missing person policy standpoint

Rruga drejt drejtësisë:Personat e pagjetur në Kosovë

nga pikëpamja e politikave

The Road to Justice:Missing Persons in Kosovo from a

Policy Standpoint

Put do pravde:Nestala lica sa Kosova iz politickog ugla

Centre for Research, Documentation and Publication

Centre for Research,Documentation and Publication

2 Centre for Research, Documentation and Publication

Titulli: Rruga drejt drejtësisë:

Personat e pagjetur në Kosovë nga pikëpamja e politikave

Nëntor 2014

Autore: Hana Marku

Përkthyer nga anglishtja në shqip: Gazmend Bërlajolli

Përkthyer nga anglishtja në serbisht:

Dragana Milutinović

Redaktuar në anglisht: Nate Tabak

Dizajni dhe shtypi: Arben Grajqevci,

Krenar Basha, Prishtinë

Katalogimi në botim – (CIP) 341.485-058.6(496.51); Bibliote-ka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës; Numri ndërkombëtar i standardizimit të librit (ISBN 978-9951-640-03-9);

Të gjitha të drejtat e rezervuara. Asnjë pjesë e këtij publikimi nuk guxon të riprodhohet, të ruhet në ndonjë sistem të ruajtjes së të dhënave apo të transmetohet, në asnjë formë apo mënyrë elek-tronike, mekanike, fotokopjuese, incizuese apo tjetër, pa pëlqimin paraprak me shkrim nga ana e botuesit.

Botuar nga: Qendra për Hulumtim,

Dokumentim dhe Publikim (QHDP),

Nora Ahmetaj

Rr. “Shaban Polluzha” No.7, Prishtinë, Kosovë 10000; Tel:

+377 45 321 545; [email protected]; www.crdp-ks.org; Tirazhi i ekzemplarëve të botuar: 200

Naslov: Put do pravde:

Nestala lica sa Kosova iz političkog ugla Datum objave:

Novembar 2014

Autor: Hana Marku

Prevod na engleskom: Gazmend Bërlajolli

Prevod na srpskom: Dragana Milutinović

Lektor na angleskom: Nate Tabak

Dizajn i štampač: Arben Grajqevci,

Krenar Basha, Prishtina

Katalogizacija u publikaciji – 341.485-058.6(496.51); Nacio-nalna i Univerzitetska biblioteka Kosova; ISBN(ISBN 978-9951-640-03-9);

Sva prava umnožavanja rezervisana. Nijedan deo ove publikacije se ne sme reprodu-kovati, čuvati u sistemu daljeg preuzimanja, ili prenositi bilo kojim sredstvima, elektronskim, mehaničkim, fotokopiranjem, snimanjem itd., bez pismenog odobrenja izdavača.

Izdavač: Centar za Istraživanje,

Dokumentaciju i Objavljivanje (CIDO);

Nora Ahmetaj

Rr. “Shaban Polluzha” No.7, Prishtinë, Kosovë 10000; Tel:

+377 45 321 545; [email protected]; www.crdp-ks.Org;

Tiraž objavljen: 200

Title: The Road to Justice:

Missing Persons in Kosovo from a Policy Standpoint

November 2014

Author: Hana Marku

Translation in Albanian: Gazmend Bërlajolli

Translation in Serbian: Dragana Milutinović

Edited in English: Nate Tabak

Design and printing: Arben Grajqevci,

Krenar Basha, Pristina

Cataloging in publication – 341.485-058.6(496.51) ; National and University Library of Kosovo; ISBN (ISBN 978-9951-640-03-9);

All rights reserved. No part of this publication may be repro-duced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electron-ic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publisher.

Published by: Centre for Research,

Documentation and Publication (CRDP),

Nora Ahmetaj;

Rr.“Shaban Polluzha” No.7, Prishtinë, Kosovë 10000; Tel:

+377 45 321 545; [email protected]; www.crdp-ks.org;

Përmbajtja e këtij publikimi pasqyron pikëpamjet dhe mendimet e autorëve që janë përgjegjës për faktimin

dhe saktësinë e të dhënave të prezantuara këtu. Pikëpamjet dhe mendimet e shprehura këtu,

jodomosdoshmërisht i paraqesin ato të “Charles Stewart Mott Foundation”.

The content of this publication relects the views and opinions of the authors, who are responsible for the

facts and accuracy of the data present herein. The views and opinions expressed here do

not necessarily represent those of the “Charles Stewart Mott Foundation”.

Sadrzaj ove publikacije odrazava stavove imisljenja autora koji su odgovorni za cinjenice i

tacnost predstavljeni podataka. Stavovi i misljenja izneti ovde ne odrazavaju stavove

“Charles Stewart Mott Foundation”.

RRUGA DREJT DREJTËSISË: PERSONAT E

PAGJETUR NË KOSOVË NGA

PIKËPAMJA E POLITIKAVE

RRUGA DREJT DREJTËSISË


RRUGA DREJT DREJTËSISË: Personat e pagjetur në Kosovë nga pikëpamja e politikave

Pezull që nga 1999: Sfondi i personave të pagjetur në Kosovë .......................................9

Metodologjia ...................................................................................................................10

Aktorët: organet, institucionet, organizatat .....................................................................11

Legjislacioni shtetëror dhe mekanizmat ligjorë ndërkombëtarë .....................................16

Organet e OKB-së ..........................................................................................................17

Nga UNMIK te EULEX: ndërrohen mandatet, ndërrohen rezultatet ...............................18

Kosova merr kontrollin: transferimi i kapaciteteve tek institucionet kombëtare .............21

Thirrja për sistemin e drejtësisë së Kosovës: marrja e pronësisë mbi krimet e luftës ....23

Bllokimet mbeten: Çka duhet të ndryshojë? ...................................................................27

Ku ndodhet rruga për drejtësi? .......................................................................................29

Zyra e Prokurorisë Speciale në Kosovë ........................................................................29

Prokurori i Krimeve të Luftës i Serbisë ..........................................................................30

Njësia Speciale Investigative e EULEX-it .......................................................................30

Grupi Punues i OKB-së mbi zhdukjet e detyrueshme ose të pavullnetshme .................31

Rekomandime ................................................................................................................32

Bibliografi a ......................................................................................................................33

Shtojca I..........................................................................................................................38

Shtojca II.........................................................................................................................39

QHDPFalënderon recensentët e mëposhtëm që ofruan kohën dhe përvojën gjatë fazës së redaktimit të këtij punimi:

Kushtrim Istrefi , profesor i Drejtësisë në Universitetin e Prishtinës.

Sakibe Jashari, Ofi cere Programi, Zyra Rajonale Paqendërtuese në Ambasadën e Zvicrës në Kosovë.

Joel Mermet, Shef i Zyrës së Komisarit të Lartë për të Drejtat e Njeriut në Kosovë.

Engjëllushë Morina, bashkëthemeluese dhe kryesuese e Këshillit të Prishtinës për Marrëdhënie meJashtë. Ish-Drejtore Ekzekutive e Iniciativës kosovare për Stabilitet.

Ganimete Price-Asllani, Kandidate e doktoraturës në Queen’s University të Belfastit.



LISTA E AKRONIMEVE

DML - Departamenti për Mjekësi Ligjore

EULEX - Misioni Europian për Sundimin e Ligjit në Kosovë

PSBE - Përfaqësuesi Special i Bashkimi Europian

PKDNj - Paneli Këshillëdhënës për të Drejtat e Njeriut

PVDNj - Paneli Vlerësues i të Drejtave të Njeriut

ICTY - Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi

KNPZh - Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur

KNKK - Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq

KFOR - Forcat e NATO-s në Kosovë

UÇK - Ushtria Çlirimtare e Kosovës

NjPZh - Njësia për Personat e Pagjetur

ZPZhML - Zyra për Personat e Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore

IPVQ - Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes

ZPSK - Zyra e Prokurorisë Speciale në Kosovë

UNMIK - Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë

KZIV - Komisioni për Zbulimin dhe Identifi kimin e Viktimave

9Centre for Research, Documentation and Publication


PEZULL QË NGA 1999: SFONDI I PERSONAVE TË PAGJETUR NË KOSOVË

Çështja e personave të pagjetur të Kosovës mbetet dhimbshëm e pranishme edhe sot, 15 vjet pas përfundimit të konfliktit të armatosur më 1999. Mandatet e administratat që venë e vijnë, komunikimi i pafrytshëm me familjarët e personave të pagjetur, hutia rreth kompetencave, si dhe mungesa e vullnetit institucional për t’i gjetur personat e pagjetur nga të dyja palët e konfliktit, nënkupton se fati i 16761 personave të pagjetur të Kosovës do të mbetet i pazgjidhur.

Ndonëse mbi gjysma e njerëzve që fillimisht mungonin si rrjedhojë e konfliktit të ar-matosur më 1999 tashmë janë identifikuar dhe trupat u janë kthyer te familjeve për t’u varrosur nga familjet, nuk janë bërë hetimet dhe ndjekjet e mëtejme të kryesve të këtyre krimeve.

Institucionet e reja dhe të patestuara të Kosovës ende pritet të marrin përgjegjësinë e plotë në hetimin dhe ndjekjen ligjore të rasteve të personave të pagjetur, ndonëse gjithnjë e më shumë thirren që t’i marrin këto detyra dhe e kanë autoritetin për këtë.

Cilësorët “të pagjetur” dhe “të zhdukur” në këtë raport u referohen individëve që janë zhdukur si rezultat i konfliktit të vitit 1999 në Kosovë. Këta përfshijnë shqiptarët e Kosovës që u zhdukën para përfundimit zyrtar të konfliktit në qershor 1999, si dhe ata që u zhdukën pas përfundimit zyrtar të konfliktit, kryesisht serbë të Kosovës, por edhe shqiptarë, ashkalinj, egjiptianë dhe romë të Kosovës që shiheshin si bashkëpunëtorë të regjimit serb para dhe gjatë konfliktit.

Familjarët e të pagjeturve, trupat e të cilëve ende nuk janë zbuluar dhe/ose identifi-kuar, kanë përpara vetes një rrugë të gjatë para sesa ta zbulojnë të vërtetën lidhur me fatin e të dashurve të tyre. Ata të cilëve u janë kthyer trupat po presin më shumë nga institucionet, si qasjen në drejtësi, memorializimin, si dhe shërbimet përkatëse të mirëqenies sociale.

Mbase tani më fort se kurrë, institucionet shtetërore të Kosovës do të vihen në sprovë sa i përket aftësisë dhe gatishmërisë së tyre për të hetuar dhe ndjekur rastet e per-sonave të pagjetur. Nën mandatin e ri të EULEX-it, të miratuar nga Kuvendi i Kosovës në maj 2014, institucionet kombëtare të Kosovës do ta marrin autoritetin që ka pasur EULEX-i në gamën e re të detyrave dhe përgjegjësive, duke përfshirë hetimin e kri-meve të luftës.

1 Shifra 1676 është arritur duke zbritur numrin e trupave të kthyer kohët e fundit nga Raska (36) nga numri i fundit zyrtar i publikuar nga Kryqi i Kuq Ndërkombëtar (1712) në korrik 2014. Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq. 4 korrik 2014. Nyja këtu: http://familylinks.icrc.org/en/Pages/NewsAndResources/News/Belgrade-and-Pristina-discuss-on-the-next-steps-regarding-the-exhumations.aspx



Një nivel më i lartë zotimi për zgjidhjen e fatit të personave të pagjetur do ta dërgojë një mesazh të qartë mbi gatishmërinë e Kosovës për t’u marrë me të kaluarën dhe për t’u dhënë drejtësi viktimave dhe familjarëve të mbijetuar të tyre. Kjo përfshin edhe sigurimin se po respektohet e drejta e familjeve për të ditur. Sfi da që ka Kosova përpara vetes është ajo e hartimit të politikave dhe fuqizimit të institucioneve për t’i shërbyer interesit të familjeve të personave të pagjetur, pa përjashtim. Kosova e paspavarësisë duhet t’i ndërtojë shpejt kapacitetet dhe të merret me një rrjet kompleks shërbimesh që duhen ofruar: punën e vazhdueshme të komunikimit me familjarët e të pagjeturve, zhvarrosjet mjekoligjore dhe identifi kimet, hetimet profesionale kriminale ndërkufi tare, dhe mbi të gjitha, ndjekjet që do të çojnë në proces ligjor të drejtë dhe të bërë me kohë.

Metodologjia

Institucionet e Kosovës, siç është Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur dhe Ministria e Drejtësisë, si dhe EULEX-i nga ana tjetër, luajnë rol kyç në përgjigje të kërkesave të familjeve të personave të pagjetur. Qasja ndaj drejtësisë duket se po dështon sa i përket shkëmbimit të informatave me qeverinë serbe mbi fatin e të zh-dukurve dhe ndjekjen e kryesve të krimeve. Me këtë raport, QHDP synon t’i vlerëso-jë shërbimet e ofruara ndaj familjeve të të pagjeturve, dhe të japë rekomandime për mjetet e mundshme juridike të cilat mund t’i shfrytëzojnë familjet e të zh-dukurve - një proces ky që mund të kishte filluar shumë më herët.

Punimi paraqet një pasqyrë të kërkimeve në zyra duke marrë parasysh raporte nga OJQ-të ndërkombëtare, raporte të brendshme të UNMIK-ut dhe EULEX-it, legjisla-cionin kombëtar dhe ndërkombëtar, artikuj akademikë, si dhe raportimin gazetaresk mbi personat e pagjetur.

QHDP zhvilloi intervista me aktorët kryesorë nga këto institucione dhe organizata: Komis-ioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur; Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur, Instituti për Hulumtimet e Krimeve të Luftës; Zyra për Bashkëpunim Gjyqësor Ndërkom-bëtar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë; Qendra për Drejtësi Humanitare në Kosovë; Departamenti i Mjekësisë Ligjore i EULEX-it; Fakulteti i Drejtësisë i Universitetit të Prisht-inës; Zyra Ndërlidhëse e Komisionit Evropian në Kosovë; një përfaqësues i shoqatave të familjarëve të personave të pagjetur të Kosovës; Zyra e Komisionerit të Lartë për të Drejtat e Njeriut ne Kosovë; dhe Zyra e Prokurorit Special të Kosovës.

Materiali për personat e pagjetur ne Kosovë është kompleks, për shkak të organizmave dhe administratave të shumta të përfshira në menaxhimin e tij dhe natyrës vazhdi-misht të ndryshueshme të sistemit të drejtësisë në Kosovë. QHDP ka bërë çmos për ta



paraqitur kohështrirjen e çështjes së personave të pagjetur në Kosovë në mënyrën më të thjeshtë dhe më të qartë të mundshme, si dhe për t’i përshkruar në mënyrë të qartë vështirësitë dhe mundësitë lidhur me ekstradimin dhe ndjekjen penale të rasteve.

AKTORËT: ORGANET, INSTITUCIONET, ORGANIZATAT

Kjo listë përfshin disa nga aktorët dhe kornizat ligjore të shumta të përfshira në tra-jtimin e rasteve të personave të pagjetur në Kosovë, dhe i përshkruan organet që ekzistonin gjatë administratës së UNMIK-ut, mekanizmat ekzistues të EULEX-it, si dhe institucionet shtetërore dhe kornizat ligjore të Kosovës.

Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi (ICTY)

Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi është gjykatë e themelu-ar nga Kombet e Bashkuara në vitin 1993 për të hetuar dhe gjykuar krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit të kryera gjatë luftërave jugosllave të viteve 90. ICTY ka qenë përgjegjës për aktakuzat dhe aktgjykimet e disa prej shkelësve të profilit më të lartë të së drejtës humanitare ndërkombëtare gjatë kësaj periudhe. Gjykata po e pushon aktivitetin dhe është duke punuar drejt përfundimit të mandatit të vet duke transferuar rastet tek juridiksionet kombëtare2.

KFOR

KFOR-i është forca paqeruajtëse e NATO-s që është vendosur në Kosovë që nga përfundimi i fushatës ajrore kundër Republikës Federale të Jugosllavisë për të ven-dosur rendin në rajon. Para themelimit të forcës policore të UNMIK-ut, KFOR-i ishte i vetmi organ legjitim i sigurisë ne Kosovë, përgjegjës për të ofruar siguri për qytetarët e Kosovës. KFOR ka shërbyer si burim primar i mbrojtjes së civilëve të Kosovës deri në formimin e një force policore të UNMIK-ut në dhjetor të vitit 2000. Gjatë kësaj periudhe ka ndodhë një numër i madh i rrëmbimeve të pasluftës dhe zhdukjeve. Roli i sigurisë i KFOR-it ka rënë me kalimin e kohës dhe tani përfshin prani minimale në terren3.

2 Fq.12, “Report of the International Tribunal for the Former Yugoslavia.” Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi. 1 gusht 2014. Burimi: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publi-cations/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

3 “NATO’s Role in Kosovo,” Allied Command Operations. Qasur më 20 tetor 2014: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx



Komisioni për Zbulimin dhe Identifi kimin e Viktimave (KZIV)

Krijuar nga UNMIK-u në maj 2000, Komisioni për Gjetjen dhe Identifikimin e Viktimave ishte i mandatuar me gjetjen dhe identifikimin e mbetjeve mortore dhe me ofrimin e mbështetjes ligjore për anëtarët e familjeve të personave të pagjetur. Komisionit i është kërkuar që të bashkëpunojë me ICTY dhe të krijojë kapacitete lokale për identi-fikimin mjeko-ligjor. Komisioni për Gjetjen dhe Identifikimin e Viktimave ka përfshi staf nga UNMIK-u, patologë ndërkombëtarë, OSBE-në, anëtarë të Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, Komitetin Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq, dhe shoqa-tat e familjeve të personave të pagjetur. Deri në vitin 2002, KZIV ishte përgjegjës për trajtimin e trupave të zhvarrosur nga ICTY.

Zyra për Personat e Arrestuar dhe të Zhdukur

Në tetor të vitit 2000, u formua Zyra për Personat e Arrestuar dhe të Zhdukur brenda UNMIK-ut, për të hetuar rastet e personave të cilët janë zhdukur gjatë konfliktit të ar-matosur të vitit 1999, si dhe personave që dyshohej se ishin në paraburgim në Serbi. derisa Zyra me sukses ka realizuar lirimin e mbi 1,000 të burgosurve shqiptarë të Kosovës nga burgjet serbe deri në vitin 2002, përparimi në çështjen e personave të pagjetur ka qenë më i ngadalshëm. Zyra u mbyllë në qershor 2002.

Njësia për Personat e Zhdukur (NjPZh) - UNMIK

Njësia për Personat e Zhdukur, pjesë e Policisë Civile të UNMIK-ut, është formuar në nëntor 1999, si degë e Policisë së UNMIK-ut, përgjegjëse për hetimin dhe gjetjen e rasteve të personave të pagjetur në Kosovë. Kjo njësi është transformuar më vonë në Njësinë e UNMIK-ut për Hetimin e Krimeve të Luftës.

Zyra për Personat e Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore (ZPZhML)

Në vitin 2002, Zyra për Personat e Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore është formuar brenda UNMIK-ut për t’u marrë me zhvarrimet, identifikimin dhe informimin e familjeve të per-sonave të pagjetur, dhe për të përmirësuar degët e ndryshme të UNMIK-ut që kishin të bënin me personat e pagjetur në një trup të konsoliduar. Ky organ më pas do të absorbohet nga Ministria e Drejtësisë e Kosovës dhe bashkëdrejtohet nga një krye-sues i Mjekësisë Ligjore të EULEX-it në vitin 2010, dhe riemërohet si Departamenti për Mjekësi Ligjore.



Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (KNPZh)

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur ka luajtur një rol vendimtar në sig-urimin e identifikimit të ADN-së të kockave dhe mostrave të gjakut të paraqitura nga ekipet e mjekësisë ligjore të ZPZhML dhe homologët e tyre në Serbi, sipas një mem-orandumi të mirëkuptimit të nënshkruar me UNMIK-un për të ofruar këtë shërbim në vitin 20034. KNPZh vazhdon të kryejë analizat e ADN-së trupave të zbuluara si rezultat i vrasjeve që ndodhën gjatë konfliktit të vitit 1999.

Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq (KNKK)

Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit te Kuq është organizatë e cila është marrë kryesisht me gjurmimin dhe dokumentimin e personave të pagjetur në Kosovë, dhe ka qenë botues i Librit të Kosovës për të Zhdukurit që nga përfundimi i konfliktit te armatosur. Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq kryeson gjithashtu Grupin e Përbashkët Punues për Personat e Pagjetur ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, dhe ndihmon të dyja palët të caktojnë agjendën e takimeve, si dhe për të lehtësuar shkëmbimin e informacionit në lidhje me varrezat e mundshme.

Grupi Punues i Kosovës për Personat e Pagjetur

Në mënyrë që të sigurohet bashkëpunimi ndërkufitar për çështje të tilla si gjetja e varrezave të mundshme, kryerja e zhvarrosjeve, dhe të lejohen viktimat e familjeve për të gjetur fatin e anëtarëve të tyre të zhdukur të familjes, në vitin 2004 është krijuar Grupi Punues Kosovë-Serbi për Personat e Pagjetur. Grupi Punues, i cili ende zhvillon takime të rregullta, kryesohet nga Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq dhe ka mba-jtur 37 seanca që nga viti 2004.

4 “ICMP and UNMIK sign MOU on Missing Persons,” faqja zyrtare e Komisionit Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur. 26 nëntor 2003. Burimi: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-miss-ing-persons/



Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur

Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur, u krijua nga Institucionet e Përkohshme Vetëqeverisëse (IPVQ) në vitin 2006, në mënyrë që të shërbejë si një ndërmjetës në mes të Qeverisë së Përkohshme të Kosovës dhe UNMIK-ut, Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq, Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur, dhe shoqatat e familjarve. Puna e komisionit kryesisht përfshin koordinimin e qasjes së qeverisë ndaj çështjes së personave të pagjetur dhe kryerjes së aktiviteteve në terren në nivel ko-munal me familjet e personave të pagjetur. Kreut të Komisionit Qeveritar për Personat e Pagjetur automatikisht i lejohet një vend në Grupin Punues për Personat e Pagjetur.

Njësia e EULEX-it për Hetimet e Krimeve të Luftës

Njësia për Hetimin e Krimeve të Luftës e EULEX-it mori rastet e hapura nga UNMIK-u për krime lufte në vitin 2008, dhe ka autoritet ekzekutiv mbi rastet e krimeve të luftës që janë ende duke kaluar nëpër hetim. Njësia për Hetimin e Krimeve të Luftës gjithashtu ofron shërbime mentoruese dhe monitoruese për Njësinë e Hetimeve të Krimeve të Luftës të Policisë së Kosovës.

Departamenti Mjekoligjor i EULEX /Departamenti i Mjekësisë Ligjore në Ministrinë e Drejtësisë

Në vitin 2008, EULEX-i mori përsipër operimin e Zyrës për Personat e Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore. Departamenti i Mjekësisë Ligjore i EULEX-it është gjithashtu përgjeg-jës për detyrat e mentorimit dhe monitorimit në Departamentin e Mjekësisë Ligjore në Ministrinë e Drejtësisë të Kosovës, e cila është krijuar gjatë mandatit të EULEX-it. Në përgatitje për transferimin e kompetencave nga EULEX-i tek institucionet e Kosovës, Departamenti i Mjekësisë Ligjore të Kosovës drejtohet nga dy bashkë-drejtues, një ndërkombëtar dhe një kosovar.

Zyra e Prokurorit Special të Kosovës (ZPSK)

E themeluar në vitin 2008, Zyra e Prokurorit Special është organi i prokurorisë në Kosovë përgjegjës për hetimin e krimeve si krimet ekonomike, krimi i organizuar, ter-rorizmi dhe krimet e luftës. Ndërmjet 2008-2014, EULEX-i ka qenë përgjegjës për mon-itorimin dhe mentorimin e ZPSK-së dhe gjithashtu ka instaluar prokurorët e vetë në



radhët e ZPSK-së. Nën mandatin e ri të EULEX-it, i miratuar në maj 20145, prokurorët vendorë në kuadër të Zyrës së Prokurorëve Special mund të fillojnë hetimet për rastet e krimeve të luftës.

Zyra e Prokurorit të Krimeve të Luftës e Serbisë

E themeluar në vitin 2003, Zyra e Prokurorit për Krime të Luftës e Serbisë është or-gan i prokurorisë në Serbi përgjegjës për hetimin e krimeve kundër njerëzimit dhe të drejtës humanitare ndërkombëtare. Kjo kryesisht përfshin rastet që kanë të bëjnë me krimet e kryera gjatë viteve 90 në ish-Jugosllavi, duke përfshirë edhe konfliktin e Kosovës.

Paneli Këshillëdhënës për të Drejtat e Njeriut (PKDNj) - UNMIK

Paneli Këshillëdhënës për të Drejtat e Njeriut është një organ i pavarur i krijuar nga UNMIK-u në vitin 2006, që heton ankesat për shkeljen e të drejtave të njeriut të kryera nga ose që i atribuohen UNMIK-ut. Pas hetimit, paneli jep rekomandime për vep-rim nga ana e UNMIK-ut. Opinionet e panelit megjithatë, nuk janë ligjërisht të de-tyrueshme. Rreth 200 ankesa janë bërë nga familjarët e të zhdukurve në Kosovë dhe një numër i opinioneve fajësuese nga paneli kanë zbuluar se UNMIK-u ka dështuar të hetojë rastet e tilla (për më shumë, ju lutem referojuni aneksit në faqen 26).

Paneli Vlerësues i të Drejtave të Njeriut (PVDNj) - EULEX

Paneli Vlerësues i të Drejtave të Njeriut u themelua në vitin 2009 si një organ i pavar-ur në kuadër të EULEX-it, i ngarkuar me shqyrtimin e pretendimeve të shkeljes së të drejtave të njeriut, të kryera nga ose që u atribuohen EULEX-it. Paneli ka shqyrtuar 128 raste që nga korriku 20146 dhe ka dërguar dy raste që kanë të bëjnë me personat e pagjetur për të rishikuar pranueshmërinë nga Shefi i Misionit të EULEX-it7.

5 “Ligji Nr.04/L-273 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjeve të Lidhura me Mandatin e Misionit Europian për Sundimin e Ligjit në Republikën e Kosovës.” Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës, nr. 32, 15 maj 2014. Burimi: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

6 “Statistics.” Uebsajti zyrtar i Panelit Shqyrtues të të Drejtave të Njeriut. 7 korrik 2014. Burimi: http://www.hrrp.eu/Statistics.php

7 Fq.2, “Newsletter #10 - July to September 2014.” Faqja Zyrtare e Human Rights Review Panel. Qasur më 18 tetor 2014. Burimi: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/HRRP%20News%2010%20English.pdf



Instituti për Hulumtimin e Krimeve të Luftës

Krijuar në vitin 2011 nën ombrellën e Ministrisë së Drejtësisë, Instituti për Krimet e Luftës është i ngarkuar me hulumtimin dhe dokumentimin e krimeve të luftës në Kosovë, duke filluar nga vrasjet, zhdukjet, dhunimet dhe dëmtimet e trashëgimisë kulturore. Fusha e hulumtimit të Institutit shkon nga janari 1998 deri në qershor të vitit 1999, duke lënë në mënyrë efektive jashtë krimet e hakmarrjes të kryera mbi serbët e Kosovës dhe pakicat e tjera, pas përfundimit zyrtar të konfliktit te armatosur dhe pas vendosjes së forcave të KFOR-it dhe UNMIK-ut.

Shoqata e Familjarëve të të Zhdukurve

Shoqatat e familjeve të personave të pagjetur janë shoqata të vetë-organizuara të anëtarëve të familjeve të personave të pagjetur. Shoqatat janë formuar në bazë të etnisë dhe rajonit/ qytetit, dhe ofrojnë një formë të mbështetjes sociale për familjet e personave të pagjetur, si dhe instrument për veprim politik, pasi shumë prej ud-hëheqësve të tyre organizojnë protesta, marshime, dhe bëjnë deklarata publike në emër të familjeve të të zhdukurve. Ato gjithashtu shërbejnë si një burim i informatave për vendndodhjet e varrezave të mundshme.

LEGJISLACIONI SHTETËROR DHE MEKANIZMAT LIGJORË NDËRKOMBËTARË

Ligji për personat e pagjetur

Ligji për personat e pagjetur është miratuar nga Kuvendi i Kosovës në gusht 2011 dhe përcakton statusin e personave të pagjetur dhe të familjarëve të tyre. Ligji thërret për krijimin e një Regjistri Qendror të Personave të Pagjetur dhe rregullon punën e Komi-sionit Qeveritar për Personat e Pagjetur.

Ligji mbi Statusin dhe të Drejtat e Martirëve, Invalidëve, Veteranëve, Pjesëtarëve të Ushtrisë çlirimtare të Kosovës, Viktimave të Dhunës Seksuale të Luftës, Viktimave Civile të Luftës dhe familjeve të tyre.

Ligji është miratuar nga Kuvendi i Kosovës në dhjetor 2011 dhe përshkruan kategoritë e ndryshme të viktimave civile dhe jocivile të luftës si dhe përfitimet qeveritare që kanë të drejtë t’i gëzojnë (si pagesat mujore të mirëqenies, lehtësimet nga taksat, heqjen



e pagesave universitare, përkujdesjen shëndetësore, etj.). Personat e pagjetur janë kategori e ndarë sipas këtij Ligji dhe kanë të drejtë edhe për pagesat mujore të mirëqe-nies edhe për qasjen në forma të caktuara të mirëqenies sociale.

Konventa ndërkombëtare për mbrojtjen e të gjithë personave nga zhdukja me forcë

Kjo konventë e OKB-së është miratuar nga Asambleja e Përgjithshme më 2006 dhe ka hyrë në fuqi pas katër vjetësh. Konventa përkufizon zhdukjen me forcë si ligjësisht të papranueshme nën të gjitha rrethanat, si dhe si krim kundër njerëzimit kur ushtro-het sistematikisht. Aktet e zhdukjes me forcë kërkohet të kriminalizohen nga shtetet anëtare që ratifikojnë këtë konventë. Serbia ka ratifikuar Konventën në maj 2011, por Kosova mund të mos e ratifikojë duke mos qenë shtet anëtar i OKB-së. Konventa mund të thirret gjatë trajtimit të zhdukjeve me forcë që paraqiten pas ratifikimit të saj nga shtetet anëtare, që d.m.th. se nuk vlen për zhdukjet me forcë që janë bërë gjatë konfliktit të Kosovës.

ORGANET E OKB-SË

Komiteti i OKB-së mbi Zhdukjet me Forcë

Ky Komitet monitoron zbatimin e Konventës Ndërkombëtare për Mbrojtjen e të gjithë Personave nga Zhdukja me Forcë nga shtetet anëtare që kanë ratifikuar konventën.

