Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
MÜNFERİT PLANLAMA
Prof.Dr. Selahattin KÖSE
Prof.Dr. Mehmet MISIR
KTÜ Orman Fakültesi
Batı Karadeniz Yapraklı Tür Projesi
Türk-Alman Projesi,
Model Plan
Münferit Planlamanın Çıkış Nedenleri
➢Entansif bir orman amenajmanı yapılmıyor.
➢İşletme amaçları saptanmıyor
➢Yetişme Ortamı Envanteri (YOE) yapılmıyor.
➢Aktüel kuruluş tam olarak ortaya konmuyor.
➢Optimal kuruluşu belirlemek için hasılat tabloları yok
➢Silvikültür planı zamanında ve sağlıklı düzenlenmiyor.
➢Kayın ve Meşenin silvikültürel (genç) özellikleri ortaya konmuyor.
➢Gençleştirme miktarları şefin iş gücü kapasitesini aşıyor.
➢Bakım etası az veriliyor.
➢Planlama birimi çok büyük
➢Personel sürekliliği sağlanamıyor
➢Plan yapım-uygulamasında yeterli-kaliteli teknik eleman yok.
Münferit Planlamanın Çıkış Nedenleri
Başlangıç: 1987 yılı
▪ Yapraklı ormanların gençleştirilmesindeki silvikültürelbaşarısızlıkların tartışılması
▪ Batı Karadeniz’de yapraklı ve karışık ormanların gençleştirilmesi sorunlarına çözüm aranırken Almanya GTZ ile ortak proje geliştirilmesi
1988 Eylül
▪ Türk-Alman Projesi uygulamaya kondu.
▪ Seminerler sonucu yaş sınıfları yönteminin (YSY) değiştirilmesine karar verildi.
Münferit Planlamanın Doğuşu
• 1990- Almanlar – Yenice/ Şimşirdere (540 ha)
• 1992- Türk – Devrek/ Beldibi
• 1995- Devrek’in 11 işletme şefliğinde uygulamaya kondu.
Münferit Planlama
Zonguldak Bolu Kastamonu Sinop Trabzon
Devrek Düzce Bozkurt Ayancık Maçka
Dirgine Bolu
Yenice Mengen
Bartın Yığılca
Karabük Gölyaka
Akçakoca
Münferit Planlama
10 yılda 107 Amenajman Planı!
Batı Karadeniz Yapraklı Tür Projesi
Alman Projesi
Model Plan
Münferit Plan
Münferit Planlama Değişim Süreci
1988-1991 Proje Amaçları
1- Uzun dönemde piyasaya yapraklı odun arzının geliştirilmesi
2- Uzun dönemde tarım ile ormancılık arasındaki yarar
çatışmasının ortadan kaldırılması
3- Kaynakların ekolojik şartlar göz önüne alınmak suretiyle,
kapasitelerine uygun şekilde ve devamlı olarak işletilmesi
Münferit Planlamanın Yapısı
1. Envanter yoğunluğu ve bölmecik ayırımı
2. Silvikültürel işlem tipleri
3. Silvikültürel planlama
Sistematik Örnekleme
Envanter Yılı Envanter Yoğunluğu
1990 100x100
1995 100x300
1997 300x300
1999 250x250
A) Nokta Ölçümleri: 452 m2
✓Ağaç serveti ve artımı benzer
✓Yetişme ortamı envanteri farklı
✓1/10 000 eşyükselti eğrili harita
1. Münferit Planlamada Envanter
B) Bölmecik istikşafı
Açı sayım yöntemi
✓ GY karşılaştırma
✓ Bölmecik-işlem birimlerini sınırları
✓ Eta kararlaştırma
Planlama Birimi Büyüklükleri
İşletme Şeflik Sayısı Ortalama (Ha)
Devrek 10 4947
Dirgine 7 5446
Bolu 14 5755
Yenice 6 6342
Bozkurt 5 4553
2. Silvikültürel İşlem Üniteleri
Tanım: Orman fonksiyonu, amacı, işletme şekli, ağaç türü veya türleri,
yaşları, ormanın gelişimi ve kuruluşları itibarıyla aynı olan ve aynı
silvikültürel işlemi gerektiren alanlardır.
1992- Devrek/Beldibi
Ekonomik Olmayan Orman 1610.7 ha.
Devamlı Orman 267.9 ha.
