Embed Size (px)
Citation preview
ทปรกษา
1.ศ.นพ.ธระวฒน เหมะจฑา ผเชยวชาญดานสมองภาควชาอายรศาสตร(ประสาทวทยา)
คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย
2.ดร.แพทยหญงฉนทนา ผดงทศ ผอ�านวยการส�านกโรคจากการประกอบอาชพ
และสงแวดลอม
3.แพทยหญงหรรษา รกษาคม ผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรคท6จงหวดชลบร
4.นายแพทยจรส โชคสวรรณกจ นายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลนพรตนราชธาน
5.แพทยหญงโมไนยา พฤทธภาพย รองนายแพทยสาธารณสขจงหวดตราด
6.นายพนศกด ศรประพฒน ผชวยผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรคท6
จงหวดชลบร
คณะผจดท�าดานวชาการ
1.นายณฐพงศ แหละหมน ผอ�านวยการศนยพฒนาวชาการอาชวอนามย
และสงแวดลอมจงหวดระยอง
2.แพทยหญงพชญพร พนนาค นายแพทยช�านาญการเวชศาสตรปองกน
แขนงอาชวเวชศาสตรโรงพยาบาลเจาพระยายมราช
3.นางกลพร สขมาลตระกลนกโภชนาการช�านาญการพเศษส�านกโภชนาการกรมอนามย
4.นางสาวสทธาศน จนทรใบเลก นกโภชนาการส�านกโภชนาการกรมอนามย
5.นางสาวสพรรณ อรณจรส นกวทยาศาสตรการแพทยปฏบตการ
6.นางสาวธนยชนก นาแหลม นกวชาการสาธารณสข
จดพมพและเผยแพรโดย
พมพท บรษทเอน.วาย.เอม.พรนตงกรปจ�ากด
พมพครงท1 จ�านวน400เลม
แนวทางการปองกนอนตรายจากการท�างานของลกเรอประมง
: กรณปญหาการขาดวตามนบ 1
คมอฉบบนส�าเรจลลวง โดยไดรบความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจากบคคลหลายฝาย
คณะผจดท�าขอขอบพระคณ ศ.ดร.นายแพทยธระวฒน เหมะจฑา ผเชยวชาญดานสมอง ภาควชาอายรศาสตร
(ประสาทวทยา)คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยน.ต.ธนวฒน ศภนตยานนทแพทยเวชศาสตรใตน�า
และเวชศาสตรทางทะเลกองเวชศาสตรใตน�าและการบนดร.แพทยหญงฉนทนา ผดงทศผอ�านวยการส�านกโรค
จากการประกอบอาชพและสงแวดลอมแพทยหญงหรรษา รกษาคมผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรคท6
จงหวดชลบรนายแพทยจรส สวรรณกจนายแพทยเชยวชาญโรงพยาบาลนพรตนราชธานแพทยหญงโมไนยา พฤทธภาพย
รองนายแพทยสาธารณสขจงหวดตราดนายพนศกด ศรประพฒนผชวยผอ�านวยการส�านกงานปองกนควบคมโรคท
6จงหวดชลบรทใหค�าปรกษาและขอแนะน�าทเปนประโยชนตอการจดท�าคมอจนท�าใหคมอฉบบนส�าเรจไดดวยด
กตตกรรมประกาศ
ค�าน�า
จากขอมลของแผนปฏบตการระดบชาตวาดวยการปองกน ยบยง และขจดการท�าการประมง
ทผดกฎหมายฯพ.ศ.2558–2562พบวามจ�านวนเรอประมงไทยทยงท�าการประมงทงสน42,512ล�าสามารถจบ
สตวน�าไดจ�านวน 1.56 ลานตน มการจางงานชาวประมงประมาณ 172,430 คน (รอยละ 82เปนชาวตางชาต)
ทผานมามการเสยชวตของลกเรอประมง ทมสาเหตมาจากการขาดวตามนบ 1 อยหลายเหตการณดวยกน
เชนทจงหวดสมทรปราการพบลกเรอประมงเจบปวยจากการขาดวตามนบ1จ�านวน9คนเสยชวตจ�านวน2คน
จงหวดระนองเจบปวยจากการขาดวตามนบ1จ�านวน26คนเสยชวตจ�านวน6คนนอกจากนการเจบปวยและ
เสยชวตจากการขาดวตามนบ1ยงพบไดในคนทภายนอกมสขภาพแขงแรงแตเมอมภาวะทตองการใชวตามนบ1
เชนจากการออกก�าลงกายหรอมปจจยเรงจงท�าใหเกดภาวะขาดวตามนบ1ไดเชนเหตการณในเรอนจ�าทจงหวด
บงกาฬทพบวาผตองขงมอาการอมพาตแขนขามากกวา80รายและเสยชวต3รายอกทงยงพบไดทวไปในเรอนจ�า
ทางภาคอสานจงแสดงใหเหนวาความเสยงไมไดจ�ากดอยเพยงแคในกลมลกเรอประมงเทานนซงเหตการณเหลาน
จะไมเกดขนหากบคลากรสาธารณสขไดเขาใจถงหลกการปองกนและน�าความรจากคมอวชาการไปใชถายทอด
ใหกบกลมเปาหมายในพนท
ดงนน กรมควบคมโรค โดยส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม ส�านกงานปองกน
ควบคมโรคท6ชลบรรวมกบส�านกโภชนาการกรมอนามยไดจดท�าแนวทางการปองกนอนตรายจากการท�างาน
ของลกเรอประมงกรณปญหาการขาดวตามนบ1ขนมาโดยมวตถประสงคเพอใหบคลากรสาธารณสขทปฏบตงาน
ในพนทจงหวดตดทะเลทวประเทศน�าไปใชเปนแนวทางในการด�าเนนงานในพนทตอไป
ส�านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม
สารบญ
กตตกรรมประกาศ
ค�าน�า
บทท 1
บทท 2
บทท 3
บทท 4
เอกสารอางอง
ภาคผนวก
ปญหาและสถานการณการขาดวตามนบ 1 ในลกเรอประมง
ความรเรองวตามนบ 1 และผลกระทบจาก การขาดวตามนบ 1 (Beriberi)
การวนจฉย รกษา และการปองกน
มาตรการปองกนการขาดวตามนบ 1 ในลกเรอประมง
สารบญตาราง
ตารางท1 ตารางสรปสถานการณปวยและเสยชวตจากการขาดวตามนบ1ในประเทศไทย 3
ตารางท2 สารอาหารทแนะน�าใหบรโภคประจ�าวนส�าหรบคนไทยอายตงแต6ปขนไป(THAIRDI) 8
ตารางท3 ปรมาณวตามนบ1อางองทควรไดรบประจ�าวนส�าหรบกลมบคคลวยตางๆ 10
ตารางท4 แสดงกจกรรม/การปฏบตงานตามระดบความหนกเบา 11
ตารางท5 แหลงอาหารของวตามนบ1 12
ตารางท6 กนเทาไรจงจะพอดส�าหรบผทใชพลงงานมาก 22
ตารางท7 หลกการค�านวณปรมาณอาหารกลมขาว-แปงตอคนตอวน 23
ตารางท8 หลกการค�านวณปรมาณอาหารกลมเนอสตวตอคนตอวน 24
ตารางท9 ปรมาณผกทตองซอจ�าแนกตามประเภทเพอประกอบอาหารตอคนตอวน 25
ตารางท10 อาหารกลมผลไม 26
ตารางท11 การค�านวณปรมาณอาหารดบส�าหรบคนจ�านวน30คนและ100คนตอวน 26
ตารางท12 ปรมาณอาหารทตกตามกลมวยตางๆและความตองการในแตละมอ 27
ตารางท13 ตวอยางอาหารจานเดยวปรงส�าเรจและคณคาทางโภชนาการ 28
ตารางท14 กลไกการออกฤทธของยาวตามนบรวม 31
บทท 1
ปญหาและสถานการณการขาดวต
ามนบ 1
ในลกเรอประมง
จากการเตบโตทงทางดานเศรษฐกจและสงคมท�าให
ประเทศไทยมการพฒนาอยางตอเนอง ทงดานการเกษตร
อตสาหกรรม การแพทยและการสาธารณสข ท�าใหคนไทย
มสขภาพและภาวะโภชนาการทด ท�าใหการขาดสารอาหาร
ไมไดถกมองวาเปนปญหาในดานสาธารณสขของประเทศ
แตในอกดานหนงของสงคม เรายงคงเหนภาพขาวการบาดเจบ
หรอเสยชวตทมาจากการขาดวตามนบ 1 ซ งไม ได พบ
ในกลมลกเรอประมงเทานนแตยงพบไดในกลมอนๆ ซงแสดงถง
ภาวะโภชนาการของคนไทยอาจไมอยในภาวะปกตจรงอยางไร
กตามจากการทลกเรอประมง มปรากฏการณซ�าหลายครง
ท�าใหตองจบตามองเปนพเศษ โดยขอมลจากแผนปฏบตการ
ระดบชาตวาดวยการปองกนยบยงและขจดการท�าการประมง
ทผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม พ.ศ.
