Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewFormat dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

Grafik i përgatitjes grafikeNiveli I dhe II

Kosovë, 2013

Republika e KosovësRepublika Kosova-Republic of Kosovo

Qeveria –Vlada-Government

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë- Ministarstva Obrazovanja Nauke i Tehnologije-Ministry of Education Science &Technology

Kabineti i Ministrit /Kabinet Ministra/ Cabinet of the Minister

UDHËZIM ADMINISTRATIVPË ZBATIMIN E PLANIT DHE PROGRAMIT TË RISHIKUAR PËR ARSIMIN

PROFESIONAL PËR FUSHAT:ADMINISTRATË, EKONOMI, SHËNDETËSI, BUJQËSI, HORTIKULTURË,

USHQIMORE, MAKINERI, ELEKTRO, HOTELERI-TURIZËM, KOMUNIKACION, KIMI-TERKNOLOGJI, NDËRTIMTARI, GRAFIKË,

TEKSTIL, MUZIKË, ART PËR NIVELIN E PARË DHE TË DYTË (KL.X,XI dhe XII)

NUMËR: Datë:

Në mbështetje të nenit 31 paragrafit 3 të ligjit për Arsimin Parauniversitar në Republikën e Kosovë, (Gazeta zyrtare nr. 17/16 shtatorë 2011) neni 6, 6, të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional, në pajtim me shtojcën 6 të rregullores nr. 02/2011 për fushat e përgjegjësisë administrative të Zyrës së Kryeministrit dhe Ministrive (dt. 22.03. 2011) dhe nenin 38 (6) të Rregullorës së punës së Qeverisë nr. 09/2011 nxjerr:

Neni 1Qëllimi

Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor të rishikuar për shkollat e mesme të larta profesionale, për nivelin e I-rë dhe të II-të (kl.X,XI dhe XII).

Neni 2Planprogrami

Plani dhe programi i rishikuar për nivelin e I-rë dhe të II-të për:

2

1. Lëmin e Administratës me profilet: Asistent Administrate, Asisten juridik, Orgaanizator i aktiviteteve Shoqerërore2. Lëmin e Ekonomisë me profilet: Banka dhe i sigurime, Kontabilist Shpediter dhe Logjistike, Tregt.me pak/shumicë, Administrim biznesi, Marketing, Financa,Administratë,2.1. Lëndët: Ekonomi e Ndërrmarësi, dhe Menaxhim i projekteve.3. Lëmin e Elektos me profilet: Mekatronikë, Informatikë, Audio&Video, Telekomunikacion, PTT, Riparues i paisjeve te zyres, Rip.i Elektronikes Industriale, Rip. Elektronikes konsumuese, Energjetikë, Makina elektrike, Instalues elektrik.4. Lëmin e Hoteleri-Tur. me profilet: Asist ent hotelier, Asist. Restorani, Gjelbërës, Pastiçer, Asistent Turizmi.5. Lëmin e Transport dhe Trafik me profilet: Transport rrugorë, Trafik rrugor, Lëvizje trenave, Tërheqje trenave dhe Drejtues i trenave, Operator në aviacion.6. Lëmin e Kimi-Teknologji me profilet:Përfitimi i metaleve, Përpunimi i metaleve, Gjeologji, Miniera, Teknologjia e gomës dhe plastikës, Tek. E materialeve të ndërtimit, Riciklimi, Laborant i fizikës, Laborant i biologjisë, Laborant i kimisë.7. Lëmin e Makinerisë me profilet: Saldator, Operator prodhimi, Mekanik i makinave, Instalues i ngrohje dhe klimatizimit, Automekanik, Metalpunues, Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimi, Vegeltar,8. Lëmin e Ndërtimtarisë me profilet:Ndërtimtari, Arkitekturë, Gjeodezi.9. Lëmin e Grafikës me profilet: Grafik i përgaditjes grafike, Shtypit, Mediave, Libërlidhjes.10. Lëmin e Tekstitlit me profilet: Konfekcione, Vekim, Thurës, Tjerrës, Rrobaqepësi.11. Lëmin e Shëndetësisë me profilet: Asistent i stomatologjisë, Teknik i dhëmbëve, Mami, Infermier i Pediatri, Infermier i përgjithshëm, Teknik i farmacisë.12. Lëmine Ushqimore me profilin:Teknologji ushimore i përgjithshëm13. Lëmin e Bujqësisë me profilet: Lavërtari –Perimkulturë, Pemtari-Vreshtari, Veterinë, Blegtori, Mbrojtje e bimëve, Prodhimi dhe përpunimi i duhanit, Fermeri, Bletarisë14. Lëmin e Hortikulturës me profilet:Hortikulturë e përgjithshme.15. Lëmin e Drurit me profilet:Pylltari, Përpunimi i drurit, Zdrukthëtari.16. Lëmin e Artit me profilet:Arti figurativ aplikativ, Dizajni grafik, Dizajni i enterierit, Dizajni i tekstilit, Dizajni i tekstilit dhe veshjeve, Formësues i qeramikës.17. Lëmin e Muzikës: 17.1. Lëmin e përgjithshme me profilet:Bashkëpunëtor i përgjithshëm.

17.2. Lëmin e artistike instrumentale me profilet:Interpretues i pianos, Interpretues i harqeve (violinë, violë, kontrabas), Interpretues frymor (Flautë, Klarinet, Trombo, Basi), Interpretues –solo këngë,

të gjitha plaprogramet e këtyre lëmive dhe profileve iu janë bashkangjitur kë-tij Udhëzimi administrativ.

3

Neni 3Dispozitat shfuqizuese

Me hyrjen në fuqi të këtij udhëzimi administrativ, shfuqizohet UA nr.19/2008 dt.19.08.2008

Neni 4Hyrja në fuqi

Ky udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2013/14.

____________________________

Prof.dr.Ramë Buja,ministër

4

Parathënie

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm të Lartë Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

5

Anëtaret e grupit hartues të planprogramit të Grafikës:

Moderator i grupit: Inxh.i graf. Abdurrahman Simnica, ecc.dipl, MASHT

Anëtarët: Inxh.i graf. Nezir Berisha, mësimdhënës në shkollën teknike “28 Nëntori” Prishtinë Prof.i artit Musë Prelvukaj, mësimdhënës në shkollën teknike “28 Nëntori” Prishtinë Inxh.i graf. Hanefi Berisha, mësimdhënës në shkollën teknike “28 Nëntori” Prishtinë Inxh.i dipl.mak. Mahmut Mjeku, Biznes privat (Konsulent)

Përkrahja profesionale:

6

PËRMBAJTJAI. ParathënieII. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Grafik i

përgatitjes grafike”, Niveli I dhe II.III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të

praktikave profesionale për Nivelin Ia) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.

1. Bazat e teknologjisë grafike 1. Formësim grafik dhe shkrim

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10.1. Radhitja me plumb-me dorë1. Radhitja me plumb-me makinë2. Korrektura3. Radhitja me kompjuter4. Punimi i modeleve për kopjim5. Punimi i formës për shtypin e lartë6. Montimi grafik7. Punimi i formës për shtypin e rrafshët8. Punimi i formës për shtypin e depërtueshëm9. Teknikat e shtypit të lartë10. Teknikat e shtypit të rrafshët11. Teknikat e shtypit të depërtueshëm12. Libërlidhja

c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11.1. Formësim grafik dhe shkrim2. Teknologji e proceseve grafike3. Dizajn grafik

d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11.1. Përgatitja tabakut pozicionues e montazhi grafik2. Montazhi i librit njëngjyrësh - 13. Montazhi i librit dyngjyrësh - 14. Montimi i kopertinave5. Punimi i pllakave të ofsetit - 1

IV. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II.a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.

1. Formësim grafik dhe shkrim1. Teknologji e proceseve grafike2. Dizajn grafik3. Materiale grafike4. Makina grafike5. Bazat e elektronikës me automatikë

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12.1. Montazhi i librit njëngjyrësh - 21. Montazhi i librit dyngjyrësh - 22. Montazhi i librit (gazetës) në një dhe katër ngjyra3. Punimi i pllakave të ofsetit - 2

V. Literatura e rekomanduar

7

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2013

Grafik i përgatitjes grafike

Niveli I dhe II

8

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: GrafikëProfili: Grafik i përgatitjes grafikeNiveli: I dhe II

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “Grafik i përgatitjes grafike” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas

përfundimit të arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e grafikut të përgatitjes grafike. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmë kualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për grafik të përgatitjes grafike, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson hyrjen në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Grafik i përgatitjes grafike” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore:(i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e grafikut të përgatitjes grafike.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e grafikës.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit (dy nivelësh) për Grafik të përgatitjes grafike është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës.

9

Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe

aftësitë fizike e mendore; Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe

rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri; Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen

intelektuale dhe vlerat morale; Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë

që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale; Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë,

shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian;

Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e grafikës;

Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla.

1. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Grafik i përgatitjes grafike” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili.Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli II, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (të punonjësit me shkathtësi të larta) në të njëjtin profil mësimor, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

10

2. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli I dhe II i referohet kryesisht punimeve që kryhen në kuadrin e prodhimeve grafike (libra, katalogë, broshura, pllakate, fletore, formularë, revista, gazeta, etj.) në shtypshkronja, në agjencitë multimediale, në shtëpitë botuese dhe në studiot grafike e të reklamave që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, grafiku i përgatitjes grafike mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur

mendimet e ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.

Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje.

Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për një të nxënë që zgjat gjithë jetën.

Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e objektivave të pranuara.

Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më tej arritjet.

Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.

Kompetencat profesionale

11

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Grafik i përgatitjes grafike”, për nivelin I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë:– Lexon dhe interpreton skema dhe dokumentacionin teknik për prodhime grafike.– Përzgjedhë veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për radhitje me plumb.– Përdorë dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës.– Përgatitë formën e shtypit për teknika të ndryshme të shtypit.– Përgatitë makinën e shtypit për shtyp.– Bën radhitje me plumb, me dorë dhe me makinë.– Bën radhitje me kompjuter.– Kryen korrektura.– Punon modelet për kopjim.– Përzgjedhë veglat dhe materialet në libërlidhje.– Bën montazhin e librit me një dhe me dy ngjyra – Bën montimin e kopertinave një dhe dy ngjyra.– Bën punimin e pllakave (formës) për shtyp të makinave Ofset– Zbaton standardet e profesionit.– Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.– Përdorë literaturë teknike në mënyrë të pavarur me qëllim ngritjen profesionale.

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Grafik i përgatitjes grafike”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë:

– Kryen punime reprofotografike.– Kryen montazh grafike.– Bën montazhin e librave dhe gazetave me një dhe me katër ngjyra. – Kryen forma të shtypit.– Respekton legjislacionin për profesionin në veprimtarinë grafike.– Punon në mënyrë të pavarur për të zgjidhur probleme të natyrave të ndryshme që

paraqiten në situata profesionale të caktuara.

12

III. Plani mësimor për profilin “Grafik i përgatitjes grafike”, Niveli I e II

Nr Lëndët dhe modulet mësimoreOrët javore/vjetore dhe kreditet

Niveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 17 (595) 14 (490) 11 (385)1 Gjuhë Shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (70) 3 (702 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70)3 Matematika aplikative 2 (70) 2 (70) 2 (70)4 Teknologji e informimit dhe komunikimit 2 (70) 1 (35) 1 (35)5 Ekonomia dhe ndërmarrësi 1 (35) 1 (35) 1 (35)6 Edukata qytetare 1 (35) - -7 Edukate fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70)8 Fizikë 1 (35) 1 (35) -9 Kimi 1 (35) 2 (70) -

10 Biologji 1 (35) - -11 Histori 1 (35) - -B. Lëndët profesionale (Gjithsej) 6 (210) 6 (210) 9 (315)1 Bazat e teknologjisë grafike 4 - -2 Formësim grafik dhe shkrim 2 2 13 Teknologji e proceseve grafike - 2 24 Dizajn grafik - 1 -5 Materiale grafike - 1 16 Vizatim i lirë - - 27 Makina grafike - - 28 Bazat e elektronikës me automatikë - - 1

C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 9 (315) 12 (420) 12 (420)1 Radhitja me plumb-me dorë 18 (3K) - -2 Radhitja me plumb-me makinë 18 (3K) - -3 Korrektura 18 (3K) - -4 Radhitja me kompjuter 24 (4K) - -5 Punimi i modeleve për kopjim 27 (4,5K) - -6 Punimi i formës për shtypin e lartë 18 (3K) - -7 Montimi grafik 30 (5K) - -8 Punimi i formës për shtypin e rrafshët 18(3K) - -9 Punimi i formës për shtypin e depërtueshëm 18 (3K) - -

10 Teknikat e shtypit të lartë 18 (3K) - -11 Teknikat e shtypit të rrafshët 30 (5K) - -12 Teknikat e shtypit të depërtueshëm 18 (3K) - -13 Libërlidhja 60 (10K) - -14 Përgatitja tabakut pozicionues e montazhi grafik - 30 (5K) -15 Montazhi i librit njëngjyrësh – 1 - 120 (20K) -16 Montazhi i librit dyngjyrësh - 1 - 120 (20K) -17 Montimi i kopertinave - 90 (15K) -18 Punimi i pllakave të ofsetit – 1 - 60 (10K) -19 Montazhi i librit njëngjyrësh – 2 - - 90 (15 K)20 Montazhi i librit dyngjyrësh – 2 - - 120 (20K)21 Montazhi i librit (gazetës) në një dhe katër ngjyra - - 150 (25K)22 Punimi i pllakave të ofsetit – 2 - - 60 (10K)

Gjithsej A+B+C 32 (1120) 32 (1120 32 (1120

13

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 35 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 6 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1,5 ditë në javë dhe Teori – 3,5 ditë në javëKlasa 11: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse.Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Grafik i përgatitjes grafike”, do të organizohet në formë provimesh:Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale.Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes.Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

14

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin e grafikut të përgatitjes grafike.Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësimdhënësit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e

15

paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara.

Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

16

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Grafik i përgatitjes grafikeNiveli I dhe II

17

18

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Bazat e teknologjisë grafike”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes, Grafik i medieveNiveli : IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e shkronjave;- përshkruajë llojet dhe përdorimin e shkronjave të dorës;- përshkruajë llojet e shkronjave të radhitjes me makinë;- përshkruajë llojet e formave, të tabelave dhe llojet e vijave që përdoren për- faqosje;- demonstrojë mënyrat e thyerjeve (faqosjeve) të faqeve të librit, revistës dhe- gazetës në formate të ndryshme;- lexojë pasqyrën për faqosje;- dallojë shkronjat (llojet) e mëdha dhe të vogla të dorës;- paraqesë në mënyrë të saktë klishetë sipas pasqyrës për faqosje;- demonstrojë shtypin provues pas faqosjes së faqeve.

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 4 orë/javë = 140 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Industria grafike sot (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë e periudhave të shtypit gjatë historisë;- dallojë teknikat themelore të shtypit;- dallojë llojet e materialeve grafike;- dallojë fazat kryesore të punës në veprimtarinë grafike.

b) Temat e kapitullit- Hyrje në historinë e shtypit- Veprimtaria grafike sot- Rregullat bazë tipografike

19

- Sistemi tipografik i matjevec) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- bëjë pyetje-përgjigje për nxitjen e vëmendjes;- bëjë demonstrimin e mostrave të ndryshme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë;- praktika për realizimin e temës,

Kapitulli 2: Punimi i radhitjes (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë fund të këtij kapitulli, nxënësi duhet të:- dallojë mënyrat teknike të radhitjes;- dallojë origjinën dhe llojin e shkrimeve;- dallojë shenjat e korrekturës dhe t’i zbatojë në evidentimin e tyre në tekstin me

gabime;- përzgjedhë mënyrën më adekuate për radhitje.

b) Temat e kapitullit- Kuptimi për radhitjen- Dorëshkrimi- Korrektura- Radhitja me plumb- Radhitja e shkruar- Fotoradhitja- Radhitja me kompjuter

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë rregullat bazë për një dorëshkrim;- prezantojë dorëshkrime të ndryshme;- zhvillojë ushtrime në radhitjen me dorë nga shkronjat e plumbit;- zhvillojë ushtrime në përdorimin e shenjave të korrekturës;- japë detyra për radhitje me kompjuter;- vlerësojë nxënësin për detyrat në klasë, pjesëmarrje në mësim dhe për detyra të

pavarura.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- lloje të ndryshme të shkronjave të dorës nga plumbi;- kompjuteri me pajisjen shtesë të nevojshme.

20

Kapitulli 3: Punimi i modeleve për kopjim (25 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- parapërgatitë origjinalin për fotografim;- dallojë termet bazë në reprofotografi;- dallojë ngjyrat bazë nga sinteza aditive dhe supstraktive;- tregojë mënyrat për punimin e modelit për kopjim;- dallojë mënyrën e modelit për teknikën e caktuar të shtypit;- zbatojë mënyrën për ndarjen e ngjyrave nga origjinali;- montojë faqe montazhëformën grafike.

b) Temat e kapitullit- Reprofotografia- Termet bazë në reprofotografi- Mjetet dhe aparaturat fotografike- Rasteri- Fotografimi i origjinaleve bardh e zi- Fotografimi i origjinaleve me ngjyra- Sinteza aditive e ngjyrave- Sinteza supstraktive e ngjyrave- Montazhi grafik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë origjinën e fotografisë latente;- prezantojë lloje të ndryshme të origjinaleve;- zhvillojë ushtrime në përzierjen e ngjyrave;- japë detyra të pavarura në punim të fotografisë;- vlerësojë nxënësin për detyrat në klasë, pjesëmarrje në mësim dhe në detyra të

pavarura.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- lloje të ndryshme të fotomaterialeve;- fotoaparat;- kompjuteri me pajisjen shtesë të nevojshme.

Kapitulli 4: Punimi i formave të shtypit (25 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin e përgjithshëm të kimografisë për punimin e formave të shtypit;- përshkruajë mënyrën e punës për punimin e formës së shtypit për shtypin e lartë;- përshkruajë mënyrën e punës për punimin e formës së shtypit për shtypin e

rrafshët;- përshkruajë mënyrën e punës për punimin e formës së shtypit për shtypin e thellë;- përshkruajë mënyrën e punës për punimin e formës së shtypit për shtypin e

depërtueshëm.

21

b) Temat e kapitullit- Kimografia- Klisheja- Forma e shtypit për shtypin e lartë- Forma e shtypit për shtypin e rrafshët- Forma e shtypit për shtypin e thellë- Forma e shtypit për shtypin e depërtueshëm

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin në punimin e formave të shtypit me shembuj dhe mjete

konkrete;- angazhojë nxënësit në diskutime për punimin dhe rolin e klishesë për

reproduktimin e fotografisë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- lloje të ndryshme të pllakave të zinkut, aluminit, bakrit dhe rrjetëza të shtresuara

me shtresa fotoreaguese;- detale konkrete.

Kapitulli 5: Shumëzimi (25 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë teknikat themelore të shtypit dhe karakteristikat të cilat i posedon çdo

teknikë e shtypit;- përshkruajë mënyrën e procesit të punës për çdo teknikë themelore të shtypit;- dallojë teknikën më të përshtatshme për ta shtyp një prodhim grafik.

b) Temat e kapitullit- Teknika e shtypit të lartë- Teknika e shtypit të rrafshët- Teknika e shtypit të thellë- Teknika e shtypit të depërtueshëm- Teknikat speciale të shtypit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin në teknika të shtypit, me skica, shembuj dhe mjete konkrete;- paraqesë me anën e pankartave çdo teknikë të shtypit;- tregojë veglat dhe makinat kryesore për teknika të shtypit;- parashtrojë pyetje – përgjigjeje.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasa speciale;- lloje të ndryshme makinash sipas teknikave të shtypit;- tabela didaktike për konkretizim.

22

Kapitulli 6: Përpunimi grafik (25 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë dhe qëllimin e lidhjes së librit;- dallojë materialet të cilat përdoren në libërlidhje;- përzgjedhë materiale sipas llojit dhe rëndësisë së prodhimit grafik;- përzgjedhë mënyrën e trajtimit të punimeve sipas trajtimit të tyre.

b) Temat e kapitullit- Libërlidhja- Procesi i prerjes- Procesi i palimit- Procesi i qepjes- Procesi i kompletimit- Procesi i lidhjes- Ambalazhi dhe katonazhi- Përpunimi i letrës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me skica, shembuj dhe mjete konkrete;- zhvillojë ushtrime për procesin e palimit dhe të kompletimit;- demonstrojë me mostra të ndryshme;- vlerësojë nxënësin për detyrat në klasë, pjesëmarrje në mësim dhe në detyra të

pavarura.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasa speciale;- mësimi zhvillohet në grupe;- lloje dhe formate të ndryshme të letrës për konkretizimin mësimit.

23

Kapitulli 7: Materialet bazë në veprimtarinë grafike (20 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë dhe qëllimin e materialeve grafike;- dallojë materialet grafike; - përzgjedhë materialet sipas llojit të prodhimit grafik;- përzgjedhë mënyrën e trajtimit sipas veprimit të tyre.

b) Temat e kapitullit- Materialet metalike- Materialet e letrës- Masat plastike- Ngjyrat- Ngjitësit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- bëjë shpjegimin e lëndës;- nxisë debat përmes pyetje përgjigjeve;- bëjë demonstrimin e mostrave të ndryshme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- mostra të ndryshme të metaleve, letrës, ngjyrës dhe ngjitësit.

24

Programi i lëndës

“Formësimi grafik dhe shkrimi”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes, Grafik i medieveNiveli : IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë e formësimit estetik në punën praktike grafike;- tregojë materialet dhe veglat për punën grafike;- zgjedhë llojet e vijave, të shkronjave dhe numrave;- përdorë dhe zbatojë saktë përdorimin e ngjyrave gjatë procesit të përgatitjes dhe

shtypjes;- përdorë mënyrën projektuese të formave grafike, proporcioneve të formës dhe

hapësirës me matje mbi sipërfaqe të letrës.

