63

mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin
Page 2: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

IE KENEYONIII TIDON

Our WOrld

A translation and ad3ptation of IS.KE4IBUTAN TEW (Western Bukidnon Manobo)

by Daniel ~. Elkins, Richard E. Elkins, and Rosita Lumansay

• Translated by:

Carl D. DuBois Pepit.o Banding

Art Wo(k by:•

Daniel R. Elkins Carl D. DuBois

SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS ~ PHILIPPINES~ INC. TRANSLATORS 1982 PUBLISHERS

Page 3: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

'>

.

PUBLISHED in cooperation with

Bureau of Elementary Education a·nd

Institute of National Language of the

Ministry or Education and Culture Manila~ Philippines

Additional copies of this publication are available f~om:

TCP P.O. Box 423 Greenhills Metro. Manila 2801

or TCP Nasuli, Malaybalay Bukidnon 8201

..

An Atlas in Sarangani Manobo 42.26-882-3.35C 65.120P-825067N

Printed in the Philippines SIL Press

Page 4: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

PAUNARG SALITA

Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang

· pangkat etniko na nag-aangkin ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito' y hindi naging balakid sa pag-unlad ng bansa, bagkus nagpatibay pa nga sa pagbubuklod at pagkakaisa ng mga mamamayan tungo sa pagkakaroon ng isang d iwang panlahat.

Ang aklat na ito .ay isa sa serye ng gan i tong uri ng mga babasah ing in ihahanda para sa higit na ikalilinang ng mga kaalaman, kakayahan, kasanayan, pagpapahalaga at pagmamahal sa sariling wika ng mga mag-aaral.

Sinikap na malakipan ang aklat ng mga paksang inaaakalang magdudulot ng malaki at makabuluhang kapakinabangan sa ~ga gagamit nito. Sa paghahanda mg mga ito'y isinaalang-alang ang mga pangkalahatang latunin ng bansa. Isinaalang-alang din ang mga pangkasalukuyang pangangailangan ng mga mag-aaral sa pagpapalawak at pagpapayaman ng kanilang talasalitaan, paglinang ng kakayahang gumami t ng wikang gamitin at wastong pagsulat nito. May inilakip ding mga pagsasanay na inaakalang makatutulong sa mabisang pag-aaral ng wika. Matitiyak na ganap na nilang natutuhan at nauunawaan ang wika kung ito' y . buong katalinilhan na nilang natatalakay sa klase at naiuugnay o nagagamit sa tunay na buhay.

Buong pagmamalak.ing inihahandog ng Ministri ng Edukasyon at Kulti.tra ang aklat na ito taglay ang matapat na hangarin at mithiing lalo pang mapataas ang uti ng edukasyon para sa di marungong bumasa at sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng kinagisnang wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling pagkatuto ng wikang paJDbansa.

ONOFRE D. CORPUZ Ministri ng .Edukasyon at Kultura

•·

Page 5: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

/

··-

••

' /_

• .-

! c

..-

. '

Page 6: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

. PREFACE

SE RENEYONAN ' TADON is a translation and adc.ptation of IS KELIBUTAN TEW, a simple atlas first designed and written for literacy endeavors among the Western Bukidnon Manobo people of Mindanao. This edit ion has . been prepared for similar use among the Manobo people of the Sarangani Peninsula, Davao del Sur.

We offer this atlas with the hope that it will help promote and enhance the reader's understanding of tht:! world in which we live.

This book, which uses basic vocabulary, can provide practice for new literates in reading new information. It can also be used as a textbook for upper elementary grade pupils who participate in a vernacular reading class.

Manobo words are written using 21 letters and symbols. These include ~ £ ~! i ~ ! ~ ! ~ ~ ~ ~ £! ! ~ ~ l ... (grave accent) , and - (hyphen) . Some other letters (£ ! i i !. ! !) appearing in words borrowed from Visayan and English may also be seen.

The vowel symbols closely resemble their counterparts in Pilipino, with two exceptions. The letter ! is pronounced like the vowel in the English words 'but' and 'up'. The letter ~ is longer than the letter e and is pronounced with the tongue higher in the mouth,

Glottal stop (the choking off of sound at the throat) is symbolized by a grave accent (') in syllable final position and by a hyphen {-) following a consonant in word medial position. Glottal stop is not symbolized either between vowels or word initially.

The Summer Institute of Linguistics is happy to present this publication as a part of its program of providing vernacular reading materials.

Page 7: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

\"

..

''

/

\

?.

' '

,.

, .,

\•

' . .. ')

\.

••

Page 8: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

S~ KENEYORAR TADOR

Kedengan te wedad pa radyo dini

kenitadon, melakwat kidon egdineg te

i ndan tepad te egke inang do ton te menge

doma ogpeanan dini te Pilipinas aw doton

te menge doma ogpeanan te keneyonan.

Meneng songkan i gayed k idon e9d ineg te

indan tepad te egkeinang pengkey kenan.

Yan se doun te ininang se libro

seini amon ketegahan tadon aw kenan tepad

se menge lonsod aw ogpeanan egdinegen

tadon diya te radyo. Pineokit te libro '

seini, metaga-taga kidon te kedowa tadon

se menge otaw eg-ogpa doton te doma

lonsod aw ogpeanan mediyo, so tomalag

kidon otaw.

1

Page 9: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

\

\

' ' ' " \. ' \ OAVAO

' ' . ....... ....... ...

COT ABA TO

DEL SUR

......

DEL SUR

....... ....

' ' ' \ \

I I

General Santos Ct ty ~ Dad ian~ as)

J J l •

' I

I I I I I I

I I

I

0 .B"utuan 0 t<atingan

amalian

~.-.."'~W'"-·' Buki.d " • - ··.-. Malagupos

• Malabtnwang~ '

SARANGANI

2

Linadasan

• t ••

J;~e Abad Santos (Caburan)

10 20 30

Kilomttro

Page 10: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Dini te aapa seini, egkitaen se

menge lonsod eg-oqpaan te menge MenobO

dini te probinsya te Davao del Sur.