2558 – 2562 กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ
ในเดอนกรกฎาคม 2558 พบวามจ�านวนเรอประมงไทย
ทยงท�าการประมงมทงสน 42,512 ล�า สามารถจบสตวน�า
ไดจ�านวน 1.56 ลานตน ในป 2557 ปรมาณการจบสตวน�าน
สงเสรมรายไดความเปนอยและการจางงานชาวประมงประมาณ
172,430 คน (รอยละ 82 เปนชาวตางชาต) และประมาณ
515,000 คน ถกจางในอตสาหกรรมประมงทเกยวของ
ซงสวนใหญเปนเพศหญง(เชนอตสาหกรรมการแปรรปสตวน�า
อตสาหกรรมการตอเรอ โรงงานผลตผลตภณฑประมงกระปอง
และแชแขง และโรงงานผลตปลาปน) ทงนยงไมสามารถทราบ
ไดวากลมลกเรอประมงเหลานจะมภาวะเสยงตอการขาด
วตามนบ 1 มากมายเพยงใด เพราะการออกเรอเปนระยะ
เวลายาวนาน หากเสบยงอาหารทมไมเพยงพอ อาจสงผลให
ลกเรอประมงมความเสยงตอการขาดวตามนบ 1 สงขนไปอก
ดงขอมลสถานการณทไดมการรวบรวมดงน1
1.เมษายน2548จงหวดสมทรสาครพบผปวยชาย
เปนชาวประมงจ�านวน 11 ราย และอาจเสยชวตจากการขาด
วตามนบ1จ�านวน2ราย
2.กรกฎาคม2549จงหวดสมทรสาครจากการศกษา
ของจรภทรกลปยาณพจนพรส�านกระบาดวทยากรมควบคมโรค
“การระบาดของโรคขาดวตามนบ 1 ในกลมลกเรอประมง
จงหวดสมทรสาคร ในป 2549” ขอมลจากการสมภาษณ
ลกเรอประมาณ 50 รายพบวาเรอออกหาปลาบรเวณนานน�า
อนโดนเซย ตอเนองเปนเวลา 3 ป กอนออกเรอไมมอาการ
ผดปกตจนกระทง 5 เดอนกอนขนฝ ง นายจางมปญหา
ดานเศรษฐกจและเรอขาดสญญาในการจบปลาบรเวณ
นานน�าดงกลาว จงตองลอยเรออยกลางทะเลเพอรอท�าเรอง
ตอสญญาท�าใหบนเรอขาดเสบยง ซงเสบยงในเรอมเพยง
ขาวขดสและปลาทหาไดจากทะเล และประมาณ 2 เดอน
กอนขนฝงลกเรอจ�านวนมากมอาการออนเพลยหายใจล�าบาก
หอบเหนอย บวมตามรางกาย และมผเสยชวตในเรอประมาณ
28 ราย เนองจากเรอไมสามารถเขาฝงได จากนนเดนทาง
กลบประเทศไทย และน�าลกเรอเข ารกษาทโรงพยาบาล
สมทรสาครพบลกเรอ ทสงสยเป นโรคขาดวตามนบ 1
เปนเพศชายทงหมดจ�านวน22รายเปนชาวไทย13รายพมา
7 ราย และมอญ 2 ราย แพทยใหการวนจฉยวาเปนโรค
เหนบชาชนดcardiacberiberiและเกบเลอดผปวย1ราย
ผลการตรวจพบวาเขาไดกบภาวะขาดวตามนบ1
3.ป2559พบเหตการณการขาดวตามนบ1ในกลม
ลกเรอประมงจ�านวน2เหตการณดงน
เหตการณ ท 1 เม อวนท 6 มกราคม 2559
จงหวดสมทรปราการการสอบสวนเหตการณพบลกเรอประมง
เสยชวต 2 ราย จากการสอบถามลกเรอและผคมเรอพบวา
เรอประมงไดออกเรอไปหาปลาบรเวณอาวไทย อนโดนเซย
และมหาสมทรอนเดยรวมเปนเวลา9เดอนโดยระหวางออกเรอ
ไมสามารถขนพกบนฝงไดเนองจากมาตรการทางกฎหมาย
ทงในประเทศไทยและประเทศอนโดนเซย ท�าใหลกเรอ
ขาดเสบยงอาหาร จงตองรบประทานอาหารกระปองและ
น�าปลาทจบไดมารบประทานโดยมทงปรงสกและรบประทานดบ
ทมสอบสวนโรคเกบตวอยางเลอดกอนและหลงให Thiamine
100 มลลกรม ผลพบวาทกรายมภาวะขาดวตามนบ 1
จากผลการสอบสวนโรคสรปไดวาผ ปวยทกรายมภาวะขาด
วตามนบ1และผเสยชวตมอาการเขาไดกบอาการขาดวตามนบ1
เหตการณท 2 เมอวนท 13 มกราคม 2559 จงหวด
ระนอง รายงานสอบสวนโรค กรณลกเรอประมงเสยชวตจาก
อาการขาดวตามนบ1ของส�านกระบาดวทยากรมควบคมโรค
พบผเสยชวต 6 ราย ทมสอบสวนโรคไดสมภาษณและตรวจ
รางกายผปวย อาการส�าคญทพบ ไดแก กลามเนอออนแรง
หายใจเหนอยแนนหนาอกหรอเจบหนาอกชาปวดกลามเนอบวม
และตะครวจากการสมภาษณประวตเสยงพบวาเรอไดออกทะเล
โดยไมไดกลบเขาฝ งเปนระยะเวลานาน โดยจะมเรอสนคา
ไปสงเสบยงอาหารสดและอาหารแหงประมาณ 3 เดอน/ครง
โดยอาหารสดเพยงพอตอการรบประทานไมเกน2 สปดาห
หลงจากนนลกเรอตองรบประทานอาหารจ�าพวกผกดองปลารา
และอาหารทะเลทจบไดระหวางออกเรอมารบประทานสด
หรอน�ามาหมกท�าปลารา ทมสอบสวนโรคไดด�าเนนการ
เกบตวอยางเลอดจากผปวยทงกอนและหลงการฉดวตามนบ 1
จ�านวน24รายโดยสงตรวจทคณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณ
มหาวทยาลยผลพบวาทกรายมภาวะขาดวตามนบ1
2
ตารางท 1ตารางสรปสถานการณปวยและเสยชวตจากการขาดวตามนบ1ในประเทศไทย
จากขอมลขางตนจะพบวา การเจบปวยและเสยชวตจากการขาดวตามนบ 1 นน ขนกบภาวะโภชนาการ
แตละบคคลทมการพรองวตามนบ 1 สะสมในตวเอง และมปจจยทท�าใหเกดการขาดวตามนบ 1 อยางฉบพลน เชน กรณทพบ
การขาดวตามนบ 1 ในเรอนจ�า และในกรณของการออกเรอหาปลา หากเสบยงอาหารบนเรอไมเพยงพอ มการรบประทาน
ขาวขดขาว รวมกบมการรบประทานอาหารหมกดอง และรบประทานอาหารสกๆดบ ๆ ประกอบกบลกเรอประมงมระยะเวลา
ในการท�างานทยาวนาน มการใชพลงงานมาก จงท�าใหมความเสยงตอการขาดวตามนบ 1 ซงอาการส�าคญทพบไดจากการขาด
วตามนบ1ไดแกกลามเนอออนแรงหายใจเหนอยแนนหนาอกหรอเจบหนาอกชาปวดกลามเนอบวมและตะครวและเพอ
เปนการปองกนไมใหเกดเหตการณดงกลาวซ�าอกจงควรมการด�าเนนการตามบทท 4 มาตรการปองกนการขาดวตามนบ 1
ในลกเรอประมง
มาตรการปองกน
การขาดวตามนบ 1
ในลกเรอประมง
วนท จงหวด กลมผประสบเหต
จ�านวนผประสบเหต
ผปวย ผเสยชวต รวม
เมษายน2548 สมทรสาคร ลกเรอประมง 11
2
(สงสยวาเสยชวตจาก
การขาดวตามนบ1)
13
กรกฎาคม2549 สมทรสาคร ลกเรอประมง 22
28
(สงสยวาเสยชวตจาก
การขาดวตามนบ1)
50
กนยายน2553จงหวดแหงหนงทางภาค
ตะวนออกเฉยงผทอยในเรอนจ�า
40
(สงสยขาดวตามนบ1)- 0
ธนวาคม2557จงหวดแหงหนงทางภาค
ตะวนออกเฉยงผทอยในเรอนจ�า 79 28 1
6มกราคม2559 สมทรปราการ ลกเรอประมง9
(กมพชา1ไทย8)
2
(ไทย2)11
13มกราคม2559 ระนอง ลกเรอประมง26
(กมพชา19ไทย7)
6
(กมพชา5ไทย1)32
3
NH 2 N+S
NN
H 3COH
H 3C
C 12H 17N 4OS+
และผลกระทบจากก
ารขาด
วตามนบ 1
(Beriberi)
การขาดวตามนบ 1 นบวาเปนเรองส�าคญถงแมวารางกายจะมวตามนบ1สะสมไวแตหากรบประทานอาหารทม
วตามนบ1ไมเพยงพอกบปรมาณทรางกายควรจะไดรบเพมเตมในแตละวนรางกายจะใชวตามนบ1ทสะสมไวซงจะถกใชหมดไป
ภายใน1 เดอนไดจงเกดกรณผทมการรบประทานสารอาหารทมวตามนบ1 ไมเพยงพอและท�าใหเสยชวตไดในเวลาอนสนนน
มกพบในผทไมสามารถรบประทานอาหารทหลากหลายไดเชนชาวประมงและผใชแรงงานซงมอาหารหลกเปนขาวขดส
บทท 2
ความรเรองว
ตามนบ 1
4
วตามนบ 1 คออะไร
วตามนบ 1 หรอเรยกวา Thiamine เปนสารอาหาร
ทจ�าเปนตอการด�ารงชวตของมนษย ท�าหนาทเปนโคเอนไซม
หรอเป นตวเร งปฏกรยาช วยในกระบวนการเผาผลาญ
คารโบไฮเดรต ไขมนและกรดอะมโนชนดโซกง ท�าใหสามารถ
น�าไปสรางพลงงานใหรางกายสามารถท�างานได นอกจากน
ยงส�าคญตอระบบประสาท โดยเฉพาะอยางยงในดานการ
น�ากระแสประสาทวตามนบ1เปนวตามนทละลายในน�า(Water
solublevitamin)และรางกายไมสามารถสรางเองไดจงจ�าเปน
ตองไดรบจากอาหารทรบประทานสามารถสะสมในรางกายได
30 วน ถกท�าลายไดดวยความรอนเมออย ในสารละลาย
ทเปนดางหรอเปนกลาง แตสามารถทนความรอนไดถง 120
องศาเซลเซยส เมออย ในสารละลายทเปนกรด ดดซมไดด
ทบรเวณล�าไสเลกสวนกลาง (บรเวณ Jejunum) วตามนบ 1
ทไมถกดดซมจะถกขบออกทางปสสาวะ
ผลกระทบตอสขภาพจากการขาดวตามนบ 1
ในรางกายจะมวตามนบ1หรอThiamineประมาณ
30มลลกรมครงหนงจะอยในกลามเนอนอกจากนนจะกระจาย
อยในตบ ไต หวใจ สมองและเนอเยอระบบประสาท โดยจะ
อยในรป Thiamine Pyrophosphate (TPP) ถงรอยละ 80
ท�าหนาทเปนโคเอนไซม หรอเปนตวเรงปฏกรยาชวยใน
กระบวนการเผาผลาญคารโบไฮเดรต ไขมนและกรดอะมโน
ชนดโซ กงท�าให สามารถน�าไปสร างพลงงานให ร างกาย
สามารถท�างานได และอกรอยละ 10 อยในรป Thiamine
triphosphate (TTP) และทเหลอรอยละ 10 จะอยในรป
Thiaminemonophosphate (TMP)และfreeThiamine
และเปนสวนประกอบส�าคญของผนงเซลลประสาท (neural
membrane) ดงนนหากรางกายไดรบวตามนบ 1 ไมเพยงพอ
และใชวตามนบ 1 ทสะสมหมดไปจะท�าใหเปนโรค ในกรณ
ทไมไดรบประทานวตามนบ 1 เพมเตม วตามนบ 1 ของเดม
จะถกใชไปหมดใน30วน
โรคขาดวตามนบ 1แบงออกเปน3ประเภทดงน
3. อาการทางสมอง โดยอาการเฉยบพลนคอ
Wernicke’s encephalopathy และถารอดชวตจะเกด
Korsakoff’s psychosis พบไดบอยในผปวยทเปนโรค
พษสราเรอรง ซงโรคWernicke’s encephalopathy
จะมอาการทางสมอง3อยางคอการเคลอนไหวของลกตา
กระดกผดปกต จนกระทงมอาการอมพาตของกลามเนอ
ลกตามอาการซมอาจรนแรงจนไมรตวเดนเซถารอดชวต
เมอฟนขนมาจะมสมองสวนความจ�าในปจจบนผดปกต
เสยความจ�าระยะหลงและแกแทนโดยการสรางเรอง
ทเรยกวา“ตอแหล”(Confabulation)ทงหมดเปนกลม
อาการWernicke-Korsakoffsyndrome
2. Wet (cardiac) beriberiจะมอาการขาบวม
มน�าคงในปอดจากหวใจวาย โดยมอาการหอบเหนอย
ใจสนเกดภาวะทเรยกวาHighoutputFailureเนองจาก
มเสนเลอดในรางกายทวไปขยายตว และเลอดไหลเวยน
กลบมาทหวใจนอยลง ในขณะทหวใจหองซายกลบตอง
ท�างานมากขนในการสงเลอดไปเลยงสวนตางๆของรางกาย
