Upload
phamdang
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
MINERAŁY I SKAŁY
MINERAŁY
Minerał - pierwiastek lub związek chemiczny, jaki
występuje w przyrodzie w naturalnej postaci.
Jest najmniejszym (w sensie geologicznym) elementem skorupy ziemskiej, wytworzonym
w sposób naturalny.
Minerały występujące jako pierwiastki:
Miedź rodzima Cu Złoto Au
Piryt FeS2 Azuryt Cu3(CO3)2(OH)2
Minerały występujące jako związki chemiczne:
Kryształ górski SiO2
Ametyst SiO2
Agat SiO2
Jeden pierwiastek lub związek chemiczny może tworzyć kilka różnych minerałów, np. SiO2:
Krystaliczna postać minerału, gdzie można wyróżnić elementy symetrii
- w przypadku SiO2 kryształ górski.
Bezpostaciowa postać minerału (żel, zol)
- w przypadku SiO2 opal.
Krystaliczne formy minerałów wykazują różne elementy symetrii: środek symetrii, płaszczyzna symetrii, oś obrotu.
Środek symetrii (czerwony punkt)
Oś symetrii
Płaszczyzna symetrii
W zależności od elementów symetrii wydzielamy następujące układy krystalograficzne minerałów:
Lp.
Układ
krystalograficzny
Maksymalna ilość
elementów symetrii
1
Trójskośny
C
2
Jednoskośny
1L2 lub 1P
3
Rombowy
3L2 , 3P, C
4
Tetragonalny
1L4, 4L2, 5P, C
5
Trygonalny
1L3, 3L2, 4P, C
6
Heksagonalny
1L6, 6L2, 7P, C
7
Regularny
3L4 , 4L3, 6L2, 9P, C
halit, piryt
kwarc
plagioklazy
ortoklaz, łyszczyki
baryt
rutyl
kwarc
Właściwości fizyczne minerałów
• barwa,
• twardość,
• rysa,
• połysk,
• łupliwość,
• przełam,
• pokrój,
• inne (kruchość, kowalność, sprężystość).
Barwa
jest związana ze zdolnością pochłaniania światła białego:
minerał przeźroczysty – nie absorbuje światła,
minerał czarny – pochłania wszystkie długości fal świetlnych,
minerał zielony – pochłania wszystkie długości fal świetlnych
za wyjątkiem charakterystycznych dla barwy
zielonej.
Ze względu na barwę wyróżnia się:
minerały barwne wykazujące charakterystyczną barwę związaną z ich składem chemicznym i właściwościami fizycznymi, np.:
siarka, hematyt, malachit
minerały zabarwione, których barwa zależna jest od domieszek lub zaburzeń strukturalnych, np.: cytryn, ametyst, kalcyt,
minerały bezbarwne – nie posiadające charakterystycznej barwy, np. gips, kryształ górski
kwarc – tygrysie oko
kwarc – kryształ górski malachit
azuryt
Twardość
- opór, jaki stawia minerał przy zarysowaniu jego
powierzchni twardszym przedmiotem lub minerałem.
Skale twardości
Stopień
twardości
Nazwa
minerału
Wzór Wzorzec skali technicznej
1 Talk Mg3(OH)2Si4O10 paznokieć (2,5), drewno
2 Gips CaSO42H2O paznokieć (2,5),
aluminium
3 Kalcyt CaCO3 miedź (3)
4 Fluoryt CaF2 gwóźdź żelazny
5 Apatyt CaF5(PO4)3 ostrze noża
6 Ortoklaz KAlSi3O8 stal narzędziowa,
szkło (6,5)
7 Kwarc SiO2 szkło
8 Topaz Al2F2SiO4 szkło i kwarc
9 Korund Al2O3 wszystko oprócz diamentu
10 Diament C tnie wszystkie materiały
Skala twardości minerałów wg Mohsa
Skala twardości minerałów wg Rosivala
Stopień
twardości
Nazwa
minerału
Wzór Wzorzec skali technicznej
1,1 Talk Mg3(OH)2Si4O10 paznokieć (2,5), drewno
2,4 Gips CaSO42H2O paznokieć (2,5), aluminium
4,49 Kalcyt CaCO3 miedź (3)
4,66 Fluoryt CaF2 gwóźdź żelazny
7,15 Apatyt CaF5(PO4)3 ostrze noża
32 Ortoklaz KAlSi3O8 stal narzędziowa,
szkło (6,5)
117 Kwarc SiO2 rysuje po szkle
