Mongolbank-2006 cyrillic

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2006

I

Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷ À. Áàòñ¿õ


V

ÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÛ ÅÐªÍÕÈÉËªÃ×ÈÉÍ ¯Ã

Ýðõýìñýã íî¸ä õàòàãòàé íàðàà,

Ìîíãîëáàíêíû 2006 îíû áîäëîãûí õýðýãæèëò, ¿éë àæèëëàãààã òóñãàñàí æèëèéí òàéëàíã òà á¿õýíä òîëèëóóëæ áàéíà.

Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä 2006 îíû ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí çîðèëòûã õýðýãëýýíèé áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ¿íýýð èëýðõèéëýãäñýí èíôëÿöèéí ò¿âøèíã 7.0 õóâèàñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéíà õýìýýí òîäîðõîéëñîí áàéíà. ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí ãàçðààñ ãàðãàñàí ¿íèéí ìýäýýëëýýñ ¿çýõýä èíôëÿöèéí ò¿âøèí 2006 îíä 6 õóâüòàé ãàðñàí íü ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí ÷èãëýëä çààñàí çîðèëòîä ò¿âøíýýñ 1.0 íýãæýýð áàãà áàéíà.

ªíãºðñºí îíä ýäèéí çàñãèéí ãàäààä îð÷èí òààòàé õýâýýð áàéñàí áºãººä ìàíàé óëñûí äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé (ÄÍÁ) ºñºëò æèëèéí 8.4 õóâüä õ¿ðýâ. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí áîëîâ÷ Çàñãèéí ãàçðààñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéã õàçààðëàõ ÷èãëýëýýð òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿íä æèëèéí èíôëÿöè õàðüöàíãóé äîîãóóð ò¿âøèíä áàéëàà.

Òàéëàíò îíä óëñûí íýãäñýí òºñºâ 123.4 òýðáóì òºãðºã, óðñãàë òýíöýë 371.7 òýðáóì òºãðºãèéí àøèãòàé ãàð÷ýý. Íýãäñýí òºñâèéí àøèã ÄÍÁ-èé 3.9 õóâü áîëñîí áàéíà. Òºñºâ àøèãòàé ãàðñàí íü òàòâàðûí îðëîãî íýìýãäñýíýýñ ãîëëîí øàëòãààëæýý.

Ìîíãîë óëñûí ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö 687.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ ìàíàé óëñûí èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîãèéí õýðýãöýýã õàíãàõààð áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö ºìíºõ îíûõîîñ 2.3 äàõèí èõ áàéíà. 2006 îíû óðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýëýýð ìàíàé îðíû íèéò ýêñïîðò 1528.8 ñàÿ àì. äîëëàð, íèéò èìïîðò 1489.2 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 39.6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðàâ.

Áàíêíû ñèñòåìèéí íèéò àêòèâ ºìíºõ îíûõîîñ 46.0 õóâèàð, íèéò çýýëèéí õýìæýý 42.3 õóâèàð, íèéò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 48.2 õóâèàð, ººðèéí õºðºíãº 42.4 õóâèàð ºññºí áîë áàíêíû ñàëáàðûí çýýëèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëä ýçëýõ õóâü 0.9 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. ¯¿íèé ä¿íä 2006 îíä ìºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ñàéæèð÷, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí ã¿íçãèéðýëò ¿ðãýëæèëñýýð áàéíà.

Ìîíãîë óëñ äýëõèéí õàìòûí íèéãýìëýãèéí ÷óõàë àñóóäàë áîëîîä áàéãàà ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõýä ººðèéí õóâü íýìðýý îðóóëàõ çîðèëãîîð ýíý òºðëèéí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿íýýð ýëñýõ, ýíý òàëààðõè îëîí óëñûí êîíâåíö, ãýðýýíä íýãäýõ, ¿íäýñíèéõýý õóóëü òîãòîîìæèéã îëîí óëñûí æèøèãò íèéö¿¿ëýõ àëõàìûã õèéëýý.

Öààøèä “Èíôëÿöèéã îíèëîõ” ìºíãºíèé áîäëîãûí òîãòîëöîîíû ñóóðèéã òàâèõ, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëæ, ¿éë àæèëëàãààã íü òîãòâîðòîé áàéëãàõûí òóëä ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí çºâëºëèéã áàéãóóëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáà áîëîí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáàíû ¿éë àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëýõ çîðèëòóóä áèäíèé ºìíº òóëãàð÷ áàéíà.

À. Áàòñ¿õ Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷


VII

ÇÀÕÈÐËÓÓÄÛÍÇªÂËªË

ÄÝÄ ÅÐªÍÕÈÉËªÃ×

ÒÝÐÃ¯¯Í ÄÝÄ ÅÐªÍÕÈÉËªÃ×

ÅÐªÍÕÈÉËªÃ×

ÒÀÌÃÛÍ ÃÀÇÀÐËîíäîí äàõü

òºëººëºã÷èéí ãàçàð

¯éë÷èëãýý, àæ àõóéí õýëòýñ

Õóóëèéí õýëòýñ

ÄÎÒÎÎÄ ÀÓÄÈÒ

ÌªÍÃªÍÈÉ ÁÎÄ-ËÎÃÎ, ÑÓÄÀËÃÀÀ -ÍÛ ÃÀÇÀÐ

ÂÀËÞÒÛÍ ÃÀÇÀÐ

ÕßÍÀËÒ ØÀËÃÀË -Ò ÛÍ ÃÀÇÀÐ

Á¿ðòãýë òîîöîîíû õýëòýñ

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õýëòýñ

Òºëáºð òîîöîîíû òºâ

Á¯ÐÒÃÝË ÒÎÎÖÎÎ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÃÀÇÀÐ

ÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÛ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÀËÒÛÍ Á¯ÒÝÖ

Ñóäàëãààíû àëáà

Äîòîîä òºëáºð òîîöîîíû àëáà

Ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû àëáà

Áàíê ñàëáàð õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíû àëáà

Ãàäààä õàðèëöààíû àëáà

Íººöèéí àëáà

Òóñãàé òàñàã

Òºëáºðèéí òýíöýë, ñóäàëãààíû àëáà

ªð áàðàãäóóëàõ àëáà

Íóóöûí àëáà

Ìºíãºí òýìäýãòèéí õýëòýñ

Ñóäàëãààíû õýëòýñ

Ìºíãºíèé áîäëîãûí õýëòýñ

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÛ ÑÀËÁÀÐÓÓÄ (17)

Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÀËÁÀ

Áîäëîãî çîõèöóóëàë-òûí õýëòýñ

Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû õýëòýñ

Õÿíàëò øàëãàëòûí õýëòýñ

ÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÛ ÇÀÕÈÐËÓÓÄÛÍ ÇªÂËªË

Åðºíõèéëºã÷A.Áàòñ¿õ

Òýðã¿¿í Äýä Åðºíõèéëºã÷Á.Ýíõõóÿã

Òàìãûí ãàçðûí çàõèðàëÁ.Øàòàð

Ìºíãºíèé áîäëîãî, ñóäàëãààíû ãàçðûí çàõèðàë

Ä.Áîëäáààòàð

Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðûíçàõèðàë

Æ.Ãàíáààòàð

Äîòîîä àóäèòûí ãàçðûí çàõèðàë

Ã.Òîãòîõáààòàð

Âàëþòûí ãàçðûí çàõèðàë

Ö.Îäîíãóà

Á¿ðòãýë òîîöîî, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí

ãàçðûí çàõèðàëM.Aìãàëàí

Õóóëèéí õýëòñèéí çàõèðàë

Ã.Ýðäýíýáàÿð

Åðºíõèéëºã÷èéí çºâëºõ, Ëîíäîí äàõü ñóóðèí òºëººëºã÷

Ä.Ýíõæàðãàë


XI

ÀÐ×ÈÃ1. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÒÎÉÌ

1.1 Åðºíõèé ìýäýýëýë1.2 ¯íý, öàëèí õºëñ 1.3 Àæèëëàõ õ¿÷íèé áîëîí õºðºíãèéí çàõ çýýë1.4 Ìîíãîë óëñ, Ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ Àçè-

Íîìõîí äàëàéí á¿ëãýìýýñ õèéñýí õàìòûí ¿íýëãýýíèé òàëààð

2. ÌªÍÃª, ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÑÀËÁÀÐÛÍ ÕªÃÆÈË

2.1 Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò2.2 Ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãæèëò 2.3 Óëñûí âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãà

3. ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÐÛÍ ÑÀÍÕ¯¯

4. ÁÀÍÊÍÛ ÑÀËÁÀÐÛÍ ÕªÃÆÈË

4.1 Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë4.2 Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëò øàëãàëò

5. ÒªËÁªÐÈÉÍ ÒÝÍÖÝË

5.1 Ãàäààä îð÷èí5.2 Ãàäààä õóäàëäààíû èíäåêñ5.3 Óðñãàë äàíñ5.4 Õºðºíãº áà Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ

6. ÁÀÍÊÍÛ ÁÓÑÀÄ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀ

6.1 Óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò6.2 Áýëýí ìºíãºíèé õàíãàëò6.3 Ãàäààä õàìòûí àæèëëàãàà6.4 Äîòîîä àóäèò6.5 Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë6.6 Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí òàëààð6.7 Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâèéí ¿éë àæèëëàãàà

7. ÁÎÄËÎÃÎ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÕÓÐÀÀÍÃÓÉ

8. ÀÓÄÈÒOÐÛÍ ÒÀÉËÀÍ

9. ÕÀÂÑÐÀËÒÓÓÄ

18

1417

202840

45

4954

63656672

77787882828690

93

95

129


1

ÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÒÎÉÌ

1.1 Åðºíõèé ìýäýýëýë

ªíãºðñºí îíä ýäèéí çàñãèéí ãàäààä îð÷èí òààòàé õýâýýð áàéñàí áºãººä ìàíàé óëñûí äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í (ÄÍÁ)-èé ºñºëò æèëèéí 8.4 õóâüä õ¿ðýâ. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí áîëîâ÷ Çàñãèéí ãàçðààñ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéã õàçààðëàõ ÷èãëýëýýð òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿íä æèëèéí èíôëÿöè 6.0 õóâü áîëëîî. Òºëáºðèéí òýíöëèéí óðñãàë äàíñ áîëîí òºñâèéí òýíöýë ñàéæèðñàí, ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººö ýð÷èìòýé íýìýãäýæ èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîãèéí õýðýãöýýã õàíãàõóéö õýìæýýíä õ¿ðñýí çýðýã íü ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã òîãòâîðæóóëàõ ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëñ áîëæ áàéíà.

2000 îíîîñ õîéø ºíººã õ¿ðòýëõ ýäèéí çàñãèéí äóíäàæ ºñºëò 5.5 õóâü áàéñàí áºãººä òàéëàíò îíä 8.4 õóâü áîëæ ºìíºõ æèëèéíõýýñ 1.3 íýãæýýð ºíäºð áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëòºä õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé, áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë, áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð ¿éë÷èëãýý, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé çýðýã ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýý ºðãºæñºí íü ãîëëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. Ìºí óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð ºññºí, áàðèëãûí àæèë ýð÷èìæñýí, çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý ñàéæèðñàí íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëñàí áàéíà.

Òàéëàíò îíä çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð 29.6 õóâü, áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë 21.3 õóâü, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî 14.3 õóâü, õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé 9.7 õóâü, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà 9.1 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷, ºñºëòèéí õóðäààðàà òýðã¿¿ëæ áàéíà.

Ñ¿¿ëèéí ãóðâàí æèëèéí õóãàöààíä öàã àãààðûí áàéäàë òààëàìæòàé áàéñàí íü õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí õºãæèëä ýåðýãýýð íºëººëñºí áºãººä ºíãºðñºí îíä ìàëûí õîðîãäîë áàãàñ÷, áîéæóóëñàí òºëèéí òîî áîëîí íèéò ìàëûí òîî ºñ÷ýý. Ìàëûí òîî òîëãîé 4.4 ñàÿ òîëãîé áóþó 14.5 õóâèàð íýìýãäýæ 34.8 ñàÿ áîëæýý. Õóðààñàí ¿ð òàðèà 63.4 ìÿíãàí òîíí áóþó 84.3 õóâü, õ¿íñíèé íîãîî 6.4 ìÿíãàí òîíí áóþó 10.0 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäñýí áàéíà. Õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë ÄÍÁ-èé 21.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí áºãººä òóñ ñàëáàðûí ýçëýõ õóâèéí æèí ººð÷ëºãäººã¿é áàéíà. Õàðèí áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéí õóâèéí æèí 0.8 íýãæýýð ºñ÷ 7.3 õóâü áîëñîí áºãººä òóñ ñàëáàð íü 2005 îíä 17.9 õóâèàð áóóð÷ áàéñàí áîë òàéëàíò õóãàöààíä 21.3 õóâèàð ºñ÷, ÄÍÁ ºñºõºä íºëººëæýý. Ìºí áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð ¿éë÷èëãýý (ÄÍÁ-èé 25.9 õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã) 6.9 õóâü, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé (ÄÍÁ-èé 16.9 õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã) 14.3 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäñýí íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëò ýð÷èìæèõýä õ¿ðãýñýí áàéíà.

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð 2005 îíä 10.9 õóâèàð ºñ÷ ÄÍÁ-èé ºñºëòèéã õàíãàõ ãîë ñóâàã áîëæ áàéñàí áîë 2006 îíä ºñºëò íü ñààð÷ 2.7 õóâüä õ¿ð÷ýý. 2005 îíä çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý 13.1 õóâèàð áóóðñàí áîë 2006 îíä 29.6 õóâèàð ºñ÷ýý. Òóëãàð òºð áàéãóóëàãäñàíû 800 æèëèéí îéí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîéãîîð ìàíàé óëñàä èðñýí æóóë÷äûí òîî îëøèðñîí íü çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý ºðãºæèõºä íºëººëñºí áàéíà.

1


2

Õ¿ñíýãò 1.1 Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í (2000 îíû çýðýãö¿¿ëýõ ¿íýýð, ñàÿ òºãðºã)

2001 2002 2003 2004 2005 2006

Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í

1,029,542.4 1,070,681.0 1,134,519.0 1,256,758.7 1,346,101.9 1,459,029.5

ºñºëò (%) 1.0 4.0 6.1 10.8 7.1 8.4

Õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé, çàãàñíû àæ àõóé

242,085.5 211,961.6 222,299.0 261,666.2 286,711.8 314,409.6

ºñºëò (%) -18.3 -12.4 4.9 17.7 9.6 9.7

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð

126,625.3 116,183.0 113,506.9 152,485.5 169,152.1 173,793.4

ºñºëò (%) 9.0 -8.2 -2.3 34.3 10.9 2.7

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 84,597.6 100,507.3 104,829.1 105,789.4 87,433.2 106,022.3

ºñºëò (%) 33.2 18.8 4.3 0.9 -17.4 21.3

Öàõèëãààí, äóëààíû ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ

25,284.9 26,103.2 26,393.1 28,049.8 28,283.6 28,971.9

ºñºëò (%) 2.7 3.2 1.1 6.3 0.8 2.4

Áàðèëãà 21,701.1 26,647.1 40,663.5 40,023.3 46,198.2 48,530.8

ºñºëò (%) 12.4 22.8 52.6 -1.6 15.4 5.0

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàðëàõ ¿éë÷èëãýý

265,555.5 291,534.4 312,233.3 333,473.4 354,134.5 378,589.6

ºñºëò (%) 8.6 9.8 7.1 6.8 6.2 6.9

Çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð

12,651.5 10,094.4 10,013.6 11,466.9 13,445.4 17,428.7

ºñºëò (%) -6.9 -20.2 -0.8 14.5 17.3 29.6

Òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî

126,663.5 146,781.1 163,121.1 180,442.5 215,994.2 246,934.3

ºñºëò (%) 12.9 15.9 11.1 10.6 19.7 14.3

Ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë 30,765.5 34,564.4 45,797.8 55,754.9 63,710.4 63,881.6

ºñºëò (%) 21.1 12.3 32.5 21.7 14.3 0.3

¯ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà

10,967.7 14,228.3 16,974.4 19,785.5 20,534.7 22,397.5

ºñºëò (%) 6.0 29.7 19.3 16.6 3.8 9.1

Òºðèéí óäèðäëàãà, áàòëàí õàìãààëàõ, àëáàí æóðìûí íèéãìèéí äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãàà

44,381.4 44,026.0 42,913.0 44,648.7 46,165.1 46,374.8

ºñºëò (%) -5.7 -0.8 -2.5 4.0 3.4 0.5

Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãàà

47,464.0 49,679.4 47,538.3 44,404.4 43,081.3 44,191.3

ºñºëò (%) 1.1 4.7 -4.3 -6.6 -3.0 2.6

Ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí õàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãàà

19,967.8 20,211.7 19,791.1 20,847.0 21,025.2 21,245.3

ºñºëò (%) 3.8 1.2 -2.1 5.3 0.9 1.0

Íèéãýì, áèå õ¿íä ¿ç¿¿ëýõ áóñàä ¿éë÷èëãýý

4,646.7 12,304.5 12,599.8 13,765.8 14,483.1 15,680.0

ºñºëò (%) 9.5 164.8 2.4 9.3 5.2 8.3

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí øóóä áóñ ¿éë÷èëãýý

-33,815.6 -35,649.3 -44,155.0 -55,844.6 -64,250.9 -69,421.6

ºñºëò (%) 36.1 5.4 23.9 26.5 15.1 8.0

Ýõ ñóðâàëæ: ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí ãàçàð (¯ÑÃ)

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì


3

Òàéëàíò îíä æèëèéí èíôëÿöè 6 õóâü áîëñîí íü ñ¿¿ëèéí çóðãààí æèëèéí äóíäàæ áóþó 7.1 õóâèàñ áàãà áàéíà. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýð íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí áºãººä Îðîñ óëñààñ íèéë¿¿ëäýã øàòàõóóíû ãààëèéí òàòâàð íýìýãäñýíýýñ òóñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé äîòîîäûí ¿íý äàãàí ºñºâ. 2006 îíä À-80 áåíçèíèé äóíäàæ ¿íý ºìíºõ æèëèéí äóíäàæ ¿íýýñ 15.4 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 15.8 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäæýý. Õàðèí 2005 îíä À-80 áåíçèíèé äóíäàæ ¿íèéí ºñºëò 27.9 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 30.2 õóâü áàéñàí áàéíà. Õýäèéãýýð áåíçèíèé äóíäàæ ¿íèéí ºñºëò ºìíºõ îíûõòîé õàðüöóóëñíààð áàãà áîëîâ÷ øàòàõóóíû ¿íèéí ºñºëò ñóóðü ¿íý áîëäãèéí õóâüä áóñàä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòºä íºëººëñºí õýâýýð áàéâ. Òàéëàíò îíû 5, 6, 8, 9 ä¿ãýýð ñàðóóäàä À-80 áåíçèíèé ¿íý 2.6-5.6 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 2.4-9.1 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäýæ áàéñàí áîëîâ÷ îíû ýöýñ áóþó 12 äóãààð ñàðä À-80 áåíçèíèé ¿íý 8.2 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 4.2 õóâèàð òóñ á¿ð áóóðñàí áàéíà. Øàòàõóóíû äîòîîäûí ¿íèéí ýíýõ¿¿ õýëáýëçýë íü çàõ çýýëèéí õ¿÷èí ç¿éëñýýñ ãàäíà íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿í èìïîðòëîã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ¿íèéí áîäëîãûí õýðýãæèëòýýñ õàìààð÷ áàéâ.

Çàñãèéí ãàçàð ìàõíû õîìñäîë, ¿íèéí õººðºãäºë ãàðãàõã¿é áàéõ àñóóäàëä àíõààðëàà õàíäóóëàí çîõèõ àðãà õýìæýý àâ÷ áàéëàà. 2005 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðä Çàñãèéí ãàçðààñ ìàõíû íººö á¿ðä¿¿ëæ, áîðëóóëñàí àæ àõóéí íýãæèä óðàìøóóëàë îëãîõ òóõàé æóðàì ãàðãàñàí áèëýý. ¯¿íèé äàãóó 12 àæ àõóéí íýãæèéã ñîíãîí øàëãàðóóëæ 3500 òîíí ìàõ áýëòãýæ, íººöëºí áîðëóóëàõààð øèéäâýðëýæýý. ¯¿íýýñ ãàäíà ¿éëäâýðèéí àðãààð áýëòãýñýí ìàõûã ÍªÀÒ-ààñ ÷ºëººëºõººð áîëñîí áàéíà. Ìàõíû ¿íèéã áàðüæ, àðèóí öýâðèéí çîõèõ îð÷èíä ìàõ áýëòãýñýí àæ àõóéí íýãæèä Çàñãèéí ãàçðààñ ìºíãºí óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëæ, ÍªÀÒ-ººñ ÷ºëººëºõ àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿íä òàéëàíò îíä ìàõíû ¿íý îãöîì ºñººã¿é áºãººä èíôëÿöèéã õººðºãä¿¿ëýõ ýõ ñóðâàëæ áîëîîã¿é ãýæ ¿çýæ áîëîõîîð áàéíà. Òàéëàíò îíä ºðãºí õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñèéí òîîöîîíä ººð÷ëºëò îðóóëæ ñàãñàíä áàéãàà áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðëèéã îëøðóóëàí 287 áîëãîæ, 2005 îíû 12 äóãààð ñàðûí ¿íèéã ñóóðü áîëãîñîí. Ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéò ñàãñàíä ýçëýõ õóâèéí æèí òºäèéëºí ººð÷ëºãäººã¿é. Ìàõ, íîãîî, ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñàãñíààñ õàñ÷ òîîöñîí ñóóðü èíôëÿöè æèëèéí 7.3 õóâüä õ¿ðñýí áàéíà. Õàðèí òàéëàíò õóãàöààíä õ¿íñíèé çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íýýñ ãàäíà îðîí ñóóö, óñ, öàõèëãààí, ò¿ëø, ýì òàðèà, ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýý, òýýâðèéí ¿éë÷èëãýý áîëîí áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý ºññºí íü õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí ºñºëòºä íºëººëæýý.

Òàéëàíò îíä óëñûí íýãäñýí òºñºâ 123.4 òýðáóì òºãðºã, óðñãàë òýíöýë 371.7 òýðáóì òºãðºãèéí àøèãòàé ãàð÷ýý. Íýãäñýí òºñâèéí àøèã ÄÍÁ-èé 3.9 õóâü áîëñîí áàéíà. Òºñºâ àøèãòàé ãàðñàí íü òàòâàðûí îðëîãî íýìýãäñýíýýñ ãîëëîí øàëòãààëæýý. ¯¿íä çàðèì áàðààíû ¿íèéí ºñºëòèéí òàòâàð áóþó àëò, çýñèéí ¿íèéí ºñºëòººñ õàìààðñàí 68.0 õóâèéí òàòâàðûí îðëîãîîð 177.5 òýðáóì òºãðºã òºñºâò òºâëºðñºí áàéíà. Òóñ õºðºíãèéí 97.2 õóâü áóþó 172.6 òýðáóì òºãðºãèéã Ýðäýíýò Ó¯Ãàçàð çýñèéí ¿íèéí ºñºëòººñ îðóóëæýý. Òºñâèéí íèéò çàðäàë áà ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýëèéí ä¿íãèéí ºñºëòºä Ìîíãîë Óëñûã õºãæ¿¿ëýõ ñàíä õóâààðèëñàí õºðºíãèéí çàðäàë ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. Ìîíãîë Óëñûã õºãæ¿¿ëýõ ñàíãèéí õºðºíãèéã òîäîðõîé æóðìûí äàãóó äàâàãäàøã¿é õ¿÷èí ç¿éëèéí óëìààñ ¿¿ññýí òºñâèéí îðëîãûí äóòàãäëûã íºõºõ, õ¿¿õýä, ãýð á¿ëèéã äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, èðãýä íü áèçíåñèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ, óëñûí ýäèéí çàñãèéí ÷àäàâõèéã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí õºðºíãº îðóóëàëòàä çàðöóóëàõ þì.



4

2006 îíä ìàíàé îðíû íèéò ýêñïîðò 1542.8 ñàÿ àì. äîëëàð, íèéò èìïîðò 1485.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 57.2 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðëàà. Íèéò ýêñïîðòûí òàëààñ èë¿¿ õýñýã áóþó 58.0 õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðò ºìíºõ îíûõòîé õàðüöóóëñíààð 439.3 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 96.6 õóâü, íýõìýë áîëîí íýõìýë á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðò (íèéò ýêñïîðòûí 16.0 õóâü) 55.3 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 28.9 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäñýí íü íèéò ýêñïîðòûí ºñºëòèéã òîäîðõîéëæýý. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ çýñèéí ¿íèéí ºíäºð ò¿âøèí ìàíàé îðíû çýñèéí ýêñïîðòûí ¿íèéí ä¿íä øóóä íºëººëñºí áºãººä çýñèéí ýêñïîðò æèëèéí õóãàöààíä 309.0 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 94.7 õóâèàð ºññºí áàéíà (çýñèéí ýêñïîðò áèåò õýìæýýãýýð òàéëàíò îíä 12.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 2.1 õóâèàð ºñ÷ýý). Õàðèí àëòíû ýêñïîðò ¿íèéí ä¿íãýýð 61.3 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 18.5 õóâü, áèåò õýìæýýãýýð 8.4 òîíí áóþó 35.3 õóâèàð áóóðñàí áàéíà. Àëò îëáîðëîëò 1.5 òîííîîð áóóðñàí áàéõàä àëòíû ýêñïîðò èë¿¿ õýìæýýãýýð áàãàññàí íü àëòíû ¿íèéí ºñºëòººñ òºëºõ òàòâàðòàé õîëáîîòîé. Óëñûí âàëþòûí íººöèéã íýìýãä¿¿ëýõ ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëñîí àëòûã ººðèéí îðíû áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä òóøààõ, õóóëü áóñààð õèë äàâóóëàõ ÿâäëûã çîãñîîõ çîðèëãîîð òóõàéí ¿åèéí íºõöºë áàéäàëä ä¿ãíýëò õèéæ Ìîíãîëáàíê Ñàíãèéí ÿàìòàé õàìòðàí 7 äóãààð ñàðä òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâ÷ýý. ¯¿íä Ìîíãîëáàíêèíä òóøààñàí àëòíû 68 õóâèéí òàòâàðûí òîîöîîã àëò òóøààõ ¿åä íü õèéõã¿é õàðèí äàðàà òîîöîõ áîëîìæèéã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä îëãîâ. Íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò 2005 îíä íèéò èìïîðòûí 25.5 õóâèéã ýçýëæ áàéñàí áîë 2006 îíä 28.4 õóâü áîëæ 2.9 íýãæýýð íýìýãäæýý. ÎÕÓ-ààñ èìïîðòîîð îðóóëñàí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýçëýõ õóâü 84.7 õóâèàñ 89.6 õóâü õ¿ðòýë ºññºí áàéíà. Õàðèí Êàçàõñòàíààñ èìïîðòîëñîí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýçëýõ õóâü 8.2 õóâèàñ 7.4 õóâü, Õÿòàäààñ èìïîðòîëñîí íü 5.7 õóâèàñ 2.3 õóâü áîëæ òóñ òóñ áóóð÷ýý. Íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí õýðýãöýýã ÎÕÓ äàíãààð õàíãàñàí õýâýýð áàéíà.

Òàéëàíò îíä ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö 687.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ ìàíàé îðíû èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîãèéí õýðýãöýýã õàíãàõààð áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö ºìíºõ îíûõîîñ 2.3 äàõèí, èõ ºð òºëæ áàðàãäóóëñàí 2003 îíûõîîñ 5.3 äàõèí èõ áàéíà.

Òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ íýðëýñýí õàíø îíû ýöýñò ºìíºõ îíûõîîñ 4.6 õóâèàð ÷àíãàðñàí áàéíà.

Òàéëàíò îíä íèéãìèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ òàëààð õýä õýäýí àðãà õýìæýý àâñàí áàéíà. 2006 îíû 2 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ òºð, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí àæèëòíû áîëîí ãýðýýãýýð àæèëëàãñäûí õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã ñàðä 53 ìÿíãàí òºãðºãººð òîãòîîâ. Ìºí òºðèéí àëáàí õààã÷äûí öàëèíã 30 õóâü, íèéãìèéí õàëàìæèéí ñàíãààñ îëãîõ òýòãýâðèéã 32.3 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãä¿¿ëëýý. Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä ¿äèéí õîîëíû õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýâ. Øèíýýð ãýð á¿ë áîëîãñäîä 500 ìÿíãàí òºãðºã, òºðñºí õ¿¿õäýä 100 ìÿíãàí òºãðºã, 0-18 íàñíû õ¿¿õäýä ñàð á¿ð 3000 òºãðºã îëãîæ, ãýð á¿ëèéí õºãæëèéã äýìæèõ, õ¿¿õäèéí õàëàìæèéã ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýý àâ÷ áàéíà. Ýíý íü íýã òàëààð íèéãìèéí òóëãàìäñàí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ àðãà çàì áîëñîí áîëîâ÷ íºãºº òàëààð òºñâèéí ò¿ð çóóðûí íýìýãäýë îðëîãûã ¿ð ä¿í áàãàòàé çàðöóóëàõàä õ¿ðãýæ áàéíà. Ãàäààä îð÷íû òààëàìæòàé íºõöºëä îðæ èðæ áóé õºðºíãèéã òºâëºð¿¿ëæ, Ìîíãîë Óëñûí ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, èðýýä¿éí õºãæèë, òóõàéëáàë óðò õóãàöààíû ¿ð ºãººæòýé õºðºíãº îðóóëàëòûí ÷èãëýëä çàðöóóëàõ, õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã ºñãºõºä çîðèóëàõ õýðýãòýé þì.



5

Çóðàã 1.1 Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºñºëò

Çóðàã 1.2 ÄÍÁ-íèé ºñºëò (ñàëáàðóóäààð)


6

Àæ ¿éëäâýð

Òàéëàíò îíä àæ ¿éëäâýðèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 68.4 õóâèéã óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýð, 22.3 õóâèéã áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýð, 9.2 õóâèéã öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ òóñ á¿ð á¿ðä¿¿ëæýý. Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðò õàìãèéí ºíäºð õóâü áóþó 89.9 õóâèéã ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëò, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðò 28.8 õóâèéã õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, óíäààíû ¿éëäâýðëýë, 31.8 õóâèéã íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýë, 16.5 õóâèéã òºìðèéí ¿éëäâýðëýë, õàðèí öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæèä 88.1 õóâèéã öàõèëãààí, äóëààí, óóð ¿éëäâýðëýë òóñ òóñ ýçýëæ áàéâ. 2006 îíä àæ ¿éëäâýðèéí íèéò ¿éëäâýðëýë ºìíºõ îíûõîîñ 2000 îíû çýðýãö¿¿ëýõ ¿íýýð 9.1 õóâèàð ºññºíººñ óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýð 1.9 õóâü, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýð 26.2 õóâü, öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ 2.5 õóâèàð òóñ á¿ð íýìýãäæýý. Òóñ ñàëáàðóóäûí ºñºëòèéã òîäîðõîéëñîí äýä ñàëáàðûã àâ÷ ¿çâýë, ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëò 3.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 0.9 õóâü, õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, óíäààíû ¿éëäâýðëýë 15.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 16.6 õóâü, íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýë 35.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 55.6 õóâü, òºìðèéí ¿éëäâýðëýë 13.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 54.8 õóâü, öàõèëãààí, äóëààí, óóð ¿éëäâýðëýë 2.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 2.4 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý.

Òàéëàíò îíä äîòîîä äàõü àæ ¿éëäâýðèéí áîðëóóëàëò îíû ¿íýýð 2093.0 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí áîë ãàäààäûí çàõ çýýëä 1346.7 òýðáóì òºãðºãèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëæýý. Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí áîðëóóëàëòûí 79.2 õóâü, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðèéí 34.5 õóâü íü ãàäààäûí çàõ çýýëä íîãäîæ áàéíà. ¯¿íä ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëòûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 81.2 õóâü, íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 65.9 õóâü, òºìðèéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 50.0 õóâèéã òóñ á¿ð ãàäààäûí çàõ çýýëä áîðëóóëæýý.

Àæ ¿éëäâýðèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 46.3 õóâèéã Óëààíáààòàð õîòîä, 39.5 õóâèéã Îðõîí àéìàãò áîðëóóëñàí áàéíà. ªìíºõ îíòîé õàðüöóóëñíààð Óëààíáààòàð õîòîä áîðëóóëñàí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í 22.4 õóâü, õàðèí Îðõîí àéìàãò 72.3 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäæýý. Óëìààð Óëààíáààòàð õîòûí áîðëóóëàëòûí õóâèéí æèí 7.8 íýãæýýð áàãàñ÷, õàðèí Îðõîí àéìãèéíõ 6.7 íýãæýýð ºñ÷ýý.

Õºäºº àæ àõóé

2006 îíä 34.8 ñàÿ ìàë, ¿¿íä 15.4 ñàÿ ÿìàà, 14.8 ñàÿ õîíü, 2.2 ñàÿ ¿õýð, 2.1 ñàÿ àäóó, 253.5 ìÿíãàí òýìýý òîîëîãäîâ. Ìàëûí òîî 2005 îíûõîîñ 4.4 ñàÿ áóþó 14.5 õóâèàð ºñºâ. Òóñ ºñºëòèéã ìàëûí òºðëººð íü àâ÷ ¿çâýë ÿìàà 2.2 ñàÿ, õîíü 1.9 ñàÿ, ¿õýð 204.3 ìÿíãà, àäóó 85.7 ìÿíãàí òîëãîéãîîð òóñ òóñ ºñ÷, õàðèí òýìýý 0.7 ìÿíãàí òîëãîéãîîð áàãàñ÷ýý. Ìàëûí òîî òîëãîéí ºñºëò ¿íäñýíäýý áîã ìàëûí ºñºëòººð õàíãàãäñàí õýâýýð áàéíà.

Äîðíîãîâü àéìãààñ áóñàä á¿õ àéìàã áîëîí Óëààíáààòàð õîò ìàëàà 2005 îíûõîîñ 14.4-469.2 ìÿíãàí òîëãîé áóþó 3.1-30.3 õóâèàð ºñãºñºí áàéíà. Õºâñãºë (2973.5 ìÿíãà), ªâºðõàíãàé (2623.3 ìÿíãà), Çàâõàí (2550.8 ìÿíãà), Àðõàíãàé (2530.5 ìÿíãà), Óâñ (2400.9 ìÿíãà) çýðýã àéìãóóä ìàëûí òîîãîîðîî òýðã¿¿ëæ áàéíà.



7

2006 îíä 11.2 ñàÿ ýõ ìàë áóþó ýõ ìàëûí 87.2 õóâü òºëëºæýý. Òºëëºëòèéí õóâü ºìíºõ îíûõîîñ 2.2 íýãæýýð ñàéæèð÷ýý. Íèéò 10.8 ñàÿ òºë áîéæñîí áºãººä áîéæèëòûí õóâü 1.2 íýãæýýð ºñ÷, 95.3 õóâü áîëæýý.

Òàéëàíò îíä 138.6 ìÿíãàí òîíí ¿ð òàðèà, 127.8 ìÿíãàí òîíí áóóäàé, 70.4 ìÿíãàí òîíí õ¿íñíèé íîãîî, 109.1 ìÿíãàí òîíí òºìñ òàðèàëæ, 983.3 ìÿíãàí òîíí ºâñ õàäëàí áîëîí 34.0 ìÿíãàí òîíí ãàð òýæýýë áýëòãýñýí íü 2005 îíûõîîñ ¿ð òàðèà 63.4 ìÿíãàí òîíí áóþó 84.3 õóâü, áóóäàé 54.3 ìÿíãàí òîíí áóþó 74.0 õóâü, õ¿íñíèé íîãîî 6.4 ìÿíãàí òîíí áóþó 10.0 õóâü, òºìñ 26.3 ìÿíãàí òîíí áóþó 31.8 õóâü, ºâñ õàäëàí 138.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 16.3 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷, õàðèí ãàð òýæýýë 1.3 ìÿíãàí òîíí áóþó 3.6 õóâèàð áàãàñ÷ýý.

Íýã ãà òàëáàéãààñ õóðààñàí ¿ð òàðèà äóíäæààð 11.0 öåíòíåð áîëñîí íü ºìíºõ îíûõîîñ 6.3 öåíòíåð áóþó 2.3 äàõèí ºñºâ. Íýã ãà òàëáàéãààñ àâñàí òºìñ 16.9 öåíòíåð áóþó 19.9 õóâèàð íýìýãäýæ, 101.7 öåíòíåð áîëæýý.

Òàðèàëñàí íèéò òàëáàé 27.5 ìÿíãàí ãà áóþó 14.5 õóâèàð áàãàññàíààñ ¿ð òàðèàíû òàëáàé 32.9 ìÿíãàí ãà áóþó 20.7 õóâü, áóóäàéíû òàëáàé 35.8 ìÿíãàí ãà áóþó 23.3 õóâü, òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëñàí òàëáàé 1.3 ìÿíãàí ãà áóþó 25.4 õóâèàð áóóð÷ýý. Õàðèí õ¿íñíèé íîãîîíû òàëáàéí õýìæýý ººð÷ëºãäººã¿é áºãººä òºìñ òàðèàëñàí òàëáàé 1.0 ìÿíãàí ãà áóþó 9.9 õóâèàð íýìýãäæýý.

Òàðèàëñàí òàëáàé áàãàññàí áîëîâ÷ íýã ãà òàëáàéãààñ õóðààñàí áîëîí íèéò õóðààñàí ¿ð òàðèàíû õýìæýý ºññºí íü öàã àãààðûí òààëàìæòàé áàéäàë áîëîí ñàéí ÷àíàðûí áóóäàéí ¿ðèéã õºíãºëºëòòýé íºõöëººð ãàçàð òàðèàëàí ýðõýëäýã àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä íèéë¿¿ëñýí, àãðîòåõíèê áîëîí òåõíîëîãè øèíý÷ëýõ àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿í áîëëîî.

Áàðèëãà

Óðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýëýýð áàðèëãûí áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýñýí áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæèë 2006 îíä 197.6 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü ºìíºõ îíûõîîñ 12.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 6.6 õóâèàð èõ áàéíà. Íèéò áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæëûí 84.3 õóâèéã äîòîîäûí áàðèëãûí áàéãóóëëàãà õèéæ ã¿éöýòãýâ. Äîòîîäûí áàðèëãûí áàéãóóëëàãóóä îðîí ñóóöíû 113 áàðèëãà, áóñàä çîðèóëàëòûí 104 áàðèëãà àøèãëàëòàä îðóóëæýý.

Íèéò áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæëûí 34.7 õóâèéã îðîí ñóóöíû áàðèëãà, 18.5 õóâèéã èõ çàñâàðûí àæèë, 14.7 õóâèéã ýð÷èì õ¿÷íèé áàðèëãà áàéãóóëàìæ ýçýëæ áàéíà.



8

Òýýâýð, õîëáîî

Òàéëàíò îíä òýýâðèéí á¿õ òºðëèéí õýðýãñëýýð 24.0 ñàÿ òîíí à÷àà, äàâõàðäñàí òîîãîîð 195.4 ñàÿ çîð÷èã÷ òýýâýðëýñýí áºãººä 2005 îíûõîîñ à÷àà òýýâýðëýëò 300.9 ìÿíãàí òîíí áóþó 1.3 õóâü, çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 2.6 ñàÿ õ¿í áóþó 1.3 õóâèàð ºññºí áàéíà.

Òýýâðèéí ñàëáàðûí íèéò îðëîãî 306.4 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíûõîîñ 3.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 1.1 õóâèàð áóóð÷ýý. Ýíýõ¿¿ áóóðàëòàä òºìºð çàìûí òýýâðèéí îðëîãî 11.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 5.7 õóâèàð áàãàññàí ÿâäàë ãîëëîí íºëººëæýý. Òóñ õóãàöààíä àâòî òýýâðèéí îðëîãî 1.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 4.0 õóâü, àãààðûí òýýâðèéíõ 6.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 8.5 õóâèàð íýìýãäýæ, óñàí çàìûí òýýâðèéí îðëîãî 14.5 ñàÿ òºãðºã áóþó 76.3 õóâèàð áàãàñëàà. Àâòî òýýâðýýð òýýñýí à÷àà ºìíºõ îíûõòîé õàðüöóóëñíààð 1.1 ñàÿ òîíí áóþó 13.7 õóâèàð ºñ÷ 9.2 ñàÿ òîíí áîëæýý. Çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 2.5 ñàÿ õ¿í áóþó 1.3 õóâèàð ºñ÷ 190.7 ñàÿ çîð÷èã÷ áîëîâ.

Òºìºð çàìûí òýýâðýýð òýýñýí à÷àà 14.8 ñàÿ òîíí áîëæ, ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 806.5 ìÿíãàí òîíí áóþó 5.2 õóâèàð áàãàññàíä äîòîîäûí áîëîí äàìæèí ºíãºðºõ à÷àà òýýâýðëýëò áóóðñàí íü íºëººëæýý. Õàðèí çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 0.1 ñàÿ õ¿í áóþó 2.4 õóâèàð íýìýãäæýý.

Àãààðûí òýýâðèéí à÷àà òýýâýðëýëò 0.1 ìÿíãàí òîíí áóþó 5.0 õóâü, çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 0.1 ñàÿ õ¿í áóþó 33.3 õóâèàð íýìýãäæýý.

Øóóäàí õîëáîîíû íèéò îðëîãî 173.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ æèëèéí õóãàöààíä 45.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 35.1 õóâèàð ºñºâ. Õ¿í àìààñ îðñîí îðëîãûí òóñ îðëîãîä ýçëýõ õóâèéí æèí 3.7 íýãæýýð ºñ÷ 2006 îíä íèéò îðëîãûí 79.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæýý. ¯¿ðýí òåëåôîíû îðëîãî 39.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 47.0 õóâü, òåëåôîí óòàñ, òåëåãðàô, òåëåôàêñûí õîëáîîíû îðëîãî 3.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 10.1 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ íèéò îðëîãûí õýìæýý íýìýãäýõýä íºëººëæýý.

Òàéëàíò îíä ¿¿ðýí òåëåôîí ýçýìøèã÷äèéí òîî 199.2 ìÿíãàí õ¿í áóþó 34.9 õóâèàð ºñ÷ 770.1 ìÿíãà, ñóóðèí òåëåôîíû öýã 4.4 ìÿíãàí öýã áóþó 2.8 õóâèàð ºñ÷ 163.7 ìÿíãà, óòàñã¿é òåëåôîíû òîî 21.3 ìÿíãà áóþó 92.4 õóâèàð íýìýãäýæ 44.3 ìÿíãàí øèðõýã áîëæýý.

2006 îíä ¿¿ðýí òåëåôîí õîëáîîíû ãóðàâäàã÷ îïåðàòîð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ýõýëñýí. Ìºí òàéëàíò îíä èíòåðíýòèéí óðñãàëûí èìïîðòûí ¿íèéã áóóðóóëàõ, òåõíîëîãèéã øèíý÷ëýõ àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿íä èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî îëøèð÷, àøèãëàëòûí íýã öàãèéí ¿íý íü áóóðñàí áàéíà. Èíòåðíýò êàôýä èíòåðíýò àøèãëàõ íýã öàãèéí äóíäàæ ¿íý 23 òºãðºãººð áóóð÷ýý.

1.2 ¯íý, öàëèí õºëñ

Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý íü íèéãìèéí ñîíèðõëûí ÷èã õàíäëàãà, òåõíîëîãèéí õºãæèë äýâøèë, öàã õóãàöààíû õóâüñëààñ õàìààð÷ òóõàé á¿ð ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. Èéìä ¿íèéí ò¿âøèí òîîöäîã õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ (Õ¯È)-èéí ñàãñ äàõü áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë, ò¿¿íèé ýçëýõ õóâèéí æèíã öàã òóõàé á¿ðò çºâ òîäîðõîéëæ ººð÷èëæ áàéõ íü ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì. ̄ íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí



9

Çóðàã 1.3 Àæ ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºñºëò (2000 îíû ¿íýýð)

Çóðàã 1.4 Àæ ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé á¿òýö


10

ãàçàð íü Õ¯È àðãà÷ëàëûã äàõèí øèíý÷ëýí áîëîâñðóóëæ, 2006 îíû 2 äóãààð óëèðëààñ ýõëýí òóñ øèíý÷èëñýí àðãà÷ëàëààð èíôëÿöèéí ò¿âøèíã òîîöäîã áîëîâ. Õ¯È-èéí ñàãñàíä 46 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í øèíýýð íýìæ, ºðãºæ¿¿ëñíýýð íèéòäýý 287 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íòýé áîëñîí áºãººä á¿òýýãäýõ¿¿í òóñ á¿ðèéí ñàãñàíä ýçëýõ õóâèéí æèíã øèíý÷ëýí òîãòîîæýý. Ò¿¿í÷ëýí Õ¯È-èéí ñóóðü ¿íèéã 2005 îíû 12 äóãààð ñàðûí ¿íýýð ñîíãîæ àâñàí áàéíà.

Õ¯È-ýýð òîîöñîí ¿íèéí ò¿âøèí 2006 îíä õýëáýëçýë ºíäºðòýé áàéâ. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò íèéë¿¿ëýëò, óëèðëûí ÷àíàðòàé õîìñäîë íü ¿íý õýëáýëçýõ ¿íäñýí øàëòãààí þì. Ñóóðü èíôëÿöèéã òîîöîæ ¿çñýíýýð õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í íü õýðõýí ¿íèéí ò¿âøèíã õýëáýëç¿¿ëñýí íü õàðàãäàæ áàéíà.

Áåíçèí øàòàõóóíû ¿íèéí ºñºëò, ò¿¿íèé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñóóðü ¿íý áîëäîã îíöëîã áàéäëààñ ¿¿äýí ñ¿¿ëèéí 2 æèëä ¿íèéí ò¿âøèí ºíäºð èíôëÿöèòàé ãàð÷ áàéñàí. Ò¿¿íýýñ ãàäíà óëèðëûí ÷àíàðòàé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õîìñäîëä äºðººëæ á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýã÷ (õóäàëäààëàã÷) íàð çîõèîìëîîð ¿íý õººðºãäºõ ÿâäàë èíôëÿöèéã äýâðýýæ áàéâ. Òóñ ñºðºã ¿çýãäë¿¿ä 2006 îíû ýõíèé õàãàñ æèëä äàõèí àæèãëàãäñàí áºãººä ýíý íü ýõíèé õàãàñ æèëèéí áàéäëààð èíôëÿöèéí ò¿âøèí 6.0 õóâüä õ¿ðñíýýð áàòëàãäàæ áàéíà. Õàðèí èíôëÿöèéí ºíäºð ºñºëò 6 äóãààð ñàðààñ òîãòâîðæèæ ñàðûí ººð÷ëºëò íü òàñëàëààñ õîéøõè îðîíòîé òîîãîîð èëýðõèéëýãäýæ ýõýëñýí áàéíà. Çóíû óëèðàëä ýäèéí çàñàãò äåôëÿöè àæèãëàãäñàí áºãººä 9 ä¿ãýýð ñàðûí ýöýñ ãýõýä õàãàñ æèëèéí áàéäëààð 6.0 õóâèàð ºñ÷èõñºí áàéñàí èíôëÿöè 1.0 íýãæýýð áóóð÷ 5.0 õóâüä õ¿ð÷ýý. ªâëèéí óëèðàëä ¿íèéí ò¿âøèí ààæìààð ºñ÷ èíôëÿöè àæèãëàãäñàí áºãººä æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð èíôëÿöè 6.0 õóâüä ýðãýí õ¿ð÷ýý.

Õ¿ñíýãò 1.2 Õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ

Ñóóðü èíäåêñ 2006 îíû ýöýñ 2006-12/2005-12

Õ¿íñèé áàðàà, ñîãòóóðóóëàõ áóñ óíäàà 42.21 43.61 103.3

Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè 2.94 3.04 103.3

Õóâöàñ, áºñ áàðàà, ãóòàë 10.14 10.90 107.5

Îðîí ñóóö, óñ, öàõèëãààí, ò¿ëø 10.51 11.44 108.7

Ãýð àõóéí òàâèëãà, ãýð àõóéí áàðàà 3.31 3.55 107.4

Ýì òàðèà, ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýý 1.79 2.22 123.6

Òýýâýð 9.53 10.67 112.1

Õîëáîîíû õýðýãñýë, øóóäàíãèéí ¿éë÷èëãýý 3.13 2.71 86.6

Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ñî¸ëûí áàðàà, ¿éë÷èëãýý

3.70 3.93 106.3

Áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý 5.44 6.01 110.3

Çî÷èä áóóäàë, íèéòèéí õîîë, äîòóóð áàéðíû ¿éë÷èëãýý

2.70 2.98 110.1

Áóñàä áàðàà ¿éë÷èëãýý 4.58 4.89 107.7

Åðºíõèé èíäåêñ 100.0 106.0

Ýõ ñóðâàëæ: ¯ÑÃ

Òàéëàíò îíä õýðýãëýýíèé 287 íýð òºðëèéí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé 62.7 õóâèéíõ íü ¿íý ºñ÷, 19.2 õóâèéíõ íü ¿íý áóóð÷, 18.1 õóâèéíõ íü ¿íý òîãòâîðòîé áàéâ. Õ¯È-èéã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíãèëàë áóþó á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë õîëáîî ìýäýýëëèéí



11

Çóðàã 1.5 Èíôëÿöè

Çóðàã 1.6 Èíôëÿöè áà ñóóðü èíôëÿöè (îíû ýõíýýñ, ºññºí ä¿íãýýð)


12

õýðýãñëýýñ áóñàä á¿õ äýä á¿ëã¿¿äèéí ¿íý ºññºí áàéíà. Òóõàéëáàë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý 3.3 õóâèàð ºññºí íü åðºíõèé èíäåêñèéã 1.45 íýãæýýð íýìýãä¿¿ëæýý.

Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í äîòðîî ãóðèë, ÷èõýð æèìñíèé òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õàìãèéí ºíäºð ¿íèéí ºñºëòòýé áàéâ. Õýäèéãýýð óëèðëûí ÷àíàðòàé õîìñäîëîîñ õàìààð÷ ìàõíû ¿íý 2006 îíä õýëáýëçýë ºíäºðòýé áàéñàí ÷ îíû ýöýñò ìàõíû ¿íý 2005 îíû ýöñèéí ¿íýòýé èæèë ò¿âøèíä ýðãýí õ¿ð÷ýý.

Áåíçèí øàòàõóóíû ¿íèéí ºñºëòèéí øóóä íºëººãººð òýýâðèéí ¿éë÷èëãýý äýä á¿ëãèéí èíäåêñ 2006 îíä 12.1 õóâèàð ºññºí íü åðºíõèé èíäåêñèéã 1.15 îð÷èì íýãæýýð íýìýãä¿¿ëæýý. Ò¿¿í÷ëýí îðîí ñóóö, óñ, öàõèëãààí, ò¿ëø á¿ëãèéí ¿íèéí ò¿âøèí 8.7 õóâèàð íýìýãäñýí íü åðºíõèé èíäåêñèéí 0.93 íýãæýýð ºñãºñºí áàéíà.

¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí ãàçðààñ 2006 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàëä ÿâóóëñàí ò¿¿âýð ñóäàëãààãààð àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàä àæèëëàãñäûí ñàðûí äóíäàæ öàëèí 137.7 ìÿíãàí òºãðºã áàéíà. Äóíäàæ öàëèíãèéí æèëèéí ºñºëò íü 34.0 õóâü áóþó ºìíºõ îíóóäûí æèëèéí ºñºëòººñ õàðüöàíãóé ºíäºð áàéíà. Òóõàéëáàë 2004 îíä 5.5, 2005 îíä 9.8 õóâèàð öàëèíãèéí ò¿âøèí òóñ á¿ð ºñ÷ áàéæýý.

Õ¿ñíýãò 1.3 Äóíäàæ öàëèí, ñàëáàðààð (ìÿíãàí òºãðºãººð)

2004 2005 2006 Îíû ºñºëò

Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàëò 49.80 56.70 69.80 23.10

Òºðèéí çàõèðãàà, áàòëàí õàìãààëàõ, íèéãìèéí äààòãàë

92.40 137.20 152.20 10.90

Óóë óóðõàéí îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýð

97.10 104.90 136.30 29.90

Çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð 112.60 118.10 142.80 20.90

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷, øàòäàã õèé, óñàí õàíãàìæ

109.10 111.00 141.70 27.70

Áàðèëãà 72.60 75.40 89.60 18.80

Òýýâýð õîëáîî àãóóëàõûí àæ àõóé 106.80 123.40 143.00 15.90

Áîëîâñðîë 121.30 114.30 139.30 21.90

Áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýð 125.10 201.20 260.40 29.40

Ýð¿¿ë ìýíä íèéãìèéí õàíãàìæ 68.60 71.40 99.00 38.70

¯ë õºäëºõ õºðºíãº, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà

96.50 110.00 156.70 42.50

Íèéãýì õàìò îëîí, õóâü õ¿íèé ¿éë÷èëãýý

87.00 98.40 138.70 41.00

Õóäàëäàà, çàñâàð 80.80 90.10 128.40 42.50

Õºäºº àæ àõóé, Îéí àæ àõóé 62.70 76.30 98.50 29.10

Á¿ãä 96.00 105.40 137.70 30.60


Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàð á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿ð ºãººæººñ õàìààð÷ àæèëëàãñäûí öàëèí ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí àäèëã¿é áàéíà. Äóíäàæ ò¿âøíýýñ èõ áóþó ºíäºð öàëèíòàé ñàëáàðò áàíê ñàíõ¿¿, òºðèéí çàõèðãàà, óóë óóðõàé îðæ áàéãàà



13

áîë áàãà öàëèíòàéä õºäºº àæ àõóé, õóäàëäàà, çàñâàð, íèéãýì áèå õ¿íä ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý, ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû ñàëáàð õàðúÿàëàãäàæ áàéíà.

Õ¿ñíýãò 1.4 Äóíäàæ öàëèí, àæèë ìýðãýæèë (ìÿíãàí òºãðºãººð)

Àæèë ìýðãýæèëèéí àíãèëàë 2004 2005 2006 Æèëèéí ººð÷ëºëò %

2005 2006

Õóóëü òîãòîîã÷, òºðèéí áà òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëûí àæèëòàí, ìåíåæåð

140.5 156.8 210.0 11.6 33.9

Ìýðãýæèëòýí 103.1 116.9 161.0 13.4 37.7

Èíæåíåð òåõíèêèéí àæèëòàí 110.9 114.7 145.8 3.4 27.1

Áè÷èã õýðãèéí òóñëàõ àæèëòàí 78.7 77.4 119.6 -1.7 54.5

¯éë÷èëãýýíèé àæèëòàí 79.9 91.0 112.9 13.9 24.1

ÕÀÀ, çàãàñ àæ àõóéí ìýðãýøñýí àæèëòàí

56.0 57.0 76.4 1.8 34.0

¯éëäâýð õóäàëäààíû àæèë÷èä 100.4 105.4 135.4 5.0 28.5

Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí îïåðàòîð÷, óãñðàã÷

110.8 138.3 151.8 24.8 9.8

Ýíãèéí àæèë ìýðãýæèë 73.8 77.1 92.6 4.5 20.1

Óëñûí äóíäàæ 96.0 105.4 137.7 9.8 30.6


Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë íü õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ íýìýãäýýã¿é ¿åèéí öàëèíãèéí ºñºëòèéã ñàéøààäàãã¿é. Õàðèí öàëèíã áóóðóóëàõ ýñâýë òîãòâîðòîé ò¿âøèíä áàðèõûã ñàíàë áîëãîäîã. Ãýâ÷ äýýð äóðüäñàí÷ëàí öàëèíãèéí äóíäàæ ò¿âøèí 2006 îíä 34.0 õóâèàð ºññºí, ò¿¿í÷ëýí òºðèéí àëáàí õààã÷äûí öàëèíã 30 õóâèàð, òýòãýâðèéã 25.0 õóâèàð Çàñãèéí ãàçàð íýìýãä¿¿ëñýí çýðýã àæèëëàõ õ¿÷íèé ñàëáàðò òîìîîõîí ººð÷ëºëò¿¿ä 2006 îíä ãàðëàà. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ íýìýãäñýí ¿åèéí öàëèíãèéí ºñºëò íü èíôëÿöèéã õººðºãäºõ øàëòãààí áîëäîãã¿é. Ãýâ÷ òàéëàíò îíä èíôëÿöè íü ñóóðü èíôëÿöèàñ áàãà ò¿âøèíä ãàðñàí. ªºðººð õýëáýë, Ìîíãîëûí èíôëÿöèéí ºñºëòºä ãîëëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëäýã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºñººã¿é õàðèí õóâöàñ, áºñ áàðàà, îðîí ñóóö, óñ öàõèëãààí çýðýã áóñàä áàðààíû ¿íý ºñ÷ýý. Öàëèí íýìýãäñíèé óëìààñ èðãýäèéí õýðýãëýý ºðãºæèæ, õóäàëäàí àâàëò íýìýãäñýí ãýõ òààìàãëàë ãàð÷ áàéíà.

ªìíºõ æèë¿¿äýä, ìàõíû ¿íèéí ºñºëò íü èíôëÿöèéã õººðºãäºõ ¿íäñýí õ¿÷èí ç¿éë áàéñàí áîë 2006 îíä Çàñãèéí ãàçàð íü ìàõíû ¿íèéã òîãòâîðòîé ò¿âøèíä áàðèõ çîðèëò òàâèí àæèëëàëàà. Òóñ çîðèëòûã çàñãèéí ãàçàð íü àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëæ îíû ýöñèéí áàéäëààð ìàõíû äóíäàæ ¿íý íü ºíãºðñºí îíûõòîé èæèë ò¿âøèíä áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí Ìîíãîëáàíê íü 2006 îíä èíôëÿöèéã 7.0 õóâüä áàðèõ çîðèëòîî õýðýãæ¿¿ëæ ÷àäëàà.



14

1.3 Àæèëëàõ õ¿÷íèé áîëîí õºðºíãèéí çàõ çýýë

Àæèëëàõ õ¿÷íèé çàõ çýýë

Ìîíãîë óëñûí íèéò õ¿í àì 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 2594.8 ìÿíãàä õ¿ðñíýýñ õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àì 1619.6 ìÿíãà, ýäèéí çàñãèéí èäýâõòýé õ¿í àì áóþó àæèëëàõ õ¿÷ 1042.8 ìÿíãà, àæèëëàãñàä 1009.9 ìÿíãà áîëîâ.

2006 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð ýäãýýðýýñ 32.9 ìÿíãà íü àéìàã, íèéñëýëèéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí àëáàíä àæèë èäýâõòýé ýðæ, õàéæ áàéãàà àæèëã¿é÷¿¿ä ãýæ á¿ðòã¿¿ëñýí íü ºíãºðñºí îíûõòîé èæèëõýí áàéíà.

Á¿ðòãýëòýé àæèëã¿é÷¿¿äèéã íàñíû á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë 22.8 õóâèéã 16-24 íàñíû, 34.1 õóâèéã 25-34 íàñíû, 27.8 õóâèéã 35-44 íàñíû, 15.3 õóâèéã 45-59 íàñíû õ¿í ýçýëæ áàéíà. Õàðèí áîëîâñðîëîîð íü àâ÷ ¿çâýë, àæèëã¿é÷¿¿äèéí 12.7 õóâü íü äýýä, 7.3 õóâü íü òóñãàé äóíä, 8.4 õóâü íü ìýðãýæëèéí àíõàí øàòíû, 66.3 õóâü íü á¿ðýí áà á¿ðýí áóñ äóíä, 4.4 õóâü íü áàãà áîëîâñðîëòîé, 0.7 õóâü íü áîëîâñðîëã¿é õ¿í áàéíà.

Òàéëàíò îíä óëñûí õýìæýýãýýð 60.1 ìÿíãàí õ¿í øèíýýð àæèë õàéæ á¿ðòã¿¿ëñýí áîë á¿ðòã¿¿ëñýí àæèëã¿é õ¿ì¿¿ñýýñ 43.1 ìÿíãà íü àæèëä îðæýý.

Õºðºíãèéí çàõ çýýë

ªìíºõ îíóóäòàé õàðüöóóëàõàä õºðºíãèéí çàõ çýýë äýýð àðèëæààëàãäàõ ¿íýò öààñíû àðèëæàà èäýâõæèæ, õºðºíãèéí çàõ çýýë ñýðãýõ õàíäëàãà àæèãëàãäàæ áàéíà. Òóõàéëáàë, õºðºíãèéí çàõ äýýðõ íèéò ¿íýëãýýíèé ä¿í òàéëàíò îíä ýðñ ºñ÷, ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàéãààã¿é õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèíäýý õ¿ð÷ýý. Ìºí ¿íýò öààñíû õàíø ºñ÷ Òîï-20 èíäåêñèéí çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý íýìýãäýæ áàéíà.

Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð Ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæèä 387 õóâüöààò êîìïàíè á¿ðòãýëòýé áàéãààãààñ 100 õóâü òºðèéí ºì÷òýé 21, òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé 39, õóâèéí ºì÷èéí 327 õóâüöààò êîìïàíè áàéíà. Ýäãýýð õóâüöààò êîìïàíèéí 2.3 òýðáóì øèðõýã õóâüöàà á¿ðòãýëòýé áàéâ. ¯íýò öààñíû àðèëæààíä ñàðä äóíäæààð 64-126 êîìïàíè îðîëöîæ áàéâ.

Òàéëàíò îíä Ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæèä íèéò 253 óäààãèéí àðèëæààãààð 264 êîìïàíèéí 74.5 ñàÿ øèðõýã õóâüöàà, 99.3 ìÿíãàí øèðõýã êîìïàíèéí áîíä, 47.0 ìÿíãàí øèðõýã Çàñãèéí ãàçðûí áîíä àðèëæèãäàæ, 18.3 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäæýý. Íèéò ã¿éëãýýíèé ¿íèéí ä¿íãèéí 69.9 õóâü íü êîìïàíèéí õóâüöàà, 24.8 õóâü íü Çàñãèéí ãàçðûí áîíä, 5.3 õóâü íü êîìïàíèéí áîíäûí àðèëæàà òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Àðèëæààíû õýìæýýã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëáàë, õóâüöààíû àðèëæàà 10.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 5.0 äàõèí ºññºí áîë Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí àðèëæàà 2.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 34.1 õóâèàð, êîìïàíèéí áîíä 1.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 63.9 õóâèàð òóñ òóñ áóóðñàí áàéíà. Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí àðèëæàà áóóðñàí íü ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí ãîë áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý ºñ÷, óëñûí òºñâèéí îðëîãî äàâæ áèåëñýíòýé õîëáîîòîé áàéíà. Õàðèí êîìïàíèóäûí õóâüöààíû ¿íý õàíø ºññºí, øèíýýð õóâüöàà ãàðãàñàí çýðãýýñ õóâüöààíû àðèëæààíû ä¿í íýìýãäýâ.



15

Brief review of the domestic economy

Çóðàã 1.7 Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õóâüöààíû íèéò ¿íýëãýý

Çóðàã 1.8 Õºðºíãèéí çàõûí Òîï-20 èíäåêñ


16

Õ¿ñíýãò 1.5 Àðèëæààíû ã¿éëãýýíèé ä¿í /ñàÿ òºãðºãººð/

Àðèëæààíû ¿íèéí ä¿í ªºð÷ëºëò

2005 2006 ¯íèéí ä¿íãýýð Õóâèàð

Çàñãèéí ãàçðûí áîíä 6,767.70 4,461.50 -2,306.20 -34.1

Êîìïàíèéí áîíä 2,663.70 960.9 -1,702.80 -63.9

Õóâüöàà 2,547.30 12,604.30 10,057.00 5 äàõèí

Ýõ ¿¿ñâýð: Ìîíãîëûí õºðºíãèéí áèðæ

Áîíäûí àðèëæàà

Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí àðèëæàà 2 óäàà ÿâàãäñàí áºãººä àðèëæààíä çºâõºí áàíêóóä îðîëöæýý. Ýõíèé àðèëæààãààð (2006 îíû 3 ñàðä) 288 õîíîãèéí õóãàöààòàé 37.0 ìÿíãàí øèðõýã áîíäûã 3.5 òýðáóì òºãðºãººð, õî¸ðäàõü àðèëæààãààð (2007 îíû 12 ñàðä) 274 õîíîãèéí õóãàöààòàé 10.0 ìÿíãàí øèðõýã áîíäûã 952.9 ñàÿ òºãðºãººð òóñ òóñ àðèëæààëñàí áàéíà.

Òàéëàíò æèëä êîìïàíèéí áîíäûí àðèëæàà 84 óäàà ÿâàãäàæ, 99.3 ìÿíãàí øèðõýã áîíä àðèëæèãäàí 960.9 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäæýý. Àðèëæààíû ã¿éëãýýíèé ä¿íãèéí 57.9 õóâü áóþó 556.3 ñàÿ òºãðºãèéã Ïóìà áîíä, 24.4 õóâü áóþó 234.5 ñàÿ òºãðºãèéã Á¿òýýí áàéãóóëàëò áîíä, 13.9 õóâü áóþó 134.0 ñàÿ òºãðºãèéã Àíîä áîíä, 3.7 õóâü áóþó 35.5 ñàÿ òºãðºãèéã Íèéñëýë ºðãºº áîíä, 0.1 õóâü áóþó 0.5 ñàÿ òºãðºãèéã Øèíý çóóí áîíä òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

Õóâüöààíû àðèëæàà

Òàéëàíò îíä ºäºðò äóíäæààð 294.6 ìÿíãàí õóâüöàà àðèëæààëàãäàæ, 48.9 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäæýý. ¯¿íèéã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëáàë, õóâüöààíû òîî 192-îîð, ã¿éëãýýíèé ä¿í 39.7 ñàÿ òºãðºãººð ºññºí áàéíà. Õóâüöààíû õàíø 2005 îíû äóíäæààñ 71 òºãðºãººð ºñ÷ 169 òºãðºãò õ¿ð÷ýý. ̄ íýò öààñ íü àðèëæèãäñàí 163 êîìïàíèéí ¿íýò öààñíû õàíø ºñ÷, 17 êîìïàíèéõ áóóð÷, 84 êîìïàíèéíõ òîãòìîë áàéâ. Òàéëàíò îíä Æåíêî òóð áþðî, ÁèÄèÑåê, Áýðõ óóë, Çîîñ áàíê, Ìîíãîë Øèëòãýýí çýðýã õóâüöààò êîìïàíèóäûí õóâüöàà òîî øèðõýãýýð áîëîí ¿íèéí ä¿íãýýð õàìãèéí èäýâõòýé àðèëæààëàãäñàí áàéíà. Õàðèí Ìîíãîëûí öàõèëãààí õîëáîî, Ãîâü, Ìîíãîë øèëòãýýí õóâüöààò êîìïàíèóä çàõ çýýëèéí õàìãèéí ºíäºð ¿íýëãýýòýé êîìïàíèóäàä îðæ áàéíà.

¯íýò öààñíû ¿íèéí Òîï-20 èíäåêñèéí æèëèéí äóíäàæ 1291.9 íýãæèä õ¿ðñýí íü ºìíºõ îíîîñ 495.8 íýãæ áóþó 62.3 õóâèàð ºñ÷ýý. Ýíý íü èíäåêñèéí ñàãñèéã á¿ðä¿¿ëæ áóé èõýíõ õóâüöààò êîìïàíèóäûí ¿íýò öààñíû õàíø ºññºíòýé õîëáîîòîé áàéíà.



17

1.4 Ìîíãîë óëñ, Ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ Àçè-Íîìõîí äàëàéí á¿ëãýìýýñ õèéñýí õàìòûí ¿íýëãýýíèé òàëààð

Ìîíãîë óëñ äýëõèéí õàìòûí íèéãýìëýãèéí ÷óõàë àñóóäàë áîëîîä áàéãàà ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõýä ººðèéí õóâü íýìðýý îðóóëàõ çîðèëãîîð ýíý òºðëèéí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿íýýð ýëñýõ, ýíý òàëààðõè îëîí óëñûí êîíâåíö, ãýðýýíä íýãäýõ, ¿íäýñíèéõýý õóóëü òîãòîîìæèéã îëîí óëñûí æèøèãò íèéö¿¿ëýõ àëõàìûã õèéæ áàéíà.

Ìîíãîë óëñ “Òåððîðèçìûí ýñðýã îëîí óëñûí ýâñýë áàéãóóëàõûã äýìæèõ òóõàé” Ìîíãîë óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí 2001 îíû 60 äóãààð çàðëèã, Çàñãèéí ãàçðûí ìºí îíû 226 äóãààð òîãòîîë ãàð÷, Óëñûí Èõ Õóðëààñ Òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé îëîí óëñûí êîíâåíöèéã 2004 îíä, Àâèëãàëûí ýñðýã Í¯Á-ûí êîíâåíöèéã 2005 îíä òóñ òóñ ñî¸ðõîí áàòàëæýý.

Ò¿¿í÷ëýí Ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé õóóëèéã /2006.7.8/ áàòàëñíààð ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûí ñàíõ¿¿æèëòòýé òýìöýõ äýãëýìèéã áèé áîëãîõîä ÷óõàë àëõàì áîëëîî.

Ìîíãîë óëñ 2004 îíä FATF (Ñàíõ¿¿ãèéí ãýìò õýðýãòýé òýìöýõ çîðèëãî á¿õèé îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà)-ûí á¿ñ íóòãèéí áàéãóóëëàãà áîëîõ ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ Àçè-Íîìõîí äàëàéí á¿ëãýìä ãèø¿¿íýýð ýëñýí îðñîí áºãººä òóñ áàéãóóëëàãûí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéíõýý äàãóó ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìòýé òýìöýõ àñóóäàëä îíöãîé àíõààðàë õàíäóóëæ áàéíà.

Òàéëàíò îíä òóñ á¿ëãýìýýñ Ìîíãîë óëñûí îëîí óëñûí õàìòûí íèéãýìëýãèéí õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý õýðõýí áèåë¿¿ëæ áàéãààã øàëãàõ õàìòûí ¿íýëãýýíèé áàã Ìîíãîë óëñàä àíõ óäàà ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ àæëûõ õýðõýí çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà òàëààðõè õýðýãæèëòèéã øàëãàâ.

Èéì øàëãàëò íü Ãèø¿¿í îðíóóä FATF-ûí “40+9 çºâëºìæ”-èéí õýðýãæèëòèéã õýðõýí áèåë¿¿ëæ áóéã õÿíàí øàëãàõ ãîë çîðèëãîòîé áàéäàã áºãººä òóñ øàëãàëòààð Ìîíãîë óëñ, ò¿¿íèé ñàíõ¿¿ãèéí òîãòîëöîîíû òàëààðõè åðºíõèé ìýäýýëýë, ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ ñòðàòåãè, ¿íäýñíèé õóóëü ç¿éí ñèñòåì, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäûí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý, õóóëèéí ýòãýýä, àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëò, äîòîîä, ãàäààä õàìòûí àæèëëàãàà ãýñýí ÷èãëýëýýð øàëãàâ. Ìîíãîë óëñ Õàìòûí ¿íýëãýýíèé øàëãàëòàíä áýëòãýí FATF-ûí ñòàíäàðòóóäûã áàãòààñàí õàìòûí ¿íýëãýýíèé àñóóëãûã á¿ðýí õàðèóëæ 2006/10/09-íèé ºäºð õ¿ðã¿¿ëñýí áºãººä Á¿ëãýìèéí õàìòûí ¿íýëãýýíèé áàã Ìîíãîë óëñàä 2006/12/4-14-íèé õîîðîíä àæèëëàæ ä¿ãíýëòýý ãàðãààä 2007 îíä òóñ Á¿ëãýìèéí æèëèéí õóðëààð Ìîíãîë óëñ ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûí ñàíõ¿¿æèëòòýé õýðõýí òýìöýæ áóé òàëààðõè èëòãýëèéã õýëýëö¿¿ëýõ þì.



19

ªÍÃª, ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÑÀËÁÀÐÛÍ ÕªÃÆÈË

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýäèéí çàñàã õóðäàöòàé ºñºæ, Ìîíãîë óëñûí ýêñïîðòûí ãîë á¿òýýãäýõ¿¿íèé äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ ¿íý ºñºí, áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí àøèã îðëîãî íýìýãäýõèéí õýðýýð ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºæèõ ¿éë ÿâö ýð÷èìòýé ¿ðãýëæèëæ áàéíà. 2006 îíä ýíý áàéäàë óëàì ñàéæèð÷ õàäãàëàìæ, çýýëèéí õýìæýý õóðäàöòàé ºñºí íýìýãäñýí íü ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûã ã¿íçãèéð¿¿ëæ, ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä áîäèò õóâü íýìýð îðóóëëàà.

Áàíêíû ñèñòåìèéí íèéò àêòèâ ºìíºõ îíûõîîñ 46.0 õóâèàð, íèéò çýýëèéí õýìæýý 42.3 õóâèàð, íèéò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 48.2 õóâèàð, ººðèéí õºðºíãº 42.4 õóâèàð ºññºí áîë áàíêíû ñàëáàðûí çýýëèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëä ýçëýõ õóâü 0.9 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. ¯¿íèé ä¿íä 2006 îíä ìºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ñàéæèð÷, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí ã¿íçãèéðýëò ¿ðãýëæèëæ áàéíà. Òóõàéëáàë, ºìíºõ îíîîñ çýýë ÄÍÁ-èé õàðüöàà 4.5 íýãæýýð, õàäãàëàìæ ÄÍÁ-èé õàðüöàà 4.8 íýãæýýð òóñ òóñ ºñ÷ýý. Ìºí òàéëàíò îíû òóðø èíôëÿöèéí ò¿âøèí ºìíºõ îíîîñ õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéæ îíû ýöýñò 6.0 õóâüòàé, ýäèéí çàñãèéí áîäèò ºñºëò 8.4 õóâüòàé ãàðñàí íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðæèëò, ã¿íçãèéðýëòèéí áîäèò ¿ð íºëºº áàéâ.

Õ¿ñíýãò 2.1 Ìºíãº ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (õóâèàð)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

M2/ÄÍÁ 25.4 29.7 37.9 47.5 43.5 45.2 48.4

Çýýë/ÄÍÁ 6.6 12.1 18.7 29.9 31.2 34.1 38.6

Õàäãàëàìæ/ÄÍÁ 9.1 12.1 17.6 24.6 26.6 27.5 31.4

Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº/M2 39.0 33.0 25.7 18.7 16.9 13.4 12.1

Çýýëèéí ¿ëäýãäýë (òýðáóì òºãðºã)

66.8 135.1 231.4 442.1 606.8 859.9 1223.3

Òàéëàíò îíû òóðø òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø ÷àíãàðñàí íü õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí õàíøèéí õ¿ëýýëòýíä ººð÷ëºëò îðóóëæ, óëìààð ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëòººð õàíãàõàä íºëººëºâ. Ýíý íü íýã òàëààñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä èðãýäèéí áàíêèíä èòãýõ èòãýë íýìýãäýí ìºíãºí õºðºíãº áàíêíû ñàëáàðààð äàìæèí ýäèéí çàñãèéí ýðãýëòýä îðæ, óëñ îðíû õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýæ áàéãààã èëýðõèéëæ áàéíà. Íºãºº òàëààñ, áàíêóóä òºãðºã áîëîí âàëþòûí õàäãàëàìæèéí õ¿¿íèé çºð¿¿ã õàíøèéí õ¿ëýýãäýæ áóé ººð÷ëºëòòýé óÿëäóóëàí òîãòîîõã¿é áàéãààòàé õîëáîîòîé þì.

2


20

2.1 Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò

Òàéëàíò îíä ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò îíû ýõíýýñ 34.8 õóâü áóþó 396.4 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ 1.54 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðýâ. Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéí äèéëýíõ áóþó 84.2 õóâèéã áàðàã ìºíãºíèé ºñºëò ýçýëæ áàéãàà íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 0.5 íýãæýýð ºññºí áàéíà. Õàðèí Ì1 ìºíãº (áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº áîëîí òºãðºãèéí õàðèëöàõ)-íèé ºñºëò ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòºä 15.8 õóâèéã ýçýëæ, ºìíºõ îíûõîîñ 0.5 íýãæýýð áóóð÷ýý.

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã ºìíºõ îíû ºñºëòòýé õàðüöóóëàõàä 103.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 0.2 íýãæýýð õóðäàñ÷ýý. Õàðèí ýíý ¿ç¿¿ëýëò 2005 îíä 149.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 14.2 íýãæýýð õóðäàñ÷ áàéæýý.

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí ººð÷ëºëòèéí õàíäëàãààñ õàðàõàä Ì1 ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëòèéí õóðäàö òàéëàíò îíû ýõíèé õàãàñò áóóð÷ ñ¿¿ëèéí õàãàñò ºññºí áàéíà. Õàðèí òºãðºãèéí õàíøèéí ººð÷ëºëò, ò¿¿íèé õ¿ëýýëòýýñ õàìààðàí òºãðºãèéí õàäãàëàìæ áîëîí âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëòèéí õóðäàö îíû òóðø õàðèëöàí àäèëã¿é ººð÷ëºãäºæ áàéâ. Òºãðºãèéí õàíø õàìãèéí èõýýð ÷àíãàðäàã áàéñàí 3 äóãààð ñàðààñ áóñàä ñàðóóäàä òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí æèëèéí ºñºëò 40-ººñ äýýø õóâèàð ºññºí áîë ºìíºõ îíóóäûí àäèëààð òºãðºãèéí õàíø ñóëàðíà ãýñýí õ¿ëýýëò ¿¿ññýíýýñ âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëò 5-7 äóãààð ñàðóóäàä õàìãèéí èõýýð áóþó 50-ààñ äýýø õóâèàð õóðäàñ÷ýý. Òºãðºãèéí õàíø 8-11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéñàí íü òºãðºãèéí áîëîí âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëòèéã õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéõàä íºëººëëºº. Õàðèí îíû ñ¿¿ëèéí ñàðä âàëþòûí õàäãàëàìæ òºãðºãèéí õàäãàëàìæ ðóó øèëæèëò õèéñíýýð æèëèéí ºñºëòèéí õóðäàö íü îãöîì áóóðñàí íü òºãðºãèéí õàíø ÷àíãàðíà ãýñýí õ¿ëýýëò çàõ çýýëä áèé áîëñîíòîé õîëáîîòîé þì. Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí æèëèéí ºñºëòèéí õóðäàö îíû òóðø åðºíõèéäºº ¿ðãýëæëýí ºññºí õýäèé ÷ îíû ýöýñò äýýðõ õàðèëöàí ýñðýã ÷èãëýëòýé ººð÷ëºëòèéí ¿ð ä¿íä áóóð÷ ºìíºõ îíû ò¿âøèíä î÷ñîí áàéíà. ̄ ¿íýýñ ¿çýõýä òàéëàíò îíû ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòºä áàðàã ìºíãº ò¿¿íèé äîòîð èðãýäèéí òºãðºãèéí õàäãàëàìæ ºìíºõ æèëèéí àäèëààð çîíõèëîõ õóâü ýçýëëýý. Ýíý íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýäèéí çàñãèéí ºñºëò òîãòâîðòîé ºíäºð áàéãààãààñ èðãýä, áàéãóóëëàãóóäûí ìºíãºí õºðºíãèéí õóðèìòëàë íýìýãäýæ áàéãààòàé õîëáîîòîé þì.

Ìºíãºíèé ãîë àãðåãàòóóä ñ¿¿ëèéí æèë ãàðóé õóãàöààíä òàñðàëòã¿é ºñºí íýìýãäýæ áàéãàà íü ýäèéí çàñàã äàõü äàõèí ìºíãºæèõ ¿éë ÿâö õóðäòàé ÿâàãäàæ áàéãààãààñ øóóä õàìààðàëòàé þì. Ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºæèëò íü ìºíãºíèé ýðýëòèéã èõýýõýí íýìýãä¿¿ëæ, íºãºº òàëààñ áàíêóóäûí õ¿¿íèé áóóðàëò, òºãðºãèéí õàíøèéí ÷àíãàðàëò áîëîí òºñâèéí òýëýõ áîäëîãûí íºëººãººð ìºíãºíèé ýðýëò ìºí íýìýãäñýýð áàéíà. Ýíý áàéäàë íü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã õóðäàñãàõ õ¿÷èí ç¿éëñ áîëñîîð áàéíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò õóðäòàé ºñ÷ áóé õýäèé ÷ ìºíãºíèé ýðýëòýý ã¿éöýõã¿é äàãàí ºñ÷ áàéãààã Ìîíãîëáàíêíû ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í õàðóóëñàí áèëýý. Ýíý íü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí õóðäòàé ºñºëò ýäèéí çàñàãò ìºíãºíèé ãàðàë ¿¿ñýëòýé èíôëÿöèéã áèé áîëãîõã¿é áàéãààã èëýðõèéëæ áàéãàà þì.

Ìºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õºãæèë


21

Çóðàã 2.1 Ìºíãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (æèëèéí ººð÷ëºëò)

Çóðàã 2.2 Ì2 ìºíãºíèé á¿òöèéí çàäàðãàà (M2-ä ýçëýõ õóâèàð)


22

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí äèéëýíõèéã 2 áîëîí 3 äóãààð óëèðàëä âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ ýçýëæ áàéñàí áîë 1 áîëîí 4 ä¿ãýýð óëèðàëä òºãðºãèéí õàäãàëàìæ ýçëýõ áîëñîí áàéíà. 2006 îíû ýõíèé óëèðëààñ õýðýãæèæ ýõýëñýí òºñºâò áàéãóóëëàãûí àæèëëàãñäûí öàëèí, òýòãýâýð, òýòãýìæ, íèéãìèéí õàëàìæèéí çàðäëûí ºñºëòèéí íºëºº áîëîí ÕÀÀ, óóë óóðõàéí ñàëáàðóóäûí ¿éëäâýðëýëèéí èäýâõæèëò áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íèéò ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòýä ýçëýõ õóâèéã 2, 3 äóãààð óëèðàëä ºñºõºä õ¿ðãýñýí áàéíà. Õàðèí äýýðõ ñàëáàðóóäûí óëèðëûí øèíæòýé ¿éë àæèëëàãàà çîãñäîãîîñ îíû ýöýñò áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íèéò ìºíãºíä ýçëýõ õóâü íü áóóðëàà. Òºãðºãèéí õàðèëöàõûí ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòýä ýçëýõ õóâü 1 ä¿ãýýð óëèðàëä ºñ÷, 2 äóãààð óëèðëààñ áóóðàí îíû ñ¿¿ëèéí õàãàñò òîãòâîðòîé áàéâ.

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí æèëèéí ºñºëòèéã ãàäààä áîëîí äîòîîä öýâýð àêòèâûí ººð÷ëºëòººð àâ÷ ¿çâýë, ºìíºõ îíû àäèëààð ãàäààä öýâýð àêòèâûí ºñºëò äàíãààðàà õàíãàñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ãàäààä öýâýð àêòèâûí õóðäàöòàé ºñºëò íü ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö (á¿õ áàíêóóäûí ä¿íãýýð), ò¿¿íèé äîòîð äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ àëòíû ¿íèéí ºñºëòòýé õîëáîîòîéãîîð óëñûí ãàäààä öýâýð àëáàí íººöèéí ºñºëòººð õàíãàãäæýý. Õàðèí äîòîîä öýâýð àêòèâûí æèëèéí ºñºëò îíû ýõíýýñ èõýýõýí áóóðñàí íü Çàñãèéí ãàçðûí öýâýð çýýë áóóðñíààñ1 øàëòãààëñàí áàéíà.

Çàñãèéí ãàçðûí öýâýð çýýë èéíõ¿¿ áóóðàõ áîëñîí íü òàéëàíò îíû òóðø äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ àëò, çýñèéí ¿íèéí ºñºëòòýé õîëáîîòîéãîîð ýêñïîðòûí áàðààíû òàòâàðûí îðëîãî ºñ÷, óëñûí òºñâèéí îðëîãî íýìýãäñýíýýñ áîëæýý. Òóõàéëáàë, ãàäààä öýâýð àêòèâûí æèëèéí ºñºëò ºìíºõ îíûõîîñ 15.1 íýãæýýð íýìýãäýæ 98.5 õóâüä õ¿ðñýí áîë äîòîîä öýâýð àêòèâûíõ 35.3 íýãæýýð áóóð÷-29.0 õóâü áîëæýý.

Áàíêíû ñàëáàðààñ äîòîîäîä îëãîñîí öýâýð çýýë îíû ýõíýýñ 3.1 õóâü áóþó 23.6 òýðáóì, áóñàä öýâýð ç¿éëñ 71.1 õóâü áóþó 141.5 òýðáóì òºãðºãººð áóóðñíààñ äîòîîä öýâýð àêòèâ 29.0 õóâü áóþó 165.1 òýðáóì òºãðºãººð áàãàñëàà. Òàéëàíò îíä óëñûí ñåêòîðò îëãîñîí çýýë 2.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 7.5 õóâèàð, õóâèéí ñåêòîðò îëãîñîí çýýë 169.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 34.7 õóâèàð ºñ÷ýý. Õàðèí õóãàöàà õýòýðñýí çýýë 12.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 59.3 õóâèàð, ÷àíàðã¿é çýýë 10.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 21.2 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý.

Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö (á¿õ áàíêóóäûí ä¿íãýýð) 115.3 õóâü áóþó 495.7 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ¿¿íèé äîòîð ãàäààä öýâýð àëáàí íººö 130.6 õóâü áóþó 389.3 ñàÿ àì. äîëëàðààð ºñ÷ýý. Ýíý íü ãàäààä öýâýð àêòèâ ºìíºõ îíîîñ 98.5 õóâü áóþó 561.6 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýõ øàëòãààí áîëñîí áàéíà. Ãàäààä öýâýð àëáàí íººöèéí ýíýõ¿¿ ººð÷ëºëòºíä ãàäààäûí áàíê äàõü õóãàöààò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 73.1 õóâü áóþó 181.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ãàäààäûí çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ 64.3 õóâü áóþó 46.5 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ãàäààäûí áàíê äàõü õàðèëöàõ 14.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ìºíãºæñºí àëò 134.6 ñàÿ àì. äîëëàðààð òóñ òóñ ºññºí íü íºëººëñºí áàéíà.

* 12006 îíû òóðø Çàñãèéí ãàçðûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí õýìæýý ºññºíººð çàñãèéí ãàçðûí äîòîîä öýâýð

çýýë áóóðñàí áóþó çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæèéí õýìæýý íü çýýëýýñýý èë¿¿ õóðäòàé íýìýãäñýí.



23

Çóðàã 2.3 Ìºíãº, ãàäààä áîëîí äîòîîä öýâýð àêòèâ (æèëèéí ººð÷ëºëò)

Çóðàã 2.4 Áàãà ìºíãº, ò¿¿íèé á¿òýö (æèëèéí ººð÷ëºëò)


24

Áàãà ìºíãº Ì1

Òàéëàíò îíû ýöýñò áàãà ìºíãº (Ì1) 23.3 õóâü áóþó 62.8 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ 331.9 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü íèéò ìºíãºíèé 21.6 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. 2006 îíä çàñãèéí ãàçðûí íèéãìèéí øèíæ ÷àíàðòàé çàðäëóóä ºññºíòýé õîëáîîòîéãîîð õ¿ì¿¿ñèéí ãàð äýýðõ áýëýí ìºíãºíèé õýìæýý íýìýãäñýí íü áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ºñºëò áàãà ìºíãº (Ì1)-íèé ºñºëòèéí äèéëýíõ õýñãèéã ýçëýõýä íºëººëæýý. Òóõàéëáàë, ìºíãº Ì1-èéí ºñºëòèéí 52.2 õóâü íü áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ºñºëò, 47.8 õóâü íü áàíêóóäûí òºãðºãèéí õàðèëöàõûí ºñºëò áàéâ. Ñ¿¿ëèéí 6 æèëä áàðàã ìºíãºíèé ºñºëòèéí õóðä Ì1 ìºíãºíèé ºñºëòººñ áàéíãà ºíäºð áàéñíààñ ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòºä Ì1 ìºíãºíèé ýçëýõ õóâü áóóðñààð èðñýí. Ýíý áàéäàë òàéëàíò îíä ìºí ¿ðãýëæèëæ, òºãðºãèéí õàðèëöàõûí ºñºëòèéí õóðä ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä ñààð÷, áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº èõýýõýí ºññºí íü áàãà ìºíãºíèé ºñºëòèéã 1.7 íýãæýýð íýìýãä¿¿ëñýí õýäèé ÷ Ì1 ìºíãºíèé íèéò ìºíãºíä ýçëýõ æèí íü 2.0 íýãæýýð áóóð÷ýý. Ýíý íü áàðàã ìºíãºíèé õóðäòàé ºñºëòººñ øàëòãààëñàí þì.

Òàéëàíò îíä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº 32.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 21.5 õóâü, áàíêóóäûí êàññ 20.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 52.4 õóâü, òºãðºãèéí õàðèëöàõ 30.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 25.7 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý. 1 ä¿ãýýð óëèðàëä õóðäòàé ºññºí òºãðºãèéí õàðèëöàõûí æèëèéí ºñºëò 2 äóãààð óëèðëààñ áóóðñàí áîë áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ºñºëò îíû ýõíèé õàãàñò õàðüöàíãóé ºíäºð õýëáýëçýëòýé áàéâ. Õàðèí îíû ñ¿¿ëèéí õàãàñò áóþó 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ºñºëò òîãòâîðæèæ, õýëáýëçýë íü áóóð÷ýý.

Ì1 ìºíãº óëèðëûí òîãòâîðòîé õýëáýëçýëòýé áºãººä ýäèéí çàñàã äàõü áýëýí ìºíãºíèé ýðýëòòýé õîëáîîòîéãîîð 1, 4 ä¿ãýýð óëèðëóóäàä òðåíä óòãààñàà áóóðàõ, õàðèí 2, 3 äóãààð óëèðëóóäàä ºñºõ õàíäëàãà õ¿÷òýé àæèãëàãääàã áà 2006 îíä ÷ ýíý õàíäëàãà àæèãëàãäëàà. 2006 îíû 2 äóãààð ñàðààñ òºñâèéí áàéãóóëëàãûí öàëèí, òýòãýâýð, òýòãýìæ íýìýãäñýíýýñ Ì1 ìºíãº 1 ä¿ãýýð óëèðàëä ºñºæ, õàðèí áóñàä óëèðëóóäàä ò¿¿íèé òîãòâîðòîé óëèðëûí õýëáýëçýë åðºíõèéäºº õàäãàëàãäëàà. Ì1 ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçýë Ì2 ìºíãºíä íºëººëäºã áîëîâ÷ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàð÷ áóé áàðàã ìºíãºíèé ºíäºð ºñºëòººñ øàëòãààëàí Ì2 ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí íºëºº èëýðõèé ñóëàð÷ áàéíà.

Áàðàã ìºíãº

Òàéëàíò îíä áàðàã ìºíãº 333.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 38.3 õóâèàð ºñ÷ 1.2 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðñýí íü íèéò ìºíãºíèé 78.4 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýíý íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä äîòîîä õóðèìòëàë áîëîí ãàäààäûí ìºíãºí ãóéâóóëãààð áàðàã ìºíãº òàñðàëòã¿é ºñ÷ áóéã èëòãýæ áàéíà. Áàðàã ìºíãºíèé á¿òöýýñ õàðàõàä òºãðºãèéí õàäãàëàìæ îíû ýõíýýñ 266.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 62.5 õóâèàð íýìýãäñýí áîë ãàäààä âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 67.1 òýðáóì òºãðºãººð áóþó 15.1 õóâèàð ºññºí áàéíà. ªºðººð õýëáýë, òàéëàíò îíû òóðø òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø ÷àíãàðàëòòàé áàéñàí õýäèé ÷ áàðàã ìºíãºíèé ºñºëò òºãðºãèéí áîëîí ãàäààä âàëþòûí õàäãàëàìæèéí àëü àëèíûõ íü ºñºëòººð õàíãàãäæýý.

Òàéëàíò îíä òºãðºãèéí õàíøèéí ººð÷ëºëò èðãýäèéí ñàíõ¿¿ãèéí øèéäâýð ãàðãàëòàä, òóõàéëáàë õàäãàëàìæèéí øèéäâýðò èõýýõýí íºëººëºâ. Îíû ýõíèé óëèðàëä òºãðºãèéí õàíø ºìíºõ îíîîñ èë¿¿ ÷àíãàðñàí íü èðãýäèéí òºãðºãèéí



25

Çóðàã 2.5 Óëèðëûí õýëáýëçëèéí èíäåêñ¿¿ä

Çóðàã 2.6 Áàðàã ìºíãº, ò¿¿íèé á¿òýö (æèëèéí ººð÷ëºëò)


26

õàäãàëàìæèä ìºíãºí õºðºíãºº áàéðøóóëàõ ñîíèðõëûã íýìýãä¿¿ëñýí. Èéìýýñ ýíý õóãàöààíä òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëòººñ áàéíãà ºíäºð áàéâ. Ãýõäýý ºìíºõ îíóóäûí àäèë õàíø ñóëàðíà ãýñýí õ¿ëýýëò ¿¿ññýíýýñ 3 äóãààð ñàðä òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëòèéí õóðä ñààð÷, âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéíõ íýìýãäñýí õýäèé ÷ õàíø ÷àíãàðñàí õýâýýð áàéâ. Õàðèí 4 ä¿ãýýð ñàðä õàíø áàãà õýìæýýòýé ñóëàðñàí áîëîâ÷ òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò ºíäºð õýâýýð áàéñààð áàéëàà. Âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëò 5, 6 äóãààð ñàðóóäàä ºìíºõ ñàðóóäààñ äóíäæààð 26 îð÷èì íýãæýýð íýìýãäýí òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëòººñ õóðäàññàí íü èðãýäýä õàíø ñóëàðíà ãýñýí õ¿ëýýëò áàéñàíòàé õîëáîîòîé þì. Ýíäýýñ õàðàõàä ìàíàé çàõ çýýë äýýð õàíøèéí èðýýä¿éãýý áóñ àðàãøàà õàðñàí õ¿ëýýëò çîíõèëæ áàéíà ãýæ ä¿ãíýæ áîëîõîîð áàéíà. Õàðèí îíû ýöýñò õàíøèéí ººð÷ëºëò ºìíºõ îíóóäààñ ººð÷ëºãäºæ áóéã ìýäýð÷, õàðüöàíãóé èðýýä¿éãýý õàðñàí õ¿ëýýëò ¿¿ññýíèéã âàëþòûí õàäãàëàìæ èõýýõýí áóóð÷, òºãðºãèéí õàäãàëàìæ ºññºí õàíäëàãààñ õàðæ áîëîõ þì.

Èéíõ¿¿ 2006 îíä òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø ÷àíãàðñàí íü îíû ýöýñò òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí õýìæýýã ýðñ íýìýãä¿¿ëæ, áàðàã ìºíãºíèé ºñºëòèéí äèéëýíõ õýñãèéã òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò õàíãàõàä õ¿ðãýñýí. Òóõàéëáàë, áàðàã ìºíãºíèé ºñºëòèéí 79.9 õóâèéã òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò, 20.1 õóâèéã áàíêóóäûí âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëò òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

ªìíºõ îíû òóðø òàñðàëòã¿é ºññºí òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí æèëèéí ºñºëò 2006 îíä ÷ ¿ðãýëæèëæ ºìíºõ îíîîñ 21.0 íýãæýýð ºññºí áîë ãàäààä âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ îíû ýõíèé õàãàñò ºñ÷, ñ¿¿ëèéí õàãàñò áóóð÷, ºìíºõ îíîîñ 21.9 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. Ýäãýýðèéí ä¿íä áàðàã ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëò ºìíºõ îíîîñ 1.0 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà.

Ìºíãºíèé ýðãýëòèéí õóðä, ¿ðæ¿¿ëýã÷

Ìºíãºíèé ýðãýëòèéí õóðä ºíäºð áàéõ íü ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé ãàðàë ¿¿ñýëòýé èíôëÿöè áèé áîëîõã¿éãýýð áàãà õýìæýýíèé ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð îíîâ÷òîé õóâààðèëàãäàí ýäèéí çàñãèéí ºíäºð ºñºëòèéã áèé áîëãîæ áàéãààã èëýðõèéëäýã. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð ìºíãºíèé ýðãýëòèéí õóðä 2.1 áîëñîí íü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò æèëä 2.1 óäàà ýðãýëäýæ ýäèéí çàñàãò ¿éëäâýðëýãäýæ áóé øèíý ºðòºã áîëîõ ÄÍÁ-èéã áèé áîëãîæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì. 2006 îíä èíôëÿöè 6.0 õóâüòàé ãàð÷, ýäèéí çàñàã 8.4 õóâü ºññºí íü ìºíãºíèé ýðãýëòèéí õóðä ºññºíèé áîäèò ýåðýã èëýðõèéëýë þì.

Õàðèí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ ºíäºð áàéõ íü áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð áàãà õýìæýýíèé íººö ìºíãººð ýäèéí çàñàãò èõ õýìæýýíèé ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã áèé áîëãîæ ÷àäàæ áàéãààã èëýðõèéëäýã. Òàéëàíò îíä ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ ºìíºõ îíîîñ 0.03 íýãæýýð áóóð÷ 4.02-ä õ¿ð÷ýý. Ýíý íü íººö ìºíãº 4.02 äàõèí ¿ðæèãäýæ ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò áîëñîí áóþó 8.31 äàõèí ýðãýëäýæ íýðëýñýí ÄÍÁ-èéã áèé áîëãîñíûã èëýðõèéëíý. Ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ èéíõ¿¿ áóóðñàí íü áàíêóóäûí íººö, íèéò òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õàðüöàà ºññºíººñ áèé áîëñîí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷èéí áóóðàëò íü áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº, íèéò òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õàðüöàà áóóðñíààñ áèé áîëñîí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷èéí ºñºëòººñ èë¿¿ èõ áàéñíààñ øàëòãààëñàí áàéíà.



27

Çóðàã 2.7 Áàíê õîîðîíäûí çàõûí àðèëæààíû á¿òýö

Çóðàã 2.8 Áàíê õîîðîíäûí çàõûí àðèëæààíû õýìæýý, æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿


28

Áàíê õîîðîíäûí çàõ

Òàéëàíò îíä áàíê õîîðîíäûí çàõ äýýð íèéò 708.7 òýðáóì òºãðºãèéí àðèëæàà õèéãäñýí áºãººä ¿¿íèé 131.1 òýðáóì òºãðºã íü ÒÁ¯Ö-íû ðåïî íºõöëººð, 7.5 òýðáóì òºãðºã íü ÒÁ¯Ö-íû õî¸ðäîã÷ çàõûí àðèëæààãààð, 565.0 òýðáóì òºãðºã íü îâåðíàéò çýýëýýð, 5.1 òýðáóì òºãðºã íü áàíê õîîðîíäûí çýýëýýð õèéãäæýý. Äýýðõ àðèëæààíû íèéò æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ íü 6.0 õóâü áàéâ.

Òàéëàíò îíä áàíê õîîðîíäûí çàõûí àðèëæààíû á¿òöýýñ õàðàõàä íèéò àðèëæààíû 80 õóâèéã áàíê õîîðîíäûí îâåðíàéò çýýë, 18 õóâèéã áàíê õîîðîíäûí ðåïî õýëöýë, òóñ á¿ð 1 õóâèéã ÒÁ¯Ö-íû õî¸ðäîã÷ çàõûí àðèëæàà áîëîí áàíê õîîðîíäûí áóñàä çýýë ýçýëæ áàéíà.

2006 îíû áàíê õîîðîíäûí çàõûí õºäºëãººíèéã àæèãëàâàë, 5 äóãààð ñàð õ¿ðòýë áàíê õîîðîíäûí çàõûí àðèëæàà îãöîì ºñ÷ 129.0 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý. Ýíýõ¿¿ ºñºëò íü òóõàéí ¿åä Õàñ, Õºäºº àæ àõóé, Õóäàëäàà õºãæèë, Çîîñ, Ãîëîìò áàíêóóäûí õîîðîíä õèéãäñýí îâåðíàéò çýýëèéí ºñºëòººñ øàëòãààëñàí áàéíà.

2006 îíä áàíê õîîðîíäûí çàõ äýýð õèéãäñýí íèéò àðèëæàà óðä îíûõîîñ 5.4 õóâü áóþó 41.1 òýðáóì òºãðºãººð áóóð÷ýý. Òóõàéëáàë, áàíê õîîðîíäûí çýýë 60.1 õóâü áóþó 7.7 òýðáóì òºãðºãººð, ÒÁ¯Ö-íû õî¸ðäîã÷ çàõûí àðèëæàà 21.1 äàõèí áóþó 150.8 òýðáóì òºãðºãººð, áàíê õîîðîíäûí ðåïî õýëöýë 32.4 õóâü áóþó 42.5 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ áóóðñàí áîë áàíê õîîðîíäûí îâåðíàéò çýýë 15.3 õóâü áóþó 74.9 òýðáóì òºãðºãººð ºññºí áàéíà. 2006 îíû áàéäëààð áàíê õîîðîíäûí çàõ äýýðõ íèéò æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 6.0 õóâü áàéãàà íü ºìíºõ îíîîñ 3.25 õóâèàð áàãà áàéíà. 2006 îíû 5 äóãààð ñàðä áàíê õîîðîíäûí çàõûí æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ õàìãèéí èõ áóþó 8.77 õóâü áîëæ, íèéò àðèëæàà 129 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü ñ¿¿ëèéí 4 æèëèéí õàìãèéí ºíäºð íü áàéâ.

2.2 Ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãæèëò

Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä 2006 îíû ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí çîðèëòûã õýðýãëýýíèé áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ¿íýýð èëýðõèéëýãäñýí èíôëÿöèéí ò¿âøèíã 7.0 õóâèàñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéíà õýìýýí òîäîðõîéëñîí áàéíà.

ªìíºõ îíû àäèëààð ýäèéí çàñãèéí ìýäýãäýõ¿éö ºñºëò, áàíêíû ñàëáàðûí çýýëèéí ýð÷èìòýé ºñºëò áîëîí äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ ãàçðûí òîñíû ¿íý õàðüöàíãóé ºíäºð áàéñàí, Çàñãèéí ãàçàð òºñâèéí òýëýõ áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëñýí çýðýã íü 2006 îíä äîòîîäûí íèéò ýðýëòèéã èõýýõýí íýìýãä¿¿ëæ óëìààð èíôëÿöèéã õººðºãäºõ ìàêðî ãîë õ¿÷èí ç¿éëñ áîëæ áàéâ. Õàðèí ýêñïîðòûí ãîë íýðèéí áàðààíû äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí ºñºëòººñ øàëòãààëàí ãàäààä õóäàëäààíû íºõöºë áîëîí ýäèéí çàñãèéí áèçíåñèéí îð÷èí ñàéæèðñíààñ ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò ýðñ íýìýãäñýí íü òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã õàíø ÷àíãàðàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýâ. Õàíøèéí ÷àíãàðàëò íü äýýðõ èíôëÿöèéã õººðºãäºæ áàéñàí ìàêðî õ¿÷èí ç¿éëñèéí ýñðýã íºëººã ¿ç¿¿ëæ óëìààð èíôëÿöè õàðüöàíãóé òîãòâîðæèõ ñóóðèéã á¿ðä¿¿ëëýý.



29

¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí ãàçðààñ ãàðãàñàí ¿íèéí ìýäýýëëýýñ ¿çýõýä èíôëÿöèéí ò¿âøèí 2006 îíä 6 õóâüòàé ãàðñàí íü ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí ÷èãëýëä çààñàí çîðèëòîä ò¿âøíýýñ 1 íýãæýýð áàãà áàéíà.

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñèéí æèëèéí ººð÷ëºëò ºìíºõ îíû 6 äóãààð ñàðààñ ýõëýí òàñðàëòã¿é 13 ñàðûí òóðøèä áóóð÷ 2006 îíû 7 äóãààð ñàðä 1.8 õóâüä õ¿ðñýí íü ñ¿¿ëèéí äºðâºí æèëèéí õàìãèéí áàãà ò¿âøèí íü áàéâ. Èéíõ¿¿ ¿íèéí ò¿âøèí áóóðàõàä äàðààõü 2 õ¿÷èí ç¿éëñ ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà. Îíû ýõíýýñ òºãðºãèéí õàíø ºìíºõ îíóóäààñ õ¿÷òýé, óäààí õóãàöààíä ÷àíãàðñàí íü èìïîðòûí õýðýãëýýíèé áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí øàòàõóóíû ¿íèéã òîãòâîðòîé áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëñýí. Õî¸ðäóãààðò, æèë á¿ðèéí õàâðûí ñàðóóäàä ãàðäàã ìàõíû íèéë¿¿ëýëòèéí õîìñäîëûã Çàñãèéí ãàçðààñ çîõèöóóëñíààð ìàõíû ¿íý 1990-ýýä îíîîñ õîéø àíõ óäàà õàâàð ºñºëã¿é, òîãòâîðòîé áàéëàà. Ýíý õóãàöààíä áàíêóóä ñàðä äóíäæààð 30.2 òýðáóì òºãðºãèéí èë¿¿äýë íººöòýé áàéñàí íü ºìíºõ îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 33.8 õóâèàð èë¿¿, íºãºº òàëààñ èíôëÿöèéí äàðàìò áàéñààð áàéñàí òóë ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãñë¿¿äèéã ººð÷ëºõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæýý. Ýíý çîðèëãîîð 91 õîíîãèéí ÒÁ¯Ö-íû çàðëàñàí õ¿¿ã íýìýãä¿¿ëæ, áóñàä ÒÁ¯Ö-óóäûí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëñýí áîëíî.

Õàðèí 8-11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä ¿íèéí ò¿âøèí õàðüöàíãóé íýìýãäýæ 6.8 õóâüä õ¿ðñýí íü èðãýäèéí äóíä òºãðºãèéí õàíø îíû ñ¿¿ëèéí õàãàñò ñóëàðíà ãýñýí õ¿ëýýëòòýé áàéñàí íü ¿íý ºñºõ õ¿ëýýëòèéã íýìýãä¿¿ëýâ. Íºãºº òàëààñ èðãýäèéí ýíýõ¿¿ õ¿ëýýëò íü îíû ýõíýýñ ºññººð èðñýí íèéò ýðýëòèéí ¿íý õººðºãäºõ äàðàìòûã õ¿÷òýé áîëãîñîí áîëîí øàòàõóóíû ¿íý íýìýãäñýíòýé õàâñðàí ¿íý ºñãºõ õ¿÷èí ç¿éëñ áîëñîí þì. Õàðèí îíû ñ¿¿ëèéí ñàðä òºãðºãèéí õàíø ÷àíãàðíà ãýñýí õ¿ëýýëò ¿¿ññýíýýñ èíôëÿöè òîãòâîðæèí áóóðàõ õàíäëàãûã áèé áîëãîñîí áàéíà.

Íººö ìºíãº 2006 îíä íººö ìºíãº áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä áîëîõ áàíêóóäûí íººö, áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä íýëýýä ºíäºð õóâèàð ºñ÷ýý.

2006 îíä íººö ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëò 35.8 õóâüä õ¿ð÷ ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä 16.1 íýãæýýð ºññºí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí äèéëýíõ áóþó 46.9 õóâèéã áàíêóóäûí íººöèéí ºñºëò, 32.6 õóâèéã áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ºñºëò, 20.5 õóâèéã áàíêóóäûí êàññûí ºñºëò òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. ªìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä áàíêóóäûí íººö áîëîí áàíêóóäûí êàññûí íººö ìºíãºíèé ºñºëòºä ýçëýõ õóâü õàðãàëçàí 3.1 áîëîí 10.4 íýãæýýð òóñ òóñ áóóðñàí áîë áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé õóâüä 13.5 íýãæýýð ºññºí áàéíà.

Òàéëàíò îíä íººö ìºíãºíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí ýçëýõ õóâèéí æèí ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äèéí õàíäëàãûã äàãàí õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéâ. Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü 1996 îíîîñ òàñðàëòã¿é áóóð÷ áóé õàíäëàãà 2006 îíä ÷ ìºí àäèë ¿ðãýëæèëæ 48.5 õóâü áîëæ ºìíºõ îíîîñ 5.7 íýãæýýð, 1996 îíîîñ 32.9 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. Õàðèí áàíêóóäûí íººöèéí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü íýìýãäýõ õàíäëàãà òàéëàíò îíä ¿ðãýëæèëæ 35.8 õóâüä õ¿ðñýí íü ºìíºõ îíîîñ 4.0 íýãæýýð ºíäºð áàéíà. Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû èäýâõæèëòòýé õîëáîîòîéãîîð 2 äóãààð ñàðààñ íººö ìºíãºíä àðèëæààíû áàíêóóäûí íººöèéí ýçëýõ õóâü áàãàñ÷, áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ýçëýõ õóâü íýìýãäýõ õàíäëàãà



30

8 äóãààð ñàð õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëñýí áàéíà. ªºðººð õýëáýë 8 äóãààð ñàðä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü òàéëàíò æèëèéí õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèíä áóþó 55.3 õóâüä, õàðèí áàíêóóäûí íººöèéí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü õàìãèéí áàãà ò¿âøèíäýý áóþó 31.6 õóâüä õ¿ðñýí áàéíà. Áàíêóóäûí êàññûí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü 2000 îíîîñ òàñðàëòã¿é ºñ÷ áàéãàà áºãººä òàéëàíò îíä 15.7 õóâüä õ¿ð÷ 1.7 íýãæýýð íýìýãäñýí áàéíà.

Òàéëàíò îíû ýõíèé 2 ñàðä áàíêóóäûí íººö îãöîì ºññºí áîëîâ÷ 3 äóãààð ñàðààñ 8 äóãààð ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéâ. Ýíý õóãàöààíä íººö ìºíãºíèé õºäºëãººí áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ººð÷ëºëòèéã äàãàæ áàéñàí áàéíà. Ýíý õàíäëàãà ºìíºõ æèë¿¿äèéí õóâüä ÷ àæèãëàãäàæ áàéñàí íü óëèðëûí õýëáýëçëèéí èíäåêñýýñ õàðàãäàæ áàéíà. Õàðèí ýíý õàíäëàãà 8 äóãààð ñàðààñ ýõëýí ººð÷ëºãäºæ 11 ä¿ãýýð ñàð õ¿ðòýë áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé õýìæýý òàñðàëòã¿é áóóðñàí áîëîâ÷ íººö ìºíãºíèé õýìæýý ºñ÷ áàéñàí íü áàíêóóäûí íººöèéí ºñºëòººñ øàëòãààëñàí áàéíà.

Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà òàéëàíò îíä õ¿÷òýé áàéãààã çóðãààñ õàðæ áîëíî. Ãýõäýý ºìíºõ æèë¿¿äýýñ ÿëãààòàé íü áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº 7 äóãààð ñàðä áàãà õýìæýýãýýð áóóðñíûã òýìäýãëýõ íü ç¿éòýé þì.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òàñðàëòã¿é áóóð÷ áàéñàí íººö ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçýë 2006 îíä òîãòâîðæèõ õàíäëàãàòàé áàéâ. Ýíý íü íººö ìºíãºíèé òîìîîõîí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä áîëîõ áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº áîëîí áàíêóóäûí íººöèéí óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà íýìýãäýýã¿é, ìºí óëèðëûí õýëáýëçýë ºíäºðòýé áàéäàã áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü áàãàññàí çýðýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëñíººñ áîëæýý. ¯¿íèéã íººö ìºíãº áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí 1997-2005 îíû ò¿¿âðýýñ òîîöñîí ñàðûí íºëººëëèéí èíäåêñ áà 1997-2006 îíû ò¿¿âðýýñ òîîöñîí ñàðûí íºëººëëèéí èíäåêñèéí ãðàôèêààñ òîäîðõîé õàðæ áîëîõ áàéíà.

Ìºíãºíèé áîäëîãûí ýöñèéí çîðèëòûã õàíãàõûí òóëä Ìîíãîëáàíê íººö ìºíãºíèé òºëºâëºëòèéã õèéí, óëìààð áàíêíû ñèñòåìèéí èë¿¿äýë íººöèéã òºëºâëºí òýäãýýðèéã ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãñë¿¿äýý ººð÷ëºõ ãîë ìýäýýëýë áîëãîí àøèãëàäàã. Ýíý óòãààðàà áàíêíû ñèñòåìèéí èë¿¿äýë íººöèéí òºëºâëºëò íü òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã îíîâ÷òîé õýðýãæ¿¿ëýõýä ãîë ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëäîã òóë óã òºëºâëºëòèéã ñàéæðóóëàõ, ò¿¿íèé ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëîí ìýäýýëëèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, òºëºâëºëòèéí àðãà ç¿éã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ÷èãëýëä òàéëàíò îíä ãîëëîí àíõààðëàà. Íººö ìºíãºíèé òºëºâëºëòòýé óÿëäóóëàí Òºâ áàíê ººðèéí ¿íýò öààñíû çàðëàñàí õýìæýý áîëîí õ¿¿ã õýðõýí ººð÷èëæ áàéñíûã äàðààõü çóðãààñ õàðæ áîëíî.

Òºâ áàíêíû 7 õîíîãèéí ¿íýò öààñ íü áóñàä òºðë¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä çàðëàñàí õ¿¿ áîëîí õýìæýýíèé õóâüä õàìãèéí õýëáýëçýìòãèé áàéñàí áîë 91 õîíîãèéí ¿íýò öààñíû çàðëàñàí õ¿¿ áîëîí õýìæýý õàìãèéí õýëáýëçýë áàãàòàé áàéæýý.



31

Çóðàã 2.10 Íººö ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà áà èíäåêñ

Çóðàã 2.9 Íººö ìºíãºíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä áà òýäãýýðèéí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü

Çóðàã 2.11 Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà áà èíäåêñ


32

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñ (ÒÁ¯Ö)

Òàéëàíò îíä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã ñààðóóëàõ ¿¿äíýýñ Ìîíãîëáàíê ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààíààñ ãàäíà Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ (ÇÃ¯Ö)-íû ðåïî àðèëæààã çîõèîí áàéãóóëæ àæèëëàëàà. ÒÁ¯Ö-ûã 7, 14, 28, 91 õîíîãèéí õóãàöààòàéãààð ãàðãàäàã áàéñàí áîë òàéëàíò îíä 180 õîíîãèéí ÒÁ¯Ö-ûã øèíýýð ãàðãàëàà.

ÇÃ¯Ö-íû ðåïî àðèëæààã çîõèîí áàéãóóëàõäàà ÒÁ¯Ö-òàé àäèë çàð÷ìààð áàíêóóäûí õóäàëäàí àâàõ çàõèàëãà ºãñºí ¿íýò öààñíû õàìãèéí áàãà õ¿¿íèé ñàíàëààñ ýõëýí íèéò ãàðãàñàí õýìæýý õ¿ðòýë õóâààðèëàõ çàìààð ÿâóóëæ áàíê òóñ á¿ðò ººð ººðñäèéí çàõèàëñàí ¿íèéí ä¿íãýýð ¿íýò öààñûã õóäàëäàâ.

Ìîíãîëáàíê îíû òóðøèä ºäºðò äóíäæààð 74.0 òýðáóì òºãðºãèéí ÒÁ¯Ö áîëîí ÇÃ¯Ö-íû ðåïîã áàíêóóäàä áàéðøóóëæ áàéñàí íü ºíãºðñºí îíû ÒÁ¯Ö-íû ºäðèéí äóíäàæ ¿ëäýãäëýýñ 3.9 õóâèàð áóóð÷ýý.

2006 îíä íèéò 90 óäàà ÒÁ¯Ö-íû àðèëæàà, 6 óäàà ÇÃ¯Ö-íû ðåïî àðèëæàà ÿâóóëæ 1403.0 òýðáóì òºãðºãèéí ¿íýò öààñûã áîðëóóëñàí áàéíà. Îíû ýöýñò Ìîíãîëáàíêíààñ õóäàëäñàí ¿íýò öààñíû õýìæýý 83.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðëýý.

Ìîíãîëáàíêíààñ ãàðãàæ áóé ¿íýò öààñíû õ¿¿íèé ò¿âøèí ÿìàð áàéõààñ øàëòãààëæ ìºíãºíèé çàõ çýýëä îðîëöîã÷èä ñàíõ¿¿ãèéí øèéäâýðýý ãàðãàäàã òóë óã õ¿¿ íü ìºíãºíèé çàõ çýýë äýýð ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. 2006 îíä Ìîíãîëáàíêíààñ ãàðãàñàí ¿íýò öààñ áîëîí ðåïîãèéí íèéò æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 6.34 õóâü áàéñàí íü ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä 2.24 íýãæ õóâèàð áàãà áàéíà. 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð ÒÁ¯Ö áîëîí ÇÃ¯Ö-íû ðåïî àðèëæààíû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 6.42 õóâü áàéñàí íü 2005 îíûõòîé õàðüöóóëàõàä 1.67 íýãæ õóâèàð ºññºí áàéíà. Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê íèéò 4.6 òýðáóì òºãðºãèéã ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ áîëîí ÇÃ¯Ö-íû ðåïî àðèëæààíû õ¿¿ä òºëæýý.

Çààâàë áàéëãàõ íººö

Ìîíãîëáàíê íü òºðººñ ÿâóóëæ áóé ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ, ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò áîëîí íººö ìºíãèéã çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí 14 õóâèéã çààâàë áàéëãàõ íººö õýëáýðýýð áàéðøóóëàõ øààðäëàãûã òàâüæ áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèí àæèëëàëàà.

Òàéëàíò îíä çààâàë áàéëãàõ íººöèéã òîîöîæ õÿíàëò òàâèõ, íººö äóòàãäóóëñàíä íîãäóóëàõ òîðãóóëèéã 2001 îíä Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëààð áàòëàãäñàí æóðìûí äàãóó ÿâóóëæ áàéâ. Ýíýõ¿¿ æóðìûí äàãóó áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººöèéí òîîöîîã ñàðä õî¸ð óäàà õèéí, íººöèéí øààðäëàãûã õàíãààã¿é áàíêóóäàä òîðãóóëü íîãäóóëæ áàéâ. Áàíêíû ñèñòåìèéí õýìæýýãýýð áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººö 2006 îíû ñàð á¿ð õàíãàãäàæ áàéñàí áºãººä 2006 îíä áàíêóóä Ìîíãîëáàíê äàõü õàðèëöàõ äàíñàíäàà ºäºð á¿ð äóíäæààð 62.6 òýðáóì òºãðºã áàéëãàõààñ 89.3 òýðáóì òºãðºã áàéëãàñíààð ñèñòåìèéí õýìæýýíä ºäºð á¿ð äóíäæààð 26.7 òýðáóì òºãðºãèéí èë¿¿äýë íººöòýé áàéâ. Ýíý íü óðä îíûõîîñ 11.1 òýðáóì òºãðºãººð èë¿¿ áàéãàà þì. 2006 îíû áàéäëààð çààâàë áàéëãàõ íººöèéã äóòàãäóóëñàí áàíêèíä íèéò 2.0 ñàÿ òºãðºãèéí òîðãóóëü íîãäóóëàâ.



33

Çóðàã 2.13 Áîãèíî áîëîí óðò õóãàöààòàé ¿íýò öààñíû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿*

Çóðàã 2.12 Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû çàðëàñàí õýìæýý áà çàðëàñàí õ¿¿

* Áîãèíî õóãàöààòàé ¿íýò öààñíû õ¿¿ íü 7, 14, 28 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû àðèëæàà áîëîí ÇÃ¯Ö-íû

ðåïî àðèëæààíû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ áîëíî. Õàðèí óðò õóãàöààòàé ¿íýò öààñíû õ¿¿ íü 91, 180 õîíîãèéí

õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû àðèëæàà áîëîí ÇÃ¯Ö-íû ðåïî àðèëæààíû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ áîëíî.


34

2006 îíä çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýý 2005 îíû äóíäàæòàé õàðüöóóëàõàä 44.6 õóâèàð, áàíêóóäûí áàéãàà íººö 51.6 õóâèàð õàðèí èë¿¿äýë íººö 71.1 õóâèàð ºñ÷ýý. Ýíý íü áàíêóóäûí òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº íýìýãäñýíòýé õîëáîîòîé áºãººä íºãºº òàëààð èë¿¿äýë íººö èõ õýìæýýòýé áàéãàà íü áàíêóóä íººöºº ¿ð àøèãòàé áàéðøóóëæ ÷àäàõã¿é áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

Òºâ áàíêíû ñàíõ¿¿æèëò Áîãèíî õóãàöààíä ò¿ð çóóðûí íººöèéí äóòàãäàëä îðñîí áàíêèíä áàíê õîîðîíäûí ìºíãºíèé çàõààñ ýõ ¿¿ñâýð îëäîõã¿é òîõèîëäîëä Ìîíãîëáàíêíààñ ñàíõ¿¿æèëò îëãîäîã.

Òºâ áàíêíû ñàíõ¿¿æèëòýä õÿìäðóóëàëòûí ñàíõ¿¿æèëò, ðåïî ñàíõ¿¿æèëò, îâåðíàéò çýýë îðäîã. Õÿìäðóóëàëòûí ñàíõ¿¿æèëò íü òóõàéí áàíêíû ýçýìøèæ áóé ÒÁ¯Ö, ÇÃ¯Ö áîëîí Ìîíãîëáàíêíààñ õ¿ëýýí çºâøººðñºí áóñàä àêòèâûã õÿìäðóóëàí õóäàëäàí àâ÷ òóõàéí áàíêèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõèéã õýëíý. Ìîíãîëáàíêíû ðåïî ñàíõ¿¿æèëò òîõèðîëöñîí õóãàöààíû ýöýñò çýýëäýã÷ áàíê íü ºìíº õóäàëäñàí áàéñàí ººðèéí ýçýìøëèéí ÒÁ¯Ö, ÇÃ¯Ö áîëîí Ìîíãîëáàíêíààñ õ¿ëýýí çºâøººðñºí áóñàä àêòèâàà óðüä÷èëæ òîõèðîëöñîí ¿íýýð áóöààí õóäàëäàí àâàõ, Ìîíãîëáàíê íü áóöààí õóäàëäàõ õýëáýðýýð õèéãääýã. Ìîíãîëáàíêíààñ îëãîõ îâåðíàéò çýýëèéã òóõàéí ºäðèéí õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ã¿éëãýýãýýð îëãîæ äàðàà ºäðèéí õàìãèéí ýõíèé ã¿éëãýýãýýð áóöààäàã.

2006 îíä Ìîíãîëáàíêíààñ áàíêóóäàä 41.0 òýðáóì òºãðºãèéí îâåðíàéò çýýëèéã 16.9 õóâèéí äóíäàæ õ¿¿òýéãýýð, 25.1 òýðáóì òºãðºãèéí õÿìäðóóëàëòûí ñàíõ¿¿æèëòèéã ¿íýò öààñàíä òºëºõ áàéñàí õ¿¿íýýñ äóíäæààð 4.0 õóâèàð õÿìäðóóëàí, 17.5 òýðáóì òºãðºãèéí ðåïî ñàíõ¿¿æèëòèéã 12.0 õóâèéí õ¿¿òýé òóñ òóñ îëãîñîí áàéíà.

Áàíêíû ñàëáàð äàõü Çàñãèéí ãàçðûí öýâýð çýýë

Òàéëàíò îíû ýöýñò áàíêíû ñàëáàðûí íýãäñýí ä¿íãýýð Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãà 39.5 òýðáóì òºãðºã, Çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæ 517.2 òýðáóì òºãðºã áîëæ, öýâýð çýýëèéí õýìæýý ñºðºã 477.7 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðýâ. ªíãºðñºí îíûõîîñ Çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæ 323.8 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýæ, õàðèí Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãà 63.0 òýðáóì òºãðºã, öýâýð çýýë 386.8 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ áóóð÷ýý.

Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãà

Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãûí 87.6 õóâü áóþó 34.6 òýðáóì òºãðºãèéã Ìîíãîëáàíêíû àâëàãà, ¿ëäýõ 12.4 õóâü áóþó 4.9 òýðáóì òºãðºãèéã áàíêóóäûí àâëàãà ýçýëæ áàéíà.

Á¿òöèéí õóâüä 85.2 õóâü íü Îðîñûí Õîëáîîíû Óëñàä òºëºõ èõ ºðòýé õîëáîãäîí ¿¿ññýí äóíä õóãàöààòàé ¿íýò öààñ, 11.6 õóâü íü áàíêóóäûí õóäàëäàí àâñàí çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààòàé ¿íýò öààñ, 1.2 õóâü íü áàíêóóäààñ óëñûí òºñºâò óðüä÷èëæ òºëñºí òàòâàð, 1.1 õóâü íü áàíêóóäûí Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãàä õóðèìòëóóëæ òîîöñîí õ¿¿, 0.9 õóâü íü Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêèíä áàéðøèæ áóé áàíêíû á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéí çàñãèéí ãàçðûí ýíãèéí ºðèéí áè÷èã áàéíà.



35

Çóðàã 2.14 Çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õàíãàëò (ñàðààð)

Çóðàã 2.15 Çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õàíãàëò (æèëýýð)


36

• Èõ ºðèéã áàðàãäóóëàõàä çîðèóëàí îëãîñîí çýýëèéí òîîöîîãîîð Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ Ìîíãîëáàíêíû àâëàãà

Ìîíãîë óëñ Çºâëºëò Õîëáîîò óëñ (îäîîãèéí ÎÕÓ)-ààñ àâñàí øèëæèõ ðóáëèéí çýýëèéí ºðèéã íýí õºíãºëºëòòýé íºõöëººð áàðàãäóóëàõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäóóëàí ò¿¿íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëýõýä Ìîíãîëáàíêíààñ Çàñãèéí ãàçàðò 2003 îíû 12 äóãààð ñàðä 117.0 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã îëãîñîí áèëýý. 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð ýíýõ¿¿ çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 33.7 òýðáóì òºãðºã áîëæ áóóðàí Ìîíãîëáàíêíû ýçýìøèæ áóé ¿íýò öààñ õýëáýðýýð áàéðøèæ áàéíà.

Ýíýõ¿¿ ¿íýò öààñ íü 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 28-íû ºäºð, 2008 îíû 12 äóãààð ñàðûí 30-íû ºäºð, 2009 îíû 12 äóãààð ñàðûí 30-íû ºäºð òóñ á¿ð 11.2 òýðáóì òºãðºãººð òýíö¿¿ õýìæýýãýýð òºëºãäºæ äóóñàõ õóâààðüòàé áàéíà.

• Áàíêóóäûí õóäàëäàí àâñàí Çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààòàé õÿìäðóóëñàí ¿íýò öààñ

Òàéëàíò îíä Çàñãèéí ãàçàð Õºðºíãèéí áèðæýýð äàìæóóëàí õî¸ð óäàà áîãèíî õóãàöààòàé õÿìäðóóëñàí ¿íýò öààñíû àðèëæàà õèéâ. ̄ ¿íä 2006 îíû 3 äóãààð ñàðûí 23-íû ºäºð 288 õîíîãèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 6.95 õóâèéí õ¿¿òýé, 3.7 òýðáóì òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿íýòýé, 37.0 ìÿíãàí øèðõýã õÿìäðóóëñàí ¿íýò öààñ, “40000 îðîí ñóóö” õºòºëáºðèéí ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 26-íû ºäºð 274 õîíîãèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 6.5 õóâèéí õ¿¿òýé, 1.0 òýðáóì òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿íýòýé, 10.0 ìÿíãàí øèðõýã õÿìäðóóëñàí ¿íýò öààñûã òóñ òóñ àðèëæààëàâ. Îðîí ñóóöíû ñàíõ¿¿æèëòýä çîðèóëàí ãàðãàñàí ¿íýò öààñûã ÕÀÀÍ áàíê 952.9 ñàÿ òºãðºãººð õóäàëäàí àâñàí áàéíà. Óã ¿íýò öààñíû æèëèéí õ¿¿ 6.5 õóâü áàéãàà íü 2006 îíû 12 äóãààð ñàð áóþó Çàñãèéí ãàçàð ¿íýò öààñ ãàðãàñàí ñàð äàõü 7-180 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿íýýñ 0.07 íýãæýýð äýýã¿¿ð áàéíà.

2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 5 áàíê íèéò 3.8 òýðáóì òºãðºãèéí çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààòàé õÿìäðóóëñàí ¿íýò öààñûã ýçýìøèæ áàéíà. ¯¿íèé 45.9 õóâèéã ÕÀÀÍ áàíê, 19.9 õóâèéã Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíê, 18.6 õóâèéã Àíîä áàíê, 10.4 õóâèéã Õàäãàëàìæèéí áàíê, 5.2 õóâèéã Êàïèòðîí áàíê òóñ òóñ ýçýìøèæ áàéíà.

• Áàíêíû á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéí Çàñãèéí ãàçðûí ýíãèéí ºðèéí áè÷èã (ÁÁªÇÃÝªÁ)

Áàíêíû õóó÷èí ñèñòåìýýñ øèëæñýí áîëîí çàõ çýýëèéí ºìíºõ òîãòîëöîîíû ¿åä Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð îëãîñîí 1.7 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã ÁÁªÝªÁ-ýýð ñîëüæ Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêèíä áàéðøóóëñàí ºðèéí ¿ëäýãäýë 2006 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð 372.8 ñàÿ òºãðºã áàéíà.

• Áàíêóóäààñ óëñûí òºñºâò óðüä÷èëæ òºëñºí òàòâàð, Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãàä õóðèìòëóóëæ òîîöñîí õ¿¿

Óëñûí òºñºâò óðüä÷èëæ òºëñºí òàòâàðûí ä¿í 2006 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð 5 áàíêèíä 462.8 ñàÿ òºãðºã, Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãàä õóðèìòëóóëæ òîîöñîí õ¿¿íèé àâëàãûí õýìæýý 3 áàíêèíä 233.7 ñàÿ òºãðºã áàéíà.



37

Óðüä÷èëæ òºëñºí òàòâàðûí àâëàãûí èõýíõ õýñýã (95.1 õóâü) íü Õàäãàëàìæèéí áàíêèíä, õóðèìòëóóëæ òîîöñîí õ¿¿íèé àâëàãûí èõýíõ õýñýã (78.2 õóâü) íü Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêèíä òóñ òóñ íîãäîæ áàéíà.

Çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæ

Çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæ òàéëàíò îíû ýöýñò 517.2 òýðáóì òºãðºã áîëñîí íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 2.7 äàõèí ºñ÷ýý. ̄ ¿íèé 78.3 õóâü íü Ìîíãîëáàíêèíä, 21.7 õóâü íü áàíêóóäàä áàéðøèæ áàéíà. Ìîíãîëáàíê äàõü óëñûí òºñâèéí íººö, âàëþòûí õàäãàëàìæ, áàíêóóä äàõü çàñãèéí ãàçðûí õàäãàëàìæ ýð÷èìòýé íýìýãäñýí, çàðèì áàíê çàñãèéí ãàçðûí äàíñäûí á¿ðòãýëä çàëðóóëãà õèéñýí çýðýã íü ýíý ¿ç¿¿ëýëò ºíäºð ãàðàõàä íºëººëñºí áàéíà.

Íèéò õàäãàëàìæèéí äèéëýíõ õýñýã áóþó 54.9 õóâü íü òºðèéí ñàíãèéí íýãäñýí äàíñ áîëîí Çàñãèéí ãàçðûí õàðèëöàõ äàíñíû õºðºíãº, 40.0 õóâü íü õóãàöààòàé áîëîí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ, 3.6 õóâü íü çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿æèëòèéí õºðºíãº áàéíà.

Äàìæóóëàí îëãîñîí çýýë

1. Õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõ (ÕÀÀÑÕ) òºñºë

Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû ÕÀÀÑÕ 1822-MOÍ òºñëèéí õ¿ðýýíä 2006 îíä Ìîíãîëáàíê 6.1 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàí àæèëëàæ áàéãàà, áàðóóí àéìãóóäàä ñàëáàðòàé ÕÀÀÍ, Ìîíãîë Øóóäàí, Çîîñ, Àíîä, ÕÀÑ áàíêóóäàä äàìæóóëàí îëãîæ, îíû ýöýñò 4.8 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí àâëàãàòàé ãàðëàà.

Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê äàìæóóëàí îëãîñîí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðò Ñàíãèéí ÿàìíààñ 5.9 ñàÿ àì. äîëëàðûã õ¿ëýýí àâñàí áºãººä îíû ýöýñò àâëàãàã¿é ãàðàâ. Ìîíãîëáàíê Ñàíãèéí ÿàìàíä 89.4 ñàÿ òºãðºãèéí õ¿¿ òºëñºí áàéíà.

Òºñºëä îðîëöîã÷ áàíêóóä õóâààðèéí äàãóó 6.5 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã Ìîíãîëáàíêèíä áóöààí òºëñºí áà àøèãëàñàí çýýëèéíõýý õ¿¿ä 254.0 ñàÿ òºãðºãèéã òºëæýý.

2006 îíä áàíêóóä ýíý òºñëèéí õ¿ðýíä 7.4 ìÿíãàí çýýëäýã÷èä 9.6 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîí, 9.3 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã ýðã¿¿ëýí òºë¿¿ëæ, îíû ýöýñò 6.9 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëòýé ãàð÷ýý. Áàíêóóäûí íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëèéí 117.8 ñàÿ òºãðºã áóþó 1.7 õóâèéã ÷àíàðã¿é çýýë ýçýëæ áàéíà.

Ìîíãîëáàíêíààñ àâñàí ýõ ¿¿ñâýðèéã áàíêóóä 100 õóâü àøèãëàñàí áºãººä ýöñèéí çýýëäýã÷äýä îëãîñîí çýýëèéí õ¿¿ ñàðûí 1.5-3.8 õóâü áàéâ. Òºñºëä ÷ºëººò ºðñºëäººíèé çàð÷ìààð áàíêóóäûã æèãä îðîëöóóëàõ, Ìîíãîë îðíû á¿õ ñóìäàä ººðèéí ñàëáàð íýãæòýé áîëîí õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã èë¿¿ õàìàð÷ àæèëëàäàã áàíêóóäûã îðîëöóóëàõ, ìºí áàðóóí áóñ íóòãèéí õºãæëèéã äýìæèõ áîäëîãûã áàðèìòëàí àæèëëàëàà.



38

2. Àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñºë

Òàéëàíò îíä Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû “Àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ 1290-MOÍ òºñºë”–ä Ãîëîìò, Çîîñ, Ýðýë, Àíîä, ÕÀÑ, Óëààíáààòàð õîòûí áàíêóóä îðîëöëîî.

2006 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñëèéí ýõ ¿¿ñâýð 3.4 òýðáóì òºãðºã áàéíà. ¯¿íèé 85.8 õóâü áóþó 2.9 òýðáóì òºãðºãèéã áàíêóóäàä äàìæóóëàí áàéðøóóëààä áàéíà. Òóõàéëáàë, Ãîëîìò áàíêèíä 978.4 ñàÿ, Çîîñ áàíêèíä 977.4 ñàÿ, Ýðýë áàíêèíä 560.0 ñàÿ, Àíîä áàíêèíä 266.4 ñàÿ, ÕÀÑ áàíêèíä 70.3 ñàÿ, Óëààíáààòàð õîòûí áàíêèíä 45.0 ñàÿ òºãðºã òóñ òóñ áàéðøèæ áàéâ.

Òàéëàíò îíä Çîîñ áàíê 342, Ãîëîìò áàíê 295, Àíîä áàíê 275, Ýðýë áàíê 187, ÕÀÑ áàíê 103, Óëààíáààòàð õîòûí áàíê 28 íèéò 1230 àæëûí áàéðûã øèíýýð áèé áîëãîõ òºñëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí áàéíà.

Óã òºñëººð Ìîíãîë Óëñ 2.2 ñàÿ çýýëæèõ òóñãàé ýðõ (ÇÒÝ)-òýé òýíöýõ âàëþòûã ÀÕÁ-íä áóöààí òºëºõ ¸ñòîé. ¯¿íýýñ 2004, 2005, 2006 îíóóäàä òóñ á¿ð 43 ìÿíãàí ÇÒÝ-òýé òýíöýõ âàëþò òºëæ, 2006 îíû æèëèéí ýöýñò 2.0 ñàÿ ÇÒÝ-òýé òýíöýõ âàëþòûí ºðèéí ¿ëäýãäýëòýé ãàðëàà.

Òàéëàíò îíä õóâààðèéí äàãóó Àçèéí õºãæëèéí áàíêèíä Ìîíãîëáàíêíààñ 27.7 ìÿíãàí àì. äîëëàðûí, áàíêóóäààñ Ìîíãîëáàíêèíä 302.1 ñàÿ òºãðºãèéí õ¿¿ òºëºâ.

3. ÊôÂ (KfW) òºñëèéí çýýë

Ìîíãîë óëñ, ÕÁÍÃÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýðèéí äàãóó ýêñïîðòûí ÷èãëýëèéí æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûã äýìæèõ çîðèëãî á¿õèé õî¸ð õºòºëáºð àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéíà.

Ýõíèé õºòºëáºðèéí õóâüä Ìîíãîë óëñààñ ÕÁÍÃÓ-ä ýðã¿¿ëýí òºëºõ çýýëèéí òºëáºð õóâààðèéí äàãóó 2005 îíû 12 äóãààð ñàðûí 30-íû ºäðººñ õèéãäýæ ýõýëëýý. Õàðèí 2 äàõü õºòºëáºðèéí ýðãýí òºëºëò 2012 îíîîñ ýõëýõ þì.

2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð Õóäàëäàà õºãæèë, Ìîíãîë øóóäàí, Êàïèòðîí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 2 õºòºëáºðèéí õóâüä íèéëýýä 6.9 ñàÿ åâðî áàéíà. ¯¿íèé 44.6 õóâü áóþó 3.1 ñàÿ åâðî íü Êàïèòðîí áàíêèíä, 39.3 õóâü áóþó 2.7 ñàÿ åâðî íü Ìîíãîë øóóäàí áàíêèíä, 16.2 õóâü áóþó 1.1 ñàÿ åâðî íü Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêèíä òóñ òóñ áàéðøèæ áàéíà.

Òàéëàíò îíä áàíêóóäûí áóöààí òºëñºí áîëîí óðüä÷èëàí òºëñºí çýýëýýð á¿ðä¿¿ëñýí ýðãýëòèéí ñàíãààñ 2.9 ñàÿ åâðîã òºñºëä îðîëöîã÷ Ìîíãîë øóóäàí, Êàïèòðîí áàíêóóäààð äàìæóóëàí äàõèí çýýëä¿¿ëýýä áàéíà. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð óã òºñëèéí çýýëèéí àøèãëààã¿é ýðãýëòèéí ñàíãèéí ¿ëäýãäýë 1.9 ñàÿ åâðî áàéãàà áºãººä Ìîíãîëáàíê íèéò ýõ ¿¿ñâýðèéí 66 õóâèéã äàìæóóëàí îëãîñîí áàéíà.

Ìîíãîëáàíê 2006 îíä 1 ä¿ãýýð õºòºëáºðèéí ¿íäñýí òºëáºðò 166.7 ìÿíãàí åâðî, çýýëèéí õ¿¿ä 37.4 ìÿíãàí åâðî, 2 äóãààð õºòºëáºðèéí çýýëèéí õ¿¿ä 26.8 ìÿíãàí åâðîã ÊôÂ áàíêèíä òóñ òóñ òºëñºí áàéíà.



39

Çóðàã 2.17 Òºãðºãèéí áîäèò áà íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí õºäºëãººí

Çóðàã 2.16 Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö


40

Òàéëàíò îíä ÊôÂ òºñëèéí çýýëèéí íºõöºë ººð÷ëºãäëºº. Ìîíãîëáàíê 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ ýõëýí ÊôÂ òºñëèéí õ¿ðýýíä 5 õ¿ðòýë æèëèéí õóãàöààòàé, íýã çýýëäýã÷èä 250.0 ìÿíãà õ¿ðòýë åâðîã æèëèéí 1.25 õóâèéí õ¿¿òýéãýýð äàìæóóëàí çýýëä¿¿ëæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí, áàíêóóäûí ýöñèéí çýýëäýã÷äýýñ àâàõ õ¿¿íèé äýýä õýìæýýã æèëèéí 7.75 õóâü áàéñíûã 10 õóâü áîëãîí íýìýãä¿¿ëñýí, Ìîíãîëáàíê õ¿¿ãýý áóóðóóëñàí çýðýã íü áàíêóóäûã ýíý òºñëèéí õ¿ðýýíä çýýë îëãîõ ¿éë àæèëëàãààã èäýâõòýé ÿâóóëàõûã äýìæèæ áàéãàà þì.

2.3 Óëñûí âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãà

Òàéëàíò îíä Ìîíãîë óëñûí ãàäààä âàëþòûí àëáàí íººöèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ, ãàäààä âàëþòûí íººöèéí ¿ð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëæ îíîâ÷òîé áàéðøóóëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí øèíý õýðýãñëèéã íýâòð¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð èäýâõòýé àíõààð÷ àæèëëàëàà.

2006 îíä ìàíàé óëñ ðóó ÷èãëýñýí ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò íýìýãäýí, äýëõèéí çàõ çýýë äýýð ìàíàé ýêñïîðòûí ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí áîëîí ãàäààä õóäàëäààíû öàð õ¿ðýý ºðãºæèæ áàéãàà çýðýã íü âàëþòûí îðëîãûí ýõ ¿¿ñâýðèéã íýìýãä¿¿ëæ ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûã óëàì áîëîâðîíãóé áîëãîõ ¿íäñýí íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëëýý.

Òàéëàíä îíä Ìîíãîë óëñûí ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººö ºìíºõ îíîîñ 2.3 äàõèí áóþó 389.2 ñàÿ àì. äîëëàðààð ºñ÷ 687.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí íü ìàíàé óëñûí èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîã áóþó 5 ñàðûí õýðýãöýýã õàíãàõóéö õýìæýýíä õ¿ðëýý. Ýíý íü Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä òóñãàãäñàí çîðèëòîò õýìæýýã (17 äîëîî õîíîã) á¿ðýí õàíãàñàí áàéíà.

2006 îíä óëñûí âàëþòûí íººö 527.3 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãäýí, íººöººñ 138.1 ñàÿ àì. äîëëàðûã ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí íü ºíãºðñºí îíòîé õàðüöóóëàõàä ãàäààä âàëþòûí îðëîãî 108.7 õóâèàð, çàðëàãà 16.5 õóâèàð ºñ÷, öýâýð ºñºëò 255.3 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãäñýí áàéíà.

Òàéëàíò îíä àëò îëáîðëîã÷äîîñ Ìîíãîëáàíêèíä òóøààñàí àëòûí õýìæýý áóóðñàí áîëîâ÷ àëòíû äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý ºíäºð áàéñàí íü íººöèéã íýìýãä¿¿ëýõýä èõýýõýí íºëººëëºº. 2006 îíû ýöñèéí ä¿íãýýð Ìîíãîëáàíê 131 àëò îëáîðëîã÷ àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, 175 ãàðóé èðãýäýýñ (äàâõàðäñàí òîîãîîð) áîõèð æèíãýýð 12.1 òîíí, öýâýðò øèëæ¿¿ëñíýýð 10.8 òîíí àëò õ¿ëýýí àâ÷ 251.9 òýðáóì òºãðºã òºëñºí áàéíà. 2006 îíä èðãýä, àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí òóøààñàí àëò íü 2005 îíîîñ äàðóé 3.1 òîííîîð áóóðñàí áàéíà. Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê 9.9 òîíí àëòûã ãàäààäàä öýâýðø¿¿ëæ ìºíãºæ¿¿ëñíýýð ãàäààä âàëþòûí íººöèéã 197.1 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãä¿¿ëñýí áàéíà.

2006 îíä óëñûí ãàäààä âàëþòûí íººöèéí òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûã õàíãàõ, ìºí íººöèéí á¿òöýä îðäîã ãàäààä âàëþòóóäûí õ¿¿íèé ò¿âøèí çýõ çýýëä íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéñàí çýðãýýñ ãàäààä âàëþòûí íººöèéí ãîëëîõ õýñãèéã áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæèä áàéðøóóëàâ. Äýëõèéí çàõ çýýëä ãîëëîõ âàëþòóóä áîëîí àëòíû õàíøèéí õýëáýëçýë ºíäºð áàéñàí áºãººä àëò áîëîí âàëþòûí àðèëæààã áàãàñãàõ ÷èãëýëèéã áàðèìòëàí àæèëëàñàí áàéíà. Ìºí öººí òîõèîëäîëä ãàäààä îðíû çàñãèéí ãàçðûí áîíäîä õºðºíãº îðóóëæ çàõ çýýëä ¿íý áîëîí õ¿¿íèé õóâüä àøèãòàé òîõèîëäîëä ýðã¿¿ëýí õóäàëäñàí áàéíà.



41

Òàéëàíò îíû òóðøèä íèéò ãàäààä àêòèâûã õºðºíãº îðóóëàëòàä áàéðøóóëæ íèéò 14.8 ñàÿ àì äîëëàðûí õ¿¿íèé îðëîãî, àëò áà âàëþòûí àðèëæààíààñ 2.27 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèã îëæýý. Íèéò ãàäààä àêòèâûí äóíäàæ ¿ð ºãººæ áýëýí âàëþòûã îðóóëààã¿éãýýð 3.26 õóâü, áýëýí âàëþòûã îðóóëñíààð 3.18 õóâüòàé òóñ òóñ áàéíà.

Òàéëàíò îíû òóðøèä íèéò ãàäààä àêòèâûí ãîëëîõ õóâèéã ýçýëæ áàéñàí àì. äîëëàð, ìºíãºæñºí àëò, åâðîãèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí æèëèéí äóíäàæ ¿ð ºãººæèéã õàðüöóóëáàë äàðààõü áàéäàëòàé áàéíà.

Õ¿ñíýãò 2.2 Ãàäààä àêòèâûí äóíäàæ ºãººæ, âàëþòààð

Àêòèâûí òºðºëÀì.

äîëëàðåâðî

ìºíãºæñºí àëò

íèéò

Õàäãàëàìæ 4.86 2.80 0.40 3.54

Õàðèëöàõ 4.91 2.65 - 3.16

¯íýò öààñ 5.27 4.45 - 5.00

Äóíäàæ ¿ð ºãººæ (áýëýí âàëþò îðîîã¿é) 4.87 2.81 0.24 3.26

Çàõ çýýëä ºíäºð õ¿¿ á¿õèé õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí âàëþòóóäûã ãàäààä âàëþòûí íººöèéí áàãöàä îðóóëàâ. Ýíý õ¿ðýýíä øèíý çåëàíä äîëëàðûã íººöèéí áàãöûí áàãà õýìæýýíä (îíû ýöýñò íèéò àëáàí íººöèéí 1.9 õóâü) áàðüæ, æèëèéí äóíäæààð 7.57 õóâèéí ¿ð ºãººæèéã àâàâ.

Ãàäààä âàëþòûí íººöèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí õ¿¿íèé îðëîãûí 84 õóâèéã õàäãàëàìæ, 15 õóâèéã õàðèëöàõ, 1 õ¿ðýõã¿é õóâèéã ¿íýò öààñíû õ¿¿íèé îðëîãî òóñ òóñ á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

Òºãðºãèéí íýðëýñýí õàíø

Òàéëàíò îíû ýõýíä 1 àìåðèê äîëëàð 1221 òºãðºãòýé òýíöýæ áàéñàí áîë 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 1165 òºãðºãòýé òýíöýæ æèëèéí õóãàöààíä 4.6 õóâèàð ÷àíãàðñàí íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàð÷ áàéãààã¿é òîõèîëäîë áàéâ.

2006 îíä òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ Ìîíãîëáàíêíààñ çàðëàñàí æèëèéí äóíäàæ õàíø 1179.55 òºãðºã, áàíê õîîðîíäûí çàõûí æèëèéí äóíäàæ õàíø 1181.85 òºãðºã, âàëþò ñîëèõ öýã¿¿äèéí àðèëæààíû äóíäàæ õàíø 1182.10 òºãðºã áàéëàà.

Ñ¿¿ëèéí 5 æèëèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ òºãðºãèéí õàíøèéí õºäºëãººíèéã àâ÷ ¿çýõýä 1 ä¿ãýýð ñàðûí ÿâöàä òºãðºãèéí õàíø Öàãààí ñàðûí áýëòãýë àæèë, áàÿðûí õîëáîãäîëòîé ºðãºí õýðýãöýýíèé áàðààíû èìïîðò íýìýãääýãýýñ âàëþòûí çàõ äýýð àìåðèê äîëëàðûí ýðýëò õýðýãöýý íýìýãäýæ, òºãðºã àì. äîëëàðûí ýñðýã ñóëàð÷, áàÿðûí äàðàà ýðãýýä ÷àíãàðäàã áàéñàí áîë 2006 îíû íýãä¿ãýýð óëèðàëä òºãðºãèéí õàíø ñóëðààã¿é, õàðèí ÷àíãàð÷ áàéâ.

2006 îíû 2 äóãààð óëèðëûí ýõíèé ñàðä òºãðºã àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã ñóëàð÷, 5 äóãààð ñàðààñ ýõëýí îí äóóñòàë ÷àíãàðñàí õýâýýð áàéëàà.



42

2006 îíä óëèðëûí ÷àíàðòàé õàíøèéí õýëáýëçýë àðèëñàí íü ìàíàé ýêñïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ¿íý îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð ºíäºð õýâýýð áàéãàà, äîòîîäûí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ãàäààäààñ àâñàí çýýë, õºðºíãº îðóóëàëò, ìºí àÿëàë æóóë÷ëàëûí îðëîãî ºìíºõ æèë¿¿äèéíõýýñ òîãòìîë íýìýãäñýí, ãàäààäàä õºäºëìºð ýðõëýã÷ Ìîíãîë èðãýäèéí ýõ îðîí ðóóãàà ãóéâóóëàõ ìºíãºíèé ä¿í ºíäºð õýâýýð /ÄÍÁ-íèé 10 õóâü õ¿ðòýë ºññºí/ áàéãàà çýðýã ìàíàé óëñ ðóó ÷èãëýñýí âàëþòûí óðñãàë ýð÷èìòýé íýìýãäýæ áàéãààòàé õîëáîîòîé þì.

2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð áàíêóóä äàõü íèéò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 995.4 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ 2005 îíòîé õàðüöóóëáàë 323.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 48.2 õóâèàð íýìýãäñýí áàéíà. ¯¿íýýñ òºãðºãèéí õàäãàëàìæ 692.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíûõîîñ 266.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 62.5 õóâü, âàëþòûí õàäãàëàìæ 302.9 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíûõîîñ 57.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 23.3 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà.

Áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí âàëþòûí õàäãàëàìæèéí õýìæýý 260.0 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ, íèéò õàäãàëàìæèéí 30.4 õóâüòàé òýíöñýí áàéíà. ¯¿íýýñ õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéí õýìæýý 168 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó íèéò âàëþòûí õàäãàëàìæèéí 64.8 õóâü, õóãàöààã¿é õàäãàëàìæèéí õýìæýý 91.3 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó íèéò âàëþòûí õàäãàëàìæèéí 35.2 õóâèéã òóñ òóñ á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

Âàëþòûí õàäãàëàìæèéí 35.1 õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã èðãýäèéí õóãàöààã¿é âàëþòûí õàäãàëàìæ 17.5 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 23.8 õóâèàð, èðãýäèéí õóãàöààòàé õàäãàëàìæ 23.5 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 19.3 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý. 2006 îíä âàëþòûí õàäãàëàìæèéí õýìæýý èéíõ¿¿ íýìýãäñýí áîëîâ÷ èðãýäèéí òºãðºãèéí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ 90.5 õóâèàð, èðãýäèéí òºãðºãèéí õóãàöààòàé õàäãàëàìæ 54.9 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí íü õàíøèéí ÷àíãàðàëòûí óëìààñ èðãýä òºãðºãººð õàäãàëàìæ áàéðøóóëàõ èë¿¿ ñîíèðõîëòîé áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Áàíêóóä äàõü âàëþòûí õàäãàëàìæèéí ºñºëò áàíêóóäûí âàëþòûí çàõ äýýðõ âàëþòûí íèéë¿¿ëýëòèéã òîäîðõîé õýìæýýãýýð íýìýãä¿¿ëñýí áîëíî.

Òºãðºãèéí áîäèò õàíø

Òàéëàíò îíû ýöýñò òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí èíäåêñ 86.8, áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí èíäåêñ 89.39 áîëæ, ñóóðü 2000 îíîîñ òºãðºã õóäàëäààíû ò¿íø îðíóóäûí âàëþòûí ýñðýã íýðëýñýí ¿íýýð 13.2 õóâü, áîäèò ¿íýýð 10.61 õóâèàð òóñ òóñ ñóëðàâ.

2006 îíû òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí èíäåêñ 86.8 ãàðñàí íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 0.29 õóâèàð ÷àíãàðñàí áàéíà. Òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíø äóíäæààð 2006 îíä àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã 2.1 õóâèàð, åâðîãèéí ýñðýã 1.23 õóâèàð, øâåéöàðèéí ôðàíêèéí ýñðýã 0.1 õóâèàð, àíãëèéí ïàóíäûí ýñðýã 1 õóâèàð, ÁÍÕÀÓ-ûí þàíèé ýñðýã 0.6 õóâèàð, ÿïîíû èåíèé ýñðýã 7.6 õóâèàð òóñ òóñ ÷àíãàð÷, ÎÕÓ-ûí ðóáëèéí ýñðýã 1.7 õóâèàð, ÁÍÑÓ-ûí âîíû ýñðýã 4.3 õóâèàð, Ñèíãàïóð äîëëàðûí ýñðýã 2 õóâèàð òóñ òóñ ñóëàðñàí áàéíà.



43

Õ¿ñíýãò 2.3 Òºãðºãèéí ãàäààäûí âàëþòóóäûí ýñðýã õºäºëãººí (õóâèàð)

Òºãðºãèéí íýðëýñýí äóíäàæ õàíø

2006/2000 2006/2005

Àì. äîëëàð ↑ 9.60 ↓ 2.10

Åâðî ↑ 49.10 ↓ 1.23

ÎÕÓ-ûí ðóáëü ↑ 11.50 ↓ 1.70

Øâåéöàðûí ôðàíê ↑ 26.70 ↓ 0.10

Àíãëèéí ïàóíä ↑ 16.70 ↓ 1.00

ÁÍÕÀÓ-ûí þàíü ↑ 11.70 ↓ 0.60

ßïîíû éåí ↑ 1.40 ↓ 7.60

ÁÍÑÓ-ûí âîí ↑ 22.10 ↓ 4.30

Ñèíãàïóðûí äîëëàð ↑ 13.30 ↓ 2.00

* ↑- ñóëàðñàí ↓- ÷àíãàðñàí

Òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéã èéíõ¿¿ ÷àíãàðàõàä ìàíàé óëñûí õóäàëäààíû ò¿íø îðíóóäûí âàëþòûí õàíø òàéëàíò îíä àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã èõýýð ÷àíãàðñàí íü íºëººëæýý.