จนกระทงหวใจหองซายมภาวะลมเหลวตามมา
1. Dry (paralytic or nervous) beriberiม
อาการเฉพาะระบบประสาทสวนปลาย และเสนประสาท
มอาการชาปลายเทา และถาเปนมากมกจะชาทปลายมอ
ลกษณะชาเทากนทง 2 ขาง กลามเนอแขนขาไมมแรง
โดยเฉพาะสวนปลายจนกลามเนอฝอ
5
สาเหตของการขาดวตามนบ 1 คออะไร สาเหตของการ
ขาดวตามนบ 1 ประกอบไปดวย สาเหตจากพฤตกรรม
การรบประทานอาหาร การไดรบวตามนบ 1 นอยแตมการ
ท�าลายมากและสาเหตตามกลไกรางกายดงน
1. สาเหตจากพฤตกรรมการรบประทานอาหาร
เกดจากการรบประทานวตามนบ 1 ในปรมาณซงไมเพยง
พอตอความตองการ ซงอาจเกดจากความอดอยาก และหรอ
การรบประทานอาหารไมถกสดสวน หรอไดรบสารอาหาร
ไมครบถวน
2. เกดจากการรบประทานอาหารทมสาร Thiaminase
ท�าลายวตามนบ 1ดงน
2.1 ประเภททไมทนความรอน (heat labile)
ซงเปนเอนไซมทเรยกวาthiaminaseพบไดในอาหารจ�าพวก
ปลาน�าจด ปลารา หอยดบ หอยลาย ดงนนควรท�าใหสก
หรอผานความรอนกอนรบประทาน
2.2 ประเภทททนความรอน (heat stable) พบได
ในพชและผกใบชาใบเมยงหมากพลนอกจากนยงอาจพบได
ในปลาน�าจดบางชนดดงนนแมท�าใหสกหรอผานความรอนกอน
รบประทานกสามารถท�าลายthiamineได
2.3อาหารทมซลไฟตสงซงมกใชเปนวตถเจอปนอาหาร
(food additive) สารกลมซลไฟต ไดแก ซลเฟอรไดออกไซด
เกลอซลไฟด เกลอโซเดยมและโพแทสเซยมของไบซลไฟด
(bisulfite)เมอถกความรอนจะสลายใหกาซซลเฟอรไดออกไซด
(Sulfur dioxide : SO2) จะไปท�าลายวตามนบ สารในกลม
ซลไฟตในอาหารสวนใหญจะใชในกรณดงน
2.3.1 สารกนเสย (preservative) ราคาถก
งายตอการใชงาน ชวยยบยงการเจรญของ ยสต (yeast)
รา(mold)และแบคทเรย(bacteria)เชนใชฆาจลนทรยในการ
ท�าไวน(wine)เบยร(beer)
2.3.2 วตถกนหน (antioxidant) รวมทงท
เปนตวยบยงปฏกรยาการเกดสน�าตาลenzymaticbrowning
reactionและnonenzymaticbrowningreactionใชใน
อาหารทเปนผกผลไมสด ผกผลไมแหง ผกผลไมดอง ผกผลไม
แชอมผลไมกวนแยม(jam)น�าตาลทรายน�าตาลปบน�าเชอม
และผลตภณฑแปง เชน วนเสน เสนหม และกวยเตยว ใชใน
เจลาตน (gelatin) ถวบรรจกระปอง หนอไมกระปอง
เหดกระปองกะทกระปองมนฝรงกระปองและอาหารแชแขง
เปนตน
2.4 การรบประทานชาและกาแฟกอนอาหารประจ�า
(มสาร Tannic acid และ Caffeic acid ซงมฤทธยบยงการ
ดดซมของวตามนบ1)
2.5ผทชอบดมสราอดอาหาร
2.6เดกทารกทดมนมมารดาทขาดวตามน
ปลารา หอยลาย ปลาตะเพยน ปลานล
ใบเมยง หมาก - พล
6
ปลานล
3. สาเหตตามกลไกรางกาย
3.1 ภาวะมการเพม metabolism ของรางกาย
(ใชวตามนบมาก)ซงจะมการสลายตวของคารโบไฮเดรตเพมขน
ความตองการวตามนบ1จงสงขนดวยดงน
- ภาวะทางสรระวทยา ไดแก เดกในวยเจรญเตบโต
หญงตงครรภหญงใหนมบตรการท�างานหนก
- ภาวะทางพยาธวทยา ไดแก ไข มภาวะตดเชอ
แมไมรนแรงกตาม หรอมความเจบปวยตาง ๆ อนไดแก
การผาตดภาวะเครยดผปวยโรคไทรอยดเปนพษ
หลกโภชนาการ
ธงโภชนาการ คอ แนวทางการรบประทานทใหคณคาทางอาหารครบถวนกบความตองการของรางกาย
โดยการน�าอาหารหลก 5 หม มาจดแบงตามสดสวน และปรมาณทควรรบประทานใน 1 วน ซงส�านก
โภชนาการ กรมอนามยไดก�าหนดสารอาหารทแนะน�าใหบรโภคประจ�าวนส�าหรบคนไทยอายตงแต 6 ปขนไป
(ThaiRecommendedDailyIntakes-ThaiRDI)ดงน
3.2การดดซมวตามนบ1จากล�าไสลดลงในกรณผปวย
ขาดสารอาหารเรอรงขาดโฟเลตทองรวงโรคของล�าไสเลกเรอรง
โรคพษสราเรอรงซงจะมทงการบรโภคอาหารรวมทงวตามนบ1
ลดลงดวยและในผปวยทเปนโรคตบแขงจะท�าใหความสามารถ
ของตบทจะเปลยนวตามนบ1เปนThiaminepyrophosphate
(TPP)จะลดลง
3.3 การสญเสยวตามนบ 1 ซงรางกายจะสญเสย
วตามนบ1ในผปวยทใชยาขบปสสาวะทองรวงลางไต
สาเหตของการขาดวตามนบ1ประกอบไปดวย3สวนคอ
สาเหตจากการรบประทานวตามนบ1
ในปรมาณซงไมเพยงพอตอความตองการ
1 2 สาเหตจากการรบประทาอาหารทม
สารThiaminaseท�าลายวตามนบ1ทสามารถ
พบไดในอาหารบางชนดเชน ปลาน�าจด ปลารา
ทไมผานการท�าใหสกกอนกน, พชผกบางชนด
เชนใบเมยงหมากพล,อาหารทมการเจอปนของ
ซลไฟตสง,อาหารทใสสารกนเสยกนหน,ผทชอบ
ดมสรา,การรบประทานชากาแฟ
3 สาเหตจากกลไกของรางกาย
ในแตละบคคล เชน เดกในวยเจรญเตบโต
หญงตงครรภ หญงใหนมบตร และผ ท
ท�างานหนกทมภาวะการเพม metabolism,
ผปวยทมภาวะรางกายดดซมวตามนบ 1
ลดลงหรอสญเสยวตามนบ1
7
ตารางท 2สารอาหารทแนะน�าใหบรโภคประจ�าวนส�าหรบคนไทยอายตงแต6ปขนไป(ThaiRDI)
ล�าดบ สารอาหาร
(Nutrient)
ปรมาณทแนะน�า
ตอวน (Thai RDI)
หนวย
(Unit)
1. ไขมนทงหมด(TotalFat) 65* กรม(g)
2. ไขมนอมตว(SaturatedFat) 20* กรม(g)
3. โคเลสเตอรอล(Cholesterol) 300 มลลกรม(mg)
4. โปรตน(Protein) 50* กรม(g)
5. คารโบไฮเดรตทงหมด(TotalCarbohydrate) 300* กรม(g)
6. ใยอาหาร(DietaryFiber) 25 กรม(g)
7. วตามนเอ(VitaminA) 800 ไมโครกรมอารอ(µgRE)
8. วตามนบ1(Thiamin) 1.5 มลลกรม(mg)
9. วตามนบ2(Riboflavin) 1.7 มลลกรม(mg)
10. ไนอะซน(Niacin) 20 มลลกรมเอนอ(mgNE)
11. วตามนบ6(VitaminB6) 2 มลลกรม(mg)
12. โฟเลต(Folate) 200 ไมโครกรม(µg)
13. ไบโอตน(Biotin) 150 ไมโครกรม(µg)
14. กรดแพนโทธนค(PantothenicAcid) 6 มลลกรม(mg)
15. วตามนบ12(VitaminB12) 2 ไมโครกรม(µg)
16. วตามนซ(VitaminC) 60 มลลกรม(mg)
17. วตามนด(VitaminD) 5 ไมโครกรม(µg)
18. วตามนอ(VitaminE) 10 มลลกรมแอลฟา-ทอ(mgαTE)
19. วตามนเค(VitaminK) 80 ไมโครกรม(µg)
20. แคลเซยม(Calcium) 800 มลลกรม(mg)
21. ฟอสฟอรส(Phosphorus) 800 มลลกรม(mg)
22. เหลก(Iron) 15 มลลกรม(mg)
23. ไอโอดน(Iodine) 150 ไมโครกรม(µg)
24. แมกนเซยม(Magnesium) 350 มลลกรม(mg)
8
* ปรมาณของไขมนท งหมด ไขมนอมตว โปรตน และคาร โบไฮเดรต ทแนะน�าให บรโภต อวนคดจาก
การเปรยบเทยบพลงงานทควรไดจากสารอาหารดงกลาวเปนรอยละ 30, 10, 10 และ 60 ตามล�าดบของพลงงานทงหมด
หากพลงงานทงหมดทควรไดรบตอวนเปน2,000กโลแคลอร(ไขมน1กรมใหพลงงาน9กโลแคลอร,โปรตน1กรมใหพลงงาน
4กโลแคลอร,คารโบไฮเดรต1กรมใหพลงงาน4กโลแคลอร)
หมายเหต
1.ส�าหรบน�าตาลไมควรบรโภคเกนรอยละ10ของพลงงานทงหมดทไดรบตอวน
2.ค�าอธบายหนวยของวตามนเอไนอะซนวตามนอและวตามนด
2.1วตามนเอ RE=Retinolequivalent 1RE=1µg retinol=6µgß-carotene=3.33IU
2.2ไนอะซน NE=Niacinequivalent 1NE=1mg niacin=60mgtryptophan
2.3วตามนอ α-TE=α-Tocopherolequivalent
1 α-TE=1mg D-α-tocopherol=1.5IU
2.4วตามนดมหนวยเปนไมโครกรมโดยค�านวณเปนcholecalciferol
1µg=40IU
ล�าดบ สารอาหาร
(Nutrient)
ปรมาณทแนะน�า
ตอวน (Thai RDI)
หนวย
(Unit)
25. สงกะส(Zinc) 15 มลลกรม(mg)
26. ทองแดง(Copper) 2 มลลกรม(mg)
27. โปตสเซยม(Potassium) 3,500 มลลกรม(mg)
28. โซเดยม(Sodium) 2,000 มลลกรม(mg)
29. แมงกานส(Manganese) 3.5 มลลกรม(mg)
30. ซลเนยม(Selenium) 70 ไมโครกรม(µg)
31. ฟลออไรด(Fluoride) 2 มลลกรม(mg)
32. โมลบดนม(Molybdenum) 160 ไมโครกรม(µg)
33. โครเมยม(Chromium) 130 ไมโครกรม(µg)
34. คลอไรด(Chloride) 3,400 มลลกรม(mg)
9
ตารางท 3 ปรมาณวตามนบ1อางองทควรไดรบประจ�าวนส�าหรบกลมบคคลวยตางๆ
*แรกเกดจนถงกอนอาย6เดอน
**อาย1ปจนถงกอนอายครบ4ป
กลมบคคล อาย ปรมาณวตามนบ 1 อางองทควรไดรบประจ�าวน
(มลลกรมตอวน)
วยเดก
ทารก 0-5เดอน* น�านมแม(0.2)
6-11เดอน 0.3
เดก1-3ป** 0.5
4-5ป 0.6
6-8ป 0.6
วยรน
ชาย
9-12ป 0.9
13-15ป 1.2
16-18ป 1.2
หญง
9-12ป 0.9
13-15ป 1.0
16-18ป 1.0
ผใหญ
ชาย
19-30ป 1.2
31-50ป 1.2
51-60ป 1.2
61-70ป 1.2
มากกวา71ป 1.2
หญง
19-30ป 1.1
31-50ป 1.1
51-60ป 1.1
61-70ป 1.1
มากกวา71ป 1.1
หญงตงครรภ
ไตรมาสท1 +0.3
ไตรมาสท2 +0.3
ไตรมาสท3 +0.3
หญงใหนมบตร0-5เดอน +0.3
6-11เดอน +0.3
10
ประเภทของกลมทใชแรงงาน
ประเภทของกลมทใชแรงงานตางๆ แบงไดเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบงานเบา ระดบงานปานกลาง และระดบงานหนก
ดงแสดงในตาราง
ตารางท 4แสดงกจกรรม/การปฏบตงานตามระดบความหนกเบา
ระดบงาน ความหมาย ตวอยางกจกรรม/การปฏบตงาน
งานเบา การเคลอนไหวท เกดขน
ในชวตประจ�าวนเปนระดบ
การเคลอนไหวนอยมาก
1. นงท�างานโดยมการเคลอนไหวของแขนขาปานกลาง เชน งานส�านกงาน
ขบรถยนตขนาดเลก เยบปกถกรอย นกบญช สถาปนก เสมยนหนาราน
2. ยนท�างานโดยมการเคลอนไหวของล�าตวเลกนอย เชน แมบานทใช
เครองผอนแรงควบคมเครองจกร บรรจวสดน�าหนกเบา การใชเครองมอ/
เครองทนแรงขนาดเลก
3. เดนดวยความเรวไมเกน 3.2 กโลเมตร/ชวโมง เชน เดนตรวจงาน หรอ