II. Fondi i orëve të lëndës: 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Materialet për formësim grafik dhe shkrim (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë llojet e veglave për punë;- njohë llojet e letrës me kualitet dhe format; - njohë llojet dhe kualitetin e vijave; - krijojë shprehinë për precizitet si element i domosdoshëm në industrinë grafike.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e formësimit grafik dhe shkrimit- Materialet dhe veglat e nevojshme për punë- Kualiteti i letrës dhe formati i nevojshëm gjatë punës- Rëndësia e vijave në punën grafike – ushtrim praktik- Vizatimi i një forme të lirë me efektet e dritës dhe hijes- Plotësimi i katrorëve prej 1– 6-të, me vija të dendura deri te i fundit me të rralla c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë përmbajtjen dhe rëndësinë e Formësimit grafik me shembuj konkret në

lidhje me shtypin;- zhvillojë debatin në lidhje me punën manuale dhe arritja graduale te shtypi me

printer deri te makinat e shtypit;

25

- lidhë punën në bashkëpunim me lëndët tjera grafike.d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- llojet e ndryshme të letrës;- veglat për matje.

Kapitulli 2: Ngjyrat (20 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- njohë fenomenin e ngjyrës në lidhshmëri me optikën;- njohë shembujt natyrorë dhe praktik;- dallojë grupet e ngjyrave; - dijë kombinimin e ngjyrave për fitimin e nuancave të ndryshme;- dijë se cilat ngjyra identifikohen me simbole të ndryshme. b) Temat e kapitullit - Njohja me ngjyrat- Zgjidhja e një forme të lirë me ngjyrë të zezë dhe të bardhë- Ngjyrat primare - ushtrim i lirë praktik- Ngjyrat sekondare - ushtrim i lirë praktik- Shkallëzimi i ngjyrës së zezë me të bardhë prej katrorit 1 – 6-të- Valeri- Kamponim i lirë gjeometrik me ngjyrat e kontrastit- Kamponim i lirë gjeometrik me ngjyra harmonike c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë përmbajtjen dhe rëndësinë e ngjyrave në Formësimin grafik;- bëjë ndarjen e ngjyrave me shembuj praktik;- bëjë përzierjen e ngjyrave me qëllim të përfitimit të ngjyrave tjera dhe nuancave

me shembuj konkret.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- llojet e ndryshme të letrës dhe ngjyrave;- veglat për matje dhe ngjyrosje.

26

Kapitulli 3: Stilizimi dhe komponimi grafik (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë dhe të zbatojë thjeshtësimin e formës – stilizimi;- aftësohet që i pavarur të shprehë mendimin e vetë në kamponim e lirë grafik;- përcjellë format tjera të komponimit grafik me ushtrime.

b) Temat e kapitullit- Stilizimi, rëndësia primare në dizajnin grafik- Kamponim i lirë grafik mbi sipërfaqe horizontale, vertikale dhe të pjerrëta- Konstruktimi i shkronjave dhe numrave mbi sipërfaqet konstruktuara më herët- Konstruktimi i kubit i shoqëruar me shkronjë apo numër - Konstruktimi i sferës dhe rrethit i shoqëruar me shkronjë, numër apo ndonjë

shenjë tjetër - Shtypja dhe palimi gjatë mësimit praktik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë mënyrën e konstruktimit dhe thjeshtësimit të formës me shembuj

konkret;- shpjegojë aplikimin e thjeshtësimit sipas nevojave dhe porosive për shtyp;- demonstrojë para nxënësve mënyrën e palimit të letrës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mësimi zhvillohet në klasë;- llojet e ndryshme të letrës dhe ngjyrave;- veglat për matje;- katalogët dhe afishet e ndryshme.

27

Kapitulli 4: Llojet e shkronjave dhe numrave (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- njohë zanafillën e shkrimit;- njohë llojet e shkronjave dhe numrave;- ushtrojë bukurshkrimin me drejtshkrim;- konstruktojë shkronja dhe numra mbi sipërfaqet me ngjyra dhe pa ngjyra.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e shkrimit dhe zanafilla- Rëndësia e stilit në shkrim- Anatomia e shkronjës- Përshkrimi i tekstit - Shkrimi fenikas, grek dhe latin- Mjeshtëria kaligrafike - shkrimi latin i gjetur në Durrës- Shkronjat kapitale romake- Shkronjat ikonografike - Kodikët e Beratit- Shkronjat në monedha- Numrat arab në alfabetin latin- Shkronjat dhe numrat në shtypin e thatë- Bukurshkrim - ushtrim

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- tregojë zanafillën e shkrimit si dhe mënyrën e konstruktimit të shkronjave dhe

numrave;- sjellë shembuj konkret para nxënësve – libra, revista dhe shembuj të tjerë;- përcjellë punën e nxënësve gjatë ushtrimit praktik.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me foli transparente;- flip-charteri dhe markera shumëngjyrësh;- videoprojektor i lidhur me kompjuter;- vegla dhe materiale të nevojshme për zhvillimin e orës së mësimit;- llojet e ndryshme të librave të shtypur, fotografi të stileve romake me mbishkrime,- llojet e kartëmonedhave dhe monedhave, si dhe simboleve të ndryshme.- letra, ngjyra si dhe llojet e pëndave për bukurshkrim.

28

Klasa 10

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Radhitje me plumb – me dorë”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i

libërlidhjes, Grafik i medieveNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 1Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për të kryer pjesën përgatitore grafike për shtyp, libërlidhje dhe për media.

Kohëzgjatja e modulit

3 kredite (18 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për radhitje me plumb me dorëPërmbajtja:- Veglat dhe mjetet e punës si p.sh.: radhitësja, dollapi

për shkronja, sharra rrethore për prerjen e rreshtave, pinceta, gjilpëra, gërshërë, cicerometër, etj

- Material personal (shkronja, vija, elemente zbukuruese),material jopersonal (ndarës, katrorë, ndërmjetrreshtë,regleta dhe shteg, shpagë (konop), etj;

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi bënë radhitjen e tekstit me shkronja të plumbitnjë nga një në radhitëse të dorësPërmbajtja:- Matja e gjatësisë së rreshtit dhe akordimi në

radhitëse;- Përdorimi i veglave dhe materialit për radhitjen e

rreshtave;- Vendosja e rreshtave të radhitur në tavolinë të punës

dhe lidhja me shpagë;


RM 3 Nxënësi formon formë të shtypit dhe e vendos në kornizë

29

Përmbajtja:- Përzgjedhja e materialit të nevojshëm (shteg, regleta)

për punë;

- Vendosja e reshteve në kornizë sipas radhës;- Shtrëngimi i rreshtave në kornizë me mekanizma.

RM 4 Nxënësi bënë përgatitjen e presës për shtyp provues Përmbajtja:- Përzgjedhja e materialit (ngjyrë, letër, etj);- Pastrimi i makinës; - Vendosja e ngjyrës në ngjyranikun e presës;- Vendosja e letrës në në mekanizmin hyrës të presës.

RM 5 Nxënësi shtyp kopjen e parë të shtypit Përmbajtja:- Kyçja e makinës; - Aktivizimi i valakëve shpërndarës të ngjyrës;- Aktivizimi i ngjyranikut dhe shtresimi i ngjyrës në

elemente të shtypit;- Shtypi në letër nëpërmjet cilindrit shtypës të presës.

RM 6 Nxënësi kryen kthimin (çradhitjen) shkronjave në dollapin e shkronjave Përmbajtja:- Përzgjedhja e veglave për demontimin e rreshtave

nga nga korniza;

- Demontimi i shtegave dhe regletave nëpër dollapët e mëparshëm;

- Çradhitja e shkronjave dhe vendosja e tyre, se cila në vendin përkatës.

Procedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.

Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë veglat dhe mjetet e nevojshme për

punë;- parapërgatitë materialin e nevojshëm sipas

udhëzimeve të parapara;

30

- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë me matje të saktë gjatësinë e rreshtit në

radhitëse;- radhisë shkronjat sipas radhës në radhitës;- kontrollojë dhe korrigjoi gabimet e lëshuara;- lidhë me shpagë tekstin e radhitur.


KR Nxënësi duhet të:

- përcaktojë veglat, mjetet dhe materialin e nevojshëmpër vendosjen e formës në kornizë;

- vendosë rreshtat e formuar nga shkronjat e plumbit në kornizë;

- akordojë tekstin në vendin e duhur;- përforcojë rreshtat në kornizë me mekanizmin

përkatës.



- pastrojë presën e shtypit;- vendosë ngjyrën në ngjyranik;- vendosë letrën në aparatin hyrës.

RM 5 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-

kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- aktivizojë ngjyranikun për shpërndarjen sa ma

mirë të ngjyrës;- vendosë letrën mbi formën e shtypit;- aktivizojë cilindrin shtypës të presës të shkelë

mbiletër nëpërmjet formës së shtypit;

- kontrollojë kopjen e shtypur.


KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë veglat e nevojshme për kthimin e - shkronjave, regletave dhe shtegave në vendin e

mëparshëm;- kryejë çradhitjen e shkronjave, regletave dhe

31

shtegave dhe në vendin e mëparshëm.

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të radhitjes si dhe të organizohen vizita njohëse në ndërmarrje grafike,

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset e radhitjes me plumb me dorë.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjene proceseve përgatitore dhe përfundimtare për radhitje meplumb-me dorë.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi

- bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive tëfituara.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Kompleti i veglave, mjeteve dhe materialeve për

proceset përfundimtare të radhitjes me dorë nga plumbi.- Presë për shtyp.- Katalog për vegla pune.- Fletë-raport pune.- Materiale studimore.

32


“Radhitje me plumb – me makinë”




Ky është një modul i cili lejon nxënësin të zhvillojë aftësitë e tij praktike për radhitjen me plumb me makinë Linotipe.


3 kredite (18 orë)


RM 1 Nxënësi përzgjedhë matricat me lloj të njëjtë shkrimi por me madhësi të ndryshme dhe materialin e nevojshëmPërmbajtja:- Matricat dhe pykat ndarëse;- Materiali nga legura e plumbit për radhitje me plumb;- Pastrimi i makinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi radhit tekst me rreshta të plumbit me makinë Linotipe Përmbajtja:- Akordimi i gjatësisë së rreshtit në mekanizmin për

shkrirje;- Vendosja e dollapit të matricave në përputhje me

tastierën;- Radhitja në tastierë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi bënë matje me cicerometër dhe kryen prerjen e rreshtave në gjatësi të caktuar me sharrë rrethore Përmbajtja:- Parapërgatitja e materialit për prerje;- Akordimi i gjatësisë për prerje në sharrë;- Prerja duke marrë parasysh mesin optik të rreshtit;- Prerja bllok në të majtë;- Prerja bllok në të djathtë.

RM 4 Nxënësi kryen shtypin e kopjes së parë në letërPërmbajtja:- Parapërgatitja e materialit për shtyp të kopjes së parë;- Përgatitja e presës për shtyp;- Vendosja e formës së së shtypit në presë dhe shtypja e

kopje së parë në letër.

33


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë matricat me tipet e shkronjave sipas- udhëzimeve të parapara në urdhëresë të punës;- parapërgatitë materialin e nevojshëm për punë;- zbatojë rregullat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë gjatësinë e rreshtit në mekanizmin

përkatës;- radhisë me makinë Linotipe tekstin sipas

kritereve; të përcaktuara në pasqyrën e produktit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- parapërgatitë sharrën rrethore për prerjen e

rreshtave;- kryejë si duhet prerjen e rreshtave; - respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të

mbrojtjes së ambientit.



- parapërgatitë presën për shtyp me ngjyrë dhe letër;

- vendosë nëpërmjet kornizës rreshtat në presë;- kryejë kopjen e parë të shtypit me presë;- kontrollojë kualitetin e radhitjes së rreshtave me

makinë.

34


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të radhitjes me makinë si dhe të organizohen vizita njohëse në ndërmarrje grafike

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset e radhitjes me plumb-me makinë.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve të radhitjes me plumb-me makinë.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Makinë për radhitje me plumb Linotipe.- Kompleti i veglave, mjeteve dhe materialeve për proceset.

përfundimtare të radhitjes me dorë nga plumbi.- Presë për shtyp.- Fletë-raport pune .- Udhëzues, për kushtet teknike për proceset përfundimtare.

35


“Korrektura”




Ky është një modul i cili lejon nxënësin të zhvillojë aftësitë e tij praktike për përmirësimin e gabimeve të cilat shkaktohen gjatë radhitjes me plumb me dorë, me makinë por edhe te radhitja me kompjuter.


3 kredite (18 orë)


RM 1 Nxënësi evidenton me shenja të korrekturës gabimet e kopjes së parë të shtypur nga radhitja me dorëPërmbajtja:- Shenjat e korrekturës të përhershme;- Shenjat e korrekturës të tekstit;- Shenjat tjera të korrekturës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi i Nxënësi i radhitë rreshtat me gabime Përmbajtja:- Radhitja e gabimeve me dorë (me plumb);- Radhitja e gabimeve me makinë (me plumb);- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi i Nxënësi tërheq shkronjat dhe rreshtat me gabime dhe i zëvendëson me ato pa gabime Përmbajtja:- Përmirësimi i gabimit te radhitja me dorë;- Përmirësimi i gabimit te radhitja me makinë;- Shtypi në presë i kopjes pa gabime.





36

KR Nxënësi duhet të:- lexojë tekstin e radhitur duke e krahasuar me

tekstin origjinal;- evidentojë gabimet e gjetura në rresht dhe përsëri

në drejtim të rreshtit në bardhësi të faqes në anën e djathtë;

- evidentojë gabimin me shenja të korrekturës në bazë të llojit të gabimit me shenjën përkatëse.


KR Nxënësi duhet të:- gjejë tipin e shkronjave të njëjta nga radhitja me

dorë për përmirësim të gabimeve;- radhisë rreshtin i cili është me gabime nga

radhitja me makinë;- radhisë rreshtat deri në kryerresht.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- tërheqë me pincetë shkronjën gabim nga radhitja

me dorë dhe e zëvendëson me shkronjën e kërkuar nga korrektori;

- tërheqë rreshtin me gabime të radhitur me makinë dhe e zëvendëson me rreshtin e ri;

- dëshmojë përmirësimin e gabimeve me faqe të re të shtypur në presë.


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë me shembuj konkretë por edhe të organizohen vizita njohëse në ndërmarrje grafike ku është radhitja me dorë dhe me makinë nga plumbi.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset e korrekturës.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve të korrekturës.

- Gjatë vlerësimit të nxënëseve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi- bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të

fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori me shkronja dhe vegla përkatëse nga radhitja me dorë.- Makinë për radhitje me plumb Linotipe.- Presë për shtyp.- Fletë-raport pune .- Udhëzues, për përdorimin e shenjave të korrekturës.

37


“Radhitja me kompjuter”




Ky është një modul i cili lejon nxënësin të zhvillojë aftësitë e tij praktike për radhitjen e tekstit me kompjuter dhe për të zbatuar rregullat grafike për radhitje.


4 kredite (24 orë)


RM 1

Nxënësi bën radhitjen e tekstit në programin WordPërmbajtja:- Radhitja e thjeshtë e tekstit;- Radhitja e kombinuar e tekstit;- Radhitja tabelore e tekstit; - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e lexon t Nxënësi evidenton me shenja të korrekturës gabimet në faqen e shtypur me printer laserik Përmbajtja:- Korrektura te radhitja me kompjuter;- Vërtetimi i korrekturës së kryer me shenja të korrekturës

në kopjen e shtypur;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi e Nxënësi bënë përmirësimin e gabimeve dhe e vërteton me kopjen e shtypur Përmbajtja:- Përmirësimi i gabimeve me kompjuter;- Shtypi i kopjes me gabime të përmirësuara me printer.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren. RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


38

KR Nxënësi duhet të:- radhitë tekstin e thjeshtë me kompjuter duke u

bazuar në tekstin origjinal;- radhitë tekstin e kombinuar me kompjuter duke u

bazuar në origjinal;- radhitë tekst të kombinuar dhe në formë tabelore.


KR Nxënësi duhet të:- lexojë tekstin e radhitur të shtypur në letër; - evidentojë gabimet me shenja të korrekturës sipas

rregullave të korrekturës;- përmirësojë gabimet e evidentuara dhe ato t’i

dëshmojë me kopje të shtypur pa gabime.



- përmirësojë në kompjuter gabimet e evidentuara; - dëshmojë përmirësimin e gabimeve me faqe të re

të shtypur në letër me printer laserik.


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë me shembuj konkretë por edhe në kabinetin e informatikës të pajisur me kompjuter dhe printer laserik.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset përfundimtare të radhitjes me kompjuter.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve të radhitjes në forma të ndryshme deri në procesin përfundimtar.

- Gjatë vlerësimit të nxënëseve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi- bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të

fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Kabinet me numër të caktuar të kompjuterëve.- Printer laserik me postskript (preferohet formati A/3).- Letër-paus (formati A/4 – A/3).- Fletë-raport pune. - Udhëzues, për përdorim të programeve më të reja.

39


“Punimi i modeleve për kopjim”




Ky është një modul i cili lejon nxënësin të zhvillojë aftësitë e tij praktike për reproduktimin e fotografisë nga origjinali në fotografi digjitale dhe nga ajo në film.


3 kredite (18 orë)


RM 1

Nxënësi kryen klasifikimin dhe repropërgatitjen e origjinaleve për fotografim (skenim)Përmbajtja:- Klasifikimi i origjinaleve sipas tonit dhe ngjyrës;- Klasifikimi i origjinaleve sipas bazës materiale;- Klasifikimi i origjinaleve sipas përmbajtjes;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi kryen fotografimin (skenimin) e origjinaleve Përmbajtja:- Reprofotografia;- Reproretushi;- Ruajtja e reproduktimeve;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi fotografitë digjitale i reprodukon në film Përmbajtja:- Vendosja e fajlit me fotografi në kompjuterin e lidhur me

skanerin për reproduktim në film;- Fotografimi i fotografive nëpërmjet skanerit në film.

RM 4 Nxënësi bënë përgatitjen e makinës, kemikaleve dhe e zhvillon filmin

Përmbajtja:- Përgatitja e makinës me zhvillues, fiksim dhe ujë;- Zhvillimi i filmit me anë të makinës;- Kontrolli i kualitetit me matje denzitometrike.

40


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- klasifikojë origjinalet sipas tonit dhe ngjyrës;- klasifikojë origjinalet sipas bazës materiale;- klasifikojë origjinalet sipas përmbajtjes.


KR Nxënësi duhet të:- skanojë fotografitë e origjinaleve në kompjuter në

mënyrën e cila kërkohet për shtyp;- kryejë retushin e fotografisë në kompjuter;- ruajë fotografitë me emër në fajlin e caktuar.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- vendosë fajlin e fotografive në kompjuterin e

lidhur me skanerin filmik; - kontrollojë njohjen e skenimeve në kompjuterin

përkatës;- fotografojë fotografitë kompjuterike në film.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- përgatitë materialin e nevojshëm (film, zhvillues,

fiksim, ujë,etj.) për punë; - përgatitë makinën për zhvillimin e filmit;- zhvillojë filmin me makinë.

41


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale për fotografi por pjesërisht mund të trajtohet edhe në kabinetin e informatikës.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e fotografimit në formë digjitale.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës që kërkohet në reprofotografi.



Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Kabinet me numër të caktuar të kompjuterëve.- Skaner kompjuterik.- Skaner për reproduktim në film.- Makinë për zhvillim të filmit e lidhur me skaner filmik. - Material filmik, zhvillues, fiksim, ujë, etj.- Denzitometër për matjen e dendësisë së ngjyres së zezë në

baza - reflekse dhe transparente.

42


“Punimi i formës së shtypit për shtypin e lartë”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të punuar formën e shtypit të lartë duke përdorë shkronja të plumbit, rreshta të plumbit, klishe dhe numërator.


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë veglat dhe materialin e nevojshëm për punëPërmbajtja:- Veglat dhe mjetet për punë;- Materiali për shkrim (shkronja, rreshta, klishe) me

materialin ndihmës;- Fazeta (baza) për ngjitjen e klishesë;- Ngjitësi dyanësor;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi kryen punimin e klishesë në pllakë të zinkutPërmbajtja:- Fotografimi në pllakë të zinkut nëpërmjet modelit për

kopjim;- Zhvillimi i pllakës së zinkut me ndihmën e acideve;- Prerja e klisheve në format të caktuar;- Shtypja e kopjes provuese në letër me presën e shtypit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen formën e kombinuar me rreshta të plumbit dhe klishe

Përmbajtja:- Përgatitja e formatit të faqes në bazë të pasqyrës së

paraparë;- Prerja e fazetës në format të ilustrimit dhe ngjitja e

klishesë;- Renditja e tekstit dhe e klisheve; - Mbyllja e formës së faqes.

43

RM 4 Nxënësi përgatitë formën me enumeracionPërmbajtja:- Numëratori;- Përgatitja e formatit të faqes në bazë të pasqyrës së

paraparë;- Vendosja e numëratorit në vendin e paraparë të faqes.



Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren :RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- përgatisë veglat dhe mjetet e nevojshme për punë;- kryejë përgatitjen e materialit për shkrim dhe

materialit ndihmës; - kryejë prerjen e fazetës në format të klishesë;- kryejë ngjitjen e klishesë në fazetë me ngjitës

dyanësor;- zbatojë masat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë fotografimin në klishe me aparatin për

kopjim;- kryejë zhvillimin e klishesë në acide me

punëdore, me ndihmën a makinës; - kryejë prerjen e klishesë në format të paraparë;- zbatojë masat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë përgatitjen e formatit sipas pasqyrës së

paraparë;- kryejë shtypin provues në letër me presë grafike; - kryejë zhvillimin e klishesë në acide me punëdore

me ndihmën a makinës; - kryejë thyerjen (faqosjen) e faqes;- kryejë mbylljen e faqes;

44

- zbatojë masat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë përgatitjen e numëratorit;- kryejë përgatitjen e faqes sipas pasqyrës së paraparë;- vendosë numëratorin në vendin e caktuar sipas

pasqyrës së faqes.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të radhitjes me dorë dhe në punëtori profesionale të kimografisë.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e punimeve të formës së shtypit të lartë.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës që kërkohet në radhitjen me dorë dhe kimografi.

- Gjatë vlerësimit të nxënëseve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Mjetet, pajisjet dhe veglat në radhitjen me dorë dhe te

radhitja me plumb.- Makinë për kopjimin e pllakave. - Makinë për zhvillim të klisheve. - Plaka të zinkut për klishe. - Material i gatshëm i plumbit nga radhitja me dorë dhe me

makinë.