139 Topaz Al2F2SiO4 rysuje po szkle i kwarcu
1000 Korund Al2O3 tworzywo karborundowe
90000 Diament C tnie szkło
Skala twardości minerałów wg Pfaffa
Stopień
twardości
Nazwa
minerału
Wzór Wzorzec skali technicznej
- Talk Mg3(OH)2Si4O10 paznokieć (2,5), drewno
12 Gips CaSO42H2O paznokieć (2,5), aluminium
15,3 Kalcyt CaCO3 miedź (3)
37,3 Fluoryt CaF2 gwóźdź żelazny
53,5 Apatyt CaF5(PO4)3 ostrze noża
191 Ortoklaz KAlSi3O8 stal narzędziowa,
szkło (6,5)
254 Kwarc SiO2 rysuje po szkle
459 Topaz Al2F2SiO4 rysuje po szkle i kwarcu
1000 Korund Al2O3 tworzywo karborundowe
140000 Diament C tnie szkło
Skala twardości minerałów wg Jagerra
Stopień
twardości
Nazwa
minerału
Wzór Wzorzec skali technicznej
- Talk Mg3(OH)2Si4O10 paznokieć (2,5), drewno
0,04 Gips CaSO42H2O paznokieć (2,5), aluminium
0,26 Kalcyt CaCO3 miedź (3)
0,75 Fluoryt CaF2 gwóźdź żelazny
1,23 Apatyt CaF5(PO4)3 ostrze noża
25 Ortoklaz KAlSi3O8 stal narzędziowa,
szkło (6,5)
40 Kwarc SiO2 rysuje po szkle
152 Topaz Al2F2SiO4 rysuje po szkle i kwarcu
1000 Korund Al2O3 tworzywo karborundowe
10000 Diament C tnie szkło
Najtwardszym minerałem na świecie jest diament.
• Stanowią allotropową odmianę węgla [C].
• Powstają w kimberlitach (skałach magmowych), w temp. ponad 1000°C, przy ciśnieniu kilkadziesiąt MPa. Zawartość diamentu w tych skałach wynosi zaledwie 0,5 g/tonę.
• W Polsce dotychczas nie stwierdzono występowania diamentów.
• Pojedyncze wystąpienia diamentów odnotowano w Czechach i na Ukrainie (w piaskach rzecznych).
• Liczne wystąpienia diamentów znane są z RPA oraz Rosji.
DIAMENTY
Masę kamieni szlachetnych, w tym diamentów, wyznacza się w karatach. Termin karat pochodzi z języka łacińskiego, od nazwy rośliny Ceratonia siliqua (szarańczyn): nasiona tej rośliny zachowują ciężar nawet po wysuszeniu i dlatego były używane za jednostkę masy. Międzynarodowym skrótem jednostki karat jest oznaczenie „ct”, co odpowiada masie 0,2 g. Dotychczas, największym znalezionym diamentem jest Cullinan: ważył 3106 ct (621g) i miał wielkość dużej pięści. Został odkryty w 1905 r. w kopalni Premier w RPA. Jego nazwa pochodzi od nazwiska prezesa firmy, do której należała kopalnia – Thomasa Cullinana. Po procesach obróbki z tego diamentu otrzymano 9 dużych kamieni (w tym największy na świecie bezbarwny oszlifowany diament – Cullinan I oraz 96 mniejszych okazów). Obecnie największe „Cullinany” należą do brytyjskiej rodziny królewskiej. Są one wystawione w londyńskim Tower.
• Oszlifowany diament to brylant.
• Z diamentu Cullinan uzyskano 105 brylantów o łącznej masie 1063,6 karatów (212 g).
• Najwspanialszymi brylantami są:
• Cullinan I – Wielka Gwiazda Afryki;
520,2 karatów (104 g) - własność Korony Brytyjskiej,
• Cullinan II - Mniejsza Gwiazda Afryki - 317,4 karatów (63 g) - własność Korony Brytyjskiej,
• Millennium Star - 203 karatów (40 g) - własność Korony Brytyjskiej,
• Koh-i-noor (Góra Światła) - 108 karatów (21 g) - własność Korony Brytyjskiej.
W dniu 18 listopada 2015 r. w kopalni Lucara Diamond w Botswanie wydobyto największy diament na świecie od 110 lat. Ma 1111 karatów (ok. 222,2 grama) i wielkość piłeczki do tenisa. Jest jednym z najrzadziej spotykanych diamentów typu IIa.