เดนสงเอกสารจ�านวนเลกนอย
งานปานกลาง การเคล อนไหวออกแรง
ท ใช กล าม เน อม ด ใหญ
มความหนกและเหนอย
ในระดบเดยวกบการเดนเรว
1. นงท�างานโดยมการเคลอนไหวหรอใชก�าลงแขนขาคอนขางมาก เชน
นงควบคมป นจน เครน หรอเครองจกรกลขนาดใหญในงานกอสราง
ประกอบ/บรรจวสดทมน�าหนกคอนขางมาก ขบรถบรรทกขนาดใหญ
ผท�างานในโรงงานอตสาหกรรมเบา
2. ยน/เคลอนไหวล�าตวขณะท�างาน เชน ยกของทมน�าหนกปานกลาง
ลากดง รถเขนวสดทมล อเลอน ท�างานในหองเกบของ ยนตอกตะป
ใชเครอมอกลขนาดปานกลางยนปอนชนงานการขดถท�าความสะอาดรดผา
พนกงานกอสรางทไมใชแรงงานหนก พนกงานหางสรรพสนคา แมบานไมใช
เครองผอนแรง
3.เดนดวยความเรว3.2–4.8กโลเมตร/ชวโมงหรอเดนโดยมการถอวสด
ทน�าหนกไมมากเชนเดนสงเอกสารสารหรอหอวสดสงของ
งานหนก การเคล อนไหวร างกาย
ทมการท�าซ�าและตอเนอง
โดยใชกลามเนอมดใหญ
1. ท�างานทมการเคลอนไหวล�าตวมาก/อยางเรวหรอตองมการออกแรงมาก
เชนลากดงหรอยกของทมน�าหนกมาก(20กโลกรม)ออกเรอประมงโหน
หรอปนขนทสงงานเลอยไมขดดน/ทรายทมความชนแกะสลกโลหะหรอหน
การขดถพนหรอพรมทสกปรกมากๆ งานกอสรางกรรมกรแบกหามงานหนก
ทตองปฏบตกลางแจงชาวไรชาวสวนชาวประมงทหารประจ�าการกรรมกร
ขดแรผท�างานในโรงงานอตสาหกรรมหนกนกกฬา
2.เดนเรวๆหรอวงดวยความเรวมากกวา4.8กโลเมตร/ชวโมง
11
แหลงอาหารของวตามนบ 1 ไดแกเนอหมปลาไกตบไขขาวซอมมอถวลสงถงเหลองถวด�างาผกหนอไมฝรง
ตารางท 5แหลงอาหารของวตามนบ1
ชนดของอาหาร ปรมาณวตามนบ 1
(มลลกรมตออาหาร 100 กรม)
เนอหม,สด 0.65
หม,ตบ 0.40
เนอวว,ไมมมน,ตม 0.16
วว,ตบ 0.32
ไก,เนอ 0.08
ไก,ตบ 0.36
ปลาดก 0.20
ปลาท,นง 0.09
ปลารา 0.02
กงกลาด�า 0.03
หอย 0.01
ไขเปดทงฟอง 0.28
ไขไกทงฟอง 0.15
ขาวเจา,นง 0.01
ขาวกลอง,หอมมะล 0.11
ขาวเจา,ซอมมอ 0.34
ชนดของอาหาร ปรมาณวตามนบ 1
(มลลกรมตออาหาร 100 กรม)
ขาวมนป 0.46
ขาวเหนยว,สก,นง 0.03
ขาวสาล,จมกขาว,อบ 3.03
ขาวสาล,ร�าขาว 2.14
ขาวเหนยว,สก 0.03
ขาวโพด,เหลอง 0.26
ขนมปงปอนด 0.21
ขนมปงโฮลวท 0.28
ขาวเหนยวด�า 0.55
งาขาว,คว 0.83
งาด�า,อบ 0.75
ถวเหลอง,ดบ 0.73
ถวเขยว,ดบ 0.38
ถวแดง,ดบ 0.73
ถวแระ,ตม 0.31
นมสด,พาสเจอรไรส 0.04
แหลงทมา กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข
12
อาการของโรควตามนบ 1
ขนกบสถานะของบคคลและกลไกของการพรองวตามนบ 1 ซงถาพรองจากการ
กนนอยกวามสารท�าละลายวตามนบ1ลกษณะภายนอกทพบจะเปนคนปกตและมอาการไดเรว
หากมตวกระตนถาพรองจากการกนอาหารโดยรวมนอยมโรคของการดดซมมโรคตบไทรอยดจะม
ลกษณะทางรางกายไมเปนปกตอาจจะไมชดเจนถาสถานะทางรางกายปกตโดยมอาการแสดงดงน
1.อาการเรมแรกไดแกเบออาหารไมสบายทองทองผกกลนล�าบากออนเพลย
2.อาการแสดงของระบบประสาทไดแกความจ�าไมดกระสบกระสายรบกวนการนอนหลบ
นงยองๆ แลวลกขนเองไมไดปวดแสบปวดรอนและชาทขาเปนตะครวและปวดทนองขากระดก
ขอเทาไมขนและมสภาพกลามเนอลบในระยะตอมา
3. อาการความดนโลหตต�าและอาการแสดงระบบหวใจและหลอดเลอด ไดแก มอาการ
บวมน�าอาการหวใจเตนเรวเจบหนาอกหรอหวใจลมเหลว
กลมเสยงตอการขาดวตามนบ 1
บคคลทมความเสยงตอการขาดวตามนบ1เชนบคคลทมโรคประจ�าตวไดแกโรคไทรอยด
หญงตงครรภหญงใหนมบตรทองเสยเรอรงโรคตบเรอรงคนทรบประทานอาหารทคารโบไฮเดรตสง
ผปวยดงกลาวทมไข ผทใชแรงงานมาก เชน นกเพาะกาย ผปวยทใชยาขบปสสาวะ ผปวยท
ลางไตเปนตน
เนอหม,เนอไก,เนอวว,ปลา,ปลารา,
กง,หอย
ขาวชนดตางๆ,ขาวเหนยว,ขนมปง
ไขไก
ถวชนดตางๆ,งา
นมสด
13
บทท 3
การวนจฉย รกษา และการปองกน
บทท 3
การวนจฉย รกษา และการปองกนหลกการวนจฉย
1. ขนกบกลมอาการ ชนดของโรคทเกดขน ซงอาจเกดมากกวา 1 กลม ระหวาง
เสนประสาทหวใจและสมอง
2.ขนกบการแสดงอาการวาเปนชนดทเกดรวดเรวหรอคอยๆมอาการ
3. ขนกบสถานะของคนไข วาไมไดมโรคประจ�าตวอยางใด แตสาเหตเกดจาก
โภชนาการบกพรอง (ไดรบนอยและมการบรโภคอาหารทท�าลายวตามนบ 1) หรอม
โรคประจ�าตวอน ๆ ทท�าใหการดดซมและการเปลยนสภาพของวตามนบ 1 เปนฟอรม
ทออกฤทธ
ขอควรระวง
กลมอาการทเกดจากสาเหตอนๆไดอาทโรคตดเชอซงท�าใหเสนประสาทอกเสบ
อมพาต เชนตดเชอไวรสในกระดก ไขเลอดออก (FLAVIVIRUS) และไวรสพษสนขบา ไวรส
ทท�าใหกลามเนอหวใจอกเสบ เชนไวรสเอนเทอโร และไวรสหรอแบคทเรยท�าใหเกดอาการ
ทางสมองนอกจากนนการตดเชออาจเปนตวกระตนท�าใหภาวะพรองวตามนบ1เกดเปนการ
ขาดอยางวกฤตหรอการตดเชอเปนตวกระตนท�าใหเกดภาวะแพภมตนเอง(Autoimmune)
มอาการทางเสนประสาทกลามเนอหวใจและสมองผดปกตสาเหตอนๆเชนสารพษและ
ยาเสพตดเปนตน14
การตรวจทางหองปฏบตการเพอยนยนการขาดวตามนบ 1
ตองท�าการตรวจกอนและหลงการใหวตามนบ 1
ขนาด 100 มลลกรม ดวยการฉดเขากลามเนอโดยวดระดบ
วตามนบ1หาคาความเปลยนแปลงทเกดขนของErythrocyte
Transketolase activity และ Thiamine Pyrophosphate
(TPPEeffect)โดยทคาวตามนบ1ปกตจะอยท28-85Mg/L
และ ETKA%Change หรอความเปลยนแปลงจะตองเพมขน
มากกวา15%ในขณะทTPPEChangeตองลดลงมากกวา25%
การรกษา
เมอเกดอาการไมวาจะเปนทางเสนประสาทหวใจสมอง
ตองท�าการฉดวตามนบ1ในรปวตามนบ1เดยวหรอวตามนบรวม
จนกวาอาการจะสงบ และรกษาตอดวยการกนวตามนตอ
เปนเดอนหรอตลอดไปในกรณทไมสามารถแกไขปจจยทท�าให
เกดการพรองวตามนบ1ไดปรมาณของการฉดและกนอยในการ
ควบคมของแพทย
การปองกน
ควรรบประทานอาหารทมประโยชนใหครบ 5 หม
และหลากหลายโดยเฉพาะอาหารทมวตามนบ1สงเชนเนอหม
ไมตดมนปลาตบไตนมไขแดงขาวซอมมอขาวกลองขาวโอต
ขาวบารเลยจมกขาวสาลร�าขาวเปลอกขาวโฮลเกรนเมลดท
ไมผานการขดส ถวตาง ๆ (เชน ถวเหลอง ถวลสง ถวกรนบน
ถวด�าถวแดงถวเขยว)ผกหนอไมฝรงเหดแตงโมน�าสมเปนตน
หญงตงครรภหญงทมลกออนทตองใหนมลกและผท
ตองท�างานหนกควรแนใจวาตวเองไดรบอาหารทมวตามนบ1
อยางเพยงพอส�าหรบผใหญปรมาณทแนะน�าใหรบประทาน
ตอวนคอ1-1.5มลลกรม(1.0มลลกรมตอวนในผชายและ0.9
มลลกรมตอวนในผหญง)และ1.5-1.6มลลกรมส�าหรบหญงตง
ครรภและใหนมบตร
ผ ทชอบดมสราควรเลกหรอลดปรมาณใหนอยลง
และไมดมเปนประจ�าควรรบประทานขาวซอมมอหรอขาวกลอง
แทนขาวขาวทขดส ควรหงขาวแบบไมเชดน�าหรอไมซาวขาว
หลายครงเพอใหไดมวตามนบ1สงสด
การซาวขาวและหงแบบไมเชดน�า จะท�าใหสญเสย
วตามนบ 1 ประมาณ 50 เปอรเซนต สวนการหงขาวแบบ
เชดน�าจะยงท�าใหการสญเสยวตามนบ 1 มากขนอาจสงถง
80เปอรเซนตดงนนการหงขาวโดยไมมการซาวน�าทงเลยและหง
แบบไมเชดน�าจะชวยเกบรกษาวตามนบ 1 ไวในเมลดขาวไดด
การแชขาวเหนยวคางคนเทน�าทงแลวนงท�าใหสญเสยวตามนบ1
ไปประมาณ 60% จากการหงตมเนอสตวจะท�าใหสญเสย
วตามนบ 1 ไปประมาณ 25-85% สวนการตมผกจะท�าให
สญเสยวตามนบ1ไดสงถง60%
การยางหรออบ(broiledorroasted)พวกเนอสตว
อาจสญเสยวตามนบ 1 ไมเกน 25 เปอรเซนต ในขณะทการ
ต มหรอลวกเน อแล ว ท งน� า ไปจะท� า ให เ สยวตา มน สง
ถง50เปอรเซนตแตถากนทงเนอและน�าดวยจะสญเสยวตามน
ไปประมาณ25เปอรเซนตเทานน
การตมผกในน�านอยๆ ใหสกโดยเรวจะสญเสยวตามน
นอยกวาการตมนาน ๆ ในน�ามาก ๆ ไมวา จะเปนวตามนบ
หรอวตามนซ
ลดการรบประทานอาหารทมสารท�าลายหรอยบยง
การดดซมวตามนบ1เชนชากาแฟใบเมยงหมากพลปลารา
ปลาสมดบแหนมดบหอยลายดบปลาน�าจดดบสเสยดเปนตน
แตถาหลกเลยงไมไดกควรท�าใหสกกอนโดยเฉพาะปลารา
หากเกดความผดปกตของโรคควรแจงส�านกงาน
สาธารณสขในการสอบสวนโรคและมแผนการคดกรองภาวะ
โภชนาการ
15
บทท 4 มาตรการปองกนการขาดวตามนบ 1
ในลกเรอประมง
บทท 4 มาตรการปองกนการขาดวตามนบ 1
ในลกเรอประมง
16
เพอไม ให ลกเรอประมงทต องออกไปปฏบตงาน
ในทองทะเล เกดภาวะขาดวตามนบ 1 จนน�าไปสการบาดเจบ
และเสยชวตไดนน ผประกอบการเรอประมงจะตองปฏบตตาม
กฎหมายตาง ๆ ทเกยวของ เชน การปฏบตตามกฎกระทรวง
คมครองแรงงานในงานประมงทะเลพ.ศ.2557พระราชบญญต
คมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 และกฎกระทรวง ระบบความ
ปลอดภย สขอนามย และสวสดภาพในการท�างานของคน
ประจ�าเรอ พ.ศ. 2559 เปนตน นอกจากน ผประกอบการ
เรอประมงจะตองมมาตรการสงเสรมทางดานโภชนาการ
และการอบรมใหความร กบลกเรอประมงอยางเหมาะสม
โดยมรายละเอยดดงตอไปน
1. มาตรการทางกฎหมาย วาดวยกฎกระทรวง
คมครองแรงงานในงานประมงทะเลพ.ศ.2557มาตรา6และ
มาตรา 22 แหงพระราชบญญต คมครองแรงงานพ.ศ. 2541
ขอ16และกฎกระทรวงระบบความปลอดภยสขอนามยและ
สวสดภาพในการท�างานของคนประจ�าเรอพ.ศ.2559หมวด2
สขภาพอนามยและสวสดการในการท�างานของคนประจ�าเรอ
ไดก�าหนดใหนายจางจะตองจดใหม
- อาหารและน�าดมทสะอาดถกสขลกษณะ และม