45


“Montazhi grafik”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të punuar montazhin grafik për makinë të ofsetit njëngjyrëshe dhe makinë të ofsetit njëngjyrëshe me rotacion.


5 kredi (30 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë veglat dhe materialin e nevojshëm për punë në montazhin grafikPërmbajtja:

- Veglat e dhe mjetet e punës si p.sh: tavolina për montazh me ndriçim, letra milimetrike, vizore matëse, gërshërë, skallper, llupë për zmadhim, shirita me ngjitës, etj;

- Materiali: letër e formateve të ndryshme, foli të tejdukshme të poliesterit me materialin ndihmës;

- Punimi i maketës nga tabakët me shënim të numrit të faqes;

- Mbrojta në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi vizaton tabakun pozicionues në formatin e letrës në të cilin duhet të shtypet Përmbajtja:

- Ngjitja e letrës milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e tabakut të letrës – formati në të cilën shtypet;- Skicimi i paerit;- Skicimi i vijave të palimit;- Skicimi i bardhësisë në krye të faqes;- Skicimi i bardhësisë në lidhje të faqes;- Skicimi i bardhësisë së jashtme të faqes;- Skicimi i bardhësisë së poshtme të faqes;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhin grafik në një ngjyrë për makinë të ofsetit njëngjyrëshe – standardi 3 Përmbajtja:

- Ngjitje e folisë së poliesterit mbi tabakun pozicionues; - Shënimi i anës së grajferit në foli me rapidograf;- Skicimi në katër anë i paserit;- Ngjitja e faqeve sipas radhës në përputhje të plotë me

maket të tabakut;

46

- Kopjimi i montazhformës në letër ozolit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi kryen montazhin grafik në një ngjyrë për makinë të ofsetit me rotacionPërmbajtja:

- Ngjitje e folisë së poliesterit mbi tabakun pozicionues; - Shënimi i anës së grajferit në foli me rapidograf;- Skicimi në katër anë i paserit;- Ngjitja e faqeve sipas radhës në përputhje të plotë me

maket të tabakut;- Kopjimi i montazhformës në letër ozolit; - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- përgatitë mjetet e nevojshme për punë; - pastrojë me vatë dhe alkool xhamin e tavolinës;- përgatitë formatin e letrës në të cilën shtypet;- kryejë përgatitjen e maketës në të cilën

vërtetohet:mënyra e palimit, kompletimit dhe rrotullimit të letrës në makinë;

- batojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë ngjitjen e letrës milimetrike në tavolinën

përmontazh grafik;

- kryejë ngjitjen e tabakut pozicionues mbi letrën milimetrike;

- kryejë me laps grafik vijat e palimit, bardhësitë e faqeve (në krye, lidhje, ana e jashtme, ana e poshtme)dhe skicimin e faqes së prerë;zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


47

kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë ngjitjen e tabakut pozicionues në tavolinë;- kryejë ngjitjen e folisë së poliesterit mbi tabakun

pozicionues;- pastrojë me vatë dhe alkool folinë e poliesterit;- kryejë skicimin e paserit dhe anës së grajferit; - kryejë ngjitjen e faqeve sipas radhës nga ana jo e

e lexueshme e shtresës fotoreaguese;zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë ngjitjen e tabakut pozicionues në tavolinë

ngaletra në rollne;

- kryejë ngjitjen e folisë së poliesterit mbi tabakun pozicionues;

- pastrojë me vatë dhe alkool folinë e poliesterit;- kryejë skicimin e paserit dhe anës së grajferit; - kryejë ngjitjen e faqeve sipas radhës nga ana jo e

lexueshme e shtresës fotoreaguese;zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të montazhit grafik të pajisura me mjete dhe vegla përkatëse.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e montazhit grafik duke marrë parasysh llojet e makinave të ofsetit sipas formatit dhe përdorimit të letrës, mënyrës së rrotullimit të letrës në makinë të shtypit si dhe mënyrës së palimit dhe të kompletimit të tabakëve në libërlidhje.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës që kërkohet në montazhin grafik për makinat e ofseti në tabak dhe për makina roto-ofset.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi- bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të

fituara.Baza materiale e domosdoshme

Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Tavolina pune për montazh grafik me ndriçim përkatës. - Foli të poliesterit. - Foli milimetrik.- Aparat me shirit-ngjitës. - Gërshërë, skallper, llupë për zmadhim.- Rapidograf për shkrim.- Aparat për kopjim në letër ozolit.- Letër formatesh të ndryshme, letër ozolit.

48

- Material për pastrim.PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Punimi i formës për shtypin e rrafshët”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të punuar formën e shtypit për shtypin e rrafshët për të gjitha llojet e makinave të ofsetit dhe të makinave roto-ofset.


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë aparatin për kopjim të pllakave Përmbajtja:- Pastrimi i xhamit në aparatin për kopjim;- Kyçja e aparatit dhe rregullimi i ekspozicionit;- Kontrollimi i vakuumit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përgatitë materialin dhe mjetet e nevojshme për punëPërmbajtja:- Pllaka e shtresuar me shtresë fotoreaguese e ofsetit;- Zhvilluesi për zhvillimin e pllakave;- Pastrimi me ujë; - Korrektori;- Gumiarabika;- Mjetet për punë: tamponi, brusha të ndryshme, etj;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi përgatitë dhe vendosë pllakën në aparatin për kopjimPërmbajtja:- Matja e grajferit në pllakë;- Ngjitja e montazhformës për kopjim në pllakë;- Vendosja e pllakës me montazhformë në aparatin për

kopjim;- Mbyllja e kornizës së aparatit;- Kyçja e vakuumit në aparat;- Kyçja e llambës për ekspozim me ndalje automatike në

përputhje me ekspozicionin; - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

49

RM 4 Nxënësi e zhvillon pllakën me punë dore Përmbajtja:- Vendosja e pllakës së eksponuar në tavolinën për

zhvillim; - Spërkatja e një sasie të caktuar të zhvilluesit në pllakë;- Shpërndarja me tampon e zhvilluesit nëpër pllakë me

me kohëzgjatje të caktuar;- Pastrimi në dy anë të pllakës me shpricë uji;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi kryen korrekturën, gomimin dhe terjen e pllakësPërmbajtja:- Fshirja e elementeve të cilat nuk duhet të duken me

ndihmën e korrektorit;- Pastrimi me ujë i sasisë së mbetur të korrektorit;- Fshirja e ujit nga pllaka me ndihmën e tamponit;- Shtresimi i gumiarabikës në sipërfaqe të pllakës me

shpërndarje të tamponit;- Terja e pllakës në furrë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.



Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- pastrojë xhamin e aparatit për kopjim me mjete

përpastrim;

- akordojë ekspozicionin në mekanizmin përkatës në makinë;

- kryejë një test provues për vërtetimin e ekspozicionit të rregullt;

- zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.



50

- përgatitë zhvilluesin duke e përzier me ujë në përpjesëtim sipas recepturës;

- përgatitë pllakën sipas formatit të cilën e kërkon standardi i makinës;

- përgatitë mjetet e nevojshme për punë dhe materialin e nevojshëm për pastrim, korrekturë dhe gomim;

- zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.



- kryejë matjen e saktë të grajferit në pllakë;- ngjisë montazhëformën për kopjim në pllakë;- vendosë pllakën me montazhformë në kornizën

për e aparatit;

- mbyllë kornizën dhe të aktivizojë vakuumin;- aktivizojë llambën për ekspozim sipas

ekspozicionit;- aktivizojë zbrazjen e vakuumit;- tërheqë pllakën nga korniza;- tërheqë montazhëformën nga pllaka;- vendosë në dollap montazhëformën;- zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- vendosë pllakën e eksponuar në basenin për

zhvillim;- kryejë spërkatjen e pllakës me zhvillues për e

pllakave;- shpërndajë zhvilluesin me tampon nëpër tërë- sipërfaqen e plakës për kohë të caktuar sipas

recepturës;- kryejë pastrimin e pllakës me shpricë uji në të dy

anë;- zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- fshijë me korrektor elementet të cilat nuk duhet të

jenë elemente të shtypit;- kryejë pastrimin me ujë të sipërfaqes së

korrigjuar në pllakë;

51

- largojë ujin nga pllaka me ndihmën e tamponit;- kryejë spërkatjen e sipërfaqes së pllakës me

gumiarabikë;- shpërndajë shtresën e gumiarabikës nëpër pllakë

mendihmën e tamponit;

- kryejë terjen e pllakës në furrë;- zbatojë masat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të kimografisë të pajisura me mjete dhe vegla përkatëse.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e punimit të formës së shtypit për shtypin e rrafshët duke marrë parasysh standarde të ndryshme të makinave në shtypin ofset.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës që kërkohet në punimin e formës së shtypit për shtypin e rrafshët.



Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Aparati për kopjim të pllakave me mekanizëm automatik për

ekspozicion dhe vakum.- Baseni për zhvillim me dy nivele të formatit B/o dhe me

instalim të ujit. - Aparat me shirit-ngjitës.- Pllaka të shtresuara me shtresë fotoreaguese pozitive. - Material për zhvillim.- Material për fshirje (korrektor).- Material për konservim (gumiarabikë).- Furrë për terjen e pllakave.- Material për pastrim.

52


“Punimi i formës për shtypin e depërtueshëm”


libërlidhjes, Grafik i medieveNiveli : IKlasa: 10


Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e praktike për të punuar formën e shtypit për shtypin e depërtueshëm në formë të shabllonit dhe në formë të sitës (rrjetëzës).


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi punon formën e shtypit të depërtueshëm në formë të shabllonitPërmbajtja:- Përgatitja e materialit për shabllon (letër karton, plastikë,

llamarinë, etj.);- Skicimi i shkronjave për hapje sipas udhëzimeve në

pasqyrën e dhënë;- Prerja e bazës nëpër vija të skicimit;- Ngjitja e pjesëve sipas radhës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e kryen ngjitjen e sitës në kornizë të drurit Përmbajtja:

- Prerja e rrjetëzës në format të kornizës (për 5 - 10 cm më e madhe se korniza);

- Ngjitja e sitës në një krah të kornizës me qepje me tel;- Shtrëngimi nga krahu i kundërt me dana speciale dhe

qepja edhe në dy krahë tjerë;- Izolimi i pjesëve të qepura me shirit-ngjitës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi e shtreson emulsionin (shtresën fotoreaguese) në sitë

Përmbajtja:- Përgatitja e veglave dhe materialit për pastrim të sitës; - Pastrimi i sitës me vatë dhe PVC në dy anët;- Shpërndarja e emulsionit me shpërndarëse në dy anë në

format të elementeve të shtypit;- Tërheqja e trashësisë së tepërt me ndihmën e shpatullës

speciale; - Terja e shtresës me ajër të ngrohtë në furrë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

53

RM 4 Nxënësi kryen inçizimin nëpërmjet modelit për kopjim në aparatin për kopjimPërmbajtja:- Ngjitja e modelit për kopjim mbi shtresë;- Vendosja në aparatin për kopjim; - Mbyllja dhe aktivizimi i vakuumit në aparatin për

kopjim; - Aktivizimi i llambës në aparat në përputhje me

ekspozicion e paraparë; - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi e bënë hapjen e elementeve të shtypit në sitë me anë të zhvillimit Përmbajtja:- Hapja e elementeve të shtypit me shpricë të lehtë uji; - Terja e shtresës me ajër të ngrohtë në furrë;- Mbyllja e ndonjë elementi të gabuar të shtypit me

korrektor; - Tërheqja e shtresës me emulsion pas procesit të shtypit

me steristrip me ndihmën e tamponit;- Pastrimi i sitës me ujë dhe terja;- Pastrimi i sitës me PVC për punë të serishme;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- zgjedhë bazën e materialit për punimin e

shabllonit;- kryejë skicimin e elementeve të shtypit në bazë të

pasqyrës së paraparë;- kryejë prerjen nëpër vijat e skicimit;- kryejë ngjitjen e pjesëve sipas radhës;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë prerjen e sitës në formatin e paparaparë

54

përkornizën e sitës;

- kryejë shtrëngimin me dana speciale dhe qepjen e sitës në kornizë të drurit;

- kryejë izolimin me shirit-ngjitës të pjesëve të qepura

- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.



- përgatitë veglat dhe materialin për pastrim;- kryejë pastrimin e sitës në dy anë me PVC; - kryejë shtresimin e emulsionit në dy anë me

mjete përkatëse në format të elementeve të shtypit;

- kryejë tërheqjen e tepërt të shtresës së emulsionit me ndihmën e shpatullës;

- kryejë terjen e shtresës me ajër të ngrohtë në furrë;



kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- vendosë në sitë (mbi shtresë) modelin për

kopjim;- vendosë kornizën në aparat për kopjim dhe të

aktivizojë vakuumin;- kryejë inçizimin në aparatin për kopjim;- batojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.


kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë hapjen e elementeve të shtypit me shpricë

uji;- kryejë terjen e sitës me ajër të ngrohtë; - kryejë përmirësimin (mbylljen) me korrektor;- kryejë tërheqjen e shtresës pas procesit të shtypit

me steristrip;- kryejë pastrimin me PVC për punë të serishme;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.

55


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të shtypit të depërtueshëm të pajisura me mjete dhe vegla përkatëse.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e punimit të formës së shtypit për shtypin e depërtueshëm, e posaçërisht ndryshimet në mes të formës me shabllon dhe asaj me sitë.


- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi- bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të

fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Aparati për kopjim të sitave me mekanizëm automatik për

ekspozicion dhe vakum.- Baseni për zhvillim me instalim të ujit.- Aparat me shirit-ngjitës.- Material për shtresim dykomponentësh (emulsion).- Material për mbyllje (korrektor).- Material për tërheqje të shtresës (steristrip).- Furrë për terjen e sitave.- Material për pastrim (PVC).- Pambuk, lecka, etj.

56


“Teknika e shtypit të lartë”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të bërë përgatitjen dhe për të kryer shtypin me makina të tiposhtypit të formateve të vogla.


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi bën përgatitjen e makinës në tiposhtyp, në makinë të formatit të vogël (Tigëll makinë)Përmbajtja:- Kyçja dhe pastrimi i makinës me mjete për pastrim; - Vendosja e ngjyrës në ngjyranik;- Shtosimi i letrës në aparatin për shtosim;- Vendosja e letrës në aparatin hyrës të makinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e vendosë formën e shtypit në makinë Përmbajtja:

- Vendosja e formës së shtypit në makinë;- Përgatitja e pasimit të faqes në bazë të pasqyrës së dhënë;- Kontrolli i mënyrës së palimit në libërlidhje;- Kontrolli i mënyrës së kompletimit në libërlidhje;- Kontrolli i mënyrës së rrotullimit të letrës në makinë;- Shtypja e kopjes së parë për lejim të shtypit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi shtyp me makinë (Tigëll-makinë) Përmbajtja:- Kyçja e numëratorit për matjen e tirazhit në makinë; - Shtypi në anën e parë të letrës;- Kontrolli i kualitetit gjatë shtypit-krahasimi çdo herë me

kopjen e parë të shtypit të lejuar nga personi i autorizuar; - Shtosimi, rrotullimi i letrës dhe vendosja në aparatin

hyrës për shtypjen e anës së dytë;- Shtypja e anës së dytë dhe kontrolli i përhershëm gjatë

shtypit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

57





KR Nxënësi duhet të:- kyçë Tigëll makinën dhe ta kryej pastrimin me

mjete për pastrim;- kryejë vendosjen e ngjyrës së paraparë në

ngjyranik dhe ta bëjë shpërndarjen nëpërmjet valakëve;

- kryejë shtosimin e letrës në aparatin për shtosim;- kryejë me përpikëri mbushjen e aparatit hyrës në

makinë me letër;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë vendosjen e formës së shtypit në makinë

në përputhje me rrotullimin e letrës në makinë dhe me mënyrën e palimit dhe të kompletimit në libërlidhje

- kryejë pasimin sipas pasqyrës së dhënë;- kryejë shtypin e kopjes së parë për lejim nga

personi i autorizuar;



kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kyçë numëratorin në makinë dhe ta përcjellë atë

me përpikëri deri në kopjen e fundit; - kryejë shtypin në anën e parë të letrës; - kryejë kontrollin e rregullt të shtypit gjatë shtypit

të

58

anës së parë;- kryejë rrotullimin e letrës dhe shtypin e anës së

dytë;- dorëzojë kopjet e shtypura me tirazh të saktë për

procesin vijues në libërlidhje;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të shtypit të lartë ku është e pajisur me makina të tiposhtypit të formatit të vogël (Tigëll makina).

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e shtypit në teknikën e shtypit të lartë, e posaçërisht te shtypi me Tigëll makinë.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës ku kërkohet kryerja e përgatitjes në makinë dhe shtypi me makinë (Tigëll-makinë).



Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjetet, makinat dhe materialet e mëposhtme:- Aparat për shtosim të letrës.- Makinë e tiposhtypit e formatit të vogël.- Ngjyrë grafike për tiposhtyp.- Letër me gramatura të ndryshme për tiposhtyp.- Material dhe mjete për pastrim të makinës.- Vegla ndihmëse të nevojshme për shtyp (shpaklla, llupa, - tipometër, etj.).

59


“Teknika e shtypit të rrafshët”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të bërë përgatitjen dhe për të kryer shtypin me makina të ofsetit njëngjyrëshe të formateve të vogla.


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë për shtyp makinën e ofsetit të formatit të vogël (GTO)Përmbajtja:- Kyçja dhe pastrimi i makinës me mjete për pastrim; - Vendosja e ngjyrës në ngjyranik;- Vendosja e ujit (përzierje me alkool) në makinë;- Shtosimi i letrës në aparatin për shtosim;- Vendosja e letrës në aparatin hyrës të makinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e monton formën e shtypit në makinë të ofsetit Përmbajtja:

- Demontimi i pllakës së vjetër nga makina;- Vendosja e pllakës nga ana e grajferit në makinë dhe

shtrëngimi me mekanizmin përkatës;- Vendosja e messhtersës nën pllakë;- Rrotullimi për njëherë i cilindrit të pllakës dhe shtrëngimi

anës tjetër të pllakës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen përgatitjen detale deri te kopja e parë e shtypit

Përmbajtja:- Shtypja e një kopje - rregullimi i paserit;- Kontrolli i mënyrës së palimit në libërlidhje;- Kontrolli i mënyrës së kompletimit në libërlidhje;- Kontrolli i mënyrës së rrotullimit të letrës në makinë;- Shtypja e kopjes së parë për lejim të shtypit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi shtyp me makinë të ofsetit njëngjyrëshe Përmbajtja: - Kyçja e numëratorit për matjen e tirazhit në makinë; - Shtypi në anën e parë të letrës;

60

- Kontrolli i kualitetit gjatë shtypit-krahasimi çdo herë me kopjen e parë të shtypit të lejuar nga personi i autorizuar;

- Shtosimi, rrotullimi i letrës dhe vendosja në aparatin hyrës për shtypjen e anës së dytë;

- Shtypja e anës së dytë dhe kontrolli i përhershëm gjatë shtypit;



Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- kyçë makinën e ofsetit dhe ta kryej pastrimin me

mjete për pastrim;- kryejë vendosjen e ngjyrës së paraparë në

ngjyranik dhe ta bëjë shpërndarjen nëpërmjet valakëve;

- kryejë shtosimin e letrës në aparatin për shtosim;- kryejë me përpikëri mbushjen e aparatit hyrës në

makinë me letër;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- demontojë pllakën e vjetër nga makina;- montojë njërën anë të pllakës në makinë;- vendosë messhtresën ndërmjet cilindrit dhe

pllakës;- rrotullojë për 360 shkallë cilindrin me pllakë dhe

të shtrëngojë skajin tjetër të pllakës;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- shtypë kopjen e parë;- rregullojë paserin me përpikëri;- kontrollojë rrotullimin e letrës në makinë dhe

mënyrën e palimit dhe të kompletimit në

61

libërlidhje;- kryejë shtypin e kopjes së parë për lejim nga

personi i autorizuar;




- kyçë numëratorin në makinë dhe ta përcjellë atë me përpikëri deri në kopjen e fundit;

- kryejë shtypin në anën e parë të letrës; - kryejë kontrollin e rregullt të shtypit gjatë shtypit

të anës së parë;

- kryejë rrotullimin e letrës dhe shtypin e anës së dytë;

- dorëzojë kopjet e shtypura me tirazh të saktë për procesin vijues në libërlidhje;

- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit;


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të shtypit të rrafshët ku është e pajisur me makina të ofsetit të formatit të vogël (GTO).

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e shtypit në teknikën e shtypit të rrafshët, e posaçërisht te shtypi me makinë GTO.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës ku kërkohet kryerja e përgatitjes në makinë dhe shtypi me makinë (GTO).

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbibazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme tësigurohen mjetet, makinat dhe materialet e mëposhtme:- Aparat për shtosim të letrës.- Makinë e ofsetit formatit të vogël (GTO).- Ngjyrë grafike për ofset.- Letër me gramatura të ndryshme për ofset.- Material dhe mjete për pastrim të makinës.- Vegla ndihmëse të nevojshme për shtyp (shpaklla, llupa,

vizore matëse, etj.).


62

“Teknika e shtypit të depërtueshëm”




Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij praktike për të bërë përgatitjen dhe për të kryer shtypin me dorë me anë të mjeteve të cilat shfrytëzohen në shtypin e depërtueshëm.


3 kredi (18 orë)


RM 1 Nxënësi përgatitë mjetet dhe materialin e nevojshëm për shtypPërmbajtja:- Përgatitja e mjeteve siç janë: tavolina e punës, rakelli,

shpaklla, etj;- Përgatitja e materialit (ngjyra, letra, ngadalësues,

shirit-ngjitës, etj.);- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e monton kornizën në tavolinë Përmbajtja:

- Vendosja e këndit me ngjitës në tavolinë;- Montimi i kornizës në mekanizmin e tavolinës; - Rregullimi i paserit;- Bllokimi me ngjitës i sipërfaqeve të lira;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen shtypin në bazë Përmbajtja:

- Vendosja e ngjyrës në kornizë;- Vendosja e bazës (letër, plastikë, lëkurë, xham,

llamarinë) në këndin tregues;- Shtypi në bazë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit



63

- përgatitë si duhet mjetet dhe materialin e nevojshëm për punë;

- përgatitë ngjyrën në përputhje të plotë me bazën në të cilën shtypet;



KR Nxënësi duhet të:- vendosë këndin me ngjitës si duhet në tavolinën e

punës me trashësi të njëjtë sikur baza për shtyp;- montojë si duhet kornizën në mekanizmin përkatës;- pasojë elementet e shtypit me bazë me përpikëri;- bllokojë me shirit-ngjitës sipërfaqet e lira në kornizë;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.



