Master Plan Jahorina - Srpski

Strategisches Entwicklungskonzept Hotel Jahorina und kreatives Entwicklungsleitbild fr die Destination Jahorina Berichtsentwurf (Stand 21. Juni 06)

Seite

TURISTIKI MASTER PLAN ZA JAHORINU BOSNA I HERCEGOVINA

Klijent: Ministarstvo trgovine i turizma, Vuka Karadia 4 Banja Luka, Republika Srpska Bosna i Hercegovina

Pripremili:

Hypo Alpe-Adria Consultants Sarajevo Dalmatinska 6 71000 Sarajevo Bosna i Hercegovina + 387 / 33 / 276 020 Fax+ 387 / 33 / 276 029 www.hypo-alpe-adria.ba

Kohl&Partner Tourism Consultantcy Internacional Bahnhofstrae 8 A-9500 Villach/Austria +43 / 4242 / 21 123 Fax +43 / 4242 / 29 553 E-Mail: [email protected] www.kohl.at

Horwath Consulting Zagreb Member of Horwath International Savska cesta 144 A 10000 Zagreb, Hrvatska + 385 / (0) 1 / 48 77 200 Fax+ 385 / (0) 1 / 48 77 205 E-Mail: [email protected] www.horwath.hr

Turistiki Master plan za Jahorinu

Strana

2

Sadraj1. Uvod ................................................................................................................... 41.1. Poetna situacija ....................................................................................................................... 4 1.2. Definisani ciljevi......................................................................................................................... 4 1.3. lanovi Projektnog tima i njihovi zadaci.................................................................................... 4

2.

Analiza aktuelnog stanja na Jahorini............................................................... 72.1. Opte informacije ...................................................................................................................... 7 2.2 Pristup odreditu ....................................................................................................................... 9 2.3. Sokolac potencijalni aerodrom............................................................................................... 9 2.4. Infrastruktura i javne komunalne usluge ................................................................................. 10 2.5. Turistika infrastruktura na Jahorini........................................................................................ 10 2.6. Posjete turista ......................................................................................................................... 12 2.7. Turistika organizacija i informacije ........................................................................................ 12 2.8. Kljune institucije za destinaciju Jahorina............................................................................... 13

3. Analiza konkurenata........................................................................................... 153.1. Kolain - Bjelasica (Crna Gora) .............................................................................................. 15 3.2. Bjelolasica (Hrvatska) ............................................................................................................. 18 3.3. Kranjska Gora (Slovenija) ....................................................................................................... 20 3.4. Kopaonik (Srbija) .................................................................................................................... 22 3.5. Bjelanica (Bosna i Hercegovina) ........................................................................................... 24 3.6. Bansko (Bugarska) ................................................................................................................. 26 3.7. Poiana Brasov (Rumunija) ...................................................................................................... 28 3.8. Kljuni nalazi ........................................................................................................................... 30

4. 5. 6.

Trendovi u turizmu .......................................................................................... 324.1 Deset optih trendova u turizmu ............................................................................................. 32 4.2. Posebni trendovi u najboljim meunarodnim planinskim centrima ......................................... 37

SWOT analiza................................................................................................... 415.1. Snage i slabosti u turizmu ....................................................................................................... 41 5.2. Turistike mogunosti i prijetnje.............................................................................................. 42

Strateki koncept............................................................................................. 436.1. Zakljuci izvedeni iz Analize.................................................................................................... 43 6.2. Opti uslovi za uspjean razvoj Jahorine ................................................................................ 43 6.3. Put do uspjenog turistikog Master plana ........................................................................... 44 6.4. Turistika vizija za Jahorinu u 2016. godini ............................................................................ 45 6.5. Kljune strategije koje podravaju viziju.................................................................................. 46 6.6. Glavni nosioci pozicioniranja................................................................................................... 47

7.

Plan konkurentnosti ........................................................................................ 487.1. Meunarodni standardi za planiranje i Analiza nedostataka .................................................. 48 7.2. Parametri za odriv razvoj Jahorine........................................................................................ 51 7.3. Kapacitet prevoza na stazama i razvojni koncept................................................................... 52 7.3.1. Postojee iare i staze ....................................................................................................... 52 7.3.2. Kapaciteti sistema vertikalnog transporta i smjetajni kapaciteti......................................... 53 7.4. Investicije ................................................................................................................................ 54

8.

Prijedlog kljunih projekata............................................................................ 568.1. Prijedlozi projekata u svrhu poveanja konkurentnosti Jahorine............................................ 56 8.2. Pregled predloenih projekata ................................................................................................ 58 8.3. Predloeni projekti za Postojee podruje.............................................................................. 60 8.4. Predloeni projekti za Podruje porodinog i wellness turizma (Zona proirivanja 1)............ 80 8.5. Predloeni projekti za Sportsko podruje (Zona proirivanja 2) ............................................. 98 8.6. Projekti koji se preklapaju ..................................................................................................... 111

9.

Marketinke Strategije .................................................................................. 1289.1. Vizija i pozicioniranje ............................................................................................................. 128 9.2. Marketinki plan za proizvode............................................................................................... 129 9.3. Jedinstvena marketinka komunikacija................................................................................. 137


Strana

3

10. Investicija i Plan izvoenja ........................................................................... 14110.1. Kratak pregled plana investicija .......................................................................................... 141 10.2. Akcioni plan izvoenja ........................................................................................................ 146 10.3. Pitanje zatite ivotne sredine ............................................................................................ 147 10.4. Model poslovanja i upravljanja i privatizacija ...................................................................... 149

11. Preliminarne kalkulacije za glavne investicije ............................................ 15411.1. Pretpostavke ....................................................................................................................... 154 11.2. Kljuni projekti smjetaj.................................................................................................... 156 11.3. Kljuni projekti - nekretnine................................................................................................. 182 11.4. Kljuni projekti - Objekti za rekreaciju................................................................................. 182 11.5. Kljuni projekti - Gastro i drugi objekti ................................................................................ 183 11.6. Rezime procjene poslovnog potencijala ............................................................................. 183 11.7. Ulaganja i poslovna procjena ski infrastrukture .................................................................. 184

12. Zakljuak i rezime ........................................................................................... 186 13. Dodatak .......................................................................................................... 18713.1. Primjeri najboljih iskustava iz Austrije................................................................................. 187 13.2. lanak iz ISR-a (Revija meunarodnih iara)................................................................... 196


Strana

4

1. Uvod

1.1. Poetna situacija Hypo Alpe-Adria Consultants Sarajevo, u saradnji sa Kohl & Partner Tourism Consultancy International Austrija i Horwath Consulting Zagreb ima zadatak da pripremi Master plan razvoja turizma za planinski centar Jahorina. Osnovni cilj ovog Master plana je da pripremi strateke smjernice sa konkretnim radnjama u pogledu budueg razvoja turizma na Jahorini. Predloene radnje trebaju biti odrive, te u skladu sa stratekim smjernicama za prostorni i ekonomski razvoj regije.

1.2. Definisani ciljevi Za ovaj projekat identifikovani su sljedei kljuni ciljevi: Analiza i procjena postojeeg stanja Preporuke u pogledu rekonstrukcije, unapreenja i modernizacije podruja postojeeg planinskog centra Ispitivanje mogueg proirivanja podruja u budunosti Razvoj Jahorine u skladu sa Meunarodnim standardima za planiranje uspjenih planinskih centara Stvaranje stratekog okvira za budui razvoj Jahorine Ukazivanje na potrebne investicije Odrivost (u pogledu zatite okoline u skladu sa optimalnom ekonomskom profitabilnou)

1.3. lanovi Projektnog tima i njihovi zadaci U ovom poglavlju opisani su glavni zadaci svakog od lanova Projektnog tima.

Hypo Alpe-Adria Consultants Sarajevo: Voa projekta, koordinacija i upravljanje Odgovorni za spajanje razliitih dijelova projekta koje izvre razliiti lanovi Projektnog tima Priprema i Nacrt konanog izvjetaja


Strana

5

Kohl & Partner Tourism Consultancy International Austrija: Posjete i obavljanje intervjua na lokalitetu Aktuelni turistiki trendovi i posebni trendovi planinskog turizma SWOT analiza za turizam Razvoj Stratekog koncepta o o o o Opti uslovi za uspjean razvoj Razvoj jasne vizije i budueg pozicioniranja Definisanje kljunih strategija i osnovnih nadlenosti Razvoj Glavnih nosilaca pozicioniranja

Plan konkurentnosti o o o o o Definisanje Meunarodnih standarda za planiranje Uporeivanje sa aktuelnom situacijom na Jahorini Definisanje aktuelnih nedostataka Okvir za odrivi razvoj Definisanje polja djelovanja radi podizanja konkurentnosti

Predloeni projekti o o o Identifikacija potrebne turistike infrastrukture (ne ukljuujui planiranje staza i iara) za ljetnu i zimsku sezonu za svako od 3 podruja Odreivanje potrebnih investicija za predloenu turistiku infrastrukture (ne ukljuujui investicije za staze i iare) za svako od definisanih podruja Primjeri najbolje prakse iz Austrije

Horwath Consulting Zagreb: Posjete i obavljanje intervjua na lokalitetu Analiza postojee situacije Analiza konkurenata Preliminarna studija izvodljivosti za predloene projekte Marketinke strategije za Jahorinu Koncept za buduu turistiku organizaciju Jahorine Ideje, strategije i akcije u pogledu ponovnog prijavljivanja za Zimske olimpijske igre 2018. godine


Strana

6

Planeri staza i iara u saradnji sa GEOS Consulting ZT-GmbH : Ovaj tim se sastoji od gospodina Bojana Kriaja, gospodina Arnolda Puchera, gospodina Roberta Apschnera, gospodina Gntera Troya (Doppelmayr), gospodina Ericha Gummerera (Technoalpin) i gospodina Andreasa Berchtolda. Posjete lokalitetima Akcioni plan o Identifikacija akcija koje je potrebno preduzeti u pogledu vertikanog transporta (vrsta, lokacija, nosivost, itd.), staza (podruje, duina, irina, itd.) i pravljenja vjetakog snijega (potrebni snjeni topovi, tehniki podaci, snadbijevanje vodom, itd.)

Planiranje staza i iara Usaglaavanje kapaciteta sistema vertikalnog transporta sa smjetajnim kapacitetima Investicioni plan (vertikalni transport, staze, pravljenje vjetakog snijega) o Odreivanje potrebnih investicija za modernizaciju i proirivanje skijakog centra Jahorina u pogledu vertikalnog transporta, staza, pravljenja vjetakog snijega i drugih povezanih investicija (npr. vozila ratrak)

Pitanja zatite ivotne sredine Prostorno ureenje i planiranje

TMC Hotels & Resort, Hrvatska: Akcioni plan o o Definisanje vrste i veliine potrebne turistike suprastrukture (smjetajni kapaciteti) za postojei centar (projekti hotela od broja 1 do broja 6) Lokacija za projekte hotela

Investicioni plan o Odreivanje potrebnih investicija za predloenu turistiku suprastrukturu za postojei centar (projekti hotela od broja 1 do broja 6)

Preduzee Projekt AD, Banja Luka: Posjete lokalitetima Pruanje informacija, materijala, mapa i sl. u pogledu prostornog planiranja Uee na razliitim radionicama Priprema mapa za lokacije predloenih projekata

Agencija EUROMarketing Pale, Istono Sarajevo: Pruanje informacija u pogledu analize postojeeg stanja Organizacija sastanaka i obilazaka Marketinka organizacija