ปรมาณเพยงพอ
-หองสวม
- เวชภณฑ และยาเพอใชปฐมพยาบาลเบองตน
ในจ�านวนทเพยงพอเพอใหเหมาะสมกบการท�างานและระยะ
เวลาการใชชวตบนเรอ
จากขอก�าหนดดงกลาวผประกอบการควรเตรยมอาหาร
ทมประโยชนและมวตามนบ รายละเอยดตามขอเสนอแนะ
ทางดานโภชนาการเกยวกบแหลงอาหารของวตามนบ 1 หรอ
การเตรยมวตามนบ 1 ไปใหลกเรอไดรบประทานหากลกเรอ
ตองออกทะเลเปนระยะเวลาหลาย ๆ วน (ปรมาณการให
วตามนบ1ทเหมาะสมเพอเปนอาหารเสรมควรกนวนละ1เมด
หลงอาหาร เมดละ100mg (ในกรณทประเมนแลววาอาหาร
ทเตรยมไปมปรมาณวตามนบ 1 ทไมเพยงพอ) รายละเอยด
ดงภาคผนวก
การจดใหมเวชภณฑและยาเพอใชในการปฐมพยาบาล
ในจ�านวนทเพยงพอบนเรออยางนอยตามรายการดงตอไปน
(ก)กรรไกร
(ข)แกวยาน�าและแกวยาเมด
(ค)เขมกลด
(ง)ถวยน�า
(จ)ทปายยา
(ฉ)ปรอทวดไข
(ช)ปากคบปลายท
(ซ)ผาพนยด
(ฌ)ผาสามเหลยม
(ญ)สายยางรดหามเลอด
(ฎ)ส�าลผากอซผาพนแผลและผายางปลาสเตอรปดแผล
(ฏ)หลอดหยดยา
(ฐ)ขผงแกปวดบวม
(ฑ)ทงเจอรไอโอดนหรอโพวโดน-ไอโอดน
(ฒ)น�ายาโพวโดน-ไอโอดนชนดฟอกแผล
(ณ)ผงน�าตาลเกลอแร
(ด)ยาแกผดผนทไมไดมาจากการตดเชอ
(ต)ยาแกแพ
(ถ)ยาทาแกผดผนคน
(ท)ยาธาตน�าแดง
(ธ)ยาบรรเทาปวดลดไข
(น)ยารกษาแผลน�ารอนลวก
(บ)ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
(ป)เหลาแอมโมเนยหอม
(ผ)แอลกอฮอลเชดแผล
(ฝ)ขผงปายตา
(พ)ถวยลางตา
(ฟ)น�ากรดบอรคลางตา
(ภ)ยาหยอดตา
17
(กรณในเรอประมงทออกเรอเปนระยะเวลานาน ควรเพมเตม
วตามนบ ในรายการเวชภณฑและยาเขาไปดวย) กรณของ
กฎหมายเราอาจบงคบเพมเนอความไมได แตอาจเสนอแนะ
การปฏบตในมาตรการทวไปแทน
• ใหผประกอบการเรอสงเสรมใหมการใหความรแก
ลกเรอเกยวกบสภาพการท�างานการใชเครองมอสขภาพอนามย
สภาพความเปนอยบนเรอ และอปกรณความปลอดภยบนเรอ
กอนการท�างาน
• ผควบคมเรอตองด�าเนนการใหคนประจ�าเรอไดรบ
การปฐมพยาบาลเบองตน เมอบาดเจบหรอเจบปวย และตอง
ส งต อผ ป วยไปยงสถานพยาบาลบนฝ งทนทในกรณ ท
บาดเจบสาหสหรอเจบปวยรายแรง
• ตองจดใหมการตรวจสขภาพของคนประจ�าเรอ
โดยแพทยแผนปจจบนชนหนง ทไดรบใบอนญาตประกอบ
วชาชพเวชกรรม และไดรบใบรบรองวาสามารถท�างานบน
เรอประมงได กอนออกไปท�าการประมงครงแรก และจดใหม
การตรวจสขภาพของคนประจ�าเรอครงตอไปอยางนอยปละ
1ครง
2. มาตรการปองกนทวไป
2.1 มาตรการสงเสรมทางดานโภชนาการ
ขอเสนอแนะในเชงนโยบาย (แนวทางการปองกน
และดแลผปวย)
1. การพฒนา ผลกดน และสงเสรมการเตรยม
หรอจดสรรอาหารทมวตามนบ1เพยงพอใหถกตองตามเกณฑ
มาตรฐานทก�าหนด
2. การพฒนาศกยภาพให ผ ท ได รบใบอนญาต
หรอผควบคมเรอ ในการประเมนสถานการณและภาวการณ
ขาดวตามนบ1เบองตนได
ขอเสนอแนะในเชงปฏบต(แนวทางการปองกน)
1. วางแผนการดแลผปฏบตงานบนเรอ เพอปองกน
โรคขาดวตามนบ1ตอไปอาจเตรยมวตามนบ1ในการออกเรอ
และหากจะรบประทานวตามนบ 1 เปนอาหารเสรมควรกน
วนละ 1 เมดหลงอาหาร เมดละ 100 มลลกรม เพอเพม
การไดรบวตามนบ1ขณะออกเดนเรอ
2.แนะน�าใหลกเรอหลกเลยงอาหารตอไปน
•อาหารทมสารท�าลายวตามนบ1เชนมนส�าปะหลง
ปลาราหอยลายหอยแมลงภหอยกาบอาหารดบๆ เชนกงดบ
ปลาดบหมกดบเนอสตวดบมากเกนไปเพราะจะท�าใหรางกาย
มโอกาสเกดภาวะขาดวตามนบ1
• อาหารทลดการดดซม เชน เมยง หมากพล ชา
กาแฟเปนตน
• สงเสรมและผลกดนใหผ ปฏบตงานบนเรอไดรบ
การสงเสรมใหรบประทานอาหารทมวตามนบ1เชนขาวซอมมอ
ขาวไมขดสขาวโพดถวตางๆรวมทงเนอหม ไขแดงตบนม
มนฝรง สม มะเขอเทศ และถวชนดตาง ๆ หรอกรณทจ�าเปน
ตองรบประทานอาหารกระปอง ควรเลอกอาหารกระปองทม
การเสรมวตามนบ1
2.2 การสอสารเพอใหความรกบผจดการบรษทเรอ
เจาของเรอและลกเรอ
• การอบรมใหความรและการใหสขศกษาดวยวธการ
ทเหมาะสมเชนการสรางอาสาสมครบนเรอทสามารถสอสาร
กบลกเรอประมงได ซงเปนอกวธหนงในการปองกนภาวการณ
ขาดวตามนบ1ในลกเรอประมงไดโดยเฉพาะความรเรองภาวะ
ขาดวตามนบ1และการปองกน
•การสงเกตอาการลกเรอหากมอาการเหนอยกลามเนอ
ออนแรง เรมสบสนหรอมอาการผดปกต ควรสงพบแพทย
และแจงแพทยเกยวกบประวตการท�างาน เพอใหบคลากร
ทางการแพทยตระหนกถงภาวะขาดวตามนบ1
•สอสารเรองงดการดมสรา
• จดท�าเอกสารขอแนะน�าแนวทางการใหวตามนบ 1
(Guideline) เพอการรกษาและปองกนโรคเหนบชาจากภาวะ
ขาดวตามนบ1ในผปวยและลกเรอประมงทมความเสยง
• จดท�าโปสเตอร แผนพบ โดยใชรปภาพ และภาษา
ทสามารถสอสารกบลกเรอประมงทเปนแรงงานตางดาว
ใหสามารถเขาใจได
18
พระมดอาหาร ( Food Guide Pyramid )
พระมดอาหาร (Food Guide Pyramid) เปนแนวทางและรปแบบการบรโภคอาหารทถกออกแบบมาใหคน
ไดเลอกบรโภคอาหารในแตละหมวดหมอยางเหมาะสมสอดคลองกบความตองการปรมาณแคลอร และความสามารถในการ
เผาผลาญของตวเอง จดสรรปรมาณการบรโภคโดยรบประทานในปรมาณมากทสดเปนฐานรองรบดานลางสด และอาหารทควร
บรโภคนอยสดอยชนสงสด
ประเภทแปง
และคารโบไฮเดรต
ประเภทผก
และผลไม
ประเภทนมและอาหารในกลม
โปรตนจากพชหรอจากสตว
ประเภทไขมน น�ามน
และเกลอกบน�าตาล
19
เอกสารอางอง
1. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. แผนปฏบตการระดบชาตวาดวยการปองกน ยบยง และขจดการท�าการ
ประมงทผดกฎหมายขาดการรายงานและไรการควบคมพ.ศ.2558–2562[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ8ก.ค.2559].เขาถง
ไดจาก:http://www.fisheries.go.th/law/images/proclamation/NPOA-IUU.pdf
2. กรมอนามย. กระทรวงสาธารณสข. วตามน บ 1 [อนเทอรเนต]. 2558 [เขาถงเมอ 4 ก.พ. 2560]. เขาถงไดจาก
:http://nutrition.anamai.moph.go.th/b1.htm
3. กลพร สขมาลตระกล และวสนธร เสรสชาต. หลกสตรการอบรมบคลากรทเกยวของกบการจดการดานอาหารและ
โภชนาการในภาวะวกฤต:ส�านกโภชนาการกรมอนามย;2556.
4.กลมระบาดวทยาและขาวกรองส�านกงานปองกนควบคมโรคท6จงหวดชลบร.รายงานสอบสวนโรคเบองตนกรณลก
เรอประมงเสยชวตจงหวดสมทรปราการธนวาคม2558-มกราคม2559;2559มกราคม20
5.กองออกก�าลงกายเพอสขภาพ.คมอกาวเดนเพอสขภาพ.กรมอนามยกระทรวงสาธารณะสข:ส�านกพมพเทานน
6. คณะท�างานจดท�าขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย. ค มอธงโภชนาการ : กองโภชนาการ
กรมอนามย;2552
7. จรภทร กลปยาณพจนพร. การระบาดของโรคขาดวตามนบ 1 ในลกเรอประมงจงหวดสมทรสาครป 2549.วารสาร
วชาการสาธารณสข2551:17;154-159.
8. ณฏฐรา ทองบวศรไล, กลพร สขมาลตระกล และวสนธร เสรสชาต. แนวคดและกระบวนการบรหารจดการ
ดานอาหารและโภชนาการในภาวะวกฤต. ส�านกโภชนาการ กรมอนามย :โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกใน
พระบรมราชปถมภ;2555
9.ทมตระหนกร(SituationAwarenessTeam:SAT)กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข.รายงานการเฝาระวงทาง
ระบาดวทยาประจ�าสปดาหปท472559;2
10. ไทยรฐออนไลน. ขาดวตามนบ 1อมพาตถงตาย. 2559มกราคม20; [เขาถงเมอ 21ม.ค. 2559]. เขาถงไดจาก
:http://www.thairath.co.th/content/564777
11.นพ.สมเกยรตแสงวฒนาโรจน.ขยบกายวนน...ปองกน7โรคราย.นตยสารหมอชาวบาน2554;389.
12.แผนงานวจยนโยบายอาหารและโภชนาการเพอการสรางเสรมสขภาพ.FoodandNutritionPolicy forHealth
Promotion.หลกโภชนาการ[อนเทอรเนต].2558[เขาถงเมอ4ก.พ.2560].เขาถงไดจาก:http://www.fhpprogram.org/
general-information/nutrition-guide
13.ผศ.ดร.วรรธนะชลายนเดชะ.พลงงานกบกจกรรมทางกาย.นตยสารหมอชาวบาน2550;344.
14. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. รายงานสอบสวนโรคกรณลกเรอประมงเสยชวตจากอาการขาดวตามนบ 1
จงหวดระนอง
15.ส�านกระบาดวทยากรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข.โรคเหนบชา(ภาวะขาดวตามนบ1).DDCWATCHจบตา
โรคและภยสขภาพปท2ฉบบพเศษ2558
20
16.AttasM,HanleyHG,StultzD,JonesMR,McAllisterRG.Fulminantberiberiheartdiseasewithlactic
acidosis:presentationofacasewithevaluationofleftventricularfunctionandreviewofpathophysiologic
mechanism.Circulation.1978Sep;58(3Pt1):566-72.
17.DanL,AnthonyS,DennisL,StephenL,JosephL.HarrisonPrincipleofInternalMedicine.18thed.
UnitedState;2012:199-3599
18.HigdonJ.Thaimin.2013(latestupdatedbyDelageB.);[cited2016Jan17].Availablefrom:http://
lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/thiamin
19.HoyumpaAMJr.Mechanismofthiaminedeficiencyinchronicalcoholism.AmJClinNutr.1980
Dec;33(12):2750-61.
