Mühendislik Fakültesi

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Ara Sınav 13.04.2016

1040

– 1145

(65’)

Normal Öğretim : İkinci Öğretim : Yrd.Doç.Dr. Selim Doğan

No :…………..…Cevaplar…………….. Adı :.…………..…Cevaplar…………….

1 2 3 4 Toplam

30 20 20 30

1-) a) Aşağıdaki boşlukları en uygun şekilde doldurunuz. (12p)

Su dengesi denklemi olarak bilinen X-Y=∆S ifadesinde; X: …girdi… Y: ….çıktı… ∆S: …birikim…olarak tanımlanır. Yağış

şiddetinin zamanla değişimini gösteren eğriye …hiyetograf… denir. Yağmur miktarının ölçülmesi …plüviyograf… (yazıcı)

veya …plüviyometre… (yazıcı olmayan) ile yapılabilir. Serbest su yüzeyinden buharlaşma …buharlaşma tavası…

yardımıyla belirlenir. Yeryüzüne düşen yağışın bir kısmı yer çekimi, kapiler ve moleküller gerilmeler etkisiyle zeminin içine

süzülür, bu olaya …sızma… denir. Yer küresindeki tatlı suyun büyük bir kısmı …buzullarda… bulunur. Yağış sırasında

sızma kapasitesinin zamanla değişim grafiğine …standart sızma eğrisi… denir. En çok kullanılan sızma indisleri … (fi)…

ve …W… indisidir. Arazide sızma kapasitesini ölçmek için …halka infiltrometre… kullanılır.

b) Aşağıdaki terimleri açıklayınız. (8p)

Sızma kapasitesi: Birim zamanda zemine sızabilecek maksimum su miktarı.

Tutma : Bitkiler üzerine düşen yağışın burada kalması olayına denir.

Orografik yağış: Nemli bir hava kütlesi bir dağ dizisini aşmak için yükselirken soğur ve yağışa dönüşür.

Yağış frekansı : Belirli bir şiddetteki bir yağışın belirli bir zaman süresinde (1 yıl, 10 yıl, 50 yıl vb) oluşma sayısına denir.

c) Aşağıdaki soruların cevaplarını maddeler halinde yazınız. (10p)

Yağışın meydana gelmesi için gerekli şartlar: 1- Atmosferde yeterince su buharı bulunmalıdır.

2- Hava kütlesi soğumalıdır.

3- Yoğunlaşma olmalıdır.

4- Yeryüzüne düşebilecek irilikte (1 mm) damlalar oluşmalıdır.

Buharlaşmayı etkileyen faktörler: 1- Hava sıcaklığı

2- Rüzgar

3- Güneş enerjisi

4- Suda erimiş tuzlar ve su yüzeyindeki kimyasal madde

5- Hava basıncı

2-) Yüzey alanı 400 km2 olan bir gölde yıllık yağış yüksekliği 32.5 cm’dir. Göle giren akarsuların yıllık ortalama debisi 2.54 m3/s, gölden çıkan akarsuların yıllık ortalama debisi 2.67 m3/s’dir. O yıl boyunca göldeki su seviyesinin 22 mm yükseldiği gözlenmiştir. Göldeki suyun yeraltına sızması ihmal edilebilecek kadar azdır. Bu verilere dayanarak; o yıl içinde göl yüzeyindeki yıllık buharlaşma yüksekliğini hesaplayınız. (20p)

X1 = 0.325×400×106 = 130×106 m3 (0.325 m) X2 = 2.54×86400×365 = 80.1×106 m3 (0.200 m) Y1 = 2.67×86400×365 = 84.2×106 m3 (0.210 m) Y2 = Buharlaşma S = 0.022 m (8.8×106 m3) S = (X1 + X2) – (Y1+Y2)

0.022 = (0.325 + 0.200) – (0.210+Y2) veya hacimsel olarak 8.8×106 = (130×106 + 80.1×106) – (84.2×106+Y2)

Y2= 0.293 m (293 mm) (20p) Y2= 117.1×106 m3 (10p) (400 km2ye bölündüğünde) Y2= 0.293 m (293 mm) (10p)

3-) Konya Kapalı Havzasına ait yıllık ortalama sıcaklık 11.1 oC ve yıllık toplam yağış yüksekliği 325 mm’dir. Havzanın akış yüksekliği değeri ise 32 mm’dir. Coutange ve Turc formüllerinden yararlanarak havzanın yıllık akış yüksekliğini hesaplayıp ölçüm sonucu elde edilen akış yüksekliği ile karşılaştırarak uygun formülü ilgili kutucuğu işaretleyerek belirtiniz. R=P-U (20p)

Coutange : ,

X Turc :

(3p)

(3p)

(3p)

(3p)

(3p) (32 mm gerçekleşen akış yüksekliğne Turc formülü daha yakın sonuç vermiştir)

4-) Bir havzada yağış sırasında belirlenen toplam yağış eğrisi aşağıda verilmiştir. Bundan yararlanarak;

a) Her bir zaman aralığı için yağış şiddeti değerlerini hesaplayınız. (10p)

Zaman Aralığı Süre (dk) Yağış (mm) Yağış Şiddeti (mm/sa)

15:40 - 16:00 20 5-0 = 5 5×60/20 = 15 (2p)

16:00 - 16:40 40 6-5 = 1 1×60/40 = 1.5 (2p)

16:40 - 17:10 30 10-6 = 4 4×60/30 = 8 (2p)

17:10 - 17:40 30 20-10 = 10 10×60/30 = 20 (2p)

17:40 - 18:00 20 21-20 = 1 1×60/20 = 3 (2p) .

b) Yağışın hiyetografını aşağıya çiziniz. (8p)

Toplam yağış eğrisi

c) Toplam yağış yüksekliği kaçtır? (3p)

…21… mm d) Yağış şiddetinin en yüksek olduğu zaman aralığı nedir? (3p)

…17:10 - 17:40… e) Toplam yağış süresi kaç dakikadır? (3p)

…140… dakika f) 16:00-18:00 arası ortalama yağış şiddeti kaçtır? (3p)

…8… mm/saat ((21-5)/2=8)

B A Ş A R I L A R Yrd.Doç.Dr. Selim Doğan