MÜZİKSEL İŞİTME OKUMA VE YAZMA 10 - EBAimg.eba.gov.tr/833/350/a14/ea3/b15/054/6f9/a0c/0f2/d1c/...Çatma, kurban olayÕm, çehreni ey nazlÕ hilâl! Kahraman ÕrkÕma bir gül!

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİMÜZİK ALANI

YAZARLAR

İ

DEVLET KİTAPLARI BASKI

........................., 201

MÜZİKSEL İŞİTME OKUMA VE YAZMA

10

KOM SYON

DÖRDÜNCÜ5

Editör :

Dil Uzmanı : Hilal ER

Program Geliştirme Uzmanı : Sedat DAĞ

Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı : İsmail ŞENER

Rehberlik Uzmanı : Serap ÖZÜDOĞRU

Görsel Tasarım Uzmanı : Timurlenk ÖZKAYNAK

Notist : Musa AYÇİÇEK

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ............................................................................: 5685DERS KİTAPLARI DİZİSİ .................................................................................................: 395

15.?.Y.0002.4201

Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 04.08.2011 gün ve 5525 sayılı yazısı ile eğitim aracı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 10.04.2015 gün

ve sayılı yazısı ile defa 2. adet basılmıştır.

ISBN 978-975-11-3652-7

İIker ERMİŞ

3897233 dö rdüncü 580

Korkma, sönmez bu afaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu iddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl. Hakk d r Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür ya ad m, hür ya ar m. Hangi ç lg n bana zincir vuracakm ? a ar m! Kükremi sel gibiyim, bendimi çi ner, a ar m. Y rtar m da lar , enginlere s mam, ta ar m.

Garb n âfâk n sarm sa çelik z rhl duvar, Benim iman dolu gö süm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nas l böyle bir iman bo ar, Medeniyyet dedi in tek di i kalm canavar?

Arkada , yurduma alçaklar u ratma sak n; Siper et gövdeni, dursun bu hayâs zca ak n. Do acakt r sana va’detti i günler Hakk’ n; Kim bilir, belki yar n, belki yar ndan da yak n

Bast n yerleri toprak diyerek geçme, tan : Dü ün alt ndaki binlerce kefensiz yatan . Sen ehit o lusun, incitme, yaz kt r, atan : Verme, dünyalar alsan da bu cennet vatan .

Kim bu cennet vatan n u runa olmaz ki feda? üheda f k racak topra s ksan, üheda!

Cân , cânân , bütün var m als n da Huda, Etmesin tek vatan mdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden lâhî, udur ancak emeli: De mesin mabedimin gö süne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki ehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- ta m, Her cerîhamdan lâhî, bo an p kanl ya m, F k r r ruh- mücerret gibi yerden na’ m; O zaman yükselerek ar a de er belki ba m.

Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hilâl! Olsun art k dökülen kanlar m n hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, rk ma yok izmihlâl; Hakk d r hür ya am bayra m n hürriyyet; Hakk d r Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın

vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil

işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,

damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

.

VII

ÖĞRENME ALANI 1 MÜZİK İŞARET VE TERİMLERİ 2

ÜNİTE 1 Ölçü

Karma Ölçüler (Aksak Ölçüler)................................................................ 3 Eksik Ölçü................................................................................................ 7 Ölçme ve Değerlendirme......................................................................... 8

3

ÜNİTE 2 Aralık

Uyumlu Aralıklar...................................................................................... 15

Uyumsuz Aralıklar....................................................................................15 Yarı Uyumlu Aralıklar................................................................................15

10

Ölçme ve Değerlendirme......................................................................... 24

ÜNİTE 3 Akor

Temel Durumda Majör Akorlar................................................................ 29

Temel Durumda Eksik Beşli Akorlar........................................................ 36 Temel Durumda Minör Akorlar................................................................ 33

Temel Durumda Artık Beşli Akorlar......................................................... 39

26

Ölçme ve Değerlendirme........................................................................ 43

ÖĞRENME ALANI 2 TONAL VE MAKAMSAL MÜZİK 44

ÜNİTE 1 Tonal Müzik

Sol Majör................................................................................................. 46

Fa Majör ................................................................................................. 54 Re Minör.................................................................................................. 57

Mi Minör ................................................................................................. 49

45

Ölçme ve Değerlendirme......................................................................... 62

ÜNİTE 2 Makamsal Müzik

Nikriz Makamı ........................................................................................ 63 Hicaz Makamı......................................................................................... 68

63

Ölçme ve Değerlendirme........................................................................ 74

VIII

TERİMLER SÖZLÜĞÜ 169

KAYNAKÇA 172

ÖĞRENME ALANI 4 MÜZİKSEL YAZMA (DİKTE)

ÜNİTE 1 Sol Majör ve Mi Minörde Müziksel Yazma

ÜNİTE 2 Fa Majör ve Re Minörde Müziksel Yazma

ÜNİTE 3 Nikriz ve Hicaz Makamlarında Müziksel Yazma

132

133

146

159

ÖĞRENME ALANI 3 MÜZİKSEL OKUMA (SOLFEJ - BONA)

ÜNİTE 1 Sol Majör ve Mi Minörde Müziksel Okuma

ÜNİTE 2 Fa Majör ve Re Minörde Müziksel Okuma

ÜNİTE 3 Nikriz ve Hicaz Makamlarında Müziksel Okuma

76

77

100

123

1

Ölçme ve Değerlendirme

Etkinlik

Müziksel Yazma (Dikte)

Öğrencilerin önceden edindiği bilgileri kullanmasını ve araştırma, inceleme, gözlem yapma, düşünme, fi kir yürütmesini sağlayacak çalışmalar bu bölümde yer alır.

Öğrencilerin müziksel işitme, okuma, yazma becerisini geliştirmeye yönelik kazanımlarını destekleyen, sınıf içinde ve dışında bireysel ve grup hâlinde yapılacak uygulama çalışmalarını içeren bölümdür.

Bu bölümde, öğretmeninin çalacağı ezgisel ve tartımsal nitelikteki eserleri, öğrencinin daha önceden öğrendiği bilgilerle birleştirerek yazmasını sağlamak hedefl enmiştir. Ezgisel eserlerde ses yükseklikleri, tonal, makamsal ögeler, ölçü rakamı ve ses süreleri göz önünde bulundurularak yazılır (dikte edilir). Ritmik eserlerde ise ses yükseklikleri, tonal ve makamsal ögeler değil sadece ölçü rakamı ve ses sürelerine dikkat edilerek yazılır (dikte edilir).

Not: Konularla ilgili Müziksel Okuma (Solfej - Bona) numaraları konu sonlarında verilmiştir.

Öğrencilerin verilen konularla ilgili bilgi ve becerilerinin ölçüldüğü, dönüt sağlayan çalışmalar bu bölümde yer alır.

Hazırlık Çalışması

Bu bölümde verilen okuma parçaları, ölçü rakamına, ses sürelerine dikkat edilerek ses yükseklikleri ve tonal - makamsal ögeler göz önüne alınmaksızın okunur.

Müziksel Okuma (Bona)

Bu bölümde, ezgisel nitelikli okuma parçaları, ölçü rakamına, ses sürelerine ve ses yüksekliklerine uygun olarak tonal - makamsal ögeler göz önünde bulundurularak okunur.

Müziksel Okuma (Solfej)

2

3

ÖlçüKONULAR • Karma Ölçüler (Aksak Ölçüler)

• Eksik Ölçü

ÜNİTE 1


• “Onuncu Yıl Marşı” ile “Oynaya Oynaya Gelin Çocuklar” şarkısını, elinizle ritim tutarak söyleyi-niz. İki eser arasındaki ritim farklılığının nedenini sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

• İstiklal Marşı’nın ölçü sayısını gözeterek eserin ilk ve son ölçülerinde gördüğünüz farklılıkları arkadaşlarınızla tartışınız.

İkili zamanla, üçlü zamanın birlikte kullanıldığı ölçülere karma (aksak) ölçüler denir. Bir karma ölçü, hem basit ölçünün hem de bileşik ölçünün özelliklerini yapısında birleştirir.

Daha çok geleneksel Türk müziğinde ve çağdaş sanat müziğinde kullanılan karma ölçülerde bi-rim vuruşlar çoğunlukla sekizlik olmakla birlikte eserin hızına göre dörtlük ya da on altılık da olabilir. Hızlı eserlerde sekizlik, on altılık gibi birim vuruşlar kullanılırken metronomu yavaş eserlerde dörtlük birimin kullanıldığı örneklere sıkça rastlanır.

Aşağıda birim vuruşu sekizlik olan örnekler verilmiştir:

İki zamanlı Karma Ölçüler ( , ):

1. Aşağıya ölçüde 4 ölçülük ritim kümeleri yazınız.

2. Aşağıdaki ritim kümelerinin ikili ve üçlü zamanlarını belirtiniz.

3

1. zaman 2. zaman

+ 2 3

1. zaman 2. zaman

+2

1 258

Etkinlik 1

Aşağıda ölçülerde kuvetli ve zayıf zamanlar gösterilmiştir:58

YK YKK KZ Z Z Z Z Z

58

54

58

• Karma Ölçüler (Aksak Ölçüler)

45

45

4

Etkinlik 2

1. Aşağıdaki ezginin ölçü çizgilerini yerleştiriniz.

2. Aşağıdaki ritim kümesinin kuvvetli ve zayıf vuruşlarını belirtiniz.

3. Aşağıdaki ezgiyi elinizle vuruş biçimini de yaparak önce ritmik (bona), sonra da ezgisel (solfej) olarak okuyunuz.

4. Öğretmeninizin çalacağı düzeye uygun bir ezgiyi defterinize yazınız.

Üç Zamanlı Karma Ölçüler ( , , , ):

78

74

716

88

2. zaman

+ +

+ ++

+

+

+

+ +

+ +

2 3

3. zaman

3

2. zaman

3

2. zaman

3

1. zaman

3

1. zaman

3

3. zaman

3

3. zaman

3

2. zaman

3

1. zaman

1. zaman

2

1. zaman

2

2. zaman

2

3. zaman

2

3. zaman

2

1. zaman

2

2. zaman

2

3. zaman

2

78

88

1

2

3

AN 3

AN 4a AN 4b

AN 5a. balkan

85

5

Etkinlik 3

Etkinlik 4

ve bazı ölçü çeşitlerindeki kuvvetli – zayıf zamanlar aşağıda gösterilmiştir.

Aşağıda verilen ritim kümelerinin ikili ve üçlü zamanlarını belirtiniz.

1. Aşağıda verilen ezginin ölçü çizgilerini yerleştiriniz.

2. Aşağıda verilen ritim kümelerinin kuvvetli ve zayıf zamanlarını belirtiniz.

4. Öğretmeninizin çalacağı düzeye uygun bir ezgiyi defterinize yazınız.