- vendosë ngjyrën me shpatull në elemente të shtypit në kornizë;

- vendosë si duhet bazën për shtyp në këndoren treguese në tavolinë;

- shtypë (depërtojë) ngjyrën nëpërmjet rakellit në bazë;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të shtypit të depërtueshëm por mundet edhe në punëtori të shkollës.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e shtypit në teknikën e shtypit të depërtueshëm, e posaçërisht duke përdorë baza të ndryshme për shtyp.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës ku kërkohet kryerja e përgatitjes në tavolinën punës dhe shtypi me dorë nëpërmjet rakellit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbibazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjetet, dhe materialet e mëposhtme:- Tavolinë universale për shtyp me vakum, tavolinë për shtyp në

tekstil, rakell, shpakëll, etj.- Ngjyrë grafike e sitoshtypit në përputhje të plotë me bazën e

shtypit, ngadalësues, shirit-ngjitës, etj.

64


“Libërlidhja”



Numri i modulit 13Qëllimi i modulit Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij

praktike për të kryer proceset e punës sipas radhës në libërlidhje ku prodhimi grafik merr formën përfundimtare.


6 kredi (36 orë)


RM 1 Nxënësi pret me thikë materialin sipas udhëzimeve në urdhëresë të punësPërmbajtja:- Prerja rrafshuese; - Prerja e barabartë;- Prerja në pjesë të ndryshme; - Prerja trianësore;- Prerja me thikë rrethore;- Prerja me thikë në formë të gërshërëve;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi palon tabakët e shtypur Përmbajtja:

- Palimi në formë kryqëzuese;- Palimi i kombinuar;- Palimi paralel; - Palimi cik cak; - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen kompletimin e tabakëve të shtypur Përmbajtja:

- Kompletimi tabak në tabak;- Kompletimi tabak pas tabaku;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi e kryen procesin e qepjes Përmbajtja:

- Qepja me tel nëpërmjet palimit;- Qepja me tel afër palimit;- Qepja me penj tekstili;- Qepja me penj tekstili nëpërmjet gazës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi kryen me punë dore lidhjen e librit Përmbajtja:

65

- Lidhja e butë e librit;- Lidhja e fortë e librit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- kryejë prerjen rrafshuese në letër me thikë

automatike;- kryejë prerje të barabartë në tabakë të letrës;- kryejë prerje në pjesë të ndryshme me thikë;

automatike- kryejë prerjen trianësore të (librit, revistës,

bllokut, etj.) me thikë automatike apo trianësore;

- kryejë prerjen e lepenkës me thikë rrethore;- kryejë prerjen e pëlhurës, skajit, lëkurës, etj. me

thikë në formë të gërshërëve;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë palimin e tabakëve të shtypur në formë; - kryqëzuese me makinë për palosje;- kryejë palimin në formë paralele; - kryejë palimin në formën e kombinuar;- kryejë palimin në formën cik cak me punë dore

apo makinë për palim;



kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë kompletimin e tabakëve me punë dore në

66

formën tabaku në tabak;- kryejë kompletimin e tabakëve me punë dore në

formën tabak pas tabaku;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet

- kryejë qepjen e logut me tel nëpërmjet palimit me makinë të dorës;

- kryejë qepjen e bllokut me tel afër palimit me makinë të dorës;

- kryejë qepjen me penj të bllokut të librit me punë dore me gjilpërë;

- kryejë qepjen me penj të bllokut të librit nëpërmjet gazës me punë dore;



kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- kryejë lajmimin (lyerjen) e riknit; - kryejë prerjen e kopertinës;- kryejë ngjitjen e kopertinës në bllok të librit;- kryejë presimin në presë;- kryejë prerjen trianësore sipas formatit të

paraparë;- kryejë prerje e lepenkës në format të kopertinës

për lidhje të fortë;- kryejë prerjen e ibercigut për kopertinë;- kryejë punimin e kopertinës me lidhje të fortë;- kryejë ngjitjen e bllokut të librit me kopertinë;- zbatojë masat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori profesionale të libërlidhjes por mundet edhe pjesërisht në punëtori të shkollës.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset e shumta të punës në libërlidhje

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e procesit të prerjes, palimit, qepjes, kompletimit, lidhjes, paketimit, por në fund edhe kontrollin e punës së kryer.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet vlerësimi mbi bazën e demonstrimit praktik të aftësive dhe njohurive të

67

fituara.Baza materiale e domosdoshme

Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Tavolinë vibruese për shtosim të letrës.- Thikë aromatike për prerjen e letrës.- Thikë në formë të gërshërëve.- Thikë rrethore.- Makinë e dorës për qepje me tel.- Makinë për bigim dhe përforcim.- Makinë për palim.- Binder për lidhje.- Material (letër, ngjitës, penj, tel, etj.).

68

Klasa 11


Programi i lëndës

“Formësimi grafik dhe shkrimi”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes, Grafik i

medieveNiveli : IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- interpretojë ndjenjat estetike për grafikën;- interpretojë parimet estetike të shkronjave dhe numrave; - shpjegojë konceptet e punës për projektim të formave grafike;- interpretojë parimet bazë të rregullave të shkrimit.

II. Fondi i orëve të lëndës:35 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Stili i shkronjave dhe i numrave (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se çfarë përmban lënda “Formësimi grafik dhe shkrimi”;- bëjë radhitje të shkronjave të skalitura;- bëjë radhitje të shkronjave kursive të skalitura;- bëjë radhitje me shkronja festive.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e shkrimit- Llojet e shkrimit- Shkronjat antike të skalitura- Shkronjat kursive të skalitura- Shkronjat festive

69

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë konceptet themelore të shkrimit me shembuj konkret;- angazhojë nxënësit të vizatojnë shkronja antike të skalitura;- angazhojë nxënësit të vizatojnë shkronja kursive të skalitura;- ilustrojë shpjegimin e shkronjave festive me shembuj konkret.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, gomë;- veglat për matje.

Kapitulli 2: Stili i shkronjave dhe i numrave (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- interpretojë vizatimin anatomik të shkronjës;- interpretojë vizatimin e shkronjës me njehsim gjeometrik;- shpjegojë mjeshtërinë kaligrafike të shkrimit;- interpretojë shkronjat kursive me anë të vizatimit;- interpretojë numrat me anë të vizatimit;- interpretojë shkronjat kursive të empirit me anë të vizatimit;- japë shembuj për shkronjat tipografike dhe popullore.

b) Temat e kapitullit- Anatomia e shkronjës- Konstruktimi i shkronjës me nehësim gjeometrik- Mjeshtëria kaligrafike në shkrimet shqipe- Shkronjat kursive italike- Numrat kursiv italik- Shkronjat kursive të empirit- Shkronjat tipografike - Shkronjat popullore

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë përmbajtjen dhe rëndësinë e shkronjave;- angazhojë nxënësit të vizatojnë shkronja kaligrafike;- ilustrojë me shembuj konkret shkronjat dhe numrat kursive dhe të empirit;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth shkronjave tipografike dhe popullore.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje.

70

Kapitulli 3: Kopertina e librit (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore të kopertinës së librit; - tregojë rëndësinë e forzecit në koperinë;- përzgjedhë pëlhurat për ibërcig në kopertinë;- tregojë kuptimin e shkronjave dhe fotografisë;- shpjegojë shenjën e shtëpisë botuese;- shpjegojë mënyrën e përgatitjes së faqes së parë të gazetës;- shpjegojë mënyrën e përgatitjes së faqes së parë të revistës;- shpjegojë rregullat bazë të përgatitjes së katalogut;- tregojë rëndësinë e bukurshkrimit në përgatitjen e prodhimit grafik.

b) Temat e kapitullit- Ndarja e sipërfaqes së kopertinës së librit- Forzeci (parafleta dhe pasfleta)- Ibërcigu (mbështjellësi i kopertinës)- Faqja e parë e gazetës- Faqja e parë e revistës- Katalogu- Bukurshkrimi - Zgjidhja e shkronjave dhe e fotografisë- Shenja e shtëpisë botuese

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret kopertonin e librit;- angazhojë nxënësit të zgjidhin shkronjat dhe fotografinë për kopertinë të librit;- japë ushtrime konkrete për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje.

Kapitulli 4: Përgatitja grafike e librit, gazetës dhe revistës (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore dhe rëndësinë e ilustrimit;- shpjegojë ecurinë e punës në thyerje teknike të tekstit konkretisht me shembuj;- interpretojë fazat kryesore të fotografisë, tekstit dhe reklamës me shembuj

konkret;- paraqesë me skica punimin e pasqyrës së faqes.

b) Temat e kapitullit- Ilustrimi i librit- Thyerja teknike e tekstit

71

- Pasqyra e faqes (shpiglli)- Rregullat për punimin e pasqyrës- Pasqyra e faqes për libër- Pasqyra e faqes për gazetë- Fotografia, teksti dhe reklama c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret ilustrimin e librit;- zgjidhë ushtrime të ndryshme për thyerjen teknike të tekstit;- angazhojë nxënësit për punimin e reklamave duke shfrytëzuar tekstin dhe

fotografinë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje;- fotografi dhe reklama të ndryshme.

Kapitulli 5: Projektimi dhe shtypja e shenjave (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore të vulës si teknikë grafike;- bëjë klasifikimin e vulave;- shpjegojë ç’janë inicialet dhe emblemat;- shpjegojë parimet e punës te pllakati dhe mënyrën e shtypit.

b) Temat e kapitullit- Vula si formë dhe teknikë grafike- Formati dhe forma e vulës- Vula rrethore, katrore, eliptike dhe trekëndore- Inicialet, emblemat- Afishja-pllakati, skicimi dhe shtypi

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e njohurive fillestare për punimin e vulave me skema dhe

pankarta të vulave;- zgjidhë ushtrime të ndryshme për inicialet dhe emblemat e shkollës;- angazhojë nxënësit të punojnë skica për pllakate sipas ideve të tyre.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- lloje të ndryshme të mostrave të vulave;- foli polimeri; pankarta dhe pllakate të ndryshme;- vegla për matje dhe ngjyrosje.

72

Programi i lëndës

“Teknologji e proceseve grafike”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes.Niveli : IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- tregojë për zhvillimin e industrisë grafike te ne dhe rajon;- klasifikojë prodhimet në industrinë grafike sipas formës dhe mënyrës së punimit;- interpretojë parimet bazë të formateve;- shpjegojë gramaturën e letrës; - dallojë faktorë e jashtëm të letrës;- bëjë klasifikimin e letrës sipas trashësisë.



Kapitulli 1: Materiali bazë në industrinë grafike (20 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se çka përmban lënda “Teknologji e proceseve grafike”;- dallojë prodhimet në industrinë grafike;- bëjë klasifikimin e letrës sipas formateve;- shpjegojë problemet që lidhen me formatin e letrës;- shpjegojë historikun e formateve të egra deri te formati standard i letrës;- shpjegojë formatin e letrës sipas proporcionit të artë dhe të jap shembuj;- tregojë çka është gramatura dhe rëndësia e saj;- bëjë klasifikimin e letrës sipas trashësisë në letër, kartuç dhe lepenkë;- tregojë pjesët kryesore të lepenkës.

b) Temat e kapitullit- Zhvillimi i industrisë grafike në Kosovë dhe në rajon- Prodhimet e industrisë grafike sot- Formati i letrës- Historiku i formateve të letrës- Formatet e letrës sipas proporcionit të artë- Gramatura e letrës- Ndikimi i faktorëve të jashtëm në letër- Kartuçi- Lepenka e rrafshët- Lepenka valore

73

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e njohurive fillestare për zhvillimin e industrisë grafike me

pankarta dhe shembuj konkret;- ilustrojë llojet e prodhimeve grafike me shembuj konkret të prodhimeve të

shtypura grafike;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth konceptit të gramaturës dhe formatit të

letrës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të letrës;- letër me formate standarde të letrës të prera dhe të paprera;- letër në bazë të klasifikimeve;- kartuç, lepenkë dhe lepenkë valore.

Kapitulli 2: Montazha grafike (22 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë fund të këtij kapitulli, nxënësi duhet të:- tregojë ndryshimin në mes të tabakut të shtypit dhe tabakut të letrës;- përshkruajë palimin e tabakut të shtypit;- dallojë mënyrat e palimit të tabakut;- dallojë palimin e kombinuar;- tregojë mënyrën e procesit të kompletimit të tabakëve;- dallojë mënyrën e kompletimit tabak pas tabaku dhe tabak në tabak;- tregojë qëllimin dhe procesin e montazhës së tabakut;- tregojë parimet e punës për montazhin një ngjyrëshe;- tregojë veçoritë e montazhës për shtyp në rotacion.

b) Temat e kapitullit- Tabaku dhe tabaku i shtypit- Palimi i tabakut- Mënyrat e palimit të tabakut- Palimi i kombinuar- Kompletimi (mbledhja) e tabakëve- Kompletimi tabakë në tabakë- Kompletimi tabak pas tabaku (tabak mbi tabak)- Montazhi i tabakut- Montazhi një ngjyrësh i tabakut- Montazhi për rotacion

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e tabakut të letrës dhe tabakut të shtypit me shembuj konkret;- ilustrojë me skica e vizatime mënyrat e palimit dhe kompletimit të tabakëve;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për renditjen e faqeve në

montazhformë me ndihmën e maketeve.

74

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me tavolinë dhe mjete të nevojshme përcjellëse për

montazh grafike;- pankarta me skica dhe vizatime të mënyrave të rrotullimit të letrës në shtyp dhe të

palimit në libërlidhje;- foli milimetrike, letër të formatit sipas standardeve (A1, B1 dhe C1).

Kapitulli 3: Format e shtypit (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë llojet dhe teknikat e shtypit; - tregojë qëllimin dhe mënyrat e punimit të formës së shtypit të lartë;- tregojë qëllimin dhe proceset e punës për formën e shtypit të rrafshët;- dallojë formën e shtypit të thellë nga ajo e shtypit të lartë dhe të rrafshët;- tregojë proceset e punës për formën e shtypit të depërtueshëm;- përshkruajë llojet e materialeve për forma të shtypit.

b) Temat e kapitullit- Teknikat dhe mënyrat e shtypit- Forma e shtypit të lartë- Forma e shtypit të rrafshët- Forma e shtypit të thellë- Forma e shtypit të depërtueshëm- Materiali për punimin e formave të shtypit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me pankarta, skica e vizatime në trajtim të teknikave dhe

llojeve të shtypit;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth punimit dhe rolit të formës së shtypit për

teknika të shtypit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta dhe skica në mbështetje të trajtimit të

punimit të formave dhe teknikave të shtypit; - lloje të ndryshme të materialeve për forma të shtypit.

Kapitulli 4: Punët përfundimtare të prodhimeve grafike (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- përshkruajë proceset sipas radhës në libërlidhje; - përshkruajë palimin dhe llojet e palimit të tabakut të shtypur;- tregojë rolin dhe rëndësinë e shenjave në tabak të shtypit;- përshkruajë procesin dhe mënyrat e kompletimit të tabakëve;- shpjegojë procesin e lidhjes së bllokut të librit me kopertinë;- tregojë proceset speciale në libërlidhje.

75

b) Temat e kapitullit- Libërlidhja- Palimi i tabakut të shtypit- Shenjat e shënuara në tabak të shtypit- Kompletimi i tabakëve- Lidhja e bllokut të librit me koperinë- Llajmimi- Përdorimi - Bigimi

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me pankarta, skica, vizatime e shembuj konkretë gjatë

trajtimit të proceseve në libërlidhje;- angazhojë nxënësit në diskutime mbi mënyrat e proceseve finale të prodhimeve

grafike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, skica dhe vizatime në mbështetje të

trajtimit të proceseve përfundimtare në libërlidhje;- lloje të ndryshme të prodhimeve grafike.

76

Programi i lëndës

“Materiale grafike”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i mediave, Grafik i shtypit,

Grafik i libërlidhjesNiveli: IIKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- dallojë dhe të klasifikojë metalet dhe legurat për veprimtarinë grafike;- shpjegojë vetitë dhe përbërjen e letrës;- shpjegojë mënyrën e përpunimit të letrës;- shpjegojë vetitë e letrës për teknikat e shtypit.



Kapitulli 1: Metalet dhe legurat (7 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se ç’përmban lënda “Materiale grafike”;- bëjë dallimin në mes të metaleve të pastërta dhe legurave;- bëjë klasifikimin e metaleve dhe legurave për përdorim në veprimtarinë grafike;- shpjegojë përbërjen e legurës së plumbit, aluminit dhe bakrit;- shpjegojë për korrozionin e metaleve.

b) Temat e kapitullit- Vetitë dhe përbërja e materialeve- Materialet metalike- Testimi i metaleve- Testimi mikroskopik i metaleve dhe legurave- Metalet dhe legurat për teknologjinë grafike- Legurat e plumbit për shtyp- Legurat e aluminit, bakri dhe legurat e tij- Magneziumi, hekuri dhe korrozioni i metaleve c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë konceptet themelore të metaleve me shembuj konkret;- pasurojë shpjegimin duke bërë krahasime të metaleve dhe legurave;- angazhojë nxënësit të diskutojnë për fortësinë dhe qëndrueshmërinë e metaleve;- ilustrojë shpjegimin e legurave dhe metaleve me shembuj konkret.

77

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta për përbërjen e metaleve dhe legurave; - llojet e ndryshme të metaleve të pastërta;- lloje të ndryshme të legurave;- veglat për matje.

Kapitulli 2: Letra (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë për historikun e përdorimit të letrës;- shpjegojë për lëndën e parë për letër deri te gjysmë fabrikimi;- tregojë lëndën e parë për letër;- shpjegojë përbërjen kimike të drurit;- përshkruajë strukturën dhe përbërjen e drurit;- përshkruajë fazat e përpunimit të drurit;- përshkruajë mënyrën e përpunimit të celulozës;- tregojë vetitë kimike dhe fizike të celulozës; - tregojë ç’është celuloza teknike;- shpjegojë përpunimin e trskës.

b) Temat e kapitullit- Historia e letrës- Përpunimi i lëndëve deri në gjysmë të fabrikuara- Lënda e parë për letër- Përbërja kimike e drurit- Struktura dhe përbërja e drurit- Përpunimi i drurit- Drunaja- Celuloza- Vetitë kimike dhe fizike të celulozës- Gjysmë celuloza- Celuloza teknike - Përpunimi i trskës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret lëndën e parë për letër;- pasurojë shpjegimin lloje të ndryshme të letrës;- angazhojë nxënësit në trajtimin e proceseve për prodhimin e letrës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e lloje të ndryshme të letrës; - prodhime të letrës nga celuloza;- prodhime të letrës me gramaturë të ndryshme.

78

Kapitulli 3: Përgatitja e masës së letrës (5 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë përbërjen shtesë të letrës;- tregojë qëllimin e mbushësve në fije të letrës;- shpjegojë rolin e ngjitësit në përbërjen e masës së letrës;- shpjegojë qëllimin e ngjyrës në masë të letrës.

b) Temat e kapitullit - Dhënia shtesë masës së letrës - Ndikimi i shtesës në kualitet të letrës- Mbushësit- Ngjitësit- Ngjyrat për masë të letrës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e masës së letrës me materiale bazë konkrete;- angazhojë nxënësit në diskutime lidhur përqindjet në masë të mbushësve, ngjitësit

dhe ngjyrës në masë të letrës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema të përbërësve të masës së letrës;- masa të ndryshme të mbushësve, ngjitësve dhe ngjyrave.

Kapitulli 4: Punimi i letrës (5 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë mënyrën e përpunimit të letrës;- shpjegojë prejardhje e formateve standarde të letrës;- tregojë ndikimet e faktorëve të jashtëm në letër.

b) Temat e kapitullit - Punimi i letrës- Përpunimi i letrës- Formatet e letrës- Standardizimi i formateve të letrës- Ndikimi i faktorëve të jashtëm në letër

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin me skema dhe shembuj konkret përpunimin e letrës;- pasurojë formatin standard të letrës me skica e vizatime;- angazhojë nxënësit të krijojnë vetë një format standard të letrës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema të përpunimit të letrës;- formate standarde të letrës; Formate të letrës me standard të egër.

79

Kapitulli 5: Letra e shtypit (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë karakteristikat e prodhimit të letrës për shtypin e lartë;- përshkruajë karakteristikat e prodhimit të letrës për shtypin e rrafshët;- përshkruajë karakteristikat e prodhimit të letrës për shtypin e thellë;- përshkruajë karakteristikat e prodhimit të letrës për shtypin e depërtueshëm;- tregojë qëllimin e letrës për libërlidhje;- shpjegojë ndryshimet e letrës me kartuç e lepenkë.

b) Temat e kapitullit- Letra për shtypin e lartë- Letra për shtypin e rrafshët- Letra për shtypin e thellë- Letra për shtypin e depërtueshëm- Letra për libërlidhje- Kartuçi dhe lepenka

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të letrës për shtypin e lartë, rrafshët,

thellë dhe të depërtueshëm;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e letrës për teknika themelore të

shtypit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte të llojeve të

ndryshme të letrës;- letër me fije në drejtim të anës së gjatë të formatit të letrës;- letër me fije në drejtim të anës së shkurtër të formatit të letrës.

80

Programi i lëndës

“Dizajn grafik”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes,

Grafik i medieveNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë, parimet dhe rregullat kryesore të dizajnit grafik;- tregojë për punën në grupe në kreativitetin e dizajnit grafik;- shpjegojë reproduktimin e ngjyrave;- bëjë ilustrime në bazë të planifikimit në materiale të qëndrueshme;- bëjë ilustrime të tekstit me fotografi;- shpjegojë përparësitë e fotografisë dhe vizatimit në porosinë efektive;- shpjegojë teknikat për vizatim të lirë;- bëjë ilustrimin e pllakatit me një motiv të caktuar;- shpjegojë rëndësinë e fotografisë dhe vizatimit në propagandën ekonomike;- shpjegojë qëllimin e një porosie me anë të skicës;- interpretojë atributet dhe psikologjinë e ngjyrave;- interpretojë dhe të skicojë dizajnime për ambalazhe.