Strana

7

2. Analiza aktuelnog stanja na Jahorini2.1. Opte informacije Poloaj: Planinski centar Jahorina se nalazi u jugoistonom dijelu Bosne i Hercegovine. Jahorina se prostire od 4339'' do 4347'' sjeverne geografske irine i od 1831'' do 1843'' istone geografske duine od Grinia. Jahorina sa najviim vrhom Ogorjelica (1.916 m), pripada Dinarskom planinskom sistemu. Pravac pruanja planine je jugoistok-sjeverozapad. Duina cijelog masiva Jahorine s ograncima iznosi oko 25-30 km, a irina od 5-15 km. Izvanredna konfiguracija terena, obilje vrlo kvalitetnog snijega, pogodna klima, 20 kilometara staza za alpske discipline kao i blage padine (Rajska dolina) uvrstile su ovu planinu meu najljepe i najpoznatije ski-centre. Ostale planine u ovom planinskom lancu su: vrsnica, Prenj, Bjelanica, Treskavica, Zelengora i dr1. Jahorina s administrativnog aspekta pripada dvjema optinama: Pale (vei dio prostora koji je ukljuen u Master Plan) i Trnovo. U optini Pale ivi 26.959 stanovnika a u optini Trnovo 2.594. Postoji priblino 70 naselja iji su stanovnici preteno starije dobi. Gustina naseljenosti u predjelu Pala iznosi 54,79 stanovnika po m, a na prostoru optine Trnovo 22,97 stanovnika po km2. 30% prostora Jahorine je urbano podruje i ini 20% prostora optine Pale. Jahorina obuhvata jedno selo, ator, koje stanovnici koriste samo tokom vikenda. Udaljenost Jahorine do veih gradova u regiji je slijedea: Jahorina - Sarajevo 28 km

Jahorina - Banja Luka 310 km Jahorina - Beograd Jahorina - Zagreb Jahorina - Ljubljana 320 km 450 km 580 km

Klima Planina Jahorina predstavlja izuzetno vaan prirodni potencijal smjeten u jugoistoom dijelu Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. Posjeduje raznovrsne prirodne resurse povoljne za ivot ljudi i ekonomski razvoj naselja u okruenju, od kojih su najvanije ume i umsko zemljite, vodni rersursi, planinski vrhovi i padine u kombinaciji sa stepenastim oblicima reljefa. Kombinacija razliitih oblika 2 reljefa je izuzetno povoljna za razvoj zimskog turizma u ovom dijelu Evrope.1 2

Izvor: Dr Ljubo J. Mihi, Jahorina i Trebevi planine XIV zimske Olimpijade, Pale 1987 g. Izvor: Kujundi S., Govedar Z., Struni rad, Klima kao turistika vrijednost prirodnog dobra Jahorine, Banja Luka, 2006. godina


Strana

8

Meu prirodnim vrijednostima koje doprinose razvoju turizma, a posebno zimskog, klima zauzima znaajno mjesto. Klima je znaajan prirodni faktor u turistikoj valorizaciji planine Jahorine prvenstveno kao direktna turistika vrijednost. Glavni inioci koji opredjeljuju karakter klime Jahorine su njen geografski poloaj, udaljenost od mora, pravac pruanja masiva, nadmorska visina, ralanjenost reljefa, umovitost.3 Ovaj masiv je povuen daleko u kopno, udaljen od mora 120 km, planinskim masivima Bjelanice i Treskavice zatien od jaeg uticaja toplog mediternaskoh i submediteranskog vazduha (Bjeli, 1965).Godina Godinje padavine (mm) Prosjena godinja temperatura 0 ( C) 9,7 9,6 8,4 Prosjena maksimalna temperatura 0 ( C) 16,1 15,4 14,7 Prosjena minimalna temperatura 0 ( C) 4,4 4,5 4,4 Broj dana sa snjenim pokrivaem 74 79 62 46 74 63 86

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

1231,5 817,9 937,3 1067,0 739,4 805,9 1027,5

Svi podaci se odnose na prostor istonog Sarajeva i prikupljeni su od Republikog hidrometeorolokog zavoda Republike Srpske. Flora i fauna Jahorina predstavlja najvaniji prirodni resurs optine Pale. ume i umsko zemljite zauzimaju 16.902,95 ha sa totalnom drvnom masom od 5.051.198 m3. Jahorina je i dobila naziv po javoru kao vrsti. Jahorina obiluje zavidnim biodiverzitetom flore i faune, a ovdje navodimo samo manji dio: Samoniklo ljekovito bilje: lincura, kantarion, rosulja, bokvica, mrazovac, bijeli glog, rni sljez, crni trn, emerika, iak, kleka, kopriva, majina duica, nana itd umsko voe: ljenik, divlje jabuke i kruke, ipurak, divlje jagode, divlje kupine, malina, drenjine, trnjine, borovnice, brusnice, crvena ribizla, itd. Listopadne ume: javor, bukva te u viim predjelima ostaci subalpske bukve, itd. etinarske ume: smra, bor, jela, itd. Divlja: srna, medvjed, vuk, zec, kuna zlatica, kuna bjelica, vepar, itd. Ptice: ljetarka, jastreb, orao, itd. Riba: Potona pastrmka, lipljan, itd.

ume pokrivaju 64% optine Pale. Napomena: Zavod za zatitu kulturno-istorijskog i prirodnog naslijea Republike Srpske, nakon dvogodinjeg izuavanja i upotrebe velikog broja literaturnih podataka, evidentirao je zavidan biodiverzitet flore i faune. Od oko 1006 konstatovanih vaskularnih biljaka oko 15% je endeminih, te su navedene vrste samo mali dio ukupnih vrijednosti i kao takve funkcioniu godinama. Nain zatite i regulativa Zakoni koji se odnose na zatitu prirode: Zakon o zatiti prirode ("Slubeni Glasnik Republike Srpske" broj 50/02) Zakon o zatiti ivotne sredine ("Slubeni Glasnik Republike Srpske" broj 53/02) Zakon o zatiti vazduha ("Slubeni Glasnik Republike Srpske" broj 53/02) Zakon o zatiti voda ("Slubeni Glasnik Republike Srpske" broj 53/02) Zakon o upravljanju otpadom ("Slubeni Glasnik Republike Srpske" broj 53/02)

3

Izvor: Kujundi S., Govedar Z., Struni rad, Klima kao turistika vrijednost prirodnog dobra Jahorine, Banja Luka, 2006. godina


Strana

9

Na osnovu ovog Master plana, planira se zavretak regulacionog plana za ui dio planinskog prostora. Nakon toga slijedi nastavak regulacije ireg planinskog prostora. 2.2 Pristup odreditu Vazdunim saobraajem Najblii aerodrom je Meunarodni aerodrom Sarajevo (Jahorina Sarajevo 28 km). Svakodnevni letovi za: Frankfurt, Istanbul, Keln, tutgart, Zagreb, Cirih, Ljubljana, Milano, Be, Prag, Beograd, Minhen i Budimpeta. Kompanije koje u redovnom saobraaju lete za i sa sarajevskog aerodroma su: BHAirlines (ranije Air Bosna), Adria Airways, Alitalia, Austrian Airlines, Croatia Airlines, CSA, JAT Airways, Lufthansa, MALEV, Turkish Airlines. Godinji kapacitet Meunarodnog Aerodroma Sarajevo je 800.000-1.000.000 putnika, a prosjean godinji broj putnika je 400.000. Putem eljeznice Najblia eljeznika stanica je u Sarajevu. Drumskim saobraajem Na Jahorinu se moe stii iz tri pravca: 1. Iz Sarajeva preko Pala 2. Iz Lukavice preko Trebevia 3. Iz Podgraba preko Vrhpraa Autobusom Nova autobuska stanica u Palama je u izgradnji. Sa autobuske stanice u Lukavici direktnim linijama se moe putovati u gradove Republike Srpske, Republike Srbije i Republike Crne Gore (Beograd, Subotica, Novi Sad, Ni, Podgorica, Herceg Novi, Ulcinj). Takoe, sa autobuske stanice u Sarajevu postoje redovne linije za gradove Centralne i Zapadne Evrope. 2.3. Sokolac potencijalni aerodrom Optina Sokolac se prostire na Glasinakoj visoravni u podnoju planine Romanije i ima povrinu od 729 km2. Administrativno je podjeljena na 10 mjesnih zajednica sa 80 naselja u kojima ivi oko 15.500 stanovnika. Sokolac se nalazi u sreditu Glasinca, na nadmorskoj visini od 870 metara. Ova visoravan s prostranim livadama i panjacima okruena je etinarskim umama i vrhovima Romanije, Bogovike planine, Gradine, Rabra, Crnog vrha, Kopita, Kratelja. Sokolac je znaajna saobraajna raskrsnica magistralnih puteva od Sarajeva prema Beogradu, Uicu ili Jadranskom moru. Decenijama je nosilac privrednog razvoja u Sokocu bila drvna industrija. Pored kapaciteta za primarnu i finalnu preradu drveta, u Sokocu su izgraeni i pogoni u metalnoj industriji, tekstilnoj i koarskoj industriji, graevinarstvu i trgovini, a posljednjih godina u ekspanziji je i tzv. mala privreda. Aerodrom Sarajevo se nalazi u zapadnom dijelu grada Sarajeva (praktino u naseljenom dijelu grada), na Sarajevskom polju, i nema prostora za njegovo irenje. Postoje problemi u pogledu kapaciteta i pozicije sarajevskog aerodroma (veliki broj maglovitih dana tokom zime, okruen je visokim planinama, kao i izuzetno gusto naseljenim podrujem). Poloajem i klimom (Glasinac ima najvie vedrih dana u godini) koju uiva optina Sokolac, idealno je mjesto za izgradnju aerodroma, te bi se ovaj prijedlog svakako trebao uzeti u obzir. Grb

Lokacija u Republici Srpskoj

Opte Informacije Enitet Povrina Republika Srpska 729 km


Strana

10

2.4. Infrastruktura i javne komunalne usluge Vodosnabdijevanje Sa izvora Prae pitka voda se transportuje u nekoliko distributivnih rezervoara na gornjem dijelu planine a potom putem komora za pranjenje u vodovodnu mreu. Stvarni kapacitet pitke vode moe samo privremeno zadovoljiti potrebe obzirom na oekivano znaajno poveanje smjetajnih i uslunih kapaciteta. Kao prvi korak, potrebno je poveati rezervoare na Poljicama i atoru. Takoe treba rijeiti pitanje izvora vode za vjetaki snijeg, kao i tehnologiju. Snabdijevanje elektrinom energijom Visokonaponski dalekovod (35 kV) je u dobrom stanju. Korisnici su prikljueni na 10kV mreu putem dalekovoda 35/10 kV Jahorina, 2x4 MVA koji je, takoe, u dobrom stanju. Niskonaponska mrea je u loem stanju. Uslijed neplanirane izgradnje nije bilo mogue razviti optimalan plan konekcija zbog ega se najvei broj kvarova i deava ba na toj mrei. Kanalizaciona mrea Postojei kanalizacioni sistem na Jahorina je u loem stanju. Postoji kanalizaciona mrea od hotela "Bistrica" do "Poljice" i svi postojei objekti su spojeni na taj sistem. Otpadne vode se transportuju putem cijevi do Pala a potom isputaju u rijeku Miljacku. Najkritinije stanje je izmeu lokacije Rajska Dolina i hotela ator. Otpadne vode tog podruja se deponuju u neadekvatne septike jame to predstavlja opasnost od ugroavanja kvaliteta vode u niim predjelima. Snabdijevanje zemnim gasom Mrea zemnog gasa ne postoji. Preporuka je da zemni gas bude osnovni energent. Telefonska mrea Postojea automatska telefonska centrala ima 273 korisnika i omoguava poveanje. Mogue je koritenje sve tri mobilne mree u Bosni i Hercegovini (MOBI's, BH Telecom, Eronet). Parking prostor Unutar lokacije postoji 993 parking mjesta i 22 za autobuse. Na Jahorini nema bolnice, a zimi postoji samo jedna ljekarska ordinacija. Najblia vatrogasna stanica se nalazi u Palama (13 km udaljeno od Jahorine). Slino tome, banka i policijska stanica rade samo tokom zime. Pota, meutim, radi tokom cijele godine. U okviru oekivanog budueg plana obnove i razvoja Jahorine, potrebno je ponovo razmotriti i planirati svu infrastruktura kao i plan javnih komunalija. 2.5. Turistika infrastruktura na Jahorini Jahorina je nekad predstavljala jedan od najatraktivnijih rekreativnih prostora za skijanje u Jugoistonoj Evropi. Planinsko jezgro obuhvata oko 650 ha, gdje je bila izgraena glavna infrastruktura kao dio Zimskih Olimpijskih Igara poetkom 80-tih. Mada je u skorije vrijeme dosta devastirana, Jahorina i danas predstavlja najvaniji turistiki resurs Republike Srpske. U tekstu koji slijedi daju se kljuni podaci o turistikoj infrastrukturi danas: Staze za skijanje i iare Ukupna duina staza za skijanje iznosi oko 20 km. Od ega je: Plava: 32,15% Crvena: 48,52% Crna: 19,33% Vertikalni transport ukljuuje etiri iare sa dvosjedom, tri ski lifta i jedan ski lift za djecu, ukupne duine 8,05 km i kapaciteta 7.200 osoba na sat.