• Najcenniejsze diamenty w Polsce to:
• wielki czarny diament w złotej puszce św. Stanisława (12 karatów = 2,4 g) - skarbiec katedry na Wawelu,
• bezbarwny diament w koronie monstrancji Jana Kazimierza (10 karatów= 2,0 g) - skarbiec klasztoru Paulinów na Jasnej Górze.
• Wartość diamentu zależy ściśle od jego czystości oraz koniunktury na rynku.
• Dla ogólnych szacunków można przyjąć, że diament o wadze 100 karatów jest wart około 850 tysięcy złotych.
• Największy, znany dotychczas diament (3106 karatów) wart był (przed podzieleniem) około 25 mln zł.
Czy to prawda?
Sprawdzamy w Muzeum Diamentów
w Amsterdamie…
Urszula Kołodziejczyk i Nina Masternak na kursie rozpoznawania diamentów w Amsterdamie (2010 r.)
Zestaw do rozpoznawania diamentów
Skala do rozpoznawania diamentów
Diament w mojej dłoni…
Dwa diamenty na mojej dłoni…
Teraz zakupy!
Rysa
jest to barwa
sproszkowanego minerału.
Porównanie barwy minerałów oraz ich rysy
Nazwa minerału
Barwa minerału Barwa rysy
wodorotlenki żelaza
czarna, brunatna żółto-brunatna
magnetyt (Fe2O4) brunatno-czarna czarna
hematyt (Fe2O3) czarna, wiśniowa wiśniowo-czerwona
piryt (FeS2) mosiężno-żółta czarna
chalkopiryt (CuFeS2)
mosiężno-żółta żółta
Połysk
– jest własnością ścian kryształu lub powierzchni minerału po rozbiciu lub rozłupaniu. Wrażenie połysku wywołane jest odbiciem światła od tych powierzchni.
Wyróżnia się następujące rodzaje połysku:
– szklisty (kryształ górski), – tłusty (chalcedon, nefelin), – jedwabisty (gips włóknisty, azbest), – perłowy (muskowit, skalenie), – metaliczny (galena), – matowy (boksyt, hematyt), – diamentowy (diament, cyrkon).
Łupliwość
– jest to zdolność kryształów do pękania lub rozdzielania
pod wpływem uderzeń, bądź nacisku.
Łupliwość może być:
• jednokierunkowa (muskowit),
• dwukierunkowa (skalenie, pirokseny),
• trójkierunkowa (kalcyt, galena).
Łupliwość minerałów może być także: • doskonała – (miki i chloryty), minerał łupie się łatwo
pod naciskiem paznokcia, powierzchnie łupliwości są idealnie gładkie,
• dokładna – pod wpływem lekkiego uderzenia minerał łatwo rozpada się na odłamki ograniczone płaskimi ścianami, przypominającymi płaskie ściany naturalnych kryształów (kalcyt, sól kamienna, galena),
• wyraźna – odłamki rozdrobnionego minerału mają liczne płaskie powierzchnie (piroksen, anhydryt, amfibol),
• niewyraźna – płaskie ściany na odłamkach należą do rzadkości, dominują płaszczyzny nierówne (oliwin),
• brak łupliwości – minerał rozpada się na nieregularne odłamki, których powierzchnia jest nierówna (kwarc).
Konkrecja gipsu o wyraźnej łupliwości - Grecja, Wyspa Zakhyntos.
Przełam
- powstaje w wyniku przełamania minerału.
Ze względu na kształt powierzchni wyróżnia się przełam:
• równy – powierzchnia przełamu gładka,
• nierówny – powierzchnia nierówna,
• muszlowy,
• zadziorowaty,
• ziemisty,
• cukrowaty.
Pokrój
– cecha zewnętrzna uzależniona od rodzaju
symetrii i warunków wzrostu kryształu.
Pokrój jest stosowany do opisu kształtu kryształu:
• izometryczny – typowy dla układu regularnego - wykazują go minerały wykształcone w postaci sześcianów lub ośmiościanów (piryt, halit),
• słupkowy – minerały wydłużone wzdłuż jednej osi; kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach, a wyraźnie większe w trzecim kierunku (kwarc dymny),
• płytkowy – minerały rozwinięte są silnie w jednej płaszczyźnie (łyszczyki, gips).
Inne własności fizyczne minerałów
• kruchość – występuje, gdy granica wytrzymałości mechanicznej minerału zostaje przekroczona,
• sprężystość – gdy po usunięciu przyłożonej siły minerał wraca do pierwotnego kształtu,
• plastyczność – gdy odkształcenia są trwałe,
• kowalność – zdolność minerałów do odkształceń plastycznych.