Iningedanan Sarangani Manobo se

menge Menobo eq-ogpl dini te Davao del

Sur, so yan se ngadan te dagat medapag te

polo' iningedanan Sarangani.

Gebii olo Menobo se mig-ogpl dini,

aeneng songkani doen heaan menge Bilaan,

Ilocano, aw Bisayl mig-og~l dini •

3

Page 11: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

I /

--""' (

' '\ ' \

\

' 1 I I !

COTABATO 1 I J I

I I

I I

-~! ~ \ \ \

----\

,..

I

/ 1-

/

DAVAO

I I

I I

DAVAO

\

' .. --, ..............

DEL SUR

SOUTH .......... "

COTABATO \. \

• ..

Genera 1 Santos _._Da_dtangas)

I I

I

I I

I

I

\ City I

I J

I J

I I

I I

I I

J

_DAVAO NORTE I \

a

/

,/ /

/ .I ' I

_,-' DAVAO /

ORIENTAL ~ ....

. .~o~e Abad Santos

.(Caburan) •

4

• •

Dagat te Pacific

I 25 50

... ~L-.J..~ILJ......J,I.....L.....&.....JI Kilomitro

Page 12: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Medita se Menob~ eg-ogpa dini te

probinsya te Davao del S-ur, meneng doen

heman pilabok Menob~ eg-ogpa doton te

probinsya te Davao Oriental. Mekelabet

k idon te

kagi dan

kag i dan do ton,

kena onawa te

so pilabok se

kag i tad on. Se

kag i dan "endad," yan se kagi tadon

"wedad."

"l

5

Page 13: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

MINDANAO

. Surigao Del Nort~

Misamis Oriental

Cagayan De Oro --­

Misamis Occ. ---

Zamboanga De 1 Norte

Zamboanga Del Sur

Lanao Del Norte

Lanao Del Su,..

General Santos City (Dadiangas)

Cotabato

" 100

Kilomttro

6

200

..J

Page 14: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Seini se mapa te polo eg-ogpaan

tadon iningedanan Mindanao.

Nenamay den doen menge otaw mig-ogpa

dini te Mindanao. Meneng kagi te otaw

mig-iling tepad te menge kemolo te kagi

te otaw, kemonaan tadon menge Menooo se ~

tagna otaw dimateng dini te Mindanao.

Gebii sebad olo ekon se kemolo te kagi te kedita te Menooo. Meneng songkani medita

den se kemolo te kagi te MenobO. Gayed

egketoda se kag i te ked ita te otaw, aw

yan se doun te med ita den se kemolo te­

Menobo. Doen eg-ingedanan Matigsalog,

doen Ilianen, doen Cotabato, doen Agusan,

doen Tagabawa, aw doen menge doma.

Eg-ingedanan se kagi tadon Sarangani

MenobO, so se keditaan te otaw eg-ikagi

te kagi tadon, yan se eg-ogpa medapag te

dagat medapag te polo iningedanan

Sarangani.

Songkani medita se doma otaw ..

dimateng dini te Mindanao, iling te menge

Bilaan, Kalagan, Tegekolo, Sangil, aw

Marori. Se temanan te otaw dimateng, yan

se menge Bisaya aw doma. tege Luzon.

7

Page 15: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

PHiliPPINES

Zamboanga City

Cotabato City

General Santo? City (Dadiangas)

'• . 8

200 400

Kilomttro

/

Page 16: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Seini se mapa te Pilipinas ogpeanan

tadon. Menge pito melalan se pol~ nes~kop

dini. Luzon aw Mindanao se. ontb da'kel •

polo. Se menge polo diya te tengA-tenga

te Luzon aw Mindanao, yan se ogpeanan

eglek~tan te menge Bisaya.

Medapag . te lonsod te Manila se

inogpaan te menge Tag?llog. Doten te kilid

te daga t medapag te lonsod te Bagu io se

inogpaan te menge Ilocano.

Se melayat polo netani diya te menge

doma, yan se Palawan. Doten te Palawan

egkitaen se medita kemolo te kayo, aw

sagbet, aw menge me~enanap kena ~gkitaen

diya te doma polo .te Pilipinas.

Lampas te sebad gatos se kemolo te

kagi te otaw dini te Pilipinas. Pengkey

kena onawa se eg- ikeg iyen tadon, meneng

tomalag kidon Pilipino.

9

/

Page 17: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

c H I N A

.. .. .... ·.

· .. . .. ..... . .

. . . . . . .

I ' ... Dagat te India

..

'• .· I •

. .

.·: .. .. ..

..

. . . .. :

........ . . . . . .

.. . . . . . . . ~ . .

. . . . . . . .

1 BURM,L.. .. 2 THAILANC~.

3 CAMPUCHIA 4 -LAOS 5 VIET NAt.! 6 MALAYSIA

.. :=:·:~ita·::· . ·: . . . .. Dagat te Pacific

A u

10

I '· ' : I o . , ... . . . . .. . . . .. . . ·.· ...... . . ... . .. .

Davao City, ; .. . . ' . '• . .

. . . . . . . . . .. ' ..

5 T

.. •. • I • .. . _. ...

. .

R A L r

. . . .

Equator.-..."'""'!~-"'1

0 •••

A

Page 18: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Dini te mapa se in i, egk i taen se menge lonsod aw

ogpeanan medapag te Pilipinas. Doen sebad pol~ medapag

te Pilipinas, yan se Borneo. Diy~ te Borneo doen

ogpeanan nesakop te Malaysia, aw se doma nesakop te

Indonesia.

Indonesia se onto dakel ogpeanan, aw medita se . kemolo te kag i te otaw doton. Se kagi eg-ikegiyen te

keditaan te tege Indonesia, yan se Bahasa Indonesia.

Se bawa te tege • Indonesia, yan se tabag iling

kenitadon menge Pilipino.