Grupi Punues i OKB-së për Zhdukjet me Forcë ose të Pavullnetshme

Grupi Punues i OKB-së është organ i themeluar nga Komisioni për të Drejtat e Njeriut për të Drejtat e Njeriut më 1980. Mandati i Grupit Punues është t’u asistojë të afërmve të të zhdukurve që ta zbulojnë fatin dhe vendndodhjen e personave të tyre të zhdukur, pavarësisht nga juridiksioni shtetëror, statusi i shtetit anëtar në OKB, si dhe nëse shteti ka ratifikuar Konventën për Mbrojtjen e të gjithë Personave nga Zhdukja me Forcë. Nga 24 deri më 26 qershor 2014, Grupi Punues kreu një vizitë studimore në Kosovë dhe kritikoi mungesën e progresit dhe të vullnetit politik për t’i zgjidhë rastet e personave të pagjetur në kosovë8.

8 UN Calls for Urgent Action on Kosovo’s Missing. (OKB thërret për veprime urgjente për të pagjeturit e Kosovës) Balkan Transitional Justice. 26 qershor 2014. Burimi: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-urgent-act-on-missing-persons-in-kosovo



NGA UNMIK TE EULEX: NDËRROHEN MANDATET, NDËRROHEN REZULTATET

Personat e pagjetur nga konflikti i Kosovës rëndom u zhdukën ose u vranë nën njërin nga dy skenarët e mëposhtëm:

1) Personat që u zhdukën nga janari 1998 deri në qershor 1999, me mbariminzyrtar të konfliktit të armatosur në Kosovë, priren të jenë shqiptarë të Kosovëstë vrarë nga forcat serbe të sigurisë. Pas konfliktit trupat e tyre janë gjetënëpër varreza masive ose qenë varrosë mbi tokë anembanë Kosovës. Trupat eshqiptarëve të Kosovës po ashtu janë transportuar nga forcat serbe të sigurisënga Kosova nëpër lokacione të fshehta të varrezave masive në Serbi. Zhdukjetpara qershorit 1999 përfshijnë edhe serbë të Kosovës, civilë e policë, që ishinvrarë nga anëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ky numër përfshin edheshqiptarë të Kosovës që shiheshin si bashkëpunëtorë të autoriteteve serbe.

2) Personat e zhdukur pas qershorit 1999, fundit zyrtar të konfliktit të armatosur,synojnë të jenë serbë të Kosovës, si dhe shqiptarë dhe pjesëtarë të komu-niteteve të ashkalinjve, egjiptianëve dhe romëve të Kosovës që dyshoheshinse kishin bashkëpunuar me palën serbe gjatë konfliktit. Një valë e vrasjevehakmarrëse dhe zhdukjeve të kryera me gjasë nga pjesëtarë të Ushtrisë Çlir-imtare të Kosovës dhe civilë shqiptarë vijoi pas tërheqjes së forcave serbe tësigurisë në Kosovë në qershor 1999.

Hetimi i personave të pagjetur në Kosovë është karakterizuar nga ndërrimet e admin-istratave, raportimi dhe menaxhimi jokonsistent i rasteve, si dhe mungesa e nismës për t’i çuar në fund hetimet penale.

Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi ishte i pari organ hetues në terren që po i zhvarroste dhe hapte varrezat masive në Kosovë gjatë gjithë verës së vitit 1999. Nga marsi 2000, hetuesit e ICTY kishin lokalizuar 529 varreza masive në Kosovë dhe qenë në gjendje që ta kryenin me sukses një punë të gjerë mjekolig-jore, të nevojshme për të demonstruar se kanë ndodhë vrasje masive gjatë konfliktit të Kosovës9.

9 Paragrafi 4, “spastrimi etnik në Kosovë: pasqyrë.” Departamenti i Shtetit i ShBA. Dhjetor 1998. Burimi: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/global/human_rights/kosovoii/homepage.html



Megjithatë, fokusi primar i ICTY-së ishte për të ofruar dëshmi se vrasjet masive ndodhën në një mënyrë të organizuar dhe të qëllimshme nga forcat shtetërore serbe të sigurisë, jo për të ofruar shërbime identifikimi për familjarët ose për t’i ndjekë raste individuale të vrasjeve në kohë lufte. Rreth 4,300 trupa janë zbuluar nga ICTY nëpër vendvarrime gjithandej Kosovës10.

Hetimet e Tribunalit po ashtu shpalosën praninë e vendndodhjeve të varrezave ma-sive në Serbi, njëri ndër rastet të profileve më të larta duke qenë ai i rastit Djordjevic, në të cilin Vlastimir Djordjevic, ish-Zëvendës Ministër i Ministrisë Serbe të Punëve të Brendshme dhe Shef i Departamentit të Sigurisë Publike, u shpall fajtor për trans-portimin e kufomave të 889 shqiptarëve të Kosovës nga forcat serbe të sigurisë në Kosovë për varrim të fshehtë në Serbi11.

Pas përmbylljes së hetimeve në terren të ICTY-së të vrasjeve masive dhe të krimeve kundër njerëzimit në Kosovë, një numër i madh organesh të UNMIK-ut dhe ndër-kombëtare u përfshinë në identifikimin dhe marrjen me personat e pagjetur, duke krijuar kështu huti në ndarjen e roleve dhe të llogaridhënies, e duke nxjerrë progres të ngadaltë në ofrimin e proceseve të detyrueshme ligjore familjeve të të zhdukurve.

E themeluar më 2002, Zyra e UNMIK-ut për Personat e Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore (ZPZhML) u bë organi kryesor për zhvarrosjen dhe identifikimin e personave të pag-jetur në Kosovë deri në themelimin e misionit të EULEX-it për sundimin e ligjit më 2008. ZPZhML ia doli ta kryerrymojë dhe ta përmirësojë kapacitetin për t’i kompletuar identifikimet individuale dhe për t’u marrë me komunikimin me familjarë. Aktivitetet e komunikimit si punëtoritë e diskutimeve, nismat e historisë gojore, si dhe projektet kulturore synonin të ofronin një mjedis për familjarët e personave të pagjetur që t’i dokumentojnë dhe t’i bashkëndajnë përvojat.

Gjatë mandatit të ZPZhML, u nënshkruan disa protokolle me peshë me Serbinë për zhvarrosjen dhe riatdhesimin e mbetjeve të shqiptarëve të Kosovës nga territori i Ser-bisë, siç janë Protokolli për Shkëmbimin e Ekspertëve dhe të Mjekësisë Ligjore, Pro-tokolli për Transferimin Tejkufitar të Mbetjeve të Identifikuara, si dhe Protokolli për Ekipet e Përbashkëta të Verifikimit për Personat e Zhdukur.

Megjithatë, numri më i madh i mbetjeve që kërkonin identifikim, mungesa e infor-macionit lidhur me vendndodhjet e tjera potenciale të varrezave, si dhe mungesa e personelit dhe burimeve të disponueshme për ZPZhML e pengoi keq shpejtësinë e

10 Paragrafi 16, “Nën urdhra: krimet e luftës në Kosovë.” Human Rights Watch. Tetor 26, 2001. Burimi: http://www.hrw.org/reports/2001/kosovo/undword.htm

11 “Vlastimir Djordjevic dënohet për krime në Kosovë.” Komunikatë shtypi e Tribunalit ndërkombëtar për Krimet e luftës në ish-Jugosllavi. 23 shkurt 2011. Burimi: http://www.icty.org/sid/10606



zhvarrimeve dhe procesin e identifikimit12. Në vitet që çojnë tek themelimi i EULEX-it, zhvarrimet e ZPZhML ranë në 118 palë mbetje njerëzore të zhvarrosura më 2005, 59 më 2006, 73 më 2007, dhe 53 më 200813.

U bënë përpjekje për ta nxitë përvojën lokale në mjekësinë ligjore nëpërmjet trajnimit në vend pune nga personeli ndërkombëtar i UNMIK-ut dhe programet afatshkurtra të trajnimit jashtë vendit. Këto përpjekje në të shumtën e herës nuk ia dolën të nxirrnin ekspertë mjekoligjorë kosovarë të trajnuar mirëfilli. Dështimi i ZPZhML për t’u siguruar se kosovarët po trajnohen në mjekësi ligjore dhe antropologji ligjore ka pasë efekte afatgjata, duke siguruar që pronësia e komponentës mjekoligjore të çështjes së per-sonave të pagjetur të mbetet përgjegjësi e personalit ndërkombëtar14.

Njësia e Policisë së UNMIK-ut për Personat e Zhdukur shfaqte mungesë kapaciteti për t’i ndjekë rastet e personave të zhdukur, me raste të dokumentuara të regjistri-meve dhe arkivimeve të rasteve të sjella nga ankimtarët15, duke i lënë rastet pezu-ll për periudha paarsyeshëm të gjata, dhe duke dështuar në njoftimin e familjarëve të të pagjeturve lidhur me statusin e rasteve të tyre. Gjatë mandatit të UNMIK-ut, Policia e sapoformuar e Kosovës u përjashtua nga hetimi i rasteve të krimeve të luftës, duke vonuar kështu transferimin e kompetencave dhe ndërtimin e kapaciteteve të nevojshme për trajtimin e rasteve të tilla më vonë. Trashëgimia e krijuar nga Policia e

12 Human rights watchdog Amnesty International e ka kritikuar administratën e UNMIK-ut për mosofrimin e burimeve dhe personelit të mjaftueshëm për Zyrën e Personave të Zhdukur dhe Mjekësinë Ligjore dhe në veçanti e nënvizon dështimin e Njësisë për Persona të Zhdukur të Policisë së UNMIK-ut, për trajtimin jokonsistent të personave të zhdukur dhe moslokalizimin e vendndodhjeve të mëtejme të varrezave në Kosovë. Më 2004, Zyra për Persona të Zhdukur dhe Mjekësi Ligjore ka kryer 1170 zhvarrime dhe 858 au-topsi, për të vazhduar me përqendrimin e energjive te identifi kimi i këtyre trupave. Në këtë kohë, mungonin mbi 3,000 persona, disa prej të cilëve ishin të internuar në morgun e OMPF në Rahovec. F 20, “Burying the Past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo.” Amnesty International. qershor 2009. Burimi: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

13 Me gjithë mekanizmat e vendosur nga UNMIK dhe institucionet e Kosovës, Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur vuri re në raportin e tyre të fundit vlerësues “Situation in Kosovo: A stock taking,” se numri i identifi kimeve të reja kishte rënë ndjeshëm që nga viti 2005. Raporti i vlerësimit ofron teori të mundshme lidhur me arsyen pse është bërë aq pak progres për gjetjen dhe identifi kimin e personave të mbetur të zhdukur nga Kosova, siç janë zbatimi jokonsistent i testeve të ADN-së, që mund të ketë rezultuar me varrime të gabuara të trupave të identifi kuar gabimisht. Përdorimi jokonsistent i testeve të ADN-së u bë ndërmjet viteve 1999-2003, një periudhë kjo kur shumica e zhvarrimeve dhe hapjeve të varrezave u kryen nga ekipe të ICTY, dhe para qasjes sistematike të KNPZh për identifi kimin e ADN-së. Para përfshirjes së KNZhP, rreth 2000 trupa mund të kenë qenë keqidentifi kuar.“The Situation in Kosovo: A stock taking.” Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur. 14 shtator 2010. Burimi: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2014/08/icmp-dg-264-4-doc-general.pdf

14 Pg.167, “Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo.” Poli-torbis: Përballja me të kaluarën, nr. 50; mars 2010. Burimi: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

15 Sipas Amnesty International, menaxhimi i dobët i dosjeve nga Shtylla e Policisë e UNMIK-ut çoi në bosh-llëqe të rënda në informata për sa u përket zgjidhjeve të krimeve të pazgjidhura nga koha e paskonfl iktit – sidomos ato që lidhen me personat e pagjetur dhe rrëmbimet. EULEX raportonte vështirësi të ngjashmepër qasjen ndaj dokumentacionit të ICTY dhe të KFOR-it. Fq. 17, “Kosovo: Time for EULEX to Prioritize War Crimes.” Amnesty International, prill 2012. Burimi: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf



UNMIK-ut në këtë drejtim e ngarkoi pasardhësin e saj, EULEX-in, me një numër prej mbi 800 rastesh të krimeve të luftës pas vendosjes së tij më 2008.

Mungesa e mbrojtjes së dëshmitarëve të mundshëm 16 dhe heshtja e liderëve shqip-tarë të Kosovës që mund të kenë pasur informacion lidhur me rrëmbimet dhe zhdukjet e pasluftës, gjithashtu kishte një, efekt negativ dobësues në hetimin e rrëmbimeve dhe të vrasjeve që ndodhën pas qershorit 1999. Rreth 414 persona ishin rrëmbyer dhe vrarë nga qershori deri në dhjetor 1999. Ky numër përfshin serbët e Kosovës, shqip-tarët e Kosovës të dyshuar se kanë bashkëpunuar me palën serbe gjatë konfliktit, dhe etnitë e tjera.17

KOSOVA MERR KONTROLLIN: TRANSFERIMI I KAPACITETEVE TEK INSTITUCIONET KOMBËTARE

Transferimi gradual i kompetencave në sistemin e drejtësisë ka filluar me krijimin e Ministrisë së Drejtësisë të Kosovës në vitin 2006 dhe kalimin e ZPZhML-së në Depar-tamentin e Mjekësisë Ligjore në kuadër të të njëjtës ministri. Në vitin 2008, Kosova shpalli pavarësinë, duke i dhënë fund në mënyrë efektive administrimit të territorit nga UNMIK-u. Me shpejtësi, disa organe institucionale u transferuan tek strukturat e reja kombëtare - ose u krijuan nga zeroja.

Në veçanti, u krijuan tri organe që kanë një masë pronësie vendore mbi problemin e personave të pagjetur: Grupi Punues për Personat e Pagjetur, Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur, dhe Instituti për Krimet e Luftës.

Grupi Punues për Personat e Pagjetur dërgon delegacione dhe shpërndan informa-cionin me homologun e vet në Serbi, me koordinimin dhe udhëheqjen e Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq. Ndonëse Grupi Punues ka shërbyer si forum për dialog të vazhdueshëm dhe shkëmbimin e informacionit ndërmjet shoqatave të personave të pagjetur dhe institucioneve relevante qeveritare ne Kosovë dhe Serbi, shoqatat e familjarëve të personave të pagjetur kanë përshkruar progresin e grupit të punës si të ngadalshëm dhe joefikas, për shkak të një mungese të vullnetit të vërtetë politik nga të dyja palët për të siguruar gjetjen dhe identifikimin e të gjithë personave të pagjetur.

16 F. 26, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities. May 2010. Source: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

17 Fq. 8, “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo. Amnesty Inter-national, June 2009. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf



Komisioni Qeveritar për Personat e pagjetur, në ekzistencë që nga viti 2006 dhe në kuadër të Zyrës së Kryeministrit, është përgjegjës për koordinimin e të gjithë aktorëve vendorë dhe ndërkombëtarë të përfshirë në çështjen e personave të pagjetur, duke përfshirë gjashtë ministri dhe tri shoqatat e personave të pagjetur. Komisioni përcakton objektivat vjetorë të qeverisë lidhur me personat e pagjetur dhe mund të marrë edhe kërkesa nga individët për ta kërkuar ose hetuar rastin e ndonjë personi të pagjetur. Përveç komunikimit të nevojës që personat e pagjetur të jenë një prioritet i përgjithshëm, është e paqartë nëse komisioni ka burime njerëzore dhe logjistike të mjaftueshme që të avokojë në emër të familjarëve të të pagjeturve - ose që të arrijë të lidhet me familjet e personave të pagjetur nga pakicat etnike.

Instituti për krimet e luftës u krijua në vitin 2011, nën kujdesin e Ministrisë së Drejtë-sisë së Kosovës, për të hetuar dhe dokumentuar rastet e krimeve të luftës. Instituti vetëm heton krimet që kanë ndodhur nga viti 1998 deri në qershor të vitit 1999, duke përjashtuar në mënyrë efektive nga mandati i tyre vrasjet post-konfliktuale dhe zh-dukjet që në shënjestër kishin kryesisht serbët e Kosovës, si dhe shqiptarë, ashkalinj, egjiptianë dhe romë të Kosovës. Instituti ende pritet të publikojë ndonjë nga gjetjet e veta, megjithëse anëtarët e institutit pohojnë se janë duke hulumtuar aktualisht hartën e dhunës seksuale gjatë konfliktit, si dhe personat e pagjetur. Organizata të sho-qërisë civile kanë kritikuar institutin sepse nuk ka punuar me organizatat ekzistuese që kryejnë kërkime në çështjet e drejtësisë transicionale.

Infrastruktura ligjore e Kosovës i njeh familjarët e personave të pagjetur si një kate-gori të veçantë të luftës (Ligji për Personat e Pagjetur), dhe gjithashtu u jep atyre një sasi të kufizuar të përfitimeve të mirëqenies sociale (Ligji për Statusin dhe të Drejtat e Dëshmorëve, Invalidëve, Veteranëve, Anëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Viktimave të Dhunës Seksuale të Kohës së Luftës, Viktimave Civile dhe Familjeve të Tyre).

Shoqatat e personave të pagjetur në Kosovë janë ankuar se përfitimet e mirëqenies sociale mbështesin në mënyrë joproporcionale anëtarët e mbijetuar të familjeve të veteranëve të UÇK-së, invalidëve dhe viktimave, në kurriz të anëtarëve të mbijetuar të familjeve të personave të pagjetur. Pika kryesore e mosmarrëveshjes është pen-sioni mujor prej 135 € për familjarët e personave të pagjetur, në krahasim me shkallën rrëshqitëse të kompensimit të marrë nga ana e anëtarëve të mbijetuar të familjeve të anëtarëve të UÇK-së - e cila mund të jetë deri 535 €, në varësi të numrit të veteranëve, invalidëve dhe viktimave brenda një familjeje18.

18 Fq. 50, “Vlerësimi i nevojave të viktimave në Kosovë.” Botim i Qendrës për Hulumtim, Dokumentim dhe Publikim. Dhjetor, 2012. Burimi: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publik-imi.pdf



Në lidhje me të drejtën e familjeve për të ditur fatin e personit të tyre të zhdukur dhe për të pasur drejtësi, shoqatat e shumta të familjarëve në Kosovë ende nuk kanë for-muluar një thirrje koherente për veprim që autorët të përballen me drejtësinë. Thirrjet për drejtësi të bëra nga shoqatat e familjarëve të të pagjeturve shqiptarë të Kosovës janë zakonisht të kufizuara në kërkesat që qeveria e Kosovës të ndërmarrë veprime dhe qeveria e Serbisë të japë informacion mbi varret e mbetura masive - dhe anasjell-tas për shoqatat e familjarëve të të pagjeturve serbë të Kosovës. Shoqatat e familjeve të të dy komuniteteve të vazhdojën të veprojnë në mënyrë të izoluar nga njëra-tjetra, duke e dobësuar kauzën e tyre.

THIRRJA PËR SISTEMIN E DREJTËSISË SË KOSOVËS: MARRJA E PRONËSISË MBI KRIMET E LUFTËS

Njësia për Hetimin e Krimeve të Luftës e EULEX-it është përgjegjëse për shqyrtimin dhe ndjekjen e rasteve të krimeve të luftës, duke përfshirë edhe ato të trashëguara nga UNMIK-u. Deri në vitin 2010, 888 raste të krimeve të luftës ishin shqyrtuar nga njësia. Deri më sot, 700-750 prej këtyre rasteve nuk kanë qenë ende objekt i ndonjë hetimi të plotë, për shkak të mungesës së stafit, kontratave me afat të shkurtër, si dhe mungesës së kapaciteteve në nivel lokal. Me ndihmën e Njësisë së Hetimeve të Kri-meve të Luftës së EULEX-it, është krijuar dhe trajnuar njësia për krime lufte e Policisë së Kosovës19.

Zyra e Prokurorit Special është administruar bashkërisht nga EULEX-i dhe Ministria e Drejtësisë e Kosovës deri në rinovimin e fundit të mandatit të EULEX-it në maj 2014, çka pengon prokurorët e EULEX-it nga fillimi i rasteve të reja, përveç rasteve të veçan-ta, dhe vendos autoritetin e plotë për rastet e reja dhe të pahetuara të krimit ekono-mik, terrorizmit dhe krimeve të luftës tek prokurorët vendorë në Prokurorinë Speciale. Prokurori special aktualisht trajton 347 raste që përfshijnë 1473 persona nën hetim për krime lufte, dhe është vendosur të ecet përpara me hetimet për 289 prej tyre20.

Njëra nga pengesat më të mëdha për përfundimin e suksesshëm të hetimeve të krimeve të luftës është bashkëpunimi ndërkufitar ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, veçanërisht lidhur me ndarjen e informacionit dhe ekstradimin mes dy juridiksioneve. Në mungesë të një marrëveshjeje ekstradimi midis dy vendeve, Departamenti i Ndihmës Juridike Ndërkombëtare në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë lëshon urdhër-arrestet ndërkom-

19 f. 18, f. 22, “Kosova: Koha që EULEX t’u japë prioritet krimeve të luftës.” Amnesty International. prill, 2012. Linku: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf

20 Sipas shkëmbimit të emailave me Kryeprokuroren Speciale të Kosovës, Sevdije Morina, të datës 23 tetor 2014.



bëtare nëpërmjet Interpolit për të kapur të dyshuarit (nuk ka pasur shumë raste të urdhër-arresteve ndërkombëtare të iniciuara për të dyshuarit për krime lufte).

Ndihma e ndërsjellë juridike mes Kosovës dhe Serbisë është disi më e drejtpërdrejtë, pasi të dy shtetet kanë rënë dakord për një protokoll për ndihmën e ndërsjellë juridike si rezultat i Marrëveshjes së Brukselit të prillit 2013. Kërkesa për asistencë ligjore reciproke janë iniciuar nga gjykata ose prokuroritë, si dhe përfshijnë rastet penale dhe civile. Që nga tetori 2014, detyra e lehtësimit të kërkesave për ndihmë juridike është zhvendosur nga EULEX-i tek Përfaqësuesi Special i BE-së (PSBE). Shumica e kërkesave përfshijnë mbledhjen e dëshmive. Sipas një komunikimi me email me një përfaqësues të PSBE, ekstradimi është një kërkesë e cila gjithashtu do të mund të bëhet me anë të kërkesave për ndihmë juridike”, nëse kërkohet dhe me kusht që palët e përfshira të kenë një kuptim të përbashkët të çështjes21.” Për fat të keq, edhe pse EULEX-i ka ndihmuar mbi 1000 kërkesa për ndihmë të ndërsjellë juridike që nga themelimi i protokollit, në shumicën e rasteve asnjëra palë nuk është përgjigjur. 22

Procesi mjeko-ligjor i zhvarrimit dhe identifikimit të trupave të personave të pagjetur u mor gjithashtu përsipër nga Departamenti për Mjekësi Ligjore i EULEX-it në vitin 2008, i cila u inkuadrua më pas në Ministrinë e Drejtësisë së Kosovës në vitin 2010. Deri më tani, EULEX-i ka kryer mbi 300 vizita në terren në vendvarrime të mundshme, dhe ka kthyer mbi 200 trupa të personave të pagjetur tek familjet e tyre. Megjithatë, probleme të mëdha mbeten ende me ndërtimin e kapaciteteve të duhura lokale brenda departamentit.

Raporti i Amnesty International mbi EULEX-in dhe krimet e luftës, “Kosova: Koha që EULEX t’u japë prioritet krimeve të luftës,” i kërkoi EULEX-it dhe Ministrisë së Dre-jtësisë që të mbanin shkencëtarë ndërkombëtarë mjekoligjorë në personelin brenda Departamentit për Mjekësi Ligjore, për shkak të mungesës së ekspertëve lokalë, të kualifikuar në fushën e mjekësisë ligjore. Mungesa e fondeve dhe burimeve për de-partamentin nga ana e institucioneve të Kosovës po ashtu në masë të madhe pengon punën e tij23. Që nga viti 2009, EULEX-i ka investuar në sigurimin e mbështetjes në shkencën e mjekësisë ligjore për Departamentin për Mjekësi Ligjore (d.m.th. autopsi mjeko-ligjore, histopatologji mjeko-ligjore, menaxhim morgu, hetim skene vdekjeje, dhe mjekësi ligjore klinike), dhe në trajnimin e një ekipi vendor të zhvarrimit.

21 Sipas shkëmbimit të emailave me eksperten ligjore të PSBE Florina Bisog, të datës 23 tetor 2014.22 Fq. 24, “Gjendja e zbatimit të Marrëveshjes së Brukselit.” Raport i dorëzuar nga qeveria e Kosovës në

Bashkimin Europian. 16 janar 2014. Burimi: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kosovo_Report_on_implementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agreements_160114-signed.pdf

23 F. 14, “EULEX: Raporti i aktiviteteve vjetore operacionet e personave të pagjetur.” dhjetor, 2011. Linku: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf



Në një shkëmbim email24 me QHDP, kreu i mjekësisë ligjore të EULEX-it deklaroi se Ministria e Drejtësisë nuk jep burime të mjaftueshme njerëzore dhe materiale për të zhvilluar më tej kapacitetet lokale në departament. Kreu lokal i Departamentit për Mjekësi Ligjore është ankuar në media në lidhje me mbështetjen e pamjaftueshme materiale nga ministria për punën e departamentit25, një pretendim që kundërshtohet nga kryetari i Komisionit Qeveritar për Personat e Pagjetur26.

Ndryshe nga institucionet e Kosovës, EULEX-i ka treguar më shumë iniciativë në bashkëpunim me Prokurorinë e Krimeve të Luftës së Serbisë, si dhe në hetimin dhe ndjekjen e rasteve të rrëmbimeve dhe vrasjeve për hakmarrje nga anëtarë të UÇK-së pas konfliktit të vitit 1999. Me ndihmën dhe informacionin e dhënë nga EULEX-i, janë hetuar vendvarrime të reja në Kosovë dhe në Serbinë fqinje, si varri masiv i shqip-tarëve të Kosovës i zbuluar në qytetin serb të Rashkës në vitin 201027 dhe në Zhilivodë të Vushtrrisë28.

Megjithatë, teksa misioni i EULEX-it tërhiqet prapa dhe buxheti i tij zvogëlohet, barra e hetimit të rasteve të mbetura të personave të pagjetur dhe ndjekjes penale, gjithnjë e më shumë do të bjerë mbi supet e institucioneve të Kosovës. Mbetet të shihet nëse qeveria dhe sistemi i drejtësisë së Kosovës janë të përgatitur për ta trajtuar çështjen e personave të pagjetur dhe të krimeve të tjera të luftës si prioritet të lartë.

24 Shkëmbim emailash mes QHDP dhe shefi t mjeko-ligjor të EULEX-it, Alan Robinson, i datës 17 shta-tor,2014.

25 “Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” Radio Free Europe, 27 shtator 2014. Burimi: http://www.Europaelire.org/content/article/26609114.html

26 “Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut”. Koha Ditore, 21 gusht 2014. Burimi: http://koha.net/?id=27&l=22463

27 “Serbia fi llon hetimin e varrezës masive në Rashkë.” Balkan Transitional Justice, 8 korrik 2010. Burimi: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-raska-mass-grave

28 “Nuk është varrezë masive në Zhilivodë thotë EULEX-i.” Balkan Transitional Justice, 3 gusht 2012. Burimi: http://www.balkaninsight.com/en/article/zhilivoda-no-results-on-missing-kosovo-serbs



Marrëveshja 15-pikëshe e ndërmjetësuar nga BE-ja për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në vitin 2013, siguroi vetëqeverisje më të madhe për pakicën serbe në Kosovë dhe krijoi autonominë e kufijve dhe të institucioneve të Kosovës, por nuk prioritizoi çështjet e drejtësisë transicionale, siç është ajo e per-sonave të pagjetur. Gjatë fazës së negocimit dhe dialogut të marrëveshjes, shoqatat e personave të pagjetur lobuan për presion të BE-së mbi Beogradin për të ndihmuar në zgjidhjen e rasteve të mbetura të personave të pagjetur. Personat e pagjetur, meg-jithatë, veçse u diskutuan një herë para marrëveshjes29.

29 Gjatë fazës negociuese të marrëveshjes së ndërmjetësuar nga BE-ja për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, çështja e të pagjeturve u diskutua vetëm një herë, siç tregojnë raportet e mëposhtme të mediave: Kosova kërkon të mos manipulohet me çështjet e personave të pagjetur,” Balkan Transitional Justice. 8 janar 2013. Burimi:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-persons-issue“Ngërç me personat e pagjetur në Kosovë,” Balkan Transitional Justice. 22 shkurt 2013. Burimi:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate“Ashton refuzon të takohet me familjet e personave të pagjetur,” Balkan Transitional Justice. 14 mars 2013. Burimi:http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families“Të afërmve të personave të pagjetur u kërkohen informata,” Balkan Transitional Justice. 3 qershor 2013. Burimi:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-information“Kosova shënon ditën ndërkombëtare të të zhdukurve,” Balkan Transitional Justice. 30 gusht, 2013. Burimi:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappearedMë 10 maj 2012, Zëvendëskryeministrja Edita Tahiri, e cila kryesonte palën kosovare në negociata, u paraqit përpara Kuvendit të Kosovës për t’iu përgjigjur pyetjeve në lidhje me mënyrën se si u trajtuan personat e pagjetur gjatë këtij procesi. Tahiri konfi rmoi se për personat e pagjetur u diskutua njëherë gjatë negociatave, gjatë raundit të katërt të bisedimeve më 18 maj 2011.Tahiri paraqiti platformën e qeverisë për personat e zhdukur gjatë këtij raundi të bisedimeve, dhe paraqiti kërkesat dhe deklaratat e mëposhtme:1) Bashkimi Europian të marrë një rol udhëheqës në ushtrimin e presionit mbi Serbinë për të bash-këpunuar,2) të hapen arkivat ushtarake të Serbisë,3) të thirren në informacionin e ri që do të hedhë dritë mbi vendndodhjen e varreve masive,4) të përpunohen më tej vendet potenciale të varrezave masive,5) gatishmëria e institucioneve të Kosovës që të shqyrtojnë dhe përpunojnë informata nga pala serbe,6) të vazhdohet bashkëpunimi ndërmjet Grupit të Punës së Kosovës për Persona të Zhdukur dhe homolo-

gut në Serbi, me mbështetjen e EULEX-it dhe Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq,7) puna në terren të kryhet nga ekipet profesionale nga të dyja palët, dhe me praninë e bashkësisë ndër-

kombëtare,8) të trajtohen personat e zhdukur si një çështje humanitare sipas ligjit ndërkombëtar,9) Serbia të ndalë politizimin e çështjes së personave të zhdukur,10) të zbulohet fati i aktivistit politik shqiptar të Kosovës Ukshin Hoti, i cili u zhduk gjatë konfl iktit.

Sipas Tahirit, takimi ishte i suksesshëm, pasi Bashkimi Europian u bë i vetëdijshëm për çështjen e per-sonave të zhdukur në Kosovë dhe Serbi. Tahiri po ashtu ka deklaruar se Qeveria e Kosovës i bëri thirrje Bashkimit Europian që të veprojë si udhëheqës dhe garantues i këtij procesi.

F.32-34, 74-75, “Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të Mbajtur me 10, 11, dhe 15 Maj 2012.” Transkript i zyrtar i Kuvendit të Kosovës. Burimi: http://www.assemblyofkosovo.org/common/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf



BLLOKIMET MBETEN: ÇKA DUHET TË NDRYSHOJË?