20.LacyCF,ArmstrongLL,GoldmanMP,LanceLL,etal.DrugInformationHandbookwithinternational
tradenamesindex.18thed.Ohio:Lexi-comp,Inc;2009:1571.
21.MRGonline.เตอนโรคราย“เบอร-เบอร”หวใจโต-อวยวะเพศบวมชาวประมงตายแลว2คน.2548;[cited2016
Jan17].Availablefrom:http://astv.mobi/ACvVc9C
22.ThiamineDeficiency.[Internet].2016[cited2017Jan19].Availablefrom:http://emedicine.med-
scape.com/article/116930-overview
23.WorldHealthOrganization.Thiaminedeficiencydeficiencyanditspreventionandcontrolinmajor
emergencies.Geneva:WHO;1999.
21
ภาคผนวก
หลกโภชนาการและการค�านวณอาหารปรมาณมาก
การจดการอาหารปรมาณมากผทเกยวของควรมทกษะตอไปน
1.การเลอกรายการอาหารทงายและสะดวกตอการปรง
การประกอบอาหารและมคณคาทางโภชนาการ
2. การจดการและดดแปลงวตถดบทมอยเพอใชจด
รายการอาหารใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย การประกอบ
อาหารปรมาณมากอาจจะมวตถดบทเหลอใช ดงนนอาจตอง
มการดดแปลงวตถดบทมอยเพอใชในการจดรายการอาหาร
ใหเหมาะสมกบกลมเปาหมายหรอใชวตถดบทมอยมาดดแปลง
เปนอาหารทมคณคา
3.ควรเปนเมนอาหารทเสยยากกนงายกนไดทกเพศ
ทกวย เชนขาวเหนยว ไขเจยวขาวสวยปลาหยองหมหยอง
เปนตนอาจเพมน�าพรกผกกรณของผใหญ
4.นากนสะอาดปลอดภยครบคณคาและอรอย
5.ภาชนะทใชบรรจอาหารควรเลอกภาชนะทปลอดภย
ไมกอใหเกดอนตราย ท�าความสะอาดงาย ไมควรใชภาชนะ
ทเปนอะลมเนยมบรรจอาหารทมรสเปรยว และไมใชภาชนะ
พลาสตกใสอาหารรอนจด หรออาหารทมรสเปรยว ไมควร
น�ากลองโฟม พลาสตกทมสสนสดใส และมลกษณะขน มาใช
บรรจอาหารรอนจดและอาหารมน
ตารางท 6 กนเทาไรจงจะพอดส�าหรบผทใชพลงงานมาก
หมายเหต** ระดบพลงงานแตกตางกนตามเพศวยและกจกรรม
พลงงาน1,600กโลแคลอรส�าหรบเดกหญงวยท�างานและผสงอาย
พลงงาน2,000กโลแคลอรส�าหรบวยรนชายวยท�างาน
พลงงาน2,400กโลแคลอรส�าหรบผทใชพลงงานมากเชนนกกฬาเกษตรกรกรรมกรผใชแรงงาน
กลมอาหาร หนวยพลงงาน (กโลแคลอร)
1,600 2,000 2,400
ขาว-แปง ทพพ 8 10 12
ผก ทพพ 6 6 6
ผลไม สวน 3 4 6
เนอสตว ชอนกนขาว 6 9 12
นม แกว 1 1 1
น�ามน ชอนชา 5 7 9
น�าตาล ชอนชา 4 6 8
เกลอ/เครองปรงทมรสเคม ชอนชา กนแตนอยเทาทจ�าเปน
22
กลมขาว-แปง
ตารางท 7หลกการค�านวณปรมาณอาหารกลมขาว-แปงตอคนตอวน
กลมอาหาร หนวยนบน�าหนก
อาหารสก 1 สวน
น�าหนกดบโดย
ประมาณเพอ
ค�านวณซอวตถดบ
ปรมาณอาหารดบ
ตอคนตอวน
(วนละ 12 ทพพ)
ปรมาณอาหารดบ
ตอ 10 คนตอวน
(วนละ 12 ทพพ)
ขาวสาร 1ทพพ(สก) 60กรม 25กรม25กรมx12ทพพ
=300กรม3กโลกรม
ขาวเหนยว ½ทพพ(สก) 35กรม 25กรม 300กรม 3กโลกรม
เสนหมขาว 1ทพพ(สก) 40กรม 25กรม 300กรม 3กโลกรม
ขาวโพด 1ทพพ(สก) 80กรม 80กรม 960กรม 9.6กโลกรม
มกกะโรน 1ทพพ(สก) 80กรม 30กรม 360กรม 3.6กโลกรม
ลกเดอย 1ทพพ(สก) 60กรม 25กรม 300กรม 3กโลกรม
สาค 1ทพพ(สก) 120กรม 31กรม 372กรม 3.8กโลกรม
วนเสน 2ทพพ(สก) 120กรม 39กรม 468กรม 4.7กโลกรม
มนเทศ 2ทพพ(สก) 120กรม 119กรม 1,428กรม 14.3กโลกรม
เผอก 1ทพพ(สก) 60กรม 51กรม 612กรม 6.2กโลกรม
หมายเหต*
อาหารในแตละกลมสามารถเลอกกนแลกเปลยนกนได ซงปรมาณขาวสาร ขาวเหนยว ค�านวณเปนจ�านวนทสามารถ
กนไดทงวน เนองจากคนไทยนยมกนขาวสวยหรอขาวเหนยวเปนอาหารหลก ส�าหรบเผอกมน และขาวโพด คนไทยนยมกน
เปนอาหารวางเชนกน แตสามารถกนเปนอาหารหลกไดในบางมอเพราะสามารถเกบไวไดนาน จากตารางหากจะเตรยมอาหาร
ส�าหรบ1คนตอวนสามารถใชน�าหนกอาหารดบของ1คนมาค�านวณไดเลยดงตวอยางตอไปน
1.หากตองการเตรยมอาหาร1คนตอ1สปดาห(ค�านวณมาจาก300กรมx7วน)ตองเตรยมขาวสาร2,100กรม
หรอ2.1กโลกรม
2.กรณทครอบครวม4คนตองการเตรยมอาหาร4คนตอ1สปดาห (ค�านวณมาจาก300กรมx7วนx4คน)
ตองเตรยมขาวสาร8,400กรมหรอ8.4กโลกรม
หลกการค�านวณอาหารปรมาณมาก
ในการค�านวณปรมาณส�ารองอาหารใหเพยงพอกบความตองการของรางกาย
ตามมาตรฐานใชพลงงานวนละ 2,400 กโลแคลอร เปนหลกส�าหรบผทใชพลงงานมาก
เปนฐานในการค�านวณปรมาณอาหารรายละเอยดตามตารางท7
23
กลมอาหาร หนวยนบน�าหนก
อาหารสก 1 สวน
น�าหนกดบโดย
ประมาณเพอ
ค�านวณซอวตถดบ
ปรมาณอาหารดบ
ตอคนตอวน
(วนละ 12 ชอน
กนขาว)
ปรมาณอาหารดบ
ตอ 10 คนตอวน
(วนละ 12 ชอน
กนขาว)
เนอปลาชอน1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 16กรม
16กรมx12
ชอนกนขาว
=200กรม
2กโลกรม
ปลาทนง
(ตวกลาง)
1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 17กรม 200กรม 2กโลกรม
เนอไก/โคนปก
บน1ปก
1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 21กรม 250กรม 2.5กโลกรม
ตบไก1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 23กรม 230กรม 2.3กโลกรม
เนอวว1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 25กรม 280กรม 2.8กโลกรม
เนอหม1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 18กรม 220กรม 2.2กโลกรม
ไขทงฟอง1ชอนกนขาว
(สก)25กรม ครงฟอง 1ฟองตอมอ 1ฟองตอมอ
กนเชยงหม/
ไก/ปลา
1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 16กรม 200กรม 2กโลกรม
ไสกรอกหม/ไก1ชอนกนขาว
(สก)15กรม 16กรม 200กรม 2กโลกรม
ถวลสง1ชอนกนขาว
(สก)10กรม 9กรม 100กรม 1กโลกรม
ถวเมลดแหง*1ชอนกนขาว
(สก)45กรม 15กรม 180กรม 1.8กโลกรม
โปรตนเกษตร*1ชอนกนขาว
(สก)20กรม 6กรม 72กรม 720กรม
นมสดยเอชท
รสจด1กลอง 250มล. 1กลอง 1กลอง 10กลอง
กลมเนอสตว
ตารางท 8หลกการค�านวณปรมาณอาหารกลมเนอสตวตอคนตอวน
24
หมายเหต*
ถวเมลดแหงดบ15กรมเมอท�าใหสกจะมปรมาณเพมขน3เทาประมาณ45กรมจากตารางตองเตรยมเนอสตวอยางนอย
โดยเฉลยประมาณ 2 ขด ตอคนตอวน และถาเปนถวเขยวตองเตรยมประมาณ 2 ขด เพราะสามารถน�ามาเพาะเปนถวงอก
จงจดอยในกลมผกประเภทท1ส�าหรบไกทงตว(ไมไดเลาะกระดก)1กโลกรมน�าหนกสวนทกนไดเลาะกระดกเหลอเนอไกประมาณ
ครงกโลกรม (538กรม)ปลาทงตวสด1กโลกรมมสวนทกนไดเฉลยประมาณ600กรมถาเปนปลาแดดเดยว เชนปลาสลด
1กโลกรมมสวนทกนได800กรม
ส�าหรบกลมผกเพอสะดวกตอผจดซอหรอแมครวในการซอผกใชประกอบอาหารจ�านวนมาก
จงไดแบงประเภทผกตามน�าหนกสวนทกนไดดงน
ผกประเภทท 1 : ผกทมน�าหนกสวนทกนไดรอยละ90หมายถงซอผก1กโลกรมสวนท
น�ามาปรงอาหารไดมน�าหนก900กรมไดแกมะเขอยาวมะเขอเปราะ
ถวฝกยาวถวลนเตาหอมใหญ
ผกประเภทท 2 : ผกทมน�าหนกสวนทกนไดประมาณรอยละ 70-89 หมายถง ซอผก
1 กโลกรม สวนทน�ามาปรงอาหารไดมน�าหนก 700-800 กรม ไดแก
ฟกทอง มะระจน แครอทหวไชเทา บวบ กะหล�าปล กวางตง คะนา
ผกกาดขาวดอกแคมะละกอดบพรกชฟาพรกหวานตนหอม
กลมผก
ผกประเภทท 3 : ผกทมน�าหนกสวนทกนไดรอยละ 50-69 หมายถง ซอผก 1 กโลกรม สวนทน�ามาปรงอาหารได
มน�าหนกเหลอเพยง½กโลกรมไดแกกะหล�าดอกฟกเขยวขงออนบวบมะนาวตะไคร
ผกประเภทท 4 : ผกทมสวนทกนไดเพยงรอยละ35-40หมายถงซอผก1กโลกรมสวนทน�ามาปรงอาหารไดมน�าหนก
เหลอเพยง350กรมไดแกผกบงจนต�าลง
ตารางท 9ปรมาณผกทตองซอจ�าแนกตามประเภทเพอประกอบอาหารตอคนตอวน
รายการผก/ตวอยาง
น�าหนกผกสวนทกนได
ตอคนตอวน
(วนละ 6 ทพพ)
น�าหนกผกสวนทกนได
ตอ 10 คนตอวน
(วนละ 6 ทพพ)
มะเขอยาวมะเขอเปราะถวฝกยาว
ถวลนเตาหอมใหญฟกทองมะระจน
แครอทหวไชเทาบวบกะหล�าปล
กะหล�าดอกกวางตงคะนาผกกาดขาว
ดอกแคมะละกอดบพรกชฟาพรกหวาน
ตนหอมฟกเขยวขงออนมะนาวตะไคร
ผกบงจนต�าลงมนฝรง
300กรม
(50กรมx6ทพพ)
3,000กรม(3กโลกรม)
(50กรมx6ทพพx10คน)
หมายเหต *
ผก 1 ทพพ จะมน�าหนกประมาณ 40-60 กรม แลวแตชนดของผก (ใชผก 1 ทพพ หนก 50 กรม ในการค�านวณ)