Strana

11

Ime Skoine Ogorjelica I i II Poljice Olimpik Rajska Dolina Poljice i baby lift

Duina (km) 1,45 2,60 1,55 0,95 0,95 0,55

Kapacitet (osoba na sat) 1200 2400 1200 900 900 600

Tip iara dvosjed iara dvosjed iara dvosjed ski lift ski lift ski lift

Smjetajni kapaciteti Stvarni smjetajni kapaciteti su sljedei: 6 hotela sa ukupnim brojem kreveta 17 apartmanskih objekata sa ukupnim brojem kreveta 18 pansiona Vikend kua Ukupno 1.022 569 400 priblino 1.280 priblino 3.270

Prema Turistikoj organizaciji Istonog Sarajeva kategorizacija smjetajnih kapaciteta jo nije izvrena. Sportske aktivnosti/usluge: skijanje, skijanje na dasci, klizanje (hotel Termag), plivanje (hotel Bistrica, hotel Termag), rekreacija i fitnes (hotel Termag), hodanje, pjeaenje, terenski biciklizam, sankanje, fudbal i koarka (hotel Bistrica). Okolne turistike atrakcije: KADINO VRELO nalazi se na sjeveroistonoj padini Jahorine, u Vrhprai. Ovaj prirodni resurs je u drutvenom vlasnitvu i upravljanju. U blizini se nalazi kolibica u kojoj se mogu organizirati dodatne uslune aktivnosti. PEINA ORLOVAA (Savina peina) ovaj prirodni resurs lociran je 11 km od Pala. Peina je osvijetljena i prilagoena za posjetitelje na duini od 650 m. Naknada za ulaz iznosi KM 4. Posjete su u organizaciji Turistike Organizacije Istono Sarajevo. Peina je u drutvenom vlasnitvu i upravljanje istom nije rijeeno. Peina je prebivalite najugroenije vrste sisara u Evropi, slijepog mia (microc hipoptrea). PEINA LEDENJAA nalazi se kod izvora Mokranjske Miljacke. Led u ovoj peini se zadrava i preko ljeta. PEINA LIPOVAC u koritu Miljacke, posebno je zanimljiva za ljubitelje atraktivnih fotografija. VRELO RIJEKE MILJACKE Vrelo je locirano 3 km od Pala, ima ribnjak, restoran i 4 apartmana (u privatnom vlasnitvu). Dogaaji na Jahorini i Palama: UMJETNIKA KOLONIJA odrava se na Palama svakog jula. Odravaju se koncerti, veeri poezije, folklora i druga deavanja. Broj posjetilaca je oko 1.500. SABOR FRULAA odrava se na Palama, svakog avgusta. Takmienje frulaa, folklora, koncerti etno muzike. Broj posjetilaca je priblino 5.000. ART JAHORINA Umjetnika kolonija koja se odrava svakog decembra na Jahorini. JAHORINA ZIMI Nekoliko dogaaja koji se odravaju na Palama i Jahorini u toku zimskog perioda (novembar mart). TAKMIENJE NA PETROVDAN fudbalske utakmice, upriliene su svakog juna i jula na Palama. Takmienje posjeti priblino 10.000 posjetilaca.


Strana

12

U SUSRET ZIMI, Sajam turizma i ugostiteljstva odrava se na Jahorini svakog oktobra. Sajam posjeti oko 2.000 posjetilaca. LUTFEST Lutkarski festival (Meunarodni festival lutkarskih pozorita) Specifinosti: Ostaci srednjevjekovnih gradova i utvrenja, nekropole steaka srednjevjekovnih nadgrobnih spomenika zanimljivi su kulturno-istorijski spomenici koji su svjedoci, da je ovaj kraj nekada bio raskrsnica vanih puteva. Mada nedovoljno istraeni, kao svjedoci jednog vremena su ostaci grada Pavlovca kod Prae koji je sagraen 1415. godine. Iz srednjeg vijeka su i ostaci utvrenog dvora na vrelu Paljanske Miljacke koji je pripadao despotici Jerini, eni despota uraa Brankovia.

2.6. Posjete turista Broj dolazaka i noenja 2003 2005 (Optina Pale): 2003 17.749 68.267 2004 17.867 67.850 2005 18.744 65.234

Dolasci Noenja

Izvor: Euromarketing Pale (Turistika organizacija IS) Prema informaciji Turistike organizacije Istono Sarajevo u 2005. godini struktura gostiju je bila slijedea: Srbija i Crna Gora - priblino 60% Hrvatska - priblino 15% Slovenija - priblino 15% Domai gosti - priblino 10% Procenat gostiju iz drugih zemalja je veoma mali. Broj osoba koje rade u turizmu (2005): 364 Ukupan prihod od turizma (2005): 509.764 KM Zabiljeka: Postoje znaajni problemi u pogledu osnovnih statistikih podataka u pogledu ponude i potranje. Ovo je rezultat injenica da odmaralite Jahorina jo uvijek nema profesionalan i transparentan marketing i upravljaki sistem. 2.7. Turistika organizacija i informacije to se tie turistikog sektora u Republici Srpskoj postoje dvije kljune institucije koje se bave turistikom industrijom: Prva je Ministarstvo za trgovinu i turizam i njegovo pojedinano odjeljenja unutar lokalnih vlada koja su pravno i administrativno odgovorna za sektor (zakoni, inspekcije, porezi, itd.). Na ovom nivou nismo naili na znaajnije turistike razvojne inicijative, niti institucije koje bi bile odgovorne za razvoj programa konkurencije i investicionih podsticaja. U sluaju Jahorine, odgovorno je nadleno Odjeljenje za privredu Optine Pale. Regulativa koja se odnosi na organizaciju turizma je slijedea: Zakon o turizmu ("Slubeni Glasnik Republike Srpske", broj 55/03, 63/07) Zakon o boravinoj taksi ("Slubeni Glasnik Republike Srpske", broj 118/05) Zakon o ugostiteljstvu ("Slubeni Glasnik Republike Srpske", broj 03/04, 37/06, 63/07)


Strana

13

Druga je Turistika organizacija Republike Srpske, koja podstie osnivanje turistikih organizacija na nivou optina Republike Srpske. Turistika organizacija Republike Srpske finansira se od prihoda prikupljenih od boravine takse (30% od prikupljenih sredstava) i iz budeta Republike Srpske. Turistika organizacija Istonog Sarajeva locirana na Palama je direktno odgovorna za marketinke aktivnosti u vezi Jahorine. Turistika organizacija Istonog Sarajeva se sama finansira tako to 90% prihoda prikuplja od boravine takse, a 10% od sponzora. Sredstva se koriste za razliite svrhe: tampanje turistikih broura, vodia, kataloga, razglednica, zatim za posjete turistikih sajmova, promotivne filmove i sponzorske dogaaje. Turistika organizacija nudi ograniene usluge kako posjetiocima tako i lokalnoj turistikoj industriji. To podrazumijeva da prua informacione usluge posjetiocima kao i usluge za promociju, razvoj turistike infrastrukture i koordinaciju sa lokalnom turistikom industrijom. 70% ukupnog poreza od turizma oblasti Istonog Sarajeva biva usmjereno u Turistiku organizaciju. Ukupan budet Turistike organizacije Istono Sarajevo u 2005. godini iznosio je oko 48.571 EUR. Turistika organizacija ima 4 zaposlenika a njeno radno vrijeme je od 8 do 16 sati.

2.8. Kljune institucije za destinaciju Jahorina

Optina Pale Pored uticaja na prostornu i urbanu regulativu ova optina nema finansijsku sposobnost za otpoinjanje razvoja atraktivnog i znaajnog turistikog poslovanja putem javnih investicija. Optina e imati kljunu ulogu ubudue kroz razvoj urbane infrastrukture i manjih konkurentnih programa, kao i kroz investicione podsticaje koji budu uvedeni na nivou lokalnih zajednica.

Turistika organizacija Istonog Sarajeva Danas je Turistika organizacija Istonog Sarajeva odgovorna za marketing Jahorine. Budua uloga Turistike organizacije zavisi od uloge DMO (Destination Management Organisation pre. Organizacija za upravljanje destinacijom) ije osnivanje je planirano iskljuivo za Jahorinu. Oekuje se da e Turistika organizacija tijesno saraivati sa DMO u smislu razvoja proizvoda koje e obuhvatati Jahorinu i druge resurse na podruju Istonog Sarajeva i iri planinski masiv Centralne Bosne.

Olimpijski Centar Jahorina OC upravlja ski liftovima, odrava ski terene i takoer ima u posjedu i upravlja hotelom Bistrica i pansionom Poljice. Za oekivati je da e OC imati znaajnu ulogu u budunosti. Upravljanje ski liftovima bi trebao postati kljuni posao. Smjetajni kapaciteti bi se trebali prodati i OC bi trebao poeti raditi i proiriti svoju oblast poslovanja tako to bi razvijao nove proizvode za ljetni period, kao i za zimski period (npr. Park za skijanje na dasci). OC bi takoer trebao biti nadlean za naplaivanje parking prostora.

Privatnici Trenutno, odreeni privatnici i investitori imaju uticaj na unapreenje turistike ponude na Jahorini (izvanredan Termag hotel, apartmani Vuko, hotel Neboja, hotel Kristal, pansion Sport i sl.). Oekuje se da e ubudue uloga privatnih vlasnika biti vea i da e ulagati u hotele, restorane, itd. Privatne investitore treba podsticati posebno da ulau u razvoj smjetajnih kapaciteta, kao i u restorane, shopping centre itd.

Energoinvest Za oekivati je da e Energoinvest prodati ili iznajmljivati svoju imovinu na Jahorini (hotel Kouta).

Ministarstvo trgovine i turizma RS Za oekivati je da u budunosti Ministarstvo nee biti vlasnik niti e upravljati hotelom Rajska Dolina.


Strana

14

Bive omladinske organizacije Na Jahorini trenutno nema omladinskih organizacija. Za oekivati je da ove organizacije nee imati nikakvog uticaja u budunosti.

Republika Srpska U skladu sa meunarodnom praksom, uloga drave na razvoj destinacije koja je tek u pionirskoj fazi, mora biti proaktivna. Ovo iz slijedeih razloga: - Republika Srpska ima formalno ovlaenje za bavljenje procesom privatizacije i eventualnim programima finansijskih olakica za budue investicije; - Takoe ima ovlaenja da pogura sveukupnu legislativu oblasti koja je pod velikim pritiskom malih individualnih investitora i onih koji trae nekretnine; - Samo Republika Srpska moe dovesti ovaj projekat na meunarodno trite investitora i promovisati ovaj projekat od opteg interesa maksimizirajui vrijednosti i dobrobit kako na lokalnom tako i na nacionalnom nivou. Mi smo sasvim sigurni da e, ako Vlada Republike Srpske bude koristila svoja ovlaenja, ovaj projekat biti mogue lansirati na viem nivou na transparentan i meunarodno konkurentan nain.


