8 5 -

เอกสารประกอบการบรรยายชุดการเรียนรูความปลอดภัยและอาชีวอนามัย ดานเครื่องจักร เรื่องความปลอดภัยในงานตัดและกัด

เคร่ืองมือท่ีใชในงานตัดและกัด เปนเคร่ืองมือกลชนิดหนึ่งท่ีใชในงานโลหะ เคร่ืองมือนี้จะทําหนาท่ีเปล่ียนหรือแปร

รูปดวยการตัด เจาะ กระแทก อัด ขัด หรือกัด สําหรับในท่ีนี้จะกลาวถึงเฉพาะเคร่ืองมือในกลุมท่ีทํางานตัดและกัด

กลุมเคร่ืองมือท่ีทํางานแบบนี้ จะมีวิธีการทํางานคือชิ้นงานจะถูกยึดแนนแลวเล่ือนเขาหามีดกัดหรือใบเล่ือยซ่ึงกําลังหมุน เศษท่ีไดจากการตัดหรือกัดนี้จะเปนเศษโลหะขนาดเล็กมากหรือเปนผง ตัวอยางของเคร่ืองมือกลุมนี้คือเคร่ืองตัดไฟเบอร เล่ือยวงเดือน เล่ือยสายพาน และเคร่ืองกัด (Milling machine)

เครื่องตัดไฟเบอร เคร่ืองตัดไฟเบอร (ภาพท่ี 1) เปนเคร่ืองมือท่ีมีใบมีดทําหนาท่ีตัดช้ินงาน โดยท่ัวไปหากผลิตมาไดมาตรฐานจะมีฝาครอบใบมีด ทําหนาท่ีเปนการด (Guard) ปองกันการกระทบถูกใบมีดขณะปฏิบัติงาน และปองกันไมใหเศษใบมีดที่แตก กระเด็นกระจายไปทําอันตรายผูอ่ืน ในการใชงาน จะมีตัวยึดจับช้ินงาน (ภาพท่ี 2) ซ่ึงจะตองยึดจับใหมั่นคง หากยึดไวไมดี ตัวช้ินงานจะขยับเขย้ือนหรือเกิดการบิดตัว ทําใหใบมีดหักสงผลตามมาคือการแตกพุงกระจายไปในบริเวณโดยรอบ (แตเนื่องจากมีฝาครอบ จึงทําใหจํากัดขอบเขตการพุงกระจายอยูในวงจํากัด)

ภาพที ่1 เครือ่งตดัไฟเบอร

เอกสารนี้จัดทําขึ้นเพ่ือเปนแหลงความรูสําหรับการทบทวนกอนการบรรยาย ผูใชชุดการเรียนรูท่ีมีความพรอมทางวิชาการแลว อาจไมใชเอกสารนี้ก็ได

9 5 -

ภาพที ่2 สวนยดืจบัชิน้งาน

อันตรายจากการใชเครื่องตัดไฟเบอร อันตรายท่ีสําคัญคือการหักแตกของใบมีด (ภาพท่ี 3) และสงผลถึงอันตรายอ่ืนตามมาคือการพุงกระจายถูกคนรอบขาง ซ่ึงหากถูกอวัยวะสําคัญ เชน ดวงตา อาจทําใหตาบอดได และขณะตัดช้ินงานจะเกิดประกายไฟจํานวนมาก พุงออกไปจากตัวเคร่ือง (ภาพท่ี 3) หากมีผูอ่ืนทํางานหรือมีสารไวไฟวางอยูดานหนา ก็จะถูกประกายไฟนี้ทําใหบาดเจ็บและเกิดเพลิงไหมขึ้นได อันตรายอ่ืนๆ ท่ีอาจเกิดขึ้นก็เหมือนกับการใชเคร่ืองมือกลชนิดใชไฟฟา ท่ีอาจประสบเหตุจากไฟฟาร่ัว ไฟฟาชอต

ภาพที ่3 ใบมดีทีอ่าจแตก และ ประกายไฟจากตดัดวยเครือ่งตดัไฟฟา

อุปกรณความปลอดภัยของเครื่องตัดไฟเบอร นอกจากเคร่ืองตัดไฟเบอรจะมีฝาครอบ ทําหนาท่ีเปนการดแลว ตรงบริเวณท่ีประกายไฟพุงออกไปน้ัน ผูผลิตเคร่ืองมือนั้นจะทําแผนโลหะเล็กๆ (ภาพท่ี 4) ทําหนาท่ีเปนแผงก้ันการพุงของประกายไฟ