Australia se onto dakel tana k i taen diy~ te mapa

seini. Pengkey onto iyan dakel ogpeanan, men.eng

eg-ogpa se ked i taan te otaw medapag te daga t, so onto

keb igt i lan se tan a med iyo te dagat. Yan eked kepa kay

se megpaw~ k idoen. Se tagn~ otaw mig-ogpa doton te

Australia, yan se iningedanan Aborigines. Eg-ogpa se

menge Aborigines med iyo te daga t, aw. onto dan biyasa

egpengemaha te mekaen dan doton te kebigtilan.

Songkani, se kedi taan te tege Austral-ia, yan se menge

bowad-bowad te otaw gebi i lekat te England aw Europe

minalin doton te Australia. Eg-ikagi dan te English.

Se dakel polo medapag te Australia, yan s·e New

Guinea. Sakop te Indonesia se lenged te egsellepan, aw

se lenged te eglibtakan wedad nesekopan dan. Ngadan

niyan Papua New Guinea.

Se menge doma ogpeanan medapag te Pilipinas, yan

se Malaysia, Singapore, Taiwan, China, Vietnam, Laos,

Campuchia, Thailand aw Burma. Sakop te Komyonista se

China, Vietnam, Laos aw Campuchia. Kena sakop te

Komyonista se Malaysia, Thailand,· Burma, Indonesia aw

Singapore.

11

Page 19: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

1 -ISRAEL 2-JORDAN 3- SYRIA 4- IRAQ 5- YEMEN 6- ITALY 7- GJREECE 6- SWITZERLA.ND 9- AUSTRIA

10- PAKISTAN 1 1 - YUGOSLAVIA 12 -BULGARIA 13- ROMANIA 14- HUNGARY

. . . .

. . : .· . I •• II I I •• t

Oagat te Atlantic · ::·= ... • o ' o o I I o , I I ... It : o

: . . . . . ~ ... '"' .. ·.· :- ..

15- CZECHOSLOVAKIA 16 - WEST GERMANY 17 - EAST GERMANY 18- POLAND 19- ENGLAND 20- IRELAND 21 - NOK'VVAY 22- SWEDEN 23- FINLAND

26- SOMALIA 27 - ETHIOPIA 28 - CENTRAL AFRICAN REPUBL 29 - CAMEROON 30- NIGERIA 31 -GHANA 32 - IVORY COAST 33- GUINEA

SOVIET UNION

(RUSSIA)

Leningrad

• flltoscow

............. .. . ...... ·· -r ' 24 ·.,_ · ....

•' .··· ALGERIA

\j i Cairo•·

! LIBYA ~ ~. ~EGYPT ··. . ...... . .. ....... :. .............. . ,,·· \ .... ,, .

l . ., :

·-.....: . . . CHAD {.. SUDAN

12

·., ............ ··· '• .. .

. :.\ ·: ·.: •• •'1111 ..... · . . . .

I I I •• ••

''• ··.· .. · ..... ·. . .. : • • 0 •••• ..... ·

0 e

1 • 0 I

0 I o

0 • • • I I o o ... ' II I . o I

• I. I I •t I o : ·.I I I I o o •. ~ 1

1 lt,t11 • : e \ I I I

Page 20: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

1 - NORTH KOREA 2 - SOUTH KOREA 3- VIETNAM 4- LAOS 5 - CAMPUCHIA 6- THAILAND

7- BURMA 8 - BANGLADESH 9- NEPAL

10 -·PAKISTAN 11 - SRI LANKA

• S 0 VIET UN I 0 N

(RUSSIA).

C H I N A

INDIA

13

1500 I

Kilomitro

........ . . .

" ......

3000 J

Tokyc•

Dagat te Pacific

AIWAN. : ·. :. .. . . . : · .. ·. . . . . . . . . . . ..... ~ . : . . . . . ·. . . :

:· ·. ·: · · · · Manila · · : · · · ." . . . . . . .

Page 21: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

-;'it, Coton te mapa te dibaloy lapid, kitaen se tanA te •;\Jt/'

Asi'*'",·-HW Europe (Yorop) aw ogpo t~ Africa {Aprika). ' ' Medi se ogpeanan aw lonsod aw menge kinemoloan te

otaw ~g-ogpa kidoen.

Se ont~ dakel tan~ kidoen te mapa slyan, yan se

Russia. Iningedanan heman iyan Soviet Onion. Dakel

heman se tana te China. Ont~ medita se otaw eg-ogpa

k idoen lab i pa · med ita d iya te otaw eq-oqpa dot on te

doma oqpeanan. Lampas te sebad melalan milyon

(1,000,000,~00) se menge Insik eg-ogpa kidoen.

Medita heman se otaw eg-ogpa kidoen te India.

Diya te pigkitaan te China aw Nepal, doen menge

bontod ont~ melanqkaw. Se ont~ melangkaw diya te •

kedita te bontod dini te keneyonan, yan se iningedanan

Everest. Ont~ melima se pegtikedeq te bontod te

Eve res.:, so ont~ megenaw doton te tinemanan niyan, aw

wedad nael kelamag. Siyam melalan (9,000) mitros se

kelang~aw niyan. 01~ telo melalan (3,000) mitros se

kelangl>aw ·te bontod te Apo dini te Davao.

14

.,

Page 22: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Doen ogpeanan iningedanan Saudi Arabia

lenged te egsellepan te India. Kidoen se lonsod

te Mecca. Onto iyan egbesahan t·e menge Muslim.

Ibeg te menge Muslim dini te Pilipina:::; domoton

dan te Mecca, so amen me inang dan Hadj i aw

mepakay dan mengelobaw te mepotl. Yan onto dan

egsegmanen te menge doma dan Muslim, so kimi t~

dan te lonsod inogpaan i Mohammed aw simbahan

medengeg iningedanan Kaaba.

Kitaen heman· se ogpeanan te Israel. Yan se

eg-ogpaan te menge Judiyo lekat te onto gebi i,

so menge bowad-bowad i Abraham se ked ita dan.

Kedengan dalem te peg-ogp~ i Jesu Cristo doton 1

limowan se selo.tan te Roma diya te menge Judiyo.

Meneng songkani, wedad nesekopan dan, aw

Jerusalem se kapital te ogpeanan·dan.