Strana

15

3. Analiza konkurenataMada su jugoistona Evropa i njene turistike destinacije jo uvijek u tranziciji i s obzirom na injenicu da je otpoela obnova turistikog trita u pogledu planina zimi i turizma u ljetnoj sezoni, izvrili smo analizu nekoliko konkurentskih destinacija. Jahorina, kao dio ove regije konkurie slinim destinacijama u Srbiji, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Rumuniji, Bugarskoj, pa i Sloveniji. Sve analizirane destinacije u ovoj regiji su provele razliite planove restrukturiranja i investiranja ili e to izvriti u skoroj budunosti. Na osnovu meunarodnih trendova u pogledu proizvoda planinskog turizma prilino je oigledno da se ova oblast poinje isticati, budui da regionalna populacija ulazi u fazu u kojoj su prihodi pojedinaca dovoljni kako bi se izdvojila sredstva za ovaj poseban vid koritenja slobodnog vremena. Poreenje destinacija je pokazano u tabeli nakon pregleda konkurenata, a koji je izvren na osnovu slijedeih kriterijuma: - lokacija - ponuda (portfolio) proizvoda - smjetajni kapacitet - broj dolazaka i noenja - skijaki kapaciteti (staze, liftovi, cijene) - koeficijenti - hotelski proizvodi 3.1. Kolain - Bjelasica (Crna Gora)

a)

Opis destinacije

Lociran u sjevernoj Crnoj Gori, Kolain se nalazi na visini od 954 m i nudi izvrstan odmor kako zimi tako i ljeti. Njegova visina i povoljna klima ine Kolain istinskom vazdunom banjom. Uprava Nacionalnog Parka Biogradska Gora se nalazi u Kolainu. Nacionalni park je poznat po netaknutim umama i gleerskim jezerima. Nedaleko od Kolaina (8,5 km) nalazi se ski-centar Bjelasica sa dugim blagim ski terenima i postojanim snjenim pokrivaem.


Strana

16

b)

Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, skijanje na dasci, sankanje, klizanje na ledu Ljeti: Rafting, pjeaenje, planinski biciklizam U "Bianca Resort&Spa": Unutranji (zatvoreni) i spoljni (otvoreni) bazen, trim saloni, klizanje c) Smjetajni kapaciteti

Ukupan broj kreveta u Kolainu (2004. godine): 458 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 2.696 (2004) Broj noenja: 6.649 (2004) e) Drugi kapaciteti i atrakcije

Posebnu atrakciju predstavlja Biogradsko jezero locirano u Nacionalnom parku "Biogradska Gora" koje je jedna od zatienih, istih i netaknutih uma u Evropi. Biogradsko jezero se nalazi na visini od 1094 m i posjeduje bezbroj staza za etnju. Moraa Manastir spomenik prve kategorije. f) Ski staze

Ukupna duina staza za skijanje Ski Centra Bjelasica je 3,32 km od ega je: Plava: Crvena: Crna: g) 0,72 km 2,10 km 0,50 km

Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 3,49 km (jedan ski lift dvosjed, tri ski lifta i jedan djeji ski lift). Kapacitet ski liftova: 3.700 osoba na sat h) Cijena ski karte 10 EUR 60 EUR

Dnevna karta: Sedmina karta: i) Koeficijenti

Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 458/3.700 = 0,124 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 3.700/3,32 = 1114,46 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 458/3,32 = 137,95


Strana

17

j)

Hotelska ponuda - "Bianca Resort&Spa"

Naziv: Bianca Odmaralite i Banja Lokacija: Kolain Broj zvjezdica: ***** Broj soba: 102 sobe i 15 apartmana Restorani i barovi: A la carte restoran "Chives", Restoran "Bianca" - Restoran nacionalne kuhinje, "The Pine" Lobi Bar, "Caf Vienna" Kafana "The Tara Lounge" Noni klub, "Wild Berry" - Wellness Bar Ostali kapaciteti: Sala za sastanke (50 mjesta), prostor za klizanje, prodavnica suvenira, Butik, Unutranji (zatvoreni) i spoljni (otvoreni) bazen, Gimnastika sala, wellness centar, radnja sa ski opremom, iznajmljivanje opreme za skijanje, igraonica, Internet caf. Cijene (Dvokrevetna soba sa dorukom): 130 - 180 EUR (16.01 - 31.03.2006) 79 - 99 EUR (31.03 - 30.09.2006)Izvori: www.biancaresort.com; www.visit-montenegro.com; www.mtc.cg.yu; www.skijanje.co.yu; Razvojni plan Planiskog turizma u Crnoj Gori,Institu za internacionalni turizam, Ljubljana (Podgorica, mart 2005)


Strana

18

3.2. Bjelolasica (Hrvatska)

a)

Opis odmaralita

Locirano u Hrvatskoj, 27 km od Ogulina, u velikoj dolini na 620 metara nadmorske visine gdje se susreu planinska i mediteranska klima u ouvanoj prirodi Gorskog Kotara. To je idealno mjesto za turizam, relaksaciju, sport i rekreaciju tokom cijele godine za ljude svih uzrasta i interesnih grupa. b) Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, skijanje na dasci, sankanje, cross-country skijanje Ljeti: etanje, penjanje, alpinizam, biciklizam, planinski biciklizam, rafting, sputanje kajakom, veslanje, paragliding, obilazak peina, jahanje, lov, ribolov. U zatvorenom prostoru ili igralitu: atletika, gimnastika, fudbal, mali fudbal, koarka, rukomet, odbojka, odbojka na plai, dizanje tegova, maevanje, tenis, stoni tenis, badmington, kuglanje i mini-golf. c) Smjetajni kapacitet

Ukupan broj kreveta: 699 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 15.080 (2005) Broj noenja: 40.614 (2005) e) Ostali kapaciteti i aktivnosti

Prirodni rezervat Bijele i Samarske stijene (u neposrednoj blizini) Planina Klek locirana na istonoj strani planine Velika Kapela. Klek je kolijevka hrvatskog alpinizma i jedan od najpoznatijih hrvatskih botanikih rezervata rijetkih i zatienih planinskih biljaka. Jezero Sabljaci oaza za brojne ribare koji redovno dolaze u ovu regiju. Jezero Sabljaci se esto naziva Ogulinsko more.


Strana

19

f)

Ski staze

Ukupna duina ski staza Skijakog centra Bjelolasica je 5,71 km od ega je: Plava: Crvena: Crna: g) 0,60 km 3,57 km 1,54 km

Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 19,65 km (tri skijaka lifta dvosjeda i tri skijaka lifta) Kapacitet ski liftova: 4.620 osoba na sat h) Cijene ski karata 11 EUR 8,25 EUR 55 EUR

Dnevna karta: Poludnevna karta: Sedmina karta: k) Koeficijenti

Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 699/4.620 = 0,151 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 4.620/5,71 = 809,11 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 699/5,71 = 122,42 i) Hotelska ponuda Turistiko naselje Bjelolasica

Naziv: Turistiko naselje Bjelolasica Lokacija: Vrelo, Jasenak Broj zvjezdica: ** Broj soba: 159 soba (425 kreveta + 111 ekstra kreveta) Restorani i barovi: restoran, diskoteka, aperitiv bar Ostali kapaciteti: igraonica, fitness klub, sauna, sala za sport, prodavnica, ljetna terasa, kapaciteti drutvenog karaktera, sala za sastanke (300 mjesta), dvije male sale za sastanke (30 mjesta) Cijene (dvokrevetna soba sa dorukom): 54,84 - 123,45 EUR (26.12 - 01.03) 46,63 - 109,73 EUR (01.03 - 26.12)Izvori: www.bjelolasica.hr; www.tzkz.hr; TO Grad Ogulin, +385 47 532 278, Ga. Ankica Pukari; HOC Bjelolasica, +385 98 184 65 66, gosp. Ivica Dokli, Direktor skijakog centra; HOC Bjelolasica, +385 98 266 294, ga. Jasminka Turina Luketi


Strana

20

3.3. Kranjska Gora (Slovenija)

a)

Opis destinacije

Kranjska Gora je locirana u sjeverozapadnom dijelu Slovenije, na granici izmeu Austrije, Italije i Slovenije, na dnu Julijskih Alpa b) Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, snowboarding, sankanje, cross-country skijanje, vonja snowmobila, planinarenje na skijama, penjanje na skijama, Ljeti: Pjeaenje, biciklizam, alpinizam, golf, jahanje, sportovi na vodi, sputanje kajakom, rafting, fotografiranje, ribolov, wellness, tenis, park za vonju bicikla c) Smjetajni kapaciteti

Ukupan broj kreveta u odmaralitu Kranjska Gora (31. august 2003): 2.994 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 90.935 (2004) Broj noenja: 334.604 (2004) Ostali kapaciteti i aktivnosti Sankanje i pokretna linija niz skijaku stazu - Vitranc 1 Natjecanje za svjetski kup - Pokal Vitranc (slalom i veleslalom za mukarce) U blizini se nalazi jezero i dvije rijeke, Sava i Soa e) Ski staze

Ukupna duina ski staza u skijakom odmaralitu Kranjska Gora iznosi 30 km. f) Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 30 km (tri ski lifta sa etvorosjedom, jedan sa dvosjedom, jedan sa jednosjedom i 14 ski liftova) Kapacitet ski liftova: 19.600 osoba na sat


Strana

21

g)

Cijena ski karata

Jednodnevna karta: 28 EUR Poludnevna karta: 23 EUR Sedmina karta: 149 EUR h) Koeficijenti

Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 2.994/19.600 = 0,153 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 19.600/30 = 653,33 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 2.994/30 = 99,80

i)

Hotelska ponuda Hotel Kompas

Naziv: Kompas Hotel Lokacija: Kranjska Gora Broj zvjezdica: **** Broj soba: 151 soba i 5 apartmana Restorani i barovi: Restoran, Slovenski restoran, noni bar, Bistro Kompas, Ice bar Ostali kapaciteti: zatvoreni bazen, bazen za djecu, Jacuzzi, solarium, 2 finske saune, tursko kupatilo, prostorija sa parom za relaksaciju, razne masae, gimnastika sala, terasa za sunanje, igraonica za djecu, stoni tenis, Kompas Klub, etiri teniska igralita, teren za koarku, mali zid za penjanje, velika sala za sastanke (360 mjesta), sala za sastanke (80 mjesta), 2 sobe za sastanke Cijene (polupansion po osobi u dvokrevetnoj sobi): 51 - 95 EUR (01.12 - 26.03) 49,07 - 66,10 EUR (26.03 - 01.12)Izvori: www.kranjska-gora.si; www.skiresort.de; www.hoteli-kompas.si; www.hit.si; RTC inice Kranjska Gora +386 4 580 94 00, ga. Polona Banar; Zavod za statistiku Republike Slovenije, www.stat.si (Smjetajni kapaciteti, dolasci, noenje)


Strana

22

3.4. Kopaonik (Srbija)

a)

Skijaki centar

Kopaonik je planina locirana u jugozapadnom dijelu Srbije, u relativnoj blizini gradova Kruevac i Kraljevo. Skijaki centar se nalazi na 1.770 m nadmorske visine. Udaljen je oko tri sata vonje od Beograda. b) Prozvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, sankanje, snowboarding, cross-country skijanje Ljeti: etnje, planinarenje, vonja bicikla, tenis, koarka, rukomet, odbojka na plai, fudbalsko igralite sa pet terena, rafting na rijeci Ibar. u "Hotelu Grand": Squash c) Smjetajni kapacitet

Broj kreveta (31. augusta 2005.): 4.799 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 85.000 (2005) Broj noenja: 376.000 (2005) e) Ostali kapaciteti i atrakcije (udaljenosti do 50 km od Kopaonika)

- Manastir Studenica (pod zatitom UNESCO-a od 1986. godine) - Stari Ras, Manastir Sopoani, Crkva i nekropolis Svetog Petra, Manastir urevi Stupovi, Tvrava Gradina sa gradom Trgovite u nizini (pod zatitom UNESCO-a od 1979. godine) - Prirodni rezervati unutar Nacionalnog parka Kopaonik: Kozje Stijene, Vuak, Mrkonja, Gobelja, rijeka Samokovska f) Ski staze

Ukupna duina ski staza Ski centra Kopaonik iznosi 47,32 km. g) Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 23,25 km (pet ski liftova sa etvorosjedom, pet sa dvosjedom i dvanest ski liftova). Kapacitet ski liftova: 25.318 osoba na sat


Strana

23

h)