Formy występowania minerałów:
Minerały występują w przyrodzie pojedynczo lub w zespołach, tworząc szczotki, geody, i in.:
- szczotki krystaliczne to zespół wydłużonych kryształów, wyrośniętych z jednej podstawy,
Szczotka kwarcu
• geody (druzy) – kryształy narastające sukcesywnie na ścianach owalnych wnęk lub pustek w skałach, niekiedy szczelnie wypełniające pustkę skalną,
Geoda agatowa
• konkrecje – zlepy minerałów,
Konkrecja pirytu
• sferolity – formy kuliste zbudowane z kryształów promienistych,
oolity – skupienia złożone
z kulek o średnicy do kilku mm,
• formy nerkowate i groniaste – przypominające odpowiednio strukturę nerki lub kiść winogron,
• stalaktyty – zwisające ze stropu jaskiń sople krystalicznej substancji mineralnej,
• stalagnaty – kolumny powstałe z połączenia stalaktytów i stalagmitów,
• stalagmity – odpowiedniki stalaktytów narastające od dna jaskini ku górze.
Przegląd minerałów
Siarka
NAZWA Siarka
wzór S
wygląd kryształy często dobrze wykształcone lub agregaty ziemiste
twardość wg Mohsa 1,5-2,5
gęstość [g/cm3] 2,0-2,1
łupliwość -
przełam nierówny
barwa zmienna; od cytrynowożółtej do brunatnej
połysk żywiczny (do tłustego)
rysa biała
rozpuszczalność słaba
Piryt FeS2
Twardość w skali Mohsa - 6,5 Łupliwość - brak Rysa - czarna Przełam - nierówny Gęstość - 4,95 do 5,10 g/cm3 Barwa - mosiężnożółta, złota Połysk – metaliczny
Piryt FeS2
Występuje w odcieniach od jasnozłotego do zielonego.
Tworzy kryształy przyjmujące najczęściej postać sześcianów. Czasami tworzy charakterystyczne bliźniaki zwane "krzyżami żelaznymi". Występuje też w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, kulistych i groniastych.
Ze względu na podobieństwo do złota nazywany jest też "złotem głupców", ale jest twardszy od złota - nie można zarysować go nożem.
CHALKOPIRYT
Siarczek miedzi i żelaza, jedna z ważniejszych rud miedzi (34,5% zawartości Cu).
Powstaje w procesach magmowych, we wczesnym stadium krystalizacji magmy.
Galena i chalkopiryt
Galena
GALENA PbS – siarczek ołowiu
NAZWA Galena
wzór PbS
wygląd często spotyka się kryształy sześcienne. Zwykle występuje w formie zbitych ziarnistych skupień, silnie błyszczących na powierzchniach łupliwości
twardość wg Mohsa 2,5
gęstość, g/cm3 7,2-7,6
łupliwość doskonała
przełam -
barwa ołowianoszare
połysk bardzo silny metaliczny
rysa ciemnoszara
rozpuszczalność w gorącym kwasie solnym
galena
Chemizm: 2Fe2O3 × nH2O Układ krystalograficzny - zmienny Twardość w skali Mohsa - 5 do 5,5 Łupliwość - niemożliwa do określenia Rysa - żółtobrązowa Przełam - muszlowy Gęstość - 2,7- 4,3 g/cm3 Barwa - żółtobrązowa, czarna Połysk - ziemisty, półmetaliczny
Limonit (żelaziak brunatny)
– bardzo drobnoziarnista lub skrytokrystaliczna mieszanina tlenków i wodorotlenków żelaza.
KALCYT
Chemizm: CaCO3 (węglan wapnia) • Układ krystalograficzny: trygonalny • Twardość w skali Mohsa: 3, bardzo kruchy • Łupliwość: wyraźna (trójkierunkowa) • Przełam: nierówny • Rysa: biała • Gęstość: 2,6-2,8 g/cm³ • Barwa: bezbarwny lub różne barwy (biały, szary) • Połysk: szklisty, perłowy • Pokrój: słupkowy, tabliczkowy • polany kwasem solnym (HCl) – burzy się
CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + CO2 + H20
FLUORYT • Chemizm: CaF2 (fluorek wapnia). • Układ krystalograficzny - regularny • Twardość w skali Mohsa - 4 • Łupliwość – wyraźna, czterokierunkowa • Rysa - biała • Przełam - łuskowy • Gęstość - 3,1 do 3,2 g/cm3 • Barwa - zmienna • Połysk - szklisty
W czystej formie jest bezbarwny, ale w przyrodzie jest zabarwiony na najróżniejsze kolory - od żółtego, różowego, zielonego i niebieskiego aż po czarny (siniak). Światło ultrafioletowe powoduje we fluorycie zjawisko różowej fluorescencji (stąd pochodzi nazwa minerału).