II. Fondi i orëve të lëndës:

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë


Kapitulli 1: Rëndësia dhe qëllimi i dizajnit grafik (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin e dizajnit grafik;- tregojë rëndësinë e dizajnit grafik në jetën e përditshme;- shpjegojë njohuri lidhur me disiplinën krijuese të dizajnit grafik;- tregojë kornizat kryesore të dizajnit grafik;- shpjegojë njohurit e mjeteve të propagandës ekonomike.

b) Temat e kapitullit- Hyrje në dizajnin grafik- Dizajni grafik si disiplinë krijuese- Kornizat kryesore të dizajnit grafik- Dizajni grafik dhe mjetet e propagandës ekonomike

81

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustrojë me vija të drejta një prezantim të ekspozitës;- përdorë katalogë dhe prospekte të prodhimeve të teknikave të ndryshme të shtypit;- përdorë pyetje me gojë për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e

nxënësve;- japë ushtrime konkrete për nxënësin.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektor ose grafoskopi;- laptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 2: Puna në grupe në procesin e kreativitetit të dizajnit grafik (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë punën dhe rolin e ekipit në procesin e kreativitetit të dizajnit grafik;- paraqesë pjesë të dizajnit grafik në pamje tredimensionale;- paraqesë pjesë në pamje komunikuese;- paraqesë pjesë në pamje animacioni, filmi dhe televizioni;- shpjegojë ç’është shiriti magnetoskopik;- shpjegojë ç’është uebfaqja;- shpjegojë cilat janë mundësit e emetimit të detajeve në ngjyra.

b) Temat e kapitullit - Dizajni grafik tredimensional- Dizajni grafik dhe mjetet audio-vizuale (komunikuese)- Animacioni- Filmi dhe televizioni- Shiriti magnetoskopik- Web-faqja- Emetimi i porosisë në ngjyra

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustrojë çështjet që trajton pamjen tredimensionale, komunikuese, në pamje

animacioni, filmi dhe televizioni;- angazhojë nxënësit në ushtrime të uebfaqes dhe emetimin në ngjyra; - japë ushtrime lidhur me shiritin magnetoskopit për nxënësin;- punojë detyra në klasë me përmbajtje animacionit;- vëzhgojë ushtrime në klasë të një emetimi në ngjyra;- ushtrojë nxënësit në klasë me shembuj.

82

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektor ose grafoskopi;- laptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 3: Nocioni i dizajnit grafik (5 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë nocionin e dizajnit grafik;- shpjegojë punën në grupe në procesin e kreativitetit të dizajnit grafik;- tregojë cilat janë përparësitë ekipit mbi atë të individit;- shpjegojë detyrat dhe rolin e udhëheqësit të grupit si koordinator;- tregojë detyrat e drejtorit artistik;- tregojë numrin e individëve në punën ekipore;- shpjegojë rolin e redaktorit- përshkruesit të tekstit në dizajnin grafik;- tregojë detyrat e ekspertit me anëtaret e ekipit kreativ;- shpjegojë rolin e dizajnerit grafik.

b) Temat e kapitullit - Puna në grupe-ekip në procesin e kreativitetit të dizajnit grafik- Përparësitë e grupit- ekipit mbi atë të individit- Detyra dhe roli i udhëheqësit të grupit si koordinator- Detyra e drejtorit artistik- Numri i individëve në punën ekipore- Roli i redaktorit- përshkruesi i tekstit në dizajnin grafik- Detyra e ekspertit me anëtaret e ekipit kreativ- Roli i dizajnerit grafik

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustrojë çështjet me shembujt të grupeve punuese në procesin e kreativitetit të

dizajnit grafik, të individit, udhëheqësit të grupit, drejtorit artistik, redaktorit dhe dizajnerit grafik;

- angazhojë nxënësit në diskutime për përparësitë, detyrat dhe rolin e drejtorëve dhe udhëheqësve;

- rrisë vëmendjen dhe pjesëmarrjen e nxënësve në mësimin nëpër mjet pyetjevepërgjigjeve;

- vlerësojë nxënësit me detyra kontrolli dhe me anë të punëve të pavarura.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektor ose grafoskopi;- laptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;

83

- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 4: Dizajni grafik si nocion i kualitetit (7 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë rolin dhe rëndësinë e dizajnit grafik si nocion i kualitetit;- shpjegojë dizajnin grafik si veprimtari krijuese dhe kreativitetin e i tij prezantues; - tregojë parametrat tregues tekniko-ekonomik;- shpjegojë shpenzimet të cilat e ngarkojnë prodhimin;- tregojë vlefshmërinë e parametrave;- tregojë llojet dhe fushat e dizajnit grafik;- shpjegojë llojet dhe fushat e dizajnit grafik;- shpjegojë prodhimin dhe karakterin e zgjedhjes grafike- artistike;- shpjegojë llojet e ngjyrave dhe përdorimi i tyre në dizajnin grafik;- përshkruajë zgjedhjen e motivit dhe ilustrimit;- përshkruajë kualitetin estetik- artistik në dizajnin grafik;- tregojë ç’është kriteri absolut dhe rregullat e forta;- tregojë ç’është kriteri-estetik optimal në dizajnin grafik;- shpjegojë ç’është kultura sociologjike dhe arti si disiplinë shkencore;- përshkruajë modën si nocion shoqërorë kualitativ;- përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të modës.

b) Temat e kapitullit - Dizajni grafik si veprimtari krijuese dhe kreativiteti i tij prezantues- Parametrat tregues tekniko- ekonomik - Shpenzimet të cilat e ngarkojnë prodhimin- Vlefshmëria e parametrave- Llojet dhe fushat e dizajnit grafik- Prodhimi dhe karakteri i zgjedhjes grafike-artistike- Llojet e ngjyrave dhe përdorimi i tyre në dizajnin grafik- Zgjedhja e motivit dhe ilustrimit- Kualiteti estetik- artistik në dizajnin grafik- Kriteri absolut dhe rregullat e forta- Kriteri- estetik optimal në dizajnin grafik- Kultura sociologjike dhe arti si disiplinë shkencore- Moda si nocion shoqërorë kualitativ- Karakteristikat e përgjithshme të modës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë veprimet krijuese dhe kreative, treguesit ekonomik, shpenzimet dhe

parametrat, llojet e fushave, karakterin e zgjedhjes grafike, ngjyrat, motivin dhe ilustrimin;

- angazhojë nxënësit në diskutime për kualitetin estetik- artistik, rregullat e forta, kulturën sociologjike dhe nocionin e modës dhe karakteristikat e përgjithshme të modës;

- ushtrojë nxënësit në klasë me shembuj konkret, për parametrat tekniko- ekonomik dhe për treguesit;

84

- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe me shkrim;- shpjegojë shpenzimet të cilat e ngarkojnë prodhimin;- demonstrojë shembuj konkret për llojet dhe fushat e dizajnit grafik;- paraqesë në mënyrë vizuale me grafoskop (diaprojektor) fotografi të shembujve

konkret, zgjedhje të motivit dhe ilustrime të kreatorëve të ndryshëm.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektori ose grafoskopi;- laptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 5: Dizajni grafik si sistem (3 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë rëndësinë dhe rolin e dizajnit grafik si sistem;- shpjegojë dizajnin grafik si vepër krijuese dhe kreative;- argumentojë plasmanin e prodhimeve në treg dhe lidhjen me dizajnin grafik;- demonstrojë kreativitetin kualitativ të pllakatit;- përshkruajë shkathëtit tradicionale grafike artistike të vizatimit dhe fotografimit të

disa motiveve;- japë shembuj për pllakatin me prodhime ushqimore;- japë shembuj për piktogramin me lojë sportive;- vizatojë piktogramin e një organizate të derivateve të naftës.

b) Temat e kapitullit - Dizajni grafik si vepër krijuese dhe kreative- Plasmani i prodhimeve në treg dhe lidhja me dizajnin grafik- Kreativiteti kualitativ i një pllakati- Shkathtësia tradicionale grafike artistike e vizatimit dhe fotografimit të disa

motiveve- Pllakati me prodhime ushqimore- Piktogrami me lojë sportive- Piktogrami i një organizate të derivateve të naftës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë mënyrën e dizajnit grafik të një pllakati;- rrisë vëmendjen e nxënësve për dizajnin grafik të vizatimit dhe fotografisë me një

ngjyrë, dy ngjyra dhe më shumë ngjyra;- demonstrojë shembuj konkret të dizajnit grafik në klasë me nxënës;- shpjegojë rolin dhe rënësin e pllakatit me prodhime ushqimore, sportive;- demonstrojë punime të pentagramit me përmbajtje të lirë me nxënësit në klasë;- vlerësojë punimet e piktogramit të nxënësit, duke diskutuar për piktogramin në

mënyrë që të kuptojë nivelin e përgatitjes së nxënësit;- vlerësojë nivelin e nxënësit përmes ushtrimeve në klasë.

85

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektori ose grafoskopi;- laptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 6: Marketingu si metodë e suksesshme në fushën e dizajnit grafik (5 orë) a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë rolin dhe rëndësinë e marketingut si metodë e suksesshme në fushën e

dizajnit grafik;- përshkruajë marketingun si metodë e suksesshme në fushat e dizajnit grafik;- përshkruajë marketingun si funksion i veprimtarisë në kushtet e ekonomisë së

tregut;- argumentojë sigurimin e tregut përmes mënyrës së marketingut;- shpjegojë veçoritë e dizajnit të mirë të prodhimit dhe mjeteve tjera;- tregojë kreativitetin kualitativ të dizajnit grafik dhe hulumtimin e tregut;- tregojë lidhjen reciproke në mes dizajnit grafik dhe marketingut;- japë shembuj për propagandën ekonomike dhe dizajnin grafik si kreativitet;- përshkruajë paraqitjen e informatave si bazë për kreativitet të dizajnit grafik;- japë shembuj për porosinë si zgjedhje grafike për ambalazhin;- argumentojë lidhjen e prodhimeve të reja me dizajnin grafik të ambalazhit.

b) Temat e kapitullit - Marketingu si metodë e suksesshme në fushat e dizajnit grafik- Marketingu si funksion i veprimtarisë në kushtet e ekonomisë së tregut- Sigurimi i tregut përmes mënyrës së marketingut- Dizajni i mirë i prodhimit dhe mjeteve tjera- Kreativiteti kualitativ i dizajnit grafik dhe hulumtimi i tregut- Lidhja reciproke në mes dizajnit grafik dhe marketingut- Qëllimi i propagandës ekonomike dhe dizajnit grafik si kreativitet- Paraqitja e informatave si bazë për kreativitet të dizajnit grafik- Porosia si zgjedhje grafike për ambalazhin- Lidhja e prodhimeve të reja me dizajnin grafik të ambalazhit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë rolin dhe rëndësinë e marketingut si metodë në shumë fusha të dizajnit

grafik;- demonstrojë punime të marketingut me përmbajtje të veprimtarisë të ekonomisë së

tregut;- ushtrojë nxënësit në klasë me shembuj konkret, për sigurimin e tregut përmes

mënyrës së marketingut;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë për lidhjen reciproke të dizajnit

grafik dhe marketingut.

86

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabela;- projektori me transparent;- videoprojektori ose grafoskopi;- llaptopi;- markera të ngjyrave të ndryshme;- flip-charti dhe markera shumëngjyrësh;- vegla dhe materiale të nevojshme.

Kapitulli 7: Vizatimi ose fotografia (4 orë) a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përzgjedhë teknikën për vizatim të lirë; - argumentojë fotografinë si material i theksuar;- përzgjedhë ilustrimin si motiv i caktuar;- argumentojë përparësitë e fotografisë ndaj vizatimit dhe anasjelltas;- argumentojë përdorimin e fotografisë apo vizatimit të lirë në propagandën

ekonomike.

b) Temat e kapitullit - Teknikat për vizatim të lirë- Fotografia si material i theksuar- Ilustrimi si motiv i caktuar- Përparësitë e fotografisë ndaj vizatimit dhe anasjelltas- Fotografia apo vizatimi në propagandën ekonomike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të vizatimit dhe fotografisë me

shembuj konkret;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve të thjeshta me vizatimit ose

fotografi në propagandën ekonomike.


ndryshme në formate të letrës;- flipcharter, laptop;- letër të formatit A/1, markera të ngjyrave të ndryshme;- videobim (vidoprojektor), flipcharter.

87

Kapitulli 8: Ngjyra në dizajnin grafik (3 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se rëndësinë e ngjyrës në dizajnin grafik;- shpjegojë ngjyrat dhe atributet e tyre;- tregojë psikologjinë e ngjyrave;- shpjegojë kërkesat dhe funksionet e ngjyrave;- bëjë klasifikimin e ngjyrave për ambalazhe.

b) Temat e kapitullit - Fenomeni “ngjyrë”- Atributet e ngjyrës- Psikologjia e ngjyrave- Kërkesat dhe funksionet- Ngjyra në dizajnin e ambalazhës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë çështjet në trajtim të ngjyrës në dizajnin grafik me pankarta, prospekte të

ngjyrave dhe shembuj konkret;- angazhojë nxënësit në shembuj konkret për përdorimin e ngjyrave në një pllakat;- japë detyra shtëpie në përdorim të ngjyrave në trajtim të një prodhimi grafik.


ndryshme të letrës;- flipcharter, laptop;- letër të formatit A/1, markera të ngjyrave të ndryshme;- videobim (videoprojektor).

88

Klasa 11

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

“Përgatitja e tabakut pozicionues dhe montazhi grafik“

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike Niveli: IKlasa: 11


Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të bërë përgatitjen e tabakut pozicionues dhe për të kryer montazhin grafik.


5 kredi (30 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatitë fillimin e punës për vizatimin e tabakut pozicionues dhe për montazhin grafikPërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Prerja e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- Pastrimi i sipërfaqes së tavolinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit;

RM 2 Nxënësi bën vizatimin e tabakut pozicionuesPërmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë;- Ngjitja e formatit të letrës mbi foli milimetrike;- Vizatimi i tabakut pozicionues në letrën përkatëse;- Skicimi i vijave të palimit;- Skicimi i vijave të bardhësisë në lidhje të faqes;- Skicimi i vijave të bardhësisë në krye të faqes;- Skicimi i vijave të bardhësisë së jashtme të faqes;- Skicimi i vijave të bardhësisë së poshtme të faqes; - Skicimi i vijave të prerjes së faqes;- Vendosja e folisë së tejdukshme mbi tabakun

pozicionues;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

89

RM 3 Nxënësi kryen montazhin grafik për anën e parë të tabakut Përmbajtja:- Përforcimi i folisë me shirit ngjitës;- Shënimi i numrit dhe anës së tabakut në anën e grajferit; - Punimi i maketës dhe shënimi i faqeve (paginimi) për

tabakun e parë;- Kontrolli për parregullsi;- Renditja dhe ngjitja e faqeve brenda kornizave të tabakut

pozicionues në foli, për anën e parë;- Tërheqja e folisë nga tavolina;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi kryen montazhin grafik për anën e dytë të tabakut Përmbajtja:- Përforcimi i folisë me shirit ngjitës;- Shënimi i numrit dhe anës së dytë të tabakut në anën e

grajferit; - Punimi i maketës dhe shënimi i faqeve (paginimi) për

tabakun e dytë;- Kontrolli për parregullsi;- Renditja dhe ngjitja e faqeve brenda kornizave të tabakut

pozicionues në foli, për anën e dytë;- Tërheqja e folisë nga tavolina;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- veshë uniformën e duhur të punës;- lexojë dhe interpretojë udhëzimin për punë;- përzgjedhë pajisjet dhe veglat e duhura për punë;- përzgjedhë materialet e duhura për punë;- bëjë prerjen e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- bëjë pastrimin e sipërfaqes së tavolinës;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.

90


KR Nxënësi duhet të:- bëjë ngjitjen e folisë milimetrike në tavolinë;- bëjë ngjitjen e formatit të letrës mbi foli milimetrike;- bëjë vizatimin e tabakut pozicionues në letrën përkatëse;- skicojë vijat e palimit;- bëjë skicimin e vijave të bardhësisë në lidhje të faqes;- bëjë skicimin e vijave të bardhësisë në krye të faqes;- bëjë skicimin e vijave të bardhësisë së jashtme të faqes;- bëjë skicimin e vijave të bardhësisë së poshtme të faqes; - bëjë skicimin e vijave të prerjes së faqes;- vendosë folinë e tejdukshme mbi tabakun pozicionues;- bëjë mbrojtjen në punë dhe ruajtjen e mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë përforcimin e folisë me shirit ngjitës;- bëjë shënimin e numrit dhe anës së tabakut në anën e

grajferit; - bëjë punimin e maketës dhe shënimi i faqeve (paginimi)

për tabakun e parë;- bëjë kontrollin për parregullsi;- bëjë renditjen dhe ngjitjen e faqeve brenda kornizave të

tabakut pozicionues në foli, për anën e parë;- bëjë tërheqjen e folisë nga tavolina;- bëjë mbrojtjen në punë dhe ruajtjen e mjedisit.



- përforcojë folinë me shirit ngjitës për tabakun e dytë;- shënojë numrin e anës së dytë të tabakut për anën e

grajferit; - bëjë punimin e maketës dhe shënimin e faqeve (paginimi)

për tabakun e dytë;- kontrolli për parregullsi;- bëjë renditjen dhe ngjitjen e faqeve brenda kornizave të

tabakut pozicionues në foli, për anën e dytë;- bëjë tërheqjen e folisë nga tavolina;- bëjë mbrojtjen në punë dhe ruajtjen e mjedisit.

91


- Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të montazhës grafike si dhe të organizohen vizita njohëse në ndërmarrje grafike,

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për proceset e vizatimit të tabakut pozicionues dhe të montazhit grafik.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve të vizatimit të tabakut pozicionues dhe të montazhit grafik, me përdorimin e mjeteve dhe materialeve të duhura.

- Mësimdhënësi duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.



Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori e montazhit grafik.- Tavolinë speciale për montazhë grafike.- Foli milimetrike.- Vizore metalike.- Tipometër.- Skallper.- Gërshërë.- Llupë për zmadhim.- Letër të bardhë me format të caktuar.- Foli transparente të poliesterit me formate të caktuara.- Shirit-ngjitës.- Rapitograf.- Material për pastrim (alkool, pambuk, etj.).

92


“Montazhi i librit një ngjyrësh - 1”

Lëmi: GrafikëProfili: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IKlasa: 11


Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të bërë montazhin e librit njëngjyrësh për makinat ofset: GTO dhe Roland Favorit.


20 kredi (120 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatit fillimin e punës për vizatimin e tabakut pozicionues dhe për montazhin grafikPërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Prerja e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- Pastrimi i sipërfaqes së tavolinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e përgatitë tabakun pozicionues për libër A5 në GTO (standardi 3)

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrës A3 mbi foli milimetrike;- Skicimi i të gjitha elementeve në tabakun pozicionues;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhin grafik të librit në një ngjyrëPërmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (8 faqe tabaku, palimi

kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi paseritit, grajferit dhe tab.1 ana e parë;- Montimi i faqeve sipas maketit, tab.1 ana e parë;- Vendosja e montazhformës së anës së parë në sirtar;- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e dytë;- Montimi faqeve sipas maketit, tab.1 ana e dytë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

93

RM 4 Nxënësi kryen montazhin e tabakëve në vazhdim të libritPërmbajtja:- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.2 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.2 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.3 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.3 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.4 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.4 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.5 ana e parë;- Montimi i faqeve në m. për tab.5 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.6 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.6 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.7 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.7 ana e dytë;- Kopjimi i të gjithë tabakëve në letër ozolit;- Palimi, kompletimi dhe prerja në letër ozolit e tabakëve;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi përgatitë tabakun pozicionues për libër A5 në Roland Favorit (për standardin 2)


RM 6 Nxënësi kryen montazhin grafik të librit në një ngjyrë Përmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (16 faqe tabaku,

palimi kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e parë;- Montimi i faqeve sipas maketit, tab.1 ana e parë;- Vendosja e montazhformës së anës së parë në sirtar;- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e dytë;- Montimi faqeve sipas maketit, tab.1 ana e dytë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 7 Nxënësi kryen montazhin e tabakëve në vazhdim të librit (16 faqe tabaku)Përmbajtja:- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.2 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.2 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.3 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.3 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.4 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.4 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.5 ana e parë;- Montimi i faqeve në m. për tab.5 ana e dytë;

94

- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.6 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.6 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.7 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.7 ana e dytë;- Kopjimi i tabakëve në letër ozolit;- Palimi, kompletimi dhe prerja e tabakëve në letër ozolit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.






mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë ngjitjen e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- bëjë ngjitjen e formatit të letrës A3 mbi foli milimetrike;- skicojë të gjitha elementet e nevojshme në tabakun

pozicionues;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë maketin e librit me 8 faqe tabaku sipas udhëzimeve të

dhëna;- vendosë lolinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së parë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;

95

- montojë faqet në foli të anës së dytë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

ambientit nga hedhja e mbeturinave nga montazhi grafik.


KR Nxënësi duhet të:- montojë faqet në foli për tabakun 2 anën e parë, pastaj

anën e dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 3 anën e parë, pastaj


anën e dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 5anën e parë, pastaj



anën e dytë;- kopjojë të gjithë tabakët në letër ozolit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së




pozicionues;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë maketin e librit me 16 faqe tabaku sipas udhëzimeve

të dhëna;- vendosë lolinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së parë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së dytë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së


96


KR Nxënësi duhet të:- montojë faqet në foli për tabakun 2 anën e parë, pastaj anën e

dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 3 anën e parë, pastaj anën e


dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 5anën e parë, pastaj

anën e dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 6 anën e parë, pastaj anën e


dytë;- kopjojë të gjithë tabakët në letër ozolit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së ambientit

nga hedhja e mbeturinave nga montazhi grafik.





- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të a njohurive dhe koncepteve të fituara.


Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori e montazhit grafik.- Tavolinë speciale për montazhë grafike.- Foli milimetrike.- Vizore metalike.- Tipometër.- Skallper, gërshërë.- Llupë për zmadhim.- Letër të bardhë me format të caktuar.- Foli transparente të poliesterit me formate të caktuara.- Shirit-ngjitës.- Rapitograf.- Material për pastrim (alkool, pambuk, etj.).

97


“Montazhi i librit dyngjyrësh - 1”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IKlasa: 11


praktike për të punuar montazhin grafik në dy ngjyra për shtypin ofset – shfrytëzimi i letrës në tabak.


20 kredi (120 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatitë fillimin e punës për vizatimin e tabakut pozicionues dhe për montazhin grafikPërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Prerja e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- Pastrimi i sipërfaqes së tavolinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi e vizaton tabakun pozicionues për libër B5 në format të letrës B2

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrës B2 mbi foli milimetrike;- Skicimi i grajferit;- Skicimi i vijave të palimit;- Skicimi i bardhësisë në krye të faqes;- Skicimi i bardhësisë në lidhje të faqes;- Skicimi i bardhësisë së jashtme të faqes;- Skicimi i bardhësisë së poshtme të faqes;- Skicimi i vijave të prerjes së faqes;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhëformën e tabakut në dy ngjyraPërmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (16 faqe tabaku,

palimi kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës së

parë;- Montimi i faqeve të anës së parë me ngjyrën e parë për

tabakun 1 sipas maketit;- Vendosja e folisë së poliesterit për ngjyrën e dytë mbi

98

montazhëformën e ngjyrës së parë;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës

së dytë;- Montimi i faqeve për ngjyrën e dytë në foli në pasim të

plotë me ngjyrën e parë;- Zhvendosja e montazhformës së tabakut 1 nga tavolina

për vazhdimin e punës në anën tjetër dhe në tabakët 2, 3, 4, 5. etj;







mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë letrën milimetrike në tavolinë të punës;- vendosë formatin e letrës B2 mbi foli milimetrike;- vizatojë vijat e grajferit;- vizatojë vijat e palimit;- vizatojë vinë e bardhësisë në krye të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë në lidhje të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë së jashtme të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë së poshtme të faqes;- vizatojë vijat e prerjes së faqes;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së


99



dhëna;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut , anën dhe emrin e ngjyrës

së parë;- montojë faqet e ngjyrës së par në foli të anës së parë;- vendosë folinë e poliesterit mbi montazhëformën e ngjyrës ë

parë;- shënojë grajferin, numrin e tabakut, anën dhe emrin e ngjyrës

së dytë;- montojë faqet e ngjyrës së dytë në foli të anës së parë në pasim

me ngjyrën e dytë;- demontojë nga tavolina montazhformat e ngjyrës së parë dhe

të dytë për të vazhduar punën në vazhdim;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së ambientit






- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në kontrollin e demonstrimit praktik të a njohurive dhe koncepteve të fituara.



100


“Montimi i kopertinave”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IKlasa: 11


praktike për të punuar montazhin grafik të kopertinave të librit nga 1 deri në 4 ngjyra për shtypin Ofset.


15 kredi (90 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatitë fillimin e punës për vizatimin e tabakut pozicionues dhe për montazhin grafik të kopertinavePërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Prerja e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- Pastrimi i sipërfaqes së tavolinës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përgatitë tabakun pozicionues për kopertinë të librit

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrës A3 mbi foli milimetrike;- Skicimi i grajferit;- Skicimi i vizave të prerjes për një koperinë në ½ e A/3;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhëformën e kopertinës në 4 ngjyraPërmbajtja:- Ngjitja e tabakut pozicionues të kopertinës në tavolinë;- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues dhe vizimi i

paserave;- Shënimi i grajferit dhe emri i ngjyrës së zezë;- Montimi i filmit me ngjyrë të zezë sipas vizave në tabak

pozicionues;- Ngjitja e folisë mbi montazhëformën e ngjyrës së zezë

dhe vizimi i paserave;- Montimi i filmit me ngjyrë purpure në pasim me ngjyrën

e zezë;- Ngjitja e folisë mbi montazhëformën e ngjyrës purpure

dhe vizimi i paserave;

101

- Montimi i filmit me ngjyrë cian dhe pasimi me ngjyrën e zezë dhe purpure;

- Ngjitja e folisë mbi ngjyrën cian dhe vizimi i paserave;- Montimi i filmit me ngjyrë të verdhë dhe pasimi me

ngjyrën e zezë, purpure dhe cian;- Zhvendosja e montazhformës nga tavolina për procese të

mëtutjeshme;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.






mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë letrën milimetrike në tavolinë të punës;- vendosë formatin e letrës A/3 mbi foli milimetrike;- vizatojë vijat e prerjes së kopertinës ½ e formatit të letrës

A/3;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së



KR Nxënësi duhet të:- ngjesë tabakun pozicionues në tavolinë;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues dhe të

vizojë paserët;- shënojë grajferin dhe emrin e ngjyrës së zezë;- montojë filmin me ngjyrë të zezë;- vendosë folinë e poliesterit mbi montazhëformën e ngjyrës

102

së zezë dhe të vizojë paserët;- shënojë grajferin dhe emrin e ngjyrës purpure;- montojë filmin me ngjyrë purpure;- vendosë folinë e poliesterit mbi montazhëformën e ngjyrës

purpure dh të vizojë paserët;- shënojë grajferin dhe emrin e ngjyrës cian;- montojë filmin me ngjyrë cian;- vendosë folinë e poliesterit mbi montazhëformën e ngjyrës

cian dh të vizojë paserët;- shënojë grajferin dhe emrin e ngjyrës së verdhë;- montojë filmin me ngjyrë të verdhë;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së




- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e montazhitgrafik duke marrë parasysh llojet e makinave të ofsetit sipas formatit dhe shfrytëzimit maksimal të letrës (kartuçit).

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve të sipas radhës në montazhin grafik për makinat e ofsetit të llojeve dhe formateve të ndryshme.

- Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës


Baza materialeE domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e më poshtme:- Punëtoria e montazhit grafik.- Tavolina speciale për montazhë grafike.- Foli milimetrike.- Vizore metalike.- Tipometër.- Skallper.- Gërshërë.- Llupë për zmadhim.- Letër të bardhë me format të caktuar.- Foli transparente të poliesterit me formate të caktuara.- Shirit- ngjitës.- Rapitograf.- Material për pastrim (alkool, pambuk, etj).


“Punimi i pllakave të Ofsetit - 1”

Lëmi: Grafikë

103

Profilet: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IKlasa: 11


Një modul praktik i cili aftëson nxënësit për punimin e formës së shtypit për shtypin e rrafshët për të gjitha llojet e makinave të ofsetit dhe të makinave roto-ofset.


10 kredi (60 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatitë fillimin e punës për kopjim të pllakavePërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Kyçja e aparatit për kopjim;- Pastrimi i xhamit në aparatin për kopjim;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përgatitë pllakën për kopjimPërmbajtja:- Marrja e pllakës me formatin përkatës nga paketimi;- Vendosja e pllakës në tavolinë të punës;- Matja e grajferit për makinën e shtypit përkatëse;- Vendosja e modelit për kopjim në pllakë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kopjon (incizon) pllakën e ofsetitPërmbajtja:- Hapja e kapakut të aparatit për kopjim;- Vendosja e pllakës në aparat;- Mbyllja e kapakut;- Aktivizimi i vakuumit;- Aktivizimi i orës së ekspozicionit;- Hapja e kapakut pas ndriçimit të pllakës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi e zhvillon pllakën me punë dorePërmbajtja:- Vendosja e pllakës së eksponuar në tavolinën për

zhvillim; - Spërkatja e një sasie të caktuar të zhvilluesit në pllakë;- Shpërndarja me tampon e zhvilluesit nëpër pllakë me

kohëzgjatje të caktuar;- Pastrimi në dy anë të pllakës me shpricë uji;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi kryen përgatitjen e pllakës pas zhvillimit

104

Përmbajtja:- Fshirja e elementeve të cilat nuk duhet të duken me - ndihmën e korrektorit;- Pastrimi me ujë i sasisë së mbetur të korrektorit;- Fshirja e ujit nga pllaka me ndihmën e tamponit;- Shtresimi i gumiarabikës në sipërfaqe të pllakës me - shpërndarje të tamponit;- Terja e pllakës në furrë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- veshë uniformën e punës;- lexojë udhëzimet në urdhëresë të punës;- përzgjedhë pajisjet dhe veglat për punë;- përzgjedhë materialet për punë;- bëjë kyçjen e aparatit për kopjim;- bëjë pastrimin e xhamit në aparatin për kopjim;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes

së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- nxjerrë nga paketimi pllakën e shtresuar me formatin

përkatës;- vendosë pllakën në tavolinë të punës;- bëjë matjen e grajferit për makinën e shtypit

përkatëse;- bëjë ngjitjen e modelit për kopjim në pllakë;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të: - bëjë hapjen e kapakut të aparatit për kopjim;- vendosë pllakën në aparat për kopjim;

105

- bëjë mbylljen e kapakut;- bëjë aktivizimin e vakuumit;- bëjë aktivizimi e orës së ekspozicionit;- bëjë hapjen e kapakut pas ndriçimit të pllakës;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë pllakën e eksponuar në basenin për zhvillim;- bëjë spërkatjen e sipërfaqes së pllakës me zhvillues; - bëjë shpërndarjen e zhvilluesit nëpër tërë sipërfaqen e

pllakës;- bëjë pastrimin e pllakës me shpricë uji në të dy anë;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes

së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë fshirjen me korrektor të elementeve të cilat

nuk duhet të jenë elemente të shtypit;- bëjë pastrimin me ujë të sipërfaqes së korrigjuar

në pllakë;- largojë ujin nga pllaka me ndihmën e tamponit;- bëjë spërkatjen e sipërfaqes së pllakës me

gumiarabikë;- bëjë shpërndarjen e gumiarabikës nëpër pllakë

me ndihmën e tamponit;- bëjë terjen e pllakës në furrë;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe

ruajtjes së mjedisit.

106







Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori e kimiografisë.- Aparat për kopjim të pllakave.- Vizore për matje.- Bazen për zhvillim të pllakave.- Bazen për larje të pllakave.- Aparat me shirit-ngjitës.- Furrë për terje.- Zhvillues.- Korrektor.- Gumiarabikë.- Tampon.- Material për pastrim.

107

Klasa 12


Programi i lëndës

“Formësim grafik dhe shkrim”

Lëmi: GrafikëProfili: Grafik i libërlidhjes, Grafik i medieve, Grafik i përgatitjes grafike,

Grafik i shtypit Niveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- interpretojë ndjenjë estetike për përgatitjen e prodhimeve grafike për shtyp;- interpretojë parimet bazë në teknikat bashkëkohore dhe klasike të shtypit; - shpjegojë konceptet e kompozimit të lirë grafik;- interpretojë parimet bazë të rregullave në përgatitje të ambalazhit.



Kapitulli 1: Përgatitja për shtyp e prodhimeve grafike (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë e bukurshkrimit;- bëjë radhitje në bukurshkrim;- bëjë orarin e nxënësve me fotografi;- shpjegojë mënyrat e punimit të afisheve;- shpjegojë mënyrat e punimet të katalogut;- japë shembuj për pullat postare;- shpjegojë mënyrat e përgatitjes së notesit;- japë shembuj për përgatitjen e vizitkartave.

b) Temat e kapitullit- Bukurshkrimi ushtrim- Orari nxënësve me ilustrim- Kalendari vjetor me fotografi- Afishe shumëngjyrëshe me fotografi – formati i madh- Katalogu- Pulla postare- Notesi

108

- Vizitkartac) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë konceptet themelore të bukurshkrimit me shembuj konkret;- angazhojë nxënësit të vizatojnë skica në përgatitje të temave të lartpërmendura;- angazhojë nxënësit të bëjnë modele për përgatitje të notesit sipas ideve të tyre;- ilustrojë shpjegimin e pullave postare dhe vizitkartave me shembuj konkret.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të temave të kapitullit; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, gomë;- veglat për matje.

Kapitulli 2: Teknikat klasike dhe bashkëkohore të shtypit (7 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- interpretojë vulën si formë të vjetër të shtypit;- interpretojë gdhendjen e pllakës në mënyrë mekanike dhe kimike;- shpjegojë teknikat e lira grafike;- shpjegojë bakërshkrimin dhe bakërgravurat;- shpjegojë drugdhendjen dhe akuanitën;- interpretoi mënyrën e shtypjes së dezenëve në letër dhe tekstil.

b) Temat e kapitullit- Vula si formë si formë e vjetër e shtypit- Gdhendja e pllakës në mënyrë mekanike dhe kimike- Teknikat e lira grafike- Bakërshkrimi- Bakër gravura- Drugdhendja dhe akuatinta- Krijimi dhe shtypja e dezenëve në letër dhe tekstil

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- angazhojë nxënësin në projektimin e vulave si forma të shtypit;- angazhojë nxënësit të bëjnë forma me gdhendje në pllaka metalike dhe të drurit;- ilustrojë me shembuj konkret temat e kapitullit;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth shtypjes së dezenëve në letër dhe tekstil.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të temave të

kapitullit; - llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje.

109

Kapitulli 3: Komponimi i lirë grafik (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore të komponimit të lirë grafik; - tregojë mënyrën e komponimit për teknikën e lartë të shtypit;- tregojë mënyrën e komponimit për teknikën e shtypit të thellë;- përzgjedhë komponimet me shkronja dhe numra.

b) Temat e kapitullit - Komponimi i lirë grafik në teknika të shtypit- Komponimi për teknikën e shtypit të lartë- Komponimi për teknikën e shtypit të thellë- Komponimi me shkronja dhe numra

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret komponimet për teknikat e shtypit;- angazhojë nxënësit të bëjnë komponime për teknika të caktuara të shtypit;- japë ushtrime konkrete për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të shkronjave dhe

numrave;- llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje.

110

Kapitulli 4: Ambalazhi (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore të pakos së jashtme dhe të brendshme;- shpjegojë rëndësinë e shenjave, numrave dhe shkronjave në pako;- interpretojë fazat kryesore të formësimit të tiketës në pako të letrës, qelqit dhe të

plastikës;- paraqesë me skica për ngjyrat dhe shkrimin në suvenire;- shpjegojë mënyrën e përgatitjes së reklamës shumëngjyrëshe.

b) Temat e kapitullit- Pakoja e jashtme dhe e brendshme me madhësi të ndryshme- Shkronjat, numrat dhe shenjat në pako- Tiketa dhe shkronjat tjera në pako të letrës (kartuçit)- Tiketa dhe formësimi i pakos së qelqit- Tiketa dhe formësimi i pakos së plastikës- Ngjyrat dhe shkrimi në pako të suvenireve- Reklama shumëngjyrëshe

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret pakot e jashtme dhe të brendshme të ambalazhit;- zgjidhë ushtrime të ndryshme për punimin e një pakoje;- angazhojë nxënësit për punimin e pakove duke shfrytëzuar tekstin dhe numrat.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete të trajtimit të ambalazheve;- llojet e ndryshme të letrës;- lapsa grafik, ngjyra, gomë;- vegla për matje dhe ngjyrosje;- fotografi dhe reklama të ndryshme.

111

Programi i lëndës

“Teknologji e proceseve grafike”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i libërlidhjes, Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypitNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- tregojë qëllimet dhe detyrat në përgatitjen grafike të prodhimit;- shpjegojë parimet themelore të përgatitjes artistike;- shpjegojë proceset e punës në plotësim të dokumentacionit;- shpjegojë fazat dhe mënyrat e reproduktimit;- tregojë rëndësinë kontrollit të kualitetit.



Kapitulli 1: Përgatitja e prodhimeve grafike (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin dhe rolin në përgatitje;- shpjegojë njohuritë paraprake për t’i kryer detyrat në përgatitje;- tregojë klasifikimin e përgatitjes grafike;- shpjegojë funksionet e përgatitjes në prodhim;- tregojë planifikimin e prodhimit;- shpjegojë drejtimin e prodhimit nëpër faza të punës;- shpjegojë qëllimin e përgatitjes artistike.

b) Temat e kapitullit- Qëllimi dhe roli i përgatitjes grafike- Detyrat në përgatitje- Klasifikimi i përgatitjes grafike- Funksioni i përgatitjes grafike në prodhim- Planifikimi i prodhimit- Drejtimi me prodhimin- Përgatitja artistike

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me pankarta për rolin e përgatitjes

grafike të prodhimit;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e përgatitje më të mirë të

mundshme në bazë të teknologjive që i posedojmë.

112

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte të llojeve të

ndryshme të letrës;- letër me formate standarde;- modele të ndryshme të prodhimeve grafike.

Kapitulli 2: Përgatitja teknike-teknologjike (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin dhe detyrat në përgatitjen teknike teknologjike;- shpjegojë mënyrën e punimit të para kalkulimit;- bëjë kontrollin e tekstit dhe fotografive për fillim të punës;- shpjegojë operacionet e punës;- bëjë normimin e punës sipas proceseve;- bëjë kalkulimin përfundimtar pas përfundimit të prodhimit.

b) Temat e kapitullit- Qëllimi dhe roli në përgatitjen teknike teknologjike- Detyrat në përgatitjen teknike dhe teknologjike- Para kalkulimi- Kontrolli i materialit të punës (tekst, fotografi)- Caktimi i operacioneve- Normimi i punës- Normimi sipas proceseve grafike- Kalkulimi përfundimtar

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të përgatitjes teknike-teknologjike duke

përdorë teknologjinë ekzistuese;- angazhojë nxënësit në diskutime për mënyrën e përgatitjes së para kalkulimit;- angazhojë nxënësit në detyra konkrete dhe ato ti përshkruaj në urdhëresë të punës.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte të prodhimeve

grafike;- urdhëresa të punës në forma tabelore;- fletë kalkulime në forma tabelore;- letër sipas formateve standarde.

113

Kapitulli 3: Përgatitja operative (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin, rolin dhe detyrat në përgatitje operative;- tregojë rëndësinë e plotësimit të kapaciteteve dhe afateve;- shpjegojë planifikimin e materialit;- shpjegojë mënyrën e plotësimit të dokumentacionit të punës dhe atë shtesë;- tregojë mënyrën e lansimit të dokumentacionit.

b) Temat e kapitullit - Qëllimi, roli dhe detyrat në përgatitje operative- Planifikimi i kapaciteteve dhe i afateve- Planifikimi i materialit- Urdhëresa e punës- Plotësimi i dokumentacionit të punës- Dokumentacioni shtesë- Lansimi i dokumentacionit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me pankarta për rolin e përgatitjes

operative të prodhimit;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e përgatitjes operative më të mirë të

mundshme në bazë të teknologjive që i posedojmë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte të llojeve të

ndryshme të letrës;- letër me formate standarde;- modele të ndryshme të prodhimeve grafike.

Kapitulli 4: Reprodukimi (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin, rolin dhe detyrat në repropërgatitje;- tregojë parimet bazë në reprofotografi;- shpjegojë mënyrat e reproretushit;- shpjegojë materialin fotografik dhe bazat e tyre;- tregojë mënyrën e përpunimit të fotomaterialeve;- shpjegojë karakteristikat e zhvilluesve;- shpjegojë kamerat reprofotografike dhe llojet e tyre.

b) Temat e kapitullit - Repropërgatitja- Reprofotografia- Reproretushi - Materiali fotografik- Përpunimi i materialit fotografik

114

- Zhvilluesit dhe llojet e tyre- Kamerat reprofotografike- Termet bazë në reprofotografi

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me pankarta për temat e reproduktimit;- angazhojë nxënësit në diskutime për problemet e mundshme të cilat vijnë gjatë

procesit të reproduktimit të origjinaleve.


ndryshme të origjinaleve;- filma fotografik;- letër të formateve standarde.

Kapitulli 5: Reprodukimi i origjinaleve (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin e reproduktimit të të origjinaleve;- tregojë mënyrën e reproduktimit të origjinalit bardhë e zi njëtonësh dhe

shumëzonësh;- shpjegojë parimet bazë të reproduktimit të origjinaleve me ngjyra;- tregojë mënyrën e reproduktimit të origjinaleve njëtonëshe dhe shumëtonëshe dhe

me ngjyra.

b) Temat e kapitullit- Reprodukimi i origjinaleve njëtonëshe bardh e zi- Reproduktimi i origjinaleve njëtonëshe bardhë e zi- Reproduktimi i origjinaleve shumëtonëshe bardh e zi- Reproduktimi i origjinaleve me ngjyra- Reproduktimi i origjinaleve njëtonëshe me ngjyra- Reproduktimi i origjinaleve shumëtonëshe me ngjyra

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me pankarta për temat e reproduktimit;- angazhojë nxënësit në diskutime për problemet e mundshme të cilat vijnë gjatë

procesit të reproduktimit të origjinaleve.


ndryshme të origjinaleve;- skener digjital;- letër paus;- kompjuter;- printer laserik;- filma fotografik;- letër të formateve standarde.

115

Kapitulli 6: Kontrolli i kualitetit (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e kualitetit në industrinë grafike;- tregojë normat standarde të kualitetit;- shpjegojë mënyrën e planifikimin të kualitetit;- shpjegojë mënyrën e drejtimit të kualitetit;- tregojë mënyrat e kontrollit përfundimtar;

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e kualitetit në industrinë grafike- Normat standarde të kualitetit- Planifikimi i kualitetit- Drejtimi me kualitetin- Kontrolli përfundimtar

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me prodhime grafike gjatë kontrollit të

kualitetit;- angazhojë nxënësit në diskutime për problemet e mundshme të cilat vijnë gjatë

kontrollit të kualitetit në proceset e prodhimit grafik.


ndryshme të prodhimeve grafike;- prodhime të evidentuara me shenjën e kualitetit;- letër të formateve standarde.

