Historische Context Republiek der zeven Nederlanden

Nijverheid : het verwerken van grondstoffen tot eindproducten. - 1515 : komt Karel V (Spaans) aan de macht. Hij erft veel gebieden

waaronder de Nederlanden. Door verstedelijking zijn deze gebieden van belang. Maar ook Duitsland en Spanje , deel van Italië was van hem.

- 1519 : werd Karel V voorzitter van rijksdag (Vergadering van de vorsten van het Duitse rijk). daar werd besproken over dingen dat van belang zijn voor het rijk.

- Ook grote delen van amerika had hij in bezit. Hij was ook erg katholiek en iedereen die ander geloof aanhangt is een ketter (ongelovig).

- Hij leefde in de tijd van hervorming en reformatie. - Er komst steeds meer kritiek op de katholieke kerk. Hervormers

willen de kerk zuiveren. Waardoor ontstaat protestante kerk. Luther en Calvijn

- 1517 : spijkerde luther in wittenberg 95 stellingen (wat niet goed was aan de kerk en veranderd moest worden) op de deur van de kerk. De kerk heeft teveel macht en geld. Bijvoorbeeld : aflaat brieven voor zonde vergeving. Volgens Luther was de bijbel het enige bron en daarom moest het vertaald worden in de volkstaal. Zaken als heiligenvereing en kloosterorden moesten afgeschaft worden.

- De paus was hier niet mee eens en vroeg Luther zijn standpunten terug te nemen. Luther verbrandde het bevel. (zorgde uiteindelijk voor kerkscheuring).

- 1521 : Karel V kwam in actie. Luther moest voor de Rijksdag in Worms komen. hij verschijnt en word hem nogmaals gevraagd zijn stellingen terug te nemen. Hij antwoord : hier sta ik , ik kan niet anders. Hij neemt zijn stellingen NIET terug. Daardoor word hij vogelvrij verklaard ( geen mensenrechten meer , iedereen mag hem doden , dader word niet gestraft). Maar hij kreeg bescherming van de keurvorst van saksen. Zij kozen de kant van Luther. WANT : 1) volgens luther moest de vorst het hoofd van de kerk worden (macht). 2) Kloosters werden gesloten en de beziittingen gingen naar de vorst. 3) Het volk moet het vorst gehoorzamen. Vorst kan Macht uitbreiden.

- 1555 : vrede van Augsburg (Cuius regio , eius religio) iedere vorst mag zelf het geloof bepalen. Karel V moest toezien hoe hij niks kon doen tegen de vorsten die kozen voor protestant.

- Verschillen tussen Luther en Calvijn :

- In Nederlanden worden Calvinisme het belangrijkst.

Oorzaken van de opstand

- Politieke oorzaak : Verzet tegen centralisatie. Centralisatie : Streven van Karel V en later Filips II om meer eenheid aan te brengen in de vele regels in de gewesten en vanuit de hoofdstad Brussel meer controle uit te oefenen. Betekende een beperking van de macht van de gewesten en stedelijke burgerij die in het verleden veel privileges (voorrechten tegen betaling) hadden verkregen.

- 1531 : Instelling Collaterale raden. (om Centralistatie te bereiken)

- Vanuit Brussel probeerde de landvoogd (bestuurder namens spaanse koning) met behulp van 3 raden het bestuur de centraliseren. 1. Raad van State : Zette samen met Karel en later Filips het

regeringsbeleid uit. 2. Geheime raad (belangrijkste) : mensen die zorgen voor de

uitvoering van het beleid die het raad van state heeft bedacht.3. Raad van Financiën : voerde financiële beleid uit. (voldoende

belasting)

- 1550 : Bloedplakkaten . - Het drukken , schrijven , bijeenkomsten , huisvestten en

verspreiden van ketterse boeken en foto’s werden verboden door Karel V. straf : dood .

- Steeds meer mensen keren zich tegen deze regels (zowel protestanten als katholieken).

Willen van Oranje- Groeide op aan het Spaanse hof en is een vertrouweling van

Spaanse koning. In Nederland was hij stadhouder = plaatsvervanger. Door de jaren heen ontstaat breuk tussen Willem en koning. Hij vind dat mensen zelf moeten wat ze geloven en niet vervolgd moeten worden. 1564

1566-1572- 1566 : Smeekschrift der Edelen.

300 edelen verzochten landvoogd Margaretha van Parma de kettervervolging te beëindigen. Maar daar werd niet naar geluisterd. Zij worden geuzen genoemd bedelaars.

- Vervolgingen neemt tijdelijk af. Er ontstaat hagenpreken : bijeenkomst voor prostestanten met een predikant in het openbaar. Werd druk bezocht. HIERDOOR ontstond de Beeldstorm 1566 : Katholieken kerken werden vernield door opstandelingen. Begon in Vlaanderen en werd verspreid.

- Karel V is woest : hij stuurt Hertog van Alva (nieuw landvoogd) met een leger. Maar arriveert pas in 1567. Opdracht was : Raad van Beroerten (Bloedraad). Rechtbank die opstandelingen en deelnemers beeldstorm bestraft. + Tiende Penning : extra belastingen. Hierdoor werd de haat tegen Karel V versterkt , ook katholieken.

Reactie op beleid Alva 1572 - Willem van Oranje valt vanuit het Duitse rijk de Nederlanden

binnen. In het noorden en zuiden. Aanval mislukt , geen geld voor nog een aanval.

- Watergeuzen verblijven in Engelse steden met goedkeuring van koningin Elizabeth I van Engeland. Ze nemen Den Briel in en later meer steden.

- De Statenvergadering bijeen in Dordrecht erkende Willem van Oranje als Stadhouder van Holland , zeeland en Utrecht. Dus niet aangesteld door Filips II. (belangrijk moment in de opstand.)

Waardoor resulteerde de opstand in he ontstaan van de Republiek? 1572- 1588

- 1573 : vertrek van Alva. Maar Willem de strijd ging door. Radicale Calvinisten…………………………………Gehoorzame Katholieken.