Seçme Ormanı 419.6 ha.
Karaçam Ağırlıklı Meşcereler 968.3 ha. (SHE yok)
Meşe Ağırlıklı Meşcereler 1262.1 ha. (SHE yok)
Verimi Yüksek Tam Kapalı Olmayan Meşe Meşcereleri 777.9 ha.
Verimi Düşük Tam Kapalı Olmayan Meşe Meşcereleri 87.2 ha.
Üretim Beklenen Kayın Ağırlıklı Meşcereler 548.7 ha.
Sürgün Kökenli Kayın Ağırlıklı Meşcereler 587.5 ha.
İşletme sınıfı kavramının yerine kullanılmaktadır
İşletilmeyen Ormanlarİşletilen Ormanlar
- Değişik Yaşlı Ormanlar- Maktalı Ormanlar- Koruya Tahvil Ormanları- Ağaçlandırma Alanları- Özel Amaçlı Ormanlar- Tohum Bahçesi- Milli Savunma Ormanı
- Sosyal Baskılı Alanlar- Yetişme Yeri Kötü Alanlar
Münferit Planlamada Silvikültürel İşlem Birimleri
A- İşletilmeyen Ormanlar (Üretim Dışı, Ekonomik Olmayan, Koruma Ormanları)
1- Sosyal Baskılı Alanlar
2- Yetişme Yeri Kötü Alanlar
B- İşletilen Ormanlar (Üretim Ormanları)
Değişik Yaşlı Ormanlar
–Devamlı Ormanlar
(Kn, G, Çk, Çs, M, L, Gr, Dy, Ks, Di)
–Göknar Seçme Ormanı
–Göknar Tahvil Ormanı
–Kayın İşletme Ormanı
Maktalı Ormanlar
–İyi kaliteli Kn, M, Çk, Çs Ormanları
–Kötü Kaliteli Kn, M, Çk Ormanları
–Kn, Çk, Çs, M, G, L, Ks, Kz, Kv, Çz,Di Maktalı Ormanlar
–Nadir Yapraklı Türler Ormanı
Koruya Tahvil Ormanları
–Kayın Koruya Tahvil Ormanı
–Meşe Koruya Tahvil Ormanı
–Gürgen Koruya Tahvil Ormanı
B- İşletilen Ormanlar (Üretim Ormanları)
Ağaçlandırma Alanları
–Ağaçlandırılacak Alanlar
–Ağaçlandırması Devam Eden Ormanlar
Rehabilitasyon Alanları
Tohum Bahçesi
Milli Savunma Ormanı
Özel Amaçlı Ormanlar
–Rekreasyon ormanı
–Ebe Çamı genetik ormanı
–Enerji hattı ormanı
–Gen koruma ormanı
–DSİ Sulama alanı
–Kampüs alanı
–Defne yaprağı üretim alanı
–Kestane meyvesi üretim alanı
Meşcere Tipleri
✓ Klasik meşcere tipi ayrımı yoktur.
✓ Ağaç türünün saf veya karışık durumu ile kapalılık dikkate alınmaktadır.
BELDİBİ
Meşcere Tipi No Meşcere Tipi
43 Karaçam +Kayın, kapalılık>0.5
44 Karaçam+Meşe, kapalılık>0.5
77 Kayın+ibreliler+diğer yapraklı, kapalılık 0.1-0.5
KÖMÜRGÖLÜ
35 Kestane, saf, kapalılık> 0.40 Sosyal Baskılı Alan
125 Kayın, saf, kapalılık>0.40 Devamlı Orman
140 Karaçam, saf, kapalılık>0.40 Devamlı Orman
576 Kayın, saf, kapalılık>0.40 Koruya Tahvil Ormanı
586 Meşe+yapraklılar, kapalılık>0.40 Koruya Tahvil Ormanı
608 Meşe, saf veya karışık, kapalılık 0.1-0.40 Rehabilitasyon Ormanı
712 Gürgen, saf veya karışık, kapalılık>0.1 Ağaçlandırılacak Alanlar
765 Meşe Gen Ormanı
Bölme aynı, Bölmecik farklı
Bölmecik:
Bir bölme içerisinde yetişme ortamı koşullarının, ağaç türü veyatürlerinin, yaş, kapalılık, sıklık, kalite ve sağlık özellikleri itibariyleçevresinden ayrılabilen ve sınırları doğal hatlara ve yollara dayandırılanplanlama, uygulama ve uygulamanın kontrolünün yapıldığı orman parçalarıdır.
