MERMER BLOK ÜRETİMİ

8/7/2019 MERMER BLOK RETM

1/54

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNNGLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS

MERMER BLOK RETM

ANKARA 2008


2/54

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retimmateryalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/54

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. MERMER OCAKLARI GENEL ALIMA PRENSPLER ............................................3

1.1. Arama Yntemleri......................................................................................................... 31.2. retim Yntemleri ........................................................................................................41.3. Ocaklarda Gvenliinin nemi ................................................................................ 5

1.3.1. Koruyucu Malzemeler ...........................................................................................61.3.2. Ocaklarda Meydana Gelen Kazalar ..................................................................81.3.3. Mermer Ocaklarnda Alnacak Gvenlik Tedbirleri........................................10

1.4. Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazrl ......................................................15

1.4.1. Elmas Tel Kesme Makineleri ..............................................................................15UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 21LME VE DEERLENDRME ....................................................................................22

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................262. MERMER OCAKLARI LE LGL YASAL PROSEDRLER .....................................26

2.1. Maden Kanunu............................................................................................................262.2. Kanunu ....................................................................................................................362.3.Mali lemler................................................................................................................38

2.3.1. Mkellefiyet Balangc.......................................................................................382.3.2. e Balama, i Brakma ve Mkellefiyette Meydana Gelen DeiikliklerdeBildirim ekli ................................................................................................................39

2.3.3. e Balamada Vergi Dairesine Bavuru .............................................................392.4. Ocak Az Ama.........................................................................................................402.4.1. Mermer Ocak letmeciliinde n almalar ....................................................402.4.2. Mermer Ocak ekilleri ........................................................................................422.4.3. Blok karma Teknikleri .....................................................................................422.4.4. Dekapajn (rt Tabakasnn) Kaldrlmas ........................................................43

LME VE DEERLENDRME ....................................................................................44MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 47CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................48KAYNAKA ......................................................................................................................... 50

NDEKLER


4/54

ii

AIKLAMALARKOD 521MMI090ALAN Makine TeknolojisiDAL/MESLEK Mermer lemeciliiMODLN ADI Mermer Blok retimi

MODLN TANIMIMermer ocaklarndan, blok karabilmek iin i gvenliitedbirleri kapsamnda gerekli hazrlk ilemlerinin anlatldrenme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL10.Snf Makine Teknolojisi ortak alan modlleri ve DaireselTesterelerle Mermer Kesme modln alm olmak.

YETERLK Ocak az (dekopaj) amak

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile gerekli ortam salandnda her trl blokmermeri ocaklardan i gvenlii kurallarna uyarakkartabilmek iin gerekli hazrlklar yapabileceksiniz.

Amalar

1. Mermer ocaklar alma prensiplerinikavrayabileceksiniz.2. Blok retimi iin gerekli makine ara gere hazrlklarn

yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Mermer ocaklar, snf ortam, mermer karma makineleri igvenlii koruyucu gvenlik malzemeleri.

LME VE

DEERLENDRME

Bu modl ierisinde yer alan her faaliyetten sonra verilenlme aralar ile kendi kendinizideerlendirebileceksiniz.

Modl sonunda, kazandnz bilgi beceri ve tavrlarnllmesi iin retmeniniz tarafndan hazrlanan lmearac ile deerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR


5/54

1

GRSevgili renci,

lk alardan beri insanlar yap, konut ve yaadklar dier yerleri doal talardanyapmaya zen gstermilerdir. Zamanla, yaam seviyeleri ykselen toplumlarn, gzelgrnl ve dayankl olmas nedeniyle doal talar tercih etmeleri, bu rn zenginliinve refahn sembol haline getirmitir. Gelien endstri ve teknolojiye paralel olarak doaltalarn kullanmnn artmas da bunu gstermektedir.

Anadolu'da doal talarn, bunlarn iinde de zellikle mermerciliin tarihi ilkaakadar uzanmaktadr. lkemizdeki mermer yataklar, Anadolu yarmadasn yurt edinen btnuygarlklar tarafndan iletilmitir. Etiler devrinin kabartma ve heykelleri, eski Yunan veRoma devrinin amfileri, arenalar ve dier eitli sanat eserleri, Seluklular ve Osmanldevrinin saray, hamam, kervansaray, cami ve medreseleri, minareleri, emeleri, lkemizdemermer ilemeciliinin tarihsel geliimini sergilemektedir.

Mermer blok retimi, zorlu doa artlarnda ak alanda bulunan mermer ocaklarndanyaplmaktadr. Mermer ocakl, ar alma artlar olan bir i koludur. Bunun iin demermer ocaklarnda blok retimi iin gerekli alma koullarn tanmanz gereklidir.

Gnmzde mermer retimi genelde ak ocak ve yeralt ocak iletmecilii eklindeyaplmakla birlikte yaygn olarak ak ocak iletmecilii uygulanmaktadr. Ancak son yllardamermere olan talep ve s derinliklerdeki rezervlerin azalmasyla birlikte kapal ocakiletmeciliine ynelimi hzlandrmtr. lkemiz mermercilik sektrnde henz kapal ocakiletmecilii uygulanmamakta ve ocaklarmzn tm ak ocak iletmecilii ileiletilmektedir.

Mermer iletmeciliinde ocak yerinin saptanmas ve ayna am faaliyetlerine n ettalmalarn yaplmas ve deerlendirilmesi sonucunda balanr. n ett; rezervi belirlenmimermer yatanda tektonik, tane boyutu, renk durumunun belirlenmesi, yol, su elektrik veorman durumunun tespiti almalarn kapsar. Mermer blok iletmecilii dnlen blgede

gzlenmesi gereken balca zellikler; jeolojik kriterler, corafik kriterler ve ekonomikkriterler olarak sralanmaktadr.

GR


6/54

2


7/54

3

RENME FAALYET1

AMA

Mermer blok retimi iin mermer ocaklarnda gerekli gvenlii tedbirlerini alarakretim iin hazrlklar yapabilecektir. Mermer ocaklarn ilgilendiren yasal prosedrlerikavrayabileceksiniz.

ARATIRMA

Bulunduunuz yerdeki mermer ocaklarn geziniz. retim aamalarn

aratrnz. Koruyucu gvenlik tedbirleri olarak neler alnm belirleyiniz.

1. MERMER OCAKLARI GENEL ALIMAPRENSPLER

Madencilik retiminde, imalat sektrnden farkl olarak birok farkl aamay dikkatealmak gerekmektedir. Madenler doada, jeolojik sreler sonucunda milyonlarca, bazenmilyarlarca ylda oluabilen yenilenemeyen kaynaklardr. Bir madenin retilebilmesi iinncelikle onun doada nerelerde bulunduunun belirlenmesi gerekmektedir. Bunamadencilikte arama ad verilmektedir. Dier bir deyile madencilikte zincirin ilk aamasn

arama faaliyetleri oluturmaktadr. Yeryznde binlerce yldr devam eden madencilikfaaliyetleri sonucunda, yzeyde, kolayca bulunabilen madenler hemen tmyle tketilmidurumdadr. Bu nedenle bugn, yeryznn derinliklerinde, rtl durumda olan madenyataklarnn eitli bilimsel ve teknolojik yntemler kullanlarak belirlenmesi gerekmektedir.

Arama sonucunda varl belirlenen madenin, bulunduu yerden yeryznekartlmas ilemi retim olarak isimlendirilmektedir. Ancak ounlukla bu aamannsonunda da maden gerek anlamda retilmi olmamakta, retilen cevherin eitli ilemlerlezenginletirilerek kullanma hazr hale getirilmesi gerekmektedir.

1.1. Arama Yntemleri

Bir maden oluumunun aranmas, o blgede hkm srm olan jeolojik olaylarntarihesini ve etkili olduklar alanlarn geometrisinin zmlenmesini, yeraltndakikonumunun belirlenmesini gerektirmektedir. Bu hususlarn akla kavuturulmas iin

jeolojik ett, uzaktan alglama, jeofizik ve jeokimyasal ett vb. farkl bilim dallar veteknolojilerden yararlanlr.

Son dnemlerde, haritalama ve uzaktan alglama tekniklerinde byk gelimelerolmutur. Bugn yerden yaplan jeolojik haritalama almalar; ounlukla uzaktan alglamaile hazrlanm haritalarn kontrol veya daha ayrntl, zel amal haritalarn hazrlanmasamacyla yaplmaktadr. ok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan uzaktan alglama z

olarak, yer yzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik zelliklerinin uydu grntleriyardmyla tanmlanmasna dayanr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


8/54

4

Uydu grntlerinden hazrlanabilen, maden arama asndan nemli, konulu haritalar

kaya tr, yap ve alterasyon haritalardr. Ayrca uydu grntlerinin bitki trlerinedayanarak kaya ve maden trlerini tanma amacyla yorumlanmasna dayanan jeobotanikalmalarn da ilerde maden aramaclna yeni ufuklar aaca deerlendirilmektedir.

Maden aramaclnda kesin sonulara ancak, sondaj, yarma, galeri vb dorudanmaden varl ile temas etmeye imkn salayan klasik yntemlerle ulalabilmektedir.Uzaktan alglama, jeolojik ve jeofizik ettler vb dier yntem ve tekniklerin kullanlmas ileipular elde edilen cevher varlnn geometrisi, sondaj, yarma, galeri vb yntemlerle ortayakonulur. Ayrca bu aamada elde edilen rnekler zerinde yaplan teknolojik testlerle gerekanlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlnn mevcut olup olmad konusundabir yargya varlabilir. Ancak, almalar bu aamada da henz tamamlanm saylamaz. Bu

aamaya kadar elde edilen veriler, n fizibilite almas ile deerlendirilir. Bylece bulunankaynan gerek anlamda bir ekonomik maden yata olup olmad saptanr. n fizibilitealmasn, retim yntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik deney almalarnnsonularn ieren bir fizibilite almas izler. Sz konusu fizibilite almasnn sonucununolumlu kmas halinde maden yata ekonomiye arz edilmek zere iletmeye alnr.

1.2. retim Yntemleri

retim yntemleri genel olarak;

Ak iletme ve

Yeralt iletme yntemleri

olarak ikiye ayrlmaktadr. Makine ve ekipman teknolojisindeki nemli gelimeler akiletmecilik yntemlerinin payn yksek oranlara karmtr. retim yntemlerininseiminde; rt tabakas kalnl, kaya formasyonlarnn sertlik, basma dayanm,kazlabilirlik parametreleri, ilk yatrm tutar ve birim retim maliyetleri belirleyiciolmaktadr. Her retim yntemi de kendi iinde farkl retim sistemlerinin uygulanmasniermektedir.

Kaz-ykleme ii, kaz yeri zellikleri dikkate alnarak seilen srekli veya sreksizalan i makineleri ile yaplmaktadr. Yksek kapasiteli makine ve ekipmanlarn

gelitirilmesi ve iletme faaliyetlerine bilgisayarl lme-izleme kontrol sistemlerininuygulanmasyla ak iletmelerde verimlilikte byk art gereklemitir. Hemen her madentr iin ak iletme yntemleri uygulanmaktadr. Mermer ocaklarnda kullanlan imakineleri olarak dner kepeli ekskavatr ve zincirli ekskavatr, surface miner gibi kaz c -ykleyici makineler ve nakliye aralar olarak kamyonlar kullanlmaktadr.

Ak iletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seiminde; yllkkaz ve retim miktarlar, topografya, maden damarnn eimi, yaps ve kalnl, rttabakas ve ara kesme tabakalarnn kalnl ve mekanik zellikleri, iklim (ya ve scaklk)ve drenaj durumu belirleyicidir. Kaz planna uygun basamak boyutlar, ev alar, dkmsahas yeri seimi ve kapasitesi, yollar ve rekltivasyon almalarnn mermer ocaplanlamas aamasnda mutlaka dikkate alnmas gerekmektedir.


9/54

5

Mermer ocaklarnda retilen bloklarn yklenmesinde, ocan yksek noktasna

kurulan vinlerden de yaralanlmaktadr. Mermer ocaklar doa artlarndan ok abuketkilenmektedir. Yamur ve kar sularnn oca basmas durumunda retime ara vermezorunluluu domaktadr. Bu olumsuzluklar gidermek iin ocak iersinde biriken su veamurun tahliye edilmesi iin gerekli tedbirler alnmaldr. Tahliye genellikle elektrikli veyadizel motorlu pompalarla yaplmaktadr.