Nëpërmjet hulumtimit dhe intervistave të QHDP-së mbi temën e personave të pagjetur, përsëritet një numër çështjesh shqetësuese: ka shumë pak kontakt dhe bashkëpunim mes sistemit të drejtësisë të Kosovës dhe atij të Serbisë, është e paqartë nëse janë ndërtuar kapacitete të mjaftueshme vendore për të marrë përsipër detyrat ligjore dhe të mjekësisë ligjore të nevojshme për hetimin e rasteve të tilla, dhe më shqetësuese është mungesa e një strategjie kombëtare, të udhëhequr si duhet, për t’i gjetur person-at e pagjetur dhe për t’i dhënë familjeve të tyre qasje në drejtësi.

Një përfaqësues i një shoqate të familjeve të personave të pagjetur foli me QHDP-në për zhgënjimin në rritje të familjeve nga mungesa e masave të marra për hetime. Gjatë periudhës së pasluftës, familjet e të zhdukurve ishin të gatshme të ofronin informata dhe të bashkëpunonin me autoritetet. Përpjekjet janë bërë edhe nga juristë lokalë për t’i dokumentuar dhe për t’i ndërtuar rastet e personave të pagjetur, por janë bllokuar nga mungesa e njohurive të ligjit ndërkombëtar dhe pamundësia për të lundruar në mjedisin e komplikuar ligjor të Kosovës.

Mungesa e kompetencës midis profesionistëve ligjorë dhe të mjekësisë ligjore të Kosovës është një shqetësim që u ngrit në intervistat e QHDP-së. Hulumtimet e kalu-ara të QHDP-së kanë dokumentuar besimin e prokurorëve lokalë se siguria e tyre personale nuk është e garantuar në raste të ndjeshme ose të profilit të lartë30, ndërsa Qendra e Ligjit Humanitar në Kosovë ka komentuar mbi mungesën e gatishmërisë së prokurorëve vendorë për t’i trajtuar rastet e krimeve të luftës31. Amnesty International ka kritikuar Departamentin e Mjekësisë Ligjore të Kosovës për mungesë të stafit të trajnuar dhe të infrastrukturës.

Kur u pyetën në lidhje me çështjen e kompetencës së Kosovës për t’i trajtuar rastet e krimeve të luftës, përfaqësuesit e Komisionit Qeveritar për Personat e Pagjetur dhe të Qendrës së Ligjit Humanitar në Kosovë dhanë përgjigje të ngjashme: edhe pse barra tani është qartazi te institucionet e Kosovës, shqiptarët e Kosovës kaluan gati një dekadë në vitet 1990 jashtë të gjitha formave të institucioneve shtetërore. Kjo periu-dhë u pasua nga një dekadë e afërt e kaluar nën administrimin ndërkombëtar, gjatë të cilës duhet të ishte kryer ndërtimi i kapaciteteve vendore në sistemin e drejtësisë.

30 F. 61, 65-67 “Luftë në të gjitha frontet: për institucionet, gjyqësorin dhe mediat e Kosovës e shkuara është një çështje e ndërlikuar.” Qendra për Hulumtim, Dokumentim dhe Publikim. dhjetor, 2013. Burimi: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf

31 F. 247, “Gjyqësori i Kosovës ende nuk mund të përballet me sfi dat më të rënda.” Qendra e ligjit humanitar Kosovë. mars, 2013. Burimi: http://www.hlc-kosovo.org/images/hlc_book_4_print_fi nal.pdf



Një ekspert ndërkombëtar ligjor i intervistuar nga QHDP-ja ka paralajmëruar se prokurorët dhe profesionistët ligjorë pa trajnimin e duhur apo njohuri në mënyrën se si të merren me rastet e krimeve të luftës kanë qenë të dëmshëm për kërkesat për drejtësi të familjeve.

Gjatë intervistave të QHDP-së u dalluan dy shenja të progresit pozitiv për sa i për-ket kapacitetit: dy profesionistë të rinj ishin punësuar në Departamentin për Mjekësi Ligjore, dhe kryeprokurori special ka deklaruar synimin e saj për të hapur një Depar-tament për krimet e luftës në kuadër të zyrës së saj – të plotësuar me personel me prokurorë të specializuara lokalë të krimeve të luftës dhe staf administrativ.

Përveç sigurimit të kapaciteteve të shkëlqyera, institucionet e Kosovës duhet të krijo-jnë një kanal të hapur komunikimi me homologët e tyre në Serbi. Derisa edhe viktimat edhe autorët e krimit janë të shpërndarë mes Kosovës dhe Serbisë, drejtësia nuk mund të ndiqet pa ndonjë formë të bashkëpunimit mes dy sistemeve të drejtësisë. Për shembull, prokurorët vendorë në kuadër të Prokurorisë Speciale ende nuk kanë krijuar kontakte të drejtpërdrejta me homologët e tyre në Prokurorinë për Krime të Luftës të Serbisë, pasi ky rol është luajtur deri kohët e fundit nga prokurorët e EULEX-it të sta-cionuar në kuadër të ZPSK-së. Kryeprokurori special ka treguar se ajo do të punojë për një memorandum mirëkuptimi mes prokurorëve të të dy zyrave, në mënyrë që të sigurohet bashkëpunimi.

Të vetmet dy mënyra me të cilat mund të ndiqen të dyshuarit në juridiksione të ndryshme në këtë moment janë përmes urdhër-arrestit ndërkombëtar, që varet nga largimi i palës së dyshuar nga vendi i tyre i juridiksionit, si dhe nga kërkesat për ndihmë juridike, të cilat janë të ndihmuara nga PSBE dhe jo të detyrueshme ligjërisht.

Edhe mungesa e hulumtimeve dhe dokumentacionit për krimet e luftës që ndodhën gjatë konfliktit të vitit 1999, vështirëson aktualisht ndjekjen e rasteve ligjore në Kosovë. Pa një arkiv shtetëror të krimeve të kryera në Kosovë, ka pak ose aspak dëshmi për të mbështetur pretendimet e numrave të caktuar të viktimave apo vrasjeve në zona të veçanta. Instituti i Kosovës për Hulumtime të Krimeve të Luftës është i financuar jo sa duhet dhe nuk ka staf të mjaftueshëm, siç i shpjegoi QHDP-së një prej studiuesve. Në lidhje me personat e pagjetur nuk ka pasur asnjë publikim. Është përgatitur një anketë, por Instituti nuk i ka burimet njerëzore apo mjetet e transportit për të udhëtuar nëpër Kosovë për të mbledhur të dhëna.

Mungesa e një përpjekjeje të koordinuar ndërmjet Zyrës së Prokurorisë Speciale, Prokurorit të Krimeve të Luftës së Serbisë, Komisionit Qeveritar të Kosovës për Per-sonat e Pagjetur, dhe Institutit Kosovar për Hulumtime të Krimeve të Luftës, tregon se ka edhe mungesë të një përpjekjeje të koordinuar për të komunikuar me familjet. Nuk



ka udhëzues për hapat që ata duhet të ndjekin ose mënyra të lehta që ata të mund të informohen mbi të drejtat e tyre. Pa ndihmë të vazhdueshme ligjore, komunikim, mbështetje, dhe shpjegime të qarta mbi hapat ligjorë që ata duhet të ndjekin, familjet e të pagjeturve do të mbeten dyshues për çdo përpjekje për të vënë drejtësi në emër të tyre.

Institucionet e Kosovës kanë një detyrim ligjor dhe moral jo vetëm për të gjetur dhe identifikuar personat e pagjetur, por edhe për të ndjekur autorët e krimit - pavarësisht përkatësisë etnike ose juridiksionit. Personat e pagjetur është një çështje e trashëgi-misë së luftës, dhe mungesa e kompetencave dhe autoritetit të Kosovës nuk është më pengesë në rrugën e hetimeve të plota dhe në kohë. Ky është detyrim ndaj familjeve të të pagjeturve.

KU NDODHET RRUGA PËR DREJTËSI?

Si i bëhet me familjet e të pagjeturve në kryqëzimin e tanishëm institucional dhe ligjor të Kosovës? Nuk ka procedurë të qartë për familjet që dëshirojnë të ndjekin ligjërisht autorët e zhdukjes së familjarëve të tyre. Sipas QHDP, institucionet e mëposhtme janë në shtigje të shumta me synim të njëjtë: në fund të fundit të zbulohet identiteti i palëve fajtorë, dhe që ata të përballen me drejtësinë në gjykatë.

ZYRA E PROKURORISË SPECIALE NË KOSOVË

Juridiksioni: Kosovë

Procedura: Individi i drejtohet Zyrës së Prokurorisë Speciale në Kosovë (p.sh. me anë të një letre), me detajet e rastit të tyre, duke detajuar të gjitha rrethanat e zhdukjes së personit të pagjetur. Rasti shqyrtohet fillimisht nga Zyra e Prokurorisë Speciale, dhe më pas dërgohet në kryeprokurori. Nëse rasti është i pranueshëm, Prokuroria Spe-ciale ndërton rastin dhe inicion një padi në sistemin gjyqësor të Kosovës. Në qoftë se i akuzuari gjendet në Serbi, Zyra e Prokurorisë Speciale mund të nxjerrë një urdhër arresti ndërkombëtar nëpërmjet Interpolit, përmes Departamentit për Bashkëpunim Ndërkombëtar Ligjor në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë, në mënyrë që të kapet pala e dyshuar, nëse largohet nga territori serb.



I vetmi mekanizëm tjetër që mund të përdoret është një kërkesë për ndihmë të ndërs-jellë juridike nga ana e Prokurorit Special të Kosovës, e cila i dërgohet Prokurorisë për Krime të Luftës në Serbi, përmes Departamentit të Kosovës për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë. Kërkesa i dërgohet institucioneve të Serbisë përmes lehtësimit nga PSBE.

PROKURORI I KRIMEVE TË LUFTËS I SERBISË

Juridiksioni: Serbi

Procedura: Informacioni mbi vendet e varrezave masive potenciale i komunikohet EULEX-it, që më pas ia komunikon Prokurorit të Krimeve të Luftës së Serbisë. Pas marrjes së lejes nga gjyqtari, prokurori i krimeve të luftës i Serbisë mund të vazhdojë me gërmimin dhe zhvarrosjen, në bashkëpunim me EULEX-in. Trupat mbahen në Serbi deri kur Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Pagjetur prodhon analizat e tyre të ADN-së. Pas analizave dhe identifikimit, EULEX-i mbledh trupat dhe i kthen ata në familjet e tyre në Kosovë. Pas identifikimit, një hetim duhet të ndërmerret për rrethanat e vrasjeve. Ka një numër të vogël të rasteve dhe aktakuzave që kanë të bëjnë me personat e pagjetur të gjetur në varrezat masive në Serbi si rezultat i punës së Prokurorisë për Krime të Luftës së Serbisë, të tilla si rastet Batajnica, Petrovo Sello dhe Peruçac.

NJËSIA SPECIALE INVESTIGATIVE E EULEX-IT

Juridiksioni: Kosovë

Procedura: Njësia speciale hetuese është një organ hetues që funksionon nën ombrellën e EULEX-it, e formuar në vitin 2011 për të hetuar raportin e politikanit zviceran dhe ish prokurorit Dik Marti në Këshillin e Evropës mbi krimet e luftës dhe korrupsion në Kosovë. Në korrik 2014, Njësia gjeti se kishte prova të mjaftueshme për aktakuza kundër ish-zyrtarëve të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës për krime kundër njerëzimit dhe krime lufte. Këto krime përfshijnë zhdukjen e minoriteteve dhe shqiptarëve që perceptoheshin si të bashkëpunëtorë me palën serbe gjatë konfliktit. Një mekanizëm gjyqësor do të krijohet në muajt e ardhshëm për të marrë këto padi.



GRUPI PUNUES I OKB-SË MBI ZHDUKJET E DETYRUESHME OSE TË PAVULLNETSHME

Juridiksioni: Global

Procedura: Grupi Punues mund të pranojë ankesa individuale, pa marrë parasysh nëse shteti i individit është anëtar i OKB-së, ose në qoftë se shteti i individit e ka ratifikuar Konventën për Mbrojtjen e të Gjithë Personave nga Zhdukja e Detyruar. Për ankesa individuale duhet të plotësohet një formular i standardizuar, dhe mund të plotësohet nga individi ose nga një OJQ në emër të tij ose të saj. Rastet individuale që dallohet se janë hetuar në mënyrë joadekuate i dërgohen qeverive kombëtare nga Grupi Punues për t’i nxitur për të hetuar dhe për të ndërmarrë veprime. Ky është një hap që mund të merret nga qytetarët e Kosovës,pasi Grupi Punues i OKB-së ka juri-diksion global. Në një intervistë me QHDP, Zyra e Komisionerit të Lartë për të Drejtat e Njeriut në Kosovë shprehu gatishmërinë e saj për të ofruar mbështetje në një proces të tillë, nëse familjet e kërkojnë atë.



REKOMANDIME

● Duhet të themelohet një fond i menaxhuar nga Ministria e Drejtësisë për qëlli-met që kanë të bëjnë në mënyrë eksplicite me ndjekjen dhe hetimin e rastevetë personave të pagjetur.

● Ministria e Drejtësisë, dhe në veçanti Zyra e Prokurorit Special, në mënyrë ak-tive duhet të kërkojnë të forcojnë marrëdhëniet e tyre të punës me Prokurorinpër Krime të Luftës së Serbisë me anë të një memorandumi të mirëkuptimit,grupi punues, apo forme të ngjashme të bashkëpunimit.

● Ministria e Drejtësisë dhe Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur duhettë identifikojnë dhe të mbështesin një organ që mund të mbështesë familjet epersonave të pagjetur me ndihmë ligjore falas për të ndjekur rastet ligjore përpersonat e pagjetur.

● Komisioni Qeveritar për Personat e pagjetur duhet të rrisë shtrirjen e tij përfamiljet e personave të pagjetur të pakicave serbe dhe të tjera, në mënyrë qëtë sigurohet se anëtarët e familjeve të komuniteteve pakicë të kenë qasje nëinformatat e njëjta si anëtarë të familjeve shqiptare të të pagjeturve.

● Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur do të duhet të gjejë një mënyrëpër të mbushur postin e zëvendës drejtorit të një prej komuniteteve jo-shqip-tare të Kosovës, sipas Ligjit për Personat e Pagjetur, në mënyrë që të arrijëtek pakica serbe dhe komunitetet e tjera pakicë të afektuara.

● Departamenti për Mjekësi Ligjore urgjentisht ka nevojë për rritjen e investi-meve afatgjata në burimet materiale, dhe më e rëndësishmja, në trajniminafatgjatë të shkencëtarëve mjeko ligjorë vendorë.

● Familjarët e të pagjeturve në Kosovë duhet të organizohen në një grup kom-bëtar avokimi, duke përfshirë të gjitha etnitë, me një platformë dhe një mandat.Kjo do të sigurojë një zë për familjarët e të pagjeturve, si dhe si mjet politik, kurkanë të bëjnë me qeveritë e Kosovës dhe Serbisë.

● Presidenti dhe Kryeministri i Kosovës duhet të përdorin autoritetin e tyre përtë raportuar rregullisht para Këshillit të Sigurimit të OKB-së, BE-së dhe insti-tucioneve ndërkombëtare për personat e pagjetur.

● Përpjekjet në lidhje me personat e pagjetur duhet të koordinohen dhe të përf-shihen në subjektet ekzistuese kombëtare të tilla si Grupi Punues Ndërmin-istror i Kosovës për Ballafaqimin me të Kaluarën dhe Pajtimin, si dhe nismatrajonale siç është KOMRA.

● Qeveria e Kosovës duhet të nënshkruajë Deklaratën rajonale të KomisionitNdërkombëtar për Personat e Pagjetur. Kjo do të demonstronte angazhiminpër të marrë një rol aktiv dhe bashkëpunues në ndarjen e informacionit dhehetimin e rasteve të personave të pagjetur.



BIBLIOGRAFIA

Operacionet e Komandës së Aleatëve. NATO’s Role in Kosovo. Marrë më 20 tetor 2014 nga: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx

Amnesty International (2013). Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliv-er Justice and Reparation to the Relatives of the Abducted. Marrë më 15 korrik 2014 nga uebfaqja e Amnesty International: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

Amnesty International (2012). Kosovo: Time for EULEX to prioritize war crimes. Mar-rë më 15 korrik 2014 nga Amnesty International: http://www.amnesty.eu/content/as-sets/260412_EULEX_Report.pdf

Amnesty International (2003). Serbia and Montenegro (Kosovo/Kosova). Minori-ty communities: fundamental rights denied. Marrë më 14 korrik 2014 nga uebfaq-ja e Amnesty International: http://www.amnesty.org/ar/library/asset/EUR70/011/2003/en/268416bf-d702-11dd-b0cc-1f0860013475/eur700112003en.pdf

Amnesty International (2009). Burying the Past: 10 years of impunity for forced dis-appearances në Kosovë. Marrë më 14 korrik 2014 nga uebfaqja e Amnesty Inter-national: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

“Ashton Refuses to Meet Missing Persons’ Families.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. 14 mars 2013. Marrë më 2 korrik 2014 nga: http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families

Kuvendi i Kosovës (maj 2012). Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Repub-likës së Kosovës, të mbajtur më 10, 11, dhe 15 Maj 2012. Marrë më 22 shtator 2014 nga: http://www.assemblyofkosovo.org/common/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf

Kuvendi i Kosovës (maj 2001). Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisjen e Për-kohshme në Kosovë. Marrë më 23 shtator 2014 nga: http://www.assembly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

Qendra për Hulumtim, Dokumentim dhe Publikim (dhjetor 2012). Vlerësimi i nevo-jave të viktimave në Kosovë. Marrë më 28 korrik 2014 nga: http://crdp-ks.org/wp-con-tent/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publikimi.pdf

Qendra për Hulumtim, Dokumentim dhe Publikim (dhjetor 2013). Struggle on All Fronts: For Kosovo’s institutions, judiciary, and media, Dealing with the Past is a perplexing issue. Marrë më 4 shtator 2014 nga: http://crdp-ks.org/wp-content/up-loads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf



Iniciativa për Drejtësi në Europën Qendrore dhe Lindore e Shoqatës së Avokatëve të Amerikës si dhe Programi për Shkencë dhe të Drejta të Njeriut e Shoqatës Ameri-kane për Avancimin e Shkencës (shtator 2000). Political Killings in Kosova/Kosovo, mars-qershor 1999. Marrë më 1 korrik 2014, nga të Drejtat e Njeriut: https://hrdag.org/wp-content/uploads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

Departamenti i EULEX-it për Mjekësi Ligjore (2012). EULEX-DML Annual Activities Report Missing Persons Operation. Marrë më 1 korrik 2014 nga uebsajti i EULEX-it: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf

Departamenti i EULEX-it për Mjekësi Ligjore (2011). EULEX-DML Annual Activi-ties Report Missing Persons Operation. Marrë më 1 korrik 2014 nga uebsajti i EU-LEX-it: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/DML%20Annual%20Report%209.12.2009%20-%208.12.2010.pdf

Task Forca Speciale Hetuese e BE (korrik 2014). Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force. Marrë më 30 korrik 2014 nga: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf

Qeveria e Kosovës (janar 2014). State of Play in Implementation of the Brussels Agreement. Marrë më 20 shtator 2014 nga: http://www.kryeministri-ks.net/reposito-ry/docs/Kosovo_Report_on_implementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agree-ments_160114-signed.pdf

“Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” Radio Europa e Lirë, 27 shtator 2014. Marrë më 2 tetor 2014 nga: http://www.evropaelire.org/content/article/26609114.html

“Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut”. Koha Ditore, 21 gusht 2014. Marrë më 4 shtator 2014 nga: http://koha.net/?id=27&l=22463

Human Rights Watch (tetor 2001). Under Orders: War crimes in Kosovo. Marrë më 1 korrik 2014 nga uebfaqja e Human Rights Watch: http://www.hrw.org/reports/2001/10/26/under-orders-war-crimes-kosovo

Human Rights Watch (korrik 2004). Failure to Protect: Anti-minority Violence në Kosovë, March 2004. Marrë më 12 korrik 2014 nga: http://www.hrw.org/reports/2004/kosovo0704/index.htm

Paneli Vlerësues i të Drejtave të Njeriut (korrik 2014). Statistics. Marrë më 6 shtator 2014 nga: http://www.hrrp.eu/Statistics.php

Paneli Vlerësues i të Drejtave të Njeriut (tetor 2014). Newsletter #10 - korrik to Septem-ber 2014. Marrë më 18 tetor 2014 nga: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/PVDNj%20News%2010%20English.pdf



Qendra për Drejtësi Humanitare (maj 2011). Kosovo Memory Book. Marrë më 23 gusht 2014 nga: http://www.hlcrdc.org/?cat=218&lang=de

Qendra për Drejtësi Humanitare (mars 2013). Kosovo Judiciary is Still not Ready to Face the Toughest Challenges. Marrë më 2 shtator 2014 nga: http://www.hlc-kosovo.org/images/hlc_book_4_print_fi nal.pdf

Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq (shkurt 2000). Missing Persons from the Kosovo crisis: ICRC response. Marrë më 14 korrik 2014 nga reliefweb: http://relief-web.int/report/serbia/missing-persons-kosovo-crisis-icrc-response

Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq. Kosovo Crisis: Background Information. Marrë më 17 korrik 2014 nga: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-in-formation.aspx

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (shtator 2010). The Situation in Kosovo: A stock taking. Marrë më 15 korrik 2014 nga uebfaqja e Komisioni Ndërkom-bëtar: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2007/11/icmp-dg-264-4-doc-general.pdf

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (nëntor 2003). ICMP and UNMIK sign MOU on Missing Persons. Marrë më 14 qershor 2014 nga: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-missing-persons/

Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi (gusht 2014). Report of the International Tribuna for the Forme Yugoslavia. Marrë më 17 korrik 2014 nga: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publications/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

Tribunali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi (shkurt 2011). Vlasti-mir Djordjevic Convicted for Crimes in Kosovo. Marrë më 12 korrik 2014 nga: http://www.icty.org/sid/10606

Instituti i Kosovës për Hulumtim dhe Dokumentim (dhjetor 2004). Missing Persons: The Right to Know. Marrë më 14 korrik 2014 nga: http://www.bndlg.de/~wplarre/KODI_missing_report.pdf

“Kosovo Urged not to Manipulate with Missing Persons Issues.” Peci, Edona. Bal-kan Transitional Justice. 8 janar 2013. Marrë më 2 korrik 2014 nga:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-per-sons-issue

“Kosovo Missing Persons in Political Stalemate.” Peci, Edona. Bal-kan Transitional Justice. February 22, 2013. Marrë më 2 korrik 2014 nga:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate

“Kosovo Marks International day of the Disappeared.” Peci, Edona & Ristic, Marija. Balkan Transitional Justice. August 30, 2013. Marrë më 2 korrik 2014 nga:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappeared



Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës, nr.32, (maj 2014). Ligji Nr.04/L-273 për ndryshimin dhe plotësimin e ligjeve që ndërlidhen me mandatin e misionit të Bash-kimit Europian për sundimin e ligjit në Republikën e Kosovës. Marrë më 2 shtator 2014 nga: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

Misioni i OSBE në Kosovë, Departamenti për të Drejtat e Njeriut dhe Komunitetet (maj 2010). Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On (1999-2009). Maj 2010. Marrë më 12 shtator 2014 nga: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

“Mass Identifi cation of Persons Missing from the Break-up of the Former Yugosla-via: Structure, Function, and Role of International Commission on missing Persons.” Huffi ne, Edwin, & et al. Croatian Medical Journal. 42 (3): 271-275, 2001.

Politorbis: Dealing with the Past, nr. 50 (2010, March). Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo. Marrë më 29 gusht 2014 nga: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

“Relatives of Missing Persons Asked for Information.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. 3 qershor 2013. Marrë më 2 korrik 2014 nga:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-in-formation

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (shtator 1999). Report i Sekretarit të Përgjithshëm mbi Mis-ionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë . Mar-rë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/1999/987

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (mars 2000). Raport i Sekretarit të Përgjithshëm mbi Misionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/177

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (qershor 2000). Raport Sekretarit të Përgjithshëm mbi Mis-ionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/538

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (tetor 2001). Raport Sekretarit të Përgjithshëm mbi Misionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2001/926



Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (janar 2002). Raport Sekretarit të Përgjithshëm mbi Misionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/62

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (prill 2002). Raport Sekretarit të Përgjithshëm mbi Misionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/436

Raport i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Kosovë para Këshillit të Sigurisë së OKB-së (tetor 2002). Raport Sekretarit të Përgjithshëm mbi Misionin e Përkohshëm të Administrimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Marrë më 2 korrik 2014 nga uebfaqja e Kombeve të Bashkuara: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/1126

“Serbia Begins Investigation Into Raska Mass Grave.” Barlovac, Bojana. Balkan Transitional Justice. korrik 8, 2010. Marrë më korrik 17, 2014 from Balkan Transition-al Justice: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-ras-ka-mass-grave

“UN Calls for Urgent Action on Kosovo’s Missing.” Balkan Transitional Justice. 26 qershor 2014. Burimi: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-ur-gent-act-on-missing-persons-in-kosovo

Departamenti i Shtetit i ShBA (dhjetor 1998). Ethnic Cleansing in Kosovo: An Ac-counting. Marrë më 3 shtator 2014 nga: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/glob-al/human_rights/kosovoii/homepage.html



SHTOJCA I

Gjeografi a dhe modelet e të zhdukurve nga konfl ikti i Kosovës

Qendra për të Drejtën Humanitare njoftonte se 13.526 persona kanë vdekur ose janë zhdukur si rezultat i konfliktit të Kosovës 32. Shifrat e menjëhershme pas luftës për të zhdukurit luhateshin ndjeshëm nga 3,000 deri në 10,000. Vlerësimi më i plotë është a i ofruari nga Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq, i cili numrin e të pagjeturve men-jëherë pas konfliktit e vendos në 602433.

Sipas Human Rights Watch, shumica e vrasjeve dhe e zhdukjeve të lidhura me konflik-tin kanë ndodhur gjatë fushatës së bombardimeve të NATO-s, nga marsi deri në qer-shor të vitit 1999. Vrasjet u kryen nëpër modele të ndryshme, duke sugjeruar një fus-hatë të bashkërenduar dhe të planifikuar të dëbimit të civilëve shqiptarë të Kosovës.

Deportimi dhe vrasja e shqiptarëve të Kosovës nga forcat serbe të sigurisë u krye anembanë Kosovës në tri valë, siç dokumentohet nga Iniciativa për Drejtësi të Eu-ropës Qendrore dhe Lindore e Shoqatës së Avokatëve Amerikanë, fillimisht duke nisur në komunat jugperëndimore (si Peja, Gjakova, Rahoveci, Suhareka dhe Prizreni), për të vazhduar me Kosovën qendrore (Istog, Gllogovc, Lipjan), dhe duke përfunduar në pjesën verilindore të Kosovës (Leposaviq, Zubin Potok, Vushtrri, dhe Podujevë)34.

Gjeografia e vrasjeve është e shpërndarë në tërë Kosovën, dhe tenton të ndjekë rrugët që civilët morën për të ikur nga vendi. Pas përfundimit të konfliktit te armatosur, trupat e viktimave civile u gjetën të shpërndarë gjerësisht në tërë Kosovën. Tribu-nali Ndërkombëtar për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi dhe Human Rights Watch kanë dëshmuar në mënyrë të besueshme se forcat serbe të sigurisë u përpoqën të shkatërronin, hiqnin, ose t’i prishnin kufomat duke i djegur, rivarrosur në varrezat ma-sive nëpër varre individuale, duke ua hequr gjësendet personale ose ndryshuar rrobat personave të vrarë, dhe duke i rivarrosur nëpër vende të fshehta në Serbi. Amnesty International dokumentoi edhe rastet e qindra shqiptarëve të Kosovës që ishin rrëm-byer dhe internuar nëpër burgje të Serbisë35.

32 “Kosovo Memory Book.” Qendra për të Drejtën Humanitare. 27 Maj 2011. Burimi: http://www.hlcrdc.org/?-cat=218&lang=de

33 “Kosovo Crisis: Background Information.” Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq. Qasur më 17 korrik2014. Burimi: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-information.aspx

34 Fq. 10-12, “Political Killings in Kosova/Kosovo, March-June 1999.” Iniciativa për Drejtësi në Europën Qendrore dhe Lindore e Shoqatës së Avokatëve të Amerikës si dhe Programi për Shkencë dhe të Drejta të Njeriut e Shoqatës Amerikane për Avancimin e Shkencës. Shtator 2000. Burimi: https://hrdag.org/wp-con-tent/uploads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

35 Siç përshkruhet në raportin e Amnesty International “Burying the past: Impunity for enforced disap-pearances and abductions in Kosovo.” Qershor 2009. Burimi: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf



SHTOJCA II

Dështimi për t’i mbrojtur minoritetet

Për pjesën më të madhe, UNMIK-u ishte në gjendje të sigurojë mbrojtje adekuate për pakicat, veçanërisht për serbët e Kosovës, në valën e krimeve hakmarrëse dhe vrasjeve që kanë ndodhur në muajt pas përfundimit të konfliktit në Kosovë. Raportet tremujore të Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm në Këshillin e Sig-urimit të OKB-së përshkruajnë incidente të kërcënimeve, sulmeve dhe vrasjeve të serbëve të Kosovës nga shqiptarët e Kosovës. Nën kërcënimin e sulmit, shumica e serbëve të Kosovës që jetojnë në zonat urbane u larguan nga vendi, ndërkohë që ser-bët e Kosovës në zonat rurale, mbyllën veten në enklava etnike, të cilat ishin vendosur nën mbrojtjen e KFOR-it. Këto enklava do të futen nën administrimin e drejtpërdrejtë të Beogradit, pavarësisht pranisë së UNMIK-ut, me krijimin e institucioneve paralele të sponsorizuara nga Serbia. Anëtarët e komuniteteve ashkali, egjiptianë dhe romë në Kosovë, si dhe shqiptarët e Kosovës, të cilët janë perceptuar si bashkëpunëtorë të forcave serbe të sigurisë gjatë konfliktit, ishin gjithashtu objekt i frikësimeve, sulmeve, dhe vrasjeve.

Amnesty International vlerëson se nga gjysma e dytë e vitit 1999, 414 persona janë vrarë në incidente hakmarrëse, të cilat vazhduan për disa vjet. Siguria për serbët e Kosovës u sigurua nga forcat policore ndërkombëtare të UNMIK-ut dhe të KFOR-it. Të dy njësitë dështuan në shumë raste për të hetuar si duhet dhe parandaluar sulmet e motivuara etnikisht mbi komunitetet e pakicës. Rrëmbimet e serbëve të Kosovës të dyshuar se kanë marrë pjesë në krime kundër shqiptarëve të Kosovës, të dyshuar për bashkëpunim me forcat serbe gjatë konfliktit, ishin të zakonshme, duke arritur në një total prej 800 individëve të rrëmbyer nga anëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ose nga civilë shqiptarë të Kosovës36.