- Willem van Oranje had de taak om al deze mensen met zich krijgen in strijd tegen snapje. MAAR hij sprak zijn voorkeur niet uit. Want als hij de een kiest betekent dat de ander tegen hem zullen zijn en andersom. Bedoeling = zoveel mogelijk mensen mee krijgen. Doet hij door middel van propaganda . Spanje maakt er een potje van. Nederland moet zelf bepalen en zo einde aan kettervervolging. BLZ 34

- 1576 : Spaanse furie = Spaanse soldaten gingen muiten. Ze kregen niet genoeg betaald en gingen de stad Antwerpen plunderen. Vermoord verkracht.

- Dit leidt tot : 1576- Pacificatie van Gent : afspraken. Gewesten sloten zich aan bij de

opstand.1. Spaanse troepen moesten de Nederlanden verlaten. 2. Geen kettervervolgingen meer. 3. In Holland en zeeland werd alleen het calcinimse toegaas. Wel

gewestenvrijheid. = zelf weten wat je gelooft zonder vervolgen. NIET in openbaar laten zien.

4. Overige gewesten mochten zelf regelieus beleid bepalen.

1578 : Alteratie van Amsterdam- Veel Hollandse steden kozen voor Willem van Oranje. - Amsterdam had een katholiek stadbestuur en bleef uit handen van

opstandelingen. - In 1578 werden de Spanjaarden en katholieken zonder bloed de

stad uit gezet. = Alteratie = omwenteling.

1579 Unie van Atrecht en Utrecht- Katholieken afgeschrikt door radicale calvinisten die in sommige

Vlaamse steden de macht grepen. de eenheid van de pacificatie van gent valt uiteen.

- Unie van Utrecht : overgebleven opstandige gewesten. Noord- Unie van Atrecht : gewesten die zich weer voegen met Spanje. Zuid

1. Militaire samenwerking 2. Ieder gewest mocht zelf de gd regels bepalen. 3. Geen vervolgingen meer.

Het ontstaan van Republiek 1581 – 1588- 1580 : Willem van Oranje vogelvrij verklaard oor Filips II. - 1581 : Plakkaat van Verlatingh. Tot dit moment was Willem van

oranje NIET tegen de Spaanse koning MAAR tegen zijn raadgevers. - Hierna ook koning niet meer erkend als landsheer. Opzoek naar

nieuwe. 1. Hertog van Anjou (broer Franse koning) loopt op niets uit. 2. Graaf van Leicester. Vertrouweling van Engelse koningin

Elizabeth I, nam 6000 soldaten mee. geen succes. - 1584 : Willem van Oranje vermoord door een katholieke. Hij word

opgepakt en gestraft. De familie kreeg de beloning van Filips II. - 1585 : Val van Antwerpen: in handen van Spanje. Amsterdam

werd de belangrijkste havenstad.

- 1588 Armada : Filips II stuurde enorme vloot om protestante Elizabeth I van de troon te stoten. Spaanse troepen van uit de Nederlanden zouden overgezet worden , maar dit mislukte door : 1. Blokkade van watergeuzen. 2. Engelse vloot superieur. Schade aan spaanse schepen.3. Slechte weeromstandigheden.

1588 : Geboorte van de Republiek

- De Nederlandse gewesten besloten zonder landsheer verder te gaan omdat landheer zoeken geen succes was. = geboorte Nederlandse Republiek.

Waardoor ontstond gouden eeuw in de Republiek? 1588-1648

- Economisch : in Holland en Zeeland werd er gewerkt en geld verdiend.

- Oorzaken economische groei : 1) Moedernegotie = belangrijkste vorm van handel . Bestond uit invoer goedkoop graan uit Oostzeegebied. (Graan en hout). Hierdoor hoefde de Republiek niet zelf het voedsel te verbouwen. Het werd gehaald uit het Oostzeegebied. 2) ontbreken van feodale traditie : jij doet iets voor mij , ik voor jou was er niet.3) Commerciële landbouw : verbouwt niet om de volk van eten te voorzien maar verbouwt voor de markt. Voorbeeld : koeien vetmest voor vlees. 4) Val van Antwerpen. Afsluiting van de schelde , dus geen havenstad meer. Veel protestante ambachten en kooplieden gaan naar de noordelijke gewesten (waar geloofsvrijheid was) en brengen dus veel geld/kennis/conecties mee. Positie van Amsterdam sterker als havenstad.

De groeiende economie had migranten nodig. Voorbeeld : er werd synagoge gebouwd in Amsterdam waar de rijke joden hun geloven mochten uiten. Ze waren belangrijk voor de economie. Katholieken mogen dit absoluut niet.

Bestuur van de Republiek- Elke gewest had zijn eigen Statenvergadering. Regenten die

bepalen wat er in de gewestelijke staten besloten worden. Ze hebben veel macht. Ze mogen beslissen over kerkelijke zaken , belastingen en rechtspraak.

- Naast alle gewestelijke staten was er 1 algemene staat in den haag. De Staten-Generaal. Door afgevaardigden van ieder gewest. Hier werd besloten over zaken dat voor alle gewesten van belang waren. Zoals buitenlandse politiek , defensie en bijbehorende financiën. Samen sterk.

- Naast deze 2 organen waren er 2 personen van belang in de Republiek. 1) Stadhouder : legeraanvoerder. Benoemde deel van de

stadbestuurders. Opvolgers Willem van Oranje. (oorlog) Maurits 2) Raadpensionaris : Hoogste ambtenaar van Holland. Leidde de

Hollandse afvaardiging in de SG. (politiek) Van Olde Barneveld

Twaalfjarige bestand tot en met vrede van Munster (1609-1648).

- 1602 : VOC opgericht op initiatief van de raadpensionaris. Doel : Handelen met de oost (Azië). Alle losse kleine compagnieën moesten weg omdat ze steeds de prijs laten dalen , in plaats hiervan komt 1 grote companies. De VOC. kregen overheidstaken :

-ze mogen forten bouwen-oorlog voeren / leger uitrusten-verdragen en bondgenootschappen sluiten-gebieden besturen.

- de VOC werd een groot succes. Ze waren de eerste NV (naamloze vennootschap).

- verhandelbare aandelen : iedereen kon zijn spaargeld beleggen in VOC en daardoor meedelen met de winst. leverede veel kapitaal op.

- spreiding van risico door de vele mensen die mee deden.

- Bekendste figuren van VOC Jan Pieterszoon Coen. vestigde het bestuurscentrum van de VOC in Jakarta. Hij werd gezien als held. Hij liet de VOC groeien. Hij verplaatst dit naar Java. Maar voordat dit gebeurde moest het afgebrand en opnieuw gebouwd worden Batavia gesticht.

- Bandaeilanden hadden een afspraak met de VOC dat de nootmuskaat alleen aan de Republiek (VOC) verkocht mocht worden. Maar daar hielden ze zich niet aan. Toen Jan hier achter kwam , kostte het duizenden bandanezen hun leven.

Twaalfjarige bestand 1609-1621- Zowel Spanje als de Republiek verkeerden in geldnood. - 1609 : werd besloten tot een wapenstilstand van 12 jaar. - Dit was voor de Republiek een periode van herstel. - Tijdens vrede van 12jarig bestand kwamen Maurits en Van

Oldenbarnevelt tegenover elkaar te staan.

- 1619 : Maurits laat Van Oldenbarnevelt oppakken en onthoofden in het binnenhof den haag onder publieke belangstelling.

- 1621 : einde van de Twaalfjarige bestand. Ook WIC opgericht. - Doel WIC : verdienen van geld en voeren van handel. EN

kaapvaart = vijandige schepen inneemt en mee neemt naar eigen Republiek. Richtte zich tegen Spanjaarden. Handel en kaapvaart gaat niet samen dus WIC geen succes.

Cultuur van Gouden Eeuw

- Regenten en rijke burgers toonden graag hun macht en rijkdom. Dus ze lieten het schilderen. Schilders werkten als bestelschilders.

- Nog een voorbeeld is de bouw van het paleis op de dam.- Bekende schilderij : Nachtwacht. Hoe belangrijk iemand was hoe

beter was hij te zien op de schilderij.

1648 werd Nederland erkend als een officieel Republiek.

TV 4 TV6

Opkomst steden door handel en ambachten. * Absolutisme en

Staatsvorming en centralisatie. En parlementarisme

TV5 : *Gouden eeuw

Protestantse reformatie *Handelskapitalisme

Nederlandse opstand. En wereldeconomie.

Duitsland 1871 – 1945

- Opkomst nationalisme in 19de eeuw. = gevoel van saamhorigheid op basis van taal , geloof , gemeenschappelijke geschiedenis en zelfde belangen.

- Streven naar een eigen nationale staat met 1 volk. - .- Otto van Bismarck : grootste bijdragen geleverd aan het ontstaan

van Duitse eenheid. - 1848 : Frankfurter parlement probeert Duitse eenheid te realiseren

= mislukt.- Otto was tegen praten en meerderheidsbesluiten. Tegen eindeloos

overleg. Door oorlog zou de Duitse eenwording tot stand komen. - Praktijk : Oorlog tegen Frankrijk , Pruisen wint en word dominante

macht van Duitse rijk. - 1871 : in Frankrijk in Versailles werd de Duitse eenheid

uitgeroepen. Bismarck maakt hier gebruik van , hij maakt dat verschillende koninkrijken bleven bestaan maar dat Pruisen de overheersende stem kreeg.

- In Versailles werd Wilhelm I uitgeroepen tot Duitse keizer. Bismarck heeft dit bedacht. Dit was een vernedering voor Frankrijk. Dus in 1871 spreken we van een keizerrijk.

- belangrijkste personen : 1)Wilhelm I = Duitse keizer . voorheen koning van Pruisen.2) Otto van Bismarck = Rijkskanselier (soort minister-president)

- Frankrijk ziende op wraak door Versailles gebeurtenis .- Bismarck kwam met het Alliantiepolitiek want hij was bang van

Frankrijk. - Hij werd een ware diplomaat , hij streefde naar een

machtsevenwicht omdat hij bang was dat andere Europese landen hem zouden aanvallen en einde zouden maken aan het Duitse keizerrijk.

- Hij sloot dus bondgenootschappen (=Allianties) om te voorkomen dat de europese staten zouden samenwerken TEGEN Duitsland.

- Voorbeeld : Conferentie van Berlijn 1884-1885.- Duitsland als neutrale scheidsrechter. - Veel Europese landen wouden koloniën en Afrika was nog niet

verdeeld. Afspraak : een land dat een deel van Afrika als kolonie

wilde hebben , moest het ook besturen. Duitsland nam zelf ook gebieden in.

- Wilhelm II = Duitse Keizer 1888-1918.

- Zijn beleid vormde een breuk met dat van zijn grootvader en Bismarck.

- Weg met alliantiepolitiek van Bismarck. Duitsland was een grootmacht waar rekening mee moest worden gehouden. Moet getoond worden aan buitenwereld. Maar Alliantiepolitiek (iedereen bevriend) ging niet samen met grote macht hebben.

- Dit streven van Wilhelm II word Welt politiek genoemd. - 1890 : Bismarck gedwongen af te

treden.-- Duitsland kreeg koloniën in Afrika

maar het was geen succes. - Dit was een goed voorbeeld van een

19e eeuws verschijnsel waarbij Europese landen streefden naar een groot koloniaal rijk. = Modern imperialisme.

- Redenen : 1) aanzien (Land waar men trots op is)2) Grondstoffen (voor industrialisatie)3)Productie

- 4)afzetgebied (plek om producten te verkopen)- 2de voorbeeld was : Vlootwet 1898 = wet aangenomen waarin

stond dat er voor 408 miljoen mark oorlogsschepen mochten worden gebouwd.

- Het idee hier achter was = dat Duitse vloot zo sterk moest worden dat Engeland geen oorlog meer durfde te maken en dus vriendschap ontstond.

- MAAR er ontstond het tegenovergestelde. Engeland zag Duitsland meer en meer als vijand.

Eerste wereldoorlog 1914-1918- Duitsland ontwikkelt zich op het gebied van industrialisatie erg

snel. - De mechanisering van industrie en verkeer ; die vanaf het einde

van de 19e eeuw tot grote economische veranderingen leidde. - Modern imperialisme. (zie boven). - Ander ontwikkeling is het militarisme = leger werd in de

maatschappij een belangrijke rol. - Vlootwet kan ook in verband worden gebracht met Modern

imperialisme. WANT =om overzeese te overheersen heb je sterke schepen (vloot) nodig.

- Ander oorzaak is het ontstaan van bondgenootschappen. Door Wilhelm II . verbreekt Rusland het bondgenootschap met Duitsland.

- 1900 : zochten omringende landen bondgenoten (wat Bismarck altijd probeerde te voorkomen) : Rusland sluit verbond met Frankrijk , Frankrijk met Engeland.

- Oorzaken eerste wereldoorlog : Indirecte oorzaak :

Bondgenootschappen Militarisme Industrialisatie en modern imperialisme nationalisme

Directe oorzaak : Moord op Franz Ferdinand .

- Franz Ferdinand was de troonopvolger van Oostenrijk Hongarije, nieuw keizer van dit enorme rijk.

- 1914 28 juni : Door nationalisme van Servië vermoorden ze Ferdinand (hij kwam op bezoek).

Er komt nu een kettingreactie.

- Oostenrijk Hongarije neemt wraak op Servië , maar wacht tot hulp van Duitsland.

- Servië word gesteund door Rusland. Rusland os bondgenoot met Frankrijk. En Frankrijk is bondgenoot met Engeland

Dankzij het nationalisme/militarisme gaan de Duitse soldaten blij de oorlog in. Ze zijn trots en willen laten zien hoe sterk ze zijn.

- Von Schlieffenplan = Duitsland rekende op 2 fronten oorlog. Frankrijk in het westen en Rusland in het oosten

Frankrijk verslaan door Nederland (Limburg) en België aanvallen.

DAN : alle troepen per trein naar het oosten vervoeren en Rusland verslaan.

- Dit mislukt. Want : Frankrijk stuurde soldaten naar het noorden (grens belgie) en hielden de Duitsers tegen.

- September 1914 Slag aan de Marne : zwaar gevochten. Duitse opmars wordt tegengehouden door Fransen en Britten. 2,5 miljoen soldaten betrokken. 500.000 slachtoffers. Blitzkrieg (snelle oorlog) was niet gelukt. Doorbraak konden de Duitsers niet forceren.

Beide partijen graven zich in en het word een loopgravenoorlog.

- Verwoestingen op niet eerder getoonde schaal. vastgelopen frontlinies.grote hoeveelheden nieuwe wapens (zorgt voor meer slachtoffers/verwoest)gifgas beperkte inzet van de tank.

Keerpunt deelname VS :

- Amerikaanse schepen getorpedeerd door Duitse onderzeeboten. - Dat ging Amerika te ver en dus mengt ze zich in de oorlog- Nieuwe Amerikaanse troepen geven de doorslag en verslaan

Duitsland.- 1918 : Duitsland geeft zich over.

November 1918 Republiek van Weimar :

- Onrustige periode waarin arbeiders en soldaten hervorming eisten.- De keizer trad af. - Duitsland veranderde van een conservatieve monarchie in een

parlementaire democratie. - Social democratische taak was het regelen van de Duitse overgave.- In deze periode werd de Dolkstootlegende geboren .

- De legerleiding schoof de schuld van de nederlaag af op de nieuwe parlementaire regering.

- De oorlog was niet verloren aan het front , maar de soldaten waren verraden door de eigen regering.

- Leden van de nieuwe regering werden de “novembermisdagers” genoemd.

1918 is duidelijk dat Duitsland de oorlog niet wonnen.

De Republiek van Weimar 1918 -1929

- Dit was de gehate Republiek.

- Allebei mislukt. - Spartakusopstand 1919 : geïnspireerd op de Russische revolutie in

1917 , daarmee werd Rusland communistisch . de aanhangers dachten dat het in Duitsland dat ook kon dus gingen ze straat op en probeerden ze de communistische revolutie op gang te brengen. Arbeiders moesten de macht krijgen en meer gelijkheid komen. mislukt. Duitsland blijft democratisch.

Vrede van Versailles :

- De verse regering moest akkoord gaan met dit verdacht. Duitsland moet :

Grondgebied en deel van kolonie verloren (streven van Wilhelm II met Welt politiek weg.)

Ontwapening en leger kleiner. Aansluiting met Oostenrijk werd verboden. Herstelbetalingen geëist (Schuldig van de oorlog)

- Hyperinflatie : Duitsland kon herstelbetalingen niet betalen Frankrijk bezette daarom het Ruhrgebied de regering riep arbeiders in het roergebied op om te gaan staken maar kregen WEL door betaald om dit te kunnen doen werd er geld bijgedrukt hierdoor ontstond inflatie : het geld werd steeds minder waard.Voorbeeld :

Kortom , gehaat want : Bedreig van links en rechts Dolkstootlegende maakt

sociaal democratische regering gehaat

Economische problemen.

Keerpunt 1924 : Dawes-plan

- Amerikaans economisch steun. Om Duitsland economisch weer op de been te helpen

- Einde bezetting Roergebied. - Begin van de bloeiperiode van de Weimarrepubliek

terug te zien in film , muziek , cabaret en architectuur.

Opkomst van het Fascisme (Hitler en Mussolini)

- Kenmerken : Tegen democratie en overleg Verheelijking van geweld Een partij , een leider Nationalistisch Militaristisch

Hitler kijkt naar Mussolini als voorbeeld en past dat ook toe in Duitsland met de zelfde kenmerken. MAAR voegt 1 kenmerk toe Rassenleer (Jodenhaat). = Duits Fascisme of Nationaalsocialisme

- NSDAP onder leiding van Hitler groeit deze partij enorm. Door goed praten en goed grote menigte achter zich krijgen. Duitsland moet weer groot worden en Hitler beloofd het volk dat te doen. Populaire beloften NSDAP :

Economisch herstel Niet meer luisteren naar verdrag van Versailles Sterk leiderschap : einde aan chaos en verdeeldheid

Deze boodschap trok veel mensen aan.

Hitler maakt ook goed gebruik van propaganda :

- Politieke reclame om mensen te overtuigen van en te laten gehoorzamen aan de ideeën van een staat of een politieke partij.

Opkomst van Hitler 1929-1933

- 1929 : breekt beurskrach uit in Amerika en dat lijdt tot een wereldwijde economische crisis. Groot effect op Republiek van Weimar want ze werden geholpen door Amerika. ontstaan crisis in Duitsland.

- De NSDAP wint hierdoor de verkiezingen . deze partij groeide erg snel. Onder andere te danken aan Hitler. Door goed spreken en slimme propaganda van NSDAP.

- NSDAP werd de grootse partij van Duitsland.

- 30 jan 1933 : Hitler word Rijkskanselier. Zodra dit gebeurde , bereidde hij zijn macht uit. De macht van de nazi’s werd erg zichtbaar door vuurtocht langs Hillers raam 1 dag na zijn benoeming tot rijkskanselier. (vorm van propaganda)

- Hitler creëert een “noodsituatie”- Februari 1933 : Brand in de Rijksdag. - Vermoedelijk aangestoken door de Nederlandse communist

Marinus van der Lubbe. Maar het kon ook zijn gebeurt door een nazi en de schuld naar NLse geschoven. Of gestuurd door Rusland.

- Door deze brand creëert Hitler een crisissfeer. Hij vind dat het land in gevaar is en er moeten noodwetten komen.

- Tegenstanders van Hitler (bijvoorbeeld communisten) werden geïntrigeerd en opgesloten in de eerste concentratiekamp.

- Hitler brengt een wet uit. De machtigingswet = Hitler mag 4 jaar lang buiten het parlement regeren en wetten aannemen. Deze wet moet door 2/3 van de aanwezigen van het parlement

aangenomen worden. De communisten zijn opgesloten en tellen niet mee met

stemming. DUS meer stemmen Hitler. Verder word de telling zo aangepast (verhaal van VOS) dat

Hitler de 2/3 bereikt en zo democratisch aan de ,macht komt terwijl hij mensen heeft onderdrukt en bespeeld dat ze op hem moesten stemmen.

- 1933 : Einde aan de Republiek van Weimar. Hitler is aan de macht gekomen. Vanaf nu moet alles onder de controle van de nazi’s , gelijkschakeling. Alle basisrechten (vrijheid van mening) afgeschaft. Hitler kan macht uitbouwen.

Gelijkschakeling 1933-1939

- Hitler zelf geboren 1889-1945- 1919 : lid van DAP , - 1921 : Leider van de NSDAP (DAP omgebouwd)- 1923 : Bierkellerputusch - 1933 : Rijkskanselier - 1939 : invasie Polen = Start WOI

Nazificatie /gelijkschakeling

- Op het moment dat de nazi’s de macht krijgen beginnen ze direct met gelijkschakeling van Duitsland. Alle onderdelen van de staat in lijn brengen met het nationaal-socialisme tot een totalitair systeem was bereikt.

- Voorbeeld praktijk : 1) 1933 Boekverbrandingen : alle boeken die niet passen bij de nazi’s werden publiekelijk verbrand. Om te laten zien dat deze ideeen niet meer welkom zijn.2) oprichten jeugdvereniging. Posters voor kinderen om lid te worden. Ze werd geschoold in de gedachte van de nazi’s . Jongens werden langzaam voorbereid voor het militair zijn en meisjes klaar gemaakt om huisvrouw te zijn en veel Duitse nazi kinderen te baren3) Deutsche Arbeidsfront : alle vakbonden verboden. Er kwam 1 grote nazivakbond. Door propaganda deze nazivakbond aantrekkijk maken (door posters met activiteiten en vakantie) 4) onderwijs : wiskunde vragen met nazi ideeën. 5) Rijkscultuur : onder leiding van Goebbels . journalisten , schilders , films werden gecontroleerd en dat was toestemming kreeg mocht alleen gedupliceerd worden. Ook hier niks kritiek over nazi’s. niet leden mochten deze beroepen niet uitoefenen.

- Volksvoorlichting en propaganda. Minister Joseph Goebbels speelt grote rol. hij zet moderne middelen in. Zoals Radio en Film. Hiermee bereikten ze de volk (speech van Hitler)

- Gelijkschakeling moest leiden tot Volksfemeinschaft = Nationaalsocialistisch ideaalbeeld van de samenleving : raszuiver en geen klassentegenstellingen. Alleen plaats voor Arische ras.

Geen plaats voor Mensen als joden , zigeuners , gehandi , homo’s .

- 1935 : Neurenberger wetten . Specefiek na geduid wat het arische ras was. Wat het ideaal was van nazi’s

Joden werd het Duits staatsburgerschap ontnomen Verbod op huwelijk tussen joden en niet-joden.

1939 – 1945 WOII

- Hitler zette grote streep door Vrede van Versailles. - Herbewapening. - Militarisering van het Rijnland- Anchluss : Aansluiting Duitsland en Oostenrijk in 1938. - Iname sudentenland (deel Tsjechoslowakije) omdat daar

Duitssprekende wonen. - Hitler maakt het economische herstel wel waar en dit droeg nog

meer bij aan zijn populariteit.

Hoe hebben omringende landen dit laten gebeuren en waarom hebben ze niks gedaan? Appeasement politiek van Engeland.

- Sussen. Steeds Hitler zijn zin geven, dat was het beste manier om 2de oorlog te voorkomen.

- Voorbeeld : Conferentie van München : Chamberlain (Engeland ) geeft Hitler toestemming om het Sudentenland van Tsjechoslowakije in te nemen.

- 1939 : Niet-aanvalsverdrag. - Duitsland (Hitler) en de Sovjetunie (Stalin).

Voorkomen van een 2 frontenoorlog. - Geheime verdeling van Oost-Europa en ze

beloofden elkaar niet aan te vallen.- September : Hitler valt Polen binnen

zonder zorg. - Ondertussen vertrouwden ze elkaar niet. - En dat was terecht want : 1941 valt Hitler

alsnog Rusland aan.

Ander voorbeeld :- 1942 Wannseeconferentie . - Oplossing voor het joden probleem. - De holocaust was al in gang gezet. - Wannseeconferentie staat symbool voor de systematisch moord

(=genocide) op de joden. - Joden moeten weggeruimd worden. Ze worden vergast in

concentratiekampen.

Keerpunt WOII : - 1942 – 1943 Slag om Stalingrad. Hitler valt wel sovjetunie aan maar

het lukt hem niet om Rusland te veroveren. - D-Day (juni 1944) : landden de geallieerden in het noorden van

Frankrijk. Begin van het einde van de nazi’s. vanuit het oosten valt Sovjetunie aan , de geallieerden vanuit het westen. Duitsland word ingesloten.

- Mei 1945 einde oorlog. Hitler en andere nazi-kopstukken plegen zelfmoord.