3. Aşağıdaki ezgiyi elinizle vuruş biçimini de göstererek önce ritmik (bona), sonra da ezgisel (solfej) olarak okuyunuz.

78

78

88

YK YK YK YK YKYKK K K KZ Z Z Z ZZ Z ZZZ Z

A� �

A� 1�

A� 11

A� 12

��

A� �a

A� �d

A� 7

A� 8

AN 6a

AN 6c

AN 6b

AN 6d

AN 7 AN 8

AN 9

AN 10 AN 11

AN 12

ANONİM

6

Dört Zamanlı Karma Ölçüler ( , , , ):98

94

916

108

108

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

++

+

+

+ +

1. zaman

2

1. zaman

2

2. zaman

2

2. zaman

2

1. zaman

2

4. zaman

2

3. zaman

2

4. zaman

2

3. zaman

2

2. zaman

2

3. zaman

2

4. zaman

2

4. zaman

3

4. zaman

3

2. zaman

3

3. zaman

3

4. zaman

3

2. zaman

3

3. zaman

3

1. zaman

3

2. zaman

3

1. zaman

3

1. zaman

3

3. zaman

3

98

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

++

1. zaman

2

1. zaman

2

1. zaman

2

2. zaman

2

2. zaman

2

3. zaman

2

2. zaman

2

3. zaman

2

4. zaman

2

4. zaman

2

4. zaman

2

3. zaman

2

4. zaman

3

3. zaman

3

2. zaman

3

1. zaman

3

1

2

4

3

Etkinlik 5

Aşağıdaki ritim kümelerinin ikili ve üçlü zamanlarını belirtiniz.

ve bazı ölçü çeşitlerindeki kuvvetli ve zayıf zamanlar aşağıda gösterilmiştir.98

108

YK YK YK YK YKK K K KZ Z ZZZZ Z Z ZZ Z Z Z Z Z Z

A� 13

A� 14

A� 1�

A� 16

A� 1�

A� 18

AN 13 AN 14

AN 15 AN 16

AN 17 AN 18

7

Etkinlik 6

Etkinlik 7

1. Aşağıda verilen ezginin ölçü çizgilerini yerleştiriniz.

1. Aşağıdaki eksik ölçülü ezgileri, vuruşlarını yaparak okuyunuz.

A� 1�

��

2. Aşağıda verilen ritim kümelerinin kuvvetli - zayıf zamanlarını belirtiniz.

Bazı eserlerde ilk ölçü, belirtilen birimlerden (ölçü sayısından) eksik olarak başlayabilir. Böyle ölçü-lere eksik ölçü denir. Eksik kalan süre bölümlerin ya da eserin sonunda tamamlanır. Eksik ölçü, ölçüler-deki vuruş özellikleri (kuvvetli-zayıf)ni değiştirmez.

Eksik ölçü, ölçünün kaçıncı biriminden başlıyorsa el vuruşu da o birimden başlatılır.

3. Aşağıdaki ezgiyi elinizle vuruş biçimini de yaparak önce ritmik (bona), sonra da ezgisel (solfej) olarak okuyunuz.

4. Öğretmeninizin çalacağı düzeye uygun bir ezgiyi defterinize yazınız.98

Not: Geleneksel Türk müziğinde, yukarıda verilen karma ölçülerin dışında sık olmamakla birlik-

te , , gibi farklı karma ölçülerde örneklere de rastlanmaktadır.118

138

158

�N�N��

AN 19

AN 20 AN 21

AN 22

ANONİM

ANONİM

AN 23

• Eksik Ölçü

8

AN 24

G. ÇELİKKANAT

2. Aşağıdaki eksik ölçülü tartım kümesinin son ölçüsünü tamamlayınız.

3. Öğretmeninizin çalacağı düzeye uygun eksik ölçülü bir ezgiyi defterinize yazınız.

A� 2�


1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi karma ölçü sayısına uygun değildir?

A)

A)

D)

D)

2. Aşağıda verilen ritim kümelerinden hangisi 2+2+3 zamanını göstermez?

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.

58

78

A� 28

A� 2�

A� 3�

B)

B)

E)

E)

C)

C)

A� 31

A� 32

A� 33

A� 3�

A� 35

AN 24

AN 25

AN 26 AN 27 AN 28

AN 29 AN 30

AN 35

AN 33 AN 32 AN 31

AN 34

9

3. Aşağıda verilen ritim kümelerinden hangisi karma ölçü sayısında yazılmıştır?

4. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi karma ölçü göstergesine uygun değildir?

5. Aşağıda verilen ritim kümelerinden hangisi 3+3+2+2 zamanını gösterir?

6. Sekizlik nota ile eksik ölçü başlayan eserin son ölçüsü aşağıdakilerden hangisi olabilir?

88

98

108

A� 36

A� 3�

A� 38

A� 39

A� 40

A)

A)

A)

A)

D)

D)

D)

D)

B)

B)

B)

B)

E)

E)

E)

E)

C)

C)

C)

C)

A� 41

A� 46

A� 50

AN 40 AN 39

AN 38 AN 37 AN 36

AN 41 AN 42 AN 43

AN 44 AN 45

AN 50 AN 49

AN 48 AN 47 AN 46

AN 51 AN 52 AN 53

AN 54 AN 55

10

AralıkKONULAR • Uyumlu Aralıklar

• Yarı Uyumlu Aralıklar• Uyumsuz Aralıklar

ÜNİTE 2


9. sınıf Müziksel İşitme Okuma ve Yazma Dersi, aralık konusu bilgilerini gözden geçirerek “do” sesi üzerine B2, K2, B3, K3, T4, T5, A4, E5, B6, K6, B7, K7, 8’li aralıkları oluşturarak dizekli bir kâğıda yazınız.

Aralık bilgisi müzikle uğraşan kimselere gerekli olan temel bilgi dallarından birisidir. Aralık bilgisi, iyi bir solfej eğitiminin temelidir. Doğru seslerle solfej okuyabilmek, çalınan sesleri doğru duyabilmek ve yazabilmek için aralık bilgisi olmazsa olmaz bir ön koşuldur. Solfej eğitimiyle bağlantılı olarak çalgı, şan vb. müzik eğitimlerinin her alanı için de aralık bilgisi gereklidir. Müziğin daha ileri konularında da (armoni, kontrpuan, orkestrasyon öğrenirken ve beste yaparken) aralık bilgileri temel dayanağımızdır. Aralık bil-gisi yaptığımız işi daha bilinçli ve daha kolay yapmamıza yardımcı olur. Aralıkları çok iyi bilmeden müzik öğrenilemez, müzik yapılamaz. Bir aralığın bütün özellikleriyle bilinmesine aralığın tanımlanması denir. Bir aralığın tanımlan-ması için sırayla üç işlem yapılır:

1. Adlandırma2. Ölçme3. Nitelendirme

1. Adlandırma: Aralığı oluşturan seslerle belirlenir. Örneğin; 2’li aralığı, 3’lü aralığı, 7’li aralığı gibi.

2. Ölçme: Aralığı oluşturan iki ses arasındaki perdelere göre ölçülür. Örneğin; do – mi aralığı 2 perdedir, fa – si aralığı 3 perdedir.

3. Nitelendirme: Bir aralığın tam - eksik, büyük - küçük olarak nitelendirilmesidir.

Aralıkları nitelendirmek için küçük, büyük, tam, artık, eksik gibi tanımlar kullanılır.

Tam sözcüğü 1’li, 4’lü, 5’li, 8’li aralıklar için kullanılır. Küçük - büyük sözcükleri 2’li, 3’lü, 6’lı 7’li aralıklar için kullanılır. Artık - eksik sözcükleri tüm aralıklar için kullanılır.

Aralık 1’li 2’li 3’lü 4’lü 5’li 6’lı 7’li 8’li

Tam

Küçük – Büyük

Artık – Eksik

AN

11

Artık ve eksik aralık bilgileri ile do - sol aralığını nitelendiriniz. Boş bırakılan yerlere uygun olan adlandırma, ölçme ve nitelendirme bilgilerini yazınız.

1. Do - sol aralığı ............ aralıktır.2. Ölçmeye göre do - sol arası .......... perdedir.3. Arasında 3,5 perde bulunan 5’li aralığa ............................. aralığı denir.

Artık (Augmented, Ogmentıt) aralıklar (A): Büyük ve tam aralıklar yarım perde daha geniş-letildiğinde oluşur.

Örnek:

Eksik (Diminished, Diminişt) aralık (E): Küçük ve tam aralıklar yarım perde daha daraltıldı-ğında oluşur.

Örnek:

�� 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1/2

1

1/2

1

1

1

1,5

1/2

1/2

1/2

1

1/2

1

B3 (2 perde)

T5 (3,5 perde)

T5 (3,5 perde)

A3 (2,5 perde)

E3 (1 perde)K3 (1,5 perde)

A5 (4 perde)

E5 (3 perde)

1

1/2

1

1

1,5

0

�� 2

Etkinlik 1

ON 1

ON 1a

ON 2

AN 42

ON 2a

12

Etkinlik 2

Aralık bilgilerini gözden geçirerek aşağıda verilen 1 oktav (8’li) içindeki inici ve çıkıcı aralıkları örnekte olduğu gibi tanımlayınız.

��

ON 4

B2

13

9. Sınıf müziksel işitme okuma ve yazma dersi Dizi ve Aralık ünitesinde aralıkların çevrilmesi konusunda ;

3’lü aralığın çevrildiğinde 6’lı,2’li aralığın nçevrildiğinde 7’li,5’li aralığın çevrildiğinde 4’lü,Küçük aralıkların çevrildiğinde büyük aralık olduğu,Büyük aralıkların çevrildiğinde küçük aralık olduğu,Artık aralıkların çevrildiğinde eksik aralık olduğu ,Eksik aralıkların çevrildiğinde artık aralık olduğu,Tam aralıkların çevrildiğinde tam aralık kaldığı belirtilmişti.

Bu bilgilerden aralık oluşturmada yararlanabiliriz. Özellikle büyük aralıkları oluştururken aralık-ların çevrimlerinden yararlanmak kolaylık sağlayacaktır.

Örneğin la sesi üzerine B6 aralığı oluşturmak için la sesi altına B6’nın tersi olan K3 aralığı oluşturulur. Aralık ters çevrilir, la sesi üzerine B6 aralığı oluşturacak ses bulunur.

Bilgi Notu:

K3 B6

B2 K7

Etkinlik 3

Aralık çevrimleri bilgilerinizden yararlanarak isimleri verilen aralıkları oluşturunuz.

ON 4A

ON 4B

B6

K6 K6

K7 K7B2

B3

B6K3

B7

K7

K6

K6

14

Etkinlik 4

Aşağıda verilen inici ve çıkıcı aralıkları oluşturunuz.

��

��

�4 �4

��

��

A� �

A4

A� ��

��

ON 5

B2 B2 B2 B2 K2

K2 E2 K3

K3

E4

B6

B2

E5

K3

K2

B3

T2 E3 K6 A4

E2 A7 K6

K7

A7 B7

K7

A8 B6 T8 B7 E7

A8 8 E8 E8

K7 K7 E7 B7 B7

K6 B6 B6 B6 K6

E5 E5 E5 E5 T5

K3 T4 T4 A4 A4

K3 B3 B3

K2 B2

15

Aşağıda verilen büyük aralıkları küçük aralıklara, küçük aralıkları büyük aralıklara, artık ve eksik aralıkları tam aralıklara dönüştürünüz.

Etkinlik 5

�� 5A

ON 5a ON 5A

16

Aralıklar, aralığı oluşturan seslerin kaynaşma derecesine göre sınıfl andırılır.

Uyumlu aralıklar (consonance, konsanans): Tınlayışları açısından birbirleriyle uyumlu seslerin oluşturduğu aralıklardır. Uyumlu aralıklar kendi içinde ikiye ayrılır: Bunlardan tam 1’li, tam 8’li, tam 5’li, tam 4’lülere tam; büyük ve küçük 6’lılara, büyük ve küçük 3’lülere yarı uyumlu aralık denir.