Mermer ocaklarnda iilerin yemek, dinlenme gibi sosyal ihtiyalarnn karlanmasiin bir idari bina olmas gereklidir. Ayrca ocakta kullanlan makine ekipmanlarndepoland depo gereklidir.

1.3. Ocaklarda Gvenliinin nemi

kazasnn birok tanm bulunmaktadr. Dnya Salk Tekilat (WHO) i kazasnnceden planlanmam, ou zaman yaralanmalara, makine ve tehizatn zarara uramasnaveya retimin bir sre durmasna yol aan olay olarak tanmlamaktadr. Uluslararasalma rgt (ILO) ise i kazasn "belirli bir zarar veya yaralanmaya yol aan, ncedenplanlanmam beklenmedik bir olay" eklinde tanmlamtr.

kazasn alanlarn i yerinde alrken, ie giderken veya eitim esnasndaalana zarar veren, malda hasar oluturan, proseste yavalamaya ve rn kaybna sebepolan istenmeyen olaylar olarak tanmlayabiliriz. Meslek hastalnn tanm ise 506 saylSosyal Sigortalar Kanununa gre yledir. "Sigortalnn altrld iin niteliine gretekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar yznden urad geici veya sreklihastalk, sakatlk veya ruhi arza halleri meslek hastaldr." Meslek hastalklar, Sosyal

Sigortalar Kanunu Salk lemleri Tzne ekli meslek hastalklar listesinde 5 ana gruptatoplanmtr. Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalklar, mesleki cilt hastalklar,mesleki solunum sistemi hastalklar, mesleki bulac hastalklar ve fiziksel etkenlerle olanmeslek hastalklar olarak adlandrlmtr. yerinde bir i kazas veya meslek hastal ilesonulanan bir durum ortaya ktnda, i kazas veya meslek hastal geirenlerinyaralanmas, sakatlanmas sonucu tbbi mdahale gerekmekte ya da ii veya iilerkaybedilmektedir. Byle bir durum karsnda i kazas veya meslek hastalklarnn mevcutyasalara gre incelenmesinde idari para cezas, maddi ve manevi tazminat davalarna varansonulara neden olabilmektedir. ilerin zarar grmesinin yannda iletme ierisindekimakineler, prosesler zarar grebilmekte, malzeme veya ekipman kayb yaanabilmektedir.yerlerinde i kazalar ile meslek hastalklarnn getirdii dorudan maliyetlerin yanndadolayl maliyetlerde hesaplansa, i sal gvenlii politikalar byk bir titizlikle hazrlanrve i sal ve gvenlii ile ilgili kurallar ok daha nemle uygulanabilirdi.

letmeler, kazalarn gerek maliyetini belirleyemedii ve bu bilince sahip olmadklarsrece kazalar azaltmak veya kazalarn nne gemek mmkn deildir. kazalar vemeslek hastalklar dolaysyla meydana gelen zararn bykl, iyerindeki yneticilerintehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri nceden tespit edememesi halindetamamen ansa kalmtr. kazalar ile meslek hastalklar nedeniyle oluabilecek zararazaltabilmek iin iletmelerin i sal ve gvenlii iin btelerinde bu konularaayracaklar fon bulunmal, ynetimin i sal ve gvenlii konularnn nemi asndanbilinli olmas ve bu konularda kararl ve etkili kurallarn uygulanmasnn salanmas

gerekmektedir.


10/54

6

sal ve gvenlii almalarnn amac i kazalar ve meslek hastalklarndan

alanlar korumak, daha salkl bir ortamda almalarn salamaktr. Ancak iki hususdaha vardr ki bunlar da gz ard etmemek gerekir, bunlardan biri retim gvenliinisalayarak verimi artrmak dieri ise iletme gvenliini salamaktr. kazalar ile meslekhastalklarnn neden olduklar kayplar en aza indirmek amacyla, bilimsel aratrmalaradayal gvenlik nlemlerinin saptanmas ve uygulanmas dorultusundaki almalar iseksaca i gvenlii terimi iinde toplanmaktadr. Genel anlamda i gvenlii kavramalanlarn, iletmenin ve retimin her trl tehlike ve zararlardan korunmasniermektedir. nsan hayatnn ncelik tamas nedeniyle, iletme ve retim gvenliikonularnn ikinci planda kald ve uluslararas alanda i gvenlii kavramyla genel olarakalanlarn gvenliinin ifade edildii grlmektedir. Dnya Salk rgt (WHO) ileUluslararas alma rgt (ILO) Sal ve Gvenliini, Tm mesleklerde iilerin

bedensel, ruhsal, sosyal iyilik durumlarn en st dzeye ulatrmak, bu dzeyde srdrmek,iilerin alma koullar yznden salklarnn bozulmasn nlemek, iilerialtrlmalar srasnda sala aykr etmenlerden oluan tehlikelerden korumak, iilerifizyolojik ve psikolojik durumlarna en uygun mesleksel ortamlara yerletirmek ve budurumlarna en uygun mesleksel ortamlara yerletirmek ve bu durumlar srdrmek, zetolarak iin insana ve her insann kendi iine uyumunu salamak olarak tanmlamtr.

sal ve gvenlii denildiinde genel anlamda yalnzca alanlarn deil tmiletmenin ve retimin gvenliinin dnlmesi gerekir. Bu ayr alandaki almalarnbirlikte mevcut olmas halinde alanlarn gvenliini tam olarak salamak mmknolacaktr.

sal ve gvenliinin genel amac gerek iiye ve gerekse ailesine, iyerine vedier mercilere gelen ykmllklerin azaltlmas ve buna bal olarak, lke ekonomisineverdii zararlar nlemektir.

Uluslararas alma rgt'nn (ILO) tespitlerine gre dnyada her dakikada birii i kazas veya meslek hastalndan lmektedir. Yine ayn kaynaa gre her yl dnyadaortalama 110 milyon ii i kazas geirmekte veya meslek hastalna yakalanmaktadr.Bunlardan 180 bini yaamn yitirmektedir.

1.3.1. Koruyucu Malzemeler

Mermer ocaklar ar alma artlar olan ortamlardr. kazalarna ve meslek

hastalklarna kar tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur. Mermerktlelerinin ayak parmaklarna dmesi sonucu oluabilecek ezilmelere kar ular elikkoruyuculu bot giyilmelidir. Bedeni korumak iin deri tr kal n giysiler giyilmelidir.

1.3.1.1. Kulaklk, Gzlk

Elmas telli kesim srasnda apak ve elmas boncuk frlatmasna kar gzleri korumakiin gzlk kullanlmaldr (Resim 1.1). Yksek ses iddeti iin ise kulaklk kullanlmasgereklidir (Resim1.2). zellikle youn su ve toz insan salna zararl olabilmektedir.Yksek ses seviyesi mermer iletmelerinde her zaman vardr. Bu sal tehdit edenortamlarla ilgili ynetmeliklerde alnacak emniyet tedbirleri belirtilmitir. Bu tedbirlerinbanda yer alan ve en basiti olan gzlk ve kulakl k kullanmaktr.


11/54

7

Resim 1.1: Gzlk

Resim 1.2: Kulaklk

1.3.1.2. Muamba nlk, izme, Eldiven

Ocak tabannn amurlu ortamna kar izme, kn yamur ve kardan korunmakyamurluk giyilmelidir. Elleri izilmelere ve yaralanmalara kar korumak iin deri eldivenkullanlmaldr (Resim 1.3).

Resim1.3: Tulum, izme ve eldiven

1.3.1.3. Toz Maskeleri

Mermer retiminde alan kiiler meslein gerei ar tozlu bir ortamdabulunmaktadrlar. Bu durum alanlarn saln tehdit etmektedir. Bu tehlikedenkorunmak iin alan kiiler mutlaka maske kullanmaldrlar. Toz maskeleri almaortamna gre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi kullanlmaldr (Resim 1.4).


12/54

8

Resim 1.4: Toz maskesi

1.3.2. Ocaklarda Meydana Gelen Kazalar

Mermer ocaklar ak alanda allan tozlu, grltl, byk i makinelerinin almaannda hareketli olduklar bir ortamdr. Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte veelektrik kablolar gerekli zen gsterilmedii takdirde ezilme riski tamaktadr. Bu daalann hayatn riske atmaktadr.

Mermer bloklarnn ana ktleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermerblok kesici makineleri kullanlmaktadr. Bu makinelerin kesme boncuklar yksek devirdednmektedir. Bu elmas telin blok kesimi srasnda skp kopmas sonucu etrafta bulunaniilere yksek hzda arpmas ile yaralanmalara ve hatta lmlere varan i kazalarna nedenolmaktadr.

Mermer ocaklarnda i makineleri ile mermer blok kesicilerinin almas ayn andaolmaktadr. Yani srekli bir retim sz konusudur. makinesi operatrnn dikkatsizliidier alanlarn ezilme tehlikesiyle karlamasna neden olabilmektedir. Ana ktledenkesim sonras blok ayrlmasnda alanlarn ktle kopmas ve dmesi ile darbe alpyaralanma tehlikesi olmaktadr.

Mermer ocaklarnda meydana gelebilecek tehlikeleri aadaki ekilde sralamakmmkndr.

1.3.2.1. Fiziksel Tehlikeler

Titreim, Grlt, Yetersiz havalandrma, Ar Is, nem ve hava hareketleri, Yetersiz veya ar aydnlatma.


13/54

9

1.3.2.2. Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar, organik svlarn buharlar, ergimi haldeki metal gazlar, Radyasyona maruz kalma (X nlar, doal ve yapay radyoaktif maddeler, Kzltesi ve mor tesi nlar, Asitler, Bazlar nedeniyle yanma, nert tozlar, fibrojenik tozlar, toksik tozlar, kansorejonik tozlar, alerjik tozlar.

1.3.2.3. Elektrikle alma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklamas yaplmam tezghlar veya el aletleri, Topraklamann belli periyotlarla kontrolnn yaplmamas,

Elektrik ve aydnlatma tesisatnn periyodik kontrolnn yaptrlmamas, Ypranm ve hatal onarlm el aletleri, Yetkisiz kiilerin mdahale etmek istemesi, Krk ypranm el aletleri, Koruyucu baret, eldiven, izme, maske, kulaklk gibi kiisel koruyucularn

bulunmamas, Zeminin yaltlmamas, Yksek gerilim ile almada gerekli kurallara uyulmamas.

1.3.2.4. Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezghn ezen, delen, kesen, dnen operasyon koruyucusununbulunmamas, Makine ve tezgh tehlike annda durduracak dme veya anahtarn bulunmamas, Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu tehizat, Yetersiz uyar sistemleri, Dzensiz ve dank iyeri ortam, Makinelerin, kaldrma aletlerinin, kazanlarn, kompresrlerin vb. gerekli bakm ve

periyodik kontrollerinin yaplmamas.

1.3.2.5. Tehlikeli Yntem ve lemler

Makine veya tezghlarda alrken koruyucu tehizatn devre d braklmas Baret, gzlk, siper, maske vb. kiisel koruyucularn kullanlmamas Ar yk kaldrma 3mden yksek malzeme istifleme Etiketlenmemi veya yetersiz etiketlenmi malzeme Gereken uyar, ikaz iaret ve yazlarnn konmam olmas Gvenlik kart olmayan kimyasalla alma e yeni balayan iiye alt ile ve i sal ve gvenlii konularnda

eitim vermeden altrma Belli aralklarla iilere i sal ve gvenlii konularnda eitim verilmemesi Yeterli ikaz vermeden aralarn altrlmas veya durdurulmas


14/54

10

Elektrik kesilmeden tehizat zerinde onarm

Onarm esnasnda alter veya beklenmedik bir harekete kar g dmesininemniyete alnmam olmas alr haldeki tehizatn yalanmas, temizlenmesi, ayarlanmas Depo ve konteynerlerin tam olarak boaltlp temizlenmeden zerinde onarm

ve kaynak yaplmas Yksekten atlama Parlama, patlama ve yangn ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatnn uygun

olmamas, Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iilmesi Ykleme ve boaltma ilemlerinin uygun yntemle yaplmamas Malzemelerin, makinelerin ve tehizatn uygun yerletirilmemesi

1.3.2.6. Yeri Ortamndan Kaynaklanan Tehlikeler

yeri zemini Yetersiz geitler Yetersiz k yerleri Yetersiz i alan Dzensiz iyeri Merdivenlerde korkuluk olmamas Dularn ve tuvaletlerin alr durumda veya temiz olmamas

1.3.3. Mermer Ocaklarnda Alnacak Gvenlik TedbirleriMadencilik i kazalarnn youn olduu bir sektrdr. Her yl Trkiyede on binlerce

i kazas, binlerce lm ve yaralanma ile byk maddi kay plara yol amaktadr. zelliklemadencilik sektr bu konuda olduka olumsuz olarak deerlendirilebilecek bir noktadadr.Bu olumsuz manzaray giderebilmek iin madencilik sektr alma ortamndaki ve retimtehlikelerin yaratt olumsuzluklarn giderilerek salkl ve gvenli iyerlerininoluturulmas byk nem tamaktadr.