Cijena ski karata 17 EUR 9 EUR (9:00-13:00h) 13 EUR (12:30-16:30h) 92 EUR

Dnevna karta: Poludnevna karta: Sedmina karta: i) Koeficijenti

Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 4.799/25.318 = 0,190 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 25.318/47,32 = 535,04 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 4.799/47,32 = 101,42

j)

Hotelska ponuda - Hotel Grand

Naziv: Hotel Grand Lokacija: Kopaonik Broj zvjezdica: **** Broj soba: 126 soba i 45 apartmana Restorani i barovi: Aperitiv bar, bar pored bazena, restoran, restoran a la carte, diskoteka, bar pored teniskog igralita, picerija, Internet klub Ostali kapaciteti: Sportska sala, sala za aerobik, teniska igralita, spoljni (otvoreni) tereni (za koarku, rukomet), squash, unutranji (zatvoreni) bazen, sauna, salon za masau, gimnastika sala, Jacuzzi, sala za sastanke (u naselju Konaci) Cijene (polupansion po osobi u dvokrevetnoj sobi): 35,00 - 89,50 EUR (03.12 - 05.05) 20,48 - 32,53 EUR (28.04 - 05.11)

Izvori: www.kopaonik-genex.com; www.skijanje.co.yu; Zavod za statistiku Republike Srbije, Statistiki godinjak Srbije, 2006 (Smjetani kapaciteti, Dolasci, Noenja);Javno preduzee "Skijalita Srbije", Mr. Ljubia Radovanovi, M.A., +381 11 311 69 46; www.raska-turizam.co.yu;


Strana

24

3.5. Bjelanica (Bosna i Hercegovina)

a)

Skijaki centar

Planina Bjelanica se nalazi samo 20 km od Sarajeva, glavnog grada BiH. Bjelanica je nastrmija od svih bosanskih planina na kojima se skija. Sa vrha, na visini od 2.067 m, strme ski staze vas brzo dovedu do podnoja planine na visini od 1.200 m. Zajedno sa planinama Igman i Treskavica, te kanjonom na rijeci Rakitnica, ona predstavlja veliki park prirode. b) Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, sankanje, snowboarding Ljeti: etanje, planinarenje, paragliding, vonja biciklom c) Smjetajni kapaciteti

Ukupan broj kreveta: 1.239 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 5 do 6 hiljada (naa procjena) Broj noenja: 15 do 20 hiljada (naa procjena) e) Ostali kapaciteti i atrakcije

Jedan ski lift dvosjed i nekoliko ski liftova za djecu na Igmanu. Tu su staze Bjelanice na kojoj se odravao slalom za mukarce, veleslalom i spust za vrijeme Zimskih Olimpijskih igara 1984. godine - Grad Sarajevo f) Ski staze

Ukupna duina ski staza Ski Centra Bjelanica: 8,35 km g) Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 4,26 km (jedan ski lift trosjed i etiri ski lifta) Kapacitet ski liftova: 4.950 osoba na sat.


Strana

25

h)

Cijene ski karata 13,33 EUR 11,80 EUR 71,80 EUR


Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 1.239/4.950 = 0,250 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 4.950/8,35 = 592,81 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 1.239/8,35 = 148,38 j) Hotelska ponuda - Hotel Maral

Naziv: Hotel Maral Lokacija: Babin Do, Bjelanica Broj zvjezdica: *** Broj soba: 57 soba i 13 apartmana Restorani i barovi: Restoran, soba sa kaminom, aperitiv bar Ostali kapaciteti: Fitnes klub, sala za stoni tenis, ski garderoba diskoteka, parking, TV sala, sala za vee sastanke, koarkako igralite, igralite za mali fudbal. Cijene (dvokrevetna soba sa dorukom): 76,92 EUR (01.01 - 27.01) 66,66 EUR (27.01 - 10.03) 51,28 EUR (11.03 - 22.12)Izvori: www.hotel-marsal.ba, www.bhtourism.ba, Opina Trnovo, +387 33 439 112, gosp.. Osman Smjeanin


Strana

26

3.6. Bansko (Bugarska)

a)

Opis destinacije

Smuarsko odmaralite Bansko nalazi se na jugozapadu Bugarske, u podnoju jedne od najljepih bugarskih planina - Pirin, koja je pod nacionalnom zatitom i na listi svjetskog prirodnog naslijea. Udaljenost od Sofije do Banskog iznosi 160 km. b) Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, snowboarding, cross-country skijanje, hodanje po snijegu sa krpljama Ljeti: Golf, ribolov, lov, jahanje, vonja bicikla kroz planinu, pjeaenje c) Smjetajni kapacitet

Ukupan broj kreveta: 7.000


Strana

27

d)

Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 40.292 (2005) Broj noenja: 103.033 (2005) e) Ostali kapaciteti i atrakcije

Juno do Banskog lei Nacionalni park Pirin koji je uvrten na listu UNESCO-a. Park obiluje jezerima, vodopadima, peinama i istorijskim ostacima dostojnih potovanja. Ostaci drevnih tvrava nalaze se na lokalitetu Staroto Gradite (Stankale) oko 4 km jugozapadno od Banskog i takoe na lokaciji Julen (nizvodno rijeke Demjanica). Sam grad Bansko ima priblino 120 kulturnih i istorijskih spomenika. f) Ski staze

Ukupna duina ski staza Ski centra Bansko: 65 km od ega je: Plava: Crvena: Crna: g) 22,75 km 26,00 km 16,25 km

Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 21,24 km (jedna gondola, pet ski liftova sa etvorosjedom, jedan ski lift sa trosjedom i pet ski liftova). Kapacitet ski liftova: priblino 16.800 osoba na sat h) Cijene ski karata 25,64 EUR 17,95 EUR (poslije 12:30 sati) 143,59 EUR (est dana)


Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 7.000/16.800 = 0,416 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 16.800/65 = 258,46 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 7.000/65 = 107,69


Strana

28

j)

Hotelska ponuda - Hotel Tanne

Naziv: Hotel Tanne Lokacija: Bansko Broj zvjezdica: **** Broj soba: 25 soba, 5 apartmana i 3 kuice (bungalova) Restorani i barovi: Restoran "Mehana", Beki salon, bar u predvorju, bata, piano bar Ostali kapaciteti: Fitness, bazen, Jacuzzi, sauna, parno kupatilo, solarium, salon za masau, ski garderoba, stoni tenis, prostorija za igre (igraonica) Cijene (dvokrevetna soba sa dorukom): 100 EUR (15.12 - 01.03) 50 EUR (01.05 - 15.12)Izvori: www.hotel-tanne.com; www.banskoski.com; www.banskoinfo.com; www.bulgariaski.com; www.bansko.bg;

3.7. Poiana Brasov (Rumunija)

a)

Opis odmaralita

Poiana Brasov lei na platou u podnoju planine Postavarul koja ini dio Karpata. Zbog poloaja i izuzetne ljepote, ovo odmaralite takoe nazivaju Poiana Soarelui (sunani proplanak). Odmaralite je smjeteno samo 12 km od srednjevjekovnog grada Brasov-a i na visini koja premauje 1020 m, Poiana Brasov je mirna oaza za sve vrste turista i u svim sezonama.


Strana

29

Poiana Brasov okruuju etiri velike planine: Postavarul (maksimalna visina 1.799 m) Piatra Craiului (maksimalna visina 2.238 m) Bucegi (maksimalna visina 2.505 m) Piatra Mare (maksimalna visina 1.848 m) b) Proizvodi i aktivnosti

Zimi: Skijanje, snowboarding Ljeti: Tenis, mini golf, fudbal, koarka, zatvoreni bazeni, paragliding, alpsko penjanje, jahanje, bungee skakanje, motodeltaplan c) Smjetajni kapacitet

Ukupan broj kreveta: 2.578 d) Dolasci i noenja

Broj dolazaka: 113.921 (2004) Broj noenja: 286.703 (2004)

e)

Ostali kapaciteti i atrakcije

Oblinje turistike atrakcije istorijskog grada Brasov, Citadela Rasnov i zamak Bran. f) Ski staze

Ukupna duina ski staza Ski centra Poiana Brasov: 12,80 km od ega je: Plava: Crvena: Crna: g) 5,03 km 3,37 km 4,40 km

Ski liftovi

Ukupna duina ski liftova: 9,90 km (tri iare, osam ski liftova). Kapacitet ski liftova: 7.000 osoba na sat h) Cijena ski karata 17 EUR 10 EUR 60-100 EUR (ovisno od broja penjanja)


Ukupan br. kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova 2.578/7.000 = 0,368 Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza 7.000/12,80 = 546,88 Ukupan br. kreveta u odnosu na duinu ski staza 2.578/12,80 = 201,40


Strana

30

j)

Hotelska ponuda Hotel Alpin

Ime : Hotel Alpin Lokacija: Poiana Brasov Broj zvjezdica: **** Broj soba: 144 soba i 4 apartmana Restorani i barovi: Restoran, atrium, salon Ostali kapaciteti: Aquadreams (egzotini bar, polu-olimpijski bazen, 2 saune, masaa, reflekso terapija), vrti za djecu, "Davidoff" Klub, sale za sastanke: Karpati velika sala (460 mjesta), manje sale za sastanke Cijene (dvokrevetna soba sa dorukom): 65 EUR (04.01 - 20.01) 64 EUR (21.01 - 15.03) 63 EUR (16.03 - 21.12)Izvori: www.brasov-hotels.ro; www.hotelalpin.ro; www.poiana-brasov.ro; Lokalni plan za odrivi razvoj Opine Brasov, Vijenica Brasov i Nacionalni Centar za odrivi razvoj (smjetani kapacitet, dolasci, noenja), Smart Tours (putnika agencija koja upravlja www.poiana-brasov.com), gosp. Alex Pop, [email protected].

3.8. Kljuni nalazi Na osnovu analiziranog broja konkurenata moemo rezimirati kljune nalaze, kako slijedi: a) Bansko i Kranjska Gora se ve nalaze na nivou meunarodne konkurencije gdje se cijeli lanac vrijednosti i strukture portfolija uklapa sa njihovom pozicijom na meunarodnoj sceni; b) Kopaonik i Pojana Brasov predstavljaju destinacije koje su razvijene ranije i trenutno se nalaze u procesu ubrzanog razvoja i repozicioniranja; c) Sve ostale analizirane destinacije su u fazama kako procesa rekonstrukcije tako i razvoja, nastojei pronai proizvode i nove smjetajne kapacitete koje treba razviti.


Strana

31

d) Analizirajui kljune razvojne odnose doli smo do slijedeih rezultata: Bjelasica Kolain 0,124 1114,46 137,95 Kranjska Kopaonik Bjelanica Bansko Gora 0,153 0,190 0,250 0,416 653,33 535,04 592,81 258,46 99,80 101,42 148,38 107,69 Poiana Jahorina Brasov 0,368 0,454 546,80 360 201,40 163,5

Odnos 1* 2* 3*

Bjelolasica 0,151 809,11 122,42

1* - Ukupan broj kreveta u odnosu na ukupan kapacitet ski liftova. 2* - Kapacitet ski liftova u odnosu na duinu ski staza. 3* - Ukupan broj kreveta u odnosu na duinu ski staza.


Strana

32

4. Trendovi u turizmu4.1 Deset optih trendova u turizmu4

Trend br. 1: Demografske promjeneBroj osoba koje pripadaju kategorijama starijih e se poveavati velikom brzinom. Starije osobe e biti zdravije i raspolagati veim prihodima, nego to je to bio sluaj u prolosti. Mnogi od njih iskoristie mogunost prijevremenog penzionisanja. U svjetlu ovakvog razvoja situacije, broj iskusnijih, starijih putnika e rasti bre od razvoja turistike potranje uopte (iako postepeno pogoranje penzijske potpore i trend ka poveanju godina starosti kada je mogue ostvariti pravo na penzionisanje moe usporiti ovakav razvoj u dugoronom smislu). Uticaji na sektor turizma

Poveanje potranje za kvalitetom, ugodnou i sigurnou. Poveanje potranje za jednostavnim prevozom. Poveanje potranje za zabavnim objektima (sadrajima) u kojima se zahtijeva manje fizikog napora (npr. igralita za golf i sl.). Poveanje potranje za proizvodima koji su namijenjeni samo jednoj osobi. Vea potranja u mjesecima meusezone. Pri marketinkim aktivnostima, potrebno je manje naglaavati godine starosti a vie ugoaj. Prosjeni broj osoba po domainstvu e se i dalje smanjivati, to e za posljedicu imati vee raspoloive prihode i veu kupovnu mo.