Uyumsuz aralıklar (dissonance, disonans): Tınlayışları açısından birbiriyle uyumsuz seslerin oluşturduğu aralıklardır. Uyumlu aralıkların dışında kalan 2’li ve 7’liler ile artık ve eksik aralıklar, uyum-suz aralıktır.

1�li 8�li 5�li 4�lü B3 �6 �3 B6

�� 6

UYUMLU ARALIKLAR

TAM UYUMLU ARALIKLAR YARI UYUMLU ARALIKLAR

Etkinlik 6

Aşağıda armonik aralıklar verilmiştir. Öğretmeninizin çalacağı bu aralıkları örnekteki gibi sınıf-landırınız.

Uyumsuz Uyumlu

�� 7

• Uyumlu Aralıklar

B3 K6 B6 K3 1’li 4’lü 8’li 5’li

ON 6

ON 7

• Uyumsuz Aralıklar

17

Etkinlik 7

Etkinlik 8

Aşağıda verilen aralıkları tanımlayınız. Uyumlu, yarı uyumlu, uyumsuz aralıkları işaretleyiniz.

Aşağıda verilen seslerle çıkıcı ve inici, tam uyumlu aralıkları oluşturunuz.

�

�

�1

�1

ON 9

ON 8

8

8

T5

T5

T4

T4 T4

T8 T8T1 T4 T4

T4 T4 T4T5 T5

T5

T5 T1T5 T5

T5 T5

T5 T5T4

T4 T4

T4

18

Etkinlik 9

Etkinlik 10

Aşağıda verilen seslerle çıkıcı ve inici uyumsuz aralıklar oluşturunuz.

Aşağıda verilen seslerle çıkıcı ve inici yarı uyumlu aralıklar oluşturunuz.

��

��

�� 11

��

A� ��

A�

ON 10

B2

A4

E5

E2

E5K2

K2

B7

B7 K7 K7 B7

K7A4

K7 B2 A6 E7K2

K7 B7

K2

B2 B2A5E3

K2K7 K7B7

B3

B3

B3

B3B3

B3

K3

K3

B6

B6

B6 B6

B6 K6

K6

K6

K6

K6

B3

K3

K3 K3K6 B6

ON 11

19

Etkinlik 12

Etkinlik 11

Aşağıda verilen aralıkları tanımlayınız. Tam uyumlu, uyumsuz, yarı uyumlu olmalarına göre işaretleyiniz ve aralıkları seslendiriniz.

• Do sesi üzerine tam uyumlu, • Mi sesi üzerine yarı uyumlu,• Fa sesi üzerine uyumsuz çıkıcı aralıklar seslendiriniz.

Aralıkları seslendirmeden önce aralığı oluşturan sesleri düşününüz, aralığı ölçünüz, nite-lendiriniz ve daha sonra seslendiriniz.

ON 12

20

Etkinlik 13

Aşağıda verilen tam uyumlu, yarı uyumlu ve uyumsuz aralıklardan oluşan solfejleri okuyunuz.

��t�� E�

��E��

��E��

��E��

ON 16

Martha A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

ON 17

ON 18

ON 29

21

Etkinlik 14


��E��

��E��

�� 21

��E��

��E��

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

ON 19

ON 20

ON 21

ON 30

22

Etkinlik 15


��E��

��E��

��E��

��E��

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

ON 22

ON 23

ON 24

ON 25

23

Etkinlik 16

Aşağıda verilen eksik ve artık aralıklarla ilgili solfejleri okuyunuz.

��E��

��E��

��E��

��E��

ON 26

ON 27

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

M. A. GHEZZO

ON 32

ON 31

24

1. Bir aralığın tanımlanması için sırayla yapılması gereken üç işlem aşağıdakilerden hangisidir?

2. Tam uyumlu aralıkları gösteren seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

3. Uyumsuz aralıkları gösteren seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

4. Yarı uyumlu aralıkları gösteren seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

5. Aşağıdakilerden hangisi tam uyumlu aralıklardır?

A)

B)

C)

A) Ölçme, adlandırma, nitelendirme B) Nitelendirme, ölçme, adlandırma C) Adlandırma, nitelendirme, ölçme D) Ölçme, nitelendirme, adlandırma E) Adlandırma, ölçme, nitelendirme

A) B3, K3, T5, T4, T8, T1 B) B3, K3, B6, K6 C) T8, T1, T5, T4 D) Eksik ve artık aralıklar E) T5, T4, K7, B7

A) K7, B7, K3, B3 B) A4, E5, T4, T5 C) K3, B3, K6, B6 D) K3, B3, K6, B6, eksik ve artık aralıklar E) K7, B7, K2, B2, eksik ve artık aralıklar

A) K3, B3, K6, B6, T4, T5 B) T8, T1, T5, T4 C) B3, K3, B6, K6 D) B3, K3, K6, B2 E) B3, K3, K6, B6, eksik ve artık aralıklar



ON 13

ON 13a

ON 13b

25

6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi yarı uyumlu aralıklardır?

7. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi uyumsuz aralıklardır?

D)

A)

A)

C)

C)

E)

B)

B)

D)

D)

E)

E)

ON 13c

ON 13d

ON 14a

ON 14b

ON 14c

ON 14d

ON 15a

ON 15b

ON 15c

ON 15d

ON 15

ON 14

26

AkorKONULAR • Temel Durumda Majör Akorlar

• Temel Durumda Minör Akorlar• Temel Durumda Eksik Beşli Akorlar• Temel Durumda Artık Beşli Akorlar

ÜNİTE 3


1. Do majör ve la minör dizinin durucu seslerini (1, 3, 5) melodik (yatay) ve armonik (dikey) ola-rak çalınız.

2. Bu sesleri çaldığınızda majör ve minör dizinin tınısal karakterini algılayıp algılamadığınızı arkadaşlarınızla paylaşınız.

3. Çaldığınız sesleri, pesten tize doğru “na” hecesiyle seslendiriniz ve belleğinizdeki bazı şarkıla-rın başlangıçlarına ya da bir bölümüne benzeyip benzemediğine dikkat ediniz.

En az üç sesten oluşan ses kümesine akor denir. Rastgele sıralanmış her üç ya da daha faz-la ses akor olarak adlandırılmaz. Akoru oluşturan seslerin yazıldıkları müzikal sisteme göre “kuramsal” uyumluluk göstermesi gerekir. Örneğin tonal müzikte akorlar üçlü aralıklardan oluşurken makamsal ça-lışmalarda dörtlü aralıkların kullanılması gibi. Belirli bir müzikal sisteme göre kuramsal uyumluluk göste-ren akorlar, kendi içinde de “işitsel” olarak uyum-uyumsuzluk ilişkisi içerir.

Burada tonal müzik algısı içinde üçlü aralıklardan oluşan, işitsel olarak uyumlu ve uyumsuz, üç sesli akorları inceleyeceğiz:

Tonal müzikte akorlar, majör ve minör dizilerin derecelerinin üzerine üçlüler eklenerek elde edilir. Dolayısıyla akorlar, ait oldukları dizilerin (tonalitelerin) seslerini içerir.

Etkinlik 1

1. Aşağıda do majör ve armonik la minörde, dizilerin her bir derecesine üst üste iki üçlü gelecek şekilde akorlar oluşturulmuştur. Örnekte olduğu gibi yanlarına üçlülerini belirtiniz.

2. Yukarıdaki do majör ve armonik la minör dizilerde oluşan akorları üçlü aralıkların dizilişine dikkat ederek sınıfl andırınız. Üçlülerin dizilişi açısından birbirinden farklı kaç akor olduğunu söyleyiniz.

>K3

>K3

>B3

>B3

İN 1

İN 2

27

Etkinlik 1’deki örneklerde de olduğu gibi kuramsal (üçlülerin dizilişleri) ve işitsel etkilerine göre bir-birinden farklı dört akor elde ederiz.

Majör (M) Minör (m) Eksik Beşli (-5) (dim) Artık Beşli (+5) (aug)

B3 + K3 M K3 + B3 m K3 + K3 -5 B3 + B3 +5

Akorlar; armonik (dikey) seslendirildiklerinde akor, melodik (yatay) ve sıralı

sesle dirildiklerinde arpej, melodik ancak sıra gözetmeksizin seslendirildiklerinde kırık

akor olarak adlandırılır.

Etkinlik 2

1. Aşağıdaki akorları bünyelerindeki üçlülere göre adlandırınız.

........ ........ ........ ........ ........ ........ ........

..m.. ........ ........ ........ ........ ........ ........

2. Aşağıdaki akorları örnekte olduğu gibi üçlülerini de belirterek adlandırınız.

3. Üçlülerin dizilişine göre sınıfl andırdığınız akorları piyano ile armonik ve melodik olarak çala-rak işitsel benzerlik ve farklılıklarını tespit ediniz.

4. Çaldığınız akorların her birini aşağıdan yukarıya doğru “na” ile seslendiriniz.

>K3>K3 >B3

>B3

>B3>B3>K3 >K3

>B3>B3 >K3

>K3

>K3>B3>K3 >K3

İN 6

İN 7

İN 3

İN 5

İN 4

28

Akorların sadece nitelikleri (majör, minör vb.) onları adlandırmamız için yeterli değildir. Dizilerde ol-duğu gibi akorlarda da akora adını veren temel bir ses vardır ve akorlar buna göre adlandırılır.

Majör akorları ifade etmek için sesleri simgeleyen harfl erin (A, B, C...) yanında “M” kullanılabileceği gibi hiçbir belirteç kullanılmaması da majör akor anlamına gelir.

Temel sesin kök durumunda yani altta olduğu akorlara temel durumda akorlar (temel akor) de-nir. Temel akorlar, diğer seslerin temel sese uzaklığına göre akoru olarak da adlandırılır. Ancak temel akor şifrelerinde bunun belirtilme zorunluluğu yoktur.

Özet olarak bir akoru adlandırabilmek için akorun niteliğinin (majör, minör, -5, +5), temel sesi-nin (akorun kök sesi) ve temel sesin hangi konumda (kök, üçlü, beşli konumda) olduğunun bilinmesi gerekir.

do maj re min si -5 do +5

do maj CM re min Dm si -5 B-5

CM C FM F

Akorları adlandırırken sesleri şifrelemek için kullanılan harfl erden yararlanılabilir.

A B C D E F G

La Si Do Re Mi Fa Sol

T5 T5

TemelSes

TemelSes

C Dm DmC

B3 K3

53

53

53

İN 8

İN 9

İN 10

İN 11

29

2. Aşağıda temel sesi verilen akorları oluşturunuz.

1. Temel sesi ve beşlisi verilen akorlarının üçlülerini yazınız.

Aşağıdaki akorları verilen örnekte olduğu gibi en sade biçimde adlandırınız.

Etkinlik 3

Etkinlik 4

D ........ ........ ........ ........

Temel ses kök durumundadır. Temel durumda majör akorlar, temel sesin üzerine aşağıdan yukarı-ya doğru B3+K3 aralık kurulmasıyla oluşur. akoru olarak şifrelenir.M5

3

akorlarında majör etkiyi hissettiren, ilk üçlünün B3 (Majör) olmasıdır.M53

M53

M53

Temel SesTemel Ses Temel Ses

T5T5 T5

B3B3 B3K3K3 K3

M53 M5

3 M53 M5

3 M53

M53 M5

3 M53 M5

3 M53

İN 12

İN 13

İN 14

İN 15

• Temel Durumda Majör Akorlar

30

��

M53 M5

3 M53 M5

3 M53

C ......... ......... ......... ......... ......... .........