BölmeNo BölmecikNo Orman Formu
215 a KO
69 d DO
103 c SO
210 b 7
216 a 13/1
Devamlı Orman (DO) formu
Tanım:
Mevcut ağaç türü veya türlerin biyolojisine uygun olarak, gençleştirmenin küçük
gruplarda veya tek ağaç işletmesi ile gerçekleştirilmesi gereken meşcerelerdir. Yatay
tabakalılık hedeflenir.
DO ayrımında;
✓Ormanın göreceği fonksiyonlar
✓Sıklık, kapalılık gibi meşcere kuruluşu özellikleri
✓Ağaç serveti kalitesi etkilidir.
Devamlı Orman
✓ Sahip olduğu servetin devam ettirilmesi anlamındadır.
✓ Üretim dışı fonksiyonları en yüksek miktarda elde etmektir.
✓ Maktalı orman kuruluşuna alternatif bir işletme şeklidir.
✓ Doğal yolla gençleştirme, aksi durumda ancak dikim önerilmektedir.
✓ 500-4000 m2 alanlarda doğal gençliğin gelmesi hedeflenmektedir.
✓ Silvikültürel uygulamalar bölmecik bazındadır.
✓ Yarı gölge-gölge ağaçlarının hakim olduğu bölmeciklerde tek ağaç işletmesi ile dikey kapalılığın arttırılması arzulanmaktadır.
✓ Işık ağaçlarının hakim olduğu bölmeciklerde küçük gruplarda gençleştirme yapılarak yatay kapalılığın arttırılması ve küçük maktalar oluşturulması istenmektedir.
✓ Öncelikle kuru, kovuk, hasta ve yaralı fertler ile dbh>60-70 cm ağaçlar alınır
✓ Sürütme zararının min. tutulması için bakım-sürütme ve ana nakliyat yollarının sistematik olarak geliştirilmesi önerilmektedir.
ÖZET: Devamlı Ormanlar, servet devamlılığını sağlayan, seçme işletmeciliğine yakın, küçük alanlarda gençleştirmeyi hedefleyen, entansif işletmeciliği gerektiren silvikültürel işlem birimidir.
Devamlı Ormanlarda Silvikültürel İşlemler
1. Sağlık Kesimleri: Ölü ağaç bırakılması dışında, zarar görmüş hasta ve
ölmek üzere olan bütün ağaçların çıkarıldığı kesimlerdir.
2. Ayıklama Kesimleri: Gaye ağaçların teşvik edilmesi ve bakımı ön plandadır.
3. Strüktürü Muhafaza ve Teşvik Eden Kesimler: Gerek yatay ve gerekse dikey
strüktüre dikkat edilir. Orman dinamiğinin seyrine göre hareket edilir.
4. Gençliği Teşvik Edici Kesimler: Tohum araçlarını serbestleştirilmesi
gençleştirme ekolojisi yaratmak için sık olan meşcere kesimlerinin
açılması, arzu edilen gençlik gruplarının teşvik edilmeleri için yapılan
kesimlerdir.
5. Son Üretim: Gaye çapına ulaşmış bireylerin çıkarılması için yapılan kesim.
1. Budama: Kaliteyi artırmak için yapılır.
2. Gençlik Bakımları: Daha çok açık alanlardaki gençlikler üzerinde yoğunlaşan
bakım tedbirleridir.
3. Darbe Bakımları: Devirme ve sürütmeden dolayı gençlik üzerinde veya
ormanların diğer kısımlarındaki zararların giderilmesi için yapılır.
4. Dikimler: Doğal gençleştirme alanlarında tamamlama dikimleriyle doğal orman
yapısında bulunan ancak çeşitli nedenlerle kaybolmuş türlerin tekrar getirilmesi
amacıyla yapılır.
5. Koruma: İhtiyaç olan yerlerde gençlik gelmiş veya beklenen alanlarda sahaların
tel çit ile yerli ve yabani hayvanların korunması maksadıyla yapılır.
Devamlı Ormanlarda Bakım
Silvikültürel işlemlerin amacı; idare süresini, gençleştirme periyodu gibi bilinen
standart teknikler dışında, aynı alanda bütün yaş sınıflarının bulunduğu karışık ve
çok katlı bir meşcere kurmaktır.