Paaftësia e forcës policore të UNMIK-ut për të hetuar dhe për të parandaluar aktet e dhunës kundër minoriteteve të Kosovës arriti një pikë vlimi në mars 2004, kur rreth 50,000 shqiptarë të Kosovës dolën në rrugë dhe protestuan kundër komunitetit serb të Kosovës pas publikimit të një lajmi që tre të rinj fëmijë ishin mbytur në lum, pasi ishin ndjekur nga një grup i serbëve të Kosovës. Rreth 400 shtëpi u shkatërruan nga trazirat, dhe rreth 4000 kosovarë jo-shqiptarë janë zhvendosur37.

36 Siç është përshkruar në raportin e Amnesty International “Burying the past: Impunity for enforced disap-pearances and abductions in Kosovo”. Qershor 2009. Burimi: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

37 Siç është përshkruar në raportin e Human Rights Watch “Failure to Protect: Anti-minority Violence in Koso-vo, March 2004.” Korrik 2004. Burimi: http://www.hrw.org/reports/2004/kosovo0704/index.htm



Paneli Këshillëdhënës për të Drejtat e Njeriut (PKDNj), i krijuar nga UNMIK-u në vitin 2006 për të hetuar rastet gjatë mandatit të UNMIK-ut, kur misioni mund të mos ketë respektuar të drejtat e njeriut, ka gjetur raste të shumta të grumbullimit joadekuat të dëshmive, dokumentimit kontradiktor të dëshmive, dhe komunikim të varfër me anëtarët e familjeve. Hetimet penale janë ndalur shpesh pasi trupat u janë kthyer familjeve, pa asnjë proces të shqyrtimit të vazhdueshëm për çështjet e mbetura pezull. PKDNj ka pranuar 247 raste të tilla, kryesisht nga anëtarët e pakicës serbe në Kosovë. Deri në korrik 2013, në të gjitha, përveç një rasti, opinionet publike të PKDNj-së kanë gjetë se UNMIK-u ka dështuar për të kryer hetime të duhura dhe të plota në rastet e rrëmbimit38.

Raporti i Amnesty International mbi vendimet e PKDNj-së ka gjetur se edhe pse shu-mica e ankuesve menjëherë i janë qasur Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq dhe/ose policisë së UNMIK-ut, dokumentacioni dhe dëshmitë e dëshmitarëve nuk janë marrë menjëherë, dosjet nuk janë ruajtur ose arkivuar si duhet, raste janë shqyrtuar rrallë, dhe anëtarët e familjeve nuk janë informuar dhe nuk janë mbajtur të informuar për progresin e rasteve të rrëmbimit.

Opinionet e PKDNj-së kanë ofruar rekomandime për dëmshpërblimet për familjarët e të rrëmbyerve dhe të pagjeturve, duke filluar nga faljet publike deri te mbështetja financiare, nëpërmjet një programi gjithëpërfshirës të reparacioneve. Edhe pse UN-MIK-ut i është kërkuar të veprojë mbi këtë dhe të marrë parasysh rekomandimet e PKDNj-së, vetë PKDNj nuk është një gjykatë e ligjit dhe si e tillë vendimet e saj nuk janë të detyrueshme. Deri më sot UNMIK-u nuk ka dhënë asnjë ndjesë zyrtare apo formë të dëmshpërblimit për familjarët e personave të cilët janë zhdukur gjatë manda-tit të UNMIK-ut.

Pavarësisht autoritetit ekzekutiv të UNMIK-ut për të hetuar krime të rënda gjatë man-datit të tij, një masë e caktuar e përgjegjësisë po ashtu bie mbi udhëheqësit e Kosovës dhe përfaqësuesit në dështimin për të mbështetur hetimet e dhunës mbi baza et-nike. Sistemi Emergjent Gjyqësor, i themeluar menjëherë pas luftës për të trajtuar rastet penale ishte fillimisht i përbërë nga gjykatësit dhe prokurorët vendorë, të cilët kanë demonstruar paragjykim të qartë etnik ndaj pakicave, veçanërisht serbëve të Kosovës39.

38 Siç është përshkruar në raportin e Amnesty International “Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliver Justice and Reparations to the Relatives of the Abducted.” Gusht 2013. Burimi: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

39 Fq. 10, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” Misioni i OSBE-së në Kosovë, Departmenti i të Drejtave të Njeriut dhe Komuniteteve. Maj 2010. Burimi: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true



Edhe pse disa raporte të Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm të UN-MIK-ut në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara kanë nxitë liderët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës për të folur kundër dhunës të shkaktuar ndaj minoriteteve40, akuzat e paraqitura nga Task Forca për Hetime Speciale përshkruajnë forcat e UÇK-së si aktivisht të përfshira në aktet e dhunës dhe frikësimit ndaj minoriteteve etnike, veçanërisht serbëve të Kosovës41.

Sulmet kundër pakicave vazhduan edhe pas miratimit të Kornizës Kushtetuese të In-stitucioneve të Përkohshme Vetëqeverisëse, e cila deklaronte se:“Institucionet e Përkohshme të Vetëqeverisjes respektojnë dhe sigurojnë të drejtat e njeriut të njohura ndërkombëtarisht dhe liritë themelore të njeriut, duke përfshirë ato të drejta dhe liri të parashtruara në:...h) Konventën Kornizë të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare42”.

Neglizhenca e sistemit të drejtësisë të UNMIK-ut, heshtja e liderëve politikë shqiptarë të Kosovës dhe kriminaliteti që pasoi, krijuan një situatë në të cilën një ndarje e thellë etnike ende ndanë shoqata e anëtarëve të familjeve. Shefi i Njësisë të Komisionit Qe-veritar për Personat e Pagjetur ka siguruar QHDP-në se Qeveria e Kosovës i trajton njësoj të gjithë anëtarët e familjeve të personave të pagjetur, dhe se të gjitha vend varrezat e mundshme trajtohen si çështje prioritare - pavarësisht nga përkatësia et-nike e atyre që supozohen të varrosur. Megjithatë, mbetet e paqartë se deri në çfarë shkalle mesazhi i mosdiskriminimit është absorbuar dhe pranuar nga komuniteti serb i Kosovës.

40 Fq. 2, kapitulli 4, “Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration in Kosovo.” 16 shtator 1999. Burimi: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/1999/987

41 Fq.2, “Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force.” 29 korrik 2014. Burimi: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf

42 Neni 3.2 (h) i Kornizës Kushtetuese të Institucioneve të Përkohshme Vetëqeverisëse në Kosovë. Miratuar nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit General Hans Haekkerup më 15 maj 2001. Burimi: http://www.assem-bly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

THE ROAD TO JUSTICE:

MISSING PERSONS

IN KOSOVO FROM A POLICY

STANDPOINT


THE ROAD TO JUSTICE

THE ROAD TO JUSTICE: Missing Persons in Kosovo from a Policy Standpoint

Pending Since 1999: Background on Kosovo’s Missing Persons .................................47

Methodology ...................................................................................................................48

Stakeholders: Bodies, institutions, and organizations ....................................................49

National Legislation and International Legal Mechanisms .............................................53

UN Bodies ......................................................................................................................54

UNMIK to EULEX: Shifting mandates, shifting results ...................................................54

Kosovo Takes the Reigns: Transferring capacities to national institutions ...................58

Calling Kosovo’s Justice System: Taking ownership of war crimes ...............................59

Where does the road to justice lie? ................................................................................65

Special Prosecution Offi ce of Kosovo ...........................................................................65

War Crimes Prosecutor of Serbia ..................................................................................65

Special Investigative Task Force EULEX .......................................................................66

UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances ...................................66

Recommendations..........................................................................................................67

Bibliography ...................................................................................................................68

Annex I ...........................................................................................................................73

Annex II ..........................................................................................................................74

CRDPThanks the following peer reviewers for offering their time and expertise during the editing phase of this paper:

Kushtrim Istrefi , Professor of Law at the University of Prishtina.

Sakibe Jashari, Programme Offi cer, Regional Peacebuilding Offi ce at the Embassy of Switzerland in Kosovo.

Joel Mermet, Head of the Offi ce of the High Commission for Human Right’s Stand-Alone Offi ce in Kosovo

Engjëllushë Morina, co-founder and chairperson of the Kosovar Council on Foreign Relations. Former executive director of the Kosovo Stability Initiative.

Ganimete Price-Asllani, PhD candidate at Queen’s University Belfast.


THE ROAD TO JUSTICE

LIST OF ACRONYMS

DFM - Department of Forensic Medicine

EULEX - European Rule of Law Mission in Kosovo

EUSR - European Union Special Representative

HRAP - Human Rights Advisory Panel

HRRP - Human Rights Review Panel

ICTY - International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia

ICMP - International Commission for Missing Persons

ICRC - International Committee of the Red Cross

KFOR - Kosovo Force

KLA - Kosovo Liberation Army

MPU - Missing Persons Unit

OMPF - Offi ce for Missing Persons and Forensics

PISG - Provisional Institutions of Self-Government

SPRK - Special Prosecution Offi ce of Kosovo

UNMIK - United Nations Mission in Kosovo

VRIC - Victim Recovery and Identifi cation Commission


THE ROAD TO JUSTICE

PENDING SINCE 1999: BACKGROUND ON KOSOVO’S MISSING PERSONS

The issue of Kosovo’s missing persons remains painfully present, 15 years after the end of the armed confl ict in 1999. Changing mandates and administrations, ineffective commu-nication with the families of missing persons, confusion over competencies, and a lack of institutional will to fi nd missing persons from both sides of the confl ict means that the fate of Kosovo’s remaining 16761 missing persons will remain unresolved.

Although more than half of the people initially missing as a result of the 1999 armed confl ict have been identifi ed and have had their bodies returned to their families for burial, further investigation and indictments of the perpetrators of these crimes has not taken place.

Kosovo’s young and untested institutions have yet to take on full responsibility in the inves-tigation and legal pursuit of missing persons cases, although they are increasingly called upon to take on these tasks and have the authority to do so.

The term “missing” in this report refers to individuals who went missing as a result of the 1999 confl ict in Kosovo. This term includes Kosovo Albanians who went missing before the offi cial end of the confl ict in June 1999, as well as those who disappeared after the offi cial end of the confl ict, mostly Kosovo Serbs, as well as Kosovo Albanians and Kosovo Roma, Ashkali and Egyptians who were perceived as having collaborated with the Serbian regime before and during the confl ict.

The families of missing persons whose bodies have yet to be recovered and/or identifi ed face a long road ahead of them before they can discover the truth about the fate of their missing loved ones. Those who have had bodies returned to them are expecting more from their institutions, such as access to justice, memorialization, and adequate social welfare services.

Perhaps now more than ever, Kosovo’s national institutions will be put to the test with regards with their ability and willingness to investigate and prosecute cases of missing persons. Under EULEX’s new mandate, approved by Kosovo’s Assembly in May 2014, Kosovo’s national institutions will take on the authority that EULEX had in a new array of tasks and responsibilities, including the investigation of war crimes.

1 The number 1676 was arrived at by deducting the number of recently returned bodies from Raska (36), from the last offi cial number publicized by the International Red Cross (1712) in July, 2014. International Com-mittee of the Red Cross. July 4, 2014. Link here: http://familylinks.icrc.org/en/Pages/NewsAndResources/News/Belgrade-and-Pristina-discuss-on-the-next-steps-regarding-the-exhumations.aspx


THE ROAD TO JUSTICE

A higher level of commitment to resolving the fate of missing persons will send a clear mes-sage about Kosovo’s willingness to deal with the past and deliver justice for victims and surviving family members. This involves ensuring that the families’ right to know is respect-ed. The struggle ahead for Kosovo lies in drafting policies and empowering institutions to serve the interests of the families of missing persons, without exception. Post-indepen-dence Kosovo must quickly build capacities to deal with the complex network of services that need to be provided: continual outreach work with family members of missing persons, forensic exhumation and identifi cation, professional cross-border criminal investigations, and most importantly, prosecutions that lead to a fair and timely legal process.

Methodology

Kosovo’s institutions, such as the Government Commission on Missing Persons, the Minis-try of Justice, and EULEX play a crucial role in responding to the demands of the families of missing persons. Access to justice seems to fail with regard to the exchange of information with the Serbian government on the fate of the missing and the pursuit of the perpetrators. With this paper, CRDP wishes to assess the services provided to the families of the missing, and to provide recommendations for potential legal remedies that the fam-ilies of the missing could exhaust - a process that could have started much earlier.

The paper presents an overview of desk research spanning reports from international NGOs, internal reports of both UNMIK and EULEX, national and international legislation, scholarly articles, as well as journalistic reporting on missing persons.

CRDP held interviews with key stakeholders from the following institutions and organiza-tions: the International Commission for Missing Persons; the Government Commission on Missing Persons, the Institute for War Crimes Research; the Offi ce of International Judicial Cooperation within the Ministry of Justice; the Humanitarian Law Centre in Kosovo; EU-LEX’s Department of Forensics; the University of Prishtina’s Faculty of Law; the European Commission Liaison Offi ce to Kosovo; a representative of the family associations of Koso-vo’s missing persons; the Offi ce of the High Commissioner for Human Rights in Kosovo; and the Special Prosecutor’s Offi ce of Kosovo.

The material on missing persons in Kosovo is complex, due to the multiple bodies and administrations involved in its management and the constantly evolving nature of Kosovo’s justice system. CRDP has done its best to present the timeline of the issue of missing per-sons in Kosovo in as simple and clear a way as possible, as well to clearly describe both the diffi culties and possibilities regarding extradition and the criminal pursuit of cases.


THE ROAD TO JUSTICE

STAKEHOLDERS: BODIES, INSTITUTIONS, AND ORGANIZATIONS

This list includes some of the many actors and legal frameworks involved in handling cases of missing persons in Kosovo, and describes bodies that existed during UNMIK’s administra-tion, existing EULEX mechanisms, and Kosovo’s national institutions and legal frameworks.

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (ICTY)

The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia is a court established by the UN in 1993 to investigate and adjudicate war crimes and crimes against humanity commit-ted during the Yugoslav wars of the 1990’s. The ICTY has been responsible for the indict-ment and verdicts of some of the most high profi le violators of international humanitarian law during this period. The court is winding down and is working toward the completion of their mandate by transferring cases to national jurisdictions2.

KFOR

KFOR is the NATO peacekeeping force that has been deployed to Kosovo since the end of the air campaign against the Federal Republic of Yugoslavia to establish order in the region. Prior to the establishment of UNMIK’s police force, KFOR was the only legitimate security body in Kosovo, responsible for providing security for Kosovo’s citizens. KFOR served as the primary source of protection for Kosovo’s civilians until the formation of an UNMIK police force in December 2000. During this period a high number of postwar kid-nappings and disappearances took place. KFOR’s security role has decreased over time and now involves a minimal on-the-ground presence3.

Victim Recovery and Identifi cation Commission (VRIC)

Created by UNMIK in May 2000, the Victim Recovery and Identifi cation Commission was mandated with recovering and identifying mortal remains and with providing legal support to the family members of missing persons. The commission was required to cooperate with the ICTY and create local capacities for forensic identifi cation. The Victims Recovery and Identifi cation Commission included UNMIK staff, international pathologists, the OSCE, members of the Centre for the Defense of Human Rights and Freedoms, the International Committee of the Red Cross, and associations of the families of missing persons. Until 2002, VRIC was responsible for handling bodies exhumed by the ICTY.

2 Pg.12, “Report of the International Tribunal for the Former Yugoslavia.” International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. August 1, 2014. Source: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publi-cations/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

3 “NATO’s Role in Kosovo,” Allied Command Operations. Accessed October 20, 2014: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx


THE ROAD TO JUSTICE

The Detainees and Missing People Bureau

In October 2000, the Detainees and Missing People Bureau was formed within UNMIK, to investigate cases of persons who went missing during the 1999 armed confl ict, as well as persons suspected of being in detention in Serbia. While the Bureau successfully accom-plished the release of over 1,000 Kosovar Albanian detainees from Serbian prisons by 2002, progress on the issue of missing persons was slower. The Bureau was closed in June 2002.

Missing Persons Unit (MPU) - UNMIK

The Missing Persons Unit, a part of UNMIK Civil Police, was formed in November 1999 as a branch of UNMIK Police responsible for investigating and tracing cases of missing per-sons in Kosovo. This unit was later transformed into UNMIK War Crimes Investigation Unit.

Offi ce for Missing Persons and Forensics (OMPF)

In 2002, the Offi ce for Missing Persons and Forensics was formed within UNMIK to deal with exhumations, identifi cation, and outreach to families of missing persons, and to streamline the various branches of UNMIK that dealt with missing persons into one consolidated body. This body would later be absorbed by Kosovo’s Ministry of Justice and co-managed by a EULEX head of Forensics in 2010, and renamed the Department of Forensic Medicine.

International Commission on Missing Persons (ICMP)

The International Commission on Missing Persons played a crucial role in providing DNA identifi cation for bone and blood samples submitted by OMPF forensic teams and their ho-mologues in Serbia, as per a memorandum of understanding signed with UNMIK to provide this service in 20034. The ICMP continues to conduct DNA analysis of bodies uncovered as a result of killings that occurred during the 1999 confl ict.

International Committee of the Red Cross (ICRC)

The International Committee of the Red Cross was the organization that primarily dealt with the tracing and documenting of missing persons in Kosovo, and has been the publisher of Kosovo’s Book of the Missing since the conclusion of the armed confl ict. The International 4 “ICMP and UNMIK sign MOU on Missing Persons,” offi cial website of International Commission on Missing

Persons. November 26, 2003. Source: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-missing-persons/


THE ROAD TO JUSTICE

Committee of the Red Cross also chairs the Joint Working Group on Missing Persons be-tween Kosovo and Serbia, and helps both sides set the agenda of meetings as well as to facilitate information sharing about potential gravesites.

Kosovo Working Group on Missing Persons

In order to ensure cross-border cooperation on issues such as locating potential grave sites, conducting exhumations, and allowing families’ victims to fi nd out the fate of their missing family members, the Kosovo-Serbia Working Group on Missing Persons was cre-ated in 2004. The Working Group, which still conducts regular meetings, is chaired by the International Committee of the Red Cross and has held 36 sessions since 2004.

Government Commission on Missing Persons

The Government Commission on Missing Persons was created by the Provisional Insti-tutions of Self Governance (PISG) in 2006, in order to serve as an intermediary between Kosovo’s provisional government and UNMIK, the International Committee of the Red Cross, the International Commission for Missing Persons, and family associations. The commission’s work primarily involves coordinating the government’s approach to the miss-ing persons issue and performing outreach activities at the municipal level with the families of missing persons. The head of the Government Commission on Missing Persons auto-matically is allowed a seat on the Working Group on Missing Persons.

EULEX War Crimes Investigation Unit

The EULEX War Crimes Investigation Unit took on UNMIK’s pending war crimes cases in 2008, and has executive authority over the war crimes cases that are still undergoing investigation. The War Crimes Investigation Unit also provides mentoring and monitoring services for the War Crimes Investigation Unit of the Kosovo Police.

EULEX Department of Forensics/Department of Forensics in the Ministry of Justice

In 2008, EULEX took over the operation of the Offi ce for Missing Persons and Forensics. EULEX’s Forensics Department is also responsible for mentoring and monitoring tasks at the Department of Forensics within Kosovo’s Ministry of Justice, which was created during EULEX’s mandate. In preparation for the transfer of competencies from EULEX to Kosovo’s institutions, Kosovo’s Department of Forensics is run by two co-heads, one inter-national and one Kosovar.


THE ROAD TO JUSTICE

Special Prosecutors Offi ce of Kosovo (SPRK)

Established in 2008, the Special Prosecutors Offi ce is the prosecutorial body in Kosovo re-sponsible for the investigation of crimes such as economic crimes, organized crime, terror-ism and war crimes. Between 2008-2014, EULEX has been responsible for the monitoring and mentoring of the SPRK and also installed its own prosecutors within the ranks of the SPRK. Under EULEX’s new mandate, adopted as of May 20145, local prosecutors within the Special Prosecutors Offi ce can initiate investigations into war crimes cases.

Offi ce of the War Crimes Prosecutor of Serbia

Established in 2003, the Offi ce of the War Crimes Prosecutor of Serbia is the prosecutorial body in Serbia responsible for the investigation of crimes against humanity and internation-al humanitarian law. This primarily includes cases dealing with crimes committed during the 1990s in the Former Yugoslavia, including the Kosovo confl ict.

Human Rights Advisory Panel (HRAP) - UNMIK

The Human Rights Advisory Panel is an independent body created by UNMIK in 2006 that investigates complaints of human rights violations committed by or attributable to UNMIK. Upon investigation, the panel provides recommendations for action on the part of UN-MIK. The panel’s opinions however, are not legally binding. Approximately 200 complaints brought forth by family members of the missing in Kosovo were brought forward to the panel, and a number of damning opinions by the panel revealed that UNMIK failed to in-vestigate such cases (for more, please refer to the annex on page 26).

Human Rights Review Panel (HRRP) - EULEX

The Human Rights Review Panel was established in 2009 as an independent body within EULEX, charged with reviewing alleged human rights violations committed by or attribut-able to EULEX. The Panel has reviewed 128 cases as of July 20146, and has forwarded two cases pertaining missing persons to be reviewed for admissibility by the EULEX Head of Mission7.

5 “Law No.04/L-273 On Amending and Supplementing the Laws Related to the Mandate of the European Rule of Law Mission in the Republic of Kosovo.” Offi cial Gazette of the Republic of Kosovo, no.32, May 15, 2014. Source: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

6 “Statistics.” Offi cial website of Human Rights Review Panel. July 7, 2014. Source: http://www.hrrp.eu/Statis-tics.php

7 Pg.2, “Newsletter #10 - July to September 2014.” Offi cial website of Human Rights Review Panel. Ac-cessed October 18, 2014. Source: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/HRRP%20News%2010%20English.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

Institute for War Crimes Research

Created in 2011 under the umbrella of the Ministry of Justice, the Institute for War Crimes is tasked with researching and documenting war crimes in Kosovo, ranging from killings, disappearances, rapes and damage to cultural heritage. The Institute’s scope of research runs from January 1998 until June 1999, effectively leaving out crimes of revenge commit-ted upon Kosovo’s Serbs and other minorities after the offi cial end of the armed confl ict, and after the deployment of KFOR forces and UNMIK.

Family Associations of the Missing

Family associations of missing persons are self-organized associations of the family mem-bers of missing persons. Associations are formed based on both ethnicity and region/town, they provide a form of social support for the families of missing persons as well as a vehicle for political action, as many of their leaders organize protests, marches, and make public statements on behalf of the families of the missing. They also serve as a source of information on potential grave sites.

NATIONAL LEGISLATION AND INTERNATIONAL LEGAL MECHANISMS

Law on Missing Persons

The Law on Missing Persons was passed into law by Kosovo’s Assembly in August 2011, and lays out the status of missing persons and their family members. The law calls for the creation of a Central Register of Missing Persons and regulates the work of the Govern-ment Commission on Missing Persons.

Law on the Status and Rights of the Martyrs, Invalids, Veterans, Members of the Kosovo Liberation Army, Sexual Violence Victims of War, Civilian Victims of War and their Families.

This law was adopted by Kosovo’s Assembly in December 2011 and describes the various categories of civilian and non-civilian victims of war and the governmental benefi ts they are entitled to receive (i.e. monthly welfare payments, tax relief, waived university tuition, health care, etc.). Missing persons are a distinct category under this law and are entitled to both monthly welfare payments and access to certain forms of social welfare.


THE ROAD TO JUSTICE

International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance

This UN convention was adopted by the General Assembly in 2006, and came into force four years later. The convention defi nes an enforced disappearance as legally unacceptable under all circumstances, and as crime against humanity when practiced systematically. Acts of en-forced disappearance are required to be criminalized by member states that ratify this conven-tion. Serbia ratifi ed the Convention in May 2011, but Kosovo may not do so as it is not a UN member state. The Convention can only be invoked when dealing with enforced disappearanc-es that occur after its ratifi cation by the member state, which means that it does not apply to the enforced disappearances that took place during the Kosovo confl ict.

UN BODIES

UN Committee on Enforced Disappearances

This committee monitors the implementation of the International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance by member states that have ratifi ed the convention.

UN Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances

The UN Working Group is a body established by the Human Rights Commission for Hu-man Rights in 1980. The Working Group’s mandate is to assist the relatives of the missing in fi nding out the fate and whereabouts of their missing persons, regardless of national jurisdiction, the state’s member status at the UN, and whether the state has ratifi ed the Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance. From June 24 to 26, 2014, the Working Group conducted a study visit in Kosovo, and criticized the lack of progress and political will in solving missing persons cases8.

UNMIK TO EULEX: SHIFTING MANDATES, SHIFTING RESULTS

Missing persons from the Kosovo confl ict typically disappeared or killed under the two following scenarios:

1) Persons that disappeared from January 1998 to June 1999, the offi cial end ofthe armed confl ict in Kosovo, tend to be Kosovar Albanian civilians killed by Ser-bian security forces. After the confl ict their bodies were found in mass gravesor were left unburied above ground throughout Kosovo. The bodies of Koso-

8 “UN Calls for Urgent Action on Kosovo’s Missing.” Balkan Transitional Justice. June 26, 2014. Source: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-urgent-act-on-missing-persons-in-kosovo


THE ROAD TO JUSTICE

var Albanians were also transported by Serbian security forces from Koso-vo to concealed mass grave sites in Serbia proper. Pre-June 1999 disappear-ances also include those of Kosovar Serbs, both civilian and police, who were killed by members of the Kosovo Liberation Army. This number also includes Kosovar Albanians who were perceived as cooperating with Serbian authorities.

2) Persons that disappeared after June 1999, the offi cial end of the armed confl ict,tended to be Kosovar Serbs, as well as Kosovar Albanians and members of theRoma, Ashkali and Egyptian communities suspected of collaborating with Serbianside during the confl ict. A wave of revenge killings and disappearances allegedlyperpetrated by members of the Kosovo Liberation Army and Kosovar Albanian ci-vilians took place after the withdrawal of Serbian security forces in Kosovo in June1999.

The investigation of missing persons in Kosovo has been characterized by shifting admin-istrations, inconsistent reporting and case management, and a lack of initiative in following through with criminal investigations.

The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia was the fi rst investigatory body on the ground excavating and exhuming mass graves in Kosovo throughout the sum-mer of 1999. By March 2000, ICTY investigators had located 529 mass graves in Kosovo, and were able to successfully complete extensive forensic work, necessary for demon-strating that mass killings of civilians took place during the Kosovo confl ict9. However, the ICTY’s primary focus was on providing evidence that mass killings took place in an orga-nized and deliberate manner by Serbian state security forces, not to provide identifi cation services for family members or to prosecute individual cases of wartime killings. About 4,300 bodies were uncovered by the ICTY at grave sites across Kosovo10.

ICTY investigations also revealed the presence of mass grave sites in Serbia, one of the most high profi le instances being that of the Djordjevic case, in which Vlastimir Djordjevic, the former Assistant Minister of the Serbian Ministry of Internal Affairs and Chief of the Public Security Department, was found guilty of transporting the bodies of 889 Kosovar Al-banians killed by Serbian security forces in Kosovo for concealed burial in Serbia proper11.

9 Paragraph 4, “Ethnic Cleansing in Kosovo: An Accounting.” US Department of State. December 1998. Source: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/global/human_rights/kosovoii/homepage.html

10 Paragraph 16, “Under Orders: War Crimes in Kosovo.” Human Rights Watch. October 26, 2001. Source: http://www.hrw.org/reports/2001/kosovo/undword.htm

11 “ Vlastimir Djordjevic Convicted for Crimes in Kosovo.” Press Release of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia. February 23, 2011. Source: http://www.icty.org/sid/10606


THE ROAD TO JUSTICE

After the conclusion of on-the-ground ICTY investigations of mass killings and crimes against humanity in Kosovo, a wide array of UNMIK and international bodies became in-volved in identifying and dealing with missing persons, creating confusion in division of roles and accountability as a result, producing a slow progress in providing due legal pro-cess to the families of the missing.

Founded in 2002, UNMIK’s Offi ce for Missing Persons and Forensics (OMPF) became the primary body for the exhumation and identifi cation of missing persons in Kosovo until the establishment of the EU rule of law mission, EULEX, in 2008. OMPF managed to stream-line and improve their capacity to complete individual identifi cations and deal with outreach with family members. Outreach activities such as discussion workshops, oral history initia-tives, and cultural projects attempted to provide an outlet for the family members of missing persons to document and share their experiences.

During the OMPF’s mandate, several important protocols were signed with Serbia on the exhumation and repatriation of Kosovo Albanian remains on Serbian territory, such as the Protocol on Exchange of Experts and Forensics, the Protocol on Cross Boundary Transfer of Identifi ed Remains, and the Protocol on Joint Verifi cation Teams on Missing Persons.

However, the overwhelming number of remains that needed identifi cation, the lack of in-formation about other potential grave sites, and the lack of staff and resources available to the OMPF seriously impeded the speed of the exhumation and identifi cation process12.

In the years leading up to the establishment of EULEX, OMPF exhumations dwindled to 118 sets of human remains exhumed in 2005, 59 in 2006, 73 in 2007, and 53 in 200813.

12 Human rights watchdog Amnesty International has criticized UNMIK’s administration for not providing adequate resources and staff to the Offi ce for Missing Persons and Forensics and particularly highlights the failures of the UNMIK Police Missing Persons Unit, for inconsistently dealing with cases of missing per-sons and not locating further potential grave sites in Kosovo. By 2004, the Offi ce for Missing Persons and Forensics had conducted 1170 exhumations and 858 autopsies, and proceeded to focus its energies on identifi cation of these bodies. At this time, over 3,000 persons were missing, some of whom were interned at the OMPF morgue in Rahovec/Orahovac. Pg. 20, “Burying the Past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo.” Amnesty International. June, 2009. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

13 Despite the mechanisms put in place by both UNMIK and Kosovo’s institutions, the International Commis-sion on Missing Persons noted in their last evaluation report, “The Situation in Kosovo: A stock taking,” that the number of new identifi cations had declined dramatically since 2005. The evaluation report provides pos-sible theories as to why little progress had been made in fi nding and identifying Kosovo’s remaining missing persons, such as the inconsistent application of DNA testing, which may have resulted in incorrect burials of wrongly identifi ed bodies. The inconsistent use of DNA testing took place between 1999-2003, a period of time when the majority of grave site excavations and exhumations took place by ICTY teams, and before the ICMP’s systematic approach to DNA identifi cation. Prior to the ICMP’s involvement, approximately 2000 bodies were potentially misidentifi ed. “The Situation in Kosovo: A stock taking.” The International Commission for Missing Persons. September 14, 2010. Source: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2014/08/icmp-dg-264-4-doc-general.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

Attempts were made to foster local expertise in forensic medicine through on the job train-ing by international UNMIK staff and short-term training programs abroad. These attempts for the most part failed to produce adequately trained Kosovar forensic scientists. The failure of the OMPF to ensure that Kosovars are trained in forensic medicine and forensic anthropology has had long term effects, ensuring that ownership of the forensic component of the missing persons issue remained a responsibility of internationally hired staff14.