C

F#

B

G

E

C#

A

D#

M53 M5

3 M53 M5

3 M53

3. Aşağıda beşlisi verilen akorları oluşturunuz.

4. Aşağıda üçlüsü verilen akorları oluşturunuz.

5. Aşağıdaki akorları örnekte olduğu gibi şifrelendiriniz.

6. Aşağıda şifreleri verilen akorları armonik ve melodik olarak yazınız.

M53

M53

Akorların majör ve minör dizilerin derecelerinin üzerine üçlüler kurularak elde edildiğini hatırlayınız. Majör akorlar ise majör dizilerin 1, 4 ve 5. ya da ilgili doğal minör dizilerinin 3, 6 ve 7. derecelerinin üze-rine kurularak elde edilir.

CI

C

III

F

IV

F

VI

G

V

G

VII

İN 16İN 17

İN 18

İN 19

İN 20

M53M5

3M53M5

3M53

İN 16

31

Etkinlik 5

Aşağıda verilen majör diziler ve ilgili doğal minör dizilerin bünyelerinde oluşan akorlarını örnekte olduğu gibi altlarına şifrelerini yazarak belirtiniz. Dizilerin diğer dereceleri üzerine kurulan akorların olup olmadıklarını kontrol ediniz.

Sol Maj.

G

Fa Maj.

Re Maj.

Si Maj.

Re min.

Si min.

Sol min.

Mi min.

M53

M53

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

İN 21

İN 22

İN 23

İN 24

32

2. Aşağıda akorların temel sesleri verilmiştir. Sadece verilen temel sesleri piyanodan alarak akoru kurunuz ve seslendiriniz.

3. Aşağıda akorların beşlileri verilmiştir. Sadece verilen sesleri piyanodan alarak akoru kurunuz ve seslendiriniz.

4. Aşağıda akorların üçlüleri verilmiştir. Sadece verilen sesleri piyanodan alarak akoru kurunuz ve seslendiriniz.

Etkinlik 5’te de görüldüğü gibi majör ve doğal minör dizilerin diğer derecelerinin üzerine ton dışı ses kullanmadan majör akor kurulamaz. Bu durumda tüm majör dizilerin I, IV, V. ya da doğal minör dizilerin III, VII, VIII. dereceleri kullanılarak akorların tamamı elde edilir.

Defterinize diğer majör ve minör dizileri de kullanarak tüm akorları şifreleriyle yazarak belirti-niz.

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

M53

Etkinlik 6

Etkinlik 7

E D F C G B

1. Aşağıdaki akorları piyano eşliğinde seslendiriniz. Seslendirdiğiniz akorların belleğinizdeki hangi şarkıların başlangıcına ya da bölümüne benzediğini arkadaşlarınızla paylaşınız.

İN 25

İN 26

İN 27

İN 28

33

2. Aşağıda temel sesi verilen akorları oluşturunuz.

3. Aşağıda beşlisi verilen akorları oluşturunuz.

4. Aşağıda üçlüsü verilen akorları oluşturunuz.

Temel ses kök durumundadır. Temel durumda minör akorlar, temel sesin üzerine aşağıdan yukarı-ya doğru K3+B3 aralık kurulmasıyla oluşur. akoru olarak şifrelenir.

akorlarında minör etkiyi hissettiren ilk üçlünün K3 (Minör) olmasıdır.

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

Etkinlik 8

1. Temel sesi ve beşlisi verilen akorlarının üçlülerini yazınız.

Temel Ses

T5 K3B3

Temel Ses

T5 K3B3

Temel Ses

T5 K3B3

• Temel Durumda Minör Akorlar

İN 30

İN 31

İN 32

İN 33

İN 29

34

5. Aşağıdaki akorları örnekte olduğu gibi şifrelendiriniz.


Dm ........ ........ ........ ........ ........

Dm

C#m

Am

G m

Cm

E m

Bm

F#m m

Minör akorlar majör dizilerin 2, 3 ve 6. ya da ilgili doğal minör dizilerinin 1, 4 ve 5. derecelerinin üze-rine kurularak elde edilir.

Aşağıda verilen majör diziler ve ilgili doğal minör dizilerin bünyelerinde oluşan akorlarını ör-nekte olduğu gibi altlarına şifrelerini yazarak belirtiniz. Dizilerin diğer dereceleri üzerine kurulan akorla-rın olup olmadıklarını kontrol ediniz.

Dm

II

Em

III

Am

VI

Am

I

Dm

IV

Em

V

Etkinlik 9

Sol Maj.

Mi min.

m53

m53

Am

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

İN 34

İN 35

İN 36

İN 21 a

35

Etkinlik 9’da da görüldüğü gibi majör ve doğal minör dizilerin diğer derecelerinin üzerine ton dışı ses kullanmadan minör akor kurulamaz. Bu durumda tüm majör dizilerin II, III ve VI. ya da doğal minör dizilerin I, IV, V. dereceleri kullanılarak akorların tamamı elde edilir.

Defterinize diğer majör ve minör dizileri kullanarak tüm akorları şifreleriyle yazarak belirtiniz.

Etkinlik 10

Fa Maj.

Re Maj.

Si Maj.

Re min.

Si min.

Sol min.

m53

m53

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

İN 23

İN 22

İN 24

36

Etkinlik 11

Cm Em GmDm Fm Bm

1. Aşağıdaki akorları piyano eşliğinde seslendiriniz. Seslendirdiğiniz akorların belleğinizdeki han-gi şarkıların başlangıcına ya da belirli bölümlerine benzediğini arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. Aşağıda akorların temel sesleri verilmiştir. Sadece verilen temel sesleri piyanodan alarak akoru kurunuz ve seslendiriniz.

3. Aşağıda akorların beşlileri verilmiştir. Sadece verilen sesleri piyanodan alarak akoru kurunuz ve seslendiriniz.

4. Aşağıda akorların üçlüleri verilmiştir. Sadece verilen sesleri piyanodan alarak akoru kuru-nuz ve seslendiriniz.

m53

53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

m53

-5 K3K3 -5 K3

K3

İN 37

İN 38

İN 39

İN 40

İN 41

Temel ses, kök durumundad r. Temel sesin üzerine a a dan yukar ya do ru K3+K3 aral k kurulma

olu

ur. -5 ya da diminished (dim.) olarak ifrelenir. ı ş ğı ı ğ ı

ş şs

ylaı

-5 (dim.) akorlarda temel sese göre üçlü K3 (minör) olmas na kar 5 lisi eksik oldu undan minör

etki hissedilmez. -5 akorlar majör ya da minör akorlar gibi uyumlu t nlamazlar.ı şını

ğ

m

’

• Temel Durumda Eksik Be li Akorlarş

-

37

Etkinlik 12

1. Temel sesi ve üçlüsü verilen -5 akorların beşlilerini yazınız.

2. Aşağıda temel sesi verilen -5 akorları oluşturunuz.

3. Aşağıda beşlisi verilen -5 akorları oluşturunuz.

Eksik beşli akorlar, majör dizilerin 7.; doğal minör dizilerin 2.; armonik minör dizilerin 2 ve 7. ya da melodik minör dizilerin 6 ve 7. derecelerinin üzerine kurularak elde edilir.

4. Aşağıda üçlüsü verilen -5 akorları oluşturunuz.

5. Aşağıdaki şifrelenmemiş akorları ve yukarıda oluşturduğunuz tüm -5 akorları örnekte olduğu gibi şifrelendiriniz.


..............

..............

..............

..............

..E-5..

B-5 A-5 C-5 F-5

.............. .............. ..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

B-5

VII

B-5

II

İN 42

İN 43

İN 44

İN 45

İN 46

İN 47

İN 48

38

Etkinlik 13

Aşağıda verilen armonik ve melodik minör dizilerin bünyelerinde oluşan -5 (dim.) akorları örnekte olduğu gibi altlarına şifrelerini yazarak belirtiniz. Dizilerin diğer dereceleri üzerine kurulan akorların -5 (dim.) olup olmadıklarını kontrol ediniz.

Mi min armonik

Mi min melodik

Re min armonik

Si min armonik

Sol min armonik

Re min melodik

Si min melodik

Sol min melodik

Diğer armonik minör dizilerin II ve VII. ya da melodik minör dizilerin VI ve VII. derecelerinden ya-rarlanarak -5 akorların tamamı elde edilebilir.

F#-5......... ......... .................. ......... .........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

İN 49

İN 50

İN 51

İN 52

39

Etkinlik 14

Etkinlik 15

Defterinize diğer armonik ve melodik minör dizileri kullanarak tüm -5 akorları şifreleriyle yazarak belirtiniz.

1. Aşağıdaki akorları piyano eşliğinde seslendiriniz.

2. Aşağıda akorların temel sesleri verilmiştir. Sadece verilen temel sesleri piyanodan alarak -5 akoru kurunuz ve seslendiriniz.

3. Aşağıda akorların beşlileri verilmiştir. Sadece verilen beşlileri piyanodan alarak -5 akoru kuru-nuz ve seslendiriniz.

C-5

-5

-5

E-5

-5

-5

F#-5

-5

-5

D-5

-5

-5

B-5

-5

-5

G-5

-5

-5 -5

+5B3B3 +5

B3B3

İN 53

İN 54

İN 55

İN 56

Temel ses, kök durumundad r. Temel sesin üzerine a a dan yukar ya do ru B3+B3 aral k kurulma-olu ur. +5 ya da augmented (aug.) olarak ifrelenir.

ı ş ğı ı ğ ış şs ylaı

ı+5 akor kuramsal olarak akor olarak adland r lsa da i itsel olarak uyumsuz t nlad ndan tonal müzikte ı ı ş ı ğımüzikal olarak kullan lmaz. ı

• Temel Durumda Art k Be li Akorlarşı

40

Etkinlik 16

1. Temel sesi ve üçlüsü verilen +5 akorların beşlilerini yazınız.

2. Aşağıda temel sesi verilen +5 akorları oluşturunuz.

3. Aşağıda beşlisi verilen +5 akorları oluşturunuz.

4. Aşağıdaki şifrelenmemiş akorları ve yukarıda oluşturduğunuz tüm +5 akorları örnekte olduğu gibi şifrelendiriniz.


..............

..............

..............

...E+5...

C#+5 G#+5 D +5 E +5

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

..............

.............. ..............

..............

..............

D E

Artık beşli akorlar, majör dizilerin dereceleri üzerine kurulamaz. Sadece armonik ve melodik minör dizilerin 3. derecelerinin üzerine kurularak elde edilir.

C+5

III

İN 57

İN 58

İN 59

İN 60

İN 61

İN 62

41

Etkinlik 17

Aşağıda verilen armonik ve melodik minör dizilerin bünyelerinde oluşan+5 (aug.) akorları örnekte olduğu gibi altlarına şifrelerini yazarak belirtiniz. Dizilerin diğer dereceleri üzerine kurulan akorların +5 (aug.) olup olmadıklarını kontrol ediniz.

Diğer armonik ya da melodik minör dizilerden yararlanarak +5 akorların tamamını elde edebiliriz.