HALIT
skała osadowa, chemogeniczna, składa się głównie z chlorku sodu (99,1% NaCl).
Wzór chemiczny: NaCl Układ krystalograficzny: regularny Twardość w skali Mohsa: 2 Łupliwość: wyraźna, trójkierunkowa Rysa: biała Przełam: nierówny Gęstość : 2,2 g/cm3
Połysk: szklisty, słabnie po pochłonięciu wody Inne cechy: słony smak Barwa najczęściej jest bezbarwna lub biała, ale również pomarańczowa, czerwona, fioletowa, zielonawa, niebieskawa, bądź czarna. Minerał jest bardzo kruchy i mocno higroskopijny.
KAl2(OH, F) x 2AlSi3O10
zasadowy glinokrzemian potasu i glinu - minerał z gromady krzemianów, należący do grupy mik.
MUSKOWIT
MUSKOWIT
• Układ krystalograficzny – jednoskośny
• Twardość w skali Mohsa – 2 - 2,5
• Łupliwość – doskonała, jednokierunkowa
• Rysa – biała
• Przełam – brak (doskonała łupliwość)
• Gęstość – 2,76 do 3,00 g/cm³
• Barwa – bezbarwny, różne zabarwienia
• Połysk – perłowy
SKALENIE
• Skalenie są glinokrzemianami potasu, sodu, wapnia, rzadziej baru.
• Grupa skaleni obejmuje szereg minerałów o zróżnicowanym składzie chemicznym i różnej postaci kryształów.
Ze względu na skład chemiczny, skalenie dzielą się na: skalenie potasowe (kwaśne), w tym:
ortoklaz mikroklin.
plagioklazy - skalenie sodowo-wapniowe (zasadowe), pospolite mieszaniny dwóch skaleni:
albitu - skaleń sodowy anortytu - skaleń wapniowy,
które tworzą następujące minerały: albit, oligoklaz, andezyt, labrador, bytownit, anortyt.
mikroklin
Skalenie potasowe
ortoklaz
ORTOKLAZ KAlSi3O8
- glinokrzemian potasu.
• Układ krystalograficzny – jednoskośny
Barwa – cielisto-różowa Twardość w skali Mohsa – 6 – 6,5 Łupliwość – wyraźna, dwukierunkowa Rysa - biała Przełam – równy, gładki
• Gęstość - 2,53 do 2,63 g/cm³
• Barwa – różowa, biała, beżowa, szara Połysk - perłowy na gładkich powierzchniach
przełamu
albit
labrador
PLAGIOKLAZY - skalenie sodowo-wapniowe:
albit-oligoklaz-andezyn-labrador-bytownit-anortyt
Sukcesywny wzrost zawartość Ca2+, zasadowość i ciemniejsza barwa
Kwarc
SiO2 - dwutlenek krzemu Twardość w skali Mohsa - 7 Łupliwość - brak Rysa - biała Przełam - muszlowy lub równy Gęstość - 2,65 g/cm³ Barwa - bezbarwny, biały, szary, różowy, fioletowy, zielony, czarny Połysk – szklisty, a także tłusty lub woskowy
KRYSZTAŁ GÓRSKI
półszlachetna odmiana kwarcu
Cytryn oszlifowany
CYTRYN półszlachetna odmiana kwarcu
Kwarc dymny półszlachetna odmiana kwarcu
AMETYST półszlachetna odmiana kwarcu
AMETYST (SiO2)
Twardość w skali Mohsa - 7 Łupliwość - brak Rysa - biała Przełam - równy Gęstość - 2,65 g/cm3 Barwa - fioletowa Połysk - szklisty Jest to odmiana kwarcu o zabarwieniu fioletowym, purpurowym lub purpurowo-fioletowym.Swoją barwę zawdzięcza obecności żelaza i promieniowaniu radioaktywnemu. Intensywność barwy można podwyższyć poprzez krótkotrwałe ogrzewanie.