3. Planlama-I
➢ Bölmecik bazında Başmühendis tarafından gerçekleştirilmektedir.
➢ Meşcere kuruluşu, sağlık ve kalitesi, yaşı veya gelişim çağına göre idare süresi veya amaç çapı dikkate alınarak, plan müddetince yapılacak müdahalelerin şekli, esasları ve şiddeti kararlaştırılır.
➢ Ayrıca silvikültürel planlamaya gerek yoktur.
➢ Bölmecikler tanıtılarak, silvikültürel işleme ve etaya karar verilmektedir.
➢ Silvikültürel müdahaleler (bakım, aralama, genç) aynı anda, aynı yerde yapılır.
➢ Koruma ormanları için planlama yok, ancak olağanüstü eta verilebilmekte.
➢Maktalı ormanlarda idare süreleri uzatılmıştır.
➢Kaliteye göre idare süresi saptanmıştır.- iyi kaliteli Kn, Çk, Çş ve L 160-200 yıl, ort. 180 yıl
- “ “ meşe 250-300 yıl
- kötü kaliteli kayın 60-120 yıl
- “ “ Çk, Çs, meşe 100 yıl
- koruya tahvil ormanlarında 60-120 yıl, ortalama 100 yıl
➢Zaman ve mekan düzeni yoktur.
➢Bakım blokları oluşturulmamıştır.
➢Optimal kuruluş hesabı yoktur.
➢Aktüel-Optimal karşılaştırması yapılmamıştır.
Planlama-II
Meşcere Özellikleri
- 0.8 L + 0.2 Kn
- Kayınlar karışıma münferiden katılıyor.
- Ladinler 2-3, Kayınlar 3. kalitede
- Ortalama 55 yaşında
- Çok az ladin gençliği var
- Orta yüzeysel taşlılık, sığ toprak
- Değişik yaşlı
- 3 kapalı
- Orta derecede sosyal baskı
- Servet: 420 m3/ha
Planlama
- Devamlı orman işletmesi
- Tabakalılık artırılacak
- Sürütme ve bakım yolları yapılacak
- Kayınlar korunacak
-Kötü kaliteli-sağlıksız fertlere müdahale
- Eta: 30 m3/ha
Örnek: 214 b DO
14 BD a 18Karar eta
Münferit Planlamanın Olumlu Yönleri
Planlama birimi büyüklüğünün küçültülmesi
Teknik eleman sürekliliğinin sağlanması
– 1/10 000 gibi büyük ölçekli harita kullanılması
– Orman fonksiyonlarının daha gerçekçi saptanması
İdare süresinin uzatılması, Devamlı orman kavramı
Uygulamaya esneklik verilmesi
– Devamlı ve kalifiye işçi kullanımı
– Budama, istikbal ağacı seçimi,
– Küçük alanda gençleştirme (%2-3)
Münferit Planlamanın Olumsuz Yönleri-I
Standart bir yapısı yoktur, planlar karşılaştırılamaz
Teknik terimler farklı, planın okunması farklıdır.
– Envanteri yapanla planı yapan heyetler farklıdır,
– Envanteri izleyen yıllarda plan uygulamaya konulamadı
Çok iddialı ancak yeterli duyarlılıkta/entansitede envanter yok.
İstatistiksel analiz gerçekleştirilmemiştir.
Devamlı orman işletmeciliği, devamlılık ilkesi değildir. Sadece ağaç serveti devamlılığı dikkate alınmaktadır. Planlama biriminin sürekliliği ve ormancılık hizmetlerinin sürdürülmesi devamlılık olarak görülmemektedir.
– Meşcere tiplerinin sadece orman formu ile amaca bağlı belirlenmesi yetersiz, Meşcere kavramı kaybolmakta.
– Meşcerelerin nasıl gelişeceğini (büyüme ve artım) bilinmiyor.
