MIGRACJE PO 1 MAJA 2004R. – STAN OBECNY I PERSPEKTYWY NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

Białystok, 19 lutego 2009 r.

Dr Maciej Duszczyk

Instytut Polityki Społecznej

Uniwersytet Warszawski

2

Kontekst - skala i struktura migracji

Dane rejestrowe 353 tys. migrantów łącznie w latach 1990-2005

Dane spisowe (ok. 2% populacji):

Mikrospis 1995: 900 tys. osób czasowo za granicą

NSP 2002: 786 tys. osób czasowo za granicą

Szacunek GUS (2007 i 2008):

- Populacja Polski: 38,2 mln (stan na 1 stycznia 2007)

- Z tego poza granicami kraju dłużej niż 2 miesiące (stan na 1 stycznia 2007): 1 950 tys. osób

- Poza granicami kraju 31 grudnia 2007: 2 270 tys. osób

- Odpływ netto w okresie 1 maja 2004 – 31 grudnia 2007: 1 270 tys. osób.

3

Skala i struktura odpływu

Kontekst: Zmiana kierunków migracji Polaków – wzrost znaczenia Wielkiej

Brytanii, Irlandii i Norwegii spadek Francji i Niemiec Ilu z migrantów to nowi pracownicy na rynkach pracy państw

przyjmujących, a ilu było już tam przed 1 maja 2004? Analizy migracji pokazują, iż ok. 1 mln Polaków co roku

podejmuje pracę w różnych państwach członkowskich UE. Większość z tych (70 %), którzy przebywają na emigracji dłużej niż dwa lata deklaruje, iż w pewnej perspektywie będzie chciała wrócić do Polski

Kto najczęściej wyjeżdżał: Kobiety i mężczyźni, w wieku 20-44 lata, pochodzący ze wsi i

małych miast ( < 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim zawodowym.

Kobiety i mężczyźni w wieku 25-44 lata, pochodzący z dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem wyższym magisterskim/równorzędnym lub wyższym.

4

Liczba obywateli Polski przebywających za granicą dłużej niż 2 miesiące, wg głównych krajów docelowych, w tysiącach

Kraj / region

docelowy

2002 (Maj) – NSP 2004 2005 2006 2007

Ogółem 786 1 000 1 450 1 950 2 270

UE27 451 750 1 170 1 550 1 860

Austria 11 15 25 34 39

Belgia 14 13 21 28 31

Francja 21 30 30 49 55

Niemcy 294 385 430 450 490

Irlandia 2 15 76 120 200

Włochy 39 59 70 85 87

Holandia 10 23 43 55 98

Hiszpania 14 26 37 44 80

Szwecja 6 11 17 25 27

Wielka Brytania 24 150 340 580 690

Źródło: GUS 2008

5

Migracje Polaków (1)

Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu

PKB per capita Mieszkańcy miast

6

Migracje Polaków (2)

Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu oraz stopy bezrobocia

Stopa bezrobocia w wieku 15-24

Stopa bezrobocia

7

Polskie migracje a mobilność (1)

Tradycyjny wzorzec migracyjny:

Migracje stałe (USA, Niemcy – cały wiek XIX) Podłoże polityczne migracji stałych (68, 80) Podłoże ekonomiczne migracji stałych (Niemcy lata 70.) Migracje czasowe a ekonomiczne – potrzeba

uzupełniania dochodów (obszary wiejskie – chłoporobotnicy na sezonowych migracjach do Niemiec: rozładowanie napięć społecznych w latach 90.)

Wyjazdy legalne do nielegalnej pracy (Polacy w „szarej strefie” w UK do 2004r.)

Wzorzec „tam pracuję – tu wydaję” (groźny dla polskiego rynku pracy”)

8

Polskie migracje a mobilność (2)

Zmiana wzorca migracyjnego:

Odejście od modelu stałej emigracji Migracja czasowa, jako element w cyklu kariery

zawodowej Swoboda wyboru (w obrębie UE, czy szerzej) momentu i

doświadczenia migracji /mobilności zagranicznej Powody ekonomiczne (tak), ale nie tylko (kształtowanie

kariery zawodowej) Strategia życia a strategia zawodowa

9

Spośród 15,7 mln imigrantów do USA (w latach 1908-1957) wróciło około 5 mln; w latach 1970. powróciło około 20-50% imigrantów (w zależności od kategorii)

Migracje powrotne w ostatnim okresie lat 1980. objęły ok. 200 tys. Hiszpanów i ok. 100 tys. Portugalczyków.