116

Programi i lëndës

“Materiale grafike”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i medieve, Grafik i shtypit,


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- dallojë llojet e masave plastike- shpjegojë vetitë në përbërjen e ngjyrave- shpjegojë mënyrën e përzierjes së ngjyrave dhe rolin e komponentëve- shpjegojë vetitë kryesore të ngjyrave për teknikat e shtypit- shpjegojë rolin e llakut në prodhimrt grafike- ti klasifikojë llojet e ngjitësve



Kapitulli 1: Masat plastike (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se ç’ përmban lënda “Materiale grafike”;- bëjë dallimin në mes të masave plastike;- shpjegojë procesin e përpunimit të masave plastike;

b) Temat e kapitullit- Llojet e masave plastike- Përpunimi i masave plastikec) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë konceptet themelore të masave plastike me shembuj konkret;- pasurojë shpjegimin duke bërë krahasime në mes të llojeve të masave plastike;- angazhojë nxënësit të diskutojnë për përpunimin e masave plastike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta për përbërjen e masave plastike; - llojet e ndryshme të materialeve nga plastika;- lloje të ndryshme të plastikeve;- veglat për matje.

Kapitulli 2: Natyra e ngjyrave grafike (8 orë)

117

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë për përbërjen e ngjyrave grafike;- dallojë vetitë në përzierje të ngjyrave;- shpjegojë vetitë optike të ngjyrave;- shpjegojë zgjidhjen e drejtë për teknika të caktuara të shtypit;- shpjegojë zgjidhjen e drejtë në bazë të përdorimit të letrës;

b) Temat e kapitullit- Përbërja e ngjyrave grafike- Vetitë e përzierjeve- Vetitë optike- Ndikimi i teknikave të shtypit në zgjidhjen e ngjyrave- Zgjidhja në bazë të bazës së letrës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret për llojet e ngjyrave;- pasurojë shpjegimin me lloje të ndryshme të bazave për shtyp;- angazhojë nxënësit në trajtimin e proceseve për përfitimin e niansave të ngjyrave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e lloje të ndryshme të ngjyrave; - prodhime të ngjyrave për shtyp në letër;- prodhime të ngjyrave për shtyp në tekstil.

Kapitulli 3: Përzierja e ngjyrave grafike dhe roli i komponentëve (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë rolin e pigmenteve te ngjyrat;- tregojë ndryshimin ne mes te pigmenteve joorganike dhe organike;- shpjegojë rolin e ngjitësit në përbërjen e masës së letrës;- shpjegojë qëllimin e pigmentit-zi dhe bronzi;- shpjegojë rolin e lidhëseve te ngjyrat;- tregojë përbërjen e vajrave bimore dhe shtazore;- tregojë rolin e tretësve, etereve, sikativeve, alkooleve dhe dhënieve speciale.

b) Temat e kapitullit - Pigmentet- Pigmentet joorganike- Pigmentet organike- Pigmentet-zi, bronzi- Lidhëset- Vajrat minerale- Vajrat bimore- Tretësit, eteret, alkoolet, sikativet, dhëniet speciale.

118

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e përzierjes se ngjyrave me materiale konkrete;- angazhojë nxënësit në diskutime lidhur rolin e komponentëve dhe përmirësimin e

vetive te ngjyrat.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema të katalogëve të ngjyrave;- komponentë të ndryshme, për dhënie shtesë të ngjyrave.

Kapitulli 4: Vetitë kryesore të ngjyrave grafike (5 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë ndryshimin e viskozitetit te ngjyrat;- shpjegojë kohezionin te ngjyrat;- tregojë ndikimet e faktorëve të jashtëm në ngjyra.

b) Temat e kapitullit - Viskoziteti- Kohezioni - Lëngshmëria, ngjitshmëria, toni, qëndrueshmëria në dritë, shkëlqimi.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin me skema dhe shembuj konkret për viskozitetin dhe

kohezionin te ngjyra;- pasurojë temën me skica për viskozitetin;- angazhojë nxënësit të krijojnë debate për tonin, shkëlqimin dhe qëndrueshmërinë

në dritë të ngjyrave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema të fitimit të viskozitetit;- katalogje të ndryshme të ngjyrave.

Kapitulli 5: Vetitë e ngjyrave grafike në bazë të teknikave të shtypit (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë karakteristikat e ngjyrave për shtypin e lartë;- përshkruajë karakteristikat ngjyrave për shtypin e rrafshët;- përshkruajë karakteristikat e prodhimit e ngjyrave për shtypin e thellë;- përshkruajë karakteristikat e ngjyrave e depërtueshëm;- tregojë qëllimin e ngjyrave metalike;- shpjegojë karakteristikat e ngjyrave të tekstilit.

b) Temat e kapitullit- Ngjyrat për shtypin e lartë, rrafshët, thellë dhe të depërtueshëm

119

- Ngjyrat metalike- Ngjyrat e tekstilit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të ngjyrave për shtypin e lartë, rrafshët,

thellë dhe të depërtueshëm;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e ngjyrës për baza të ndryshme të

shtypit.


ndryshme të ngjyrave;- katalogë të ndryshme me ngjyra themelore të shtypit;- katalogë të ndryshme me ngjyra metalike dhe të tekstilit.

Kapitulli 6: Llaku dhe ngjitësit (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë rolin e llakosjes në prodhimet grafike;- përshkruajë karakteristikat e llakut te ngjyrat grafike;- tregojë llojet e ngjitësve grafike;- përshkruajë karakteristikat e ngjitësve natyror dhe sintetik.

b) Temat e kapitullit- Llaku për llakosje- Llaku për ngjyra- Klasifikimi i ngjitësve grafik- Ngjitësit natyror- Ngjitësit sintetik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të prodhimeve grafike ku është i punuar

procesi i llakosjes;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e llojit të ngjitësit për baza të

ndryshme të shtypit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte ku janë përdorë lloje

të ndryshme të ngjitësve;- ngjitës për përdorim të ftohtë në prodhime grafike;- ngjitës të nxehtë për prodhime grafike.

120

Programi i lëndës

“Vizatim i lirë”



I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- fitojë njohuri në lëmin e vizatimit;- perceptojë më mirë formën dhe hapësirën;- fitojë njohuri që dot shërbejë, jo vetëm lëmisë së grafike, por edhe profesioneve

të përafërta (ku nga kjo lëndë e pret provimi kualifikues);



Kapitulli 1: Materialet për vizatim (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë se ç’ përmban lënda “Vizatim i lirë”;- kuptojë rëndësinë e vizatimit;- bëjë dallimin e materialeve për vizatim.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e vizatimit- Materialet për vizatim

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë konceptet themelore të materialeve për vizatim me shembuj konkret;- pasurojë shpjegimin duke bërë krahasime me lloje të ndryshme të materialeve;- angazhojë nxënësit të diskutojnë për rëndësinë dhe materialet në vizatim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me tavolina për vizatim; - llojet e ndryshme të materialeve nga letra dhe kartoni;- lloje të ndryshme të lapsave;- mjete dheveglat të ndryshme për vizatim.

Kapitulli 2: Llojet e vijave (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit

121

Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë për rëndësinë vijave në lëmine e grafikës;- tregoj mënyrën e punimit të kompozicionit në përputhje me reproduktimin për

shtyp.

b) Temat e kapitullit- Ushtrimi me vija;- Kompozimi i lirë me vija.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë me shembuj konkret për llojet e vijave;- pasurojë shpjegimin me lloje të ndryshme të kompozicioneve me vija;- angazhojë nxënësit në përdorimin e drejtë të vijave gjatë reproduktimit për shtyp.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e lloje të ndryshme të vijave; - prodhime grafike ku është përdorë në shumë raste vija;- material dhe mjete për punim me vija.

Kapitulli 3: Vendosja e formës (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë rolin e matjes së saktë në vizatim;- tregojë proporcionet e formatit sipas standardeve;- shpjegojë rritjen apo zmadhimin proporcional;- shpjegojë ndryshimet ndërmjet portretit, natyrës së qetë dhe kompozimit të lirë.- Shpjegojë mënyrat e vizatimit me pendë me tush.

b) Temat e kapitullit - Vendosja dhe matja në vizatim;- Proporcionet;- Zmadhimi dhe zvogëlimi proporcional;- Natyrë e qetë – tek. Laps B-4;- Portret-tek. Laps B-4;- Komponim i lirë –tek;- Vizatim me pendë me tush.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin e me pankarta dhe skica konkrete;- angazhojë nxënësit në diskutime për natyrën e qetë, portretin dhe vizatimet tjera.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e e vizatime të ndryshme;- mjete, material për vizatim.

Kapitulli 4: Komponimi (8 orë)

122

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë Natyrën e qetë me tush të laviruar;- tregojë format e draprit me tek thëngjill.

b) Temat e kapitullit - Natyrë e qetë (e aranzhuar), teknika: tush i laviruar;- Vizatim i formave mbi drapri-tek. Thëngjill.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin me skema dhe shembuj konkret për Natyrën e qetë;- pasurojë temën me skica në formë drapri ma thëngjill;- angazhojë nxënësit të krijojnë debate lidhur me vizatimet me tush dhe thëngjill.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, me vizatime me tush dhe thëngjill;- vegla dhe materiale për vizatim.

Kapitulli 5: Stilizimi (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë karakteristikat e formave dekorative;- përshkruajë karakteristikat e formës me stilizim;- tregoj kompozimin me figura gjeometrike.

b) Temat e kapitullit- Vizatimi i formave dekorative;- Vizatimi i një forme me stilizim;- Kompozimi me figura gjeometrike-tek. Tush.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të formave dekorative dhe me stilizim;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth vizatimeve dhe kompozimeve me tek. tush.


ndryshme të vizatimeve dekorative, me stilizim dhe kompozimeve me tush;- vegla dhe material për vizatim.

Kapitulli 6: Perceptimi i formës dhe shpejtësia në vizatim (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë perceptimin e formës;- tregoj kufizimet e shpejtësisë në vizatim;

123

- tregojë karakteristikat në vizatimin e skicave;- tregojë ndryshimet në mes krokit dhe peizazhit.

b) Temat e kapitullit- Skicimi I;- Skicimi II;- Kroki;- Peizazh teknika: tush i laviruar.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me skica, kroki dhe peizazhe;- angazhojë nxënësit në diskutime rreth temave të kapitullit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, lidhur me temën në fjalë;- vegla dhe material për vizatim.

Kapitulli 7: Përcaktimi i formave në hapsirë (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë kompozimet me figura gjeometrike;- përshkruajë karakteristikat e shtëpisë në eksterier;- tregojë karakteristikat e skicimeve;- tregoj analizat e debateve për riprodhime artistke.

b) Temat e kapitullit- Komponimi me figura gjeometrike;- Vizatimi i shtëpisë-eksterier;- Skicimi III;- Shikimi dhe analiza e riprodhimeve artistike – me debat.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me figura gjeometrike;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e mënyrave për riprodhime

artistike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, figura gjeometrike, skica, etj.;- vegla dhe material për vizatim.

Kapitulli 8: Studimi i formës (8 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë karakteristikat e portretit me laps;- tregojë ndryshimet ndërmjet portretit me laps dhe thëngjill;

124

- përshkruajë karakteristikat e peizazhit;- tregojë analizën e punimeve me debat.

b) Temat e kapitullit- Vizatimi sipas modelit (portret allçie) teknika: laps;- Vizatimi sipas modelit-portret teknika: thëngjill;- Peizazh;- Analiza e punimeve të nxënësve me debat.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret të vizatimeve, me tekmika: laps,

thëngjill dhe peizazh;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e punimit më të suksesshëm.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte ku janë përdorë lloje

të ndryshme të vizatimeve;- material për vizatim (letër, tush, thëngjill).

125

Programi i lëndës

“Makina grafike”



I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- tregojë elementet kryesore të makinave grafike;- shpjegojë makinat e tiposhtypit dhe llojet e tyre;- shpjegojë karakteristikat kryesore të makinës Ofset;- shpjegojë parimet bazë te rotomakinat;- tregojë karakteristikat e makinave për libërlidhje.



Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për elemente të makinave (12 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- tregojë ndarjen gjenerale të elementeve të makinave;- përshkruajë elementet e përgjithshme të makinave;- përshkruajë elementet e veçanta të makinave;- shpjegojë karakteristikat kryesore të shtëpizës së makinës;- dallojë dhe vizatojë elementet për lidhje;- përshkruajë funksionet e elementeve për transmetim të forcës;- shpjegojë funksionet e elementit për kthim të momentit;- tregojë parimet bazë të elementeve për vendosje të elementeve rrotulluese;- tregojë rolin e elementeve për bartjen e fluideve në makinë.

b) Temat e kapitullit - Ndarja e përgjithshme e elementeve të makinave- Elementet e përgjithshme- Elementet e veçanta - Shtëpiza- Elementet për lidhje- Bulonat- Elementet rrotulluese për transmetim të forcës- Akset- Rrotët- Dhëmbzorët- Zinxhirët- Shiritat

126

- Elementet për lidhje dhe vendosje të elementeve rrotulluese- Nyjet- Kushinetat- Elementet për bartjen e fluideve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret me pankarta dhe vizatime të elementeve

të makinave;- angazhojë nxënësit në diskutime për elementet e përbashkëta të makinave grafike;- japë detyra në vizatime të bulonave, akseve, kushinetave sipas rregullave në

makineri.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte të llojeve të- ndryshme të elementeve të makinave; - elemente të makinave; - pjesë të kombinuara të elementeve të makinave.

Kapitulli 2: Makinat e tiposhtypit (18 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë mënyrën e shtypit te Tigëll makina;- shpjegojë klasifikimin e Tigëll makinave; - shpjegojë dhe të analizojë skemën kinematike të Tigëll makinave;- tregojë ndryshimet në mes të sistemit të makinave Gali dhe Boston;- tregojë rolin e pllakës bazë në makinë;- tregojë detyrën e pllakës së shtypit;- analizojë elementet përbërëse në mekanizëm për ngjyrë;- shpjegojë ndryshimet në mes të Tigëll dhe KSB;- tregojë karakteristikat e makinave të shpejta të tiposhtypit;- tregojë pjesët përbërëse të aparatit hyrës të letrës;- tregojë pjesët përbërëse të aparatit dalës të letrës;- tregojë prodhuesit më të suksesshëm të makinave të tiposhtypit.

b) Temat e kapitullit - Tigëll makina- Klasifikimi i Tigëll makinave- Skema kinematike e Tigëll makinave- Tigëll makina Gali, Boston- Pllaka bazë- Pllaka e shtypit- Mekanizmi për ngjyrë- Makina e tiposhtypit -KSB- Makinat e shpejtat shtypit- Aparati hyrës i letrës- Aparati dalës i letrës- Prodhuesit më të suksesshëm të makinave

127

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të sistemeve të Tigëll makinave dhe

makinave KSB;- angazhojë nxënësit në detyra konkrete në zgjidhje e problemeve në aparatin hyrës

dhe dalës të letrës dhe në mekanizma të tjerë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, makete dhe prospekte në mbështetje të

makinave të tiposhtypit.

Kapitulli 3: Makinat Ofset (16 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë pjesët përbërëse të një makine të ofsetit;- skicojë skemën kinematike të makinës së Ofsetit;- tregojë mënyrën e shtypit në makinën e Ofsetit GTO;- shpjegojë sistemin e cilindrave në makinën dy ngjyrëshe;- shpjegojë pjesët përbërëse në aparatin hyrës të letrës;- tregojë mënyrën e kontrollit për tabak të dyfishtë;- shpjegojë cilat janë markicat;- shpjegojë rolin e cilindrave në mekanizmin për ngjyrë.- tregojë kualitetet dhe përparësitë e prodhuesve më të mëdhenj të makinave grafike

në botë.

b) Temat e kapitullit- Pjesët përbërëse të një makine të Ofsetit- Skema kinematike e makinës së Ofsetit- Makina Ofset GTO njëngjyrëshe- Makina Roland Favorit dyngjyrëshe- Aparati hyrës i letrës- Kontrolli i dyfishtë i tabakut- Markicat - Aparati dalës i letrës- Mekanizmi për ngjyrë- Prodhuesit e makinave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- pasurojë shpjegimin me shembuj konkret dhe me pankarta në mbështetje të

makinave të Ofsetit;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e llojit të makinës së Ofsetit, më të

përshtatshme për shtyp të një prodhimi të caktuar grafik.


ndryshme të makinave të Ofsetit;- letër me formate standarde;- modele të ndryshme të prodhimeve grafike.

128

Kapitulli 4: Rotomakinat (14 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin e bartësit të rollnës në rotomakinë;- tregojë mënyrën e shtrëngimit të letrës;- shpjegojë për mbajtësin e rolnës;- shpjegojë parimet kryesore në makinë të shtypit fleksografik;- shpjegojë karakteristikat e shtypit të dyanshëm në roto-ofset;- tregojë mënyrën e shtrëngimit të pllakës së ofsetit;- shpjegojë karakteristikat e shtrëngimit të mbështjellësit (gomës) së cilindrit;- shpjegojë për prodhuesit e rotacioneve dhe për kombinimet më të suksesshme të

tyre.

b) Temat e kapitullit- Bartësi i rollnës- Mekanizmi për shtrëngim të shiritit- Mbajtësi i rollnës- Agregati për shtyp fleksografik- Agregati për shtyp të dyanshëm në rotoofset- Mekanizmi për shtrëngim të pllakës- Mekanizmi për shtrëngim të mbështjellësit të cilindrit- Prodhuesit e njohur të rotacioneve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të rotacioneve me shembuj konkret;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e problemeve të thjeshta në

rotacione.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të

rotacioneve.

129

Kapitulli 5: Makinat për libërlidhje (10 orë)

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë karakteristikat e një makine për prerje;- tregojë pjesët kryesore të thikës;- shpjegojë mënyrën e kombinimit të elementeve për palosje të ndryshme;- shpjegojë për makinat ndihmëse dhe për pjesët kryesore të tyre;- përshkruajë makinat për qepjen e tabakëve;- shpjegojë kombinimin e makinave në linjën Rotobinder;- tregojë pjesët kryesore të makinës Kolbus;- tregojë për prodhuesit e suksesshëm të makinave për libërlidhje.

b) Temat e kapitullit - Makinat për prerje- Pjesët kryesore të thikës- Makina për palosjen e tabakëve- Makinat për qepjen e tabakëve- Makinat ndihmëse për libërlidhje- Rotobinderi- Kolbusi- Makina për punimin e kopertonave (lidhja e fortë)- Prodhuesit e njohur të makinave të libërlidhjes

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të makinave në libërlidhje me

shembuj konkret;- angazhojë nxënësit në diskutime për zgjidhjen e problemeve të thjeshta në makina

në libërlidhje.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të

makinave në libërlidhje.

130

Programi i lëndës

“Bazat e elektronikës me automatikë”

Lëmi: GrafikëProfilet: Grafik i përgatitjes grafike, Grafik i shtypit, Grafik i libërlidhjes, Niveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të kësaj lënde, nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e elektronikës;- dallojë komponentet elektronike pasive dhe aktive dhe të paraqesë karakteristikat

kryesore të tyre;- dallojë qarqet elektronike kryesore analoge dhe të paraqesë veçoritë dhe

karakteristikat kryesore të tyre;- përshkruajë ndërtimin dhe mënyrën e fabrikimit të qarqeve të integruara

themelore,analoge dhe digjitale;- shpjegojë përdorimet kryesore të qarqeve të integruara;- shpjegojë rëndësinë e automatikës;- dallojë elementet e veçanta të sistemit automatik;- vizatojë bllok skemat e sistemit automatik;- demonstrojë inçizimin e gabimeve statike me rregullatorë;- demonstrojë përpilimin e skemave logjike dhe komanduese në sistemet

automatike.




Kapitulli 1: Ndërtimi dhe veçoritë e komponentëve elektronike pasive e aktive (7 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë fizikisht llojet e ndryshme të rezistorëve;- dallojë fizikisht llojet e ndryshme të kondensatorëve;- dallojë fizikisht llojet e ndryshme të bobinave;- dallojë fizikisht llojet e ndryshme të diodave e transistorëve;- dallojë fizikisht llojet e ndryshme të komponentëve optoelektronike;- diagnostikojë se a janë në gjendje të rregullt.

b) Temat e kapitullit- Rezistori, potenciometri, trimeri- Termistori, pozistori, fotorezistori e varistori- Kondensatori, kondensatori i ndryshueshëm

131

- Bobina, variometri- Transformatori, autotransformatori- Dioda për rrymë drejtuese- Dioda Zener, dioda Shotki- Tunel-dioda, LED-i- Fotodioda, celula diellore, dioda laser- Optoçiftuesi, LCD-ja, gypi katodik- Transistori dypolar, npn dhe pnp- Transistori njëpolar- FET-i- IGFET-i- MOSFET-i- Tiristori dhe triaku

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- përdorë mjete vizuale;- kryejë punë laboratori me komponente elektronike pasive dhe aktive;- krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me diagrame dhe tabela;- angazhojë nxënësit në grupe;- krijojë mundësi që nxënësit të përdorin instrumente elektrike matëse;- nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë.- laborator;- makete për pajisjet.

Kapitulli 2: Karakteristikat volt-amperë të diodave dhe të transistorëve. Amplifikimi i transistorit (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- vizatojë karakteristikën volt-amperë të diodës dhe të përcaktoj pikën e punës;- vizatojë karakteristikën volt-amperë të transistorit (dypolar dhe njëpolar) dhe të- përcaktojë pikën e punës;- vizatojë karakteristikën volt-amperë të tiristorit dhe të përcaktoj pikën e punës;- vizatojë karakteristikën volt-amperë të triakut dhe të përcaktoj pikën e punës;

b) Temat e kapitullit- Karakteristika volt-amperë (Id-Vd) e diodës- Karakteristika volt-amperë (Ic-Vcc etj.) e transistorit dypolar - Karakteristika volt-amperë (Ic-Vcc etj.) e transistorit njëpolar- Karakteristika volt-amperë (Id-Vgs etj.) e MOSFET-it - Karakteristika volt-amperë e tiristorit- Karakteristika volt-amperë e triakut- Dioda si rrymëdrejtues- Lidhja e Grecit

132

- Transistori si amplifikator

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- përdorë mjete vizuale;- kryejë punë laboratori për nxjerrjen e karakteristikave të punës;- japë detyra nxënësve për nxjerrjen e drejtëzës së punës dhe caktimin e pikës së

punës;- angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;- krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me instrumente elektrike matëse;- nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- laborator;- pankarta; - projektori;- katalogë;

Kapitulli 3: Qarqet elektronike analoge. Amplifikatorët (2 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë qarqet elektronike analoge;- shpjegojë si punon amplifikatori;- dallojë llojet kryesore të amplifikatorit.

b) Temat e kapitullit- Qarqet analoge- Amplifikatori dhe llojet kryesore të tij- Amplifikatori me transistor një polarë me bazë/gejt të përbashkët- Amplifikatori me transistor një polarë me emiter/sors të përbashkët- Amplifikatori me transistor një polarë me kolektor/drejn të përbashkët- Amplifikatori me transistor d y polarë me bazë/gejt të përbashkët- Amplifikatori me transistor dy polarë me emiter/sors të përbashkët- Amplifikatori me transistor dy polarë me kolektor/drejn të përbashkët

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- përdorë mjete vizuale;- angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;- krijojë mundësi që nxënësit të përdorin katalogë me instrumente elektrike

matëse;- nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- laboratori;- pankarta;- projektori;- makete për pajisje.