U pogledu turizma, ovo e imati uticaja na potranju uopte, a posebno na potranju za dugotrajnim putovanjima i za kratkim odmorima. Uticaji na sektor turizma Poveanje potranje za luksuzom (sitna zadovoljstva). Poveanje potranje za specijalnim proizvodima koje je mogue dobiti odmah po zahtjevu. Poveanje potranje za odmorima u gradovima i drugim kratkim odmorima u inostranstvu u razdobljima koja su nekada bila manje poeljna. Vei interes za zimske odmore na suncu.

4

Izvor: Komisija za putovanja Evrope Turistiki megatrendovi u Evropi


Strana

33

Trend br. 2: Megatrend zdravljaSvijest o zdravlju e se i dalje poveavati. Iako poveanje svijesti o zdravlju nee uticati na koliinu potranje, sasvim je sigurno da e uticati na donoenje odluka u pogledu destinacija, te o ponaanju tokom odmora. Uticaji na sektor turizma

Destinacije koje se smatraju manje zdravima bit e vie izbjegavane nego to je to bio sluaj u prolosti. Potranja za odmorom na suncu e se i dalje poveavati. Aktivni odmor ili odmor uz aktivnosti e postajati sve popularniji, a potranja za objektima koji odgovaraju ovakvoj vrsti odmora e biti sve vea Potranja za wellness proizvodima e rasti, ukljuujui spa centre i fitness centre.

Trend br. 3: Poveanje znanja i obrazovanjaProsjeni nivo obrazovanja raste. Ovo e za posljedicu imati pojavu odmora u kojima umjetnost, kultura i istorija igraju vaniju ulogu, ukljuujui i odmore koji su vie obrazovni i vie duhovni. Uticaji na sektor turizma Poveanje potranje za specijalnim proizvodima. Istaknutije ukljuivanje elemenata koji se odnose na umjetnost, kulturu i istoriju u okviru turistikih aranmana i samo-organizovanih odmora. Potreba za boljim i kreativnijim prenoenjem informacija. Potranja za novim destinacijma u Centralnoj i Istonoj Evropi e se poveavati.

Trend br. 4: Manje vremena za odmorSavremeno drutvo vri sve vei pritisak na svakodnevnicu ljudi i podstie kod njih elju za vie vremena za odmor i relaksaciju to e imati suprotan efekat na poveanje slobodno raspoloivih prihoda. Za turizam, ovakav trend je prema tome, po definiciji nepovoljan takoer i zbog toga to se trend poveanja broja dana plaenog odsustva koje se koristi u svrhu koritenja godinjeg odmora zaustavio. Uticaji na sektor turizma Sve vea potreba za niskobudetnim proizvodima. Sve vea potreba za relaksacijom. Skraivanje dueg glavnog odmora u korist vie kraih odmora.


Strana

34

Trend br. 5: Poveanje iskustva vezanog za putovanjaSofisticiraniji potroai postaju sve sigurniji u ono to su njihove potrebe i prava. Za turizam, ovo za posljedicu ima sve vei kritini stav prema kvalitetu, te prema odnosu izmeu kvaliteta i cijene. Uticaji na sektor turizma Alternativni naini troenja vremena i novca e se sve vie takmiiti sa odmorima, a unutar samih odmora, sa davanjem prvenstva destinacijama i smjetaju. Destinacije koje nisu u skladu sa prihvatljivim standardima e pretrpjeti veu tetu i za dui vremenski period u budunosti. Nejednolino ponaanje, to znai jedan jednostavan odmor, naredni luksuzan, jedan dugotrajan, naredni kratkotrajan. Davanje prednosti odreenim vrstama odmora e postati iscjepkanije u budunosti, pa e, prema tome, uticati na koliine onih odmora koji se ponavljaju. Tokom godina, trend vjernosti jednoj istoj destinaciji e se i dalje smanjivati. Postojanje iskusnijih turista dovee do sve kritinijeg stava prema onome to je vjetako u korist onoga to posjeduje veu autentinost posebno u odnosu na emocionalno zadovoljstvo i potrebu personalizacije; vjetaka ponuda koja se ne razlikuje od ostalih (npr. tematski parkovi) postae manje vana, ukoliko ne zadovolji vie standarde. Iskustvo i kritini stav e podstai turiste da ponovo posjete zadovoljavajue destinacije iz njihove istorije putovanja. Sve vee davanje prednosti mobilnosti podstai e iznajmljivanje vozila. Regijama koje nude potpuni, raznovrsni, potpuno uravnoteeni koncept e se sve vie davati prednost, i one e zahtijevati bolje upravljanje destinacijom.

Trend br. 6: Promjene ivotnih stilovaivotni stilovi u zapadnim drutvenim zajednicama postepeno se mijenjaju. Za turizam, ovo utie na shvatanje turiste o njegovim ili njenim linim potrebama i ponaanjima. Uticaji na sektor turizma Iako odgovarajue investicije mogu biti napravljene, interes za aranmane Noenje sa dorukom se smanjuje, obzirom da se ovakvi aranmani smatraju jeftinim. Kako je status sada manje vaan nego to je to bio nekada, ponaanje na odmoru postaje sve vie prilagoeno linim potrebama, to vodi ka poveanoj potranji za manjim smjetajnim jedinicama (kao to su manji autentini porodini hoteli i turistike farme). Promjena percepcije u pogledu ivota i ivotnog stila dovodi do pada potranje za organizovanim turama sa stalnom pratnjom. Ponuai e imati vie koristi ukoliko budu sposobni kreirati potpuno nove proizvode, koncepte i usluge koje e se izdvajati svojom dodatnom vrijednou.


Strana

35

Sve vea specijalizacija ponuaa u pogledu odreenih hobija i interesovanja e postati vanija, a sve ee e se kombinovati sa odmorom. Ovakvo sve vee davanje prednosti vrstom sidru kao sigurnom osloncu u sve nesigurnijem svijetu podstie elju za posjedovanjem drugog doma, takoer, u podrujima koja se nalaze u blizini manjih regionalnih aerodroma. Trend vraanja osnovama dovodi do toga da se prednost daje jednostavnijim odmorima iz hotela u bungalov, iz kamp-kuice u ator.

Trend br. 7: Nova informaciona tehnologijaProdor Interneta te njegovo korienje u svrhu primanja informacija o turistikim proizvodima i uslugama i njihove kupovine e nastaviti da se poveava. Za turizam, uloga Interneta ukljuujui i nova sredstva vizuelne prezentacije e i dalje postajati sve vea, te e se pokazati od velikog znaaja u budunosti. Uticaji na sektor turizma Postojanje spremnih turistikih informacija o destinacijama i proizvodima i sve sofisticiraniji pretraivai za pregled takvih informacija e biti podesni za pravljenje poreenja, te e na taj nain intenzivnije uticati na konkurenciju putem razgledanja robe. Iskusni turisti e sve vie osmiljavati svoje vlastite odmore na modularnoj osnovi sa direktnim rezervacijama. Uloga putnih (turistikih) agenata e se smanjivati, kako se potpuni turistiki aranmani budu sve vie kupovali direktno putem interneta. Internet e preinaiti tipinu ulogu Nacionalnih turistikih organizacija (NTO) i Turistikih odbora velikom brzinom ali e kreirati novu ulogu u elektronskom marketingu, ukljuujui i primjenu destinacijskog marketinga koji se zasniva na Upravljanju odnosima sa klijentima (CRM). Destinacijski marketing (npr. bolje brendiranje uz podrku javnosti) e postajati sve vaniji kao izvor za podsticanje posjeta internet stranicama. Postojanje detaljnih informacija o proizvodima koje nude ponuai, bilo da su ti proizvodi dostupni na samim lokalitetima destinacija ili putem linkova, postat e sve vanije kao osnovni preduslov za uspjeh internet stranica. Mogunost kupovine putem interneta e podstai praksu kasne rezervacije. Sve vea potreba za sigurnim rezervacijama putem Interneta mora se naglasiti kada govorimo o iskusnijim turistima koji znaju ta hoe.


Strana

36

Trend br. 8: Promjene u nainu transportaSve vea potreba za koritenjem brzih vozova i niskobudetnih prevoznika uticae na tipine tokove putovanja. Drumski saobraaj e se suoiti sa sve veim zakrenjem. Uticaji na sektor turizma Destinacije e imati sve vie koristi od pristupanih i priutivih kratkih odmora posebno u vrijeme kada se velike manifestacije organiziraju van glavne sezone. Sve vea raspoloivost direktnih veza vozom ili avionom e podstai potranju za meunarodnim kratkim odmorima u gradovima i gradskim regijama, na utrb ruralnih podruja. Korienje brzih vozova za srednje udaljenosti e preuzeti veliki procenat onih putovanja koja se trenutno obavljaju preko arter letova. Zakrenost puteva e negativno uticati na prevoz privatnim automobilom posebno u udarnoj sezoni. Putovanja autobusima e postajati sve manje vana. Prepreke koje nastaju zbog neprilagoenih rasporeda ili interno uslovljenim transportom koji nije povezan na najoptimalniji nain e imati jai negativni uticaj na destinacije koje ne mogu ispuniti sve vee elje za pristupanou. Krstarenja ne samo skupa krstarenja, nego i ona koja spadaju u klasu niskobudetnih e postajati sve popularnija, posebno za osobe iznad 50 godina starosti.

Trend br. 9: Poveanje znaaja odrivosti destinacijeSvijest o znaaju ivotne sredine e nastaviti da se poveava. Za turizam, ovo e za posljedicu imati veu potranju za odrivim destinacijma, u kojima e priroda i populacija igrati sve znaajniju ulogu. Kako bi se ublaili trokovi odrivosti, cijena e se sve vie prebacivati na same turiste. Uticaji na sektor turizma Regionalna komponenta u destinacijma e postajati sve vanija. Politike upravljanja destinacijama treba unaprijediti kroz detaljnije i konzistentnije planiranje. Davanje prednosti destinacijama e biti snanije povezano sa podrkom koju prua domae stanovnitvo pri izraavanju dobrodolice sve veem broju posjetilca. Regije u kojima je dolo do preobimne gradnje (posebno one regije u kojima ovakva gradnja nije bila u skladu sa prirodnim krajolikom) e se sve manje priznavati kao atraktivne destinacije. Eko-turizam ne treba pomijeati sa odrivim turizmom.


Strana

37

Trend br. 10: Poveanje vanosti sigurnosti i zatiteTeroristiki akti, regionalni ratovi, zagaenje i druge krize, naalost su postale injenice vezane uz svakodnevnicu, te utiu na potrebu za osjeajem sigurnosti i zatite. U turizmu, ovo za posljedicu ima poveanu potrebu za sigurnou i zatitom, te izbjegavanje turista da posjeuju destinacije koje se smatraju nesigurnim. Uticaji na sektor turizma Kvalitet vode (u jezerima i bazenima, ali takoe i vode iz vodovoda) postajae sve vaniji pri odabiru destinacije, te zahtijeva bolju zatitu. Turista sklon upuivanju kritike, e prije uputiti albu u sluaju da ponueni proizvod ne zadovoljava oekivane standarde. Trokovi pruanja garancija o sigurnosti i zatiti e se poveavati velikom brzinom. Sektor se treba bolje pripremiti da zadovolji turistiku potranju na fleksibilniji nain u razdobljima kriza.