Powróciło około 85% spośród 1 mln Greków, którzy wyjechali do Niemiec w latach 1960-1984

Wracali też Irlandczycy, Włosi, Turcy… – obywatele wszystkich tych krajów, które wcześniej masowo uczestniczyły w migracjach.

Migracje powrotne

10

Migracje powrotne

Pogarsza się sytuacja ekonomiczna w krajach, do których docierali Polacy – rośnie konkurencja na rynku pracy, wiele sektorów (np. budownictwo) jest zagrożonych recesją, wzrasta groźba utraty pracy

Sytuacja ekonomiczna w Polsce pozostaje względnie stabilna i ma lepsze perspektywy niż większość innych gospodarek UE

Polski rynek oferuje dobre możliwości zarówno dla inwestorów jak i w zakresie realizacji kariery zawodowej.

11

Program rządowy

Idea: kompleksowy system wsparcia osób wracających do kraju

Podstawowa bariera: dostęp do rzetelnej, pełnej informacji

Pierwsza faza kampania informacyjna:

• Powrotnik – Nawigacja dla powracających – kompendium informacji na temat jak radzić sobie z problemami administracyjnymi

• www.powroty.gov.pl – czytelna strona internetowa, za którą kryje się system wsparcia dla Polaków powracających z zagranicy

Element większej całości, która sprowadza się do myślenia o Polakach za granicą i dbałości o ich interesy – abolicja podatkowa, ułatwienia prawne, wsparcie w odnalezieniu się na rynku pracy, nowe placówki konsularne.

12

Portal www.powroty.gov.pl – jak to działa?

Funkcje portalu:

Możliwość uzyskania odpowiedzi na zadane pytania w indywidualnych, specyficznych sprawach

Stale aktualizowane informacje pogrupowane w 10 obszarów tematycznych (zgodnych ze strukturą Powrotnika)

Bieżące wiadomości istotne z punktu widzenia migranta

Perspektywa regionalna i lokalna: informacje na temat regionów

Cykliczne spotkania z ekspertami (w formie „czatu”).

13

Wielkość ruchu na stronie www.powroty.gov.pl

Źródło: Zespół redagujący portal, Oprac. na podst. systemu monitorowania ruchu na stronie google analytics.

Odwiedziny serwisu - zestawienie dzienne.

Od momentu inauguracji portalu w dniu 24 listopada 2008 r. o godz. 15.30 do 8 lutego 2009 r., odnotowano łącznie: 58,835 odsłon portalu 110,917 wizyt na portalu 80,524 unikalnych użytkowników

14

Ilość otrzymanych pytań i ich podział merytoryczny:

Do 9 lutego 2009 r. do systemu wpłynęło 1307 pytań Zespół redakcyjny udzielił (we współpracy z siecią wsparcia) 1231 odpowiedzi

Źródło: Zespół redagujący portal

Ilość otrzymanych pytań:

Podział merytoryczny pytań:

0

20

40

60

80

100

120

26.X

I

29.X

I

2.XI

I

5.XI

I

8.XI

I

11.X

II

14.X

II

17.X

II

20.X

II

23.X

II

26.X

II

29.X

II

1.I

4.I

7.I

10.I

13.I

16.I

19.I

22.I

25.I

28.I

31.I

3.II

6.II

9.II

Ilość otrzymanych pytań

formalności przed powrotem; 35

przeprowadzka; 47 formalności po powrocie; 124

praca; 55

działalność gospodarcza; 52

podatki; 399

finanse; 12rodzina; 69

zdrowie; 24

świadczenia społeczne; 382

USA; 10 inne; 96

Pytania otrzymane - działy

formalności przed powrotem

przeprowadzka

formalności po powrocie

praca

działalność gospodarcza

podatki

finanse

rodzina

zdrowie

15

Imigracja-Emigracja

Polska staje się państwem emigracyjno-imigracyjnym

Czy będą pojawiały się zawody deficytowe ?

Otwarcie rynku pracy dla Bułgarii i Rumunii

Migracje a swobodny przepływ osób

Europejska polityka migracyjna

16

Recesja a migracje

Wyjazdy czy powroty?

Wpływ bezrobocia na mobilność

Protekcjonizm w UE

Polska krajem imigracji – raczej nie!