UNMIK Police’s Missing Persons Unit demonstrated a lack of capacity to pursue cases of missing persons, with documented instances of inadequate recording and archiving of cas-es brought forth by complainants15, leaving cases pending for unreasonably long periods of time, and failing to inform family members of the missing on the status of their cases. During UNMIK’s mandate, the newly formed Kosovo Police was precluded from investigating war crimes cases, delaying the transfer of competencies and capacity building necessary to tackle such cases later on. The UNMIK Police legacy in this regard saddled its successor, EULEX, with a backlog of over 800 war crimes cases upon its instalment in 2008.

The lack of protection for potential witnesses16 and the silence of Kosovo Albanian leaders who may have had information about postwar abductions and disappearances, also had a debilitating, negative effect on the investigation of kidnappings and killings that occurred after June 1999. An estimated 414 persons were abducted and killed from June to Decem-ber 1999.

This number includes Kosovo Serbs, Kosovo Albanians suspected of having collaborated with the Serbian side during the confl ict, and other minorities17.

14 Pg.167, “Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo.” Poli-torbis: Dealing with the Past, nr. 50. March, 2010. Source: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

15 According to Amnesty International accounts, the poor fi le management of the UNMIK police pillar led to diffi cult gaps in information with regards to investigating unsolved crimes from the post-confl ict era - especially those regarding missing persons and abductions. EULEX reported similar diffi culties in gaining access documentation from the ICTY and KFOR. Pg. 17, “Kosovo: Time for EULEX to Prioritize War Crimes.” Amnesty International, April 2012. Source: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf

16 Pg. 26, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities. May 2010. Source: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

17 Pg. 8, “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo. Amnesty Inter-national, June 2009. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

KOSOVO TAKES THE REIGNS: TRANSFERRING CAPACITIES TO NATIONAL INSTITUTIONS

The gradual transfer of competencies in the justice system began with the creation of Kosovo’s Ministry of Justice in 2006 and the eventual absorption of the OMPF into the Forensics Department within the same ministry. In 2008, Kosovo declared independence, effectively ending UNMIK’s administration of the territory. In quick succession, several insti-tutional bodies were transferred to new, national structures - or were created from scratch.

Three bodies in particular were created which have a measure of local ownership over the problem of missing persons: the Working Group on Missing Persons, the Government Commission on Missing Persons, and the Institute for War Crimes.

The Working Group on Missing Persons sends its delegations and shares information with its counterpart in Serbia, with the coordination and leadership of the International Com-mittee of the Red Cross. Although the Working Group has served as a forum for ongoing dialogue and information sharing between missing persons associations and relevant gov-ernmental institutions in Kosovo and Serbia, associations of family members of the missing have described the Working Group’s progress as slow and ineffi cient, due to a lack of real political will on both sides to ensure all missing persons are found and identifi ed.

The Government Commission on Missing Persons, in existence since 2006 and housed in the Offi ce of the Prime Minister, is responsible for coordinating all local and international actors involved in the issue of missing persons, including six ministries and three associ-ations of missing persons. The Commission sets the yearly objectives of the government with regards to missing persons, and can also take on requests from individuals to search or investigate the case of a missing person. Apart from communicating the need for miss-ing persons to be a priority overall, it is unclear whether the commission has the human and logistic resources to suffi ciently advocate on behalf of family members of the missing - or to reach out to the families of the missing from ethnic minorities.

The Institute for War Crimes was created in 2011, under the auspices of Kosovo’s Ministry of Justice, to investigate and document instances of war crimes. The institute only inves-tigates crimes that occurred from 1998 until June 1999, effectively excluding from their mandate post-confl ict killings and disappearances that primarily targeted Kosovo Serbs, as well as Kosovo Albanians and Kosovo Roma, Ashkali and Egyptians. The institute has yet to publish any of its fi ndings, although members of the institute state that they are currently conducting research instances of where sexual violence occurred during the confl ict, and missing persons. Civil society organizations have criticized the institute for not working with existing organizations which also conduct research in transitional justice issues.


THE ROAD TO JUSTICE

Kosovo’s legal infrastructure recognizes the family members of missing persons as a dis-tinct war category (Law on Missing Persons), and also provides them with a limited range of social welfare benefi ts (Law on the Status and Rights of Martyrs, Invalids, Veterans, Members of the Kosovo Liberation Army, Victims of Wartime Sexual Violence, Civilian Victims and their Families).

Missing persons associations in Kosovo have complained that social welfare benefi ts un-proportionally support surviving family members of KLA veterans, invalids, and casualties, at the expense of the surviving family members of missing persons. The main point of con-tention is the 135 euro monthly pension the family members of missing persons receive, in comparison to the sliding scale of compensation received by the surviving family members of KLA members - which can be as high as 535 euros, depending on the number of veter-ans, invalids, and casualties within one family18.

With regards to the families’ right to know the fate of their missing person and to justice, Kosovo’s numerous family associations have yet to formulate a coherent call to action to legally make the perpetrators face justice. Calls for justice made by the family associations of missing Kosovar Albanians are typically limited to demanding the Kosovo government to take action and Serbia’s government to release information about where their remaining mass graves are - and vice versa for family associations of missing Kosovar Serbs. Family associations of the two communities continue to act in isolation from one another, splinter-ing their cause.

CALLING KOSOVO’S JUSTICE SYSTEM: TAKING OWNERSHIP OF WAR CRIMES

EULEX’s War Crimes Investigation Unit is responsible for reviewing and pursuing cases of wartime crimes, including those inherited from UNMIK. By 2010, 888 war crimes cases had been reviewed by the unit. To date, 700 to 750 of those cases still had not been subject to a full investigation, due in great part to understaffi ng, short term contracts, and a lack of capacity at the local level. With the assistance of the EULEX War Crimes Investigation Unit, a Kosovo Police war crimes unit was created and trained19.

The Special Prosecutor’s Offi ce was jointly administered by EULEX and Kosovo’s Ministry of Justice until the recent renewal of EULEX’s mandate in May 2014, which prevents EU-LEX prosecutors from initiating new cases apart from exceptional cases, and places full 18 Pg. 50, “Needs Assessment of Kosovo Victims.” Centre for Research, Documentation and Publication.

December, 2012. Source: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publikimi.pdf

19 Pg. 18, Pg. 22, “Kosovo: Time for EULEX to Prioritize War Crimes.” Amnesty International. April, 2012. Link here: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

authority for new and uninvestigated cases of economic crime, terrorism, and war crimes on local prosecutors in the Special Prosecutor’s Offi ce. The Special Prosecutor is currently handling 347 cases involving 1,473 individuals under investigation for war crimes, and de-cisions have been made to move forward with investigations for 289 of them20.

One of the biggest obstacles to successfully completing war crimes investigations is cross-border cooperation between Kosovo and Serbia, particularly with regards to informa-tion sharing and extradition between the two jurisdictions. In the absence of an extradition agreement between the two countries, the Department of International Legal Assistance within the Ministry of Justice releases international arrest warrants via Interpol to appre-hend suspects (there have not been many cases of international arrest warrants being initiated for war crimes suspects).

Mutual legal assistance between Kosovo and Serbia is somewhat more straightforward, as both states have agreed to a protocol for mutual legal assistance as a result of the Brussels Agreement of April 2013. Requests for mutual legal assistance are initiated from courts or prosecution offi ces, and involve both penal and civil cases. As of October 2014, the task of facilitating mutual legal assistance requests shifted from EULEX to the EU Special Rep-resentative (EUSR). Most requests involve evidence gathering. As per an email communi-cation with a representative of the EUSR, extradition is a request that could also be made through mutual legal assistance requests, “if so requested and provided that the parties involved have a common understanding of the matter21.” Unfortunately, although EULEX has facilitated over 1000 requests for mutual legal assistance since the establishment of the protocol, in the majority of cases neither side has responded22.

The forensic process of exhumation and identifying bodies of missing persons was also tak-en over by EULEX’s Department of Forensic Medicine in 2008, which was then absorbed within Kosovo’s Ministry of Justice in 2010. To date, EULEX has conducted over 300 fi eld visits at potential grave sites, and returned over 200 bodies of missing persons to their fam-ilies. However, major problems still remain with building adequate local capacities within the department.

Amnesty International’s report on EULEX and war crimes, “Kosovo: Time for EULEX to Prior-itize War Crimes,” urged EULEX and the Ministry of Justice to retain international forensic sci-entists on staff within the Department of Forensic Medicine, due to the lack of local, qualifi ed experts in the fi eld of forensic medicine. The lack of funding and resources for the department

20 As per an email exchange with Kosovo’s Chief Special Prosecutor, Sevdije Morina, dated October 23, 2014.

21 As per an email exchange with EUSR legal expert Florina Bisog, dated October 23, 2014.22 Pg. 24, “State of Play in Implementation of the Brussels Agreement.” Report submitted to the European

Union by the government of Kosovo. January 16, 2014. Source: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kosovo_Report_on_implementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agreements_160114-signed.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

on the part of Kosovo’s institutions also greatly hinder its performance23. Since 2009, EU-LEX has invested in providing the Department of Forensic Medicine with support in forensic science (i.e. forensic autopsies, forensic histopathology, morgue management, death scene investigation, and forensic clinical medicine) and in the training of a local exhumation team. A CRDP email exchange24 with EULEX’s head of forensics stated that the Ministry of Justice does not provide adequate human or material resources to further develop local capacity in the department. The local head of the Department of Forensic Medicine has complained to the media about inadequate material support from the ministry for the work of the department25, a claim challenged by the head of the Government Commission on Missing Persons26.

In contrast to Kosovo’s institutions, EULEX has shown more initiative in cooperating with Serbia’s War Crimes Prosecution Offi ce, as well as in investigating and prosecuting cases of abductions and revenge killings by KLA members after the 1999 armed confl ict. With as-sistance and information provided by EULEX, new grave sites were investigated in Kosovo and in neighboring Serbia, such as the mass grave of Kosovar Albanians uncovered in the Serbian town of Raska in 201027 and the Zhilivoda site in Vushtrri/Vucitrn28.

However, as EULEX’s mission pulls back and its budget downsizes, the burden of in-vestigating the remaining cases of missing persons, and prosecuting the remainder, will increasingly fall on the shoulders of Kosovo’s institutions. It remains to be seen whether Kosovo’s government and justice system is prepared to make the issue of missing persons and other war crimes a high priority.

23 Pg. 14, “EULEX: Annual Activities Report Missing Persons Operation.” December, 2011. Link here: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf

24 An email exchange between CRDP and EULEX’s Head of Forensics, Alan Robinson, dated September 17, 2014.

25 “Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” (Eng. translation - Gerxhaliu: Mass grave in Raska, not the last in Serbia.) Radio Free Europe, September 27, 2014. Source: http://www.evro-paelire.org/content/article/26609114.html

26 “Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut” (English translation: Gjetaj calls Gerxhaliu’s Resigna-tion Unmeasured). Koha Ditore, August 21, 2014. Source: http://koha.net/?id=27&l=22463

27 “Serbia Begins Investigation Into Raska Mass Grave.” Balkan Transitional Justice, July 8, 2010. Source: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-raska-mass-grave

28 “Site in Zhilivoda is Not Mass Grave Says EULEX.” Balkan Transitional Justice, August 3, 2012. Source: http://www.balkaninsight.com/en/article/zhilivoda-no-results-on-missing-kosovo-serbs


THE ROAD TO JUSTICE

The EU-brokered 15-point agreement on the normalization of relations between Kosovo and Serbia in 2013 provided greater self-governance for Kosovo’s Serbian minority and established the autonomy of Kosovo’s borders and institutions, but did not prioritize transi-tional justice issues, such as that of missing persons. During the negotiation and dialogue phase of the agreement, Kosovo’s missing persons associations lobbied for EU pressure on Belgrade to help resolve the remaining cases of missing persons. Missing persons, however, were only discussed once prior to the agreement29.

29 During the negotiation phase of the EU-brokered negotiations for normalization of relations between Koso-vo and Serbia, missing persons were addressed only once, as per the following media reports: Kosovo Urged not to Manipulate with Missing Persons Issues,” Balkan Transitional Justice. January 8, 2013. Source:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-persons-issue“Kosovo Missing Persons in Political Stalemate,” Balkan Transitional Justice. February 22, 2013. Source:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate“Ashton Refuses to Meet Missing Persons Families,” Balkan Transitional Justice. March 14, 2013. Source:http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families“Relatives of Missing Persons Asked for Information,” Balkan Transitional Justice. June 3, 2013. Source:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-information“Kosovo Marks International day of the Disappeared,” Balkan Transitional Justice. August 30, 2013. Source:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappearedOn May 10, 2012, Deputy Prime Minister Edita Tahiri, who was at the head of the Kosovo side of the negotiations, appeared before Kosovo’s parliament to answer questions about how missing persons were addressed during this process. Tahiri confi rmed that missing persons were discussed once during the negotiations, during the fourth round of talks on May 18, 2011. Tahiri presented the government’s platform on missing persons during this round of talks, and presented the following requests and statements: 1) to have the European Union take a leading role in pressuring Serbia to cooperate,2) to open Serbia’s military archives,3) to call on new information to be shed on the location of mass graves,4) to further process existing potential mass grave sites,5) the readiness of Kosovo’s institutions to review and process information from the Serbian side,6) to continue cooperation between Kosovo’s Working Group on Missing Persons and their counterpart inSerbia, with the support of EULEX and the International Committee of the Red Cross, 7) to have fi eldwork completed by professional teams by both sides, and with the presence of the interna-tional community,8) to have missing persons treated as a humanitarian issue that falls under international law,9) to have Serbia stop politicizing the issue of missing persons,10) to uncover the fate of Kosovo Albanian political activist Ukshin Hoti, who went missing during theconfl ict.According to Tahiri, the meeting was a success, as the European Union was made aware of the missing persons issue in Kosovo and Serbia. Tahiri also stated that the government of Kosovo called upon the European Union to act as the leader and guarantor of this process.Pgs.32-34, 74-75, “Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të Mbajtur me 10, 11, dhe 15 Maj 2012.” (Eng. trans. “Transcript of the Plenary Session of the Assembly of Kosovo, held on May 10, 11, and 15, 2012). Offi cial transcript of the Assembly of Kosovo. Source: http://www.assembly-ofkosovo.org/common/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

ROADBLOCKS REMAIN: WHAT NEEDS TO CHANGE?

Through CRDP research and interviews on the topic of missing persons, a number trou-bling issues repeated themselves: there is very little contact and cooperation between Kosovo’s justice system and that of Serbia’s, it’s unclear whether enough local capacity has been built to take on the legal and forensic tasks necessary for investigating such cases, and most worryingly, the lack of a properly led, national strategy on fi nding missing persons and giving their families access to justice.

A representative of a family association of missing persons spoke to CRDP about the families’ growing frustration with the lack of action taken to investigate. During the post-war period, families of the missing were willing and ready to provide information and cooperate with the authorities. Attempts were also made by local lawyers to document and build cas-es of missing persons, only to be blocked by their lack of knowledge of international law and inability to navigate Kosovo’s complicated legal environment.

The lack of competence amongst Kosovo’s legal and forensic professionals is a concern that was raised in CRDP interviews. Past CRDP research has documented local prosecu-tors’ belief that their personal safety is not guaranteed in sensitive or high-profi le cases30, while the Humanitarian Law Centre in Kosovo has commented on local prosecutors’ lack of willingness to tackle war crimes cases31. Amnesty International has criticized Kosovo’s Department of Forensics for lacking trained staff and infrastructure.

When asked about the question of Kosovo’s competency to handle war crimes cases, representatives of the Government Commission on Missing Persons and the Humanitar-ian Law Centre in Kosovo gave similar responses: although the burden is clearly now on Kosovo’s institutions, Kosovo Albanians spent nearly a decade in the 1990s outside of all forms of state institutions. This period was followed by another near decade spent under international administration, during which the building of local capacity in the justice system should have taken place. An international law expert interviewed by CRDP warned that prosecutors and legal professionals without the correct training or knowledge in how to handle war crimes cases were harmful to families’ pursuit of justice.

During CRDP interviews, two positive signs of progress with regards to capacity were noted: two new young professionals had been hired at the Department of Forensic Medicine, and the Chief Special Prosecutor stated her intention to open a Department for War Crimes with-in her offi ce - staffed with specialized local war crimes prosecutors and administrative staff.

30 Pgs. 61, 65-67 “Struggle on All Fronts: For Kosovo’s institutions, judiciary, and media, Dealing with the Past is a perplexing issue.” Centre for Research, Documentation and Publication. December, 2013. Source: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf

31 Pg. 247, “Kosovo Judiciary is Still not Ready to Face the Toughest Challenges.” Humanitarian Law Centre Kosovo. March, 2013. Source: http://www.hlc-kosovo.org/images/hlc_book_4_print_fi nal.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

Apart from ensuring excellent capacity, Kosovo’s institutions must create an open channel of communication with their counterparts in Serbia. Since both victims and perpetrators are dispersed between Kosovo and Serbia, justice cannot be pursued without some form of cooperation between the two justice systems. For example, local prosecutors within the Special Prosecutor’s Offi ce have yet to establish direct contacts with their counterparts at the War Crimes Prosecutor of Serbia, as this role was played until recently by EULEX prosecutors stationed within the SPRK. The Chief Special Prosecutor has indicated that she will push for a memorandum of understanding between prosecutors of both offi ces, in order to ensure that cooperation on cases takes place.

The only two ways in which suspects can be pursued across jurisdictions at the moment are via international arrest warrants, which are dependent on the suspected party leaving their country of jurisdiction, as well as by mutual legal assistance requests, which are facil-itated by the EUSR and not legally binding.

Kosovo’s lack of research and documentation on war crimes that took place during the confl ict of 1999 also present diffi culties in pursuing legal cases. Without a state archive of crimes committed in Kosovo, there is little to no evidence to back up claims of specifi c num-bers of victims or killings in particular areas. Kosovo’s Institute for War Crimes Research is underfunded and understaffed, as one of their lead researchers explained to CRDP. With regards to missing persons, no publication has been produced yet. A survey has been pre-pared, but the Institute does not have the human resources or the means of transportation to travel across Kosovo to gather data.

The lack of a coordinated effort between the Special Prosecutors Offi ce, the War Crimes Prosecutor of Serbia, Kosovo’s Government Commission for Missing Persons, and Koso-vo’s Institute for War Crimes Research, means that there is also a lack of a coordinated effort to reach out to families. There is no mapping of the steps that they should take or easy ways in which they can inform themselves as to what their rights are. Without contin-uous legal aid, outreach, support, and clear explanations as to what legal steps they need to take, families of the missing will remain suspicious of any attempt to pursue justice in their name.

Kosovo’s institutions have a legal and moral obligation to not only fi nd and identify missing persons, but also to pursue the perpetrators of the crime - regardless of which ethnicity they belong to or which jurisdiction they fall under. Missing persons is a legacy issue, and Kosovo’s lack of competency and authority is no longer standing in the way of thorough and timely investigations. The families of the missing are owed as much.


THE ROAD TO JUSTICE

WHERE DOES THE ROAD TO JUSTICE LIE?

Where does Kosovo’s current institutional and legal crossroad leave the families of the missing? There is no clear procedure for families who wish to legally pursue the perpe-trators of their family members’ disappearances. CRDP places following institutions on multiple paths toward the same goal: ultimately uncovering the identity of the guilty parties, and having them face justice in a court of law.

SPECIAL PROSECUTION OFFICE OF KOSOVO

Jurisdiction: Kosovo

Procedure: An individual approaches the Special Prosecution Offi ce of Kosovo (i.e. via a written letter) with the details of their case, detailing all of the circumstances of the disap-pearance of the missing person. The case is initially reviewed by the Special Prosecution Offi ce, and then forwarded to the chief prosecutor. If the case is admissible, the Special Prosecution Offi ce builds case and initiates an indictment within Kosovo’s judicial system. If the accused is located in Serbia, the Special Prosecution Offi ce may release an interna-tional arrest warrant via Interpol through the Department for International Legal Coopera-tion within the Ministry of Justice, in order to apprehend the suspected party, should they leave Serbian territory.

The only other mechanism that can be used is a request for mutual legal assistance on the part of Kosovo’s Special Prosecutor, which is forwarded to the War Crimes Prosecutor in Serbia via Kosovo’s Department for International Legal Cooperation within the Ministry of Justice. The request is sent to Serbia’s institutions via facilitation by the EUSR.

WAR CRIMES PROSECUTOR OF SERBIA

Jurisdiction: Serbia

Procedure: Information on sites of potential mass graves is communicated to EULEX, which are then communicated to War Crimes Prosecutor of Serbia. Upon receiving permis-sion from a judge, the War Crimes Prosecutor of Serbia may then proceed with excavation and exhumation in cooperation with EULEX. Bodies are kept in Serbia until the Interna-tional Commission on Missing Persons produces their DNA analysis. Upon analysis and identifi cation, EULEX collects the bodies and returns them to their families in Kosovo. After identifi cation, an investigation must be undertaken as to the circumstances of the killings.


THE ROAD TO JUSTICE

A small number of cases and indictments concerning missing persons located in mass graves in Serbia have been brought forward as a result of the work of the War Crimes Prosecutor of Serbia, such as the Batajnica, Petrovo Selo and Perucac cases.

SPECIAL INVESTIGATIVE TASK FORCE EULEX

Jurisdiction: KosovoProcedure: The Special Investigative Task Force is an investigating body functioning under the auspices of EULEX, formed in 2011 to investigate Swiss politi-cian and former prosecutor Dick Marty’s Report to the Council of Europe on war crimes and corruption in Kosovo. In July 2014, the Task Force found that there was suffi cient evidence to fi le indictments against former senior offi cials of the Kosovo Liberation Army for crimes against humanity and war crimes. These crimes include the enforced disappearances of minorities and Albanians perceived as having collaborated with the Serbian side during the confl ict. A judicial mechanism will be created in the upcoming months to receive these indictments.

UN WORKING GROUP ON ENFORCED OR INVOLUNTARY DISAPPEARANCES

Jurisdiction: GlobalProcedure: The Working Group can receive individual complaints, re-gardless of whether the individual’s state is a member of the UN or if the individual’s state has ratifi ed the Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearanc-es. Individual complaints require fi lling out a standardized form, and can be fi lled out by the individual or by an NGO on his or her behalf. Individual cases found to be inadequately investigated by the Working Group are sent to national governments to push them to inves-tigate and take action. This is a step that can also be taken by the citizens of Kosovo, as the UN Working Group has global jurisdiction. In an interview with CRDP, the Offi ce of the High Commissioner for Human Rights in Kosovo expressed its willingness to offer support in such a process, should families request it.


THE ROAD TO JUSTICE

RECOMMENDATIONS

● A fund managed by Ministry of Justice should be established for the purposes ofdealing explicitly with prosecuting and investigating cases of missing persons.

● The Ministry of Justice, and particularly the Special Prosecutor’s Offi ce, should ac-tively seek to strengthen their working relationship with the War Crimes Prosecutorof Serbia through a memorandum of understanding, working group, or similar formof cooperation.

● The Ministry of Justice and the Governmental Commission of Missing Personsneed to identify and support a body that can support families of missing personswith free legal aid to pursue legal cases on missing persons.

● The Government Commission on Missing Persons needs to increase its outreachto Serbian and other minority families of missing persons, in order to ensure thatfamily members of minority communities have access to the same information asAlbanian family members of the missing.

● The Government Commission on Missing Persons will need to fi nd a way to fi ll theposition of the deputy director from one of Kosovo’s non-Albanian communities, asper the Law on Missing Persons, in order to reach out to Serbian and other affectedminority communities.

● The Department of Forensic Medicine urgently needs increased long-term invest-ment in material resources, and most importantly, in long-term training of localforensic scientists.

● The family members of the missing in Kosovo should organize themselves intoone national advocacy group, inclusive of all ethnicities, with one platform and onemandate. This would ensure a voice for the family members of the missing as wellas political leverage when dealing with the governments of Kosovo and Serbia.

● The President and Prime Minister of Kosovo should use their authority to regularlyreport to the UN Security Council, the EU and international institutions on missingpersons.

● Efforts concerning missing persons should be coordinated and incorporated intoexisting national entities such as the Kosovo Inter-ministerial Working Group onDealing with the Past and Reconciliation, as well as regional initiatives such asRECOM.

● Kosovo’s government should sign the International Commission on Missing Per-son’s regional Declaration on Missing Persons. This would demonstrate commit-ment to take an active and cooperative role in information sharing and investigationof missing persons cases.


THE ROAD TO JUSTICE

BIBLIOGRAPHY

Allied Command Operations. NATO’s Role in Kosovo. Retrieved October 20, 2014 from: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx

Amnesty International (2013). Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliver Justice and Reparation to the Relatives of the Abducted. Retrieved July 15, 2014 from the website of Amnesty International: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

Amnesty International (2012). Kosovo: Time for EULEX to prioritize war crimes. Re-trieved July 15, 2014 from Amnesty International: http://www.amnesty.eu/content/as-sets/260412_EULEX_Report.pdf

Amnesty International (2003). Serbia and Montenegro (Kosovo/Kosova). Minori-ty communities: fundamental rights denied. Retrieved July 14, 2014 from Amnes-ty International’s website: http://www.amnesty.org/ar/library/asset/EUR70/011/2003/en/268416bf-d702-11dd-b0cc-1f0860013475/eur700112003en.pdf

Amnesty International (2009). Burying the Past: 10 years of impunity for forced dis-appearances in Kosovo. Retrieved July 14, 2014 from Amnesty International’s web-site: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

“Ashton Refuses to Meet Missing Persons Families.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. March 14, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families

The Assembly of Kosovo (2012, May). Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të Mbajtur me 10, 11, dhe 15 Maj 2012. (Eng trans. “Tran-script of the Plenary Session of the Kosovo Assembly, held on May 10, 11, and 15, 2012). Retrieved on September 22, 2014 from: http://www.assemblyofkosovo.org/com-mon/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf

The Assembly of Kosovo (2001, May). The Constitutional Framework for Provisional Self Government in Kosovo. Retrieved September 23, 2014 from: http://www.assem-bly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

Centre for Research, Documentation and Publication (2012, December). Needs As-sessment of Kosovo Victims. Retrieved July 28, 2014 from: http://crdp-ks.org/wp-con-tent/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publikimi.pdf

Centre for Research, Documentation and Publication (2013, December). Struggle on All Fronts: For Kosovo’s institutions, judiciary, and media, Dealing with the Past is a perplexing issue. Retrieved on September 4, 2014 from: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

The Central and East European Law Initiative of the American Bar Association and the Science and Human Rights Program of the American Association for the Advancement of Science (2000, September). Political Killings in Kosova/Kosovo, March-June 1999. Retrieved July 1, 2014, from the Human Rights: https://hrdag.org/wp-content/uploads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

EULEX Department of Forensic Medicine (2012). EULEX-DFM Annual Activities Re-port Missing Persons Operation. Retrieved July 1, 2014 from EULEX’s website: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf

EULEX Department of Forensic Medicine (2011). EULEX-DFM Annual Activities Re-port Missing Persons Operation. Retrieved July 1, 2014 from EULEX’s website: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/DFM%20Annual%20Report%209.12.2009%20-%208.12.2010.pdf

EU Special Investigative Task Force (2014, July). Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force. Retrieved July 30, 2014 from: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf

The Government of Kosovo (2014, January). State of Play in Implementation of the Brussels Agreement. Retrieved September 20, 2014 from: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kosovo_Report_on_implementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agreements_160114-signed.pdf

“Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” (Eng. trans-lation - Gerxhaliu: Mass grave in Raska, not the last in Serbia.) Radio Free Europe, September 27, 2014. Retrieved October 2, 2014 from: http://www.evropaelire.org/con-tent/article/26609114.html

“Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut” (English translation: Gjetaj calls Gerxhaliu’s Resignation Unmeasured). Koha Ditore, August 21, 2014. Retrieved Sep-tember 4, 2014 from: http://koha.net/?id=27&l=22463

Human Rights Watch (2001, October). Under Orders: War crimes in Kosovo. Re-trieved July 1, 2014 from the website of Human Rights Watch: http://www.hrw.org/reports/2001/10/26/under-orders-war-crimes-kosovo

Human Rights Watch (2004, July). Failure to Protect: Anti-minority Violence in Koso-vo, March 2004. Retrieved July 12, 2014 from: http://www.hrw.org/reports/2004/koso-vo0704/index.htm

Human Rights Review Panel (2014, July). Statistics. Retrieved September 6, 2014 from: http://www.hrrp.eu/Statistics.php

Human Rights Review Panel (2014, October). Newsletter #10 - July to September 2014. Retrieved October 18, 2014 from: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/HRRP%20News%2010%20English.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

Humanitarian Law Centre (2011, May). Kosovo Memory Book. Retrieved August 23, 2014 from: http://www.hlcrdc.org/?cat=218&lang=de

Humanitarian Law Centre Kosovo (2013, March). Kosovo Judiciary is Still not Ready to Face the Toughest Challenges. Retrieved September 2, 2014 from: http://www.hlc-kosovo.org/images/hlc_book_4_print_fi nal.pdf

International Committee of the Red Cross (2000, February). Missing persons from the Kosovo crisis: ICRC response. Retrieved July 14, 2014 from reliefweb: http://reliefweb.int/report/serbia/missing-persons-kosovo-crisis-icrc-response

International Committee of the Red Cross. Kosovo Crisis: Background Information. Retrieved July 17, 2014 from: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-in-formation.aspx

International Commission on Missing Persons (2010, September). The Situation in Kosovo: A stock taking. Retrieved July 15, 2014 from the website of the International Commission: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2007/11/icmp-dg-264-4-doc-gen-eral.pdf

International Commission on Missing Persons (2003, November). ICMP and UNMIK sign MOU on Missing Persons. Retrieved June 14, 2014 from: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-missing-persons/

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (2014, August). Report of the International Tribunal for the Former Yugoslavia. Retrieved July 17, 2014 from: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publications/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (2011, February). Vlastimir Djordjevic Convicted for Crimes in Kosovo. Retrieved July 12, 2014 from: http://www.icty.org/sid/10606

Kosovar Research and Documentation Institute (2004, December). Missing Persons: The Right to Know. Retrieved July 14, 2014 from: http://www.bndlg.de/~wplarre/KODI_missing_report.pdf

“Kosovo Urged not to Manipulate with Missing Persons Issues.” Peci, Edona. Bal-kan Transitional Justice. January 8, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-per-sons-issue

“Kosovo Missing Persons in Political Stalemate.” Peci, Edona. Balkan Transitional Justice. February 22, 2013. Retrieved July 2, 2014 from: http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate

“Kosovo Marks International day of the Disappeared.” Peci, Edona & Ristic, Marija. Balkan Transitional Justice. August 30, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappeared


THE ROAD TO JUSTICE

Offi cial Gazette of the Republic of Kosovo, no.32, (2014, May). Law No.04/L-273 On Amending and Supplementing the Laws Related to the Mandate of the European Rule of Law Mission in the Republic of Kosovo. Retrieved September 2, 2014 from: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities (2010, May). Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On (1999-2009). May, 2010. Retrieved September 12, 2014 from: http://www.osce.org/kosovo/68569?down-load=true

“Mass Identifi cation of Persons Missing from the Break-up of the Former Yugosla-via: Structure, Function, and Role of International Commission on Missing Persons.” Huffi ne, Edwin, & et al. Croatian Medical Journal. 42 (3): 271-275, 2001.