133

Kapitulli 4: Qarqet elektronike digjitale (3 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë ndërtimin dhe punën e oscilatorit;- caktojë frekuencën e oscilimit te oscilatori dhe të shpjegojë nevojën e stabilitetit

të frekuencës;- shpjegojë punën dhe vetitë e amplifikatorit operacional.

b) Temat e kapitullit- Oscilatori, parimi i punës- Llojet dhe karakteristikat e oscilatorit- Oscilatorët RC- Oscilatori i Majsnerit - Oscilatori i Kolpitsit - Amplifikatori operacional

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- përdorë mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me përdorimin e oscilatorëve;- angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;- nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë;- maketa oscilatorësh;- laboratori.

Kapitulli 5: Qarqet e integruara dhe mikroelektronika (2 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë qarqet e integruara, si janë të ndërtuara dhe si fabrikohen ato; - bëjë klasifikimin dhe zgjedhjen e qarqeve duke përdor listën e të dhënave ose

katalogët.

b) Temat e kapitullit- Qarqet e integruara- Llojet e qarqeve të integruara- Fabrikimi i qarqeve të integruara- Përdorimi i qarqeve të integruara

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- përdorë mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me qarqet e integruara;- angazhojë nxënësit nëpërmjet punës në grupe;

134

- nxisë nxënësit nëpërmjet pyetje-përgjigjeve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë;- laboratori.

Kapitulli 6: Hyrje në sistemet e drejtimit dhe rregullimit automatik (6 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e automatizimit dhe rëndësinë e tij;- dallojë sistemet e drejtimit dhe rregullimit automatik;- përshkruajë bllok skemat e drejtimit automatik;- përshkruajë bllok skemat e rregullimit automatik;- dallojë sistemin varësisht nga procesi i brendshëm dinamik dhe përcjellja e

informatës.

b) Temat e kapitullit- Kuptimi i automatizimit dhe rëndësia- Kuptimi i drejtimit dhe rregullimit- Kuptimi i sistemit të drejtimit automatik (SDA) dhe sistemit të rregullimit- automatik (SRA)- Bllok skema e sistemit te drejtimit automatik (SDA)- Bllok skema e sistemit te rregullimit automatik (SRA)- Ndarja e sistemeve automatike sipas proceseve të brendshme dinamike- Regjimi i punës së sistemit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve, të shpjegojë rëndësinë e automatikës në

industri;- motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë e drejtimit dhe

rregullimit automatik.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë.

135

Kapitulli 7: Bllok skema e pajisjeve automatike (4 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë regjimin statik të punës;- dallojë regjimin dinamik të punës;- dallojë sistemet automatike sipas karakterit të proceseve të brendshme- dinamike.

b) Temat e kapitullit- Regjimi statik i punës së elementeve- Regjimi dinamik i punës së elementeve- Sistemi i rregullimit linear dhe jolinear- Sistemi i rregullimit kontinual, diskret, impulsiv dhe digjital- Shembuj të automatizimit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të pajisjeve

automatike;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.


Kapitulli 8: Shëndrruesit në sistemin automatik (2 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë llojet e shëndrruesve matës;- shpjegojë punën e shëndrruesve matës;- shpjegojë punën e detektorit të sinjalit.

b) Temat e kapitullit- Shëndrruesit matës - Shëndrruesit e shtypjes, nxehtësisë dhe rrjedhjes- Shëndrruesit e numrit të rrotullimeve- Shëndrruesit e tensioneve në sinjalin e normalizuar të rrymës-U/I shëndrruesit- Shëndrruesit e rrymës në sinjalin e normalizuar të rrymës I/I shëndrruesit - Shëndrruesit e frekuencës f/I shëndrruesit- Shëndrruesit e fuqisë elektrike- Detektorët e sinjalit të gabimit

136

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të

shndërruesve në automatikë;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë;- laborator.

Kapitulli 9: Amplifikatorët në sistemin automatik (3 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë amplifikatorët në automatikë;- dallojë organet ekzekutive sipas mënyrës së veprimit.

b) Temat e kapitullit- Amplifikatori elektronik operacional- Amplifikatori elektromekanik - Amplifikatori hidraulik dhe pneumatik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të- amplifikatorëve në automatikë;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.


137

Kapitulli 10: Rregullatorët në sistemin automatik (2 orë)

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- dallojë rregullatorët sipas formës së veprimit;- dallojë organet ekzekutive sipas mënyrës së veprimit.

b) Temat e kapitullit- Rregullatorët- Format e veprimit të rregullatorëve- Veprimi proporcional (P-rregullatori)- Veprimi integral (PI-rregullatori)- Veprimi diferencial (PID-rregullatori)- Llojet e organeve ekzekutive të sistemit- Organet ekzekutive me ngacmim elektrik- Organet ekzekutive me ngacmim pneumatik- Organet ekzekutive me ngacmim hidraulik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- motivojë nxënësit duke përdorur mjete vizuale;- zhvillojë diskutimin ndërmjet nxënësve lidhur me veçoritë kryesore të- rregullatorëve në automatikë;- angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve nëpërmjet punës në grupe.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- pankarta;- projektori;- katalogë;- laboratori.

138

Klasa 12

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

“Montazhi i librit njëngjyrësh - 2”

Lëmi: GrafikëProfili: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IKlasa: 12


Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të bërë montazhin e librit njëngjyrësh për makinat ofset: Formati me standard II.


15 kredi (90 orë)



RM 2 Nxënësi e përgatitë tabakun pozicionues për libër B/5 në format të makinës: Standardi II

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrës B/2 mbi foli milimetrike;- Skicimi i të gjitha elementeve në tabakun pozicionues;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhin grafik të librit në një ngjyrë Përmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (16 faqe tabaku,

palimi kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi paseritit, grajferit dhe tab.1 ana e parë;- Montimi i faqeve sipas maketit, tab.1 ana e parë;

139

- Vendosja e montazhformës së anës së parë në sirtar;- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e dytë;- Montimi faqeve sipas maketit, tab.1 ana e dytë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi kryen montazhin e tabakëve në vazhdim të libritPërmbajtja:- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.2 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.2 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.3 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.3 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.4 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.4 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.5 ana e parë;- Montimi i faqeve në m. për tab.5 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.6 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.6 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.7 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.7 ana e dytë;- Kopjimi i të gjithë tabakëve në letër ozolit;- Palimi, kompletimi dhe prerja në letër ozolit e tabakëve;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi përgatitë tabakun pozicionues për libër A5 në makinë të ofsetit:Standardi II


RM 6 Nxënësi kryen montazhin grafik të librit në një ngjyrëPërmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (16 faqe tabaku,

palimi kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e parë;- Montimi i faqeve sipas maketit, tab.1 ana e parë;- Vendosja e montazhformës së anës së parë në sirtar;- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit dhe tab.1 ana e dytë;- Montimi faqeve sipas maketit, tab.1 ana e dytë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 7 Nxënësi kryen montazhin e tabakëve në vazhdim të librit (16 faqe tabaku)Përmbajtja:- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.2 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.2 ana e dytë;

140

- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.3 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.3 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.4 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.4 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.5 ana e parë;- Montimi i faqeve në m. për tab.5 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.6 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.6 ana e dytë;- Montimi i faqeve në montazhformë për tab.7 ana e parë;- Montimi i faqeve në m.formë për tab.7 ana e dytë;- Kopjimi i tabakëve në letër ozolit;- Palimi, kompletimi dhe prerja e tabakëve në letër ozolit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- veshë uniformën e duhur të punës;- lexojë dhe interpretojë udhëzimin për punë;- përzgjedhë pajisjet dhe veglat e duhura për punë;- përzgjedhë materialet e duhura për punë;- bëjë prerjen e filmit dhe pausit në përmasat e duhura;- bëjë pastrimin e sipërfaqes së tavolinës;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së mjedisit.



pozicionues;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.



dhëna;- vendosë lolinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;

141

- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së parë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së dytë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së ambientit



KR Nxënësi duhet të:- montojë faqet në foli për tabakun 2 anën e parë, pastaj anën e



dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 5anën e parë, pastaj anën

e dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 6 anën e parë, pastaj anën e


dytë;- kopjojë të gjithë tabakët në letër ozolit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së ambientit




pozicionues;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.

142



të dhëna;- vendosë lolinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së parë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut dhe anën;- montojë faqet në foli të anës së dytë;- demontojë nga tavolina folinë dhe ta vendosë në sirtar;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së



KR Nxënësi duhet të:- montojë faqet në foli për tabakun 2 anën e parë, pastaj



anën e dytë;- montojë faqet në foli për tabakun 5anën e parë, pastaj



anën e dytë;- kopjojë të gjithë tabakët në letër ozolit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së


143






- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të a njohurive dhe koncepteve të fituara.



144


“Montazhi i librit dyngjyrësh - 2”

Lëmi: GrafikëProfili: Grafik i përgatitjes grafike Niveli : IIKlasa: 12


praktike për të punuar montazhin grafik në dy ngjyra për shtypin ofset – shfrytëzimi i letrës në tabak.


20 kredi (120 orë)



RM 2 Nxënësi e vizaton tabakun pozicionues për libër B5 në format të letrës B/1

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrës B/1 mbi foli milimetrike;- Skicimi i grajferit;- Skicimi i vijave të palimit;- Skicimi i bardhësisë në krye të faqes;- Skicimi i bardhësisë në lidhje të faqes;- Skicimi i bardhësisë së jashtme të faqes;- Skicimi i bardhësisë së poshtme të faqes;- Skicimi i vijave të prerjes së faqes;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhëformën e tabakut në dy ngjyra (B/1) Përmbajtja:- Punimi i maketit të bllokut të librit (16 faqe tabaku,

palimi kryqëzues, kompletimi tabak pas tabaku);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës së

parë;- Montimi i faqeve të anës së parë dhe të dytë me ngjyrën e

145

parë për tabakun 1 sipas maketit;- Vendosja e folisë së poliesterit për ngjyrën e dytë mbi

montazhëformën e ngjyrës së parë;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës së

dytë;- Montimi i faqeve për ngjyrën e dytë në foli në pasim të

plotë me ngjyrën e parë;- Zhvendosja e montazhformës së tabakut 1 nga tavolina

për vazhdimin e punës në anën tjetër dhe në tabakët 2, 3, 4, 5. etj.;




Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e pritshmeIV Instrumenti i vlerësimitKR Kriteret e realizimit



mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë letrën milimetrike në tavolinë të punës;- vendosë formatin e letrës B/1 mbi foli milimetrike;- vizatojë vijat e grajferit;- vizatojë vijat e palimit;- vizatojë vinë e bardhësisë në krye të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë në lidhje të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë së jashtme të faqes;- vizatojë vinë e bardhësisë së poshtme të faqes;- vizatojë vijat e prerjes së faqes;- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit;


146



të dhëna;- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut, anën dhe emrin e

ngjyrës së parë;- montojë faqet e ngjyrës së par në foli të anës së parë dhe

të dytë;- vendosë folinë e poliesterit mbi montazhëformën e ngjyrës

së parë;- shënojë grajferin, numrin e tabakut, anën dhe emrin e

ngjyrës së dytë;- montojë faqet e ngjyrës së dytë në foli të anës së parë në

pasim me ngjyrën e dytë;- demontojë nga tavolina montazhformat e ngjyrës së parë

dhe të dytë për të vazhduar punën në vazhdim;- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së









Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori e montazhit grafik.- Tavolinë speciale për montazhë grafike.- Foli milimetrike, vizore metalike, tipometër.- Skallper, gërshërë, llupë për zmadhim.- Letër të bardhë me format të caktuar.- Foli transparente të poliesterit me formate të caktuara.- Shirit-ngjitës, rapitograf.- Material për pastrim (alkool, pambuk, etj.).

147


“Montazhi i librit (gazetës) në një dhe katër ngjyra”


Numri i modulit 21 Qëllimi i modulit Ky është një modul i cili lejon nxënësit të zhvillojë aftësitë e tij

praktike për të punuar montazhin grafik në një deri në katër ngjyra për shtypin rotofset – shfrytëzimi i letrës në rollne.


25 kredi (150 orë)



RM 2 Nxënësi e vizaton tabakun pozicionues për gazetë C/3 në format të letrës C/1

Përmbajtja:- Ngjitja e folisë milimetrike në tavolinë të punës;- Ngjitja e formatit të letrësC/1 mbi foli milimetrike;- Skicimi i grajferit;- Skicimi i vijave të palimit;- Skicimi i bardhësive në faqe;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kryen montazhëformën e tabakut në një ngjyrë (C/1) Përmbajtja:- Punimi i maketit të të gazetës në 16 faqe (8 faqe në një

ngjyrë + 8 faqe në katër ngjyra);- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës së

parë;- Montimi i faqeve të anës së parë për tabakun 1 sipas

maketit;- Montimi i faqeve të anës së dytë për tabakun 1 sipas

maketit;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

148

RM 4 Nxënësi kryen montazhin/formën e tabakut në katër ngjyra (C/1) Përmbajtja:- Ngjitja e folisë mbi tabakun pozicionues;- Shënimi i paserit, grajferit, tabakut dhe emri i ngjyrës së

parë;- Montimi i faqeve të anës së parë për tabakun 1 (ngjyra e

verdhë) sipas maketit;- Montimi i faqeve të anës së parë për tabakun 1 (ngjyra

cian) në pasim mbi ngjyrën e verdhë;- Montimi i faqeve të anës së parë për tabakun 1 (ngjyra

purpure) në pasim mbi ngjyrën cian;- Montimi i faqeve të anës së parë për tabakun 1 (ngjyra e

zezë) në pasim mbi ngjyrën purpure;- Montimi i faqeve për anën e dytë në katër ngjyra;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.






mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë letrën milimetrike në tavolinë të punës;- vendosë formatin e letrës C/1 mbi foli milimetrike;- vizatojë vijat e grajferit;- vizatojë vijat e palimit;- vizatojë bardhësitë në faqe;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së


149


KR Nxënësi duhet të:- bëjë maketin e gazetës me 16 faqe (8 faqe bardh e zi + 8

faqe në katër ngjyra);- vendosë folinë e poliesterit mbi tabakun pozicionues;- shënojë grajferin, numrin e tabakut , anën dhe emrin e

ngjyrës së parë;- montojë faqet e anës së parë në foli për tabakun 1 sipas

maketit;- montojë faqet e anës së dytë për tabakun 1 sipas maketit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së



KR Nxënësi duhet të:- bëjë ngjitjen e folisë mbi tabakun pozicionues;- bëjë shënimin e paserit, grajferit, tabakut dhe emrin e

ngjyrës së parë;- bëjë montimin e faqeve të anës së parë për tabakun 1

(ngjyra e verdhë) sipas maketit;- bëjë montimin e faqeve të anës së parë për tabakun 1

(ngjyra cian) në pasim mbi ngjyrën e verdhë;- bëjë montimin e faqeve të anës së parë për tabakun 1

(ngjyra purpure) në pasim mbi ngjyrën cian;- bëjë montimin e faqeve të anës së parë për tabakun 1

(ngjyra e zezë) në pasim mbi ngjyrën purpure;- bëjë montimin e faqeve për anën e dytë në katër ngjyra;- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit nga hedhja e mbeturinave nga montazhi grafik.

150



- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrimet konkrete për mënyrën e montazhit grafik duke marrë parasysh llojet e rotomakinave të ofsetit sipas formatit dhe përdorimit të letrës, mënyrës së palimit dhe të kompletimit të tabakëve.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kryerjen e proceseve sipas radhës që kërkohet në montazhin grafik për rotomakina të ofsetit.





151


“Punimi i pllakave të ofsetit - 2”


Numri i modulit 22Qëllimi i modulit Një modul praktik i cili aftëson nxënësit për punimin e formës së

shtypit për shtypin e rrafshët për të gjitha llojet e makinave të ofsetit dhe të makinave roto-ofset.


10 kredi (60 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatitë fillimin e punës për kopjim të pllakavePërmbajtja:- Veshja e uniformës së punës;- Leximi i udhëzimit për punë;- Përzgjedhja e pajisjeve dhe veglave për punë;- Përzgjedhja e materialeve për punë;- Kyçja e aparatit për kopjim;- Pastrimi i xhamit në aparatin për kopjim;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përgatitë pllakën për kopjimPërmbajtja:- Marrja e pllakës me formatin përkatës nga paketimi;- Vendosja e pllakës në tavolinë të punës;- Matja e grajferit për makinën e shtypit përkatëse;- Vendosja e modelit për kopjim në pllakë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 3 Nxënësi kopjon (incizon) pllakën e ofsetitPërmbajtja:- Hapja e kapakut të aparatit për kopjim;- Vendosja e pllakës në aparat;- Mbyllja e kapakut;- Aktivizimi i vakuumit;- Aktivizimi i orës së ekspozicionit;- Hapja e kapakut pas ndriçimit të pllakës;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 4 Nxënësi e zhvillon pllakën me punë dore Përmbajtja:- Vendosja e pllakës së eksponuar në tavolinën për

zhvillim; - Spërkatja e një sasie të caktuar të zhvilluesit në pllakë;

152

- Shpërndarja me tampon e zhvilluesit nëpër pllakë me kohëzgjatje të caktuar;

- Pastrimi në dy anë të pllakës me shpricë uji;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 5 Nxënësi kryen përgatitjen e pllakës pas zhvillimit Përmbajtja:- Fshirja e elementeve të cilat nuk duhet të duken me - ndihmën e korrektorit;- Pastrimi me ujë i sasisë së mbetur të korrektorit;- Fshirja e ujit nga pllaka me ndihmën e tamponit;- Shtresimi i gumiarabikës në sipërfaqe të pllakës me

shpërndarje të tamponit;- Terja e pllakës në furrë;- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





KR Nxënësi duhet të:- veshë uniformën e punës;- lexojë udhëzimet në urdhëresë të punës;- përzgjedhë pajisjet dhe veglat për punë;- përzgjedhë materialet për punë;- bëjë kyçjen e aparatit për kopjim;- bëjë pastrimin e xhamit në aparatin për kopjim;- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes

së mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- nxjerrë nga paketimi pllakën e shtresuar me

formatin përkatës;- vendosë pllakën në tavolinë të punës;- bëjë matjen e grajferit për makinën e shtypit

përkatëse;- bëjë ngjitjen e modelit për kopjim në pllakë;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


153


- bëjë hapjen e kapakut të aparatit për kopjim;- vendosë pllakën në aparat për kopjim;- bëjë mbylljen e kapakut;- bëjë aktivizimin e vakuumit;- bëjë aktivizimi e orës së ekspozicionit;- bëjë hapjen e kapakut pas ndriçimit të pllakës;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- vendosë pllakën e eksponuar në basenin për

zhvillim;- bëjë spërkatjen e sipërfaqes së pllakës me zhvillues;- bëjë shpërndarjen e zhvilluesit nëpër tërë sipërfaqen

e pllakës;- bëjë pastrimin e pllakës me shpricë uji në të dy anë;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë fshirjen me korrektor elementet të cilat nuk

duhet të jenë elemente të shtypit;- bëjë pastrimin me ujë të sipërfaqes së korrigjuar në

pllakë;- largojë ujin nga pllaka me ndihmën e tamponit;- bëjë spërkatjen e sipërfaqes së pllakës me

gumiarabikë;- bëjë shpërndarjen e gumiarabikës nëpër pllakë me

ndihmën e tamponit;- bëjë terjen e pllakës në furrë;- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit.

154







Për realizim si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Punëtori e kimiografisë.- Aparat për kopjim të pllakave.- Vizore për matje.- Bazen për zhvillim të pllakave.- Bazen për larje të pllakave.- Aparat me shirit-ngjitës.- Furrë për terje.- Zhvillues.- Korrektor.- Gumiarabikë.- Tampon.- Material për pastrim.

155

V. LITERATURA E REKOMANDUAR

- Nezir Berisha & Abdurrahman Simnica: -Bazat e teknologjisë grafike

- Shyqri Nimani: Përgatitja e librit;

- Vasil Konomi: Stilet e shkronjave;

- Franjo Mesarosh: Enciklopedia grafike;

- Grozdan Marosheviq: Makinat grafike;

- Grup autorësh: Kimia inorganike (për shkollat e mesme profesionale);

- Prospekte nga panairet e grafikës;

- Literaturë profesionale për grafikë nga interneti.

NORMATIVI PËR MËSIMDHËNËS NË ARSIMIN PROFESIONAL

Kuadri mësimor për edukim dhe arsimin e mesëm profesional për kl. 10,11,12

LËMI: GRAFIKË

1. Bazat e teknologjisë grafike ■ Inxhinier i grafikës2. Formësim grafik dhe shkrim

■ Akademia e arteve - dega e grafikës ose dizajnit grafik3. Materiale grafike

■ Inxhinier i grafikës4. Teknologji e proceseve grafike ■ Inxhinier i grafikës5. Makina grafike ■ Inxhinier i grafikës, inxhinier i diplomuar i makinerisë6. Dizajn Grafik ■ Akademia e arteve - dega e grafikës ose dizajnit grafik7. Elektronika me automatikë ■ Inxhinier i diplomuar i elektroteknikës & automatikës8. Teknologji e medieve ■ Inxhinier i grafikës9. Formimi i Web faqeve ■ Inxhinier i diplomuar i Informatikës10. Bazat e programimit ■ Inxhinier i diplomuar i Informatikës

156

Documents

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewFormat dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi