realiteit.
Ze doet alles online, de ontmoetingen daar uitgezonderd.
3. 17, 5 VWO
Gegoogled naar Twilight en zo kwam ze conventie tegen.
Sinds vorig jaar zomer fan. De liefde in het verhaal, die onsterfelijkheid en zielsverwant trekt
haar aan in de Saga. Vindt Jacob niks toevoegen. Is er geforceerd tussen gepropt.
De boeken zijn favoriet, samen met de films en zelf twee shirts gekocht en een hanger.
Barbiepoppen zijn over the top en ze lijken niet eens. Verder voldoen de producten wel aan
haar verwachtingen. New Moon vindt ze beter, Eclipse vond ze erg veranderd maar ze is wel
verwachtingsvol. Zijn het niet met de kapsels eens.
Niet geprobeerd contact op te nemen denkt niet dat het zal helpen.
Denkt dat we alleen invloed hebben, mits we hetzelfde denken. Dit ligt ook aan presentatie,
samen met argumentatie.
Is niet erg bekend met mediaproductie van fans. Maakt trailers en schrijft fanfictie, voor het
creëren van een eigen wereld.
Fancultuur neemt een belangrijke plek in, in haar leven.
(overdreven reacties op nieuwe stills, trailers en andere nieuwtjes)
Zou niet alleen gegaan zijn naar de conventie, omdat ze zonder geen leuke dag zou ervaren.
Vriendschappen ziet ze niet snel ontstaan. Is verder niet echt actief in andere
fancommunities. Conventie enige offline activiteit.
Conventie valt tegen vanwege gaten die erin vallen. Sommige meisjes vindt ze vreemd
samen met de Twimoms.
4. 18, Mavo, werkt op basisschool.
Fan vanaf eerste film Twilight.
Via Hyves op de hoogte gekomen van conventie. Is actief op een New Moon Hyves.
Wil graag dingen kopen en ze wil weten wat andere fans vinden van de films.
Vindt zelf de vampiers heel leuk. Sommige dingen zijn weggelaten in de films, dat is jammer.
Fanmade trailers bekijkt ze, verder weinig.
Doet zelf niks online, naast lid zijn van Hyves.
Vindt wel leuk dat Stephenie Meyer zo betrokken is bij de verfilmingen.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
34
Denkt d.m.v. kettingmail dat wel invloed op zou kunnen treden. Aan andere kant denkt ze
dat NL een te onbekend land is.
Conventie vindt ze tegenvallen. Had meer verwacht en meer activiteiten met kraampjes.
Twilight neemt belangrijk plek in. Maar ze moet zo lang wachten op de films.
5. 19, heeft niet diploma gehaald, interne opleiding bij Blokker.
Anderhalf jaar fan. Geen idee wat haar aantrekt in de fancultuur. Had er geen woorden voor,
door de romantiek en Edward, die zo geromantiseerd is.
Morgenrood vindt zij het mooiste product Vindt dat er te ver gegaan kan worden in
merchandise.
Is wel op de hoogte van de fanmade trailers en blogs en fanfictie. Vindt initiatief onwijs leuk.
Denkt dat mocht er een deel 5 komen dat het vooral zal gaan over Jacob en Renesmee,
mede door de fans zelf en hun aandringen hierop.
Is zelf actief op Hyves.
Is eerste keer dat ze naar zo’n conventie gaat. Maar komt soms wel samen om films te kijken.
Wil zelf niets produceren, ze koopt liever.
Conventie vindt ze onwijs leuk.
Ondertussen heeft Twilight een belangrijke plek heeft ingenomen, noemt het zelfs
schandalig. Vindt de Twimoms cool.
Is van mening dat in Amerika invloed uitoefenen makkelijker gaat, mede door de
Twilightwinkels e.d. Denkt dat fancultuur vooral Twilight draagt in Amerika ook wel maakt.
6. 16, VMBO T.
Sinds 2008 fan: eerste film
Via Hyves, nieuwsbrief en vriendinnen op de hoogte van conventie
Vindt alle spullen van Edward mooi. Hoewel de poppen ze te ver vindt gaan.
Is wel op de hoogte wat fans produceren maar maakt zelf niks, kan ze niet.
Denkt dat we wel invloed kunnen hebben, doordat we veel kopen zullen zij veel maken.
Nederland ziet ze niet als grote factor, maar Amerika wel.
Is zelf alleen actief op Hyves.
Haar kamer zit helemaal onder de posters.
Conventie vindt ze wel leuk, maar wel lange wachttijden.