Politorbis: Dealing with the Past, nr. 50 (2010, March). Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo. Retrieved August 29, 2014 from: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

“Relatives of Missing Persons Asked for Information.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. June 3, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-in-formation

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (1999, September). Report of the Secretary-General on the Unit-ed Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol-=S/1999/987

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2000, March). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/177

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2000, June). Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/538

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2001, October). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2001/926

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, January). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/62


THE ROAD TO JUSTICE

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, April). Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/436

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, October). Report of the Secretary-General on the Unit-ed Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol-=S/2002/1126

“Serbia Begins Investigation Into Raska Mass Grave.” Barlovac, Bojana. Balkan Transitional Justice. July 8, 2010. Retrieved July 17, 2014 from Balkan Transition-al Justice: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-ras-ka-mass-grave

“UN Calls for Urgent Action on Kosovo’s Missing.” Balkan Transitional Justice. June 26, 2014. Source: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-urgent-act-on-missing-persons-in-kosovo

US Department of State (1998, December). Ethnic Cleansing in Kosovo: An Account-ing. Retrieved September 3, 2014 from: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/glob-al/human_rights/kosovoii/homepage.html


THE ROAD TO JUSTICE

ANNEX I

Geography and patterns of those missing from the Kosovo confl ict

The Humanitarian Law Centre reported that 13,526 individuals had died or disappeared as a result of the Kosovo confl ict32. Immediate post-war fi gures for the missing initially ranged wildly from 3,000 to 10,000. The most comprehensive assessment is that provided by the International Committee of the Red Cross, which placed the number of missing persons immediately after the confl ict at 6,02433.

According to Human Rights Watch, the majority of killings and disappearances related to the confl ict occurred during the NATO bombing campaign, from March to June 1999. The killings took place in distinct patterns, suggesting a coordinated and planned campaign of expulsion of Kosovo Albanian civilians.

The deportation and killing of Kosovo Albanians by Serbian security forces occurred across Kosovo in three distinct waves, as documented by the Central and East European Law Initiative of the American Bar Association, initially starting in southwestern municipalities (such as Peja/Pec, Gjakova/Djakovica, Rahovec/Orahovac, Suhareke/Suva Reka, and Prizren), continuing to central Kosovo (Istog/Istok, Gllogovc/Glogovac, Lipjan/Lipljan), and ending in the northeastern part of Kosovo (Leposaviq/Leposavic, Zubin Potok, Vushtrri/Vucitrn, and Podujeve/Podujevo)34.

The geography of the killings is dispersed throughout Kosovo, and tends to follow the routes that civilians took to fl ee the country. After the end of the armed confl ict, bodies of civilian victims were found widely dispersed across Kosovo. The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia and Human Rights Watch have credibly demonstrat-ed that Serbian security forces attempted to destroy, remove, or tamper with bodies, via incineration, reburial from mass graves to individual graves, removing personal effects or changing the clothing of killed persons, and reburial in concealed locations in Serbia prop-er. Amnesty International also documented cases of hundreds of Albanian Kosovars who were abducted and interned in prisons in Serbia proper35.

32 “Kosovo Memory Book.” Humanitarian Law Center. May 27, 2011. Source: http://www.hlcrdc.org/?-cat=218&lang=de

33 “Kosovo Crisis: Background Information.” International Committee of the Red Cross. Accessed July 17, 2014. Source: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-information.aspx

34 Pgs. 10-12, “Political Killings in Kosova/Kosovo, March-June 1999.” The Central and East European Law Initiative of the American Bar Association and the Science and Human Rights Program of the American Association for the Advancement of Science. September, 2000. Source: https://hrdag.org/wp-content/up-loads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

35 As described in Amnesty International’s report “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo.” June, 2009. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

ANNEX II

The Failure to Protect Minorities

For the most part, UNMIK was unable to provide adequate protection for minorities, partic-ularly for Kosovar Serbs, in the wave of revenge crimes and murders that occurred in the months following the end of the Kosovo confl ict. Quarterly reports of the Special Repre-sentative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council describe incidents of threats, attacks, and murder of Kosovar Serbs by Kosovar Albanians. Under threat of assault, the majority of Kosovar Serbs living in urban areas fl ed the country, while Kosovar Serbs in rural areas closed themselves off in ethnic enclaves, which were placed under KFOR protection. These enclaves would come under the direct administration of Belgrade, despite UNMIK’s presence, with the creation of Serbian-sponsored parallel institutions. Members of the Roma, Ashkali and Egyptian communities in Kosovo, as well as Kosovo Albanians who were perceived as having collaborated with Serbian security forces during the confl ict, were also subject to intimidation, assaults, and murder.

Amnesty International estimates that by the second half of 1999, 414 individuals had been killed in revenge incidents, which continued for several years. Security for the Kosovo Serbs was provided by UNMIK’s international police force and KFOR. Both entities failed in many cases to properly investigate and prevent ethnically based attacks on minority com-munities. Abductions of Kosovo Serbs suspected of having taken part in crimes against Kosovo Albanians suspected of collaborating with Serb forces during the confl ict were commonplace, amounting to a total of 800 individuals abducted by Kosovo Liberation Army members or Kosovo Albanian civilians36.

The inability of UNMIK’s police force to investigate and prevent acts of violence against Kosovo’s minorities reached a boiling point in March 2004, when approximately 50,000 Kosovar Albanians took to the streets and rioted against the Kosovar Serb community upon the publication of a news story that three young children had drowned after being chased by a group of Kosovar Serbs. Approximately 400 homes were destroyed from the rioting, and approximately 4000 non-Albanian Kosovars were displaced37.

The Human Rights Advisory Panel (HRAP), created by UNMIK in 2006 to investigate cas-es during UNMIK’s mandate when the mission may have not abided by human rights law, found numerous instances of inadequate evidence collection, inconsistent documentation of testimony, and poor communication with family members. Criminal investigations fre-

36 As described in Amnesty International’s report “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo. June, 2009. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

37 As described in Human Rights Watch’s report “Failure to Protect: Anti-minority Violence in Kosovo, March 2004.” July, 2004. Source: http://www.hrw.org/reports/2004/kosovo0704/index.htm


THE ROAD TO JUSTICE

quently halted after bodies were returned to families, with no follow-up or review process for pending cases. HRAP received 247 such cases, mostly by members of Kosovo’s Serb minority. As of July 2013, in all but one case, HRAP’s public opinions found that UNMIK failed to conduct adequate and thorough investigations in abduction cases38.

Amnesty International’s report on HRAP decisions found that although the majority of the complainants immediately approached the International Committee of the Red Cross and/or UNMIK police, documentation and witness testimony were not promptly taken, fi les were not properly maintained or archived, cases were rarely reviewed, and family members were not informed and kept up to date on the progress of abduction cases.

HRAP’s opinions offered recommendations for reparations for the family members of ab-ducted and missing persons, ranging from public apologies to fi nancial support, through a comprehensive program of reparations. Although UNMIK is required to act upon and con-sider HRAP recommendations, HRAP itself is not a court of law and as such its decisions are not binding. To date UNMIK has not provided any offi cial apology or form of reparation to family members of persons who went missing during UNMIK’s mandate.

Despite UNMIK’s executive authority to investigate serious crimes during its mandate, a certain amount of responsibility also falls upon Kosovo leaders and representatives in fail-ing to support investigations of ethnically-based violence. The Emergency Judicial System, established immediately after the war to handle criminal cases was initially staffed by local judges and prosecutors, who demonstrated a clear ethnic bias towards minorities, particu-larly Kosovo Serbs39.

Although some reports of UNMIK’s Special Representative of the Secretary-General to the United Nations Security Council praise leaders of the Kosovo Liberation Army for speaking out against violence infl icted upon minorities40, the accusations put forth by the Special Investigative Task Force describe KLA forces as actively involved in acts of violence and intimidation towards ethnic minorities, particularly Kosovo Serbs41.

Attacks against minorities also continued after the adoption of the Constitutional Frame-work of the Provisional Institutions of Self Government, which stated that:

38 As described in Amnesty International’s report “Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliver Justice and Reparations to the Relatives of the Abducted.” August, 2013. Source: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

39 Pg.10, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities. May 2010. Source: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

40 Pg. 2, chapter 4, “Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration in Kosovo.” September 16, 1999. Source: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/1999/987

41 Pg.2, “Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force.” July 29, 2014. Source: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf


THE ROAD TO JUSTICE

“The Provisional Institutions of Self-Government shall observe and ensure internationally recog-nized human rights and fundamental freedoms, including those rights and freedoms set forth in:...

h) The Council of Europe’s Framework Convention for the Protection of National Minori-ties.42”

The negligence of UNMIK’s justice system, the silence of Kosovo’s Albanian political lead-ers and the ensuing criminality that followed, created a situation in which a deep ethnic divide still separates associations of family members. The Unit Head of the Government Commission on Missing Persons assured CRDP that the government of Kosovo treats all family members of missing persons alike, and that all potential grave sites are treated as priority issues - regardless of the ethnicity of those presumed dead. However, it remains unclear to what degree the message of non-discrimination has been absorbed and accept-ed by Kosovo’s Serbian community.

42 Article 3.2 (h) of the Constitutional Framework for Provisional Self Government in Kosovo. Promulgated by Special Representative of the Secretary-General Hans Haekkerup on May 15, 2001. Source: http://www.assembly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

PUT DO PRAVDE: NESTALA LICA SA

KOSOVA IZ POLITIČKOG

UGLA


PUT DO PRAVDE

PUT DO PRAVDE: Nestala lica sa Kosova iz političkog ugla

Na čekanju od 1999: Istorijat nestalih lica na Kosovu ...................................................81

Metodologija ...................................................................................................................82

Akteri: Organi, institucije i organizacije ...........................................................................82

Nacionalno zakonodavstvo i međunarodni pravni mehanizmi........................................87

UN tela............................................................................................................................88

UNMIK u EULEX: Promena mandata, promena rezultata..............................................89

Kosovo preuzima ovlašćenja: prenos kapaciteta na nacionalne institucije ...................92

Pozivanje na pravosudni sistem Kosova: Pezimanje vlasništva nad ratnim zločinima ..93

Barikade ostaju: Šta treba da se promeni? ....................................................................97

Gde se nalazi put do pravde?.........................................................................................99

Kancelarija specijalnog tužilaštva na Kosovu ................................................................99

Tužilaštvo za ratne zločine Srbije ..................................................................................99

Specijalna istražna jedinica EULEX-a ..........................................................................100

UN Radna grupa za prisilne nestanke ..........................................................................100

Preporuke .....................................................................................................................101

Bibliografi ja ..................................................................................................................102

Aneks I..........................................................................................................................107

Aneks II.........................................................................................................................108

CRDPzahvaljuje recenzentima za uloženo vreme i znanje u pripremi ovog rada:

Kushtrim Istrefi , profesor prava na Univerzitetu u Prištini.

Sakibe Jashari, programska službenica, Regionalna kancelarija za izgradnju mira u Ambasadi Švajcarske na Kosovu.

Joel Mermet, Direktor kancelarije visokog komesara za ljudska prava na Kosovu.

Engjëllushë Morina, suosnivačica i predsednica Kosovskog saveta za spoljne poslove. Bivša direktorica Inicijative za stabilnost Kosova.

Ganimete Price-Asllani, doktorantkinja Kvins Univerziteta u Belfastu.


PUT DO PRAVDE

LISTA AKRONIMA

DFM – Odeljenje za forenzičku medicinu

EULEX – Misija za vladavinu prava Evropske Unije na Kosovu

MKSJ – Međunarodni krvični sud za bivšu Jugoslaviiju

ICMP – Međunarodna komisija za nestala lica

ICRC – Međunarodni komitet Crvenog krsta

KFOR – Snage na Kosovu

KLA – Oslobodilačka vojska Kosova

MPU – Jedinica za nestala lica

OMPF – Kancelarija za nestala lica i forenzičku medicinu

PISG – Privremene ins tucije samouprave

SPRK – Specijalno tužilaštvo za Kosovo

UNMIK – Misija Ujedinjenih Nacija na Kosovu

VRIC – Komisija za pronalaženje I iden fi kaciju žrtava


PUT DO PRAVDE

NA ČEKANJU OD 1999: ISTORIJAT NESTALIH LICA NA KOSOVU

Pitanje nestalih lica na Kosovu je i dalje bolna tačka prisutna i 15 godina nakon završetka oružanog sukoba 1999.godine. Promena mandata i uprava, neefi kasna komunikacija sa porodicama nestalih lica, konfuzija oko nadležnosti, i nedostatak institucionalne volje za pronalaženje nestalih lica znači da je slučaj 16761 nestalih lica na Kosovu još uvek nerešen.

Iako je više od polovine ljudi nestalih kao rezultat oružanog sukoba 1999.godine identi-fi kovan a njihova tela su vraćena porodicama i sahranjena, do dalje istrage i optužnice počinilaca nije došlo.

Mlade i netestirane kosovske institucije tek treba da preuzmu punu odgovornost u istrazi i pravnom gonjenju u slučajevima nestalih lica, iako se sve više pozivaju da uzmu aktivno učešće u ovim zadacim a imaju i ovlašćenja da to učine.

Termin „nestali“ u ovom izveštaju se odnosi na lica koja su nestala kao posledica sukoba na Kosovu 1999.godine. Termin obuhvata kosovske Albance koji su nestali pre zvaničnog kraja sukoba juna 1999, kao i one koji su nestali nakon zvaničnog završetka sukoba, ug-lavnom kosovske Srbe, ali i kosovske Albance, i kosovske Rome, Aškalije i Egipćane koji su smatrani saradnicima srpskog režima pre i tokom sukoba.

Porodice nestalih lica čija tela tek treba pronaći i/ili identifi kovati se nalaze na dugom putu u otkrivanju istine o sudbini njihovih najmilijih. Porodice, kojima su tela nestalih pronađena i vraćena očekuju više od svojih institucija, kao što je pristup pravdi, memorijalizaciji i adek-vatne usluge socijalne zaštite.

Možda sada, više nego ikada pre kosovske institucije će biti stavljene na probu u pogledu sposobnosti i volje da istraže i procesuiraju slučajeve nestalih lica. Prema novom mandatu EULEX-a, koji je kosovska Skupština usvojila maja 2014., kosovske nacionalne institucije će preuzeti ovlašćenja koje je EULEX imao i u nizu zadataka i odgovornosti, uključena je i istraga ratnih zločina.

Viši nivo posvećenosti u rešavanju sudbine nestalih lica će poslati jasniju poruku o sprem-nosti Kosova da se suoči sa prošlošću i doneti pravdu žrtvama i preživelim članovima porodica. Ovo uključuje poštovanje prava porodica da znaju. Borba za napredak Kosova leži u izradu politika i osnaživanju institucija koje će služiti porodicama nestalih lica, bez izuzetaka.

1 Broj 1676 je cifra koja je utvrđena oduzimanjem nedavno pronađenih tela u blizini Raške (36), od posled-njeg zvanično objavljenog broja od strane Međunarodnog Crvenog krsta (1712) jula 2014.godine. Međun-arodni komitet Crvenog krsta. Juli 4, 2014. Link: http://familylinks.icrc.org/en/Pages/NewsAndReIzvors/News/Belgrade-and-Pristina-discuss-on-the-next-steps-regarding-the-exhumations.aspx


PUT DO PRAVDE

Postnezavisno Kosovo mora brzo izgraditi kapacitete koji će se baviti kompleksnom mrežom usluga koje treba da obezbede: kontinuiran rad na terenu sa članovima porodica nestalih lica, forenzičke ekshumacije i identifi kacije, profesionalnu prekograničnu krivičnu istragu, i najvažnije, krivično gonjenje koje će voditi do pravičnog i pravovremenog pravnog procesa.

Metodologija

Kosovske institucije, kao što su Vladina komisija za nestala lica i Ministarstvo pravde, i EULEX imaju ključnu ulogu u odgovoru na zahteve porodica nestalih. Pristup pravdi, čini se da nije uspešan u pogledu razmene informacija sa srpskom vladom u pogledu sudbine nestalih i potrazi za počiniocima. Ovim radom, CRDP želi da proceni uslge koje se pružaju porodicama nestalih, kao i da da preporuke za potencijalne pravne lekove koje bi porodice nestalih mogle da iskoriste – proces koji je mogao početi mnogo ranije.

Ovaj rad predstavlja tzv.desk istraživanje izveštaja različitih izveštaja šrokog dijapazona od međunarodnih NVO, internih izveštaja UNMIK-a i EULEX-a, nacionalnih i međunarodnih zakonodavstava, naučnih članaka, kao i novinarskih izveštaja o nestalim licima.

CRDP je razgovarao sa ključnim akterima iz sledećih institucija: Međunarodna komisija za nestala lica; Vladina komisija za nestala lica, Institut za istraživanje ratnih zločina; Kancelar-ija za međunarodnu pravosudnu saradnju u Ministarstvu pravde; Fond za humanitarno pravo na Kosovu; EULEX-Odeljenje za forenziku; Pravni fakultet Univerziteta u Prištini; Kancelarija za vezu Evropske komisije na Kosovu; predstavnici udruženja porodica nesta-lih lica na Kosovu; Kancelarija Visokog Komesara za ljudska prava na Kosovu; Kancelarija specijalnog tužilaštva na Kosovu.

Materijal koji se odnosi na nestala lica na Kosovu je složen zbog velikobrojnih institucija i administracije koja je uključena u vođenju kao i konstantnog razvoja kosovskog pravosud-nog sistema. CRDP je učinio sve da predstavi, pitanje nestalih lica na Kosovu na jednos-tavan i jasan način, kao i da jasno opiše i teškoće i mogućnosti u vezi ekstradicije i krivične istrage slučajeva.

AKTERI: ORGANI, INSTITUCIJE I ORGANIZACIJE

Ova lista uključuje samo neke od mnogih aktera i pravne okvire koji su uključeni u radu na slučajevima nestalih lica na Kosovu, i opisuje organe koji su postojali tokom UNMIK ad-ministracije, postojeće EULEX mehanizme, kao i kosovske nacionalne institucije i pravne okvire.


PUT DO PRAVDE

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ)

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju je sud koji je UN osnovao 1993.godine da is-tražuje i sudi ratne zločine i zločine protiv čovečnosti tokom ratova na prostorima bivše Ju-goslavije od 1990.godine. MKSJ je bio odgovoran za optužnice i presude nekim prekršioci-ma međunarodnog krivičnog prava najvišeg profi la od momenta nastanka. Postojanje suda se bliži kraju i radi se ka završetku njegovog mandata prenosom slučajevan na naconalno zakonodavstvo2.

KFOR

KFOR su mirovne snage NATO-a raspoređene na Kosovu nakon završetka vazdušne kampanje protiv Savezne Repblike Jugoslavije u cilju uspostavljanja reda u regionu. Pre osnivanja policije UNMIK-a, KFOR je bio jedino legitimno telo na Kosovu, odgovorno za obezbeđivanje sigurnosti građana Kosova. Primarna uloga KFOR-a je bila zaštita civila na Kosovu do formiranja policijskih snaga UNMIK-a u decembru 2000.godine. U tom periodu dogodio se veliki broj posleratnih otmica i nestanaka. Tokom vremena bezbednosna uloga KFOR-a je smanjena i sada podrazumeva minimalno prisustvo na terenu.3

Komisija za pronalaženje i identifi kaciju žrtava (VRIC)

Kreirana od strane UNMIK-a u maju 2000.godine, mandat Komisije za pronalaženje i iden-tifi kaciju žrtava je obuhvatao otkrivanje i identifi kaciju posmrtnih ostataka i pružanje pravne pomoći članovima porodica nestalih lica. Komisija je bila u obavezi da sarađuje sa Haškim tribunalom i kreira lokalne kapacitete za forenzičku identifi kaciju. Ova komisija uključuje os-oblje UNMIK-a, međunarodne patologe, OEBS, članove Centra za odbranu ljudskih prava i sloboda, Međunorodni komitet Crvenog krsta, i udruženja porodica nestalih lica. Do 2002., VRIC je bio nadležan za tela koja su ekshumirana od MKSJ.

Biro za zatočena i nestala lica

U oktobru 2000., u okviru UNMIK-a je formiran Biro za zatočena i nestala lica, za istragu slučajeva lica koja su nestala tokom oružanog sukoba 1999., kao i lica za koja se sumnja da su bila zatočena u Srbiji. Dok je Biro bio uspešan u oslobađanju preko 1000 kosovskih

2 Str.12, “Izveštaj Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju.” Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju 1, 2014. Izvor: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publications/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

3 “NATO’s Role in Kosovo,” Allied Command Operations. Accessed October 20, 2014: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx


PUT DO PRAVDE

Albanaca koji su bili zatočeni u srpskim zatvorima do 2002.godine, napredak po pitanju nestalih lica je bio znatno sporiji. Biro je zatvoren 2002.godine.

Jedinica za nestala lica (MPU) - UNMIK

Jedinica za nestala lica, je deo UNMIK Policije, i formirana je 1999., kao grana UNMIK policije nadležna za istragu i praćenje tragova nestalih lica na Kosovu. Kasnije je jedinica transformisana u UNMIK Jedinicu za istragu ratnih zločina.

Kancelarija za nestala lica i forenziku (OMPF)

U okviru UNMIK-a, 2002.godine je formirana Kancelarija za nestala lica i forenziku za rad na ekshumacijama, identifi kacijama, i kontaktu sa porodicama nestalih lica, kao i za us-meravanje različitih grana UNMIK-a koje se bave nestalim licima u jedno konsolidovano telo. Kasnije će ovo telo biti apsorbovano od strane kosovskog Ministarstva pravde i vođe-no od strane EULEX Kancelarije za forenziku tokom 2010, koje je kasnije preimenovano u Odeljenje za forenzičku medicinu.

Međunarodna komisija za nestala lica (ICMP)

Međunarodna komisija za nestala lica je odigrala ključnu ulogu u obezbeđivanju DNK iden-tifi kacije uzoraka kostiju i krvi koji su dobijeni od forenzičkog tima OMPF-a i njihovih ho-mologa u Srbiji, prema Memorandumu o razumevanju koji je potpisan sa UNMIK-om za pružanje ovih usluga od 2003.godine.4 ICPM je nastavio da sprovodi DNK analizu tela otkrivenih iz perioda tokom sukoba 1999.godine.

Međunarodni komitet Crvenog krsta (ICRC)

Međunarodni komitet Crvenog krsta je organizacija koja se bavi prvenstveno otkrivanjem i dokumentovanjem nestalih lica na Kosovu, a objavila je i Kosovsku knjigu nestalih od završetka oružanog sukoba. Međunarodni komitet Crvenog krsta takođe predsedava Za-jedničkim radnim grupama o nestalim licima između Kosova i Srbije, i pomaže obema stranama da postave dnevni red sastanaka, a takođe omogućava razmenu informacija o potencijalnim grobnicama.

4 “ICMP i UNMIK su potpisale Memorandum o razumevanju o nestalim licima,” zvanična veb stranica Međun-arodne komisije za nestala lica. Novembar 26, 2003. Izvor: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-missing-persons/


PUT DO PRAVDE

Kosovske radne grupe o nestalim licima

Kako bi se osigurala prekogranična saradnja o pitanjima kao što to su lociranje potencijal-nih grobnica, vođenje ekshumacija, i omogućavanje porodicama da saznaju šta se desilo sa njihovim nestalim članovima, 2004 je kreirana radna grupa Kosova i Srbije o nestalim licima. Radnom grupom, koja i dalje redovno održava sastanke predsedava Međunarodni komitet Crvenog krsta i od 2004 do sada je održano 36 sastanaka.

Vladina komisija za nestala lica

Vladina komisija za nestala lica je kreirana od strane privremenih institucija samouprave 2006.godine, kako bi služila kao podsrednik između kosovske privremene Vlade i UN-MIK-a, Međunarodnog komiteta Crvenog krsta, Međunarodnog komisije za nestala lica i udruženja porodica. Rad komisije pre svega podrazumeva koordinaciju vladinog pristupa pitanju nestalih lica i obavljanje terenskih aktivnosti na opštinskom nivou sa porodicama nestalih lica. Šefu vladine komisije za nestala lica je zagarantovano mesto u radnim grupa-ma za nestala lica.

EULEX Jedinica za istragu ratnih zločina

EULEX Jedinica za istragu ratnih zločina je preuzela nerešene predmete raznih zločina od UNMIK-a 2008.godine, i ima izvršnu vlast nad predmetima koji su još uvek pod istragom. Jedinica za istragu ratnih zločina takođe obavlja mentoring i monitoring Istražne jedinice za ratne zločine u okviru policije Kosova.

EULEX Odeljenje za forenziku/Odeljenje za forenziku u Ministarstvu pravde

EULEX je 2008.godine preuzeo rad u Kancelariji za nestala lica i forenziku. EULEX Odel-jene za forenziku je takođe odgovorno za mentoring i monitoring zadataka u Odeljen-ju za forenziku u okviru Ministarstva pravde na Kosovu, koje je nastalo tokom mandata EULEX-a. U pripremi za prenos nadležnosti sa EULEX-a na kosovske institucije, Odeljenje za forenziku vode dve osobe, jedna je sa međunarodnim mandatom a jedna je osoba sa Kosova.


PUT DO PRAVDE

Specijalno tužilaštvo na Kosovu (SPRK)

Osnovano 2008, Kancelarija specijalnog tužilaštva na Kosovu je nadležna za istragu zloči-na, kao što su privredni kriminal, organizovani kriminal, terorizam i ratni zločini. Od 2008-2014, EULEX je odgovorna za monitoring i mentoring ove kancelarije a takođe je uposlio svoje tužioce u redovima SPRK-a. Prema novom mandatu EULEX-a, koji je usvojen maja 20145, lokalni tužioci u Kancelariji specijalnog tužilaštva mogu da pokrenu istragu u pred-metima ratnih zločina.

Tužilaštvo za ratne zločine Srbije

Osnovano 2003, Kancelarija tužioca za ratne zločine Srbije je tužilačko telo u Srbiji na-dležnoo za istragu zložina protiv čovečnosti i međunarodnog humanitarnog prava. Ovo pre svega podrazumeva slučajeve koji se bave ratnim zločinima koji su počinjeni tokom 1999-ih na prostorima bivše Jugoslavije, uključujući i skukob na Kosovu.

Savetodavna komisija za ljudska prava (HRAP) - UNMIK

Savetodavna komisija za ljudska prava je nezavisno telo koje je osnovao UNMIK 2006.godine koje istražuje žalbe na kršenje ljudskih prava koja se pripisuju ili je počinio UN-MIK. Nakon istrage, panel daje preporuke za reagovanje od strane UNMIK-a. Mišljenje Komisije, međutim nije obavezujuće. Oko 200 žalbi je podneto od strane članova porodice nestalih lica na Kosovu što je dovelo do otkrića da UNMIK nije uspeo da istraži te slučajeve (za više informacija pogledajte aneks na strani 26).

Komisija za razmatranje ljudskih prava (HRRP) - EULEX

Komisija za razmatranje ljudskih prava je osnovana 2009, kao nezavisno telo u okviru EULEX-a, nadležno za razmatranje kršenja ljudskih prava koje je počinio ili se priprisuje EULEX-u. Komisija je pregeldala 128 slučajeva od jula 20146, donela odluku da se dva slučaja koja se odnose na nestala lica razmotre uz dopuštenje Šefa misije EULEX-a.7

5 “Zakon br.04/L-273 Amandman zakona koji se odnosi na mandat Misije Evropske unije na Kosovu ‘ EU-LEX.” Službeni glasnik Republike Kosovo, br.32, maj 15, 2014. Izvor: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

6 “Statistike.” Zvanična internet stranica Panela za ljudska prava. Juli 7, 2014. Izvor: http://www.hrrp.eu/Statistics.php

7 Str.2, “Newsletter #10 - July to September 2014.” Zvanična internet stranica Panela za ljudska prava. Prist-up oktobra 18, 2014. Izvor: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/HRRP%20News%2010%20English.pdf


PUT DO PRAVDE

Institut za istraživanje ratnih zločina

Kreiran je 2011, pod pokroviteljstvom Ministarstva pravde, Institut za istraživanje ratnih zločina ima za zadatak istragu i dokumentovanje ratnih zločina na Kosovu, počev od ub-istava, nestanaka, silovanja i ostećenja kulturne baštine. Delokrug Instituta za istraživanje obuhvata period od januara 1998.godine do juna 1999, čime su praktično izostavljeni zlo-čini počinjeni kao čin osvete nad kosovskim Srbima i drugim manjinama nakon zvaničnog završetka sukoba, i nakon dolaska snaga KFOR-a i UNMIK-a.

Udruženja porodica nestalih lica

Udruženja porodica nestalih lica su samoorganizovana udruženja članova porodica nesta-lih lica. Udruženja su formirana na osnovu etičnke pripadnosti i regiona/gradova, i ona se bave davanjem podrške porodicama nestalih lica, a u isto vreme usmeravaju političke akcije, s obzirom da mnogi lideri organizuju proteste, marševe, i daju javne izjave u ime porodica nestalih lica. Ova udruženja takođe služe i kao izvor informacija o potencjalnim grobnicama.

NACIONALNO ZAKONODAVSTVO I MEĐUNARODNI PRAVNI MEHANIZMI

Zakon o nestalim licima

Zakon o nestalim licima je usvojen kao zakon u Skupštini Kosova avgusta 2011, i njime je utvrđen status nestalih lica i članova njihovih porodica. Zakon poziva na kreiranje Central-nog registra nestalih lica i reguliše rad vladine komisije za nestala lica.

Zakon o statusu i pravima boraca, invalida, veterana Kosovske oslobodilačke vojske, žrta-va seksualnog nasilja u ratu, civilnih žrtava rata i njihovih porodica

Ovaj zakon je kosovska Skupština usvojila u decembru 2011.godine i opisuje različite kate-gorije civilnih i necivilnih žrtava rata i vladine benefi cije na koje imaju pravo (mesečna soci-jalna davanja, poreske olakšice, osobađanje od školarina, zdravstvenu zaštitu, itd.). Nestala lica su posebna kategorija u okviru ovog zakona i imaju pravo i na mesečna socijalna da-vanja i na pristup određenim oblicima socijalne zaštite.


PUT DO PRAVDE

Međunarodna Konvencija o zaštiti svih lica od nasilnog nestanka

Ovu UN Konvenciju je Genralna Skupština usvojila 2006.godine, i stupilla je na snagu 4 godine kasnije. Ova Konvencija defi niše prisilni nestanak kao zakonski neprihvatljiv pod svim okolnostima i kao zločin protiv čovečnosti kada se čini sistematski. Akti prisilnog nestanka se smataju krivičnim delom u državama koje su ratifi kovale ovu Konvenciju. Sr-bija je ratifi kovala Konvenciju 2011.godine ali Kosovo ne može jer nije članica UN-a. Na Konvenciju se može pozivati kada se radi o prisilnim nestancima koji su se desili nakon ratifi kovanja države članice, što znači da se ne odnosi na prisilne nestanke koji su se desili tokom sukoba na Kosovu.