SiO2 x nH2O Twardość w skali Mohsa : 5-6,5 Gęstość : 1,9-2,2 g/cm³ Rysa : biała Spójność : kruchy Przełam : muszlowy Łupliwość : brak Połysk : woskowy
OPAL półszlachetna odmiana kwarcu
AGAT półszlachetna odmiana kwarcu
Agat to wstęgowa odmiana chalcedonu. Agaty
powstają w geodach. Zbudowane są z wielu różnokolorowych, naprzemianległych warstw.
Zróżnicowana jest też barwa agatów. Przeważają szare, różowawe i brunatne, rzadko żywsze barwy: czerwone, zielone, czarne. Stąd stosowane bardzo często sztuczne barwienie, zwłaszcza w okazach brazylijskich.
CHALCEDON półszlachetna odmiana kwarcu
SiO2 - dwutlenek krzemu Twardość w skali Mohsa: 6,5-7 Łupliwość: brak (niełupliwy) Rysa: biała Przełam: muszlowy ! Gęstość: 2,55 – 2,65 zazwyczaj 2,6 g/cm³ Barwa: szary lub różnokolorowe zabarwienia (sinoniebieski, żółtawy, brunatny) – tworzy wiele różnobarwnych odmian, noszących inne nazwy gemmologiczne lub handlowe Połysk: woskowy, tłusty
CHRYZOPRAZ półszlachetna odmiana kwarcu
Chryzopraz jest najbardziej cenną odmianą chalcedonu.
Turkusowa barwa jest wywołana domieszką niklu.
Charakterystyczna barwa ulega zmianie (wyblaknięciu)
wskutek ogrzewania lub długotrwałego naświetlenia
promieniami słonecznymi.
Chryzopraz w biżuterii
ZŁOTO
Chemizm: Au - złoto Twardość: 2,5 – 3,0 Gęstość: 15,5 –19,3 g/cm³ Rysa: żółta, połyskliwa
Barwa: złocistożółta Przełam: haczykowaty Łupliwość: brak Połysk: silny metaliczny
Złoto występuje w postaci złóż:
• pierwotnych – związanych z wysokotemperaturowymi żyłami hydrotermalnymi pochodzenia magmowego, • wtórnych – związanych ze skałami okruchowymi pochodzenia osadowego, wykształconymi wskutek niszczenia złóż pierwotnych (piaski, żwiry, piaskowce)
Miejsca występowania:
• Republika Pułudniowej Afryki (70 tys. t.) • Rosja – Ałdan, Kołyma, Ural • Australia • Chińska Republika Ludowa • Stany Zjednoczone • Kanada • Polska - Dolny Śląsk (dorzecza rzek: Izery, Kwisy, Bobru) – przyjmuje się, że na tym terenie wydobyto w latach 1175-1240 około 50 ton złota.
Złote runo W greckim podaniu Argonauci wyruszali pod wodzą Jazona do Kolchidy po złote runo. Okazuje się, że istotnie chodziło o runo, czyli wełnę uzyskaną ze strzyżenia owiec. Mieszkańcy rejonu, do którego udawali się śmiałkowie, wydobywali bowiem złoto z rzeki za pomocą owczego runa. Runo (owczą wełnę) zanurzali w nurcie złotonośnej rzeki i czekali, aż osadzi się na nim kruszec. Większe drobinki złota łatwo zaplątywaly się bowiem w długie włosy pozbijanej owczej wełny, i kiedy runo wyciągano na brzeg, w słońcu lśniło ono pięknym złotym kolorem. Stąd jest mowa o wyprawach po „złote runo”. Złoto w rzekach występuje w postaci malutkich drobin, cięższych od piasku i zwykle opada na dno rzeki. Zdarza się jednak, że jest podrywane przez prąd rzeczny i przez jakiś czas dryfuje wraz z nurtem.
napływ dużej liczby osób, chcących się szybko wzbogacić, na tereny gdzie odkryto złoża szlachetnych kruszców, szczególnie złota. Terminem tym określa się także pogoń za zyskiem pochodzącym z innych źródeł.
Słynne „gorączki złota”:
• Druga wyprawa Krzysztofa Kolumba – 1493r.
• El Dorado - okres kolumbijski,
• Potosi (w poszukiwaniu srebra - Kolumb ) – 1545r.
• Gorączka złota w San Francisco – 1849r.
• Gorączka złota nad rzeką Fraser (Kolumbia Brytyjska ) – 1858r.
• Gorączka złota w Klondike (Yukon - Kanada) – 1897r.