Münferit Planlamanın Olumsuz Yönleri-II
• İşletme amacı-idare süresi ilişkisi yok, optimal kuruluş saptanmamış
• Kaliteye bağlı idare süresi belirlenmiş
• Bonitetin kararlarda etkisi yok diye saptanmamış, yetişme ortamı sadece gözlemlere dayalı yapılmış
• Sadece üretim fonksiyonu gören alanlar planlanmış, diğer alanların fonksiyonları belirli değil
• Karışık meşcere etası ağaç türlerine dağıtılmamış
• Eta saptanmasında artım ve sosyal baskı dikkate alınmamış
• İzleyen dönemlerde devamlılığının sağlanması tehlikede
• Karar verme seçenekleri, ekonomik değerlendirme ve modelleme yok
Bazı Bölmeciklerdeki Silvikültürel Planlama
Bölmecik Alanı
ha
Kapalılık Yaş Sosyal
Baskı
Ağaç Serveti
m3/ha
Eta
m3/ha
10 a DO 33.6 81 orta 220 10
12 a DO 14.3 3-2 103 orta 350 7
15 a DO 21.4 3 115 orta 400 10
16 a DO 10.6 3 95 orta 454 25
45 a DO 14.8 3 değişik şiddetli 305 25
45 b DO 14.0 3 değişik orta 300 25
46 b DO 17.5 3-2 şiddetli 300 10
53 a DO 15.0 2-3 60 orta 200 20
54 a DO 9.0 3 değişik orta 350 45
54 b DO 11.8 3 69 orta 320 30
67 c 9 9.0 3 93 0rta+şid. 700 50
68 a DO 28.3 3 82 orta 400 30
68 b DO 5.4 3 60 orta 400 20
151 a DO 27.8 3 98 şiddetli 600 40
Bölmecik Alanı
ha
Kapalılık Yaş Sosyal
Baskı
Ağaç
Serveti
m3/ha
Eta
m3/ha
Münferit Planın Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar
• Maktalı ormanlarda gençleştirme ve devamlılıkta başarı varken, devamlı
ormanda başarısızlık vardır.
• DO, bölmeciklerinde yeterince grup gençleştirme çalışması yapılamıyor.
Devrek işletmesinde 1999’a kadar gençleştirme çalışması yapılamadı. 2001
itibariyle 15 bölmede 14 ha gençleştirme yapıldı. 2002 yılı itibariyle 60
bölmecikte gençleştirme yapılması gerekirken 22 adeti programlandı.
• Teknik elemanlar çok değişti. En az 3 yıl şeflik yapanın MP’yi uygulayabileceği
görüldü. 1 yıllık mühendisin amenajman planı yapmaması istendi.
• Grup gençliklerinin oluşturulması ve kontrolünde zorluklar yaşanmaktadır.
• Dağıtılmış gençleştirme alanlarının korunması zorlaştı.
Münferit Planın Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar
• Şeflerin görev değişikliğinde gençleştirme alanlarını bulamaması ile karşılaşılmaktadır.
• İşçi temininde zorluklar vardır, yeterli yol yoğunluğu yoktur.
• Sorun çıkmayacak, en yakın ve en kolay bölmeciklerin öncelikli seçilmesi yönünden,sonra gelen şeflerde başarısızlıklar olmaktadır.
• Zaman ve mekan düzeninin olmaması, yıllık uygulamaların şefe bırakılması baskıları oluşturmaktadır.
• Yoğun orman gülü ile kaplı DO bölmeciklerinde grup gençleştirme çalışmaları, maliyetin yüksek olması nedeniyle durdurulma aşamasına gelinmiştir.
• Yeni gençleştirme alanlarının DO olarak ayrılması uygulamacıyı plancı ile karşı karşıya getirmektedir. 18-22 yaşındaki 100 ha Çs DO olabilir mi?
• Haritalar çok büyük, kullanışlı değil, okumak için plana bakmak gerekir.
• Yetişme ortamı envanteri çok kaba yapıldığından MP’den başka silvikültür planı yapılmaya başlanmıştır.
SONUÇ
• Orman fonksiyonları saptanmış mı?
• İşletme amaçları kararlaştırılmış mı?
• Çok amaçlı envanter yapılmış mı?
• Optimal kuruluş saptanmış, aktüel ile karşılaştırılmış mı?
• Plan seçenekleri araştırılmış ve optimal eta kararlaştırılmış mı?
• Ekonomik fizibilite yapılmış mı?
Ormanın güvencede olmadığı
Entansif yol yoğunluğunun bulunmadığı
Mülkiyet sorunu yaşandığı
Yetişme ortamı envanteri yapılmadığı
Personel sürekliliği sağlanmadığı durumlarda MP’yi başarıyla uygulamak zordur.
Evet ise, Amenajman planı Hayır ise: silvikültür planı