4.2. Posebni trendovi u najboljim meunarodnim planinskim centrima 1. Sve vie planinskih centara pokuava stvoriti (jedinstvene) turistike proizvode za ljetnu sezonu

2. Poveanje razvoja alternativnih zimskih turistikih proizvoda pored skijanja


Strana

38

3. Profesionalni, atraktivni i unosni sadraji nakon skijanja tj. Apres-Ski sadraji

4. Poveanje prosjene irine skijakih staza kako bi one bile atraktivnije za skijae koji posjeduju carving skije, te kako bi se izbjegli sukobi interesa

5. Upranjavanje zdravog ivota i wellness aktivnosti na planini

6. Marketinke aktivnosti planine idu u smjeru Planina mi daje snagu


Strana

39

7. Ljetne atrakcije na vrhu planine u svrhu poveanja broja ljudi koji koriste vertikalni transport tokom ljetnih mjeseci

8.

Specijaliziranje planinskih centara kako bi se ostvarila prednost nad konkurentima (npr. luksuzni planinski centri, planinski centri za snowboarder-e, planinski centri namijenjeni djeci, itd.)

9. Unapreenje kvaliteta u pogledu turistikog hardware-a (npr. hoteli) i software-a (kvalitet usluga)

10. Budite stalno informisani - Uspjene planinske destinacije nude inovacije svake godine


Strana

40

11. Kako bi smanjili zavisnost od prirodnog snijega, postaje sve uobiajenije davati garancije stalnog snjenog pokrivaa tokom cijele godine putem pravljenja vjetakog snijega


Strana

41

5. SWOT5 analiza5.1. Snage i slabosti u turizmu Tabela koja slijedi prikazuje najvanije snage i slabosti u pogledu turizma na Jahorini. Analiza je uraena na osnovu posjeta lokaciji, sastanaka i razgovora sa zainteresovanim stranama u turizmu na Jahorini.

Snage+ Blizina gusto naseljenom gradskom podruju Sarajeva (oko 30 do 40 minuta vonje automobilom) + Saobraajna veza sa Sarajevom + Blizina aerodromu Sarajevo

Slabosti- Stanje saobraaja i parking mjesta - Turistika ponuda za ljetne mjesece (ni za turiste, kao niti za ekskurzije) gotovo da i ne postoji - Samo mali broj smjetajnih kapaciteta je otvoren tokom cijele godine - Nedostaje glavni turistiki sadraj za ljetnu sezonu koji bi se mogao ponuditi tritu

- iare ne rade u ljetnim mjesecima + Prirodni krajolik sa panoramom koja oduzima dah - Zastarjela sredstva vertikalnog transporta (iare) (npr. plato) - Nedostatak kapaciteta u zimskim mjesecima u danima velike frekvencije (npr. saobraaj, + Nadmorska visina i relativna sigurnost snijenog iare/staze) pokrivaa - Ne postoji seoski centar sa atraktivnom i centralnom infrastrukturom (npr. barovi, restorani, prodavnice, itd.) + Gladak planinski krajolik - Ne postoji atraktivan smjetaj ili planinska koliba za sadraje nakon skijanja + Opta infrastuktura postoji (voda/kanalizacija, - Ne postoji turistika organizacija u smislu (DMCelektrina energija, itd.) koja je pogodna za dalje a; Destination Management Company) preduzea proirenje za upravljanje destinacijom (npr. za razvoj proizvoda na Jahorini) + Imid i nivo poznavanja Jahorine kao olimpijske destinacije (iz 1984. godine) i dobro poznate destinacije u Bosni i Hercegovini + Koliina postojeih iara i staza + Sistem naplate karata postoji + Izgraen je smjetajni kapacitet prve klase (npr. Hotel Termag) + Potencijalni investitori stoje na raspolaganju, a angaovane zainteresovane strane u turizmu na Jahorini ve postoje - Slabo razvijena ponuda alternativnih sportova u zimskim mjesecima - Nepostojanje mogunosti pravljenja vjetakog snijega u zimskoj sezoni - Nekontrolisan rast smjetajnih kapaciteta (npr. izgradnja novih objekata bez dozvole) - Neiskorieni i djelimino uniteni smjetajni kapaciteti negativno utiu na krajolik - Koliina, a djelimino i kvalitet smjetajnih kapaciteta - MICE - segment (odn. segment sastanaka, konferencija i manifestacija) je slabo razvijen - Nizak nivo popunjenosti u mnogim smjetajnim kapacitetima izvan udarne zimske sezone6

5 6

SWOT = Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats MICE = Meetings, Incentives, Conferences and Events


Strana

42

Turistike mogunosti i prijetnje Mogunosti za Jahorinu: Mogunost razvoja i modernizacija skijakih terena i smjetajnih kapaciteta Jahorina kao uzor u pogledu saobraaja i povezanosti (na samoj Jahorini, te u pogledu njene povezanosti sa Palama i Sarajevom) Proirivanje i unapreenje MICE-segmenta Razvoj raznolike sportske ponude za ljetnu i zimsku sezonu (zbog postojanja glatkog krajolika) Ponovno prijavljivanje na Zimske olimpijske igre 2018. godine Organizacija sportskih takmienja i manifestacija (kao to je Svjetski kup FIS, takmienje u biatlonu i sl.) Jahorina kao glavna destinacija za ekskurzije izvan zimske sezone za domae i posjetioce u regiji (posebno one koji posjeuju iru regiju Sarajeva) Stvaranje ponude namijenjene porodicama u ljetnoj i zimskoj sezoni Sveobuhvatni Master plan, ukljuujui razvojni plan, plan korienja terena, plan razvoja turizma kako bi se osigurao odriv i paljiv razvoj Jahorine Paljivo korienje platoa u turistike svrhe Korienje postojeih izvorita (npr. za vjetako jezero koje se moe koristiti za pravljenje vjetakog snijega ili kao bazen za plivanje). Nastavak unapreenja kvaliteta u pogledu turistikog hardware-a i software-a

Prijetnje za Jahorinu: Nejasno pozicioniranje u poreenju sa drugim planinskim centrima Nepostojanje snane turistike organizacije za razvoj i primjenu proizvoda Nasumina gradnja, gradnja bez koncepta (posebno u pogledu smjetajnih kapaciteta, ski liftova i staza), pa prema tome, iskoriavanje prirodnih resusa (nepostojanje odrivog razvoja) Nepostojanje saobraajnog koncepta sa uporednim daljim razvojem Nepostojanje sposobnosti domaih zainteresovanih strana za provoenje mjera predloenih u Turistikom Master planu Usamljeni pojedinci onemoguavaju uobiajeni razvoj destinacije


Strana

43

6. Strateki koncept6.1. Zakljuci izvedeni iz Analize Na osnovu Analize (posebno dijela koji se odnosi na konkurente), Jahorina ima potencijal da postane vodei planinski centar u jugoistonoj Evropi Postoji realna ansa da ona postane uvena zimska destinacija na evropskom tritu (ispunjavajui Meunarodne standarde za planiranje) Olimpijski duh predstavlja jedinstvenu prodajnu ponudu (Jahorina moe iskoristiti imid lokaliteta na kojem su odrane Zimske olimpijske igre kako bi privukla panju irom Evrope) Snana uprava je neophodna na osnovu aktuelnih trendova u vodeim planinskim centrima, samo oni koji imaju snanu upravu uspijevaju poslovati uspjeno.

6.2. Opti uslovi za uspjean razvoj Jahorine Sljedee take bi sasvim sigurno pomogle uspjenom razvoju destinacije, ali one nee biti predmet daljeg istraivanja u okviru ovog izvjetaja: Paljiv plan izgradnje i plan korienja zemljita u skladu sa planom turistikog razvoja Proirivanje drumskih veza ka Srbiji (posebno Beogradu) Proirivanje sarajevskog aerodroma i njegovih avio veza (aerodrom Sokolac) Djelotvorni pravni propisi u vezi sa izgradnjom novih objekata (sa arhitektonskog stanovita) Nastavak privatizacije (npr. Olimpijski centar Jahorina) Razvoj opte infrastrukture (elektrina energija, snabdjevanje vodom, upravljanje otpadom) u skladu sa planom turistikog razvoja


Strana

44

6.3. Put do uspjenog turistikog Master plana

Faza

ANALIZA

STRATEKI KONCEPT

PREDLOENI PROJEKTI

MARKETINKI KONCEPT

Strategija br. 1 V Aktuelna situacija S W Konkurencija O T Meunarodni trendovi I Z I J A Strategija br. 2 Strategija br. 3 Strategija br. 4 Strategija br. 5 Strategija br. 6 P L A N

K O N K U R E N T N O S T I

Projekat APolje djelovanja A

I I N V E S T I R A N J A P R I O R I T E T A

Projekat B Projekat ... P L A N

Polje djelovanja B

Polje djelovanja ...

P R E L I M I N A R N A

Sadraj

S T U D I J A I Z V O D

Strateki marketinki koncept

I M P L E M E N T A C I J S K I P L A N

Operativni marketinki plan

Standardi planiranja za destinaciju Jahorina

Meunarodni standardi za planiranje

Postojei i planirani objekti


Strana

45

6.4. Turistika vizija za Jahorinu u 2016. godini Osmiljena je sljedea vizija za Jahorinu u 2016. godini

Vizija:

Jahorina je

Olimpijska planina.Planinska destinacija br. 1 u jugoistonoj Evropi (najatraktivnija, univerzalna i unosna destinacija za zimsku i ljetnu sezonu).

Zato smo odabrali ovakvu viziju za Jahorinu? 1. Jedinstvena prodajna ponuda (JPP) Nema mnogo planinskih destinacija u Evropi koje mogu tvrditi da su Olimpijske planine. Ukljuivanjem ove injenice u nau viziju bie mogue stvoriti snanu JPP (jedinstvenu prodajnu ponudu) koja e omoguiti izdvajanje Jahorine od ostalih planinskih centara.

2. Veze sa postojeim imidom kao mjestom odravanja Zimskih olimpijskih igara Jahorina jo uvijek moe izvui korist iz injenice da je bila mjesto odravanja Zimskih olimpijskih igara 1984. godine. Sa odabranom vizijom bie mogue zasnovati budui razvoj na iskustvima iz prolosti vezanim za injenicu da je Jahorina bila domain Zimskih olimpijskih igara 1984. godine.

3. Cjelogodinja dodatna vrijednost je mogua Osmiljavanje najatraktivnijeg i univerzalnog planinskog centra u jugoistonoj Evropi omoguie stvaranje dodatne vrijednosti tokom cijele godine. Prema tome, bie vano stvoriti atraktivan turistiki proizvod za ljetne mjesece, te razviti i turistike proizvode za zimske mjesece (pored postojeih proizvoda vezanih za skijanje).

4. Blizina gusto naseljenog gradskog podruja Sarajeva Zbog blizine Sarajeva i njegovog aerodroma, postoji ogroman potencijal za uspostavljanje atraktivne cjelogodinje planinske destinacije na Jahorini. Obzirom da razvijeni turistiki proizvod ili udarni sadraj za ljetne mjesece gotovo da i ne postoji, ovaj potencijal se u ovome trenutku uopte ne koristi.


Strana

46

6.5. Kljune strategije koje podravaju viziju Na osnovu budue vizije za Jahorinu, dolo se do sljedeih est kljunih strategija:

Kljuna strategija br. 1: Nastavak razvoja zimskog turistikog proizvoda (vertikalni transport, pravljenje vjetakog snijega, staze, itd.) u skladu sa Meunarodnim standardima za planiranje iz vodeih i unosnih centara alpskog skijanja.

Kljuna strategija br. 2: Razvoj najatraktivnijeg planinskog turistikog proizvoda za ljetne mjesece u jugoistonoj Evropi.

Kljuna strategija br. 3: Potrebno je da se struktura smjetajnih kapaciteta kao i pruaoci usluga razviju u skladu sa domaom potranjom.

Kljuna strategija br. 4: Razvoj sistema upravljanja na nivou destinacije kako bi se osiguralo uspjeno provoenje Master plana za razvoj turizma, te obezbijedilo da lanac dodatne vrijednosti bude organizovan na najunosniji mogui nain.

Kljuna strategija br. 5: Prijavljivanje za Zimske olimpijske igre 2018. godine.

Kljuna strategija br. 6: Potrebno je razviti urbanistike planove (ukljuujui saobraaj, koncept parkiralita, elektrinu energiju, vodu, itd.) na dinamian nain i u skladu sa akcijama predloenim u Master planu razvoja turizma.