Mi min armonik

Mi min melodik

Re min armonik

Si min armonik

Sol min armonik

Re min melodik

Si min melodik

Sol min melodik

Etkinlik 18

Defterinize diğer armonik ya da melodik minör dizileri kullanarak tüm +5 akorları şifreleriyle yaza-rak belirtiniz.

.................. ......... .........G+5 ......... .........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

.........

İN 57

İN 49a

İN 50

İN 51

İN 52

42

Etkinlik 19

Etkinlik 20

Etkinlik 21

1. Aşağıdaki akorları piyano eşliğinde seslendiriniz.

2. Aşağıda akorların temel sesleri verilmiştir. Sadece verilen sesleri piyanodan alarak +5 akor kurunuz ve seslendiriniz.

1. Öğretmeninizin çalacağı , , -5 ve +5 akorları işitsel olarak ayırt ediniz.

1. Aşağıdaki akorların şifrelerini yazınız.

2. Aşağıdaki şifrelerin akorlarını yazınız.

3. Yukarıdaki akorları sadece temel seslerini piyanodan alarak seslendiriniz.

4. Yukarıdaki akorları sadece beşlilerini piyanodan alarak seslendiriniz.

2. Aşağıda verilen sesler üzerine istenilen akorları kurunuz ve seslendiriniz.

C+5

........... ........... ...................... ........... ...........

E+5

+5 +5+5 +5

M53

M53 M5

3

m53

m53 m5

3

-5 +5

a

E5 B A+5F#mG G m m

İN 63

İN 64

İN 54

İN 65

İN 66

43

B) akorlarda ilk aralık B3 ikinci aralık K3 tür.M53


1. Aşağıdaki üçlü dizilişlerini uygun şifrelerle eşleştiriniz.

2. Aşağıdaki şifreleri uygun akorlarla eşleştiriniz.

1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

2. Aşağıdakilerden hangisi re armonik minör dizinin akorlarından biri değildir?

3. Aşağıdakilerden hangisi re majör dizinin akorlarından biridir?

4. 7- Aşağıdaki akorlardan hangisi verilen şifreye uygun değildir?

5. Aşağıdaki şifrelerden hangisi verilen akora uygundur?

A)

A)

B)

B)

C)

C)

D)

D)

E)

E)

A) C#-5 B) E-5 C) Gm D) F+5 E) Am

A) Dm B) F# C) C#+5 D) G-5 E) A

Akorlar; armonik (dikey) seslendirildiklerinde ……………., melodik (yatay) ve sıra-lı seslendirildiklerinde ……………., melodik ancak sıra gözetmeksizin seslendirildiklerinde ….....…………. olarak adlandırılır.

A) Temel durumdaki akorlarda temel ses akorun en altındaki sestir.

C) Minör akorlarda sesleri ifade eden harfl erin yanına minör anlamına gelen “m” harfi nin konulması zorunlu değildir.

D) +5 (aug.) akorlar işitsel olarak uyumsuz akorlardır.

E) -5 (dim.) akorlar iki adet K3 aralığın üst üste gelmesiyle oluşurlar.

B3 + K3 m

si majör

K3 + K3

B

M

si bemol majör

K3 + B3

Cm

-5

do minör

B3 + B3

F#m D

+5

re majör fa diyez minörB

İN 76


Aşağıdaki eşleştirmeleri yapınız.

Aşağıdaki cümlede boşbırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

E

E m C# F#+5

G-5 D

B-5 G-5

D+5Dm

İN 67

İN 70

İN 72

İN 75

İN 73 İN 74

İN 71

İN 68 İN 69

44

ÖĞRENME ALANI:TONAL VE MAKAMSAL MÜZİK

ÜNİTELERTONAL MÜZİKMAKAMSAL MÜZİK

45

Tonal MüzikKONULAR • Sol Majör • Fa Majör

• Mi Minör • Re Minör

ÜNİTE 1


1. Herhangi bir nota eksen alındığında bu notadan başlayan yeni bir dizi ya da tonalite kurulabilir mi?

2. Bir müzik eserinin tonalitesini ilk bakışta nasıl anlarsınız?

Tonal müzik; tonal sistem içinde olan, tonalite kurallarına göre bestelenen müziktir. Dizilerin ve tonların ne şekilde kurulduğunu açıklayan sistem ve onun dayandığı kurallar bütünü tonalite kavramını oluşturur. Tonal müzikte dizinin başlangıç ve bitiş sesi, aralık yapısı, kullanılan değiştiriciler, seslerin du-rucu ve yürüyücü etkileri dizinin kuruluşunu oluşturan tonalite kurallarıdır.

Dizinin III ve IV. derece sesleri arasındaki aralık ile VII ve VIII. derece sesleri arasındaki aralığın yarım perde, diğerlerinin tam perde olması gerekir. Bu yapılanmaya dikkat edilerek istenen sesten baş-layıp yeni majör diziler oluşturulabilir.

Tonal müzikte dizinin kuruluşu doğal do dizisine göre belirlenmiştir. Do majör, temel majör tonalite-dir. Doğal yapısıyla majör kalıbına uymasından dolayı do diyatonik dizisi değiştirici işaret almaz. Farklı seslerden başlayan majör diziler oluştururken aralık yapısını majör kalıbına uydurabilmek için değiştirici işaretler kullanılır.

Her majör dizinin, aynı donanımı taşıyan bir minör dizi karşılığı vardır. Bir majör dizinin VI. derecesi onun ilgili minör dizisinin eksen sesini oluşturur. Minör diziler, ilgili majör dizisiyle aynı donanıma sahiptir ve onun aldığı değiştiricileri alır. Dizek sonuna kadar yeni bir değiştirici işaret gelmedikçe bunlar geçerli olacaktır. Bu nedenle eserin ilk anahtarıyla ölçü rakamlarının arasına yazılan değiştirici işaretler, bir ya-pıtın hangi tonda yazıldığını anlamamızı sağlar. Buna da tonal donanım denir.

I II III IV V VI VII VIII

Fa majör’ün donanımı:

Si notaları eser boyunca si bemol çalınacak ya da söylenecektir.

ekse

n

ekse

n üs

tü

med

yant

alt ç

eken

çeke

n

alt m

edya

nt

yede

n

ekse

n

Majör ve minör bir dizide yer alan her perde dizinin aynı zamanda bir derecesidir. Dereceler Roma rakamıyla belirtilir. Tonal müzikte her derecenin belli bir işlevi olduğu için rakamların yanı sıra onlara bi-rer isim de verilmiştir.

NN 89

NN 90

46

��

Beşliler Çemberi

C

a

fc

g d

minörler

ebf#

c#

(d#)(a#)

F

G

D

A

E

B

(do Maj)(fa Maj)

(sol Maj)

(la minör)

(mi minör)

(fa minör)

(do minör)

(sol minör)

(re minör)

(fa# minör)

(do# minör)

(la minör)mi minörsol# minör(re# minör)

(la# minör)

(si minör)

(re Maj)

(la Maj)

(mi Maj)

(do bemol Maj)

(re bemol Maj)

(la bemol Maj)

(mi bemol Maj)

(si bemol Maj)

(sol bemol Maj)

(si Maj)(fa diyez Maj)

(do diyez Maj)

(C )C

g#(a )

a i

si minör eebb

(D )D

(A )A

(E )

(B )B

(G )G(F )F

(C )C

��

1

1/21/2

1 1 1 1


Do sesinden başlayarak çeken yönünde birbirine beşli uzaklıklarda yeni diziler kurulabilir. Bu dizi-lerin aldığı ses değiştirici işaretler beşliler çemberi olarak bilinen yöntemle de bulunabilir. Majör dizinin aldığı sesler, derece olarak da bilinir. Her bir derecenin ayrı bir adı vardır.

NN 85

NN 86

NN 87

NN 88

NN 89

NN 84 NN 83

NN 82

NN 81

NN 80

NN 79

NN 79

NN 1

• Sol Majör

Sol sesi eksik olan dizinin VII derecesinin (fa sesinin) yar m perde tizle tirilmesiyle diziye majör kal b uygulanm olur. Yeni olu an bu diziye denir. sol majör dizi

şışı ı ı ş

47

1. Aşağıda verilen çıkıcı ve inici sol majör diziyi piyanoda çalınız.

2. Aşağıda verilen dizi derecelerini, sol majör dizinin perde adlarına göre altlarındaki parantezlerin içine yazınız ve okuyunuz.

Sol majör dizinin durucu ve yürüyücü sesleri aşağıda verilmiştir.

I, II, III, II, I I, II, III, IV, III, II ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

I, VII, I, II, III, IV, III, I I, VII, VI, VII, I, II, I ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Etkinlik 1

Aşağıdaki ezgiyi durucu - yürüyücü seslere dikkat ederek okuyunuz.

Etkinlik 2

D

I

Y

II

Y

IV

Y

VI

Y

VII

D

III

D

V

D

VIII

NN 2

NN 3

NN 4

48

Aşağıda verilen dizeklerde yarım bırakılan ezgileri tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak ta-mamlayınız.

Aşağıda sol majörde yazılmış ezgileri, tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak inceleyiniz. Varsa gördüğünüz yanlışlıkların altını çizerek nedenlerini söyleyiniz.

Aşağıdaki ezgiyi okuyunuz.

Etkinlik 3

Etkinlik 4

Etkinlik 5

p

Andantino

mf

p

��in

H. Lemoine

NN 013

NN 9

NN 8

NN 10

NN 7

NN 6

NN 5

49

• Mi Minör

Sol majör dizisinin küçük üçlü altındaki mi sesinden başlayan diziye doğal mi minör dizi denir. Mi minör, sol majörün ilgili minörüdür. Sol majörün değiştirici işaretini alır. Bu nedenle donanımında fa di-yez vardır.

Sol majör dizi doğal mi minör dizi

Mi minör dizinin durucu ve yürüyücü sesleri:

B3 K3

B6 B6

ilgili minörü

1 1 1 1

1/2 1/2

1


D Y Y Y YD D D

I II IV VI VIIIII V VIII

mf

dim. p

NN 14

NN 15

NN 16

50

Etkinlik 6

Etkinlik 7

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici doğal mi minör diziyi seslendiriniz.

Aşağıda verilen doğal mi minörde yazılmış ezgileri seslendiriniz.

3

NN 17

NN 18

NN 19

N. YılmazModerato

Moderato N. Yılmaz

1. 2.

51

Etkinlik 8

Etkinlik 9

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici armonik mi minör diziyi seslendiriniz.

Aşağıda verilen ezgiyi durucu ve yürüyücü seslere dikkat ederek okuyunuz.

Doğal mi minör dizisindeki VII. derece sesinin yarım perde tizleşmesiyle armonik mi minör dizi olu-şur.

Armonik Mi Minör Dizi

3 3

3

3

3


1/2 1/2 1/2

1 1 1 1 1/2

Etkinlik 10

Aşağıda verilen armonik mi minörde yazılmış ezgiyi okuyunuz.

p

NN 20

NN 22

NN 23

NN 024

H. LemoineAllegretto

52

Etkinlik 11

Aşağıda verilen melodik mi minör diziyi seslendiriniz.

Armonik mi minör dizisinin VI. derecesinin (do sesinin) yarım perde tizleşmesiyle melodik mi mi-nör dizi oluşur. Melodik mi minör dizisi çıkıcı bir dizidir. Bu dizi inici olduğunda doğal mi minör dizisine dönüşür.

Melodik Mi Minör Dizi

I II III IV V VI VII VIII VIII VII VI V IV III II I

1/21/2 1/2 1/2

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

p

mf

mf dim.

NN 26

NN 28

53

Etkinlik 12

Etkinlik 13

Aşağıda verilen melodik mi minörde yazılmış ezgileri seslendiriniz.

Aşağıda verilen yarım bırakılmış ezgileri tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak tamamlayı-nız.

mf

f

�. �.

Larghetto Alman Şarkısı

NS 030

NN 31

NN 32

NN 33

OS 3

1. 2.

54

Etkinlik 14

Etkinlik 15

Mi minör dizideki tonalite kurallarını bozan değiştirici işaret ve seslerin altını çiziniz. Neden yanlış olduğunu açıklayınız.

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici fa majör diziyi seslendiriniz.

3

3 3

1/21/2

1 1 1 1 1


NN 34

NN 35

NN 36

NN 37

NN 38

• Fa majör

Fa sesi eksen olan dizinin IV. derecesini (si sesini) yar m perde pestle tirerek diziye majör kal b uygulan r. Bu diziye denir.

fa majör diziı ı ı

ış

55

Etkinlik 16

Etkinlik 17

Etkinlik 18

Aşağıda verilen ezgiyi durucu ve yürüyücü seslerine dikkat ederek okuyunuz.

Aşağıda verilen yarım bırakılmış ezgileri tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak tamamlayı-nız.

Fa majör dizinin durucu ve yürüyücü sesleri aşağıda verilmiştir.

3

D Y Y Y YD D D

I II IV VI VIIIII V VIII

Aşağıda verilen dizi derecelerini, fa majör dizinin perde adlarına göre altlarındaki parantezlerin içi-ne yazınız ve okuyunuz.

I, III, II, III, I, VII, I V, III, II, III, I, VII, I ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

III, I, II, III, II, I, I, V, III, I, II, III, I ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

NN 39

NN 40

NN 41

NN 42

NN 43

56

Etkinlik 19

Etkinlik 20

Aşağıda verilen fa majör ezgiyi tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak okuyunuz.

�. �.

mf

f mf f mf sf sf

mf

mf

p mf

3

33 3

3

33 3 3

3

3

33

3

33

33

33

3 3

33

3 3 3 3

33 3 3

3

3

3 33 3

3 3

Moderato Rodolphe

Fa majör dizideki tonalite kurallarını bozan değiştirici işaret ve seslerin altını çiziniz. Neden yanlış olduğunu açıklayınız.

NN 44

NN 45

NN 46

NN 045

1. 2.

57

Etkinlik 21

Etkinlik 22

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici doğal re minör diziyi seslendiriniz.

Aşağıda verilen doğal re minör ezgileri tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak okuyunuz.

Fa majör dizi doğal re minör dizi

B3K3

B6 K6

ilgili minörü

1/21/2

1 1 1 1 1


�oderato

��l��

NN 49

NN 51

NN 53

NN 54

N. Yılmaz Moderato

NN 50

• Re Minör

ı ıı

şRe minör, fa majörün ilgili minörüdür. Fa majörün ald de i tirici i areti al r. Bu nedenle donan - ığ ğ ş ım nda si bemol vard r.

ı

58

Armonik Re Minör Dizi

Re minör dizisindeki VII. derecesinin yarım perde tizleştirilmesiyle armonik re minör dizi oluşur.

Etkinlik 23

Etkinlik 24

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici armonik re minör diziyi seslendiriniz.

Aşağıda verilen ezgiyi durucu ve yürüyücü seslere dikkat ederek okuyunuz.

Moderato N. Ylmaz

1/2 1/2 1/2

1 1 1 1 1/2


NN 55

NN 56

NN 58

NN 59

59

Melodik Re Minör Dizi

Armonik re minör dizinin VI. derecesinin (si sesinin) yarım perde tizleşmesiyle melodik re minör dizi oluşur. Melodik re minör dizi çıkıcı bir dizidir. Bu dizi inici olduğunda doğal mi minör dizisine dönüşür.

Etkinlik 25

Aşağıda verilen armonik re minör ezgileri tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak okuyunuz.

Moderato

��l��

33

3

1/21/2 1/2 1/2

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 I II III IV V VI VII VIII VIII VII VI V IV III II I

mf

Moderato

�i�il�� Ez�i�

Moderato

Moderato

Sicilya Ezgisi

Sicilya Ezgisi

NN 061

NN 61

NN 62

60

Etkinlik 27

Etkinlik 28

Etkinlik 29

Aşağıda verilen yarım bırakılmış ezgileri tonalite kurallarınız göz önünde bulundurarak tamamla-yınız.

3

Etkinlik 26

Aşağıda verilen çıkıcı ve inici melodik re minör diziyi seslendiriniz.

Aşağıda verilen dizi derecelerini, armonik re minör dizinin perde adlarına göre altlarındaki paran-tezlerin içine yazınız ve okuyunuz.

I, III, II, III, I, VII, I V, III, II, III, I, VII, I ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

III, I, II, III, II, I, I, V, III, I, II, III, I ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Re minör dizideki tonalite kurallarını bozan değiştirici işaret ve seslerin altını çiziniz. Neden yanlış olduğunu açıklayınız.

NN 64

NN 65

NN 66

NN 67

NN 68

NN 69

61

Etkinlik 30

Aşağıda verilen melodik re minör ezgiyi tonalite kurallarını göz önünde bulundurarak okuyunuz.

mf sf sf

�oderato

f mf

sf f f

fmf

f

mf

sf f

��in

33

3

33

3

33

33 3

NN 70

NN 071

Moderato H. Lemoine

62

1. Aşağıda verilen re dizisini, re minör armonik dizi yapabilmek için kullanılacak değiştirici işaretler hangileridir?

1. Sol majörün ilgili minörü ....................................... .2. Fa majörün ilgili minörü ........................................ .3. Armonik re minör dizinin VI. derecesi ........................................ sesidir.4. Doğal mi minör dizinin II. derecesi .................................... sesidir.5. Fa majör dizinin aldığı değiştirici işaret .................................. .6. Armonik mi minör dizinin VII. derecesi ....................................... sesidir.7. İnici melodik re minör dizinin VII. derecesi ....................................... sesidir.8. Sol majörün donanımı .......................................... sesidir.9. Fa majör dizinin V. derecesi ................................... sesidir.

2. Aşağıdakilerden hangisi sol majör bir ezginin başlangıç sesleri olabilir? A) sol - si - fa B) re - si - sol C) si - sol - la D) sol - mi - do E) si - sol - mi

Aşağıda donanımı ve I. ölçüsü verilen örneklerin hangi majör ya da minör diziye ait olduğunu altındaki boş bırakılan yerlere yazınız.

.................. .................. ..................

.................. ..................

A) fa diyez, do diyez B) si bemol, si naturel C) fa diyez, mi bemol D) si bemol, do diyez E) si bemol, mi bemol



Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

NN 72

NN 73

NN 76

NN 73

NN 77

NN 75

63

Makamsal MüzikKONULAR • Nikriz Makamı • Hicaz MakamıÜNİTE 2


Radyo, televizyon ya da ses kayıtlarından dinlediğiniz makamsal ezgilerin dizi aralıklarını bul-maya çalışınız. Bulduğunuz dizileri defterinize yazarak sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız, tartışı-nız.

İnici durumda 7 ve 8. derece arasındaki bakiye (K2) aralık, melodik yapıya göre tanini (B2) aralığa dönüşür.

Güçlüsü: Beşli ile dörtlünün birleşim yerindeki neva perdesidir.

Asma karar perdesi: En önemli asma karar perdesi mi hicaz perdesidir. Bu perdenin güçlüye yakın bir görevi vardır.

Donanımı: Si bakiye bemol, fa bakiye diyez, do bakiye diyezkullanılır.

nikriz beşlisinevada

rast dörtlüsünevada buselik dörtlüsü nikriz beşlisi

S S S S STT T T T

TA AB

yeden durakgüçlü

(eviç perdesi) (rast perdesi)(neva perdesi)

Nikriz Makam Dizisindeki Perdelerin Adları:

RA

ST

DÜ

GÂ

H

DİK

KÜ

RDİ

NİM

HİC

AZ

NE

VA

HÜ

SE

YNİ

EVİÇ

GE

RD

ANİY

E

AN 56

AN 57

AN 58

AN 59

Durak (karar) sesi: Seyri: Dizisi:

Rast (sol) perdesidir. nici - ç k c d r. Bazen ç k c olarak da kullan lm t r.İ ıı ıı ı ıı ı ı ı ş

• Nikriz Makamı

64

Yedeni: Birinci aralıktaki bakiye diyezli ırak (fa diyez) perdesidir.

Not: Geleneksel ezgiler perdelerin geleneksel adları yerine Batı müziğindeki adlarıyla seslen-dirilir. Ancak frekans değerleri Batı müziğindeki seslerle aynı değildir. Makam dizileri ile ezgileri okuma ve yazma çalışmalarında tampere sisteme uyarlanmış olarak seslendirilecektir.

Etkinlik 1

1. Aşağıda verilen nikriz makamındaki ezgileri okuyunuz.

1. �.

3

3

3

3 3

AN 58b

Muğla Türküsü

2

65

2. Aşağıdaki do nikriz ve re nikriz dizilerini piyanoda seslendiriniz.

Denizli Türküsü

Denizli Türküsü AN 59b

AN 60

AN 61

66

3. Aşağıda verilen karar seslerine göre çıkıcı inici nikriz dizilerini oluşturunuz ve piyanoda seslen-diriniz.

4. Aşağıda verilen nikriz makamındaki ezgileri okuyunuz.

ERDİNÇ ÇELİKKOL

Fine

D.C.

AN 64

AN 65

AN 66

AN 68

67

q

S.İçli

3

= 80

AN 086

68

Hicaz Makam Dizisindeki Perdelerin Adları:

MU

HAY

YE

R

DÜ

GÂ

H

DİK

KÜ

RDİ

NİM

HİC

AZ

NE

VA

HÜ

SE

YNİ

EVİÇ

GE

RD

ANİY

E

Yedeni: İkinci çizgideki rast (sol) perdesidir.

İnici durumda 6 ve 7. derece arasındaki bakiye (K2) aralık, melodik yapıya göre tanini (B2) aralığa dönüşür.

Güçlüsü: Dörtlü ile beşlinin birleşim yerindeki neva perdesidir.

• Hicaz Makamı

Durak (karar) sesi: Dügâh perdesidir.Seyri: İnici - çıkıcıdır. Bazen çıkıcı olarak da kullanılmıştır.Dizisi: Yerinde hicaz dörtlüsüne nevada rast beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

hicaz dörtlüsünevada

rast beşlisi uşşak beşlisi hicaz dörtlüsü

SSK S

SST T T T TA AB

Asma karar perdesi: Neva perdesinde asma kalış yapılır.

Donanımı: Si bakiye bemol, fa bakiye diyez, do bakiye diyez kullanılır.

yeden durak güçlü(eviç perdesi) (rast perdesi) (neva perdesi)

AN 69

AN 70

AN 58

AN 71

69

Etkinlik 2

1. Aşağıdaki re hicaz ve si hicaz dizilerini piyanoda çalınız.

2. Aşağıda verilen hicaz makamındaki ezgileri okuyunuz.

AN 72

AN 73

AN 74

Trabzon Türküsü

70

3. Aşağıda verilen karar seslerine göre çıkıcı inici hicaz dizilerini oluşturunuz ve piyanoda çalınız.

Giresun Türküsü

AN 75

AN 76

AN 77

AN 78

Giresun Türküsü

71

4. Aşağıda verilen hicaz makamındaki ezgileri okuyunuz.

Kahramanmaraş Türküsü

AN 79

AN 80

Kahramanmaraş Türküsü

Trabzon Türküsü

72

Muğla Türküsü

Gaziantep Türküsü

AN 81

AN 82

73

Saadettin Kaynak

AN 81

AN 83

74

1. Aşağıda verilen perde adlarından hangisi nikriz makamına ait değildir?

2. Aşağıda verilen perde adlarından hangisi hicaz makamına ait değildir?

4. Dizeğin üçüncü aralığına karşılık gelen perde aşağıdakilerden hangisidir?

3. Aşağıdaki eşlemelerden hangisi nikriz ve hicaz makamlarının yeden sesleridir?

5. Dizeğin beşinci çizgisine karşılık gelen perde aşağıdakilerden hangisidir?

6. Aşağıdakilerden hangisi hicaz makamı dizisidir?



A) Rast

A) Neva

A) Eviç

A) Rast - Dügâh

A) Neva

B) Neva

B) Gerdaniye

B) Gerdaniye

B) Hüseyni - Eviç

B) Dügâh

C) Dik Kürdi

C) Nim Hicaz

C) Nim Hicaz

C) Nim Hicaz - Neva

C) Muhayyer

D) Muhayyer

D) Dügâh

D) Buselik

D) Irak - Neva

D) Çargâh

E) Hüseyni

E) Kürdi

E) Dik Kürdi

E) Irak - Rast

E) Eviç

AN �2

A)

C)

E)

B)

D)

AN 89

AN 91

AN 93

AN 90

AN 92

75

7. Aşağıdakilerden hangisi nikriz makamı dizisidir?

A)

C)

E)

B)

D)

8. Nikriz makam dizisi başka bir perdeye aktarıldığında aşağıdakilerden hangisi bu diziye karşılık gelmez?

9. Hicaz makam dizisi başka bir perdeye aktarıldığında aşağıdakilerden hangisi bu diziye karşılık gelmez?

A)

A)

C)

C)

E)

E)

B)

B)

D)

D)

AN 99

AN 84

AN 86

AN 88

AN 94

AN 96

AN 100

AN 103

AN 99

AN 98

AN 95

AN 97

AN 101

AN 102

AN 85

AN 87

76

77

Aşağıda verilen sol majör ezgileri okuyunuz.


�odera�o

��

��z�ü

mf f

h

mf

f

M�Su�

f

mf

M�Su�

OS 1

OS 2

Moderato

Moderato

Ü. Özgür

M. Sun

M. Sun=80

OS 3

78

Willi Gohl

A.Metin Karkın

f

p f

mf p

H.Lemoine

Fine

Moderato

Moderato

Allegro

Willi Gohl

H. Lemoine

OS 4

OS 5

OS 6

79

mf

p

S.Aydoğan

Fine

D.C.

mf

Antonio Salieri

Allegretto

Andante

1.

1.

2.

2.

S. Aydoğan OS 10

OS 7

80

q

A.Balkan

p

mf

mf

Rod

=60 OS 8

Moderato

OS 9

81

p mf

mf

p

p

q

p f

H.Lemoine

p

p f

p

DIABELLI

=60 OS 13

OS POZOLLİ 91

Andante maestosu

82

f mf

f

p

f

f

f

Rod

Allegretto

OS 14

83

Allegretto

Allegretto

Moderato

Andantino

OİS 1

OİS 2

OİS 3

OİS 4

84

q

S.Acay

q

S.Acay

=112

=84

OİS 5

OİS 6

1.

2.

2.

1.

85

q

A.Balkan

Fine

3 3 3 3

D.C.

h

A.Balkan

q

A.Balkan

=85

=85

=60

OİS 7

OİS 8

OİS 9

86

Aşağıda verilen ritmik okuma çalışmalarını yapınız.


OB 1

OB 2

OB 3

87

mf

OİB 1

OB 5

OB 6

88

OİB 2

OİB 2

OİB 4

89


mf

��

f

��z�ü

��

f

��a� Sa��

e

S��a

Aşağıda verilen mi minör ezgileri okuyunuz.

AS 1

AS 2

AS 3

=88

Adagio

Moderato

Ü. Özgür

A. Adnan Saygun

D. C.

S. Acay

Fine

90

h

S.Acay

mf

f

mf

Fine

p

p

Henry Lemoine

=144 1.

2.

2.

1.

Moderato

Allegretto

AS 4

AS 5

AS 7

91

p

f

f

Fine

mf

mf

p

sf p

pp

Moderato

Lamentabile

AS 6

AS 9

92

f mf

mf p

f mf

mf

f

f

mf

mf

p

Fransız Ezgisi

Andante

Andante

AS 8

AS 10

93

p

mf

p

f p

Gretry

p

��

Heller

Andantino

Lento AS 12

AS 11

94

p

p

f p

mf

Sor

p

1. 2.

mf sf sf

mf

sf

H.Lemoine

3 3

3

33

3

mf

f

Rod

Non Troppo

Allegretto

Allegretto

AS 13

AS 14

AS 15

95

f

f p

f

f

f ff

mf f

96

p

Catel

mf

f

Rod

Moderato

Moderato

AS 16

AS 17

97

f f

mf p p

mf

sf sf

f

mf sf

f

mf p

mf p

mf

f mf

p

Teoria Musical e Solfejo No:244

Allegretto

AS 13

1. 2.

98

mf



AB 1

AB 2

AB 4

99

AB 3

AB 5

AB 6

100

Fa Majör ve Re Minörde Müziksel OkumaÜNİTE 2


p

p

Re�er

mf

f

��F��aende

3

Aşağıda verilen fa majör ezgileri okuyunuz.

Andante G. F. Haendel

Moderato Reber

NS 27

NS 16

101

p

p

f p

mf p

cresc.

F.Sor

f f

f

f f

f f f f

Schumann

Andante

Moderato

F. Sor

Schumann

NS 17

NS 18

102

dolce

cresc. p

mf

p mf p

p

p

cresc.

f p mf p

cresc. f

H.Lemoine

Fine

D.C.

mf

f

H.LemoineFine

D.C.

Moderato

Andante

H. Lemoine Fine

NS 14

NS 20

103

mf p

f mf cresc. f

sf

sf p

H.Lemoine

Fine

33

3

33

3

3

33

3 3 3 3 3 3

D.C.

f

mf

G.F.Haendel

Moderato

NS 21

Moderato

NS 25

104

mf

p

cresc.

f mf

mf

Rodolphe

Moderato

NS 24

105

��

p

cresc.

f dim. p f sf

sf sf

H.Lemoine

p

p

J.B.Lully

Adagio

Andante

NS 23

NS 19

106

mf

mf

mf dolce

mf dolce

p

mf

p

p

Thome

N.Yılmaz

3

Moderato

Andante

NS 26

NS 10

107

mf

cresc.

f

mf

mf

dim.

3 3

L.Leo

3

33 3

3 3 3 3 3 3 3 3

3 3

3 33

3 3

3 33 3 3 3 3 3

3 3 3 3

3

Moderato

Moderato

NS 22

NS 9

108

mp mf

p f

G.F.Haendel

f

mf

f mf

Ch.Gounod

Fine

Andante

Allegro

NS 29

NS 30

109

3

3

33

3

3

33

3

3 3

3 3

3 3

3

3 33



Andantino

NB 1

İB 4

110

3

3

3

3

3

3

3 33

33 3


mf

f

p

Aşağıda verilen re minör ezgileri okuyunuz.

Allegrato

İS 1

J.Brahms

111

mf

p

mf

f

(Teoria Musical e Solfejo no.215)

p

mf

f

1.

��

V.Solovyov-Sedoy

2.

mf


Moderato

ModeratoModerator

Allegro

İS 2

İS 3

İS 4

112

mf cresc.

mf cresc. p

(Lavignac 1/A no.124)

mf


mf

p

f

p


Fine

D.C. al Fine

Andantino

Andantino

İS 5

İS 6

İS 7

113

f

Ü.Özgür

f p

f mf

p f

mf p


Andante

Modarato

İS 9

İS 8

114

mf

p

mf

p p

(Teoria Musical e Solfejo-2 no.24)

mf

p

mf

mf

f


p

p

(Teoria Musical e Solfejo.2 no.26)

Andante

Moderato

Andante

IS 10

İS 11

İS 12

115

p f pp

f

pp

f ff

fp ppp

J.Massenet

p f

p mf f

mf p mf

mf

p

3 3

(Feoria musical e Solfejo-2 no.33)

3

3

Adagio

Moderato

İS 14

İS 13

116

mf p

mf p

mf f

p pp mf

(Teoria Musical e Solfejo.2 no.29)

p f

p

p sf

sf p

A.Scarlatti

Andante

İS 15

AdagioİS 16

117

p

p p

p p fz p

fz p fz p


p


Moderato

Andte non troppo

İS 17

İS 19

118

mf

p


p

q

f

3

E.Ratets

3

=116

Allegro Moderato

İS 21

İS 27

119

Penseron

3 3

mf

p

mf

Moderato

İS 20

120

3

3 3

3

3

3 3 3

3

3

33

3

3

33

33

3

3



İB 2

İB 3

121

3 3

3 3

3

33 3

3

3 3 3

İB 6

122

3 33 3 3

3

3

3

33

3

3

33

İB 5

123

Nikriz ve Hicaz Makamlarında Müziksel OkumaÜNİTE 3


İ�E�Mİ��ine

��

Ş

İ�E�Mİ�

��

Ş

Aşağıdaki nikriz makamında yazılan ezgileri okuyunuz.

İS 22

İS 23

İ. ERMİŞ

Fine

Fine

1.

1.

2.

2.

D. C.

D. C.

İ. ERMİŞ

124

İ.SELMAN CO�KUN

3

3

Ş

��

Ş

İS 24

Oya Nikriz Kanto

İ. SELMAN COŞKUN

Şamlı Selim’inKanto Mecmualarından

125

Tamburi Cemil Bey

A.Özer

Oya Nikriz Longa

Tamburi Cemil bey

A. ÖzerAS 1 Nikriz

1. 2.

126

Derviş Kanuni

AN 087

Derviş Kanuni

127

q

1� 2�

1� 2�

Ö.Gürbüz

Fine

=128

Bursa Türküsü

AN 186

AN 67

Ö. Gürbüz

Fine

Bursa Türküsü

1. 2.

1. 2.

1. 2.

1. 2.

1. 2.

128

İ.SELMAN CO�KUN

3

3 33

Ş

Aşağıdaki hicaz makamında yazılan ezgileri okuyunuz.


1.

1. 2.

��M�i�e

İS 25

İ. SELMAN COŞKUN

İS 26

İ. ERMİŞFine

2.