จากตาราง หากตองการเตรยมอาหาร 1 คนตอ 1 สปดาห (ค�านวณมาจาก 300 กรม x 7 วน) ตองเตรยมผก 2,100 กรม
หรอ2.1กโลกรมกรณตองการเตรยมอาหาร10คนตอ1สปดาห(ค�านวณมาจาก300กรมx10คนx7วน)ตองเตรยมผก
สวนทกนได21กโลกรม
25
กลมผลไม
ผลไมมคณคาทางโภชนาการใกลเคยงกบกลมผก สามารถเลอกกนไดตามฤดกาล ผลไม
ยงเปนแหลงของใยอาหารชวยในเรองระบบขบถาย ลดความเสยงในการเกดมะเรงล�าไสใหญ
และชวยลดระดบคลอเรสเตอรอลในเลอดได แนะน�าใหกนผลไมวนละ 6 สวน ส�าหรบกลม
ผใชแรงงาน อาจกนผลไมในรปของน�าผลไม ผลไมอบแหงแทนได เชน น�าผลไมสดคนแชแขง
ลกพรนลกเกดกลวยตากตามตารางท10
ชนดของผลไม 1 สวน (กรม)
เงาะ4ผล 76
ฝรง½ผลกลาง 128
มะมวงดบ½ผล 85
มะมวงสก½ผล 75
กลวยน�าวา1ผล 40
กลวยไข1ผล 40
กลวยหอม½ผล 44
ชนดของผลไม 1 สวน (กรม)
สบปะรด6ชน 108
มะละกอสก6ชน 100
แตงโม6ชน 100
สมเขยวหวาน2ผลกลาง 136
แกวมงกร6ชน 120
ชมพ2ผลใหญ 128
ตารางท 10อาหารกลมผลไม
ตารางท 11การค�านวณปรมาณอาหารดบส�าหรบคนจ�านวน30คนและ100คนตอวน
ชนดอาหาร 1 คนตอ 1 วน 10 คนตอ 1 วน
ขาวสารหรออาหารประเภทเสน
เชนเสนหมขาว300กรม 3กโลกรม
เนอสตวสดเชนเนอหม/เนอไก/เนอปลา
/เนอวว 200กรม 2กโลกรม
หรอถวเมลดแหงตางๆ
หรอไขเคม/ไขสด 1ฟอง 10ฟอง(1แผง)
หรอหม/เนอแดดเดยวหรอผลตภณฑอนๆ 150กรม 1.5กโลกรม
นมสดยเอชทรสจด(250มลลลตร) 1กลอง 10กลอง
น�ามนพช 30กรม(6ชอนชา) 1ขวด(1ลตร)
หมายเหต **
1.น�ามนพช1ชอนชาหนก5กรมและน�ามน1ชอนกนขาวหนก15กรม
2. กรณทวนนนไมมนมสดรสจด ตองเพมเนอสตวขนจากเดม 2 ชอนกนขาว หรอ กนไข 1 ฟอง หรอเตาหแขง
4ชอนกนขาว(½แผน)และเพมกลมขาว-แปงอก1ทพพ
26
ตารางท 12ปรมาณอาหารทตกตามกลมวยตางๆและความตองการในแตละมอ
กลมอาหาร หนวยครวเรอนปรมาณอาหารทตกตอมอ
วยรนชาย-หญง /ชายวยท�างาน ผใชแรงงานมาก
กลมขาว-แปง ทพพ 3 4
กลมเนอสตว ชอนกนขาว 3 4
กลมผก ทพพ 1½-2 2
กลมผลไม สวน 1-1½ 1½-2
น�ามน ชอนชา 2-2½ 2-2½
ในการส�ารองอาหารแตละครงนนควรเลอกใชวตถดบทสดสะอาดและสามารถเกบไวไดนานไมเนาเสยงาย
ประเภ
ทขาว
-แปง
ประเภ
ทเนอ
สตว
ประเภ
ทผกห
ว
ประเภ
ทผลไ
ม
ประเภทขาว-แปง เชน ขาวกลอง
ขาวกลองหอมมะล ขาวซอมมอ ขาวมนป
ขาวไรซเบอร ขาวเหนยวขาว-ด�า ขาวเจา
ขดสนอย เผอก มน แปงมน แปงขาวเจา
แปงสาลเมดสาคเสนกวยเตยวขนมจนขนมปง
ขาวโพด มนฝรงประเภทขาว แปงควรเกบ
ไวในทแหง หมนน�าขาวทบรรจอยในภาชนะ
ออกตากแดด แลวเกบไวในภาชนะทปดสนท
เพอปองกนฝ นละอองและแมลง แปงกเชน
เดยวกน
ประเภทเนอสตว เชน เนอหมสด
ตบหมสดเนอววสดตบววสดเนอไกตบไกปลาดก
ปลาทนงไขเปดทงฟองไขไกทงฟองถวเหลองดบ
ถวเขยวดบ ถวแดงดบ ถวด�าดบ ถวแระตม
การเกบรกษาเนอสตว ถาเกบคางคนหรอจะ
เกบใหนาน ตองเกบในรปของเนอสตวสก
หรอรวนใหสกกอนแลวจงน�าไปแชแขงหรอน�า
มาตากแหงท�าเคมไขน�ามาท�าเปนไขเคมปลาเลก
ปลานอยตากแหงปลาตากแหงฟองเตาหแหง
ประเภทถวเขยว น�ามาเพาะเป นถวงอก
เมลดทานตะวนเพาะเปนยอดออนถวท�าถวกวน
ประเภทผกหว จะเกบไดนานกวา
ผกใบเชนฟกฟกทองแครอทหวไชเทาหวหอม
กระเทยม ผกกาดดอง มะละกอดบ มะเขอ
พรกหวาน พรกหยวก สวนผกทมวตามนบ 1
เชน ผกแขยง ผกชลาว พรกหวาน ยอดออน
ของมะกอก ยอดฟกขาว การเกบผกบางชนด
ใหไดนาน ควรน�าไปผกหนเปนชนน�าไปลวก
ในน�าเดอด แชน�าเยนจด และน�าไปแชชองแช
แขงกอนน�ามาท�าอาหารใหละลายน�าแขงแลว
ท�าอาหารไดตามปกต
ตวอยางอาหารทแนะน�าไดแก•แกงจดฟก/หวไชเทา/แครอท•ผดกะเพราใสแครอท•ผดถวงอก•ผดฟกทอง/มะละกอดบ/ฟกผดไข/ผดผกกาดดอง/หวไชโปว•ลาบปลา•น�าพรกเผา/น�าพรกแหง•ซปไกใสมนฝรงเปนตน
ประเภทผลไม ทเกบไดนานเชน
มะพราวมะละกอสมโอสมเขยวหวานกลวย
แตงโมงแอปเปลสาลสบปะรดมะขามหวาน
ถาผลไมใกลสกกนไมทน ใหน�ามาตากแดด
ใหแหงเชนกลวยตากเปนตน
27
ตารางท 13 ตวอยางอาหารจานเดยวปรงส�าเรจและคณคาทางโภชนาการ
ล�าดบท ชออาหาร
พลงงาน
(กโล
แคลอร)
โปรตน
(กรม)
ไขมน
(กรม)
คารโบ
ไฮเดรต
(กรม)
วตามน
B1
วตามน
B2
วตามน
B3
1. กวยเตยวเนอสบ 112 3.5 4.1 15.2 0.07 0.61 1.3
2. ผดไทยใสไข 239 7.7 12.3 24.3 0.07 0.76 1.7
3. เสนเลกแหงหมสบ 227 8.2 12.2 21.2 0.08 0.54 2.5
4. เสนใหญผดซอวใสไข 195 6.3 9.7 20.7 0.09 0.54 2.1
5. แกงเขยวหวานหม 93 6.3 6.2 2.9 0.12 0.06 3.3
6. แกงเหลองใสปลา 44 7.8 0.1 2.9 0.06 0.04 1.9
7. แกงออมปลา 53 4.7 3.8 0.0 0.04 0.11 1.7
8. ขนมจนน�าพรก, รวมผกสด 109 2.6 4.7 14.1 0.09 0.05 0.1
9. ขาวราดแกงเขยวหวานไก 154 4.7 5.1 22.2 0.07 0.13 1.9
10. ขาวผดหมใสไข 178 4.8 8.4 20.7 0.02 0.25 1.9
11. ขาวราดกะเพราไก 191 5.6 7.3 25.6 0.07 0.19 2.5
12. ซปมะเขอยาว 59 3.3 0.4 10.6 0.10 0.12 1.1
13. น�าพรกออง 212 6.9 19.6 2.1 0.25 0.15 2.6
14. ลาบหม 182 13.0 12.1 5.2 0.19 0.36 5.0
15. สมต�าปลารา รวมผกสด 42 2.2 0.6 6.9 0.06 0.05 0.9
16. เสนหมผดซอว 164 2.4 2.1 33.9 0.03 0.05 2.2
17. หอยทอด 219 0.8 14.1 15.1 0.08 0.53 1.8
28
ยาวตามนบ 1 คออะไร
ยาวตามนบ1หรอThiamineเปนสารอาหาร
ทจ�าเปนตอการด�ารงชวต มหนาทส�าคญ คอ เปนตวเรง
ปฏกรยาในการเผาผลาญอาหารประเภทคารโบไฮเดรต
โปรตนและไขมนท�าใหเกดพลงงานเพอใหรางกายสามารถ
ท�างานได นอกจากนยงมสวนส�าคญของระบบประสาท
โดยเฉพาะอย างย ง ในด านน�ากระแสความร สก
ของเสนประสาท
หมายเหต ส�าหรบผใหญปรมาณทแนะน�าใหรบประทาน
ตอวนคอ 1-1.5 มลลกรม (1.0 มลลกรมตอวนในผชาย
และ 0.9 มลลกรมตอวนในผหญง) และ 1.5-1.6 มลลกรม
ส�าหรบหญงตงครรภและใหนมบตร
วธการใชและขนาดของยา
วธใชยา(ยาวตามนบ1มขนาด100มลลกรมตอเมด)
- รบประทานยานพรอมหรอหลงอาหาร โดยทวไป
รบประทานวนละ 3 ครง หรอรบประทานตามขนาดและ
ความถทแพทยสง
- ใชยานตามวธใชทระบบนฉลากยาอยางเครงครด
โดยหามใชยาในขนาดทมากหรอนอยกวาทระบ และหากม
ขอสงสยใหสอบถามแพทยหรอเภสชกร
หมายเหตส�าหรบอาการเปนพษวตามนบ1เปนวตามนทม
คณสมบตในการละลายน�าดงนนเมอไรกตามทมปรมาณมาก
เกนไปรางกายกสามารถทจะก�าจดออกทางปสสาวะ
การเกบรกษายา
•เกบยานในภาชนะบรรจเดมทบรรจมาปดภาชนะใหสนท
และเกบใหพนมอเดก
• เกบยานทอณหภมหองโดยไมใหอยในทรอนมากกวา
30 องศาเซลเซยส เชน บรเวณทถกแสงแดดโดยตรง และ
ไมเกบยาในบรเวณทเปยกหรอชน
•เกบยานในภาชนะทปองกนแสงไดเชนขวดหรอซองสชา
•ทงยานเมอยาหมดอาย
ยาวตามนบรวม
ยาวตามนบรวม(B-complexvitamins)หรอทางการ
แพทยไทยมกเรยกยอวายาบโค(B-Co)เปนชอเรยกสตรต�ารบยา
ทประกอบไปดวยวตามนบทมปรมาณใกลเคยงกบปรมาณ
สารอาหารทควรไดรบประจ�าวนทงในเดกและในผใหญมรปแบบ
ยาแผนปจจบนเปนทงยาเมดยาแคปซลยาน�าชนดรบประทาน
และยาฉด
ยาวตามนบรวมชนดรบประทาน มวตามนบอยางนอย
8ชนดทใหปรมาณยาตอวนดงน
-Thiamine(B1)ตงแต0.9มลลกรมขนไป
-Riboflavin(B2)ตงแต0.9มลลกรมขนไป
-Niacin(B3)ตงแต12มลลกรมขนไป
-Pantothenicacid(B5)ตงแต4มลลกรมขนไป
-Pyridoxine(B6)ตงแต1มลลกรมขนไป
-Biotin(B7)ตงแต20ไมโครกรมขนไป
-Folicacid(B9)ตงแต300ไมโครกรมขนไป
-Cobalamin(B12)ตงแต1.8ไมโครกรมขนไป
29
ทางคลนกไดก�าหนดหนาทและวตถประสงคของการใชยา
วตามนบรวมไดกวางๆ เชน
1. ใชบ�าบดอาการขาดวตามนบของรางกายซงมกพบ
ในผสงอายสตรตงครรภผทตดสราเรอรงผทไดรบสารอาหาร
ไมเพยงพอผปวยโรคเอดสผปวยดวยโรคCrohn’sdisease,
Celiacdisease(โรคออโตอมมนชนดหนงทรางกายแพโปรตน
ชนดทชอ Gluten) ทงนอาการจากขาดวตามนบสามารถ
แสดงออกและมลกษณะตางๆเชนออนเพลย/ไมมแรงรสก
สบสนเกดภาวะโลหตจางระบบภมคมกนตานทานโรคออนแอ
มผนคนขนตามผวหนงเปนตน
2. ชวยบ�าบดอาการของโรคหวใจ เชน หวใจเตน
ผดจงหวะ มภาวะหวใจลมเหลว ซงมกจะมเหตจากการขาด