Kitaen heman diya te mapa se menge

ogpeanan te Europe (Yorop) • Se menge ngadan te

ogpeanan te Europe, yan se Spain (Espanya),

France, England, Germany, Italy (Italya), aw

Greece (Gresya). Onto nedengeg se lonsod te Rome

(Roma) dot on

eg-ogpaan te

Catolico.

te Italy,

Onto Papa,

aw yan

pengolo

se

te

lonsod

menge

Kitaen heman se ogpeanan te Spain. Yan se

linekatan te. menge Kastila.

Europe · se linekatan te menge kemonaan te

Americana. Medita se. kinemoloan· te kagi te

kemonaan dan, meneng English se eg- ikeg iyen te·

kedita te Americana songkani.

15

Page 23: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Daoat · te ·· · . - . Atlantic,·.: ... . . . . . . . . . . . . . . .

.. ALGERIA

. . . . . . .

SUDAN

ZAIRE .. . . ~j

ANGOLA .; ···""'·· .. , r ..... : . . . .

;, 24 .... .c:::..... ... ................ . ... ~···:'.······ .. . .. i······· '\ 23 ~ . . .

15-UPPER VOLT A 16-GAMEROON

. . ... ...

. . .

. . -•. .

17-GENTRAL AFRICAN REPUBLIC 1 a-EQUATORIAL GUINEA 19-GABON 2o-GONGO 21-SOUTH WEST AFRICA 22-BOTSWANA 23-ZIMBABWE 24-ZAMBIA 25-LESOTHO 26-SWAZILAND 27-MOZAMBIQUE 28-MALAWI .. 29-MADAGASCAR

30-TANZANIA 31-BURUNDI 32-RWANDA· 33-UGANDA 34-KENYA 35-SOMALIA

16

. \,

'· .· 21 :-·· 22 )-. .... · • ~ I . .- .. ... ~ .•· . t : ........

:I· ... . .....

I

Jer...,salerr

. . . . ..

.. . . . . .....

..

..

1500 3000 I J

Kilomitro

Page 24: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Dini te mapa seini kitaen se menge

,ogpeanan te Africa (Aprika). Yan se _ogpeanan te

menge otaw meitem se kindal. Yan se linekatan te

menge kemonaan te Americano meitem se kiridal. • Gebii doen menge otaw dimoton te Africa amon

megdakep te menge otaw kidoen. Se dinakep dan,

yan se if1ibing dan doton te America aw imbeligyA

dan. Yan se doun te medi ta se otaw mei tern se

kindal doton te America songkani, ·so pegpelowa

te kedita te allang doton te America, pilabok se I 0

minol1 doton te Africa. Se l!'enge bowad-bowaa te

s1yan otaw minoll, yan se tege Ll.ber ia songkani.

Doen menge ogpeanan doton te Africa meinit

se aldaw aw gayed eg-odan iling d ini te

Pilipinas. Yan se menge_ ogpeanan medapag te

iinya.egtewalen equator. Kidoen te equator, ont~

egsenangan te aldaw se tana, aw yan se doun te

meinit se aldaw.

Doen heman kebigtilan doton te Africa.

Wedad palos meantay ·kidoen so wedad nael odan.

Ont~ mepangkag se ogpeanan te Algeria, Libya·, aw

Egypt (Ehipto). Se kebigtilan · kidoen, yan se

inin9edanan Kebigtilan te Sahara.

17

Page 25: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Washtnton 0.

UNITED STATES

I ',• ',II ', I I·:··:·:·:. o • 1 I t'"•,

0 I • 0 ' I '0

. i o I I 0 't : .. --....---

1 ~UA T Elv\ALA 2-HONDURAS 3-NICARAGUA 4..COSTA RICA 5-PANAMA 6-COLOMBIA 7-ECUADOR 8..CHILE 9-URUGUAY

1 0-PARAGUAY 11-BOLIVIA

12-VENEZUELA 13-GUYANA 14-SURINAM

15-FRENCH GUIANA

.•

.... .

. ·.

. ·• ...

Dagat te Pactftc

1500 I

Kilomttro

3000 I

. . .

18

CUBA

HAITI .

. · . .' DOMINICAN REP1-'I?' '~

• · .. :- PUERTO RICO

61 R A Z I L

\" (·······l . '· .. -·······. 10 •·•·.

8 .''i ··..... ..... ":· •·.... ·; ...

~···.~:.:;.-· < ,:::. ..

..... { 9·· .... ,I., : ·: .. ... ... ·.

Buenos Aires · . ' ·: .. . . · ...

Da,gat te Atlantic

Page 26: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Aw mesayo kidon lekat te Europe aw Africa,

aw mata-s kidon te Dagat te 'Atlantic, domateng

kidon doton te tanA iningedanan America. Se

tagnA tege Europe minatas te dagat aw dimateng

te America, yan si Leif Erikson, meneng wedA

iyan· segmani te menge doma tege Europe.

Pegkenamay, wedad netaga-taga te doen tanA te

America.

Gebii te omay 1492, minatas si Christopher

Columbus te Dagat te Atlantic aw dimateng doton

te polb ininge-danan din Hispaniola. Sakop iyan

te ogpeanan te Dominican Republic songkani.

Dakel se tanA do ton te America aw medi ta - . se ogpeanan kidoen. · Se menge otaw egtewalen

AIDer icano te menge Pilipino, yan se otaw lekat

te United States of America. Meneng medita pa se

doma ogpeanan kidoen te America lowA te United

States.

19

Page 27: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

~,e dakel tam kidoen te mapa,. yan se South

America, aw medita se ogpeanan kidoen. Se ontb dakel

ogpeanan kidoen, yan se Brazil. Portugesa se

eg-ikegiyen. te otaw kidoen, meneng medita heman se

kinemcloan te kagi te menge otaw eg-ogp~ doton te

kegolangan medapag te dakel wayeg iningedanan Amazon.

Doton te menge doma ,ogpeanan te Venezuela,

Colombia, Ecuador, Peru, Chile, Bolivia, ·par~guay,

Uraguay, aw Argentina, Kastila se eg-ikegiyen dan.