Gorączka złota
Polskie Bractwo Kopaczy Złota Złotoryja, lipiec 2014r.
Sztabka - regularna bryła czystego złota (99,99%), najczęściej o wadze 1uncji jubilerskiej trojańskiej (31,1 g). Jest to podstawowa jednostka rozliczeniowa, stosowana w obrocie złotem. Sztaba złota ma 19,5 cm szerokości, 40,5 cm długości i 16 cm wysokości, a waży 600g. Spotykane są także sztaby o masie 1 kg, a nawet więcej. Największa sztaba złota na świecie ma masę 200 kg. Została wytopiona w 1999 r. w Japonii przez korporację Mithubishi Materials. W grudniu 1999 roku została ona zakupiona przez inną japońską korporację – Toi Marcine Kanko i wystawiona na widok publiczny.
Uwaga:
Do nabycia na Allegro !!!
Sztabka złota
zawartość złota w stopie wyrażana w promilach: jeśli w stopie jest 50 % zawartości złota to mówimy, że jest to złoto próby 500 (500 ‰) Zatem:
• pierwsza próba złota - 960 (96% Au) • druga próba złota - 750 (75% Au) • trzecia próba złota - 585 (58,5 %Au) • czwarta próba złota - 500 (50 % Au) • piąta próba złota - 375 (37,5% Au) • szósta próba złota - 333 (33,3 % Au)
podział czystości złota określany jest w karatach, gdzie 1 karat odpowiada pod względem zawartości wagowej 1/24 czystego złota w stopie. Zatem złoto:
• 24 karatowe - próba 1000 (z definicji) • 22 karatowe - próba 916 • 18 karatowe - próba 750 • 14 karatowe - próba 583 • 12 karatowe - próba 500 • 10 karatowe - próba 417 • 8 karatowe - próba 333
Zatem: złoto trzeciej próby można określić jako: • próby 585, • zawierające 58 % (585 ‰ czystego złota) •14 karatowe
Próba złota:
24 kar. = 1000 14 kar. = x x = (14 x 100) : 24 x = 583
jest powszechnie wykorzystywane w jubilerstwie do wyrobu biżuterii, służy do wyrobu przedmiotów ozdobnych, sakralnych i użytkowych - największym wyrobem z czystego złota jest sarkofag Tutenchamona – 110 kg, należy do poszukiwanych i bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich - największy samorodek znaleziono w Chile w 1951 r. – 153 kg; w Australii znaleziono samorodki o masach: 68 kg, 71 kg, 85 kg, 92 kg, stanowi podstawę systemów monetarnych - używane jest do wyrobu monet, ma zastosowanie w elektronice (do wyrobu złączy), służy do "złocenia" innych metali, jest składnikiem szlachetnych stopów, ma zastosowanie w medycynie i w stomatologii, ….inne
Kochamy złoto, gdyż:
Dane z 11.03.2016 r. Dlatego:
Surowiec Jednostka
Wartość
[USD]
Min.
dzienne
[USD]
Maks.
dzienne
[USD]
Zmiana
dzienna
Ostatnia
zmiana
Złoto uncja 1260,00 1256,90 1282,70 -1,04% 11 mar,
17:35
ZŁOTO
Inne minerały też są cenne: kalcyt (szpat islandzki) - optyka,
muskowit - przemysł chemiczny (materiał izolacyjny),
kwarc - przemysł chemiczny, szklarski, ceramiczny, materiałów
budowlanych i ściernych, optyczny, odlewnictwo,
kryształ górski - dzięki właściwościom dielektrycznym i
piezoelektrycznym znajduje zastosowanie w przemyśle
elektronicznym.
minerały radioaktywne - medycyna,
węgiel – medycyna (borowiny),
złoto - reumatologia,
kalcyt, miedź, marmur – sztuka,
złoto, srebro – jubilerstwo,
minerały ilaste, węgiel - ochrona środowiska
SKAŁY
to konglomeraty (zlepy) złożone z co najmniej dwóch minerałów.
W przyrodzie występują: - skały magmowe, - skały osadowe, - skały metamorficzne.
wietrzenie
lityfikacja
skały
magmowe
skały
metamorficzne
magma
osad
skały
osadowe
Cykl powstawania skał
Skały magmowe –
są produktem zastygania magmy.
Mogą powstawać na różnych głębokościach w stosunku do powierzchni ziemi.
Z tego względu dzielimy je na:
• skały plutoniczne (głębinowe) – wytworzone przez krzepnięcie magmy w głębi ziemi,
• skały wulkaniczne (wylewne) - zastygające na powierzchni ziemi.