D. G.

129

Tamburi Cemil Bey

Anonim

Anonim

OYA Hicaz Ninni

OYA Hicaz Ninni

OYA Hicaz Türkü

Tamburi Cemil Bey

Anonim

Anonim

2

130

Anonim

1� ��q

S.Aydoğan

Ç.Tanrıkorur

Oya İzmir Zeybeği

Anonim

S. Aydoğan

Ç. Tanrıkoru

1.=108

2.AN 187

AN 184

131

Kırşehir Türküsü

AN 085

Kırşehir Türküsü

132

133

Sol Majör ve Mi Minörde Müziksel YazmaÜNİTE 1


Öğretmeninizin çalacağı sol majör ezgileri yazınız.

134


135

Öğretmeninizin çalacağı tartım cümlelerini yazınız.

136


137


138


139

Öğretmeninizin çalacağı mi minör ezgileri yazınız.

140


141


142


143


144


145


146

Fa Majör ve Re Minörde Müziksel YazmaÜNİTE 2


Öğretmeninizin çalacağı fa majör ezgileri yazınız.

147


148


149


150


151


152

Öğretmeninizin çalacağı re minör ezgileri yazınız.

153


154


155


156


157


158


159

Nikriz ve Hicaz Makamlarında Müziksel YazmaÜNİTE 3


Çıkıcı ve inici nikriz makam dizisini yazınız.

Öğretmeninizin çalacağı nikriz makamındaki ezgileri yazınız.

160


161


162


163


164

Çıkıcı ve inici hicaz makam dizisini yazınız.

Öğretmeninizin çalacağı hicaz makamındaki ezgileri yazınız.

165


166


167


168


169

A

B

D

C-Ç

acem: Türk müziğinde bir perde adı, dizeğin beşinci çizgisindeki fa sesi.

acemaşiran: 1. Türk müziğinde, dizeğin birinci aralığındaki fa sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

adagio: Ağır ve gösterişli.

allegretto: Moderato ile allegro arası, çabukca tempo.

allegro: Çabuk, canlı.

andante: Rahat, yavaş.

andantino: Andanteden biraz hızlıca tempo.

bakiye: Türk müziğinde dört komaya bölünen en küçük ikili aralık.

bemol: Önüne konulduğu notayı yarım ses pestleştiren ses değiştirici işaret.

buselik: 1. Türk müziğinde, dizeğin üçüncü çizgisindeki si sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

büyük mücennep: Türk müziğinde sekiz koma değerindeki aralık.

crescendo: Birbirini izleyen notalarda sesin giderek gürleşeceğini belirten işaret. Simgesi:

çargâh: 1. Türk müziğinde, dizeğin üçüncü aralığındaki do sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

decrescendo: “Sesi söndürerek” ses gürlüğünü giderek hafi fl etme. Simgesi:

dik kürdi: Türk müziğinde dizeğin üçüncü çizgisindeki fa diyez 4 koma sesi.

diminuendo: Sesi giderek hafi fl etmek, decresendo.

diyez: Önüne konulduğu notayı yarım ses incelten (tizleştiren) işaret.

dolce: Tatlı, yumuşak, hafi f.

donanım: Dizek üzerindeki tonalite veya makama ait değiştirici işaretler.

durak: Karar sesi. Geleneksel Türk müziğinde, eseri tonalitenin esas sesinde sona erdiren karar notası.

dügâh: 1. Türk müziğinde, dizeğin ikinci aralığındaki la sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

170

E

eksen: Tonik. Dizinin ilk derecesi, diziye adını veren ses.

eviç: 1. Türk müziğinde dizeğin beşinci çizgisindeki fa diyez 4 koma sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

F

fi ne: Müziğin sona ermesi gereken yere yazılan terim.

forte: Kuvvetli, güçlü.G

I

H

K

M

gerdaniye: 1. Türk müziğinde ince sol sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

ırak: 1. Türk müziğinde dizeğin birinci aralığındaki fa diyez 4 koma sesi. 2. Türk müziğinde birleşik makam.

hüseyni: 1. Türk müziğinde dizeğin dördüncü aralığındaki mi perdesi. 2. Türk müziğinde en çok kullanılan basit makam.

hüseyniaşiran: 1. Türk müziğinde dizeğin birinci çizgisindeki mi sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

kaba çargâh: Türk müziğinde dizek üzerinde ek çizgi ile gösterilen kalın do sesi.

koma: Makamsal müzikte bir tam sesin dokuzda biri. En küçük ses birimi.

kromatik: İsimleri aynı seslerin yarım ton ara ile dizilmeleri.

küçük mücennep: Türk müziğinde beş koma değerindeki aralık.

majör: Büyük. Dizideki büyük üçlü.

makam: Geleneksel müzikte bir dizinin işleniş tarzı.

marş: Her türlü yürüyüşü desteklemek, bazen ateşlemek, grupları aynı düzende yürütmek (askeri marş), ulusal birliği güçlendirmek (ulusal marş), bazen de kederli bir ortam oluşturmak için (cenaze marşı gibi) yazılan belirgin ve güçlü vurgulamalı kısa müzik.

mezzoforte: Orta kuvvette.

minör: Küçük. Dizide küçük üçlü.

muhayyer: 1. Türk müziğinde ince la sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

L

lamentabile: Acı çekercesine söyleyiş.

larghetto: Largo ile andante arası tempo terimi. Largodan hızlı, andanteden ağır.

171

U-Ü

V

Y

S

T

uşşak: Türk müziğinde bir makam adı.

ünison: Tek sesli.

yeden: Sansibl. Karar sesinden önceki nota. Dizide yedinci derecedeki ses.

sansibl: Yeden. Karar sesinden önceki nota. Dizide yedinci derecedeki ses.

sforzando: Sesi birden kuvvetlendirmek.

tanini: Türk müziğinde dokuz komadan oluşan tam ses.

tonalite: Dizilerin yapılanmasını oluşturan kurallar bütünü.

tonik: Eksen. Dizinin ilk derecesi, diziye adını veren ses.

transpoze: Aktarım. Bir yapıtın yazıldığı tondan başka bir tona aralıklarını koruyarak aşınması.

triole: Üçleme. Bir vuruşun üç eşit zamana bölünmesi.

oktav: Sekizli aralık.

perde: Ses derecesi.

piyano: Hafi f, yumuşak sesli.

presto: Hızlı çevik.

ritm: Tartım.

O - P - R

vals: ölçüde dans ve dansın müziğine verilen ad.34

N

natürel: Bemol veya diyez almış bir notanın doğal hâline döneceğini belirten terim.

neva: 1. Türk müziğinde dizeğin dördüncü çizgisindeki re sesi. 2. Türk müziğinde bir makam.

nikriz: Türk müziğinde bir makam adı.

nim hicaz: Türk müziğinde dizeğin üçüncü aralığındaki do diyez 4 koma sesi.

172

ACAY, Sefai, Açkı Değişimli Tonal ve Makamsal Solfejler, Önder Matbaacılık,1. Basım, Ankara, 2006.AKTÜZE, İrkin, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü, Pan Yayıncılık, 1. Basım İstanbul, 2003.BALKAN, Aziz, Solfej, Kendi Yayını, Malatya, 2008.BONA, Müzik Teorisi Nota Okuma ve Öğrenme Metodu, Düzenleyen Haydar İLDAN, Bemol Müzik Ya-yınları, İstanbul, 2010.CANGAL, Nurhan, Armoni, Arkadaş Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 2002.CARDOSO, Belmira, MASCARENHAS, Màrio, Curso Completo de Teoria Musical e Solfejo, Volume1, Volume 2, Rio de Janeiro, Brasil, 1973ÇALIŞIR, Feridun, Müzik Dili Sözlüğü, Yeni Dağarcık Yayınları, Ankara, 2004.ÇELİKKOL, Erdinç, 150 Eseriyle Erdiç Çelikkol, Bursa, 1994.ÇELİKKOL, Erdinç, Türk Musikisi Bilgileri, F. Özsan Matbaacılık, Bursa, 2000.ÇELİKKOL, Erdinç, Türk Musikisi Bölümü 1, 2, 3, 4. Sınıf Ders Kitapları, Bursa, 1988.DANHAUSER, Adolphe, çev. İlhan Baran, Temel Müzik Kuralları, Önder Matbaası, Ankara, 1997.EGEMEN, Hüseyin, Sistematik Solfej Eğitimi, Bemol Müzik Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003.FONTAINE, Ferdinand, Traitè Pretique du Rythme Mesurè, Editions Henry Lemoine, Paris, 2000.GHEZZO, Marta Arkossy, Music Theory, Ear Training, Rhythm, Solfege and Dictation, a Comprehen-sive Course, University of Alabama Press, Alabama, 1980.HACIEV, Paraşkev, çev. Ahter Destan, Pan Yayıncılık, 2. Basım, İstanbul, 2005.KALENDER, Cemalettin- KESKİN, Levent, Temel Bağlama Eğitimi, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2003.KARADENİZ, M. Ekrem, Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1965.KAROLYI, Otto, çev. Mehmet, Nemutlu, Müziğe Giriş, Pan Yayıncılık, 2. Basım, İstanbul, 1996.LAVIGNAC, Albert, Des Solfeges Volume 1A, 1B, 2A, 2B, Henry Lemoine Yayını, Paris, 2000. ÖZÇELİK, Sadık, Müzikal Dikte ve Solfej, Başkent Matbaacılık, 1. Baskı, Ankara, 2003.ÖZDEMİR, Memduh, Armoni, Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir, 2001.ÖZGÜR; Ülkü, Aydoğan, Salih, Müziksel İşitme Okuma Eğitimi ve Kuram 1. Kitap, Sözkesen Matbaa-sı, 3. Baskı, Ankara, 2004.ÖZKAN, İ. Hakkı, Türk Musikisi, Nazariyatı ve Usulleri, Ötüken Neşriyat, 8. Basım, İstanbul, 2006.SAY, Ahmet, Müziğin Kitabı, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 1. Basım, Ankara, 2001.SIGNELL; Karl L. çev. İlhami Gökçen, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006.SÖZER, Vural, Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, 1. ve 2. Cilt, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1986.SUN, Muammer, Temel Müzik Eğitimi, Yurt Renkleri Yayınevi, Ankara, 1998.SUN, Muammer, Solfej 1, Sun Yayınevi, 1. Basım, Ankara, 2004.SUN, Muammer, Solfej 2, Sun Yayınevi, 3. Basım, Ankara, 2008.SUN, Muammer- MUNZUR, Metin, Aralık Bilgisi, Sun Yayınevi, 1. Basım, Ankara, 2006.TABAKOĞLU, Vicdan, Bona Müzik Teorisi, Yeni Dağarcık Yayınları, Ankara, 2000.TDK, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.TDK, Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005.TRT Türk Halk Müziği Repertuarı, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1996TRT Türk Sanat Müziği Seçme Eserler 1, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1998TRT Türk Sanat Müziği Seçme Eserler 2, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2009ULUÇ, Murat Özden, Müzik Sözlüğü, Yurt Renkleri Yayınevi, 2002.ZEKİ, Enver, BONA, Taksimat Metodu, Doğuş LTD. ŞTİ. Matbaası, İstanbul, 1985.

http://www.aboutmusictheory.comhttp://www.tdk.gov.tr

Documents

MÜZİKSEL İŞİTME OKUMA VE YAZMA 10 - EBAimg.eba.gov.tr/833/350/a14/ea3/b15/054/6f9/a0c/0f2/d1c/...Çatma, kurban olayÕm, çehreni ey nazlÕ hilâl! Kahraman ÕrkÕma bir gül!