UN TELA

UN Komitet za prisilne nestanke

Ovaj komitet prati sprovođenje međunarodnih konvencija za zaštitu svih lica od prisilnog nestanka u državama članicama koje su ratifi kovale Konvenciju.

UN Radna grupa za prisilne nestanke

UN radna grupa je telo osnovano od strane Komisije za ljudska prava 1980.godine. mandat radne grupe je da pomogne rodbini nestalih u saznavanju sudbine i kretanjunestalih lica, bez obzira na nacionalne nadležnosti, status države članice u UN-u, i da li je država rati-fi kovala Konvenciju za zaštitu svih lica od nasilnih nestanaka. Od 24-26 juna 2014.godine, radna grupa je sprovela studijsku posetu Kosovu i napravila kritiku u pogledu napretka i političke volje u rešavanju slučajeva nestalih lica.8

8 “UN poziva na hitnu akciiju u potrazi za nestalima na Kosovu.” Balkan Transitional Justice. Jun 26, 2014. Izvor: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-urgent-act-on-missing-persons-in-kosovo


PUT DO PRAVDE

UNMIK U EULEX: PROMENA MANDATA, PROMENA REZULTATA

Nestala lica su u konfl iktu na Kosovu obično nestajala ili ubijena po dva scenarija:

1) Lica koja su nestala u peridou januar 1998 – jun 1999, tj.do zvaničnog kraja oružanogsukoba na Kosovu su obično kosovski Albanci koji su ubijeni od strane srpskih snagabezbednosti. Nakon konfl ikta njihova tela su pronađena u masovnim grobnicama ilisu ostavljena nezakopana širom Kosova. Tela kosovskih Albanaca su takođe trans-portovana os strane srpskih snaga bezbednosti sa Kosova u skrivene masovne grob-nice na teritoriju Centralne Srbije. Nestanci pre juna 1999.godine takođe uključujui one kosovske Srbe, kako civile tako i policiju koji su ubijeni od strane Kosovskeoslobodilačke vojske. Ovaj broj obuhvata i kosovske Albance koji su smatrani sarad-nicima srpskih vlasti.

2) Lica koja su nestala nakon juna 1999.godine, nakon zvaničnog kraja oružanih sukobana Kosovu, su uglavnom kosovski Srbi, kao i kosovski Albanci i članovi zajednicaRoma, Aškalija i Egipćana, koji su smatrani saradnicima srpskih vlasti tokom konfl ik-ta. Talas ubistava iz osvete i nestanci su navodno počinjeni od strane Oslobodilačkevojske Kosova, i civila, kosovskih Albanaca dogodila su se nakon povlačenja srpskihbezbednosnih snaga na Kosovu u junu 1999.godine.

Istragu o nestalim licima na Kosovu karakteriše promena uprava, nedosledno izveštavanje i vođenje slučajeva, kao i nedostatak inicijative za rešavanje slučajeva

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju je bio prvi istražni organ na terenu koji se bavio iskopavanjem i ekshumacijom masovnih grobnica na Kosovu tokom leta 1999.godine. Do marta 2000., istražitelji tribunala su pronašli 529 masobnih grob-nica na Kosovu, i takođe su bili u mogućnosti da uspešno završe obiman forenzič-ki rad, neophodan za dokazivanje masovnog ubijanja civila tokom sukoba na Kosovu9. Međutim, primarni fokus MKSJ-a je bio obezbeđivanje dokaza da je masovno ubijanje bilo organizovano i namerno od strane srpskih bezbednosnih snaga, a ne da obezbe-di usluge identifi kacije članovima porodica ili za krivično gonjenje za ratne zločine. Oko 4300 tela je otkriveno od strane MKSJ u grobnicama širom Kosova10.

Istraga MKSJ je takođe otkrila prisustvo lokacija masovnih grobnica u Srbiji, što je bio jedan od ključnih dokaza u slučaju Đorđević, u kom je Vlastimir Đorđević, bivši pomočnik Ministra za unutrašnje poslove Srbije i Šef odeljenja za javnu bezbednost proglašen krivim

9 Paragraf 4, “Etničko čišćenje na Kosovu: Računanje.” US Department of State. Decembar 1998. Izvor: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/global/human_rights/kosovoii/homepage.html

10 Paragraf 16, “Po naređenju: Ratni zločini na Kosovu.” Human Rights Watch. Octobar 26, 2001. Izvor: http://www.hrw.org/reports/2001/kosovo/undword.htm


PUT DO PRAVDE

za transportovanje tela 889 kosovskih Albanaca koje su ubile srpske snage bezbednosti na Kosovu i pokopale na skrivenim lokacijama u Srbiji11.

Nakon završetka MKSJ istraga na terenu o masovnom ubijanju i zločina protiv čovečnosti na Kosovu, široki spektar UNMIK i međunarodnih tela je uključen u identifi kovanje i rad sa nestalim licima, stvarajući konfuziju u podeli uloga i odgovornosti a rezultat je bio spori napredak u pružanju pravednog sudskog postupka porodicama nestalih.

Osnovana 2002. godine , UNMIK Kancelarija za nestala lica i forenziku (OMPF) je postala primarni organ za ekshumacije i identifi kacije nestalih lica na Kosovu do uspostavljanja EU misije, EULEKS 2008.godine. OMPF je uspela da pojednostavi i poboljša svoje sposobnosti da završi pojedinačne identifi kacije i uspostavi kontakte sa članovima porodica. Terenske aktivnosti kao što su diskusije , radionice usmene istorije i kulturni projekti su bili pokušaj da se obezbedi ventil za članove porodica nestalih lica i da dokumentuju i podele svoja iskustva .

Tokom mandata OMPF-a, nekoliko važnih protokola je potpisano sa Srbijom o ekshumaciji i primopredaji zemljanih ostataka kosovskih Albanaca koji su bilu i dalje na teritoriji Srbije , kao i Protokol o razmeni stručnjaka za forenziku , Protokol o prekograničnom prenosu identifi kovanih ostataka , kao i Protokol o Zajedničkim timovi za verifi kaciju za nestala lica.

Međutim, ogromna broj posmrtnih ostataka je trebalo identifi kovati, nedostajale su infor-macije o drugim potencijalnim grobnica, a nedostatak osoblja i sredstava kojima raspolaže OMPF ozbiljno je ometao brzinu procesa ekshumacije i identifi kacije12. U godinama koje su dovele do uspostavljanja EULEX-a, OMPF ekshumacije smanjila na 118 ljudskih ostataka ekshumiranih 2005. godine, 59 u 2006. Godini, 723 u 2007. i 53 u 2008. godini13.

11 “Vlastimir Đorđević osuđen za zločine na Kosovu.” Izveštaj za štampu MKSJ. Februar 23, 2011. IIzvor: http://www.icty.org/sid/10606

12 Amnesty International je kritikovao UNMIK administraciju zbog neobezbeđivanja adekvatnih srdstava I osoblja Kancelariji za nestala lica I forenziku a posebno je naglasio neuspeh UNMIk policije I jediniice za nestala lica za nedoslednost u radu sa slučajevima nestalih ica I nepronalaženje daljih potencijalnih grobni-ca na Kosovu. Do 2004.Kancelarija za nestala lica I forenziku je obavila 1170 ekshumacija, I 858 autopsija, I usmerila svoje snage na identifi kaciju tig tela. U to vreme je oko 3000 ljudi I dalje vođeno kao nestalo, a neki od njih su bili u mrtvačnci OMPF u Orahovcu.. tr. 20, “Burying the Past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo.” Amnesty Inter-national. June, 2009. Izvor: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

13 Uprkos mehanizama uspostavljenih od strane UNMIK-a i kosovskih institucija, Međunarodna komisija za nestala lica je u svom poslednjem izveštaju “Situacija na Kosovu A stock taking” primetila da je broj novih identifi kacija je dramatično opao od 2005. Izveštaj daje procena moguć ih teorija o tome zašto je postignut mali napredak u pronalaženju i identifi kaciji nestalih , kao što su nedosledne primene DNK testiranja , koje je možda dovelo do netačnih sahrana, I pogrešno identifi kovanih tela . Nedosledna primena DNK testiranje se desila između 1999-2003 , period vremena kada je već ina grobnica iskopavana I ekshumirana od strane timova Haškog tribunala, a pre sistematskog pristupa ICMP-a. Pre uklučenja ICMP-a potencijalno je pogrešno idetifi kovano oko 200 tela.“Situacija na Kosovi: A stock taking.” Međunarodna komisija za nestala lica. Septembar 14, 2010. Izvor: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2014/08/icmp-dg-264-4-doc-general.pdf


PUT DO PRAVDE

Napravljeni su pokušaji da se podstakne lokalna ekspertiza u forenzici kroz obuke na poslu od strane međunarodnog osoblja UNMIK i kratkoročnih programa obuke u inostranstvu . Ovi pokušaji su uglavnom uspeli da proizvedu adekvatno obučeno kosovske forenzičare . Neuspeh OMPF da obezbedi da se ljudi sa kosova adekvatno obuče za sudsku medicinu i forenzičku antropologiju je imala dugoročne efekte, osiguravajuć i da vlasništvo nad foren-zičkom komponentom po pitanju nestalih lica ostane odgovornost međunarodno angažo-vanog osoblja14.

Jedinica za nestala lica UNMIK policije pokazala je nedostatak kapaciteta da se bavi sluča-jevima nestalih osoba, sa dokumentovanim slučajevima neadekvatnog evidentiranja i arhi-viranje predmeta15, ostavljajuć i nerešene slučajeve neopravdan dug vremenski period, i ne obaveštavajući članove porodica o statusu njihovih predmeta. Tokom mandata UNMIK-a , novoformirana Kosovska policija je sprečen da istražuje slučajeve ratnih zločina, odlažuć i prenos nadležnosti i izgradnje kapaciteta neophodnog za rešavanje ovakvih slučajeva kasni-je. Policija UNMIK-a je u ovo ostavila u nasleđe EULEX-u, uz zaostatak od preko 800 pred-meta ratnih zločina do 2008. godine.

Nemogućnost zaštite svedoka16 i tišina lidera kosovskih Albanaca koji su možda imali in-formacije o otmicama i nestancima nakon rata, su takođe imali negativan efekat na istragu u slučajevima kidnapovanja i ubistava koji se se dogodili nakon juna 1999.godine. Procen-juje se da je 414 oosoba kidnapovano i ubijeno od juna do decembra 1999.godine. Ovaj broj uključuje kosovske Srbe, i kosovske Albance za koje se sumnja da su saradjivali sa srpskim snagama bezbednosti tokom konfl ikta, kao i druge manjine17.

14 Str.167, “Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo.” Politorbis: Dealing with the Past, nr. 50. March, 2010. Izvor: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

15 Prema proračunima Amnesty International loše upravljanje bazom podataka UNMIK policije dovelo je do velikih propusta u prikupljanju informacija I istrazi nerešenih slučajeva u posleratnom period, posebno onih koji se odnose na nestala lica I otmice. EULEX je izvestio o slučnim poteškoćama u prikupljanju doku-mentacije od MKSJ I KFOR-a. sStr. 17, “Kosovo: Time for EULEX to Prioritize War Crimes.” Amnesty International, April 2012. Izvor: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf

16 Str. 26, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities. May 2010. Izvor: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

17 Pg. 8, “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo. Amnesty Inter-national, June 2009. Izvor: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf


PUT DO PRAVDE

KOSOVO PREUZIMA OVLAŠĆENJA: PRENOS KAPACITETA NA NACIONALNE INSTITUCIJE

Postepeni prenos nadležnosti u pravosudnom sistemu je počeo sa stvaranjem Ministarst-va pravde Kosova 2006. godine i eventualne apsorpcije OMPF-a u Odeljenju za sudsku medicinu u okviru istog ministarstva. Februara 2008. godine, Kosovo je proglasilo neza-visnost, efi kasnim okončanjem administracija UNMIK-a. U kratkom periodu, nekoliko insti-tucionalnih tela su prebačena u nove, nacionalne strukture - ili su stvoreni od nule.

Tri tela su posebno kreirana koja se mogu nositi sa problemima nestalih lica: Radnu grupu za nestala lica, Vladina komisija za nestala lica, i Institut za ratne zločine .

Radna grupa za nestala lica šalje svoje delegacije i deli informacije sa partnerima u Srbiji, uz koordinaciju i rukovodstvo Međunarodnog komiteta Crvenog krsta. Iako je Radna gru-pa služila kao forum za stalni dijaloga i razmenu informacija između udruženja porodica nestalih lica i relevantnih državnih institucija na Kosovu i Srbiji, udruženja porodica nestalih su opisali napredak radne grupe kao spor i neefi kasan, zbog nedostatka stvarne političke volje obeju strane da se osigura pronalazak i identifi kacija da svi nestalih lica.

Vladina komisija za nestala lica, koja postoji od 2006. godine i nalazi se pri Kancelariji premijera, je odgovorna za koordinaciju svih lokalnih i međunarodnih aktera uključenih u pitanju nestalih osoba, uključujuć i šest ministarstava i tri udruženja nestalih osoba. Komisija postavlja godišnje ciljeve Vlade u vezi sa nestalim licima, a takođe može da, na zahteve pojedinaca da pretraži ili istraži slučaj nestale osobe. Osim naglašavanja potrebe da pronalaženje nestalih lica treba da bude prioritet u svemu, nije jasno da li Komisija ima ljudske i logističke resurse da adekvatno zastupale članove porodica nestalih - ili da dopre do porodicama nestalih drugih etničkog zajednica.

Institut za ratne zločine je nastao 2011. godine, pod pokroviteljstvom Ministarstva pravde Kosova, da istraži i dokumentuje ratne zločine. Institut istražuje samo zločine koji su se desili od 1998. do juna 1999. godine, i praktično isključuje iz svog mandata postkonfl ik-tna ubistava i nestanke koje se prvenstveno odnose na kosovske Srbe, kao i kosovske Albanace i kosovske Rome, Aškalije i Egipć ane. Institut tek treba da objavi svoje nalaze, iako članovi Instituta navode da se trenutno sprovodi istraživanje slučajeva gde je vršeno seksualno nasilje ko je se desilo tokom sukoba, i nestalih lica. Organizacije civilnog društva su kritikovali Institut zbog nesaradnje sa postojeć im organizacijama koje takođe sprovode istraživanja o pitanjima tranzicione pravde.

Zakonska infrastruktura na Kosovu prepoznaje članove porodica nestalih lica kao pose-banu ratni kategoriju (Zakon o nestalim licima), a takođe pruža ograničen opseg socijalnih davanja (Zakon o statusu i pravima boraca, invalida, veterana , pripadnika Oslobodilačka


PUT DO PRAVDE

vojska Kosova , žrtve seksualnog nasilja u ratu, civilne žrtve, i njhove prorodice).

Udruženja nestalih osoba na Kosovu su se žalila da su socijalnah davanja nesrazmerna i pogledu podrške preživelih članova porodica veterana OVK, invalida i žrtava, na račun preživelih članova porodica nestalih lica. Glavna tačka sporenja je 135 evra mesečne pen-zije članovima porodica nestalih, u odnosu na kliznu skalu naknade koju primaju preživelih članovi porodica pripadnika OVK - koja može biti i do 535 evra, u zavisnosti od broja veter-ana, invalida i žrtava u jednoj porodici18.

Što se tiče prava porodice da saznaju sudbinu svojih nestalih lica i prava na pravdu, bro-jna kosovska udruženja porodica tek treba da formulišu koherentni poziv na akciju da se zakonski počinioci suočiti sa pravdom. Pozivi za pravdu koju upučuju udruženja porodica nestalih kosovskih Albanaca su obično ograničeni na zahteve vladi Kosova da preduzme akciju i srpske vlade da objavi informaciju o tome gde su preostale masovne grobnice - i obrnuto za udruženja porodica nestalih kosovskih Srba. Udruženja porodica dve zajednice i dalje deluju izolovano čime se umanjuje njihov uticaj.

POZIVANJE NA PRAVOSUDNI SISTEM KOSOVA: PEZIMANJE VLASNIŠTVA NAD RATNIM ZLOČINIMA

Jedinica za istraživanje ratnih zločina EULEKS-a je odgovorna za razmatranje i sprovođen-je slučajeva ratnih zločina, uključujuć i i one koje je nasledila od UNMIK-a. Do 2010. godine, 888 predmeta ratnih zločina je pregledan od strane ove jedinica. Do danas, 700 do 750 od ovih slučajeva još uvek nisu bili predmet pune istrag, u velikoj meri zbog nedeovoljnog broja osoblja, kratkoročnih ugovora, kao i nedostatka kapaciteta na lokalnom nivou. Uz pomoć EULEX Jedinice za istragu ratnih zločina, formirana je Jedinica za ratne zločine pri kosovskoj policiji19.

Kancelarija specijalnog tužilaštva je do nedavno bila pod zajedničkom upravom EULEKS-a i kosovskog Ministarstva pravde odnosno do obnove mandata EULEKS-a u maju 2014. godine, koji sprečava EULEKS tužioce da pokrenu nove slučajeve osim u izuzetnim situ-acijama, i stavlja punu vlast novih i neistraženih slučajeva privrednog kriminala , terorizma i ratnih zločina na lokalne tužioce u kancelariji Specijalnog tužilaštva. Specijalni tužilac tre-nutno ima 347 slučajeva u kojima je 1.473 osoba pod istragom za ratne zločine, a odluka je da se nastavi istraga na 289 slučajeva20.

18 Str. 50, “Procena otreba kosovskih žrtava.” Centar za istraživanje, dokumentovanje I pubikaciju. Decembar, 2012. Izvor: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publikimi.pdf

19 Str. 18, Str. 22, “Kosovo: Vreme da EULEX stavi prioritet na ratne zločine.” Amnesty International. April, 2012. Link: http://www.amnesty.eu/content/assets/260412_EULEX_Report.pdf

20 Razmena elektronske pošte sa Šefom specijalnog tužilaštva Kosova, Sevdije Morina, dana 23.Oktobra, 2014.


PUT DO PRAVDE

Jedna od najveć ih prepreka za uspešno kompletiranje istrage za ratne zločine je prek-ogranična saradnja između Kosova i Srbije, posebno u vezi sa razmenom informacija i izručenjem. U odsustvu sporazuma o ekstradiciji između dve zemlje, Odeljenje za međun-arodnu pravnu pomoć u okviru Ministarstva pravde upućuje međunarodne naloge za hapšenje preko Interpola u potrazi za osumnjičenima (do sada nije bilo mnogo slučajeva međunarodnih poternica pokrenutih za osumnjičenima za ratne zločine).

Uzajamna pravna pomoć između Kosova i Srbije je vrlo jednostavna, jer su se obe države složili u protokolu za uzajamnu pravnu pomoć , kao rezultat sporazuma u Briselu aprila 2013. Zahtevi za uzajamnu pravnu pomoć će inicirati sudovi ili tužilaštva, i uključuju obe krivične i građanske parnice. Od oktobra 2014, omogućavanja uzajamnih zahteva za pravnu pomoć prešla je sa EULEKS-a na specijalnog predstavnika EU (EUSR). Najviše zahteva uključuje prikupljanje dokaza. Putem elektronske komunikacije sa predstavnikom EUSR, izručenje je takođe zahtev koji se može napraviti preko zajedničkih zahteva za pravnu pomoć , “ako se to traži, a pod uslovom da strane uključene imaju zajedničko razumevanje stvari21.”

Na žalost, iako je EULEKS je omoguć io preko 1000 zahteva za uzajamnu pravnu pomoć od stavljanja protokola na snagu, u već ini slučajeva ni jedna strana nije odgovorila22.

Forenzički proces ekshumacije i identifi kacije tela nestalih lica je takođe preuzelo Odeljenja EULEX-a za forenziku 2008, koji je potom apsorbovano u okvir Ministarstva pravde Koso-va 2010. Do danas, EULEKS je sproveo više od 300 terenskih poseta potencijalnim grob-nicama ,i vratio preko 200 tela nestalih lica njihovim porodicama. Međutim, glavni problemi i dalje ostaje izgradnja odgovarajuć ih lokalnih kapaciteta u okviru odeljenja.

Izveštaj Amnesty International o EULEX-u i ratnim zločinima “Kosovo: Vreme je da EULEX stavi prioritet na ratne zločine,” pozvao EULEKS i Ministarstvo pravde da zadrži međun-arodne forenzičara i osoblje u okviru Odeljenja za sudsku medicinu, zbog nedostatka domać ih, kvalifi kovanih stručnjaka u oblasti sudske medicine. Nedostatak sredstava i re-sursa u tom delu kosovskih institucija takođe u veliko meri ometa izvođenje23. Od 2009. go-dine, EULEKS je investirao u pružio podršku Odeljenja za sudsku medicinu u forenzičkim naukama (t.j. forenzičku obdukciju, forenzičku histopatologiji,upravljanje mrtvačnicom, uviđaj smrti, i sudsko-kliničke medicine) i obučio je loklani tim za ekshumacije. U razmeni e-pošte CRDP-a24 sa šefom EULEX-ovg tima za forenziku, navedeno je da Ministarstvo pravde ne pruža adekvatne ljudske i materijalne resurse za dalji razvoj lokalnih kapaciteta

21 Razmena elektronske pošte sa pravnim ekspertom EUSR Florina Bisog, dana 23.Oktobra, 2014.22 Str. 24, “State of Play in Implementation of the Brussels Agreement.” Izveštaj vlade Kosova podnet Ev-

ropskoj Uniji. Januar 16, 2014. Izvor: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kosovo_Report_on_im-plementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agreements_160114-signed.pdf

23 Str. 14, “EULEX: Izveštaj o godinjim aktivnostima o nestalim licima.” Decembar, 2011. Link: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf

24 Razmena e-pošte između CRDP-a i šefa EULEX-a za forenziku, Alana Robinsona, od dana Septembra 17, 2014.


PUT DO PRAVDE

u tom odeljenju. Lokalni šef odeljenja za forenziku se u medijima žali da ima neadekvatnu materijalnu podršku od strane Ministarstva pravde tom odeljenju25, tvrdnju koju osporava šef vladine komisije za nestala lica26.

Za razliku od kosovskih institucija, EULEKS je pokazao više inicijative u saradnji sa Tužilaštvom za ratne zločine Srbije, kao i u istrazi i krivičnom gonjenju slučajeva otmica i ubistava iz osvete od strane pripadnika OVK posle oružanog sukoba 1999. godine. Uz pomoć i informacije koje je EULEKS prikupio, nove grobnice su istražene na Kosovu i u Srbiji, kao što su masovne grobnice kosovskih Albanaca otkrivene u srpskom gradu Raške 201027 lokacji Žilivoda, opština Vučitrn 28.

Međutim, kako se misija EULEKS-a smanjuje, smanjuje se i njihov budžet, a teret istrage preostalih slučajeva nestalih lica, gonjenje preostalih počinilaca će pasti na pleć a kosovskih institucija. Ostaje da se vidi da li su vlada i pravosudni sistem Kosova spremni da problem nestalih lica i drugih ratnih zločina učine najprioritetnijim.

25 “Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” (Eng. translation - Gerxhaliu: Mass grave in Raska, not the last in Serbia.) Radio Free Europe, September 27, 2014. Izvor: http://www.evropae-lire.org/content/article/26609114.html

26 “Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut” (English translation: Gjetaj calls Gerxhaliu’s Resigna-tion Unmeasured). Koha Ditore, August 21, 2014. Izvor: http://koha.net/?id=27&l=22463

27 “Serbia Begins Investigation Into Raska Mass Grave.” Balkan Transitional Justice, July 8, 2010. Izvor: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-raska-mass-grave

28 “Site in Zhilivoda is Not Mass Grave Says EULEX.” Balkan Transitional Justice, August 3, 2012. Izvor: http://www.balkaninsight.com/en/article/zhilivoda-no-results-on-missing-kosovo-serbs


PUT DO PRAVDE

Pod pokroviteljstvom EU sklopljen je sporazum od 15 tačka sporazum o normalizaciji odnosa između Kosova i Srbije u 2013. čime se obezbeđuje već u samoupravu za srpsku manjinu na Kosovu i uspostavlja autonomija kosovskih granica i institucija, ali prioritet se ne daje problemima pravde u tranziciji, kao što je slučaj nestalih lica. Tokom faze pregovo-ra i dijaloga, kosovska udruženja nestalih lica su lobirala da EU stavi pritisak na Beohgrad da pomogne u rešavanju preostalih slučajeva nestalih lica. Međutim o problemu nestalih lica se diskutovalo samo jednom pre sporauma29.

29 Tokom faze pregovora pod pokroviteljstvom Eu za uspostavljanje normalizacije odnosa između Kosova I Srbije, problem nestalih je pomenut samo jedno, po pisanju medija: Kosovo Urged not to Manipulate with Missing Persons Issues,” Balkan Transitional Justice. January 8, 2013. Izvor:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-persons-issue“Kosovo Missing Persons in Political Stalemate,” Balkan Transitional Justice. February 22, 2013. Izvor:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate“Ashton Refuses to Meet Missing Persons Families,” Balkan Transitional Justice. March 14, 2013. Izvor:http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families“Relatives of Missing Persons Asked for Information,” Balkan Transitional Justice. June 3, 2013. Izvor:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-information“Kosovo Marks International day of the Disappeared,” Balkan Transitional Justice. August 30, 2013. Izvor:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappearedMaja 10. 2012, Zamenica premijera Edita Tahiri,koja je bila na čelu kosovske strane u pregovorima, se pojavila pred kosovskim Parlamentom da odgovori na pitanja da li se diskutovalo o nestalim licima tokom procesa pregovora. Tahiri je potvrdila da se o nestalima jednom razgovaralo, tokom četvrte runde pregovo-ra maja 18.2011. Tahiri je predstavila platformu vlade o nestalim licima tokom ove runde pregovora, i predstavila sledeć e zahteve i izjave:1 ) da Evropska unija preuzme vodeć u ulogu I izvrši pritisak na Srbiju u saradnji,2 ) da otvori vojne arhive Srbije,3 ) da proveri nove informacije o lokacijama masovnih grobnica,4 ) da ubrza postojeć ih potencijalnih masovnih grobnica ,5 ) spremnost kosovskih institucija da razmotri i obrađuje informacije dobijenih od strane Srbije,6 ) da nastavi saradnju Radne grupe Kosova za nestala lica i njihovih partnera Srbiji, uz podršku EULEX-a i Međunarodnog komiteta Crvenog krsta,7 ) da rad na terenu završe stručni timovi obeju strana, i uz prisustvo međunarodne zajednice ,8 ) da se problem nestalih lica tretiraju kao humanitarno pitanje koje spada u međunarodno pravo,9 ) da Srbija zaustavi politizaciju pitanja nestalih osoba,10 ) da se otkrije sudbina kosovskog Albanaca,političkog aktiviste Ukšina Hotija, koji je nestalo tokom sukoba .Prema rečima Tahiri, sastanak je bio uspešan , s obzirom da je EU postal svesna problema koji se odnosi na nestala lica na Kosovu I u Srbiji. Tahiri je takođe izjavila da je vlada Kosova pozvala Evropsku Uniju dab de garant ovog procesa. Strs.32-34, 74-75, “Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të Mbajtur me 10, 11, dhe 15 Maj 2012.” (Eng. trans. “Transcript of the Plenary Session of the Assembly of Kosovo, held on May 10, 11, and 15, 2012). Zvanični transcript Skupštine Kosova. Izvor: http://www.assemblyofkosovo.org/common/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf


PUT DO PRAVDE

BARIKADE OSTAJU: ŠTA TREBA DA SE PROMENI?

Kroz CRDP istraživanja i intervjue na temu nestalih osoba, broj mučnih pitanje se ponavlja: vrlo je malo kontakata i saradnje između kosovskog pravosudnog sistema i Srbije, ne-jasno je ima li dovoljno lokalnog kapaciteta koje je obučeno da preuzme pravne i foren-zičke poslove neophodne za istraživanje takvih slučajeva, a najviše zabrinjava nedostatak adekvatno vođenih nacionalna strategija za pronalaženje nestalih osoba i pristup pravdi njihovim porodicama.

Predstavnik udruženja porodica nestalih lica je govorio sa CRDP-om o rastuć oj frustraciji porodica zbog nedostatka akcije preduzetih da se istraže slučajevi nestalih lica. Tokom posleratnog perioda, porodice nestalih su bile voljne i spremne da pruže informacije i sarađuju sa vlastima. Takođe je bilo pokušaja od strane lokalnih advokata da dokumentuju i izgrade slučajeva nestalih lica, koji su bili blokirani nedostatkom znanja o međunarodnom pravu i nemoguć nosti da se kreć u u komplikovanom pravnu okruženje na Kosovu.

Nedostatak nadležnosti među kosovskim pravnim stručnjacima i forenzičarima je problem koji je naglašen tokom intervjua sa CRDP-om. Prošla CRDP istraživanja su dokumentovala uverenje lokalnih tužilaca da njihova profesionalna bezbednost nije zagarantovanau osetl-jivim ili visokorizičnim slučajevima30, a Fond za humanitarno pravo na Kosovu je napravio komentar o lokalnim tužiocima i nedostatku volje da se reše slučajevi ratnih zločina. Am-nesti International je kritikovao Odeljenje za sudsku medicinu na Kosovu zbog nedostatka obučenog osoblja i infrastrukture.

Kada su upitani o pitanju nadležnosti Kosova da se izbori u predmetima ratnih zločina, predstavnici Vladine komisije za nestala lica i Centra za humanitarno pravo na Kosovu dali su slične odgovore: iako je teret jasno sada na kosovskim institucijama, kosovski Albanci su bili skoro jednu deceniju tokom 1990- izvan svih oblika državnih institucija. Ovaj period je praćen još skoro jednom decenijom provedenom pod međunarodnom upravom, tokom koje je izgradnja lokalnih kapaciteta u pravnom sistemu trebala da se odvija. Stručnjak za međunarodno pravo je u razgovoru sa CRDP-om upozorio da će tužioci i pravni stručnjaci, bez odgovarajuć e obuke ili znanja o tome kako da rukuju predmetima ratnih zločina naneti više štete u težnji porodica da stignu do pravde.

Tokom razgovora, CRDP je zabeležio i dva pozitivna znaka napretka u pogledu kapaciteta: dva nova mlada eksperta su zaposlena u Odeljenju za sudsku medicinu, a glavni specijalni tužilac je izjavila da ima nameru da otvori odeljenje za ratne zločine u svojoj kancelariji – u kome će raditi specijalizovani lokalni tužioci za ratne zločine i administrativno osoblje.