Ze vond de trailers wel leuk, vooral de creativiteit. Verder voldoen de producten aan haar
verwachtingen.
Is gedemotiveerd om contact te zoeken vanwege lange wachttijden.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
35
Sloot vriendschappen door Twilight.
7. 18, ROC AKA.
Sinds september 2009 fan.
Vindt het knap hoe het allemaal is verzonnen.
Haar zus heeft haar als verrassing meegenomen.
Heeft niet alle basisproducten van de Twilight Saga. Vindt producten als kaarsen echt stom,
omdat het op gaat. Producten voldoen aan haar verwachtingen. Boeken vindt ze wel beter,
vanwege emotionele lading. De film is meer beeldgericht.
Ze denkt dat de Nederlandse fancommunity misschien invloed kunnen hebben. (NL is
misschien te klein)
Is niet helemaal bekend met mediaproductie van fans, leest ook geen fanfictie. Maar het feit
dat fans zelf iets verzinnen vindt ze verschrikkelijk, je kan het niet nadoen.
Conventie is een uitzondering. Ze vindt het wel leuk, alleen te lang wachten en chaotisch.
Twilight neemt geen belangrijke plek in, in haar leven. Is ze te nuchter voor.
8. 19, KMCD
Sinds augustus 2009 fan.
Het verhaal is anders en nieuw, dat trekt haar aan en het feit dat zij in dezelfde
leeftijdsklasse zit.
Door email op Hyves is ze op de hoogte gekomen. Is lid van officiële Twilight Hyves
boeken en dvd’s zijn favoriet. Spulletjes eromheen vindt ze ook wel leuk.
Denkt dat de merchandise het extrovert maakt, waardoor het een meerdere betekenis heeft
voor de fans. Het wordt onderdeel van lifestyle. Denkt dat fans daardoor wel invloed hebben
(vraag en aanbod) Ieder zijn eigen ding, is het niet per se ergens niet mee eens.
Vindt wel dat je echt moet zoeken naar spullen en in buitenland niet.
Twilight is maar vier delen, dus ze ziet niet een enorme invloed. Het is niet echt blijvend op
die manier.
Ziet en hoort enigszins wel mediaproductie van fans, sommige dingen zijn too much.
Obsessief.
Denkt dat als ze meer actief is, dat het een belangrijke plek in zou nemen in haar leven.
Conventie vindt ze chaotisch en het had iets meer gemogen.
Fans willen iets onbereikbaars, en als er dan contact wordt gezocht zijn de fans ook meer
tevreden. Het menselijke laten zien. Samenwerking zou goed mogelijk zijn.
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
36
9. 22, VWO, gaat beginnen met verzorgende verpleegkunde.
Sinds Pasen 2009 fan.
De romantiek en diverse karakters trekken haar aan. Op
Via website twilight-online.nl op de hoogte gesteld van conventie
Eclipse boek favoriet. Merchandise vindt ze posters en sieraden het mooist en de poppen.
Gewoon om neer te zetten, verzamelen. Slechte kwaliteit vindt ze jammer aan de producten
Producten voldoen aan haar verwachtingen, er missen altijd dingen maar dat hoort erbij.
Kijkt ze niet zo nauw naar.
Heeft fanmail geschreven naar de belichtingsman van Twilight (wil ze nog doen) wilt alleen
fanmail sturen om steun te betogen. Vindt alle moeite die men erin stopt alleen maar mooi.
Heeft het idee dat er toch aan verwachtingen wordt geprobeerd te voldoen.
Kijkt wel eens naar korte verhalen en trailers. Vooral de parodieën vindt ze leuk samen met
de productie die hoge kwaliteit hebben.
Te weinig eenheid in de Nederlandse community om invloed te kunne hebben, daarbij is het
een te klein groepje. In Amerika ziet ze meer een grote beweging, met veel volgers, vooral
op internet. (Twitter en Facebook en diens communities) Zonder de sites zouden ze nooit zo
groot geworden zijn. In de films wordt rekening gehouden met de fans samen met de
merchandise, waarbij de fans het toch zullen moeten kopen en daarom ervan zouden
moeten houden.
Ze maakt T-shirts en spelkaarten. Verspreidt dit via fora. Doet ze vanuit creativiteit en plezier.
Is zelf ook betrokken bij fan community, online, chatten en spelletjes doen. Groep kennissen
die ze zo leerde kennen en die komen bijeen.
Zodoende een belangrijke plek in haar leven. Wegkruipen in de boeken.
10. 33, MMO, kledingverkoopster
Sinds maart 2009 fan.
Het gevoel van de eerste liefde trekt haar aan in de Twilight Saga waarin zij zichzelf herkent.
Eclipse is favoriet. Daarnaast vindt ze alles leuk.
Ziet nog geen beïnvloeding gebeuren, moet hiervoor aan aantal voorwaarden voldoen:
minder Nederlands, laat je gaan. Nuchterheid zit de Nederlandse fancultuur in de weg.
Heeft fanmail gestuurd naar Robert Pattinson.
Is bekend met de mediaproductie en ze vindt dit een leuk initiatief. Produceert zelf T-shirts
e.d. Betrokken bij Twilight Moms. Trekt zich niets aan van de neerbuigende opmerkingen.
Steekt veel uren in the Twilight Saga en het ‘fan zijn’.
In Nederland fan door eerste film, in Amerika door boeken. Komt door Stephenie Meyer en
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
37
het actief opbouwen van een fanbase en veel interactie.
Ze heeft het ‘fan zijn’ betrokken in haar alledaagse leven.
Ideeën aandragen kan altijd, samenwerking ziet ze wel zitten. Waardering vanuit
productenten is zeker aanwezig, vooral online beïnvloeding omdat dat ook bereikbaar is
voor de producenten en acteurs e.d.
Conventie is veel wachten, maar verder enorm leuk.
11. 21, MEM (media en entertainment management)
Een jaar fan.
Boeken vindt ze er goed, films ook wel
Is in aanraking gekomen door familie.
De poppen mogen meer lijken op de acteurs.
Is enigszins bekend met mediaproductie door fans. Fanmade trailers kijkt ze wel en verhalen
leest ze wel, maar daar vond ze dat alles door elkaar werd gehaald.
Heeft overwogen contact te zoeken voor stage.
Producten voldoen aan verwachtingen. Doordat het verhaal steeds wordt aangehouden in
de films en de problemen die zich voordoen worden opgelost.
Leest boeken in Eng. Eng vindt ze ook beter. Mooiere uitdrukkingen.
Denkt dat NL te klein is voor invloed. Amerika zou het wel kunnen. Hysterie heerst daar
meer en er wordt veel meer verkocht. Amerikaanse fans laten sneller blijken dat ze iets
willen, sneller dan Nederlandse fans. Dit zou dan vooral online voor elkaar gekregen worden.
Produceert zelf niets en voelt die behoefte ook niet. Ze niet actief in communities behalve
Hyves.
Conventie is anders dan ze had verwacht, het is kleiner maar wel leuk.
12. 26, MBO SPW
1 jaar fan.
Acteurs trekken haar niet zo zoals de meeste meisjes. Het is meer het verhaal, het
onwaarschijnlijke.
Is via internet op de hoogte gekomen, Twilight Hyves.
Vindt de boeken favoriet. films zijn meer stukjes die daarbij komen.
Beschouwd zichzelf niet als megafan.
Vindt de mediaproductie van fans leuk en grappig. Ziet een sneeuwbal effect in deze
productie. Soort aantrekkingskracht, dat invloed kan hebben op de producten die worden
uitgebracht. Onder andere door online mond-tot-mondreclame. Fans maken er zelf meer
BA Eindwerkstuk De invloedrijke pseudoactieve consument Marielle Aarts
38
van dan media zelf. En zo zou het bij de producerende kant terecht kunnen komen. Iedereen
zou er wel wat uit kunnen halen. Doet zelf niet actief mee aan mediaproductie.
Is lid van Twilight Hyves. Maakt ook reclame voor TWILIGHT via banner plaatsing.
Trekt andere mensen mee in de hype, heeft het er nog net niet dagelijks over.
13. Vrouw, 22 jaar, Koksschool
Vanaf eerste film fan.
Is onder dwang naar de film gegaan, het verhaal sprak haar aan.
Is via vriendin op de hoogte gekomen van de conventie.
De armband vindt ze gaaf. Verder alleen de boeken. Ieder zijn eigen ding m.b.t. de
producten
Is alleen bekend met de filmpjes op internet, zoals The Hillywoodshow. Verder vindt ze de
andere filmpjes knap. Ze wilt dat niet zelf, ze is van mening dat ze het niet kan.
Ze denkt niet dat Nederlandse fancommunity geen invloed kan uitoefenen, in Amerika meer,
daar waar het is ontstaan en daarom zou daar meer op ingespeeld worden.
Zelf ook niet echt actief, ze wilt het leuk houden.
Conventie valt wat tegen.