4857 sayl i kanununa istinaden karlan Yer Alt ve Yer st Madenletmelerinde Salk ve Gvenlik Tedbirleri Ynetmeliine gre maden ocaklarnda

alnacak i gvenlii tedbirlerini u ekilde sralamak mmkndr:

yerleri tehlikelere kar yeterli koruma salanacak ekilde organizeedilecektir. ilerin salk ve gvenliini tehlikeye atmamak iin iyerindekitehlikeli veya atk maddeler uzaklatrlacak veya kontrol altnda tutularakiyerinin her zaman dzenli bir durumda olmas salanacaktr.

alma mahalleri, iilerin ilerini kolayca yapabilmeleri iin ergonomikesaslara uygun ekilde tasarlanacak ve kurulacaktr.

alma mahallinde iinin yalnz almas durumunda, uygun gzetimyaplacak veya uygun yollarla haberleme salanacaktr.


15/54

11

Her iyerinde iveren tarafndan atanm, iiler alt srece grev yapacak,

yeterli beceri ve uzmanla sahip sorumlu bir kii bulunacaktr. Yeterli beceri veuzmanla sahip olmak artyla iyeri iin bu sorumluluu iverenin kendisistlenebilir.

ilere salk ve gvenliklerini salayabilmeleri iin yeterli bilgi, talimat veeitim verilecek ve bu eitimler tekrarlanacaktr. veren, iilere verilentalimatlarn kendilerinin ve dier alanlarn salk ve gvenliklerini tehlikeyeatmalarn nleyecek ekilde kolay anlalr olmasn salayacaktr.

Her iyeri iin iilerin salk ve gvenliklerinin korunmas ve iekipmanlarnn gvenli bir ekilde kullanlmas iin gerekli kurallar belirleyenyazl talimatlar hazrlanacaktr. Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarnnkullanmna ve iyerinde veya iyeri yaknndaki herhangi bir acil durumda nasl

hareket edileceine ilikin bilgileri de ierecektir. Her iyerinde ya da her ite gvenli alma yntemleri uygulanacaktr. Salk ve gvenlik dokmannda gerekli grlmesi halinde, hem tehlikeli ilerin

yaplmasnda, hem de dier ilerle etkilemesi sonucu ciddi tehlikelere nedenolabilecek rutin ilerin yaplmasnda bir alma izni sistemi uygulanacaktr.

veren, salk ve gvenlik ynetim sistemi de dhil olmak zere iilerinsaln ve gvenliini korumak iin alnan nlemleri, bu Ynetmelieuygunluunu salamak iin, dzenli aralklarla gzden geirecektir.

Mekanik i ekipmanlar ve tesisler, salam, kusursuz ve kullanm amacnauygun olacaktr. Elektrikli ekipmanlarn ve tesislerin gc ve boyutlar,kullanm amacna uygun olacaktr. Mekanik ve elektrikli i ekipmanlar ile

tesisat tehlike yaratmayacak ekilde kurulmu ve korunmu olacaktr. Gvenlik ekipmanlar her zaman kullanma hazr ve alr durumdabulundurulacaktr. Bu ekipmanlarn bakm yaplan i dikkate alnarakyaplacaktr.

Yangn veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iilmesine izinverilmeyecektir.

Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelikhkmleri sakl kalmak kayd ile iilerin zararl ortam havasna maruzkalabilecekleri yerlerde yeterli sayda uygun solunum ve canlandrma ekipmanbulundurulacaktr

Salk ve gvenlik dokmannda belirlenmi olan kaynaklardan yangnn

balamas ve yaylmasna kar i yerlerinin planlanmas, kurulmas,donatlmas, iletmeye alnmas, iletilmesi ve bakmnda gerekli tedbirleralnacaktr. Yangnla hzl ve etkili mcadele iin gerekli nlemler alnacaktr.

yerleri, uygun yangn sndrme ekipmanlar ve gereken hallerde yangndetektrleri ve alarm sistemleri ile donatlacaktr.

Otomatik olmayan yangn sndrme ekipmanlar, kolay ulalabilir vekullanlabilir olacak ve gerektiinde zarar grme ihtimaline kar korunacaktr.

Patlayc maddelerin ve ateleyicilerin depolanmas, tanmas ve kullanlmas,

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiiler tarafndan yaplacaktr. Bu iler,iiler iin risk oluturmayacak ekilde organize edilecek ve yrtlecektir.


16/54

12

alma yerlerine gvenli bir ekilde ulaabilmek ve acil bir durumda hzl vegvenli bir ekilde bu yerleri terk edebilmek mmkn olacaktr. Merdivenler, ykleme platform ve rampalar da dhil btn ulam yollar,

yayalar veya aralar iin kolay, gvenli ve uygun geii salayacak veyaknndaki alanlar tehlikeye drmeyecek ekilde hesaplanacak,boyutlandrlacak ve yerletirilecektir.

Yayalarn kulland ve/veya aralarla malzeme tamada kullanlan yollar,kullanc saysn a v e iyerinde yaplan iin zelliine uygun boyutlardaolacaktr. Malzeme tanan yollarda yayalar iin yeterli gvenlik mesafesibraklacaktr.

ilerin korunmas amacyla ara yollar ve geiler aka iaretlenecektir.

alma sahasnda motorlu tatlar ve makine trafiinin bulunmas durumunda,trafik kurallarna uygun dzenleme yaplacaktr. Ak alma alanlar gn nn yeterli olmad hallerde uygun ekilde

aydnlatlacaktr. iler, olumsuz hava koullarndan ve gerekli hallerde cisim dmelerine kar

korunacaktr. iler, zararl dzeyde grltden ve gaz, buhar, toz gibi zararl d etkilerden

korunacaktr. iler, herhangi bir tehlike durumunda iyerini hemen terk edebilecek veya ksa

srede yardm alabileceklerdir. ilerin kaymalar veya dmeleri nlenecektir.

Tehlikeli alanlar aka grlebilir ekilde iaretlenecektir. Yaplan iin zellii nedeniyle malzeme veya iilerin dmesi de dhil riskbulunan tehlikeli alanlara, grevli olmayan kiilerin girmesi uygun ara vegerelerle engellenecektir.

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiilerin korunmas iin uygun nlemleralnacaktr.

Herhangi bir tehlike durumunda, tm alanlarn iyerini derhal ve gvenli birekilde terk etmeleri mmkn olacaktr.

Acil k kaplar darya doru alacaktr. Acil k kaplar; acil durumlardaalanlarn hemen ve kolayca aabilecekleri ekilde olacaktr.

iler herhangi bir acil durumda nasl davranmalar gerektii konusunda

eitileceklerdir. lk yardm ekipmanlar, alma artlarnn gerektirdii her yerde

bulundurulacak ve yaplan iin zelliine uygun olacaktr. lk yardmekipmanlar, uygun bir ekilde iaretlenecek ve kolay ulalabilir olacaktr.

almalar srasnda zel i elbiseleri giymek durumunda olan iiler iinuygun soyunma yerleri salanacaktr. Soyunma yerleri kolaylkla ulalabilecekyerlerde ve yeterli byklkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacakt r.

Soyunma odalar yeterince geni olacak ve burada her ii iin alma saatleriiinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktr. Nemli, tozlu,kirli ve benzeri ilerde veya tehlikeli maddelerle allan yerlerde, i elbiseleriile harici elbiselerin ayr yerlerde saklanabilmesi iin, elbise dolaplar yan yana

iki blmeli olacak veya iki ayr elbise dolab verilecektir. Islak i elbiselerininkurutulabilmesi iin gerekli imknlar salanacaktr.


17/54

13

Yaplan iin veya salkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde iiler iinuygun du tesisleri yaplacaktr. alma yerlerine, dinlenme odalarna, soyunma yerlerine, du ve ykanma

yerlerine yakn yerlerde yeterli sayda tuvalet ve lavabo bulunacaktr. Hafriyat dkme yerleri, atk ynlar ve sahalar ile ktrme havuzlar, salam

ve dayankl olacak, iilerin sal ve gvenliini tehlikeye drmeyecekekilde tasarlanacak, ina edilecek, iletilecek ve bakm yaplacaktr.

Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, du ve tuvaletler, bekleme yerleri,yemekhaneler, kantinler ve ilk yardm odalar kullanm amacna gre yeterliscaklkta olacaktr.

1.3.3.1. Makine ve Tezghlarda Genel Gvenlik nlemleri kazalarnn nemli bir ksm makine koruyucularn olmamasndan veya makine ve

tezghlarda alrken gerekli gvenlik nlemleri alnmamasndan kaynaklanmaktadr.Yaplan iin niteliine ve makine tezghn zelliklerine gre alnacak nlemeler de bykdeikenlik gsterebilmektedir. Makine ve tezghlarda genel olarak alnmas gerekengvenlik nlemeleri aada belirtilmitir.

Makineyi operatr dnda bir kimsenin kullanmas tehlikeli ve yasaktr. Her arza hemen sorumlusuna bildirilmelidir. Makineyi kullanan operatr kendi gvenlii kadar evresindekilerin gvenliini

de dnmelidir. Makine alr durumda terk edilmemelidir. Makineler amac dnda kullanlmamaldr. Makinelerin arka ksmlarnda da

gvenlik nlemleri alnmaldr. Tala sramalarna kar alanlar korunmaldr. Her makinenin altrma ve kullanma talimat olmaldr. almaya balamadan tm sistem kontrol edilmelidir Makineyi kullananlar eitilmelidir. Kesilen i artklarnn zemine dalmasna izin verilmemelidir. Her uyarya uyulmaldr. Hidrolik devre kontrol edilmeli, kapal vanalar almaldr.

yeri taban temiz olmaldr. Uygun i elbisesi giyilmelidir. Gerektiinde kiisel koruyucular kullanlmaldr. Tm makinelere gvenlik topraklamas yaplmaldr. Besleme kablolar mekanik ve kimyasal etkilerden korunmaldr. Toprakl ve gvenli fi-priz sistemi kullanlmaldr. Genel ve yerel aydnlatma yeterli olmaldr. Makine alrken ayar ve lme yaplmamaldr. e uygun makine kullanlmaldr. Makineler arasnda en az 80 cm. uzaklk olmadr. Makineler salam ve dz bir taban zerine yerletirilmelidir.


18/54

14

1.3.3.2. Kaldrma Makinelerinde Gvenlii Kurallar

Her operatrn kendi makinesinden sorumlu olduu unutulmamaldr.Operatrler kendi gvenlikleri yannda evrede alanlarn da gvenliinikorumak zorundadrlar.

aretler, ilanlar, altrma talimatlar okunup, anlalmadan ve iaret veren kiitarafndan yaplan iaretlerin kodu hakknda bilgi sahibi olmadan hi kimsevinci altrmamaldr.

Btn vinler grlebilecek bir yerinde yk izelgesi tarlar. Bu izelgedebelirlenmi kapasite dnda yk kaldrlmamaldr.

Vinle kaldrlan ykler kesinlikle alanlar zerinden gememelidir. Zorunluolmadka yk bir ara ya da makine zerinden geirilmemelidir.

Operatr vin almasna balamadan nce vincin kumandalarn, frenlerini,vin kollarn test etmelidir.

Yk kaldrlmadan nce iareti tarafndan etrafta alanlar almablgesinden uzaklatrlmaldr.

Hi kimse ykn ya da kancann zerine binmemeli, hareket halindeykenoperatr vin bumunun tellere taklmamas iin dikkat etmelidir.

Yksek gerilim harlar yaknnda almak gerekiyorsa, gerilim ile en az 3048cm.lik uzaklk olmaldr.

Operatr vincini terk ediyorsa stop etmeli, vinci istenen deerler arasndaalmyorsa makinesini derhal durdurmaldr.