I ling dan te otaw dini te Pilipinas, so Kastila se

mona dimateng doton kandan lekat te Euro~. Sinakop te

Kastila se otaw kidoen, meneng pec;ken~may minato dan -te Kastila aw mig-inang dan te kaling ogpeanan. s i

Simon Bolivar se otaw nedengeg so dinaeg din se menge

Kastila.

20

Page 28: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Se tanl meyaktaw diyl te tengl-tengl te United States aw South Aller ica, iningedanan Central Aller ica, so diyl

yan se iyan te

tengl-tengl te South America aw North AIDer ica. Doton te ogpeanan te Panama, doen kanal binengbangan te Americano amon mekeokit se menge bapor. Te wedl pa iyan kebenqbangi, aw meqpesalo se bapor lekat te Daqat te Atlantic doton te Dagat te Pacific, keilanqan lomibed dan te South America. Menenq sonqkani mekeokit se bapor diyl te kanal.

Nedenqeq se ogpeanan te Mexico dini te Pilipinas, so kedengan dalem . te pegsakop te ~astill te Pilipinas aw Mexico, gayed eglikb-likb se menge panqkb te lastill doton te Mexico aw Pilipinas. Yan se doun te doen batad dini te Pilipinas, so inibinq iyan dini lekat te Mexico. Yan beman se doun te dcSen mangga doton te Mezico, so inibing iyan doton lekat dini. Iningedanan Manga te Manila se menge mangga doton te Mexico.

21

Page 29: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Dagat te Arctic •

' '

Dagat te Pactftc .

10po Ktlomttro

CANADA

UNITED STATES

22

Ci

,

Page 30: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Iningedanan North America se tanl diyl te

mapa ·seini. Se dowa ogpeanan seini, yan se

Canada aw United States. Gebii sinakop se didowa

te selotan te England. Meneng te omay 1776,

minato se teqe United States -aw dinaeq dan se

menge sondalo te England. Penga niyan ininang

dan se kaling OCJpeanan iningedanan dan United

States ·of America. Wed~ ato se tege Canada.

Songkani sigalak se tege Canada, aw tege

England, ·aw tege United Sta~es. English se

eg-ikegiyen dan. Doen beman otaw doton te Canada

eg-ikagi te French, so tege Prance ae monl otaw

diaateng te canada lekat te Europe.

23 •

Page 31: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

N .,..

..

))C:

%

()

Ru

ssia

( ()

Dag

at

te A

rcti

c

b /]

.-,J

apan

1. _

.----P

hi 1

i.p

pin

es

I~

, ... '

;I

--~~.Jt

--

' ;;'

-tl

r'-

. -

Eq

uat

o,.

. .-

__

_ _

Dag

at t

e I

nd

ia rd

t::

::J

Dag

at t

e P

acif

ic

o Cl

ro !'>

00

0

10

00

0

Ki l

om

i tro

SE

K

EN

EY

ON

AN

T

A[X

)N

Page 32: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Se mapa seini, yan se ked3kel te

keneyonan. Ontb dakel se keneyonan. A11.• loaibed

kidon te keneyonan, kepatan melalan (40,000)

kilomitro se okitan tadon.

Gebii aw megpesalo se pangkb lekat te

P il ipinas do ton te United States, telo se bolan

singed domateng. Meneng songkani, aw soaakely

kidon te jet aroplano, olo kelowan oras singed

doma teng. Eked iyan kenam~y so ontb aegaen s.e . .

jet aroplano.

· Lab:i. pa dakel se dagat diyA te tanA dini . te keneyonan. Mepiya iyan, so simpana wedad nael

dagat, · melakwat modan aw weda~ itanem meantay.

melikit eq-odan dini te Pilipinas so nelibedan

kidon te dagat.

Ontb biyasa se Timanem, so ininang din

meketepad se. odan aw kelamag di.ni te keneyonan.

, Ininang din kenl ontb meinit aw kenl heaan ontb megenaw se ogpeanan tadon.

•(

25

Page 33: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Russia

c

_ Se Keneyonan Tadon

26

Page 34: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

MBTIBOLLO SB KERBrORAR

Gebii mig-aneng-aneng se mona otaw te

iling te platon se keneyonan. Aw medagdag se otaw d iya te k i 1 id, we dad palos keepetan j3 in.

Meneng song~ani, netegahan tadon te

metibollo se keneyonan. Aw lomayang se aroplano pesalo te egsellepan te aldaw, aw eked liko, domateng iyan doton te linekatan niyan.

Pegsakay te menge otaw te rocket doton te

bolan te 1968, kinita dan se keneyona~ linekatan dan, aw minikagi dan te iling te bawa te bola se

keneyonan.

Peglibeg te menge pangko i Magellan te

keneyonan, yan se tagna pegketaga-taga te otaw

te benal metibollo se keneyonan. Nesayo si

Magellan lekat te Spain aw minatas dan te Dagat

te Atlantic aw Dagat te Pacific. Pegdateng din

dini te Lapu-lapu,

Pilipinas,

sebad dato

inimetayan doton · te

sikandin i

Cebu. Meneng dimeleg. se menge doma din. Minatas dan te Dagat

te India lamig doton te Dagat te Atlantic, aw

yan minoll dan doton te Spain. Penga niyan,

netaga-taga se otaw te rnetibollo se keneyonan. Aw gayed _kidon megpesalo te egsellepari te

aldaw, domateng kidon doton te linekatan tadon.

27

Page 35: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

l~eneyonan

SE ONTO EGSENANG DOTOH TE LANGIT

Se aldaw egsenang kidoen te la~git, yan se

sebad bi toen on to medapag. te keneyonan eg-ogpaan

tadon. Onto iyan dakel apoy onto meinit doton te

langit. Aw doen megpedapag te aldaw, metonaw aw

mesonog iyan.

Pengkey yan se bitoen onto medapag te

keneyonan, menertg onto iyan mediyo lekat te

keneyonan. Sebad gatos kepatan teg wale milyon

(148,000,000) kilomitro se kediyo te aldaw lekat

te keneyonan. Yan botong se keinit te aldaw

egda teng te keneyonan amen eked k idon kema tay .te

kegenaw, aw botong heman se kelowa. Aw wedad

keinit aw wedad senang te aldaw, wedad palos

meantay dini te keneyonan.

28

Page 36: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Keneyonan '

EG- IWAL SB . KENBYORAN '

So ontb dakel se keneyonan, eked kidon

pekeimanma~ aw eked kidon pekeki tA aw eden se

· eg-inangen te keneyonan, aw yan eden tadon aw

kena iyan eg-iwal.

Meneng · doen telo eg-inangen te keneyonan

seini. Se tagna, egkebiling se keneyonan· iling

te pegkebiling te telompo. Se ikedowa, egl ibed

se keneyonan diya te aldaw. Se iketelo, egtaking

se keneyonan te aldaw gayed egkea 1 in diyA te

langit sipat te menge doma planeta.·

Aldaw

Keneyonan

29

Page 37: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

/

Sebad se aldaw aw sebad se delem se

kenamay te sebad pegkebiling te keneyonan. Lekat

te iselem lamig meapon egsenangan kidon te

aldaw. Meneng aw delem, kidoen kidon te along te

keneyonan kena egsenangan te aldaw.

Sebad se omay se kenamay te peglibed te keneyonan diya te aldaw. Aw lomibed se keneyonan d lya te aldaw egkesolalay se keneyonan diya te

aldaw. Yan se doun te doen pengaldaw aw pengodan

dini te keneyonan. Doen egpekegawid te keneyonan eked tadon

kitai. KenA iyan egleng~ pengkey eglibed se

·keneyonan diya te aldaw. Aw wedad egpekegawi~ te keneyonan, mealin se keneyonan lekat te aldaw.

So doen egpekegawid, yan se doun te ken~ egsCMay

se bolan aw menge planeta lekat te dalan dan. Se

slyan egpekegawid, yan se iling te lobid in-iket

te telompo egsigengen te otaw. Egtewalen tadon

se slyan egpekegawid gravity (grabiti).

30

Page 38: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

SE KENEYOHAN AW BOLAR

Labi pa deitek se bolan diya te keneyonan.

Menge kelowan teg siyam se aldaw aw tenga se. kenamay te peglibed te bolan diya te keneyonan.

Aw manyag se bolan te delem, kitaEm tadon

iyan egpesalo doton te egsellepan. Yan se

aneng-aneng tadon s'o egkebiling se keneyonan.

Meneng se kebenalan, egpesalo se bolan doton te

eglibtakan. Netegahan tadon te yan se peselowan

niyan so kelikit te meapon te pegsallep te

aldaw, egkitaen tadon te labi pa medapag se bolan te eglibtak~n.

31 "

Page 39: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

SB BOLAR

Bolan se tana ont~ medapag te

keneyonan. medapag.

kiJomitro

keneyonan.

peselowan

keneyonan.

W.edad doma tana Epat gatos melalan

se ked iy~ te bolan

Onawa se kediyo

te otaw mekesempolo

32

labi. pa (400,000)

lekat te niyan te

libed ~e

0 Bolan

Page 40: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Eg-anyag se bolan so egsenangan iyan

te aldaw. Iling iyan te ispiho manyag aw

keenyagan iyan te melowa.

Bolan t)

' Keneyonan

33

Page 41: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

.:·."'•

·. ~ ..

•••• · .... ~··· .... ~t·· l!j ~ .

.. ' '1!-'!Jf· '

1\

34

Page 42: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

iyan

BA11A m. BOLAR

Aw tengtengen tadon se bolan, iling .. te mcpot1 bato metibollo. Pengkey iling te melenas se bawa niyan, meneng aw

tengtengen tadon iyan diya te teleskopfo, ketegahan tadon te ken~ iyan melenas.

Nelegeb iyan te menge awang. Doen heman menge pangpang aw pemobongan. Wedad

palos kelamag • aw wayeg kidoen. Wedad palos egkeantay kidoen. Ontb iyan

mepangkag aw wedad palos menenanap aw sagbet.

Labi pa · deitek se bolan diyl te

keneyonan. Aw sokoden tadon se kebelad te bolan, dobli se kebelad niyan te kedakel te Pilipinas.

t

35

Page 43: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

PBG-AMB TB BOLAR

Gebii minikagi se menge Menobb te

eg-emehen se · bolan te nag an. Meneng se

kebenalan, so egkesenangan te aldaw se

keneyonan, doen along te keneyonan doton

dibaloy. So eglibed se bolan te keneyonan, aw

mok it iyan d iy~ te along te keneyonan,

keselibengan iyan aw eked iyan ki tai so eked

kesenangi te aldaw. Yan se egtewalen peg-ame te

bolan, aw kag.i te English eclipse.

,---""" Along te Keneyonan '\. \

A\daW

36

Page 44: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

PEG-AME TB ALDAW

So eglibed se bolan diya te keneyonan,

doen aldaw mokit se bolan diya te tenga-tenga te

aldaw aw keneyonan, aw yan eked tadon kitai se I

aldaw so selibengan iyan te bolan. Megkengitngit

se keneyonan doton te~- along te bolan. Yan se

egtewa len peg-ame te aldaw .'

A\daw

37

\

Keneyonar.

/

Page 45: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Bolan

.0

Keett

...

Bolan Bolan

~''O'f'

8

I

Keeti Keeti

PEGLANAB AW PEGIUSBTI TB DAGAT

Eglanab ·se dagat tanda te gravity te

bolan. Aw lenged diatas se bolan~ egketipon se

daga t · diya te siyong te bolan, aw yan ~doen

lanab. Doen heman lanilb doton dibaloy te

keneyonan tanda te gravity te bolan diya te 'I,

tana. So eg~ebi 1 ing se keneyonan, mekedowa se

peglanab te kelikit te aldaw.

Penga te enem oras aw sempolo teg telo

minotos lekat te ontO lanab, yan se onto

pegkeeti te dagat. Penga te sempolo teg dowa

oras aw kelowan. teg lima minQtos lekat te onto

lanab, yan se modi onto peglanab.

!8

Kaeti

Page 46: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

ALDAW

-

PEGKEDAKEL TE ABAS AW PBGKBNAwA

Pengkey bolan se ontb egpekelanab .te dagat,

egpekelanab heman se aldaw te dagat. Aw megbelabay se

bolan aw aldaw, onto meglanab se dagat .aw onto heman

meeti. Yan se mekedowa te kelikit te bolan aw dakel se

bolan aw somilat.

Aw kena bela bay se bolan aw aldaw, meneng onawa

se ked iyo te bolan aw keneyonan leka t te aldaw, wedad

nael lanab aw wedad nael heman keeti. Yan se nawa.

39

Naw~

Page 47: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

·- ...

ALDAW

__ ..... ·

~---··

··- ..... ····· ........ -----·····8 Me~ry

······-····-··········· ·--------

···-....... . ... --···- ·····-··--·-·····-·-··-·· __ ....... -·

........... ··········---------····· .. ·······---· ... , .....

.....

... -___ ......

_,.,.--· _ ...... ---·· .. ··

...... ............

_. ...... ·

__ , ... ·"" ~...­....

.-··· ···•····· ... --·· .---·

... -··

....... ···· -·····

.--

_,. .. ,.-···

....... ..r

.-·· --·· ·-- ...... ···-- ···--.......................................... ---·· ·····-·-·· .....

' ····················· ....................... -------

_ ............... .. __ ..,. .... --······-·' . ..... ··

····~-~---·--·········-·-··-···- -- .. ········ .-·-············-· ·-·--------···--·----···· .. -·-····

. -- ......... -··"' ... ..... -··

·······--..... ~ .............. ... ················-···········-·-··············-·········-· .. ··· ....

_ ...... ·· ··' .........

40

_/

_,., ..... -. . . •

_ .. ,.,.·

.... ·

.Jupiter . .

.·· _ .. -·

_ ... -----··

___ .,;•

Nei/~ne.-. ..

..... ...... ......

......... _, .

, .

.. · ·"

.• ..

/ , Uranus

.. · ·'

Page 48: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

SB ALDAW AW MERGE T~A

Siyam se kedita te tan~ eglibed te aldaw, aw yan

se egtewal~n planeta. Doen labi pa dakel diy~ te · keneyonan, aw doen heman labi pa deitek.

Onto dakel se aJ.daw. Pengkey aw megdagpb se

ked ita te siyam tana, aw penga niyan doblihen iyan se sempolo melalan (10,006), meneng eked iyan apet te

ketenga te aldaw, so ontb dakel se aldaw.

Se tan~ onto medapag te aldaw, yan se ontb .deitek

diya te kedita. Iningedanan iyan Mercury.

Se tana ontb medi.yb te aldaw,. yan se iningedanan

Pluto. Mediyb heman iyan lekat te keneyonan, so pengkey doen rocket sekayan tadon ontb megaen, meneng

sempolb teg pito se omay singed kidon domateng.

Jupiter se ngadan te ontb dakel diya te kedita te

tana. Sebad melalan dobli . se kedakel niyan diyl te keneyonan.

Onto mepiya se bawa te Saturn, so doen nekelibed kenyan, aw yan mepiya iyan tengtengen.

41

Page 49: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

. . . · ......

....

: . . . . : . 0 j ••

. . . . . . .

. . . .

\

'\\\. \ ' \ \\\ \ \ \\ '\ '\ \ \ \

\ \ \ \\ ,,,'

' ' \ \ '\ \' , ...

SB EGLBKA"l'AN TE CDAN

O,;,en epong-epong pesalo d ia tas leka t te wayeg aw

lanaw aw dagat aw kegolangan. Eked tadon iyan kitaj

singed aw megkegenaw iyan doton te lang it aw meinang

i yan l.~bon. . ~

E4kedogen te kelamag se menge labon. Aw ontb

me lang ,:aw se labon, on to megenaw se kelamag kidoen. Aw

meg t iptmok se epong-epong te wayeg do ton te labon,

dome leut iyan. Aw mebega t se wayeg, eked iyan kedog i te

kelamatJ aw yan medagdag dini te tana. Yari se me.inang

odan.

42

Page 50: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

-:. ·._<

SB KILAT AW KILDI

Aw domelem, egkitaen tadon se anyag te , '

k ilem · kidoen te labon aw doen heman minapet te

tana. Onto meinit se kil.em. Aw mokit iyan te

kelamag megenaw, me9beto iyan aw yan se doun te

egdinegen tadon se kilat.

Gayed egpedornaay se kilern aw kilat, so kilat se daging te kilern. Doen besi otaw

meg-ins~ te nenga lay doen elet te pegkilem aw

pegkilat, so ona kitaen se kilem, aw penga niyan

dinegen se kilat.

Seini se kebenalan tepad kenyan. Iling te

doen ele~ niyan so menamay se pegdateng te

daging niyan kenitadon. Menge sempolo teg walo

kilomitro kada minoto se kegaen te daging. Yan

aw siyam kilomitro se kediyo te pegkilem diya

kenitadon, tenga te minoto se kenamay singed f

dinegen tadon se daging te kilat. Meneng aw onto

medapag se pegkilem, iling te megdengan se pegkilem aw" pegkilat, so dinegen tadon se kilat

te eked kenamay.

43

Page 51: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

LINOG

bato

Didalem te tana dini te

ont~ medikemel. Ginatos

keneyonan doen

kilomi tro se

kee ik~mel niyan.

igna egketonaw

Labi pa medalem, ontb meinit

se bato kidoen. M~nenq

ne!empengan te \ bato med ikemel se keini t doton

d ica lem te tana.

So nesempengan se keinit, eked iyan

pekelowa, aw yan labi pa megkeinit. Aw ontb

me9keini t, melebak se bato aw meengat aw

mekayong se ~na diya te· lanto aw yan se linog. '

44

,.

..

Page 52: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

' I , I

~\1/t

0 ••••

I o o • o I . . .