Podział skał magmowych
CHEMIZM SKŁAD MINERALNY SKAŁY
GŁĘBINOWE (PLUTONICZNE)
SKAŁY WYLEWNE
(WULKANICZNE)
skały kwaśne kwarc (>50%), skalenie kwaśne
(potasowe) granit porfir (riolit)
skały obojętne
kwarc, skalenie kwaśne
(potasowe) skalenie zasadowe
(sodowo-wapniowe)
sjenit dioryt gabro
andezyt bazalt
skały zasadowe
skalenie zasadowe (sodowo-wapniowe) minerały femiczne
cieszynit fonolit
Przykłady skał magmowych
Granit - skała kwaśna, głębinowa (plutoniczna)
Granit karkonoski (z różowymi skaleniami)
Granit strzegomski (z białymi skaleniami)
Dioryt - skała obojętna, głębinowa (plutoniczna)
Porfir (riolit) - skała kwaśna, wylewna (wulkaniczna)
Bazalt - skała obojętna, wylewna (wulkaniczna)
Skały osadowe –
powstają na powierzchni ziemi z materiałów
pochodzących z wietrzenia skał magmowych, metamorficznych i wcześniej utworzonych skał osadowych, a także z nagromadzenia szczątków organicznych i osadów wytrąconych podczas procesów chemicznych.
Przykłady skał osadowych
Piasek – skała drobnookruchowa, powstała wskutek wietrzenia
innych skał magmowych, osadowych i metamorficznych.
Skała grubookruchowa: żwir, grys, zlepieniec, brekcja.
żwir
grys kamienny
Ił – skała osadowa, drobnoziarnista, zbudowana z minerałów ilastych, takich jak kaolinit i illit, z domieszką łyszczyków oraz pyłu kwarcowego.
Iły zawierają nie mniej
niż 50% frakcji ilastej (ziarna o średnicy do 0,002 mm) i nie więcej niż 10% frakcji piaskowej (ziarna o średnicy od 0,05 mm do 2,0 mm).
Skały organogeniczne:
– kopalne paliwa stałe; węgle kopalne - torf, lignit, węgiel brunatny, węgiel kamienny;
– kopalne paliwa płynne; ropa naftowa, asfalt, ozokeryt (wosk ziemny);
– łupki palne, łupki bitumiczne;
– kreda, wapień numulitowy, wapień rafowy, radiolaryt.
Skały metamorficzne –
powstają w głębszych partiach skorupy
ziemskiej w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury, jak również czynników chemicznych.
Przykłady skał metamorficznych
Gnejsy
Gnejsy występują w Tatrach i Sudetach (gnejsy bloku sowiogórskiego, gnejsy z Dobroszowic, gnejsy metamorfiku Śnieżnika, gnejsy Gór Bystrzyckich, gnejsy izerskie, gnejsy kowarskie, gnejsy z Wądroża Wielkiego) .
W ich budowie można wyróżnić warstewki grubsze, barwy jaśniejszej i cieńsze - czarnej. Skład mineralny gnejsów stanowią: skalenie potasowe, plagioklazy kwaśne, kwarc oraz łyszczyki.
Gnejsy powstałe z przeobrażenia granitów nazywamy ortognejsami, natomiast z przeobrażenia skał osadowych – paragnejsami.
Łupki krystaliczne
Występują na Pogórzu Izerskim, w Karkonoszach, Górach Bystrzyckich i Górach Orlickich.
Ich skład mineralny zależy od dominującego minerału. Powstają ze skał ilastych.
Kwarcyty
Występują na Dolnym Śląsku: w okolicach Strzelina, Kłodzka, Lądka Zdroju, Góry Kaczawskie, Pogórze Izerskie, Góry Bardzkie i Góry Bystrzyckie.
Powstają z przeobrażenia piaskowców krzemionkowych lub skał bogatych w kwarc.
Marmury
Marmury występują na Dolnym Śląsku: - Góry Kaczawskie, - Rudawy Janowickie, - Kletno (Biała Marianna i Różowa Marianna).
Marmury powstają wskutek przeobrażenia wapieni i dolomitów. Mają barwę białą, różową, zieloną, czerwoną i czarną. Głównym składnikiem marmurów jest kalcyt i dolomit.
Zapraszam do: jubilera, kamieniarza… a najlepiej …
na Uniwersytet Zielonogórski
Urszula Kołodziejczyk