วตามนบ1และอาการของโรคเหนบชา
3.บ�าบดอาการของผปวยดวยโรคเพลลากรา (Pella-
gra) ซงมกมอาการอกเสบของผวหนงทองเดน/ทองเสยเรอรง
และความจ�าเสอม มกพบในผทขาดวตามนบ 3 หรอ Niacin
ทงนการเลอกใชยาวตามนบรวมไดอยางเหมาะสมนน ผปวย
จะตองไดรบการตรวจรางกายจากแพทยผรกษาเสยกอน ดวย
มหลายเงอนไขและหลายอาการโรคทตองปรบขนาดการใชยา
กลมนดงนนผปวย/ผบรโภคควรทราบถงเงอนไขดงกลาวเชน
1. มประวตแพยาวตามนบรวมหรอแพสวนประกอบ
ในสตรต�ารบยาวตามนบรวมหรอไม
2. มยาอนทรบประทานอยกอนหนานหรอไมผปวย
ควรตองแจงใหแพทยทราบเพราะวตามนหลายรายการรวมทง
วตามนบรวมสามารถเกดปฏกรยาระหวางยากบยาอนได
3. หากเปนสตรทตงครรภหรอสตรทอยในภาวะให
นมบตร การได รบวตามนบจะต องปรบขนาดการใช
อยางเหมาะสมจากแพทย ดวยกล มยาวตามนบสามารถ
สงผานไปยงทารกได
4 . ผ ป วยด วยมะ เร ง ร ง ไข ห รอมะ เร ง อณฑะ
ถอเปนขอหามใชวตามนบรวมในขนาดสง
5. มภาวะการดดซมสารอาหารผดปกต กรณเชนน
แพทยอาจตองเปลยนยาวตามนบรวมจากชนดรบประทาน
มาเป นชนดฉดแทน นอกจากนย งมป จจยและเงอนไข
ดานการรบประทานยาวตามนบรวม ระยะเวลาทตองใชยาน
ของผ ป วยแตละบคคลมข อแตกตางกนออกไป ถงแมยา
วตามนบรวมจะเปนกลมยาทละลายไดดในน�าและถกขบออกมา
กบปสสาวะแตการรบประทานผดขนาดหรอรบประทานมากเกน
ไปลวนแลวแตสงผลตอระบบการท�างานของรางกายไดทงสน
วตามนบรวมจดอยในประเภทยาอนตรายเพอความปลอดภย
ในการใชยาผบรโภค/ผปวยควรรบประทานยาตามค�าสงแพทย
อยางเครงครด
วตามนบรวม
วตามนบรวมมสรรพคณ (คณสมบต) อยางไร ?ยาวตามนบรวมมสรรพคณ/ขอบงใชเพอบ�าบด
และรกษาอาการขาดวตามนบ
วตามนบรวมมกลไกการออกฤทธอยางไร ?กลไกการออกฤทธของยาวตามนบรวมจะกลาวถงหนาท
ของวตามนบแตละชนดในวตามนบรวม
30
ตารางท 14กลไกการออกฤทธของยาวตามนบรวม
ชนดของวตามนบ กลไกการออกฤทธ
วตามนบ1ท�าใหรางกายเปลยนสารอาหารไปเปนพลงงาน และท�าใหการท�างานของระบบประสาท
มประสทธภาพ
วตามนบ2 ท�าใหรางกายเปลยนสารอาหารไปเปนพลงงานและชวยในการมองเหน
วตามนบ3ชวยควบคมระดบไขมนในรางกายใหเปนปกตโดยเพมระดบ HDL cholesterol และชวย
ควบคมไมใหLDLcholesterolและTriglyceridesสงเกนปกต
วตามนบ5 ชวยควบคมภาวะอารมณเครยดและความวตกกงวลเสรมสรางกระดกใหแขงแรง
วตามนบ6
ชวยใหร างกายเปลยนสารอาหารไปเปนพลงงาน ชวยใหร างกายสรางภมค มกน
ตานทานโรคไดเปนอยางด การใชกบสตรตงครรภและสตรทอย ในภาวะใหนมบตร
จะชวยสงผานไปถงทารกและท�าใหการพฒนาสมองของทารกเปนไปอยางปกต
วตามนบ7 บ�ารงเสนผมปองกนไมใหผมรวงบ�ารงเลบชวยปองกนอาการซมเศราไดบาง
วตามนบ9ชวยบ�ารงเมดเลอดแดงใหสมบรณแขงแรง การใชในหญงตงครรภชวยปองกนไมให
ทารกแรกคลอดขาดวตามนชนดน
วตามนบ12ชวยควบคมการท�างานของระบบประสาทใหเปนปกต และชวยสรางเมดเลอดแดง
ใหเจรญอยางเปนปกตและแขงแรง
วตามนบรวมมรปแบบการจดจ�าหนายแบบเมดอยางไร ?
ยาเมดและยาแคปซลชนดรบประทานทประกอบดวย
วตามนบชนดตางๆเชนVitB1100มลลกรม+VitB6200
มลลกรม+VitB12200ไมโครกรม/เมด
วตามนบรวมมขนาดรบประทานอยางไร ?
ดวยยาวตามนบรวมมหลายสตรต�ารบในทองตลาด
ยาบานเรา ปรมาณวตามนบทเปนสวนประกอบกแตกตาง
กนออกไป ดงนนการรบประทานยาวตามนบรวมจะขน
อย กบดลยพนจของแพทยทจะคดเลอกสตรต�ารบยาท ม
ในสถานพยาบาลและใหเหมาะสมกบผปวยมากทสด โดยปกต
แพทยอาจสงจาย 1 - 3 เมด/แคปซล/วน ทงนขนกบอาการ
ของผ ป วยเปนส�าคญ โดยสามารถรบประทานยานกอน
หรอพรอมอาหารกได
หมายเหต:ขนาดยาและระยะเวลาในการใชยาทระบ
ในบทความนเปนเพยงตวอยางหนงเทานนไมสามารถใชทดแทน
ค�าสงใชยาของแพทยได การใชยาทเหมาะสมควรตองปรกษา
แพทยหรอเภสชกรกอนเสมอ
เมอมการสงยาควรแจงแพทย/พยาบาลและเภสชกรอยางไร ?
เมอมการสงยาทกชนดรวมถงยาวตามนบรวม ผปวย
ควรแจงแพทย/พยาบาลและเภสชกรดงน
1. ประวตแพยาทกชนด เชน กนยาแลวคลนไสมาก
ขนผนหรอแนนหายใจตดขด/หายใจล�าบากเปนตน
2. มโรคประจ�าตวตาง ๆ รวมทงก�าลงกนยาอะไรอย
เพราะยาวตามนบรวมอาจสงผลใหอาการของโรคเหลานน
รนแรงขนหรออาจเกดปฏกรยาระหวางยากบยาอนๆ ทกนอย
กอน
3. หากเปนสภาพสตรควรแจงวาอยในภาวะตงครรภ
หรอก�าลงใหนมบตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผานทาง
น�านมหรอรกและเขาสทารกจนกอใหเกดผลขางเคยงได
หากลมรบประทานยาควรท�าอยางไร ?
หากลมรบประทานวตามนบรวมสามารถรบประทาน
เมอนกขนไดถาเวลาใกลเคยงกบการรบประทานยาในมอถดไป
ไมจ�าเปนตองเพมปรมาณยาเปน 2 เทา อยางไรกตาม
เพอประสทธผลของการรกษาควรรบประทานยาวตามนบรวม
ใหตรงเวลา
31
วตามนบรวมมผลไมพงประสงคอยางไร ?
ผลไมพงประสงค(ผลขางเคยง/อาการขางเคยง)ของยา
วตามนบรวมขนอยกบปรมาณสวนผสมของวตามนบแตละชนด
ซงอาจกอใหเกดอาการขางเคยงไดแตกตางกน ทงนอาจกลาว
ถงอาการขางเคยงของวตามนบรวมอยางกวางๆดงน เชน
ปวดทอง พบอาการทองเสยไดบาง อจจาระมสคล�า มผนคน
หลอดลมเกรงตว/หายใจล�าบาก ปสสาวะมสเหลอง เกดภาวะ
หลอดเลอดสวนปลาย(สวนแขนขา)อดตน(อาการเชนมอ-เทาเยน
อาจเขยวคล�าปวด)
มขอควรระวงการใชวตามนบรวมอยางไร ?
มขอควรระวงการใชยาวตามนบรวมเชน
1. หามใชกบผทแพยาหรอแพสวนประกอบของยา
วตามนบรวม
2.หามปรบขนาดรบประทานดวยตนเอง
3.หามใชยาทมสภาพลกษณะเปลยนแปลงไปจากเดม
4.หามใชยานนานเกนค�าสงแพทย
การเกบวตามนบรวมชนดฉดในต เยนอาจท�าให
สของผลตภณฑคล�าลงโดยเฉพาะสตรต�ารบทมRiboflavin(B2)
เปนองคประกอบแตไมไดกอใหเกดอนตรายกบผปวยแตอยางใด
และยงใชไดตามปกต
1.หามแบงยาใหผอนใช
2.หามใชยาหมดอาย
3.หามเกบยาหมดอาย
ทกคนตองตระหนกถงความปลอดภยจากการใช“ยา”
ทรวมถงยาแผนปจจบนทกชนด (รวมวตามนบรวมดวย)
ยาแผนโบราณทกชนดและสมนไพรตางๆเสมอเพราะยามทง
ใหคณและใหโทษ ดงนนเมอมการใชยาทกครงควรตองปฏบต
ตามขอปฏบตพนฐานในการใชยาทกชนดเสมอ (อานเพมเตม
ไดท haamor.comบทความเรอง ขอปฏบตพนฐานในการใช
ยาทกชนด) รวมทงควรตองปรกษาเภสชกรประจ�ารานขายยา
กอนซอยาใชเองเสมอดวยเชนกน
วตามนบรวมมปฏกรยาระหวางยากบยาตวอนอยางไร ?
ยาวตามนบรวมมปฏกรยาระหวางยากบยาตวอนเชน
1. สตรต�ารบวตามนบรวมทม Folic acid เปนองค
ประกอบรวมกบยา Fluorouracil (ยาเคมบ�าบด) อาจน�า
มาซงผลขางเคยงทรนแรง เชน เกดภาวะโลหตจาง มภาวะ
เลอดออกงาย ตดเชอไดงาย เสนประสาทถกท�าลาย มอาการ
คลนไส อาเจยน มไข หนาวสน มเลอดปนมากบอจจาระ
ปวดตามรางกาย ออนเพลย วงเวยนและเปนลม หากจ�าเปน
ตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาดการใชยาใหเหมาะสม
เปนกรณไป
2. การใชวตามนบรวมรวมกบยา Calcitriol จะตอง
ควบคมระดบเกลอแคลเซยมและปรมาณฟอสเฟต(Phosphate)
ในกระแสเลอดใหอย ในระดบทเหมาะสม กรณเกดภาวะ
แคลเซยมในเลอดสง อาจสงเกตไดจากอาการออนเพลย
ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ปากแหง ทองผก การรบรสชาต
เปลยนไป ปสสาวะตอนกลางคนบอย มอาการคนตามผวหนง
และเบออาหารหากจ�าเปนตองใชยารวมกนแพทยจะปรบขนาด
รบประทานใหเหมาะสมเปนรายบคคลไป
ควรเกบรกษาวตามนบรวมอยางไร ?
ควรเกบยาวตามนบรวมภายใตอณหภม 25 องศา-
เซลเซยส ไมเกบยาในชองแชแขงของตเยน เกบยาในภาชนะ
ทปดมดชด พนแสงแดด ความรอนและความชน เกบยาให
พนมอเดกและสตวเลยงและไมเกบยาในหองน�าหรอในรถยนต
วตามนบรวมมชออนอกไหม ? ผลตจากบรษทอะไรบาง ?
ยาวตามนบรวมทจ�าหนายในประเทศไทย มชอ
การคาอนและบรษทผผลตเชนชอการคาANB100Complex
(เอเอนบ100คอมเพลกซ)BlackmoresMultiB(แบลคมอร
มลตบ) Beromin Forte (เบโรมน ฟอรท) B.COM (บ.คอม)
Biotaplex-BC (ไบโอทาเพลกซ-บซ) บรษทผผลต ANB
BlackmoresCondrugsSiomondKenyakuตามล�าดบ
32