Vin alr durumdayken hi bir nedenle yalama yaplmamal, operatr kabini

daima temiz tutulmaldr. Vinlerin zerindeki limit alteri iptal edilmemelidir. Frenlere yava baslmal, vin ani olarak durdurulmamaldr. Normalin zerinde bir yk kaldrlyorsa yk 3-5 cm kaldrldktan sonra frenler

test edilmelidir. Operatr mahallinde daima tam dolu ve kontrol yap lm yangn sndrme

tp hazr olmaldr. Ar ykler kaldrlmadan ne vin halatlar kontrol edilmeli, tellerde kopukluk

varsa halat deitirilmelidir. Byk yklerin saa sola sallanmamas iin yedekleme halat kullanlmaldr.

alma en az hareketle yaplacak ekilde organize edilmelidir.

Dengeyi artrmak iin, daha fazla denge arl ya da daha fazla tespit tertibatkullanlmaldr.

1.3.3.3. Ykses Sese Kar Alnacak Gvenlik Tedbirleri

iler belirli grltl blgelerde kulak koruyucular kullanmaldr. nk yksekdzeyde grltye uzun sre maruz kalma ok hassas olan iitme mekanizmas iinzararldr. Kulak tkalar veya tm kula kapsayan kulak koruyucular, grlty kulakzarna gelmeden nce nler (azaltr). Kulak tkac veya tm kula iine alan koruyucularnseimi grltnn dzeyi ve yaplan ie baldr. Grltl blgelerde kulak koruyucusutaklnca konumalar veya uyar sinyallerini duymama endiesi yersizdir. Hatta sesler daha

rahat iitilmektedir.


19/54

15

1.4. Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazrl1.4.1. Elmas Tel Kesme Makineleri

Trkiye mermer ocak iletmeciliinde son 25 ylda kullanlmaya balanan elmas telkesme makine ve ekipmanlar ok byk gstererek mermer madenciliinin vazgeilmezmakinesi haline gelmitir. Mermer ocaklarnda retimin maksimum seviyedegereklemesini ve zayiatsz blok elde edilmesini salaya makinedir.

Tel ile ta kesme M.. tarihlerden beri yapla geldii antik ocaklardaki kalntlardananlalmaktadr. O zamanlarda kol gcne dayal bir kesme metodu kullanlmtr. O

dnemlerde talar ocaklardan blok olarak deil, levha eklinde karlmaktayd. Mermerretiminde allagelmi yntemlerin dnda daha az enerji ve daha az insan gcgerektirecek, patlayclarla retimde oluan kayplar en aza indirecek retim yntemleriaraylar sregelmitir. Antik tel kesme metotlarndan yola karak ilk defa 1854 ylndaBelikada Eugene Chevailer tarafndan tel kesme makinesi yaplm ve patentlemitir.1880 ylnda Guy Michel tarafndan gelitirilen bu metot, 1889 ylnda en son ekliyle, helistel kesme metodu ve makinesi olarak yaplmtr. Carrera ocaklarnda ilk kullanm 1895ylnda olmutur. Resim 1.4te elmas tel kesme makinesi grlmektedir.

Resim 1.5: Elmas tel kesme makinesi

retim yntemine adn veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir.Kayac andrma yoluyla kesen elmas tel, makine zerindeki kasnaa sarl durumdadr.Makine gvdesi, genellikle 6-8 m uzunluunda olan raylar zerinde, kesme ilemi iingerekli olan basky(gerilmeyi) oluturacak ekilde geriye doru hareket eder. Bu esnada, birmotor yardmyla dndrlen kasnan hzla evirdii elmas tel kesme ileminigerekletirir.

lkemiz ocaklarnda yerli ve yabanc firmalarn dizel veya elektrikli olarak rettikleriETK makineleri kullanlmaktadr. Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarnda olup, 3-10m2/h (yzey) kesme hzna sahiptir. Makinenin kontrol panosu operatrnn gvenlii

bakmnda yeterli bir uzaklkta tutulabilmektedir.


20/54

16

1.4.1.1. Elmas Tel Kesme Makinesi eitleri ve Ksmlar

Gnmzde mermer ocak iletmelerinde kullanlan elmas tel kesme makineleri;

Dizel Elektrik motorlu

olmak zere iki ekilde retilmektedir. Bu makineler genel olarak ksmdan meydanagelmektedir. Birinci ksmda makinenin almas iin hareket motoru, elektrik g aktarmaorganlar ve bu organlar tayan asi, ikinci ksmda tipine makine gre 18-55kW gcndehidrolik veya mekanik olarak elmas telin hareketini salayan volana (ap :800 mm.) gaktaran merkez, nc ksmda ise tm bu sistemi alma esnasnda tayan raylar ve

kumanda panosu bulunmaktadr (Resim 1.4)

Hidrolik merkezli makineler, ilk alma esnasnda elmas telin dnme hznayarlamalarndan dolay mekanik merkezli makinelere gre avantajldrlar. Buna karn bumakinelerin ilk yatrm maliyetleri yksektir.

Elmas tel kesme makinelerinin sektrde kullanmnn gelimesi sonucunda hem retimhz ykselmi, hem de dzgn boyutlu blok elde edilme imkn salanmtr. Bu makinelersayesinde daha nceki retim yntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeyeindirilmitir.

1.4.1.2. Elmas Tel Kesme Makineleri zellikleri ve alma Sistemi

Elmas telle kesme ynteminin temeli, ktle zerine deliciler ile delinen deliklerdengeirilen ve zerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluansrtnme yardmyla mermerin andrlmas ile olmaktadr. Elmas tel kesme makinesiningrevi bu teli belirli bir gerginlikte tutarak evirmesi ve raylar zerinde dorusal hareketyapmasdr.

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi(redktr kl) teknik zellikleri reticifirmalara gre deiiklikler arz etmekle beraber u ekilde verilebilir.

Motor Cinsi : Elektrikli Motor Gc : 50 HP Yry Motoru : 1 HP (Hidrolik-Otomatik) Tel evirme Kapasitesi : 80 metre(max.) Kesme Hz : 8-12 m/saat alma As : 360 (Dikey-Yatay) Ray : 2 Adet 3'er Metre Kreamaiyerli Su htiyac : 500-700 lt/saat Sistem Tipi : Elektrik-Mekanik alma ekli : Otomatik, elektronik hz ayarl


21/54

17

Dizel tel kesme makinesini teknik zellikleri ise u ekildedir:

Motor Cinsi : Dizel Motor Gc : 82 HP Tel evirme Kapasitesi : 80 metre(max.) Kesme Hz : 7-10 m/saat alma As : 360(Dikey-Yatay) Ray : 2 Adet 3'er Metre Kreamaiyerli Su htiyac : 500-700 lt/saat Sistem Tipi : Hidrostatik alma ekli : Otomatik, elektronik hz ayarl

Elmas tel kesme makinelerinde kesim sresince elmas telin gerginlii hidrostatik tipmakinelerde hidrolik piston ile, elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru- balataveya elektrik motoru-dili grubu birlii ile salanmaktadr. Elmas tel kesme makinelerindetelin hz sabit olmas istendiinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajldr.

1.4.1.3. Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iletmeciliinde, ocaktan ktlelerin kesme ilemini yapan asl elemanelmas teldir. Elmas tel olarak adlandrlan grup; elik halatn zerine zel olarak imal edilmielmas boncuklar, yaylar, skmacklar ve pullarn dizilmesi ile elde edilir. Elmas tellergenellikle 5 10 15 metre uzunluklarda hazrlanr. Resim 1.65 te elmas teli oluturan

elmas boncuk, yay ve balant elemanlar grlmektedir.

Resim 1.6: Elmas tel ve balant elemanlar

1.4.1.3.1. Elmas Boncuklar

Elmas tel kesim ileminde, blou ana kayatan koparan nite, tel halat zerindekielmas boncuklardr.

Bu boncuklar retim ekline gre;


22/54

18

Sinterize

Elektrolitikkkenli olmak zere iki tiptir. Her birinin kullanm zellikleri birbirinden farkldr. Kesimilemi srecinde, kayacn tekno-mekanik zelliine gre her bir elmas boncuun birkullanm mr vardr. Bu kullanm mr, kesilecek kayacn fiziksel ve mekanik zellikleriile dorudan ilikilidir.

Elmas boncuk aplar, kullanm amalarna ve retim teknolojisine gre farklaplarda olabilmektedir. Ocak retiminde blok kesme ileminde kullanlan boncuk aplar,ss iiliinde kullanlan boncuk aplarndan daha byk boyutlardadr.

Genel bir kullanm olarak elmas boncuk d yzey aplar; 8mm, 8.8mm, 10mm,10.2mm, 10.5mm ve 11mm deerlerinde olmaktadr. Yzk i aplar; 7mm, 8mm, 8.5mmolarak deimektedir.

1.4.1.3.2. Yaylar

Paslanmaz elik tellerin bklp zel sl ilemden geirilmesi yoluyla elde edilirler.Mermer kesimi srasnda elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederekelmas telin kopmasn nlemek amacyla kullanlrlar. Yaylar elik telin zerinde hareketetmelidir. Granit gibi sert talarn kesiminde kesim esnasnda kopan sert ta paracklar(krntlar) yaylarn aralklarna girerek, halat-yay arasnda skr. Skan bu sert krntlar

elik halat ve elmas boncuklarn i eperlerini yprattndan, elik yay yerine zel yapmlsert plastik tpler kullanlr.

1.4.1.3.3. Skmacklar

Elmas telde kullanlan skmacklar alma esnasnda elmas boncuklarn elik halatzerinde kayp bir tarafa toplanmasn nlerler. elik halat zerinde bulunan elmaslarnkorunmasn da salarlar. Elmas telin alma srasnda kopmas halinde skmacklarsoketlerin, yaylarn ve pullarn frlayarak kaybolmalarn nlerler. Bu amala elik halatzerinde belirli aralklarla skmacklar yerletirilmektedir. Bu sitem ayn zamanda almaannda elmas soketlerin tek tek almasn da salamaktadr. Genel olarak, iki skma arasna

3-5 elmas boncuk taklr. Dolaysyla, herhangi bir kopma durumunda sadece iki skmaarasndaki boncuk says kadar bir kayp sz konusu olur.Balant eleman olarak,iki ucu tersdili vida-somun veya bakr tp kullanlr.Telin iki ucu,vidal tipte vidalanarak; bakr tpteise; iki ucu bakr tp iinde birletirildikten sonra, pres makas ile sktrlarak balanr.

1.4.1.3.4. Tel Balant Elemanlar

Elmas tellerin sonsuz uzunluunu salamak iin bir takm tel balant elemanlarkullanlmaktadr. Bunlar vida-somun tipi, ters vida-somun tipi ve bakr tp tipi olmak zeree ayrlrlar. Vida-somun tipi balant elemanlar dierlerine nazaran kesim srasnda dahakolay boaldndan dezavantajldr. Bu dezavantajndan dolay dier iki tip balant

elemanlarnn daha ok kullanlmasna neden olmutur. Ayrca meydana gelenboalmalardan doacak zaman kayplar da asgariye indirilmitir.


23/54

19

1.4.1.3.5. PullarElmas boncuk ve yay arasna yerletirilen, elik yaylar koruyucu elemanlardr. Pullar

elik yaylar ve elmas soketlerin dnn salamak ve korumak amacyla kullanlrlar.

1.4.1.3.6. elik Halat

Krom-nikel alaml tellerden oluur. elik tellerden oluan bir zn etrafna 6 adethalatn burularak sarlmasyla oluturulur. Her bir halatk 7 telden oluur. ekmedayanm: 1830 kN/mm2, kopma dayanm: 20 kN olan tellerdir. Elmas boncuklarn i apnauygun olarak; 4.0 mm, 4.8 mm ve 4.9 mm aplar nda imal edilirler.

1.4.1.4. Elmas Boncuk Balants Yapma

elik tel zerine pul - elmas boncuk pul yay - pul sralamas ile istenilen uzunlukta(5,10,15 m) dizilir. alma esnasnda elmas boncuklarn elik halat zerinde kayp bir tarafatoplanmasn nlemek iin 50-60cm aralklarla skmacklar yerletirilir. Telin sonundabalant elemanlar ile balants yaplr. ekil 1.1de elmas boncuun elik halata takl veekil 1.1 de balants yaplm elmas tel grlmektedir.

ekil 1.1: Elmas teli oluturan paralar ve dizilileri

Elmasl tel mermer ktlesine ve tel kesme makinesine koulduktan sonra deiik tiptebalant elemanlar kullanlarak iki ucu balanr. Balant elemann tipine gre balantteknii de farkllk gsterir.

1.4.1.4.1. Vida Somun Tipi Balant Eleman

Bu balant eleman kullanldnda elmasl tel balanmadan nce telin bir ucuN=D+L kadar vidalama ynnden tersine kendi etrafnda burgu eklinde evrilir. Burada Dbalant elemanndaki di says, L ise kullanlan elmas telin metre cinsinden uzunluudur.Bundan ama kesim esnasnda balant elemann vidasnn zlmesini nlemek ve telinkendi etrafnda dnn salayacak kesim esnasnda elmas boncuklarn mermer ktlesiiindeki skmasn nlemektir. Teldeki bu burgu hareketi ayn zamanda elmas boncuklarn

homojen olarak anmasna da yardmc olur. N kadar kendi etrafnda dndrlen elmas teltelin dier ucundaki balant eleman ile vidalanarak kapatlr.


24/54

20

1.4.1.4.2. Bakr Tp ve ki Ucu Ters Dili Vida Somun Tipi Balant ElemanBu balant elemanlarn kullanldnda telin bir ucu yukarda anlatlan nedenlerden

dolay tel uzunluu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafnda evrilir. Telin ikiucu vidal tipte olduu gibi vidalanr bakr tpte ise telin iki ucu bakr tp iine sokulduktansonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir dzende sktrlarak balanr.

1.4.1.5. Mermer Ktlesine Koulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloun uzunluu ve yksekliine bal olarak tel boyu hesap edilir.Buna gre tel boyu;

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir. Burada;L: kesilecek ktlenin uzunluuH: kesilecek ktlenin yksekliini ifade eder.

1.4.1.6. Elmas Tel Kullanmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel, her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek ekilde dizilmelidir. Elmas tel dizilirken, yaylar elmas boncuklara tam bask yapacak ekilde iyi

sklmal, kesinlikle gevek braklmamaldr. Aksi takdirde tek tarafl anma vegbek burcu deliklerinden byme meydana gelebilmektedir.

Elmas tel altrlmadan nce balant elemanlarnn zt ynnde her 1 metreiin bir kere kurulmaldr. Tel yanl ynnde kurulursa balant elemanlarndazlme ve boncuklarda tek tarafl anma meydana gelir. Eer tel yetersizkurulursa, kendi etrafnda yeterince dnemeyeceinden dzensiz anacak veverimli bir kesim elde edilemeyecektir.

Elmas tel altrlrken, su debisi yeterli olmaldr. kan suyun rengindenyeterli olup olmad anlalabilir. Eer verilen su berrak kyorsa fazlakullanld; kuru mermer tozu ve paracklar kyorsa suyun yetersiz verildiianlalr. Verilen su miktar yetersiz olursa boncuklarda yanma ve ar anma;eer su fazla olursa da su yast neticesinde kesim hznda dme meydanagelmektedir. Bu durum, gereksiz enerji tketimi ve zaman kaybna yol

amaktadr. Elmas tel kesim yaparken ar gergiye alnmamaldr. Ar gergiye maruz

kalan teller konik ve tek tarafl anr, erken bitme meydana gelir.


25/54

21

UYGULAMA FAALYETlem Basamaklar neriler

2,5 m boyunda, 1,5 m yksekliindeblok kesimi iin gerekli elmas telboyunu hesaplaynz.

Tel Boyu formln yaznz. Blok boyutuna gre tel boyunu bulunuz.

Elmas boncuk sralamas yapnz.

Tel boyu lsne gre elik teli kesiniz. lk balant elemann taknz. Pul- yay- pul- boncuk- pul sralamas ile

elemanlar telden geiriniz. 50-60cm aralklarla skmacklar taknz.

Balant eleman montaj yapnz. Balant eleman tipini seiniz. Eleman tipine uygun balanty yapnz.

UYGULAMA FAALYET


26/54

22

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri, aadaki sorular cevaplandrarak,verilen boluklar doldurarak deerlendiriniz.

A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

1. Aadakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aamasn oluturan faaliyettir?A) retimB) AramaC) PazarlamaD) Hepsi

2. Aada sralanan maden karma yntemlerinden hangileri mermer ocaklndakullanlmaktadr.

I- Ak ileme yntemiII- Yer alt ocak iletme yntemiIII- Galeri ocakl

A) I-IIIB) II-IIIC) I-III

D) I-II

3. nceden planlanmam, ou zaman yaralanmalara, makine ve tehizatn zararauramasna veya retimin bir sre durmasna yol aan olay olarak netanmlanmaktadr?

A) kazasB) Meslek hastalC) gvenliiD) Yangn

4. Aadakilerden hangisi veya hangileri alma kurallarn dzenleyen

kurululardandr?A) Dnya Salk rgt (WHO)B) Uluslararas alma rgt (ILO)C) alma ve Sosyal Gvenli BakanlD) Hepsi

5. Aadakilerden hangisi iyerinden kaynaklanabilecek i kazalarndan deildir?A) yeri zeminiB) Yetersiz geitlerC) Ar yk kaldrmaD) Yetersiz k yerleri

LME VE DEERLENDRME


27/54

23

6. Mermer ocak iletmeciliinde, ocaktan ktlelerin kesme ilemini yapan asl eleman

aadakilerden hangisidir?A) DeliciB) Elmas telC) Hidrolik ayrcD) Ykleyici

7. Elmas tel oluturulmasnda kullanlan elemanlarn doru sralan aadakilerdenhangisinde doru olarak verilmitir.

I-boncuklar II-skmacklar III-yaylar IV-pullarA) IV-III-I-IIB) I-II-III-IV

C) III-I-II-IVD) II-I-IV-III

8. Mermer kesimi srasnda elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbeederek elmas telin kopmasn nlemek amacyla kullanlan eleman aadakilerdenhangisidir?

A) BoncukB) SkmackC) YayD) Balant eleman

9 Ana ktleden kesilecek mermer bloun uzunluu 2,5m ve ykseklii 1,5m olduunagre kesim iin gerekli elmas tel uzunluu ne kadardr?A) 10mB) 8mC) 7,5mD) 9,5m

Aadaki boluklar doldurunuz.

10. Madenler doada, sonucunda milyonlarca, bazenmilyarlarca ylda oluabilen yenilenemeyen kaynaklardr.

11. Arama sonucunda varl belirlenen madenin, bulunduu yerden yeryzne kartlmasilemi .olarak isimlendirilmektedir.

12. Elmas tel, her 1 metresine ... adet boncuk gelecek ekilde dizilmelidir.

13. alma esnasnda elmas boncuklarn elik halat zerinde kayp bir tarafa toplanmasnnlemek iin ..aralklarla skmacklar yerletirilir.


28/54

24

Doru Yanl Sorular (D/Y)

(.......) 14. sal ve gvenlii almalarnn amac i kazalar ve meslek hastalklarndanalanlar korumak, daha salkl bir ortamda almalarn salamaktr.

(.......) 15. kazalarna ve meslek hastalklarna kar tedbir olarak koruyucu malzemelerikullanmak zorunluluktur.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili konuyu tekrarlaynz.Baarlysanz bir sonraki blme geiniz.


29/54

25

B. UYGULAMALI TEST

AIKLAMA: Aada listelenen davranlar kendinizde gzleyemediyseniz Hayr,gzlediyseniz Evet kutucuunu iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1 Blok boyutunu belirlediniz mi?

2 elik halat boyunu hesapladnz m?

3 Boncuk, yay, pul ve skmack temini yaptnz m?

4 Tel boyu lsne gre elik teli kestiniz mi?

5 lk balant elemann taktnz m?

6Pul- yay- pul- boncuk- pul sralamas ile elemanlar teldengeirdiniz mi?

7 50-60cm aralklarla skmacklar taktnz m?

8 Balant eleman tipini setiniz mi?

9 Eleman tipine uygun balanty yaptnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz kontrol ederek kendinizi deerlendiriniz, HAYIR yantlarnz var ise buyantlarnzla ilgili konuyu tekrarlaynz. Tamam EVET ise dier renme faaliyetinegeiniz.


30/54

26

RENME FAALYET-2

Mermer ocak iletmeciliini ilgilendiren yasal prosedrleri kavrayarak mermerocaklarnda yasal snrlar iersinde evreye duyarl retim yapma alkanl kazanacaksnz.

Bir mermer oca amak iin hangi yasa ve ynetmeliklere gre ilemyaplmaktadr? Bu yasa, ynetmelik ve izinler hangi makamlardanalnmaktadr? Aratrnz.

2. MERMER OCAKLARI LE LGLYASAL PROSEDRLER

Tarihi sre iersinde insanlar, doal kaynaklar kullanabildikleri lde gelimi vezenginlemilerdir. Gnmzde kalknmalarn tamamlam veya tamamlamakta olan bazlkeler, bu kaynaklardan gerektii gibi zamannda ve yerinde nasl yaralanabileceinin altyapsn nceden hazrlayarak bu hedefine ulamaktadrlar. Bu alt yapy oluturanunsurlardan biri de mevzuattr.

Mevzuat, ou sektrlerde olmayan kendine zg yaps, zellikleri, sorunlar ve riskiolan mermercilik sektrn etkileyen unsurlarn banda gelmektedir.

Kural olarak, belli bir konuda yrrlkte bulunan yasalar ve buna bal olarakkartlm dier mevzuat(tzk, ynetmelik, genelge, tebli vb), o konuda faaliyetgsterenlerin uyacaklar kurallar belirleyerek bir ereve izer. Baz kanunlar (OrmanKanunu, Turizm Kanunu vb.) ve bunlara dayal olarak kartlarak yaynlanm olan tzk,ynetmelik, genelge ve tebliler byle bir mevzuat btnln anlattndan hemyneticilerin hem de vatandalarn uyacaklar kurallar baka bir kaynaa gerek kalmadanaklar.

Mermer madencilii arazide (orman, turizm, yayla vb) eitli blgelerde yapld iinok eitli kanun ve ynetmeliklerle muhatap olmak zorundadr. Mermer madencilii kendimevzuatnn yannda dier bakanlklarn tabi olduu mevzuata da uymak zorundadr.

2.1. Maden Kanunu

Mermercilik sektrn birinci derecede ilgilendiren maden kanunudur. eitlizamanlarda deiiklik yaplarak son haliyle 2004 tarihinde yrrle girmitir. 3213 saylMaden Kanunu Yrrlk Tarihi: (15.06.1985 Tarih 18785 Sayl Resmi Gazete) ve 5177Sayl Kanun 3213 Sayl Maden Kanununda ve Baz Kanunlarda DeiiklikYaplmasna likin Kanun Yrrlk Tarihi: (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Say l

Resmi Gazete)

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA
http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1http://rega.basbakanlik.gov.tr/Eskiler/2004/06/20040605.htm#1#1


31/54

27

Ama

Madde 1- Bu Kanun madenlerin aranmas, iletilmesi, zerinde hak sahibi olunmasve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri dzenler.

MadenlerMadde 2- Yer kabuunda ve su kaynaklarnda tabii olarak bulunan, ekonomik ve

ticar deeri olan petrol, doal gaz, jeotermal ve su kaynaklar dnda kalan her trl Maddebu Kanuna gre madendir.

Madenler aada sralanan gruplara gre ruhsatlandrlr:

I. Grup madenler

a) naat ile yol yapmnda kullanlan ve tabiatta doal olarak bulunan kum ve akl.

b) Tula-kiremit kili, imento kili, Marn, Puzolanik kaya (Tras) ile imento veseramik sanayilerinde kullanlan ve dier gruplarda yer almayan kayalar.

II. Grup madenler

Mermer, Dekoratif talar, Traverten, Kalker, Dolomit, Kalsit, Granit, Siyenit, Andezit,Bazalt ve benzeri talar.

III. Grup madenler

Deniz, gl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar, karbondioksit(CO2) gaz (jeotermal, doal gaz ve petroll alanlar hari).

IV. Grup madenler

a) Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit,Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, llit, Vermiklit, Allofan, malogit, Klorit, Sepiyolit,Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunlarn karm killer, Refrakter killer, Jips, Anhidrit,

Alnit (ap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, yot,Flor, Brom ve dier tuzlar, Bor tuzlar (Kolemanit, Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veyabnyesinde en az %10 B2O3 ieren dier Bor mineralleri), Stronsiyum tuzlar (Selestin,Stronsiyanit), Barit, Vollastonit, Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit,Andaluzit, Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit,Tabi Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pektayn, Perlit,Obsidyen, Grafit, Kkrt, Florit, Kriyolit, Zmpara Ta, Korundum, Diyasporit, Kuvars,Kuvarsit ve bileiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat (Feldispat veFeldispatoid grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit, Lepidolit, Flogopit),Nefelinli Siyenit, Kalsedon (Sileks, rt).


32/54

28

b) Turba, Linyit, Takmr, Antrasit, Asfaltit, Bitml ist, Bitml eyl,

Radyoaktif Mineraller (Uranyum, Toryum, Radyum).c) Altn, Gm, Platin, Bakr, Kurun, inko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa,

Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, elit), Kobalt,Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (lmenit, Rutil), Alminyum (Boksit, Gipsit, Bhmit),Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri(Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum,Berilyum, ndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum,Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum.

V. Grup madenler

Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zmrt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit,Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kanta, Krizopras, Opal (rize Opal,Krmz Opal, Siyah Opal, Aa Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Necefta (Dakristali), Dumanl Kuvars, Kedigz, Avanturin, Vensta, Gl Kuvars), Turmalin(Rubellit, Vardelit, ndigolit), Topaz, Ayta, Turkuaz (Firuze), Spodmen, Kehribar, Lazurit(Lapislazuli), Oltuta, Diopsit, Amozonit, Lleta, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit),Spinel, Jadeit, Yeim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin,Grosllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.

Bu gruplarda yer alan madenlerin zellikleri ile bu Maddede yer almayan bir madenin

grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlka karlacak ynetmelikle dzenlenir.

Bu Kanuna gre verilen ruhsatlar baka amala kullanlmaz.

TanmlarMadde 3- Kanunda geen deyimler aada aklanmtr:Bakanlk : Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl.Genel Mdrlk: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl Maden leri Genel Mdrl.Takaddm Hakk: Maden hakk iin ilk mracaat edene tannan ncelik.Ruhsat Hukuku : Ruhsat sahiplerinin ruhsattan doan hak ve ykmllkleri.Buluculuk : Herhangi bir ruhsat dneminde ynetmeliinde belirtildii ekilde bir

maden zuhurunun ortaya kartlmas.Arama Ruhsat : Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi iinverilen yetki belgesi.

letme Ruhsat : letme faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin verilen yetki belgesi.letme zni : Bir madenin iletmeye alnabilmesi iin izin.Sertifika : V. Grup madenlerin aranmas ve iletilmesi iin ynetmelikte belirtilen usul

ve esaslar erevesinde Bakanlka verilen belge.Beyan : lgililerin resmi kurululara herhangi bir durumu belirlemek veya aklamak

maksad ile vermi olduklar yazl belge.


33/54

29

Maden Sicili : Tm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildi i yer.

Pasa : Mevcut ekonomik ve teknik artlara gre iletilmesi mmkn olmayan, ancakiletme gerei istihsal edilen cevher.Prospeksiyon : Madencilik arama faaliyetlerine mesnet tekil edecek n bilgilerin

toplanmas ii.Grnr Rezerv : Boyutlar, tenr belirlenmi retilebilir kesin cevher miktar.Ekonomik Cevher: Gnn teknik ve ekonomik artlarnda krl olarak

deerlendirilebilecek cevher.Kamulatrma : letme ruhsat sresi boyunca ruhsat alannda kalan zel mlkiyet

arazilerine madencilik faaliyeti iin alnan kamulatrma karar.Nezaret : letmelerin tekniine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak

yrtlmesinin kontrol.

Nezareti : letmelerin teknik ve emniyet ynnden nezaretini yapan sorumlu veyetkili maden mhendisi.Taksir : Ruhsat alanlarnn bu Kanun gereince kltlmesi.Mnfesih : Haklarn hibir bildirime gerek kalmakszn otomatik olarak fesholmas.Faaliyet Raporu : Madencilik faaliyetlerinin ynetmeliinde belirtildii zere fenn

nezareti tarafndan hazrlanan takdim metni.Teknik Belge : Maden arama ve iletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen dier iler

iin ilgili mhendis ve dier teknik elemanlar tarafndan hazrlanan imalt haritas, jeolojik,jeofizik, hidrojeolojik ett, harita, kesitler, raporlar ve bunun gibi teknik ierikli belge.

Sat Bilgi Formu : ekli ynetmelikte gsterildii gibi hazrlanan, yllk retimmiktar, sat tutar, toplam gelir ve tahakkuk eden Devlet hakk gibi mal durumu gsteren

belge. Faaliyet Bilgi Formu : Yllk iletme faaliyetine ilikin retim, sat, stok ve bunungibi bilgileri ieren, ekli ve muhtevas ynetmelikle gsterilecek olan belge.

Arama Faaliyet Raporu : Ruhsat sahalarnda yrtlen arama faaliyetleri ile ilgiliGenel Mdrle verilmesi gereken belge.

malt Haritas : letmelerde retim yaplan yerleri, miktarlar ve yapl eklinigsterir lekli beyan niteliinde harita.

Proje : Yeralt kaynaklarnn deerlendirilmesi amacna dnk belirli girdileri seilmibir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karlamak zere mal ve cevher retmekiin almalar dzenleyen beyan niteliinde rapor.

Kantar Fii : Cevher nakillerinde cevherin arln gsterir tart makbuzu.

Sevk Fii : 213 sayl Vergi Usul Kanununun 2365 sayl Kanunla deiik 240 ncMaddesinin birinci fkrasnn (A) bendinde yer alan tama irsaliyelerindeki bilgileri ihtivaeden beyan niteliinde belge.

htisaslam Devlet Kuruluu : Maden leri Genel Mdrl, MTA GenelMdrl, TK Kurumu Genel Mdrl, TTK Genel Mdrl, Eti Maden letmeleriGenel Mdrl, EE daresi Genel Mdrl, DS Genel Mdrl, Sanayi ve Ticaret,Tarm ve Kyileri, evre ve Orman bakanlklarna bal kurulular, Karayollar ve TrkiyeDemir ve elik letmeleri Genel mdrlkleri gibi madencilik faaliyetleri ile ilgilikonularda ihtisas sahibi Devlet kurulular.

Maden Haklar : Madenlerin aranmas, bulunmas ve iletilebilmesi iin verilen izinlerve maden yataklarnn bulunmasna yardmc olanlara tannan madd imknlar.


34/54

30

Teminat: Madencilik faaliyetlerinde kanun hkmlerine ve teknie uygun almay

temin amac ile alnan nakit para, sre ynnden snrsz banka ve zel finans kurumuteminat mektubu, devlet bono ve tahvili olarak alnan geici deme.Devlet Hakk : Maden istihrac ile salanacak gelirden Devlet payna den ksm.Kritik Cevher Stoklar: Ekonominin buhranl dnemleri geitirebilmesi iin gerekli

ekonomik byklkteki cevher stoklar.

Mcbir Sebep: Sel, yangn, deprem, grizu patlamas, kme, heyelan ve benzeri haller.Beklenmeyen Haller: Tenor, jeoloji, pazarlama, ulatrma ve altyap artlarndaki

beklenmeyen deiiklikler ile ilgili mevzuat gereince dier kurumlardan alnmas gerekenizinlerin alnamamas durumlar.

Devletin Hkm ve TasarrufuMadde 4- Madenler Devletin hkm ve tasarrufu altnda olup, iinde bulunduklararzn mlkiyetine tabi deildir.

Haklarn Blnmezlii, Devir ve ntikaliMadde 5- Madenler zerinde tesis olunan ilk mracaat (takaddm), arama

ruhsatnamesi, buluculuk ve iletme ruhsat haklarnn hi birisi hisselere blnemez. Her biribir btn halinde muameleye tabi tutulur.

Maden ruhsatlar ve buluculuk hakk, devredilebilir. Durum maden siciline erh edilir.Devir muamelesi maden siciline erh edilmesi ile tamam olur.

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder. Bu hak ve vecibeler, btn

miraslarn vekaletini havi bir vekaletname ile 6. Maddede belirtilen niteliklere sahipmiraslardan birine veya nc bir ahsa devredilir. Miraslarn ittifak edememelerihalinde miraslardan birinin mracaat ile mahkeme miraslardan bu hakkn en ehil olanatahsisine veya bu da mmkn olmazsa ruhsatn satlmasna karar verir. Mahkeme bu hususubasit muhakeme usul ile halleder. Eer dava sz konusu deil ise 6 ay ierisinde intikalilemleri tamamlanmayan ruhsatlar fesh edilir. Devir ve intikal ilemlerinin ne ekildeyaplaca ynetmelikte belirtilir.

Madenler zerindeki haklarn devir ve intikali bu Kanun ve ynetmelikte gsterilenhkmlerin tatbikini geciktirmez.

Maden Hakk

Madde 6- Maden haklar, medeni haklar kullanmaya ehil TC. vatandalarna,madencilik yapabilecei statsnde yazl Trkiye Cumhuriyeti Kanunlarna gre kurulmutzelkiilii haiz irketlere, bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teebbsleri ilemesseseleri, bal ortaklklar ve itirakleri ile dier kamu kurum, kurulu ve idarelerineverilir.

Maden haklar gerek veya tzel tek kii adna verilir. Devlet memurlar, dier kamugrevlileri, Genel Mdrln merkez ve tara tekilatnda alan yevmiyeli ve mukavelelipersonel, arama ve iletme ruhsat alamaz.

Maden arama veya iletme hakkn haiz iken memur olanlar memuriyete geilerindenitibaren 6 ay zarfnda bu haklarn devretmeye mecburdurlar.


35/54

31

nc fkradaki yasaklamaya tabi olup, miras yoluyla kendisine maden ruhsat

intikal eden miras, durumundaki mani hal ortadan kalkmad takdirde 5. Maddenin 4.fkras hkm uygulanr.

Madencilik Faaliyetlerinde zinlerMadde 7- Orman, muhafaza orman, aalandrma alanlar, kara avcl alanlar, zel

koruma blgeleri, milli parklar, tabiat parklar, tabiat ant, tabiat koruma alan, tarm, mera,sit alanlar, su havzalar, ky alanlar ve sahil eritleri, karasular, turizm blgeleri, alanlarve merkezleri ile kltr ve turizm koruma ve geliim blgeleri, asker yasak blgeler ve imaralanlar ile mcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin evresel etki deerlendirmesi, gayrishh messeseler ile ilgili hususlar dhil hangi esaslara gre yrtlecei ilgili bakanlklarngr alnarak Bakanlar Kurulu tarafndan karlacak bir ynetmelikle belirlenir.

lgili bakanlklarn mevzuat gerei yapacaklar inceleme ve denetimlerde; ruhsatalanlarnda bu ynetmelik esaslarna uygun allmadnn tespiti halinde, mevzuaterevesinde yaplacak ilemler Genel Mdrle bildirilir. evre ve insan salna zararverdii tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli nlemler alnncaya kadar durdurulur.

evresel etki deerlendirmesi ilemleri evre ve Orman Bakanl tarafndan, dierizinlere ilikin ilemler de ilgili bakanlklar ve dier kamu kurum ve kurulularnca evreseletki deerlendirmesi srecinde en ge ay iinde bitirilir. Bakanlk ve dier bakanlklarnmevzuatnn gerektirdii madd ykmllkler ruhsat sahibi tarafndan karlanr.

mar alanlar iinde kalan madencilik faaliyetleri, ilgili yerel merciden izin alnarakyaplr. Ruhsat alndktan sonra imar alanlar iine alnan maden sahalarna bu hkmuygulanmaz.

Kamu hizmeti veya umumun yararna ayrlm yerlere ve bu tr tesislere 60 metremesafe dahilinde madencilik faaliyetleri Bakanln, binalara 60 metre, zel mlkiyete konuaraziye 20 metre mesafe dahilinde ise mlk sahibinin iznine baldr. Bu mesafeler, ihtiyahalinde madencilik faaliyetlerinin boyutu, emniyet tedbirleri ve arazinin yaps dikkatealnarak Bakanlka artrlabilir. Mesafeler yatay olarak hesaplanr.

Maden arama faaliyetleri, bu Kanunda saylanlar dnda herhangi bir izne tbideildir. letme faaliyetleri ise, bu Kanuna gre Bakanlka karlacak ynetmelie greyrtlr.

Maden iletme faaliyeti ile Devlet ve il yollar, havaalan, liman ve baraj gibi kamuyatrmlarnn birbirlerini engellemesi, kamu kurum ve kurulularnn uygulamalarndandolay maden iletme faaliyetinin yaplamaz hale gelmesi, kamu ve zel yatrm iin baka

alternatif alanlarn bulunamamas durumunda, madencilik faaliyeti ve yatrmla ilgili karar,Babakanlk Mstear bakanlnda oluturulacak bir kurul tarafndan verilir.Kurulun tekili, alma usul, karar alma ekli ve dier hususlar Bakanlka

karlacak ynetmelikle dzenlenir.Kamu yatrmlar nedeniyle kurul karar ile faaliyeti kstlanan maden iletmecisinin

yatrm giderleri lehine karar verilen tarafa tazmin edilir.Madencilik faaliyetleri ve/veya bu faaliyetlere bal tesisler iin verilmi izinler,

ruhsat hukuku devam ettii srece geerlidir.Bu Madde hkmlerine aykr faaliyette bulunulduunun tespiti halinde, ruhsat

teminat irad kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur. Be yl iinde kez buMaddenin ihlli halinde teminatn tamam irad kaydedilerek ruhsat iptal edilir.


36/54

32

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, maden haklar ile ilgili btnfaaliyetlerin yrtlmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmakve ynlendirmek iin teknik ve mali konular yerinde incelemek maksadyla ihtisaslamdier Devlet kurulularndan da yararlanarak inceleme raporu hazrlatr.

Birinci fkraya gre yaplan inceleme sonunda gerek d ve/veya yanltc beyandabulunduklar tespit edilenler hakknda 10. Madde hkmleri uygulanr.

nceleme yapacaklarn nitelikleri, incelemenin nasl yaplaca ve raporlarn tanzimiile dier hususlar ynetmelikte belirtilir.

Buluculuk HakkMadde 15- Ruhsat sahibi, arama ve/veya iletme ruhsat sresince hazrlanan teknik

raporlar ile grnr rezerv olarak bildirdii madenlerin bulucusu saylr. Bu hakk talep edenruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir.Buluculua konu madenin bulucusu dnda bir bakas tarafndan iletilmesi halinde,

bu alandan retilen maden iin tahakkuk eden buluculuk hakk her yl haziran ay sonunakadar bu alanda retim yapan kiiler tarafndan hak sahibine denir.

Buluculuk hakk, yllk ocak ba sat tutarnn % 1 idir.

lk Mracaat ve RuhsatlandrmaMadde 16- II. Grup, III. Grup ve IV. Grup madenler arama ruhsat , V.Grup madenler

arama sertifikas ile aranr. I. Grup madenler iin dorudan iletme ruhsat verilir.Mracaatlarn talep harc ile yaplmas zorunludur. Mracaatlarda ncelik hakk esastr.

I. Grup (a) bendi madenler iin alanlar il zel idarelerince ihale edilerek iletmeruhsat verilir. hale edilecek alanlar Genel Mdrln uygun gr alnarak belirlenir. Bumadenlerin ihale bedeli il zel idarelerinin hesabna yatrlr. zel mlkiyete tbi alanlarihale edilemez. Mlkiyet sahibinin kendi mlkiyeti zerinde ruhsat talep etmesi halinde birbedel alnmaz. I. Grup (a) bendi maden ruhsatlarnn alanlar 10 hektar geemez.

Denizlerdeki kum ve akl, SiO2 oranna baklmakszn I. Grup (a) bendi madensaylr.

I. Grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi, ruhsatlandrlmas, iletilmesi,iletmelerin denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlka hazrlanacak ynetmelikte

belirlenir.

Genel Mdrle, I. Grup (b) bendi madenler iin 50 hektar gemeyecek ekildedorudan iletme ruhsat, II. Grup madenler iin 100, III. Grup madenler iin 500, IV. Grupmadenler iin 2000 hektar gemeyecek ekilde arama ruhsat, V. Grup madenler iin 1000hektar gemeyecek ekilde arama sertifikas mracaat yaplr.

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harc ile mracaatta bulunmalar halindebirletirilebilir. Birletirme sonucunda ortaya kan alan, bu Maddede belirtilen alansnrlamasn geemez. Ancak iletme ruhsat safhasnda grnr maden rezervinin mcavirruhsat alanlarnda bir btnlk tekil etmesi halinde bu alan kstlamas aranmaz. Birletirme

ileminde teminat gncel hale getirilir. Ruhsat kltme ilemlerinde har ve teminatalnmaz.


37/54

33

Mracaatlar, 1/25.000 lekli topografik harita koordinatlar esas alnarak tespit edilen

noktalarla snrlandrlm alanlar iin I. Grup (a) bendi madenler iin il zel idarelerine,dier grup madenler iin Genel Mdrle dorudan veya elektronik posta yolu ile yaplr.Talep edilen alann msait olan ksm mracaat tarihinde mracaat edene bildirilir ve on begn iinde har ve teminatn yatrlmas halinde ruhsat verilir. Yatrlmad takdirde bualanlar baka bir ileme gerek kalmakszn mracaatlara ak hale gelir.

Mracaatlarn deerlendirilmesi sonucunda hak salanan alanlarn ayr alanlareklinde olumas durumunda, bu alanlardan her birine mracaat sahibinin talebi halinde ayrayr da ruhsat verilir. Ruhsat alnmayan alanlar baka bir ileme gerek kalmaksznmracaatlara ak hale gelir. Ruhsatlar, sicile kaydedildii tarihte yrrle girer.

Bir grup iin verilen ruhsat, dier gruptaki madenler iin hak salamaz. Ancak ruhsatakonu madenin retilmesi iin, iletme faaliyetinin zarur neticesi olarak karlan dier grup

madenler Genel Mdrlkten izin almak sureti ile deerlendirilebilir. letme projesindebelirtilen termin plnna gre belirtilen sre iinde ruhsata konu madenin ekonomik olarakiletilmemesi halinde, retilmi olan dier grup madenlerin sat bedelinin iki kat tutarndaidar para cezas alnarak bu madenlerin retimi iin verilmi izin iptal edilir.

Ayn grup ruhsatlar birbiri zerine verilemez. Kazanlm haklar korunmak kayd ileayr grup ruhsatlarn birbiri zerine verilebilmesine ilikin usul ve esaslar ynetmeliklebelirlenir.

Arama FaaliyetiMadde 17 - Arama ruhsat ve sertifika sresi yldr. Bu sre, IV. Grup madenler

iin arama faaliyet raporlar ile mracaat edilmesi halinde iki yl uzatlabilir.

Ruhsat sahibi ikinci yln sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadr.Uzatma talebinde bulunulan IV. Grup ruhsatlar iin taleple birlikte nc y ln sonundaikinci arama faaliyet raporu verilmesi gereklidir. Arama faaliyet raporlarnn sresindeverilmemesi halinde teminat irad kaydedilir.

Arama faaliyet raporlar, yaplan almalarn nitelii dikkate alnarak jeoloji, maden,jeofizik mhendisi veya mhendislerince hazrlanr.

Arama ruhsat sresi sonunda iletme ruhsat talebinde bulunulmayan arama ruhsatlariptal edilerek teminat ruhsat sahibine iade edilir.

Arama dneminde teknolojik aratrma, gelitirme, pilot almalar ve pazararatrmalar yapmak zere arama faaliyet raporu ile birlikte mracaat eden ruhsat sahibine,Genel Mdrlke grnr rezervin %10una kadar maden retim ve sat izni verilebilir.

Bu fkraya aykr retim ve sat yapanlar hakknda 10 uncu Maddeye gre ilem yaplr.Arama dneminde retim yaplmas durumunda sat bilgi formunun 29 uncu Maddedebelirtilen srede verilmesi zorunludur.

letme Ruhsat ve Madenin letilmesiMadde 24- Arama ruhsat sresi sonuna kadar, tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de ieren arama faaliyet raporu, en az bir maden mhendisi tarafndan hazrlanan faaliyetsonras iletme alannn evre ile uyumlu hale getirilmesini de ieren, iletme projesi ve talepharcnn dendiine dair belge ile mracaatta bulunulmas halinde iletme ruhsat hakkdoar.


38/54

34

Projelerdeki eksiklikler, yaplan bildirimden itibaren ay iinde tamamlanr.

Eksikliklerini verilen srede tamamlamayanlarn teminatlar iki katna karlr ve sre aydaha uzatlr. Bu sre sonunda eksikliklerini tamamlamayanlarn talepleri kabul edilmez veteminatlar irad kaydedilir.

I. Grup (a) bendi madenlerin ruhsat sresi en az be yldr. Dier grup madenleriniletme ruhsat sresi, on yldan az olmamak zere projesine gre belirlenir. Sreninbitiminden nce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulmas halinde ruhsat sresiuzatlabilir. Toplam ruhsat sresi altm yl geemez. Altm yldan sonraki sreninuzatlmasna Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Arama ruhsatl sahalara, arama sresince belirlenen grnr, muhtemel ve mmknrezerv alan zerinden iletme ruhsat, grnr rezerv alanna da iletme izni verilir. Aramaruhsatnn dier ksmlar taksir edilir. Mmkn rezerv alanlarnn IV. Grup ruhsat

sahalarnda be yl, dier grup ruhsat sahalarnda yl iinde grnr ve muhtemel rezervhaline getirilmesi zorunludur. Grnr ve muhtemel rezerv haline getirilmeyen alanlar dataksir edilir.

III. Grup madenlerde, projede retilmesi ngrlen madenler iin gerekli su miktar vegaz debisi esas alnr. Bu grup madenler, rezervuar, beslenme alan ve havzann tabidengesini bozmayacak, kapasitesini amayacak ve iletme tesislerini kapsayacak ekilderuhsatlandrlr.

V. Grup madenlerin retimi iletme sertifikas ile yaplr. Arama sertifikas sresisonuna kadar yaplan almalar ieren arama faaliyet raporu ve talep harcnn dendiinedair belge ile mracaatta bulunulmas halinde iletme sertifikas hakk doar.

letme sertifikas sresi be yl olup bu sre uzatlabilir.

V. Grup madenlerin retimi arazi yzeyinden toplanarak yaplr. Bu madenleriniletilmesi iin yarma, galeri gibi faaliyette bulunulmasnn gerekmesi durumunda, en az birmaden mhendisi tarafndan iletme projesi hazrlanarak Genel Mdrlkten izin alnmaszorunludur.

Grnr rezervi belirlenen alanlar zerine, maden iletmeciliine engel olacak ekildebaka grup iletme ruhsat verilemez. Ancak farkl gruptaki ruhsat taleplerinin ayn kiiye aitolmas veya talep sahiplerinin aralarnda mutabakat saladklarn belgelemeleri halinde buart aranmaz.

Ayn alanda ayr veya ayn gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin akmasndan dolay,ruhsat sahipleri arasnda uyumazlk kmas veya kendi aralarnda mutabakatsalayamamalar halinde, Bakanlk, projeler zerinde ve/veya yerinde inceleme yapar.

nceleme sonucunda bu alanda, ayr ayr alma imknnn tespiti halinde, alma esaslarBakanlka belirlenir. Bu mmkn deilse ncelik hakk esas alnarak faaliyete izin verilir.Kanunun 7 nci Maddesine gre alnmas gerekli izinler iin ruhsat tarihinden itibaren

ay iinde mracaat edilmesi zorunludur. Aksi taktirde teminat irad kaydedilir. zinlerinalnmasndan itibaren iletme izni verilir. Bu iznin verildii tarihten itibaren bir yllk sreiinde ruhsat sahibi madeni iletmeye almak zorundadr. Bu srede iletmeye alnmayanruhsat sahalarnda, allmayan her yl iin, projede belirtilen retim miktarnn % 10uzerinden Devlet hakk alnr. Ancak kamu kurumlarnca iletilen bor tuzu ve Ereli KmrHavzasndaki takmr ruhsatlar iin bu hkm uygulanmaz.

Be yllk srede mcbir sebepler ve beklenmeyen haller dnda yldan fazlaretim yaplmayan ruhsatlar, teminatlar irad kaydedilerek iptal edilir.


39/54

35

Ereli Kmr Havzasndaki takmr ve 2840 sayl Bor Tuzlar, Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nkleer Enerji Ham Maddelerinin letilmesini, Linyit ve Demir SahalarnnBazlarnn adesini Dzenleyen Kanunda saylan bor tuzu, toryum ve uranyum madenleriiin bu Maddede yazl sreler uygulanmaz.

letme FaaliyetiMadde 29- letme faaliyeti, projesine ve Kanunun ilgili hkmlerine gre yrtlr.letme projeleri ve deiiklikleri uygulamaya konulmadan nce Genel Mdrlk

onaynn alnmas zorunludur. Aksi takdirde faaliyet durdurulur.letme asndan tehlikeli durumlarn tespiti halinde, bu halleri gidermek iin ruhsat

sahibine alt aya kadar sre verilir, mcbir sebepler dnda bu sre uzatlmaz. Bu sresonunda projeye uygun faaliyette bulunulmamas veya tehlikeli durumun ortadankaldrlmamas halinde teminat irad kaydedilerek iletme faaliyeti durdurulur.

Ruhsat sahibi, her yl Nisan ay sonuna kadar bir nceki yl iinde gerekletirdiiiletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri, sat bilgi formunu, faaliyet bilgi formunu veiletme sahasnda arama yapm ise arama ile ilgili bilgileri Genel Mdrle vermekleykmldr. Ykmlln yerine getirilmemesi halinde teminat irad kaydedilir.Ykmllk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur.

I. Grup (a) bendi madenler iin ruhsat sahibi, her yl nisan ay sonuna kadar bir ncekiyl iinde gerekletirdii iletme faaliyeti ile ilgili sat bilgi formunu, faaliyet bilgi formunuil zel idaresine vermekle ykmldr. Ykmlln yerine getirilmemesi halinde teminatil zel idaresi hesabna irad kaydedilir. Ykmllk yerine getirilinceye kadar faaliyetdurdurulur.

Teknik NezaretMadde 31- Maden retimi, bir maden mhendisi nezaretinde yaplr. Madenmhendisinin daim olarak istihdam edilecei iletme bykl ile istihdam usul ve esaslarBakanlka karlacak ynetmelikle belirlenir. letmede istihdam edilen maden mhendisi4857 sayl Kanununun 82 nci Maddesinde belirtilen i gvenlii ile grevli mhendisveya teknik elemanlarn stlendii grev ve sorumluluu da yerine getirir.

Maden mhendisi istihdam veya nezareti gereklemeden retim yaplmas halinderuhsat teminat irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mhendisi istihdam/nezaretisalanmas ve teminatn yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.

Pasa, Bakiye Yn ve Cruflarn Muhafazas

Madde 36-Madencilik ve mteakip safhalarndaki faaliyetler srasnda; cevher, metal

veya ekonomik deer ihtiva eden, gnn artlarnda teknik veya ekonomik deerlendirmesimmkn olmayan pasa, zenginletirme bakiye yn ve cruflar, evre kirlilii asndanmahzur tekil etmiyorsa geirildikleri son ilemden ktklar ekliyle ayr ayr muhafazaedilir. Bu bakiye ve pasa ynlarnn miktarlar, fizik zellikleri, usulne gre alnmnumunelerin analiz raporlar ve dkm alanlar, faaliyet raporlar, pln ve haritalardagsterilir. letme ruhsatnn herhangi bir sebeple sona ermesi halinde, sahadan retilmimadenlerin, pasa, bakiye ynlar ve cruflarn, ruhsat sahibince nakledilmesi iin buKanunda zikredilen mcbir sebepler dnda alt aylk sre verilir. Bu sre ierisindenakledilmeyen ve ekonomik deeri olan madenler valilik tarafndan ihale edilerek satlr.Sattan salanan gelir zel idareye aktarlr. Ekonomik deeri olmayan Maddeler iin 32 nci

Madde hkmleri uygulanr. Birinci fkraya aykr hareket edenlerin teminatlar iradkaydedilir.


40/54

36

2.2. KanunuSon haliyle i kanunu 4857 say ve 22.05.2003 tarihinde kabul edilerek 10.06.2003

tarih ve 25134 sayl resmi gazetede yaymlanmtr. Buna gre i kanunun mermerciliksektrn ilgilendiren maddelerini u ekilde sralamak mmkndr.

Genel HkmlerAma ve KapsamMADDE 1. - Bu Kanunun amac iverenler ile bir i szlemesine dayanarak

altrlan iilerin alma artlar ve alma ortamna ilikin hak ve sorumluluklarndzenlemektir.

Bu Kanun, 4 nc maddedeki istisnalar dnda kalan btn iyerlerine, bu iyerlerininiverenleri ile iveren vekillerine ve iilerine faaliyet konularna baklmakszn uygulanr.

yerleri, iverenler, iveren vekilleri ve iiler, 3 nc maddedeki bildirim gnnebaklmakszn bu Kanun hkmleri ile bal olurlar.

MADDE 2.- Bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye ii, ii altrangerek veya tzel kiiye yahut tzel kiilii olmayan kurum ve kurululara iveren, ii ileiveren arasnda kurulan ilikiye i ilikisi denir. veren tarafndan mal veya hizmet retmekamacyla madd olan ve olmayan unsurlar ile iinin birlikte rgtlendii birime iyeri denir.

verenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ball bulunan veayn ynetim altnda rgtlenen yerler (iyerine bal yerler) ile dinlenme, ocuk emzirme,yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden ve meslek eitim ve avlu gibi dier

eklentiler ve aralar da iyerinden saylr.yeri, iyerine bal yerler, eklentiler ve aralar ile oluturulan i organizasyonu

kapsamnda bir btndr.veren adna hareket eden ve iin, iyerinin ve iletmenin ynetiminde grev alan

kimselere iveren vekili denir. veren vekilinin bu sfatla iilere kar ilem veykmllklerinden dorudan iveren sorumludur.

Bu Kanunda iveren iin ngrlen her eit sorumluluk ve zorunluluklar iverenvekilleri hakknda da uygulanr. veren vekillii sfat, iilere tannan hak veykmllkleri ortadan kaldrmaz.

Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yardmcilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle

uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdii iilerini sadece bu iyerindeald ite altran dier iveren ile i ald iveren arasnda kurulan ilikiye asl iveren-altiveren ilikisi denir. Bu ilikide asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile ilgiliolarak bu Kanundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu iszlemesinden doan ykmllklerinden alt iveren ile birlikte sorumludur.

Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devamettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha nce o iyerinde altrlan kimse ile altiveren ilikisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asl iveren alt iveren ilikisininmuvazaal ileme dayand kabul edilerek alt iverenin iileri balangtan itibaren asliverenin iisi saylarak ilem grrler. letmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerleuzmanlk gerektiren iler dnda asl i blnerek alt iverenlere verilemez.


41/54

37

Yerini Bildirme

MADDE 3. - Bu Kanunun kapsamna giren nitelikte bir iyerini kuran, her ne suretleolursa olsun devralan, alma konusunu ksmen veya tamamen deitiren veya herhangi birsebeple faaliyetine son veren ve iyerini kapatan iveren, iyerinin unvan ve adresini,altrlan ii saysn, alma konusunu, iin balama veya bitme gnn, kendi adn vesoyadn yahut unvann, adresini, varsa iveren vekili veya vekillerinin ad, soyad veadreslerini bir ay iinde blge mdrlne bildirmek zorundadr.

Alt iveren, bu sfatla mal veya hizmet retimi iin meydana getirdii kendi iyeri iinbirinci fkra hkmne gre bildirim yapmakla ykmldr.

MADDE 5. - ilikisinde dil, rk, cinsiyet, siyasal dnce, felsef inan, din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayal ayrm yaplamaz.veren, esasl sebepler olmadka tam sreli alan ii karsnda ksm srelialan iiye, belirsiz sreli alan ii karsnda belirli sreli alan iiye farkl ilemyapamaz.

veren, biyolojik veya iin niteliine ilikin sebepler zorunlu klmadka, bir iiye, iszlemesinin yaplmasnda, artlarnn oluturulmasnda, uygulanmasnda ve sonaermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle dorudan veya dolayl farkl ilem yapamaz.

Ayn veya eit deerde bir i iin cinsiyet nedeniyle daha dk cretkararlatrlamaz.

inin cinsiyeti nedeniyle zel koruyucu hkmlerin uygulanmas, daha dk bircretin uygulanmasn hakl klmaz.

ilikisinde veya sona ermesinde yukardaki fkra hkmlerine aykr davranldndaii, drt aya kadar creti tutarndaki uygun bir tazminattan baka yoksun brakldhaklarn da talep edebilir. 2821 sayl Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hkmlerisakldr. 20 inci madde hkmleri sakl kalmak zere iverenin yukardaki fkra hkmlerineaykr davrandn ii ispat etmekle ykmldr. Ancak, ii bir ihlalin varl ihtimalinigl bir biimde gsteren bir durumu ortaya koyduunda, iveren byle bir ihlalin mevcutolmadn ispat etmekle ykml olur.

Yerinin veya Bir Blmnn Devri

MADDE 6. yeri veya i yerinin bir blm hukuk bir ileme dayal olarak baka

birine devredildiinde, devir tarihinde i yerinde veya bir blmnde mevcut olan iszlemeleri btn hak ve borlar ile birlikte devralana geer.Devralan iveren, iinin hizmet sresinin esas alnd haklarda, iinin devreden

iveren yannda ie balad tarihe gre ilem yapmakla ykmldr.Yukardaki hkmlere gre devir halinde, devirden nce domu olan ve devir

tarihinde denmesi gereken borlardan devreden ve devralan iveren birlikte sorumludurlar.Ancak bu ykmllklerden devreden iverenin sorumluluu devir tarihinden itibaren iki ylile snrldr. Tzel kiiliin birleme veya katlma ya da trnn deimesiyle sona ermehalinde birlikte sorumluluk hkmleri uygulanmaz.


42/54

38

2.3. Mali lemler

Gelir Vergisi Kanunu hkmleri uyarnca mkellefiyet tesisini gerektiren bir olaynolumas, mkellefiyetle ilgili deiikliklerin olmas ve mkellefiyetin herhangi bir nedenlesona ermesi gibi durumlarda, mkelleflerin nasl bir yol izleyecei ve hangi belgeleri balbulunduklar vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarna yer verilmitir. Her eyin birbalangc ve bitii olduu gibi vergilendirmede de mkellefiyetin balamas, devam ve sonaerme sreleri vardr. Gelir vergisinde mkellefiyet, mkellefiyeti gerektiren hukukidurumun olumasyla balar, devam eder ve gerekli artlarn olumasyla sona erer.

2.3.1. Mkellefiyet Balangc

Gelir vergisi mkelleflerinin ticari, snai veya zirai bir ile ilgili fiili olarak almayabalamalar veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyleuramalar, b u k iilerin vergi mkellefi olmalarn gerektirir. Fiili olarak almayabalamaktan kast mkellefin faaliyetine baladn gsteren baz artlarn olumasdr. Buartlar tccarlar ve serbest meslek erbab iin farkllk gstermektedir.

2.3.1.1. Tccarlarda e Balama Belirtileri

Bir iyeri amak (yeri amaktan maksat, belli bir yerde bilfiil ticari veya snaifaaliyete gemek demektir. Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece tutulmuolmas veya iinde tertibat ve tesisat yaplmakta bulunmas iyerinin aldn

gstermez.), yeri almam olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teekkle

kaydolunmak, Kazanlar basit usulde tespit edilen tccarlar iin ile bilfiil uramaya

balanmas.Yukarda saylan artlardan herhangi birinin gereklemi olmas mkellefiyette ie

balanldn gsterir.

2.3.1.2. Serbest Meslek Erbab in e Balama Belirtileri

Muayenehane, yazhane, atelye gibi zel iyerleri amak, allan yere mesleki faaliyette bulunulduunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak, Her ne ekilde olursa olsun devaml olarak mesleki faaliyette bulunduunu

gsteren ilanlar yapmak, Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak zere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayt yaptrmak, (Bu ekilde birlik veya odaya kaytyaptranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumuvergi dairesine bildirmek zorundadr.)


43/54

39

2.3.2. e Balama, i Brakma ve Mkellefiyette Meydana Gelen

Deiikliklerde Bildirim eklie balama, ii brakma ve mkellefiyette meydana gelen deiikliklerde bildirimlerin

yazl olmas esastr. Bunun istisnas defter ve belge tutmaya mecbur olmayanmkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini szl olarak yapabilmes

Documents

MERMER BLOK ÜRETİMİ