10 5 -

ภาพที ่4 แผงกัน้ประกายไฟไมใหพุงกระจายไปไกล

เวลาใชงานเคร่ืองตัดไฟเบอร จะบิดแผนโลหะดังกลาวใหทํามุมเอียงเขาหาผูใชเคร่ือง (ภาพท่ี 4) เมื่อเกิดประกายไฟ ประกายไฟก็จะไมพุงออกไปไกล

เลื่อยวงเดือน เล่ือยวงเดือนเปนเคร่ืองมือกลในงานไมท่ีสําคัญมากใชสําหรับผา ตัด หรือซอยไมใหไดขนาดตามตองการ ลักษณะของใบเล่ือยจะเปนแผนโลหะกลมท่ีขอบจะมีฟนย่ืนออกมาโดยรอบ มีลักษณะดังภาพท่ี 5 เล่ือยวงเดือนมีใชท้ังงานไมและงานโลหะ แตสวนใหญจะใชงานไมมากกวา

ภาพที ่5 ลกัษณะทัว่ไปของเลือ่ยวงเดอืน

อันตรายของเลื่อยวงเดือน เล่ือยวงเดือนมีอันตรายมาก หากไมมีอุปกรณปองกันท่ีดีและมือไปถูกกับใบเล่ือย โอกาสท่ีนิ้ว หรือมือจะขาดจะมีมาก อันตรายท่ีพบโดยท่ัวไปคือ

- มือสัมผัสกับใบเล่ือย ซ่ึงอาจเปนสวนบนหรือสวนลางของตัวแทนวางเล่ือยวงเดือนก็ได - แผนไมตีกลับมาถูกผูปฏิบัติงาน

- ใบเล่ือยแตก หัก กระเด็นถูกผูปฏิบัติงานและหรือคนอ่ืน

115 -

การใชเลื่อยวงเดือนที่ปลอดภัย การใชเล่ือยวงเดือนดวยความปลอดภัยทําไดดังนี ้

1. ผูปฏิบัติงานตองแตงกายใหเหมาะสม เชน สวมเส้ือรัดกุมและไมสวมเคร่ืองประดับ

2. ผูปฏิบัติงานควรสวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล เชน หนากากกรองฝุน รองเทานิรภัย แวนตานิรภัย และท่ีอุดหูหรือครอบหูปองกันเสียง

3. เล่ือยวงเดือนท่ีดีควรมีครอบปองกันใบเล่ือยท่ีปองกันไมตีกลับ (Anti kickbacks) และเคร่ืองดูดฝุน

4. เล่ือยวงเดือนแบบโตะ ควรมีท่ีหยุดเคร่ืองฉุกเฉินซ่ึงผูปฏิบัติงานสามารถใชไดสะดวกและรวดเร็วดวยการเตะ โดยติดตั้งไวดานใตของโตะเล่ือย

5. กอนเดินเคร่ืองแตละวันควรตรวจการยึดแนนของใบเล่ือย การราวของใบเล่ือย ความคมหรือการชํารุดของฟนเล่ือย และการสมดุล

6. การปองกันช้ินงานเขาหาใบเล่ือย แนวการเคล่ือนท่ีของมือไมควรตรงกับแนวของใบเล่ือย 7. ถาช้ินงานขนาดเล็กไมควรใชมือสงไมเขาเล่ือย แตใหใชไมขนาดเล็กชวยสงแทน

8. ความเร็วในการปอนช้ินงานเขาเล่ือยไมควรมากเกินไป เพราะจะทําใหใบเล่ือยรอนเกินการขยายตัวทําใหฟนเล่ือยออน และใบเล่ือยอาจราวได

9. ใบเล่ือยควรโผลเหนือช้ินงานประมาณ 1/14 นิ้ว เพ่ือจะไดมีแรงกดช้ินงานใหแนบกับโตะและเปนการชวยลดการดีดตัวกลับของช้ินงานขณะเล่ือยดวย

10. ขี้เล่ือยท่ีติดตามฟนของใบเล่ือยควรใชแปรงทําความสะอาด หามใชมือเด็ดขาด

เลื่อยสายพาน เล่ือยสายพานเปนเคร่ืองมือกลในงานไมท่ีสําคัญพอๆกับเล่ือยวงเดือน ใชสําหรับผาตัด หรือซอยไมเชนเดียวกัน แตวาการสูญเสียเนื้อไมของเล่ือยสายพานจะนอยกวา ลักษณะของใบเล่ือยสายพาน จะเหมือนกับสายพานแบน แตท่ีขอบจะมีฟนย่ืนออกมาโดยรอบ มีการใชเล่ือยสายพานในงานโลหะบางเหมือนกันแตไมมาก การใชงานเล่ือยสายพานดวยความปลอดภัย ทําไดดังนี้