- De geallieerden mogen voor de 2de keer bepalen wat er met duitsland gebeurt.

- De oorlog in Azie is nog niet ten einde. Maar dat word beëindigd door 2 atoombommen door Amerika op Hiroshima en narsaki

Kenmerkende aspecten :

TV8 :

Politieke stromingen / ismen

TV9 :

Massificatie Totalitaire beweging Wereldcrisis WOI en WOII Rascisme en Genocide Totale oorlog

KOUDE OORLOG

- Twee ideologische blokken (1945-1955)- Koude oorlog = periode van bijna 50 jaar waarin de VS en de

Sovjetunie elkaar bestreden en bedreigden zonder dat het op een oorlog uitliep.

- Rusland : macht al eeuwenlang in de handen van Tsaren (Keizers) (Absolute macht)

- Er kwam einde aan de tsaren dus er kwam ontevredenheid (door honger in WOI) De tsaar werd van de troon gestoten en Communisten kwamen aan de macht.

- Communisten zijn gevormd door Karl Marx - Nieuwe klasse van arme arbeiders moeten geholpen worden. - Communisme zegt dat hier een einde aan moet komen door middel

van een revolutie. - Volgens Marx moeten arbeiders in opstand komen revolutie.

Arbeiders zijn veel meer dan de bazen dus samen kan je vuist maken en in opstand komen.

- Hij vind ook dat alle (productiemiddelen , inkomsten , bezit) eerlijk verdeeld moeten worden en kapitalisten en de adel onteigend moeten worden.

- Het ideaal : samenleving zonder klassenverschillen en gelijke verdeling van bezit . dus geen ruzie meer en geen oorlog meer.

- Communistische revolutie 1917 . - Rusland Sovjetunie, een partij , de communistische partij. Deze

partij zorgt voor eerlijke verdeling. Grote rol voor de overheid.

- Joesph Stalin (1928-1953) : ontwikkelde de Sovjetunie zicht tot een totalitaire staat. Iedereen die deze niet ondersteund , werd opgepakt en opgesloten.

- De verenigde staten is ontstaan uit Britse koloniale gebieden die zich in 1776 onafhankelijk verklaarden.

- Onafhankelijkheidsverklaring gebaseerd op verlichtingsidealen

(Trias Politica). = de 3 machten met elkaar in evenwicht moeten zijn en dus geen mogelijkheid voor 1 keizer , leider , tsaar. Democratisch bestel. Nadruk op individuele vrijheid.

- Economie : Weinig overheidsbemoeienis. = vrijemarkteconomie, overheid moet niet bemoeien met economie.

- Kapitalisme : economisch systeem waarin particuliere ondernemers streven naar maximale winst. Hierdoor ontstaan. Sociale verschillen en The American Dream. = als je genoeg en goed werkt kan je van arm naar rijk gaan.

- Tijdens de WOII werken deze 2 blokken samen , omdat ze allebei vijand zijn van Duitsland. Na dat Duitsland was verslagen en deze 2 ontmoeten elkaar in Europa. Stijgt de vijandigheid.

- Beide blokken vertouwen elkaar niet. - Febrauri 1945 : WOII nog niet afgelopen maar gaat binnenkort wel

gebruen. - Conferentie van Jalta.

- Ze komen bijeen om te praten over de verdeling van Duitsland en Berlijn in 4 bezettingszones.

- De bedoeling is dat Duitsland verzwakt moet worden zodat ze niet voor de 3de keer zorgt voor een wereldoorlog.

- Andere kant heeft men ook geleerd dat te grote vernedering , alleen maar voor ellende zorgt.

- Er word besloten in Jalta dat Duitsland en Berlijn verdeeld word in 4 zones .

- In de bevrijde landen zullen vrije verkezingen gehouden worden (onder andere Polen).

- Maar onder vrije verkiezing verstaan beide partijen iets anders. - Stalin zal nooit toestaan dat er democratisch verkiezing gehouden

word. - Als Duitsland daadwerkelijk is verslagen komen de partijen bijeen

in Potsdam.

- Polen inmiddels communistisch. Stalin heeft polen toegevoegd aan zijn kant.

- Truman had de atoombom maar hield dit geheim.

verdeling Duitsland.

- Verschillende ideologieën werden zichtbaar.

- De VS wilden een snel (economisch) herstel van Duitsland. (vrede van Versailles was perfect voor de opkomst van Hitler , VS wilde dit niet nog 1x.

- De SU wilde Duitsland juist zwak houden , omdat ze grote verliezen geleden om de naz’s te verslaan , daar wilde ze iets van terug zien. EN een ring van bufferstaten.

- De invloedsferen groeiden. Zowel de VS als de SU probeerde delen van Europa binnen de eigen invloedsfeer te krijgen , ieder blok heeft een eigen opvatting hoe de samenleving moest worden ingedeeld.

- Deze ideologieen gexporteerd naar Europa : SU : installeerde “volksdemocratieën” naar Sovjet-model. Dit

gebeurt in landen die binnen de invloedsfeer van SU liggen. VS : stimuleerde democtatie en een vrijemarkteconomie.

- Beide partijen zien elkaar als vijandbeeld :

Amerika ziet SU als een groot gevaar. Als een land dat er op uit was alle macht over de wereld over te nemen.

Dat moest in de ogen van VS gestopt worden

SU van mening dat de VS alleen maar de wereld wilde overnemen , om zoveel mogelijk winst te maken,

SU vind dit een kapitalistisch land waar mensen alleen maar concurreren en steven naar zoveel mogelijk geld.

- Truman doctrine : Harry Truman , president VS (1945-1953)- Economische en militaire steun aan landen die dreigden

communistisch te worden. Hiermee probeert Amerika de rol van SU te beperken. Dit past binnen de Containmentpolitiek : het indammen van het communisme om verdere groei te voorkomen.

- Een voorbeeld hiervan is de Marshallplan (1948-1952) Wederopbouw na WOII. De VS gaven financiële steun

Europese landen zodat ze de wederopbouw versnellen. Idee hier achter : landen die economisch snel groeien zullen

minder gestresseerd zijn in het communisme , want communisme bied eerlijke verdeling van bezittingen en geld (gunstig voor armen).

Marshallplan bood ook hulp aan landen binnen de invloedsfeer van SU , maar stalin verbood om geld aan te nemen van de VS.

Marshallplan is ook voorbeeld van Europese samenwerking op economisch gebied.

Blokkade van Berlijn t/m McCarthy

- Direct na de WOII verdeling Europa

- De grens tussen deze 2 delen word de ijzeren gordijn genoemd.

Blokkade van Berlijn 1948 :

- Aanleiding : Westerse zones (FR, ENG, VS) voegden de zones samen en voerden een gemeenschappelijke munt in.

- Dit is tegen stalin. - Stalin reageert hier op hij blokkeerde

toegangswegen naar West Berlijn. Hij kan dit doen omdat West-Berlijn als een eiland in se SU gebied ligt. Om naar West-Berlijn te komen moet je over het grondgebied van de SU. Enige manier is nu door vliegtuigen. Dit duurt juni 1948- mei 1949. Iets minder dan 1 jaar.

- Truman beantwoord dit met een luchtbrug. Iedere 4 min landde een vliegtuig in West-Berlijn met goederen om de mensen in leven te houden.

- Stalin beseft dat dit blokkade zinloos is. hij heft de blokkade op. - Steeds meer economisch en politieke samenwerking tussen de 3

westelijke bezettingszones. Met eigen grondwet en verkiezingen. - Mei 1949 : In het westen ontstaat Bundesrepubliek Deutschland

BRD.- De SU zone reageert hierop met een eigen zone.

Deutse Demokratische Republiek DDR- Alle macht in de DDR komt bij 1 politieke partij. De

sozialitische Ehheitspartei Duitsland SED. De eerste verkiezingen laten zien hoe het land geregeerd word met 99% van de stemmen voor de SED. (Duidelijk niet democratisch)

- 1949 NAVO : Noord Atlantische verdragsorganisatie. Militair bondgenootschap dat het westen moet beschermen tegen het Oostblok SU.

- Stalin is inmiddels vertrokken en daar in de plaats komt Chroesjtsjov. Hij reageert hierop met het Warschaupact 1955. Tegenhanger van de NAVO. De landen die aansluiten SU , Albanië , Bulgarije , Roemenië , DDR , Hongarije , Polen , Tsjecho-Slowakije .

- Deze 2 blokken gaan zich bewapenen en er ontstaat wapenwedloop.

- 1945 : VS atoombommen gebruikt op Japan

- 1949 : De SU maakte OOK bekend dat ze ook atoomwapens in hun bezit hadden.

- Hiermee begon het wapenwedloop. Waarin

beide machtsblokken elkaar met hun wapens proberen te overtroeven.

- Het aantal kernwapens in VS en SU neemt enorm toe. Zoveel dat ze meerder keren de wereld kunnen vernietigen. Elke x had de 1 een nieuw wapen en vervolgens de ander een betere en zo door.

- 1949 : China word communistisch. Angst voor communisme (uit op wereldrevolutie) word groter en met name in Amerika.

- Dit zorgt op heksen jacht onder leiding van Senator McCarthy. - 1950 : houd hij een redevoering over het gevaar van het

communisme. Dit gevaar moet bestreden worden. - er ontstaat een periode van Red Scare. Angst voor het rode

communisme.- McCarthy word voorzitter van House Committee on Un-American

activities.

- Heksenjacht tegen iedereen die van commuistische sympathieen werd verdacht. Ook beroemde Amerikaanse acteurs enz. deze mensen kregen een verbod op het uitoefenen van hun beroep. (veel onterecht)

- Steeds meer verzet tegen werkwijze van McCarthy. 1953 einde carrière.

Hongaarse opstand en de bouw van de Berlijnse muur.- 1955 : een belangrijk jaar. (West-Duitsland) mag toetreden tot de

NAVO.- De reactie van het oosten is Oprichting Warschaupact. Een militair

bondgenootschap onder leiding van de SU waar alle oostblok landen zich bijsluiten moeten. Inclusief DDR.

- 1953 : Stalin Dood. opgevolgd door Nikita Chroesjtsjov. - Periode van ontdooiing . Chroesjtsjov pleit voor meer vrijheid op

gebied van cultuur , mensen mogen iets meer zeggen wat ze vinden.

- Politiek van vreedzame Co-existentie : idee dat oorlog te vermijden is en Oost en West vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.

- De breuk met Stalin is groot. - 1956 : De-Stalinisatiepeech. (dit was zeer ongebruikelijk ,

mensen waren niet gewend om kritiek te leveren op Stalin en dat mocht nu ineens wel)

Persoonsverheerlijking : overal grote beelden en foto’s van Stalin paste niet binnen het communisme. = gelijkheid belangrijk.

Vervolging en executies in de jaren 30. grote stafkampen gesloten, Stalins lichaam ook geen ereplek meer. De stad vernoemd naar Stalin vernoemd.

- Gevolg : in polen en Hongarije. - 1956 Hongaarse opstand mensen gaan op straat voor meer

vrijheid. Stalins foto’s worden verbrand , zijn beeld wordt neergehaald. 28 oktober verlaten SU troepen Honagrije.

- Hongarije heeft 5 dagen vrijheid en wil uit het Warschaupact. Maar dat gaat voor Chroesjtsjov te ver. Hij laat tanken binnen en vrijheid ontnomen.

- Het Weste grijpt niet om hongarije te helpen , willen geen risico lopen door hongaren te helpen.

- Woede in Nederland Felix Meritis gebouw : Amsterdam relletjes. In dit gebouw zat de hoofdkantoor CPN Communistische Partij Nederland).

- Bestormd door woedende menigte. “de waarheid kapot , Felix

opslot”- Boodschap : hier moet einde aan komen , Communisme is

kwaadaardige ideologie . -

- 1961 bouw van Berlijnse muur : situatie in berlijn zorgwekkend. De scheiding tussen West en Oost definitief. West berlijn werd door VS gekoestoerd als Westers einlandje in een communistisch gebied.

- Grens tussen Oost en West Dutisland werd streng bewaakt. MAAR grens tussen Oost en West Berlijn minder zwaar.

- Dat betkende dat steeds meer mensen vluchtten van Oost naar West. (“stemmen met de voeten”).

- Juni 1961 : Chroesjtsjov eist West berlijn op. Daar is Kennedy niet mee eens. Hij wil West-Berlijn houden. Kennedy garendeerd vrijheid in West-Berlijn.