I I I 0 I

I • f o o I I I o 'o I I

0 • • •••

~ o o • o I .. I

SE BONTOD EGLOWAAN TE APOY AW EBEL

Doton d ida lem te tana egketonaw se bato tand~ te

ont~ keinit. Seleta melebak se bato diya te lanto

niyan aw lomowa se keinit. Megbeto se ·tana aw lomowa

se bato netonaw sipa t. te epong-epong aw ebel. Yan se

egtewalen volkan, aw kagi te English volcano.

"' Egtewalen lava se bato s1yan netonaw. Aw

megkegenaw iyan, megkagsen aw toda meinang bato.

45

Page 53: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Labi pa medalem se dagat dtya te kelangkaw te onto melangkaw bontod.

46

Page 54: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

SE DIMGKAW TE BON'l'OD AW KBDALBM TE DAGAT

Se ont~ melangkaw bontod· din i te

Pilipinas,

Davao. Se

yan se Bontod te Apo doton te

ont~ melangkaw bontod dini te

keneyonan, yan se Bontod te Everest dotqn te Nepal. Diya te ritrato seini, kitaen se kelangkaw te Bontod te Apo aw Bontqd te

Everest. Siyam melalan (9,000) mitros se

kelangkaw te Bontod te Everest, aw te1o mela1an· (3,000) mitros se kelangkaw te Bon tod te Apo.

Melangkaw heman se Bontod te Ararat.

Yan se bontod nese1aan te arka s inekayan i . peg1inep te wayeg te Noe gebii

tanA.

penga te

' Doen otaw migsokod te keda1em te dagat,

aw sempol~ tegusa me1a1an (11,000) mitres se

tinemanan te kedalem niyan. Labi pa medalem se dagat diya te kelangkaw te ont~ melangkaw

bontod.

47

Page 55: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

fJ~

*

Og

pean

an

meg

en

aw

meg

en

aw

aw

m

ein

tt

Og

pean

an

mein

it

Og

pean

an

meg

en

aw

aw

mein

it

Og

pean

an

meg

en

aw

--

~

Page 56: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

DOER OGPBANAN MBGENAW AW MEINIT DINI TB KBNI5iormR

Ki taen tadon diya te mapa ~ini te doen menge . ogpeanpn gayed megenaw. Doen heman menge ogpeanan

iling dini te Pilipinas gayed meinit. Ooen heman menge

ogpeanan seleta meinft aw seleta megenaw.

Medita heman se kinemoloan te menge balay eg-inangen doton te teg sebad-sebad ogpeanan. Doton te North America, doen menge otaw iningedanan Eskimo

eg-ogpA doton te ontb kegenawan. Aw meglegeb dan amon

megdansal te menge menenanap kidoen, eg-inang dan. te -

layag-layag te yilo. Aw megkeinit se a~daw, metonaw se

' menge layag-layag s1yan.

' 49

Page 57: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Sebad kemolo se balay eg-inangen te menge otaw

eg-ogpa do ton te ogpeanan gayed ~e ini t. Ki taen tadon

dini se ritrato te balay eg-inangen te menge If~gao

doton te ogpeanan dan doen bontod doton te Luzon.

Kitaen tadon heman dini se ritrato te balay

eg-inangen te menge Tausu9 doton te dagat mebabaw

medapag te Zamboanga dini te Mindanao.

~-- --==---- ----- '---------- ---

50

Page 58: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Do ton iningedanan kayo.

te Malaysia, eg-inangen te Sakai se balay dan doton

menge otaw te melangkaw

Doton te . Peru medapag te wayeg te Amazon, olb

layag-layag se eg-inangen te menge otaw eg-ogp~

kidoen, so gayed meinit kidoen aw wedad palos bagyb.

- - .

51

Page 59: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Ooton te Africa, doen menge otaw mebab~

iningedanan Pygmy (Pigmi). Layag-layag heman se menge

ba lay eq- inangen dan, a~ eg-etepan dan iyan te dakel

dawen te kayo.

Doen heman menge doma otaw eg-ogpA doto,n te

Africa eg-inang te balay diya te tana wedad saeg; aw

metibollo se balay dan iling te kitaen tadon diyl te

ritrato.

52

Page 60: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Doton te Canada aw United States, onto meinit

dalem te bolan te Hulyo aw Agosto, meneng onto megeriaw

dalem te bolan te Disimbri aw Iniro. Yan se doun te

keilangan inangen meigot se abeng te balay kidoen amon

mola se pegkeinit doton didalem niyan dalem te

meqenaw.

53

Page 61: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Doen heman menge Indian eg-ogpa do ton te North

America, aw sebad kemolo se balay eg-inangen dan. Kayo . aw 'tana se . eggemiten ~te menge Navaho Indian te

pl'q-· in.Jng dan te balay. Keilangan lenged te eglibtakan

tt~ ;11daw se le1ebangan te balay dan so egsimbahen dan

s0 '.1 1daw, aw yan se egsegmanen dan. Onto medikemel se

.ltt'P aw abeng te balay dan so seleta onto megenaw

kidoen.

~ ........ ~ - _ .. -~. ~- - ..:::-.... -~ ,_....-~--~- ~

:- • -- - _, ... < ..

54

Page 62: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

-r

Ooen heman menge Pueblo Indian eg-inang te balay

iling te hollow block, meneng ininang te pasak. Onto

d imasel se balay dan. Pengkey ininang te pasak, eked

iv.:tn pegkedaet singed aw menge sebad gatos se omay.

Diya te rit:.rato seini, kitaen tadon se bayi mig-ilega

te pan diya te pogon ininang te pasak.

55

Page 63: mbs Se keneyonan tadon, 1982 - sil.org filePAUNARG SALITA Ang isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang · pangkat etniko na nag-aangkin

Doton te dakel lonsod, doen menge; balay ont~

dakel aw onto melangkaw. Diya te ritrato seini kitaen

tadon se balay doen sempolo teg siyam kunsad. Ininang

i ya n te simi n to aw kin is. Do en menge opi s ina aw menge

tinda kidoen aw doen heman menge ogpeanan te otaw.

Medita se balay iling kenyan doton te Manila aw menge

doma ogpeanan medapag kidoen.

56