1. ผูปฏิบัติงานตองแตงกายใหเหมาะสม เชน สวมเส้ือผารัดกุม และไมสวมเคร่ืองประดับ

2. ผูปฏิบัติงานควรสวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล เชน หนากากกรองฝุน รองเทานิรภัย แวนตานิรภัย และท่ีอุดหูหรือครอบหูปองกันเสียง

3. เล่ือยสายพานท่ีดีควรมีครอบปองกันบริเวณใบเล่ือย ยกเวนท่ีใบเล่ือยตัดช้ินงาน ถาสวางไมพอควรมีหลอดไฟแสงสวางติดตั้งไวดวย

4. ครอบปองกันบริเวณท่ีใชเล่ือยและหลอดไฟแสงสวาง ควรจะปรับขึ้นลงไดเหมาะสมกับช้ินงาน

5. ใบเล่ือยท้ังวงควรจะติดตั้งมิดชิด เพ่ือปองกันใบเล่ือยขาดกระเด็นออกมาทําอันตรายตอผูท่ีอยูบริเวณใกลเคียง

6. ใบเล่ือยควรมีการปรับความตึงโดยอัตโนมัติเพ่ือจะไดปองกันใบเล่ือยไมใหขาด โดยเฉพาะตอนเร่ิมเดินเคร่ือง

7. ใบเล่ือยควรมีการตรวจสอบความคมของฟนเล่ือยและรอยราวเปนประจํา 8. การปองกันช้ินงานเขาหาใบเล่ือย แนวการเคล่ือนท่ีของมือและนิ้วไมควรตรงกับแนวฟนของใบเล่ือย

12 5 -

เครื่องกัด เคร่ืองกัดจัดเปนเคร่ืองมือในกลุมงานกัด มีใชเฉพาะในโรงงานซอมสรางเคร่ืองจักรขนาดใหญ ท่ีตองการความละเอียดและแมนยําสูง เคร่ืองกัดมีลักษณะดังภาพท่ี 6

ภาพที ่6 ลกัษณะทัว่ไปของเครือ่งกดั

อันตรายจากเครื่องกัด เนื่องจากเคร่ืองกัดจะมีใบมีดท่ีแหลมคม ทําหนาท่ีกัดช้ินงาน จึงตองระวังไมใหสวนใดๆ ของรางกายเชนมือ รวมถึงเส้ือผา (หามใชเคร่ืองประดับและถุงมือ) สัมผัสถูกกับใบมีด หรือสวนของเคร่ืองมือท่ีเคล่ือนท่ีอยู

การใชเครื่องกัดดวยความปลอดภัย การใชเคร่ืองกัดดวยความปลอดภัย ทําไดดังนี ้

1. ผูปฏิบัติงานตองแตงกายใหเหมาะสม เชน สวมเส้ือรัดกุม ไมสวมถุงมือหรือเคร่ืองประดับ

2. ผูปฏิบัติงานควรสวมใสอุปกรณปองกันอันตรายสวนบุคคล เชน แวนตานิรภัย รองเทานิรภัย และหมวกสําหรับผูท่ีผมยาว เปนตน

3. ตรวจสอบวาเคร่ืองกัดมีอุปกรณปองกันอันตรายท่ีบริเวณโดยรอบมีดกัด

4. ช้ินงานตองยึดแนนกับปากกา และปากกายึดแนนกับแทนรองงาน

5. กอนเดินเคร่ืองจักรควรทดลองหมุนแกนใบมีดกัด เพ่ือตรวจสอบการยึดแนนและไดศูนย 6. เลือกความเร็วรอบของมีดกัดใหเหมาะสมกับช้ินงาน พรอมท้ังคํานวณและตั้งระยะปอนช้ินงานใหถูกตอง 7. หามปรับตําแหนงน้ําหลอเย็น วัดขนาดชิ้นงานและใชผาเช็ดชิ้นงานขณะเคร่ืองกําลังทํางาน

8. การทําความสะอาดชิ้นงานควรใชแปรง หลีกเล่ียงการใชมือหรือลมเปา