- Augustus 1961 : SU en DDR bouwen de Berlijnse Muur. Hiermee hoopte SU aantal vluchtelingen te stoppen, Dat lukt. Voor het imago voor Oost niet goed.

- Muur blijft staan tot 1981.

Cubacrisis

- 1959 : Cuba communistisch. Fidel castro voert het communisme in. Hij doet samen met semi fara. Angst van VS word groot , want Cuba ligt dichtbij.

- Kennedy probeert hier einde aan te maken door 1961 invasie in de Varkensbaai. Poging van de VS mislukt. gezichtsverlies voor Kennedy.

- Cuba voelt zich bedreigd. Zoekt steun bij Chroesjtsjov. - Voor Chro was het interessant om bondgenootschap te hebben zo

dichtbij de VS. - 1962 : Cubacrisis. - VS ontdekte dat in Cuba Raketten worden gemaakt. ALARM. - Dit betekend dat het makkelijker is om VS raketten te sturen. - Kennedy moet reageren maar hij heeft al een poging gedaan en dat

leidde tot mislukking ; dus - Hij komt met een blokkade.= Blokkade van schepen rondom Cuba

en waarschuwt SU dat ze de blokkade niet mogen doorbreken.

- Dit leid tot : Angst voor het begin van 3de wereldoorlog

Wanneer 1 van de partijen op de knop drukt gevolg verschikke.

- Afloop : - Er wordt een compromis gesloten. - Schepen van SU keerden om , raketbases werden verwijderd van

Cuba. - De VS beloofde Cuba met rust te laten- (GEHEIM) De VS verwijderde raketten in Turkije.

- VS en SU zien in dat het belangrijk is om samen te overlggen en communiceren , Aanleg Hotline = directe telefoon verbinding tussen Washington en Moskou.

- Kennedy reist in 1963 naar Berlijn om een speech te houden. - Bekende uitspraak :” Ich bin ein Berliner.” - Hij laat zien wat zijn standpunten zijn en laat zien wat hij vind van

Communisme. - Deze speech is beroemd geworden en is 1 van de laatste speeches. - Dood Kennedy 1963 : Vermoord in Texas. Opgevolgd door

Johnson.

Afnemende spanning 1963-1991

-

- Detente = ontspanning- Cubacrisis = keerpunt. - Verbeterde verstandhouding tussen Oost en West to begin jaren 80.- Motieven voor onstpanning :

1. Voorkomen kernoorlog2. Kost teveel geld op die wapens te maken en te onderhouden.

Aantal voorbeelden die laten zien dat er ontspanning is tussen Oost en West :

1. Hotline Moskou – Washington2. Nixon naar China (voorafgegaan door tafeltennisteam)3. Non-proliferatieverdrag 1968 (kennis over wapens beperkt houden.

Wapens pas gebruiken als ze zelf ermee worden aangevallen)4. BRD erkent de grenzen van DDR 19705. SALT verdragen

- 1972 : SALT-I verdrag aangenomen. - SALT = Strategic Arms Limitation Talks = afspraken om de

aantal nucleaire wapens van beide landen te verminderen om einde te maken aan wapenwedloop.

- Ontspanning maar absolut geen einde nog aan de Koude oorlog.

- Brezjnev kwam met :

Niet toegestaan dat een communistisch land afdrijft van de communistische ideologie. Commusitche landen moeten binnen de invloedsfeer van het communisme blijven , deden ze dat niet? dan mocht SU of Warschaupact ingrijpen.

- Dit treed op in 1968 , want ; - Praagse lente 1968 : daar komt een roep om meer vrijheid. - Dubcek = hervormer. - Democratie hervorming communisme met een menselijk gezicht. - Meer persoonelijke vrijheid. - Duur : April – augustus 68- Niet in de lijn van Brezjnev. Maakt zich zorgen en gebruikt als

smoes om in te grijpen dat mensen in praag zorg melden. - Tanks worden inbegrepen in Tsjechoslowakije en word geprobeerd

vreedzaam te overleggen. Maar de boodschap is duidelijk = land blijft commusitisch.

- Rond 1980 = Einde ontspanning. - De SU valt Afghanistan binnen om het commusitsch te maken. - Reactie daarop : de VS boycotten de olympische spelen in Moskou. - Niet veel later word Ronald Reagan verkozen tot president van de

VS – hij belooft hard op treden tegen het communisme.

Hij komt met de SDI project in 1983 :

- Stratrgic Defense Initiative , ook bekend als Star Wars. - Ruimteschild dat de VS moest beschermen tegen een raketaanval. - SU maakte zich zorgen want ze had geen geld om iets soortgelijks

te ontwikkelen. Einde aan Detente.

- Er kwam van SDI weinig terecht. duur en technologisch nog niet mogelijk.

Eind jaren 80 Einde Koude oorlog

- Kosten spelen belangrijke rol . - Verlies aan vertrouwen in het communisme. - Toenemend verzet in het Westen. - 1981 - Demonstraties tegen plaatsing van kernwapens in

Nederland.

- Gobratsjov komt aan de macht in 1985. - Komt met een politiek van Glasnost en Perestrojka - Galsnot : meer ruimte voor persoonelijke vrijheid en openheid. - Presetojka : economisch hervormingen waarbij ruimte was voor

marktwerking in plaats van een centraal geregullerde economie. - Er komt dus een leider die met ideeen komt die we eerder hebben

gezien. = loslaten Brenzjevdoctrine. - 1989 is er groot feest in DDR , want in dat jaar bestaat de DDR al

40 jaar. Tegelijk waren er grote prostesten gaande. Overal gingen mensen de straat op en zij vinden dat zij het volk zijn en ze willen verandering en NIET de leiders.

- Leider ondersteunde dit verandering , maar Cobratsjov wou het communiscme NIET stoppen , hij wilde het hervormen.

- In Hongarije augustus 1989 komt er een gat in het ijzeren gordijn. Mensen vluchten naar het Westen.

- Gorbatsjov gaf meer vrijheid . - Video einde. Foto luisteren. - Eerste Berlijners steken de muur over. - Met de val van de Muur valt ook het communisme. Hij wilde het

stelsel hervormen en niet beëindigen. G. 1991 treed af. SU valt uiteen EINDE KOUDE OORLOG>