30 Str. 61, 65-67 “Borba na svim frontovima: Za kosovske institucije, pravosuđe i medije, suočavanje sa prošlošći je kompleksno pitanje” CRDP. Decembar, 2013. Izvor: http://crdp-ks.org/wp-content/up-loads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf


PUT DO PRAVDE

Pored obezbeđenjaizvanrednih kapaciteta, kosovske institucije moraju da stvore otvoren kanal komunikacije sa svojim partnerima u Srbiji. Pošto su i žrtve i počinioci na teritoriji i Kosova i Srbije, pravda ne može da se sprovodi bez nekog oblika saradnje između dva pravosudna sistema. Na primer, lokalni tužioci u okviru Specijalnog tužilaštva tek treba da uspostave direktne kontakte sa svojim kolegama u Tužilaštvu za ratne zločine Srbije, jer je tu ulogu sve do nedavno igrao EULEX odnosno tužioci koji se bili u SPRK. Glavni specijalni tužilac je ukazao da ć e ona insistirati na memorandum o razumevanju između tužilaca oba ureda, kako bi se osiguralo da je saradnja na predmetima odvija nesmetano.

Postoje samo dva načina da se osumnjičeni goni, jedan je preko međunarodnih naloga za hapšenje , koji zavise od osumnjičenog i napuštanja države koja ima jurisdikscju, kao i uzajamni zahteva za pravnu pomoć , koje je omogućio EUSR ali nije pravno obavezujuć i.

Nedostatak Kosova u istraživanju i dokumentaciji ratnih zločinina koji su se desili tokom sukoba 1999. takođe predstavlja poteškoć u u pokretanju pravnih slučajeva. Bez državnog arhiva o zločinima počinjenim na Kosovu, ima malo ili nimalo dokaza za tvrdnje pojedinih brojeva žrtava ili ubistava u određenim oblastima. Kosovski Institut za istraživanje ratnih zločina nema dovoljno sredstava i osoblja, kako je jedan od istraživača Instituta objasnio CRDP-u . Što se tiče nestalih lica, još nijedna publikacija nije napravljena. Istraživanje je napravljeno, ali Institut nema ljudskih resursa ili prevozno sredstvo da putuju širom Kosova za prikupljanje podataka.

Nedostatak koordinisanih akcija između Kancelarije Specijalnog tužilaštva, Tužioca za ratne zločine Srbije, Vladine komisije za nestala lica na Kosovu, i Kosovskog instituta za istraživanje rratnih zločina, znači da postoji nedostatak koordinisanih napora se dopre do porodica. Ne postoji mapiranje koraka koje treba preduzeti ili lak način na koji se mogu informisati o tome koja su njihova prava. Bez kontinuirane pravne pomoć i, dopiranje, po-drške i jasna objašnjenja o tome koji se zakonski koraci moraju preduzet, porodice nestalih ć e ostati sumnjive na svaki pokušaj bavljenja pravde u njihovo ime.

Kosovske institucije imaju zakonsku i moralnu obavezu da ne samo nađu i identifi kuju nestala lica, već i da krivično gone izvršioce zločina - bez obzira na to kojoj nacionalnosti pripadaju ili pod čijom su jurisdikcijom. Nestala lica su problem i nedostatak kompetent-nosti i vlasti Kosova više ne stoji na putu sveobuhvatnog i pravovremenog istraživanja. Porodice nestalih zaslužju toliko.


PUT DO PRAVDE

GDE SE NALAZI PUT DO PRAVDE?

Gde se nalaze porodice nestalih lica na postojeć oj institucionalnoj i pravnoj raskrsnic Koso-va? Ne postoji jasna procedura za porodice koje žele da legalno gone izvršioce zločina nad članovima njihovih porodica. CRDP stavlja sledeć e institucije na putu ka istom cilju: otkrivanju identiteta počinilaca i stavljanje pred lice pravde.

KANCELARIJA SPECIJALNOG TUŽILAŠTVA NA KOSOVU

Nadležnost: Kosovo

Postupak: pojedinac kontaktira kancelariju Specijalnog tužilaštva Kosova (npr. Pismenim putem) sa detaljima njihovog slučaja, i detaljima i svim okolnostima tokom nestanka lica. Slučaj se prvobitno pregleda u kancelariji Specijalnog tužilaštva, a potom se prosleđu-je glavnom tužiocu. Ako je slučaj prihvatljiv, Specijalno tužilaštvo gradi slučaj i pokreć e optužnicu u okviru pravosudnog sistema na Kosovu. Ukoliko se optuženi nalazi u Srbiji, Specijalno tužilaštvo može uputiti međunarodni nalog za hapšenje preko Interpola odnos-no Odeljenja za međunarodnu pravnu saradnju u Ministarstvu pravde, u cilju da hapšenja osumnjičenog lica, ukoliko isto napusti teritoriju Srbije.

Jedini drugi mehanizam koji se može koristiti je zahtev za uzajamnu pravnu pomoć od strane Specijalnog tužioca Kosova , koji je dostavila Tužilaštvu za ratne zločine u Srbiji preko Odeljenja za međunarodnu pravnu saradnju u Ministarstvu pravde Kosova. Zahtev se šalje institucijama Srbije preko specijalnog predstavnika Evropske unije.

TUŽILAŠTVO ZA RATNE ZLOČINE SRBIJE

Nadležnost: Srbija

Postupak: Informacije o lokacijama potencijalnih masovnih grobnica su prosleđene EU-LEX-u, koje se potom dostavljaju Tužilaštvu za ratne zločine Srbije. Nakon dobijanja doz-vole od sudije , tužilac za ratne zločine Srbije može zatim nastaviti sa iskopavanjem i ekshumacijama u saradnji sa EULEX-om. Tela se čuvaju u Srbiji sve dok Međunarodne komisije za nestala lica ne dobije DNK analiza. Nakon analize i identifi kacije, EULEX prik-uplja tela i vrać a ih njihovim porodicama na Kosovu. Nakon identifi kacije, istraga mora biti preduzeto kao u okolnosti ubistva . Mali broj predmeta i optužnica u vezi sa nestalim oso-bama koje se nalaze u masovnim grobnicama u Srbiji su donele kao rezultat rada tužioca za ratne zločine Srbije, kao što je Batajnica, Petrovo Selo i Peruć ac.


PUT DO PRAVDE

SPECIJALNA ISTRAŽNA JEDINICA EULEX-A

Nadležnost: Kosovo

Postupak : Specijalni istražni jedinica je istražno telo koje funkcioniše pod okriljem EU-LEX-a, i formirano je 2011. da istraži navode švajcarskog političara i bivšig tužioca Dik Martija iz njegovog izveštaja Savetu Evope o ratnim zločinima i korupcije na Kosovu. U julu 2014. godine, jedinica je utvrdila da nije bilo dovoljno dokaza da se podnese optužnica protiv bivših visokih zvaničnika Oslobodilačke vojske Kosova za zločine protiv čovečnosti i ratne zločine. Ovi zločini uključuju prisilne nestanke manjina i Albanaca koji su smatrani saradnicima sa srpskim vlastima tokom sukoba. Sudski mehanizam ć e biti kreiran u nared-nim mesecima koji bi mogao da se bavi ovim optužnicama.

UN RADNA GRUPA ZA PRISILNE NESTANKE

Nadležnoost: Globalna

Postupak: Radna grupa može da primi pojedinačne žalbe, bez obzira na to da li je država pojedinca članica UN i bez obzira da li je država pojedinca ratifi kovala Konvenciju o zaštiti svih lica od prisilnog nestanka. Pojedinačne žalbe zahtevaju popunjavanje standardizova-nog obrasca, a može je popuniti i NVO u njegovo/njeno ime. Pojedinačni slučajevi koji se ne mogu adekvatno istražiti od strane radne grupe se salju nacionalnim vladama pri čemu se insistira na njihovom istraživanju. To je korak koji i građani Kosova mogu da preduz-mu, jer UN radna grupa ima globalnu nadležnost. U razgovoru sa CRDP-om, predstavnik Kancelarije Visokog Komesara za ljudska prava je izrazila spremnost da pruži podršku u tom procesu ukoliko porodica zatraži.


PUT DO PRAVDE

PREPORUKE

● Osnovati fond kojim će upravljati Ministarstvo pravde za eksplicitne potrebe bavl-jenja istragom slučajeva nestalih lica.

● Ministarstvo pravde, a posebno Kancelarija specijalnog tužilaštva treba znatno daojača radne odnose sa Kancelarijom tužilaštva za ratne zločine u Srbiji putemmemoranduma o razumevanju, radnih grupa ili sličnih oblika saradnje.

● Ministarstvo pravde i Vladina komisija za nestala lica treba da identifi kuju i podržetelo koje može da pruži podršku porodicama nestalih lica u smislu pružanja be-splatne pravne pomoći i pravnoj istrazi slučajeva nestalih lica.

● Vladina komisija za nestala lica treba da poveća rad na terenu sa srpskim i drugimmanjinskim porodicama nestalih lica, kako bi osigurala da članovi porodica man-jinskih zajednica imaju pristup istim informacijama kao i albanski članovi porodicanestalih.

● Vladina komisija za nestala lica će morati da pronađe način da popuni pozicijuzamenika direktora iz jedne od manjinskih zajednica, po Zakonu o nestalim licima,kako bi uspostavila bolje odnose sa srpskom i drugim manjinskim zajednicama.

● Odeljenje za forenzičku medicinu najhitnije treba da poveća dugoročno ulaganje umaterijalne resurse, i ono najvažnije u obuku lokalnih forenzičkih eksperata.

● Članovi porodica nestalih na Kosovu moraju da se organizuju u jednu naciinalnugrupu koja će zastupati sve etničke zajednice, sa jednom platformom i jednimmandatom. Ove će osigurati glas za porodice nestalih kao i politički uticaj u radusa vladama Kosova i Srbije.

● Predsednik i Premijer Kosova bi trebalo da iskoriste svoj uticaj i regularno izvešta-vaju Savet bezbednosti UN, EU i medjunarodne institucije o nestalim licima.

● Napori koji se tiču nestalih lica moraju biti koordinisani i inkorporirani u postojećenacionalne entitete kao što je Kosovska međuministarska radna grupa za suoča-vanje sa prošlošću, kao i regonalne inicijative kao što je REKOM.

● Kosovska vlada treba da potpiše regionalnu Deklaraciju o nestalim licima Međun-arodne komisije za nestala lica. To bi pokazalo spremnost da se preuzme aktivnauloga i spremnost na saradnju u razmeni informacija i istrazi slučajeva nestalihlica.


PUT DO PRAVDE

BIBLIOGRAFIJA

Allied Command Operations. NATO’s Role in Kosovo. Retrieved October 20, 2014 from: http://www.aco.nato.int/kfor/about-us/natos-role-in-kosovo.aspx

Amnesty International (2013). Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliver Justice and Reparation to the Relatives of the Abducted. Retrieved July 15, 2014 from the website of Amnesty International: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

Amnesty International (2012). Kosovo: Time for EULEX to prioritize war crimes. Re-trieved July 15, 2014 from Amnesty International: http://www.amnesty.eu/content/as-sets/260412_EULEX_Report.pdf

Amnesty International (2003). Serbia and Montenegro (Kosovo/Kosova). Minori-ty communities: fundamental rights denied. Retrieved July 14, 2014 from Amnes-ty International’s website: http://www.amnesty.org/ar/library/asset/EUR70/011/2003/en/268416bf-d702-11dd-b0cc-1f0860013475/eur700112003en.pdf

Amnesty International (2009). Burying the Past: 10 years of impunity for forced dis-appearances in Kosovo. Retrieved July 14, 2014 from Amnesty International’s web-site: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

“Ashton Refuses to Meet Missing Persons Families.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. March 14, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/ashton-refuses-to-meet-missing-person-families

The Assembly of Kosovo (2012, May). Transkript i Mbledhjes Plenare të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të Mbajtur me 10, 11, dhe 15 Maj 2012. (Eng trans. “Tran-script of the Plenary Session of the Kosovo Assembly, held on May 10, 11, and 15, 2012). Retrieved on September 22, 2014 from: http://www.assemblyofkosovo.org/com-mon/docs/proc/trans_s_2012_05_10_10_4210_al.pdf

The Assembly of Kosovo (2001, May). The Constitutional Framework for Provisional Self Government in Kosovo. Retrieved September 23, 2014 from: http://www.assem-bly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

Centre for Research, Documentation and Publication (2012, December). Needs As-sessment of Kosovo Victims. Retrieved July 28, 2014 from: http://crdp-ks.org/wp-con-tent/uploads/2013/01/20131210-web-crdp-publikimi.pdf

Centre for Research, Documentation and Publication (2013, December). Struggle on All Fronts: For Kosovo’s institutions, judiciary, and media, Dealing with the Past is a perplexing issue. Retrieved on September 4, 2014 from: http://crdp-ks.org/wp-content/uploads/2013/12/CRDP-struggle-on-all-fronts-2013.pdf


PUT DO PRAVDE

The Central and East European Law Initiative of the American Bar Association and the Science and Human Rights Program of the American Association for the Advancement of Science (2000, September). Political Killings in Kosova/Kosovo, March-June 1999. Retrieved July 1, 2014, from the Human Rights: https://hrdag.org/wp-content/uploads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

EULEX Department of Forensic Medicine (2012). EULEX-DFM Annual Activities Re-port Missing Persons Operation. Retrieved July 1, 2014 from EULEX’s website: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/ANNUAL%20REPORT%20DFM%202011.pdf

EULEX Department of Forensic Medicine (2011). EULEX-DFM Annual Activities Re-port Missing Persons Operation. Retrieved July 1, 2014 from EULEX’s website: http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/ompf/DFM%20Annual%20Report%209.12.2009%20-%208.12.2010.pdf

EU Special Investigative Task Force (2014, July). Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force. Retrieved July 30, 2014 from: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf

The Government of Kosovo (2014, January). State of Play in Implementation of the Brussels Agreement. Retrieved September 20, 2014 from: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kosovo_Report_on_implementation_state_of_play_of_the_Brussels_Agreements_160114-signed.pdf

“Gërxhaliu: Varreza masive në Rashkë, nuk është e fundit në Serbi.” (Eng. trans-lation - Gerxhaliu: Mass grave in Raska, not the last in Serbia.) Radio Free Europe, September 27, 2014. Retrieved October 2, 2014 from: http://www.evropaelire.org/con-tent/article/26609114.html

“Gjetaj e quan të Pamatur Dorëheqjen e Gërxhaliut” (English translation: Gjetaj calls Gerxhaliu’s Resignation Unmeasured). Koha Ditore, August 21, 2014. Retrieved Sep-tember 4, 2014 from: http://koha.net/?id=27&l=22463

Human Rights Watch (2001, October). Under Orders: War crimes in Kosovo. Re-trieved July 1, 2014 from the website of Human Rights Watch: http://www.hrw.org/reports/2001/10/26/under-orders-war-crimes-kosovo

Human Rights Watch (2004, July). Failure to Protect: Anti-minority Violence in Koso-vo, March 2004. Retrieved July 12, 2014 from: http://www.hrw.org/reports/2004/koso-vo0704/index.htm

Human Rights Review Panel (2014, July). Statistics. Retrieved September 6, 2014 from: http://www.hrrp.eu/Statistics.php

Human Rights Review Panel (2014, October). Newsletter #10 - July to September 2014. Retrieved October 18, 2014 from: http://www.hrrp.eu/docs/newsletters/HRRP%20News%2010%20English.pdf


PUT DO PRAVDE

Humanitarian Law Centre (2011, May). Kosovo Memory Book. Retrieved August 23, 2014 from: http://www.hlcrdc.org/?cat=218&lang=de

Humanitarian Law Centre Kosovo (2013, March). Kosovo Judiciary is Still not Ready to Face the Toughest Challenges. Retrieved September 2, 2014 from: http://www.hlc-kosovo.org/images/hlc_book_4_print_fi nal.pdf

International Committee of the Red Cross (2000, February). Missing persons from the Kosovo crisis: ICRC response. Retrieved July 14, 2014 from reliefweb: http://reliefweb.int/report/serbia/missing-persons-kosovo-crisis-icrc-response

International Committee of the Red Cross. Kosovo Crisis: Background Information. Retrieved July 17, 2014 from: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-in-formation.aspx

International Commission on Missing Persons (2010, September). The Situation in Kosovo: A stock taking. Retrieved July 15, 2014 from the website of the International Commission: http://www.ic-mp.org/wp-content/uploads/2007/11/icmp-dg-264-4-doc-gen-eral.pdf

International Commission on Missing Persons (2003, November). ICMP and UNMIK sign MOU on Missing Persons. Retrieved June 14, 2014 from: http://www.ic-mp.org/press-releases/icmp-and-unmik-sign-mou-on-missing-persons/

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (2014, August). Report of the International Tribunal for the Former Yugoslavia. Retrieved July 17, 2014 from: http://www.icty.org/x/fi le/About/Reports%20and%20Publications/AnnualReports/annual_report_2014_en.pdf

International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia (2011, February). Vlastimir Djordjevic Convicted for Crimes in Kosovo. Retrieved July 12, 2014 from: http://www.icty.org/sid/10606

Kosovar Research and Documentation Institute (2004, December). Missing Persons: The Right to Know. Retrieved July 14, 2014 from: http://www.bndlg.de/~wplarre/KODI_missing_report.pdf

“Kosovo Urged not to Manipulate with Missing Persons Issues.” Peci, Edona. Bal-kan Transitional Justice. January 8, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-urged-not-to-manipulate-with-missing-per-sons-issue

“Kosovo Missing Persons in Political Stalemate.” Peci, Edona. Balkan Transitional Justice. February 22, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-missing-persons-in-political-stalemate

“Kosovo Marks International day of the Disappeared.” Peci, Edona & Ristic, Marija. Balkan Transitional Justice. August 30, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-marks-international-day-of-disappeared


PUT DO PRAVDE

Offi cial Gazette of the Republic of Kosovo, no.32, (2014, May). Law No.04/L-273 On Amending and Supplementing the Laws Related to the Mandate of the European Rule of Law Mission in the Republic of Kosovo. Retrieved September 2, 2014 from: http://www.md-ks.org/repository/docs/Ligji_nr.04-273__anglisht.pdf

OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities (2010, May). Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On (1999-2009). May, 2010. Retrieved September 12, 2014 from: http://www.osce.org/kosovo/68569?down-load=true

“Mass Identifi cation of Persons Missing from the Break-up of the Former Yugosla-via: Structure, Function, and Role of International Commission on Missing Persons.”Huffi ne, Edwin, & et al. Croatian Medical Journal. 42 (3): 271-275, 2001.

Politorbis: Dealing with the Past, nr. 50 (2010, March). Dealing with the Past: The Forensic-Led Approach to the Missing Persons Issue in Kosovo. Retrieved August 29, 2014 from: http://www.dplf.org/uploads/1292518783.pdf

“Relatives of Missing Persons Asked for Information.” Peci, Edona. Balkan Transi-tional Justice. June 3, 2013. Retrieved July 2, 2014 from:http://www.balkaninsight.com/en/article/relatives-of-kosovo-missing-persons-asked-for-in-formation

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (1999, September). Report of the Secretary-General on the Unit-ed Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol-=S/1999/987

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2000, March). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/177

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2000, June). Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2000/538

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2001, October). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2001/926

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, January). Report of the Secretary-General on the United Na-tions Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the Unit-ed Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/62


PUT DO PRAVDE

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, April). Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2002/436

Report of the Special Representative of the Secretary General in Kosovo to the UN Security Council (2002, October). Report of the Secretary-General on the Unit-ed Nations Interim Administration Mission in Kosovo . Retrieved July 2, 2014 from the United Nations’ website: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol-=S/2002/1126

“Serbia Begins Investigation Into Raska Mass Grave.” Barlovac, Bojana. Balkan Transitional Justice. July 8, 2010. Retrieved July 17, 2014 from Balkan Transition-al Justice: http://www.balkaninsight.com/en/article/serbia-begins-investigation-into-ras-ka-mass-grave

“UN Calls for Urgent Action on Kosovo’s Missing.” Balkan Transitional Justice. June 26, 2014. Source: http://www.balkaninsight.com/en/article/un-group-demands-urgent-act-on-missing-persons-in-kosovo

US Department of State (1998, December). Ethnic Cleansing in Kosovo: An Account-ing. Retrieved September 3, 2014 from: http://www.state.gov/1997-2001-NOPDFS/glob-al/human_rights/kosovoii/homepage.html


PUT DO PRAVDE

ANEKS I

Geografi ja i obrasci nestalih u sukobu na Kosovu

Fond za humanitarno pravo je izvestio da je 13526 ljudi umrlo ili nestalo kao posledica sukoba na Kosovu.31 Neposredno posle rata broj nestalih se kretao od 3,000 do 10,000. Najobuhvatniju procenu je napravo Međunarodni komitet Crvenog krsta sa brojem nestalih neposredno posle sukoba a to je 602432.

Prema podacima organizacije Human Rights Watch, većina ubistava i nestanaka u vezi sa sukobom su se dogodila tokom Nato bombardovanja, od marta 1999.godine do juna 1999. Ubistva su se dešavala po posebnim obrascima što ukazuje na koordinisanu i planiranu kampanju protiv kosovskih Albanaca.

Deportacija i ubistva kosovskih Albanaca od strane srpskih bezbednosnih snaga širom Kosova dogodila su se u tri različita talasa, što je dokumetovala i Inicijativa za zakon za Centralnu i Istočnu Evropu Američkog udruženja, koje je započeto u jugozapadnim opštinama (kao što su peć, Đakovica, Orahovac, Suva Reka, i Prizren), nastavljalo se na Centralnom Kosovu (Istok, Glogovac, Lipljan), a završilo se u severoistočnom delu Kosova (Leposavić, Zubin Potok, Vučitrn, i Podujevo)33.

Geografi ja ubistava je raspršena širom Kosova, i teži da prati rute kojim su se civili kretali da bi napustili zemlju. Nakon završetka oružanog sukoba, tela civilnih žrtava su pronalaže-na širom Kosova. Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju i Human Rights Watch su uverljivo dokazali da su srpske snage bezbednosti pokušale da unište, ili uklone tela, spaljivanjem, premeštanjem iz masovnih u pojedinačne grobnice, uklanjanjem ličnih stvari ili menjanjem odeće ubijenih, kao i sahranjivanjem na sakrivenim lokacijama u Srbiji. Am-nesty International je takođe dokumentovao slučajeve stotine kosovskih Albanaca koji su bili oteti i internirani u zatvorima u Srbiji34.

31 “Kosovska knjiga sećanja.” Fond za humanitarno pravo. Maj 27, 2011. Izvor: http://www.hlcrdc.org/?-cat=218&lang=de

32 “Kosovo Crisis: Background Information.” International Committee of the Red Cross. Accessed July 17, 2014. Izvor: http://familylinks.icrc.org/kosovo/en/Pages/background-information.aspx

33 Pgs. 10-12, “Political Killings in Kosova/Kosovo, March-June 1999.” The Central and East European Law Initiative of the American Bar Association and the Science and Human Rights Program of the American Association for the Advancement of Science. September, 2000. Izvor: https://hrdag.org/wp-content/up-loads/2013/08/kosovo-politicalkillings-2000-cc.pdf

34 As described in Amnesty International’s report “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo.” June, 2009. Izvor: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf


PUT DO PRAVDE

ANEKS II

Neuspeh u zaštiti zajednica

U većini slučajeva, UNMIK nije bo u mogućnosti da pruži adekvatnu zaštitu manjinama, posebno kosovskim Srbima, u talasu osvete zločina i ubistava koja su se desila u mesec-ima nakon završetka sukoba na Kosovu. Kvartalni izveštaj Specijalnog predstavnika Gen-eralnog Sekretara na Kosovu Savetu bezbednosti UN opisuje incidente pretnje, napada i ubistava kosovskih Srba od strane kosovskih Albanaca. Pod pretnjom napada, većina kosovskih Srba koja je živela u urbanim sredinama je napustila zemlju, dok su se kosovski Srbi koji žive u seoskim sredinama zatvorili u etničke enklave koje su bile pod zaštitom KFOR-a. Ove enklave su bile pod direktnom upravom Beograda, uprkos prisustvu UN-MIK-a, čime su stvorene paralelne institucije koje je fi nansirala Srbija. Članovi zajednica Roma, Aškalija i Egipćana na Kosovu kao i kosovski Albanci koji su smatrani saradnicima srpskih snaga bezbednosti tokom rata su takođe bili zastrašivani, napadani i ubijani.

Amnesty International procenjuje da je u drugoj polovini 1999, 414 lica ubijeno u incidenti-ma iz osvete, koje je trajalo nekoliko godina. Bezbednost kosovskim Srbima je obezbeđiva-la međunarodna policija UMNIK-a i KFOR. Oba entiteta su dozivela neuspeh u slučajevima obavljanja valjane istrage i prevencije etnički motivisanih napada na manjinske zajednice. Otmice kosovskih Srba za koje se sumnjalo da su učestvovali u ratnim zločinima protiv kosovskih Albanaca, kao i kosovskih Albanaca za koje se sumnjalo da su saradjivali sa srpskim snagama bezbednosti su bileuobičajna pojava, i ukupno je 800 lica kidnapovano od strane pripadnika Kosovske oslobodilačke armije i albanskih civila na Kosovu35.

Nesposobnost UNMIK Policije da istraži i spreči akte nasilja protiv kosovskih manjina dosti-gla je tačku ključanja marta 2004, kada je oko 50000 kosovskih Albanaca izašlo na ulice i demostriralo protiv zajednice kosovskih Srba nakon vesti da se troje dece utopilo bežeći ispred grupe kosovskih Srba. Oko 400 domova je uništeno u menirima, a oko 4000 neAl-banaca je raseljeno36.

Savetodavna komisija za ljudska prava (HRAP), koju je osnovao UNMIK 2006 zarad istrage slučajeva tokom mandata UNMIK-a, kada misija možda nije ispoštovala ljudska prava je pronašao brojne primere neadekvatnog prikupljanja dokaza, nedosledne dokumentacije svedočenja i loše komunikacije sa članovima porodica.

35 As described in Amnesty International’s report “Burying the past: Impunity for enforced disappearances and abductions in Kosovo. June, 2009. Izvor: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/007/2009/en/ccf25c64-d299-46ee-83d4-a8835f8bf970/eur700072009eng.pdf

36 As described in Human Rights Watch’s report “Failure to Protect: Anti-minority Violence in Kosovo, March 2004.” July, 2004. Izvor: http://www.hrw.org/reports/2004/kosovo0704/index.htm


PUT DO PRAVDE

Krivična istraga je često zaustavljana nakon što su tela vračena porodicama bez nastavka procesa ili revizije nerešenih slučajeva. HRAP je primila 247 takvih slučajeva od strane kosovskih Srba. Od jula 2013, u svim osim jednog slučaja, HRAP je utvrdio da UNMIK nije uspeo da sprovede odgovarajuće i temeljite istrage u slučajevima otmice37.

Izveštaj Amnesty International o HRAP odlukama je pronašao da iako je većina žalilaca odmah kontaktiralo Međunarodni komitet Crvenog krsta i/ili UNMIK policiju, dokumentacija i iskazi svedoka nisu odmah uzeti, dosijei nisu pravilno održavani ili arhivirani, a članovi porodica nisu bili informisani i nisu im blagovremeno dostavljani izveštaji o napretku pred-meta o otmicama.

HRAP je uz nalaze ponudio preporuke za reparaciju članovima porodica nestalih i kidnapo-vanih, od javnih izvinjenja do fi nansijske podrške, kroz sveobuhvatan program reparacije. Iako je UNMIK bio dužan da postupi razmotri HRAP preporuke, HRAP kao takav nije sud i njegove odluke nisu obavezujuće. Do danas, UNMIK nije obezbedio zvanično izvinjenje ili bilo kakav oblik reparacije članovima porodica nestalih lica tokom mandata UNMIK-a.

Uprkos izvršnoj vlasti UNMIK-a da istraži teška krivična dela tokom svog mandata, određe-na količina odgovornosti takođe pada na kosovske lidere i predstavnike zbog tga što nisu uspeli da podrže istragu u etnički motivisanom nasilju. Hitni pravosudni sistem, koji je os-novan neposredno nakon rata koji je trebao da se bavi krivičnim predmetima je u početku zapošljavo lokalne sudije i tužioce koji su pokazali jasnu etničku pristrasnost prema manji-nama, posebno kosovskim Srbima38.

Iako su u nekim UNMIK izveštajima Specijalnog predstavnika Generalnog Sekretara u Savetu bezbednosti UN hvaljeni lideri Kosovske oslobodilačke armije za govore protiv nasilja nad manjinama39, optužbe iznete od Posebnih istražnih radnih grupa opisuju OVK snage kao aktivne učesnike u nasilju i zastrašivanju manjina, posebno kosovskih Srba40.

37 As described in Amnesty International’s report “Kosovo: UNMIK’s Legacy. The Failure to Deliver Justice and Reparations to the Relatives of the Abducted.” August, 2013. Izvor: http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR70/009/2013/en/579d7730-4514-4a78-a719-8b6254ece22f/eur700092013en.pdf

38 Pg.10, “Kosovo’s War Crimes Trials: An Assessment Ten Years On 1999-2009.” OSCE Mission in Kosovo, Department of Human Rights and Communities. May 2010. Izvor: http://www.osce.org/kosovo/68569?download=true

39 Pg. 2, chapter 4, “Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration in Kosovo.” September 16, 1999. Izvor: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/1999/987

40 Pg.2, “Statement of the Chief Prosecutor of the Special Investigative Task Force.” July 29, 2014. Izvor: http://www.sitf.eu/images/Statement/Statement_of_the_Chief_Prosecutor_of_the_SITF_EN.pdf


PUT DO PRAVDE

Napadi na manjine su nastavljeni i nakon usvajanja Ustavnog okvira privremenih institucija samouprave u kojima se navodi:

“Privremene institucije samouprave će se prisržavati i obezbediće mećunarodno priz-nata ljudska prava i osnovne slobode, uključujući i ona prava i slobode utvrđene u:...

h) Okvirna Konvencija Saveta Evrope za zaštitu nacionalnih manjina.41”

Zanemarivanje pravosudnog sistema UNMIK-a, kao i tišina albanskih političkih lidera na Kosovu kao i kriminal koji je usledio, stvorio je situaciju duboke etničke podeljenosti koja i dalje razdvaja udruženja članova porodica. Šef vladine komisije za nestala lica je uveravao CRDP da Vlada Kosova tretira sve članove porodica nestalih jednako, i da se sva pitanja potencijalnih grobnica tretiraju kao prioritetna pitanja – bez obzira na etničku pripadnost. Međutim, ostaje nejasno u kojoj meri je poruka o nediskriminaciji absorbovana i prihvaćena od strane srpske zajednice na Kosovu.

41 Article 3.2 (h) of the Constitutional Framework for Provisional Self Government in Kosovo. Promulgated by Special Representative of the Secretary-General Hans Haekkerup on May 15, 2001. Izvor: http://www.assembly-kosova.org/common/docs/FrameworkPocket_ENG_Dec2002.pdf

Katalogimi në botim – (CIP) Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani”

341.485-058.6(496.51)

Rruga drejt drejtësisë : personat e pa gjetur në Kosovë nga pikëpamja e politikave / Qendra për Hulumtim, Dokumentim dhe Publikim. - Prishtinë : QHDP, 106 f. ; 21 cm.

Bibliografia : f. 99-102

Teksti paralel në gjuhën shqipe, angleze dhe serbe

ISBN 978-9951-640-03-9

Documents

missing person policy standpoint