Strana

47

6.6. Glavni nosioci pozicioniranja Pet glavnih nosilaca pozicioniranja Jahorine kao olimpijske planine i najatraktivnije, univerzalne i cjelogodinje planinske destinacije u jugoistonoj Evropi prikazani su na sljedeem grafikonu:

Turistika vizija Jahorina 2016.

Savremeni, univerzalni i olimpijski turistiki proizvodi za zim ski period

Turistiki proizvodi posveeni porodicama (ljeti i zimi)

Planinski wellness

Destination Management Organisation (Organizacija za upravljanje destinacijom)Pet glavnih nosilaca pozicioniranja Jahorine su: Savremeni, univerzalni i olimpijski turistiki proizvodi za zimski period Turistiki proizvodi namijenjeni porodicama (ljeti i zimi) Seminari i konferencije Planinski wellness Zabava i akcija (ljeti i zimi)

Nadalje, bie od velike vanosti osnovati profesionalnu Organizaciju za upravljanje destinacijom (DMO Destination Management Organisation) kako bi se osigurao uspjean razvoj destinacije.

Zabava i akcija (ljeti i zim i)

Seminari i konferencije


Strana

48

7. Plan konkurentnosti7.1. Meunarodni standardi za planiranje i Analiza nedostataka Prema naem iskustvu u razvoju planinskih centara u Bavarskoj, vajcarskoj, Austriji i Italiji, zatim prema odnosima u vie od 30 planinskih centara i u skladu sa Meunarodnim standardima za planiranje uspjenih planinskih destinacija, definisali smo prosjeni okvir i smjerice za razvoj Jahorine. Sljedea tabela prua pregled prosjeno neophodne koliine staza, kreveta, kapaciteta vertikanog transporta u skladu sa Meunarodnim standardima za planiranje planinskih centara srednje veliine (50 100 kilometara skijakih staza).

180 220 hektara staza ukupno Staze bi u prosjeku trebale biti iroke najmanje 35 do 40 metara sa nekoliko glavnih staza ija irina bi dostizala 60 metara Vjetaki snijeg za najmanje 75 % - 80 % staza S ispunjenjem uslova potrebnog prostora od 180 m po skijau, mogue je ostvariti ukupni kapacitet staza od 10.000 do 12.000 skijaa u isto vrijeme Prosjeni skija ostvari 3.000 metara vertikalne razlike u jednom danu Prosjeni dan skijaa traje 6 sati Prosjena optereenost ski-liftova je 80% Prema tome, prema maksimalnom kapacitetu staza, prosjena duina (izraena u metrima) vertikalnog transporta po satu iznosi 6,5 mn 7,5 mn (=11.000 / 0,8 * 3.000 / 6) Uzimajui u obzir oko 5.000 do 6.000 dnevnih skijaa (procjena za Jahorinu) mogue je imati dodatnih 6.000 do 7.000 skijaa iz smjetajnih kapaciteta U prosjeku 70% - 80 % gostiju u smjetajnim kapacitetima su aktivni skijai Obraunato na osnovu udarne sezone kada popunjenost kapaciteta iznosi 80%, bit e neophodno ponuditi 7.800 do 9.400 kreveta u smjetajnim kapacitetima Preporuuje se sljedea struktura kreveta u smjetajnim kapacitetima: o o o o o o o Kategorija 5/4*: 19% - 23% Kategorija 3*: 25% - 29% Kategorija 2*: 8% - 10% Privatni smjetaj: 8% - 12% Hosteli za mlade: 3% - 5% Apartmani: 20% - 24% Ostalo 6% - 8%

Staze

Vertikalni transport

Kreveti u smjetajnim kapacitetima


Strana

49

Stopa popunjenosti kapaciteta tokom zimske sezone od 50% 60% ukupnog broja raspoloivih kreveta tokom zimskog perioda Stopa popunjenosti kapaciteta tokom ljetne sezone od 25% 35% ukupnog broja raspoloivih kreveta tokom ljetnog perioda Najmanje 70% - 80% ukupnog broja raspoloivih kreveta tokom zimskog perioda treba, takoer, biti raspoloivo u ljetnom periodu Obraunato na osnovu potrebnog broja kreveta od 8.600 ovo e voditi ka 1,2 miliona noenja godinje (0,85 miliona u zimskoj sezoni i 0,35 miliona u ljetnoj sezoni)

Oekivani rezultati

Planinska gastronomija ukupnog kapaciteta od 4.500 do 5.500 mjesta Za oekivani broj dnevnih skijaa od 7.200 do 7.500, u sve tri oekivane zone razvoja, ukupni kapacitet parkiralita treba biti od 2.100 do 2.500 parking mjesta (ukljuujui 25 parking mjesta za autobuse) kola skijanja i usluge iznajmljivanja skijake opreme Prostori za poetnike (padine za vjebu) Snowboard park zabave Tobogan Bicikli na snijegu Nordijsko skijanje Planinarske staze u zimskom periodu Centar za posjetioce o o o o o o Info centar za posjetioce Internet terminal Prodavnice, supermarketi Banka, bankomat, pota Gastronomska ponuda (barovi, kafii, restorani) Pozornica

Dodatni zahtjevi

Potrebna turistika infrastruktura (zima)

Planinski centar o o o o Gastronomska ponuda kola skijanja i usluge iznajmljivanja skijake opreme Jezero Pozornica na snijegu


Strana

50

Proizvodi avanturistikog i sportskog turizma Proizvodi vezani za turizam u prirodi, wellness i zdravstveni turizam Porodine atrakcije Atrakcije za dnevne goste Atrakcije na vrhu planine kako bi se poveao broj ljudi koji koriste vertikalni transport u ljetnim mjesecima

Potrebna turistika infrastruktura (ljeto)

Analiza kljunih nedostatakaMeunarodni standardi Jahorina 2006 za planiranje Povrina staza Prosjena irina staza Proizvodnja vjetakog snijega Ukupni kapacitet staza Vertikalni transport u m/h (VTM/h) Kreveti u smjetajnim kapacitetima Parking prostor (samo za dnevne skijae) 180 - 220 ha 35 - 40 m 75 - 80 % 10.000 - 12.000 6,5 mn - 7,5 mn 7.800 - 9.400 2.100 - 2.500 80 ha 40 m 0% Preporuke za Nedostaci u odnosu na Meunarodne stand. Jahorinu 2016 100 - 140 ha ok 75 - 80 % 5.200 - 7.200 4,5 mn - 5,5 mn 3.800 - 5.400 2.100 - 2.500 250 ha 40 m 100% 15.000 8,7 mn 9.580 2.700

4.8002,0 mn 3.270 0

U poreenju sa definisanim Standardima za planiranje koji se odnose na planinske centre srednje veliine i naim iskustvom u planiranju drugih planinskih centara, uoeni su sljedei vei nedostaci i problemi u vezi za Jahorinu: 1. zastario vertikalni transport (veliki deficit kapaciteta) 2. situacija sa saobraajem i parking mjestima za automobile 3. razvijeni turistiki proizvodi za ljetne mjesece gotovo da ne postoje 4. slabo razvijeni alternativni turistiki proizvodi za zimske mjesece (pored skijanja) 5. nepostojanje mogunosti proizvodnje vjetakog snijega 6. nedostatak sadraja nakon skijanja - Aprs-Ski 7. nepostojanje turistike organizacije u smislu preduzea za upravljanje destinacijom Zbog injenice, da postoji mogunost razvijanja staza povrine 250 ha, napravljene su preporuke za Jahorinu 2016 (u poreenju sa 180-220 ha potrebnih po Meunarodnim standardima planiranja). Dakle, ostale brojke u preporuci Jahorine 2016 su takoe malo vee nego planinski resursi srednje veliine po Meunarodnim standardima planiranja.


Strana

51

7.2. Parametri za odriv razvoj Jahorine Kako bi se osigurao odriv razvoj skijake destinacije Jahorina, potrebno je ispotovati neke vane parametre. Mi smo identifikovali sljedee parametre kao vane za budui razvoj jedinica smjetajnog kapaciteta, skijakih staza i kapaciteta vertikalnog transporta: ukupan broj kreveta u smjetajnim kapacitetima u odnosu na metre vertikalnog 7 transporta po satu (VTM/h ) VTM/h po hektaru skijakih staza ukupan broj kreveta u smjetajnim kapacitetima po hektaru skijakih staza

U narednom koraku izraunali smo svaki od ovih odnosa u skladu sa Meunarodnim standardima planiranja i uporedili rezultate sa trenutnom situacijom na Jahorini.Ukupan br. kreveta Meunarodni standardi za planiranje 8.600 ha skijakih staza 200 VTM/h 7.000.000 Omjer ukupnog br. kreveta i VTM/h po ha staze VTM/h 0,12% 35.000 Ukupan br kreveta po ha staze 43

Jahorina 2006

3.270

80

2.000.000

0,16%

25.000

41

Na Jahorini, odnos ukupnog broja kreveta u smjetajnim kapacitetima u odnosu na VTM/h je previsok, dok je VTM/h po hektaru skijakih staza prenizak u poreenju sa Meunarodim standardima za planiranje planinskih centara srednje veliine. Uzrok ovakvoj situaciji lei u zastarjelim iarama iji su kapaciteti skromni. Prvi korak ka poboljanju ovih odnosa trebao bi biti modernizacija objekata vertikalnog transporta. U skladu sa Meunarodnim standardima za planiranje, potrebno je usredoiti se na sljedee VMT/h i ha skijakih staza.ha skijakih staza 200 80 250 Omjer ukupnog br.kreveta i VTM/h 0,12% 0,16% 0,11%

Ukupan br.kreveta Meunarodni standardi za planiranje Jahorina 2006 Jahorina 2016 8.600 3.270 9.580

VTM/h 7.000.000 2.000.000 8.700.000

VTM/h po ha staze 35.000 25.000 34.800

Ukupan br kreveta po ha staze 43 41 38

Kako bi se poveao ukupan broj kreveta u smjetajnim kapacitetima sa 3.270 na 9.580 u narednih deset godina, takoe e biti potrebno poveati povrinu skijakih staza sa 80 na 250 ha, a VTM/h sa 2 mn na 8,7 mn. Vjerujemo, meutim da e se ovaj odnos umanjiti za 7 12%, a kako bi se zadrala vea odrivost projekta.

7

VTM/h Vertical Transport Meters per hour


Strana

52

7.3. Kapacitet prevoza na stazama (iare) i razvojni koncept

7.3.1. Postojee iare i staze Na postojeim skijalitima, trenutno je u funkciji 7 iara. Broj koji oznaava kapacitet jednog skijakog centra su metri vertikalnog transporta po jednom satu (VTM/h). Trenutni kapacitet skijakog centra Jahorina iznosi oko 2 miliona VTM/h. Obzirom na kapacitet iara, broj skijaa po danu iznosi 3.200. Tabela: Kapacitet postojeih skijakih iara SKIJAKA IARA Poljice dvosjed Ogorjelica I dvosjed Ogorjelica II dvosjed Skoine dvosjed Poljice lift Rajska dolina lift Olimpik lift Ukupno Kapacitet za 6 sati (VTM, zaokrueno) VTM po skijau, dan Nosivi kapacitet Kapacitet (skijaa dnevno) VTM = metri vertikalnog transporta Iznad oko 1.700m nadmorske visine postoji slobodno skijako podruje. To znai da, uopteno govorei, ima dovoljno podruja pogodnog za skijanje. Uska grla nalaze se u niim podrujima Ogorjelice I (25m), Ogorjelice II (30m), te lifta i iare na Poljicama (zajedno 30m). Ukupna duina staza iznosi 20 km; njihova prosjena irina je oko 40m, tako da ukupno podruje staza iznosi oko 80 ha. Ukupni broj skijaa u ovom podruju u jednom trenutku, ukljuujui i skijae na iarama i u restoranima moe biti oko 3.200. Staza za spust za mukarce ureena je kao rezervna staza za Olimpijske igre umjesto staze za spust za mukarce na Bjelanic

Documents

Master Plan Jahorina - Srpski