Òºãðºãèéí áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí 2006 îíû èíäåêñ 89.39 ãàðñàí íü òºãðºãèéí õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàð 2000 îíûõîîñ 10.61 õóâèàð ñóëàðñíûã õàðóóëæ áàéíà. Òóñ èíäåêñ íü ºìíºõ îíûõîîñ 2.91 õóâèàð ñóëàð÷ýý. 2006 îíä äîòîîäûí ¿íèéí ºñºëò ºìíºõ îíûõîîñ õàðüöàíãóé áóóð÷ õóäàëäààíû ò¿íø îðíóóäûí ¿íèéí èíäåêñòýé õàðüöóóëñàí õàðüöàà ºññºíººñ òºãðºãèéí áîäèò õàíø èéíõ¿¿ ñóëàð÷ýý.

Õ¿ñíýãò 2.4 Íýðëýñýí áîëîí áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíø, èíôëÿöè (õóâèàð)

2005 2006 ªºð÷ëºëò

Íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíø 86.51 86.80 0.29

Áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíø 92.30 89.39 -2.91

Èíôëÿöè /æèëýýð/ 9.50 6.00 -3.50



45

ÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÐÛÍ ÑÀÍÕ¯¯

Òàéëàíò îíä çýñ, àëòíû ¿íý äýëõèéí çàõ çýýë äýýð ºíäºð õýâýýð áàéñàí, òºñâèéí óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ òàëààð äýñ äàðààòàé àðãà õýìæýý àâñíû ¿ð ä¿íä óëñûí òºñâèéí á¿ðä¿¿ëýëò ñàéæèð÷, íèéò òýíöýë áîëîí óðñãàë òýíöýë àøèãòàé ãàðëàà.

Ìîíãîë óëñûí íýãäñýí òºñâèéí îðëîãî 1360.4 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 42.9 õóâü), çàðëàãà 1237.0 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 39.0 õóâü) áîëæ, íèéò òýíöýë 123.4 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 3.9 õóâü) áîëîí óðñãàë òýíöýë 371.7 òýðáóì òºãðºãèéí (ÄÍÁ-èé 11.7 õóâü) àøèãòàé ãàð÷ýý.

Õ¿ñíýãò 3.1 2006 îíû óëñûí íýãäñýí òºñâèéí ã¿éöýòãýë (òýðáóì òºãðºãººð)

2005 2006 Õóâü

Ã¿éöýò-

ãýëÕóâèéí

æèíÒºëºâ-

ëºëòÃ¿éöýò-

ãýë Æèí

ª/î ìºí ¿åòýé

Îíû òºë

Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ 837.85 100 1097.60 1360.41 100 162.37 123.94

Óðñãàë îðëîãî 832.58 99.37 1092.61 1354.10 99.54 162.64 123.93

Òàòâàðûí îðëîãî 692.20 83.14 880.07 1128.14 83.31 162.98 128.19

Îðëîãûí àëáàí òàòâàð 178.54 25.79 315.87 476.83 42.27 267.07 150.96

Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë, õóðààìæ

95.60 13.81 104.37 111.93 9.92 117.09 107.25

ªì÷èéí òàòâàð 6.33 0.91 6.39 6.91 0.61 109.20 108.19

Äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàð

271.00 39.15 310.44 352.72 31.27 130.16 113.62

Ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãî 56.97 8.23 55.36 72.07 6.39 126.50 130.19

Áóñàä òàòâàð 83.77 12.10 87.65 107.67 9.54 128.53 122.84

Òàòâàðûí áóñ îðëîãî 140.38 16.86 212.54 225.96 16.69 160.96 106.31

Õºðºíãèéí îðëîãî 0.98 0.12 0.88 1.63 0.12 165.58 184.14

Òóñëàìæèéí îðëîãî 4.29 0.51 4.10 4.69 0.34 109.21 114.27

Íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýë 764.60 100 1209.24 1237.01 100 161.79 102.30

Óðñãàë çàðäàë 600.29 78.51 876.97 982.35 79.41 163.65 112.02

Áàðàà áà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë

386.72 64.42 583.03 692.49 70.49 179.07 118.78

Çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºð

20.68 3.45 26.75 18.08 1.84 87.42 67.58

Òàòààñ áà óðñãàë øèëæ¿¿ëýã

192.89 32.13 267.19 271.78 27.67 140.90 101.72

Õºðºíãèéí çàðäàë 89.82 11.75 209.69 175.67 14.20 195.59 83.78

Ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýë 74.49 9.74 122.58 78.99 6.39 106.04 64.44

Óðñãàë òýíöýë 232.29 215.64 371.75 160.03 172.39

Íèéò òýíöýë 73.26 -111.64 123.40 168.45 -110.53

Àëäàãäëûãñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí ýõ ¿¿ñâýð

-73.26 111.64 -123.40 168.44 -110.54

Ãàäààä, öýâýð 89.98 148.84 74.30 82.58 49.92

Äîòîîä, öýâýð -163.24 -37.20 -197.71 121.11 531.42

Ýõ ñóðâàëæ: Ñß

3


46

Òºñâèéí îðëîãî

Òºñâèéí íèéò îðëîãî áà òóñëàìæèéí ä¿í òºëºâëºñºí õýìæýýíýýñ 262.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 23.9 õóâü, ºìíºõ îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 522.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 62.4 õóâèàð ºñ÷ 1360.4 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý.

Òºñâèéí íèéò îðëîãûí 99.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí óðñãàë îðëîãî 2005 îíûõîîñ 521.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 62.6 õóâèàð ºñ÷, íèéò îðëîãî áà òóñëàìæèéí ä¿íãèéí ºñºëòèéã òîäîðõîéëæýý. Óðñãàë îðëîãûí 83.3 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí òàòâàðûí îðëîãî 435.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 63.0 õóâèàð íýìýãäæýý. Îðëîãûí àëáàí òàòâàð (òàòâàðûí îðëîãûí 42.3 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) æèëèéí õóãàöààíä 298.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 2.7 äàõèí, äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãî (òàòâàðûí îðëîãûí 31.3 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 81.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 30.2 õóâü, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë áà õóðààìæèéí îðëîãî (òàòâàðûí îðëîãûí 9.9 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 16.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 17.1 õóâèàð ºññºí áàéíà.

Îðëîãûí àëáàí òàòâàðààð òºñºâò îðñîí îðëîãî áàðàã 3 äàõèí íýìýãäñýí íü çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéí àëáàí òàòâàðààð 177.5 òýðáóì òºãðºã òºñºâò òºâëºðñºíòýé õîëáîîòîé. Ìºí àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàðààð îðñîí îðëîãî 101.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 84.4 õóâèàð ºññºí íü çýñèéí äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ ¿íý ºíäºð áàéñàí áîëîí òàòâàðûí ñóóðü ºðãºæñºíòýé õîëáîîòîé. Ýðäýíýò Ó¯Ãàçàð, áàíêíû ñàëáàð, õàðèëöàà õîëáîîíû ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã çàðèì áàéãóóëëàãà, òóõàéëáàë Ìîáèêîì ÕÕÊ, ÌÖÕÊ òºñºâò òºëºõ òàòâàðûí òºëºâëºãººã äàâóóëàí áèåë¿¿ëæýý. Àæèëëàã÷äûí öàëèí õºëñ íýìýãäñýí, òàòâàð õóðààëòûí ¿éë àæèëëàãàà ñàéæèðñíààñ íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë, õóðààìæèéí îðëîãî ºññºí áàéíà.

Äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãûí 68.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî 60.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 33.3 õóâü, îíöãîé àëáàí òàòâàðûí îðëîãî (äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãûí 28.4 õóâü) 21.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 26.8 õóâèàð íýìýãäæýý. Òàéëàíò îíä äîòîîäûí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë íýìýãäýæ, èìïîðò ºññºí íü íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî ºñºõºä õ¿ðãýâ. Õàðèí îíöãîé àëáàí òàòâàðûí îðëîãûí èõýíõ õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã äîòîîäûí àðõèíû îíöãîé àëáàí òàòâàð 30.9 õóâü, àâòîáåíçèí, äèçåëèéí ò¿ëøíèé îíöãîé àëáàí òàòâàð 4.1 õóâü, ñóóäëûí àâòîìàøèíû îíöãîé àëáàí òàòâàð 56.5 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí íü îíöãîé àëáàí òàòâàðûí íèéò îðëîãûã íýìýãä¿¿ëæýý.

Ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãî 15.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 26.5 õóâèàð ºññºíººñ èìïîðòûí áàðààíû ãààëèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî (ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãûí 90.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 12.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 22.7 õóâèàð íýìýãäæýý. Õàðèí áóñàä òàòâàðûí îðëîãîä àøèãò ìàëòìàëûí íººö àøèãëàñíû òºëáºð (41.2 õóâèéí æèíòýé) 12.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 39.9 õóâèàð ºñ÷ýý.

Òºñâèéí çàðëàãà

Òàéëàíò îíä òºñâèéí íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýëèéí ä¿í ºìíºõ îíûõîîñ 472.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 61.8 õóâü, òºëºâëºñºí õýìæýýíýýñ 27.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 2.3 õóâèàð òóñ á¿ð èõ áàéíà.

Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿


47

Çóðàã 3.3 Íèéò çàðäàë áà öýâýð çýýë

Çóðàã 3.2 Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ

Çóðàã 3.1 Òºñâèéí àøèã, àëäàãäàë (ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâèàð)


48

Óðñãàë çàðäàë æèëèéí õóãàöààíä 382.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 63.6 õóâü, õºðºíãèéí çàðäàë 85.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 95.6 õóâü, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýë 4.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 6.0 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý.

Óðñãàë çàðäëûã á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã òóñ á¿ðýýð íü àâ÷ ¿çâýë, áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë (70.5 õóâü) 2005 îíû ã¿éöýòãýëòýé õàðüöóóëñíààð 305.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 79.1 õóâü, òàòààñ áà øèëæ¿¿ëýã (27.7 õóâü) 78.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 40.9 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäýæ, õàðèí çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºð (1.8 õóâü) 2.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 12.6 õóâèàð áóóð÷ýý. Òàéëàíò îíä Ìîíãîë óëñûã õºãæ¿¿ëýõ ñàíä 177.5 òýðáóì òºãðºã (áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûí 25.6 õóâü) òºâëºð¿¿ëñýí íü ýíý õýìæýýãýýð áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûã ºñãºëºº. Ìºí öàëèí õºëñ (áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûí 28.4 õóâü) ºìíºõ îíûõîîñ 53.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 37.7 õóâèàð íýìýãäæýý.

Óðñãàë çàðäëûí 27.7 õóâèéã ýçýëäýã òàòààñ áà øèëæ¿¿ëãèéí ºñºëòºä áóñàä óðñãàë øèëæ¿¿ëýã 64.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 35.1 õóâèàð íýìýãäñýí íü ãîëëîí íºëººëæýý. Áóñàä óðñãàë øèëæ¿¿ëýãò íèéãìèéí äààòãàëûí çàðäàë 40.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 31.0 õóâü áîëîí õàëàìæèéí ñàíãèéí çàðäàë 33.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 79.2 õóâèàð ºññºí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëò íü Çàñãèéí ãàçðààñ öàëèí õºëñ áîëîí íèéãìèéí õàëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé íºõºí îëãîâðûã íýìýãä¿¿ëñýíòýé õîëáîîòîé.

Òàéëàíò îíä õºðºíãº îðóóëàëò (õºðºíãº îðóóëàëòûí íèéò çàðäëûí 83.0 õóâü) 2005 îíîîñ 78.8 òýðáóì òºãðºã áóþó áàðàã 2 äàõèí èõ áàéíà. Îðîí íóòãèéí òºñºâ

2006 îíä îðîí íóòãèéí òºñâèéí íèéò îðëîãî 96.2 òýðáóì òºãðºã, íèéò çàðäàë 95.6 òýðáóì òºãðºã áîëæ, òºñâèéí àøèã 0.6 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðëýý.

Óëñûí òºñâººñ îðîí íóòãèéí òºñºâò 7.2 òýðáóì òºãðºãèéí òàòààñ øèëæ¿¿ëñýí íü òºëºâëºãººò õýìæýýíä áàéãàà áºãººä ºìíºõ îíûõîîñ 0.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 13.0 õóâèàð ºñ÷ýý.

Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿


49

4ÀÍÊÍÛ ÑÀËÁÀÐÛÍ ÕªÃÆÈË

4.1 Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

1. Áàíêíû ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä èðãýä, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãààñ áàíêèíä áàéðøóóëñàí ýõ ¿¿ñâýðèéí ä¿í òîãòìîë íýìýãäýæ áàéíà. Òóõàéëáàë, 2006 îíä áàíêíû ñàëáàðûí õàðèëöàõûí ä¿í 12.6 õóâü áóþó 39.9 òýðáóì òºãðºãººð, õàäãàëàìæèéí ä¿í 48.2 õóâü áóþó 323.7 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ ºñ÷ õàðãàëçàí 356.0 áîëîí 955.4 òýðáóì òºãðºãò òóñ òóñ õ¿ðëýý. Ýíý íü èðãýä, áàéãóóëëàãûí áàíêèíä èòãýõ èòãýë äýýøèëæ áàéãààãèéí èëðýë þì.

Õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí çýðýãöýý 2006 îíä áàíêóóäûí ººðèéí õºðºíãèéí õýìæýý 42.4 õóâü áóþó 87.7 òýðáóì òºãðºãººð äýýøèëñýí íü íýã òàëààñ áàíêóóä ä¿ðìèéí ñàíãàà Ìîíãîëáàíêíààñ òàâüñàí øààðäëàãûí äàãóó 8.0 òýðáóì òºãðºã õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëñýí, íºãºº òàëààñ áàíêíû ñàëáàðûí ºíãºðñºí îíû àøèã ò¿¿õýíä àíõ óäàà 30 ãàðóé òýðáóì òºãðºã áîëñîí çýðýãòýé õîëáîîòîé þì. ¯¿íä áàíêíû àøèãò àæèëëàãààã èëýðõèéëñýí öýâýð àøèã áîëîí íèéò àêòèâûí (“ROA”) õàðüöàà íü ñèñòåìèéí äóíäæààð 2.7 õóâüòàé ãàðñàí íü àæ ¿éëäâýðæñýí áóþó ºíäºð õºãæèëòýé çàðèì íýã îðíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ ºíäºð áàéãààã òýìäýãëýõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó.

ªºðèéí õºðºíãº áîëîí áóñàä ýõ ¿¿ñâýðèéí ºñºëò íü áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâûã 2006 îíä 46.0 õóâü áóþó 729.6 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýõýä íºëººëæýý. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâ 2.3 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷, ÄÍÁ-èé 73.0 õóâüòàé òýíö¿¿ áîëñîí áàéíà. Ýíý íü áàíêíû ñàëáàðûí õÿìðàëò 1996-1998 îíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ 3 äàõèí ºíäºð áàéíà.

Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ ºñºõèéí õýðýýð õóâèéí õýâøèëä îëãîõ çýýë, ñàíõ¿¿æèëòèéí õýìæýý òîãòâîðòîé íýìýãäýæ áàéíà. Òóõàéëáàë, 2000 îíä áàíêóóä 1700 õ¿ðýõã¿é òîîíû çýýëäýã÷äýä 60.0 îð÷èì òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîæ áàéñàí áîë 2006 îíû ýöýñ ãýõýä áàíêóóäûí çýýëäýã÷äèéí òîî 409.7 ìÿíãà áîëæ, çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 1.2 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷ 2000 îíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ áàðàã 20 äàõèí íýìýãäæýý.

ªíãºðñºí îí æèë¿¿äýä áàíêóóä çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëýý ýð÷èìòýéãýýð íýìýãä¿¿ëýýä çîãñîõã¿é, á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéã îëøðóóëàõ, õºäºº îðîí íóòàã áóþó àëñëàãäñàí ñóì, áàãò ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ, æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë áîëîí îðëîãî áàãàòàé èðãýäèéã çýýëæ¿¿ëýõ òàëààð òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðñýí áîëíî.

Íèéò çýýëèéí 48 õóâü íü àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò, 41 õóâü íü õóäàëäàà ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò, 11 õóâü íü õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðò îëãîãäñîí áàéíà. Òàéëàíò ¿åä áàðèëãà óãñðàëòûí ÷èãëýëýýð îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí 5 õóâèàð íýìýãäýæ,


50

õóäàëäàà, õºäºº àæ àõóé áîëîí óóë óóðõàéí ÷èãëýëýýð îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí õàðãàëçàí 6, 3, 2 õóâèàð òóñ òóñ áóóð÷, õàðèí áóñàä ñàëáàðò îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéâ.

Òàéëàíò îíä ÷àíàðã¿é çýýë 21.3 õóâèàð ºññºí áîëîâ÷ îíû ýöýñò áàíêóóäààñ àâñàí àðãà õýìæýýíèé ä¿íä ÷àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèí 0.8 íýãæýýð áóóð÷ 4.9 õóâüòàé ãàðëàà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ÷àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèí òîãòâîðòîé áóóð÷ áàéâ.

Çàðèì íýã áàíêóóä ¿éë àæèëëàãààíûõàà öàð õ¿ðýýã òýëýõ òàëààð ýð÷èìòýé áîäëîãî ÿâóóëæ áàéãàà áºãººä ¿¿íèé ¿ð ä¿íä 2006 îíä áàíêóóäûí ñàëáàð íýãæèéí òîî 13.8 õóâü áóþó 101-ýýð äýýøèëëýý. ¯¿íä Ìîíãîë øóóäàí áàíêíû ñàëáàð íýãæèéí òîî 54, ÕÀÀÍ áàíêíûõ 26, Ãîëîìò áàíêíûõ 10-ààð òóñ òóñ íýìýãäñýí íü ñàëáàðûí õýìæýýãýýð èéíõ¿¿ òîìîîõîí ººð÷ëºëò ãàðàõàä íºëººëºâ.

Õ¿ñíýãò 4.1 Áàíêóóäûí ñàëáàð íýãæèéí òîî

2006 2005 2004 2006/2005 2006/2004

1 ÕÀÀÍ áàíê 423 397 390 26 33

2 Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíê 18 17 15 1 3

3 Õàäãàëàìæ áàíê 54 45 45 9 9

4 Ãîëîìò áàíê 33 23 16 10 17

5 Ìîíãîë øóóäàí áàíê 140 86 83 54 57

6 Ýðýë áàíê 5 5 3 0 2

7 Óëààíáààòàð õîòûí áàíê 9 9 10 0 -1

8 Êàïèòàë áàíê 25 18 10 7 15

9 Òýýâýð õºãæëèéí áàíê 3 4 5 -1 -2

10 Êðåäèò áàíê 10 9 8 1 2

11 Çîîñ áàíê 32 33 27 -1 5

12 Àíîä áàíê 21 23 23 -2 -2

13 Êàïèòðîí áàíê 18 20 11 -2 7

14 ÕÀÑ áàíê 39 40 34 -1 5

15 Ìåíàòåï áàíê 1 1 1 0 0

16 ×èíãèñ õààí áàíê 1 1 1 0 0

Íèéò 832 731 682 101 150

Øèíýýð áàéãóóëñàí ñàëáàð íýãæèéí äèéëýíõ õýñýã íü õºäºº îðîí íóòàãò íîãäîæ áàéãàà áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð äàõü ºðñºëäººíèéã íýìýãä¿¿ëæ, õºäºº îðîí íóòàãò îëãîãäîæ áàéãàà çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëàõàä çîõèõ õóâü íýìýð ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë


51

2. Áàíêíû ñàëáàðûí õºðºíãº áîëîí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿òýö

Ñ¿¿ëèéí ¿åä çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëèéí æèëèéí äóíäàæ ºñºëò 40-46 õóâèéí õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéñàí áîëîâ÷ çýýëèéí íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèí òîãòìîë 57 õóâüòàé áàéâ. Õàðèí 2005-2006 îíä óëñûí íýãäñýí òºñºâ àøèãòàé ãàð÷, Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñíû ¿ëäýãäýë áàãàññàí, Ìîíãîëáàíêíààñ ãàðãàñàí ¿íýò öààñíû õýìæýý õóìèãäñàí çýðãýýñ øàëòãààëæ áàíêóóäûí áîãèíî õóãàöààíû õºðºíãº îðóóëàëòûí íèéò àêòèâä ýçëýõ õóâèéí æèí òîãòâîðòîéãîîð áóóð÷ 4.4 õóâüòàé òýíö¿¿ áîëñîí áàéíà. Õºðºíãº îðóóëàëòûí áîëîëöîî õóìèãäàõûí õýðýýð áàíêóóäûí ìºíãºí õºðºíãº íýìýãäýæ íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâü õýìæýý íü 2006 îíû ýöýñ ãýõýä 32.0 õóâüòàé áîëîâ.

Áàíêíû ñàëáàðûí ýõ ¿¿ñâýðèéí äèéëýíõ áóþó 60-ààñ äýýø õóâèéã õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ ýçýëæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õàðèëöàõ òîäîðõîé õýìæýýãýýð íýìýãäñýí õýäèé ÷ ºñºëòèéí õóðä íü õàäãàëàìæèéí ºñºëòèéí õóðäààñ õàðüöàíãóé áàãà áàéñàí òóë íèéò õºðºíãºä ýçëýõ õóâèéí æèí íü áóóðñàí áàéíà. Áóñàä ïàññèâûí õóâèéí æèí 6-9 õ¿ðòýë õóâèàð íýìýãäñýí íü áàíêóóä õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàò áîëîí áóñàä òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëýýð ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ áîëñîíòîé õîëáîîòîé. Õàðèí ººðèéí õºðºíãèéí õóâüä Ìîíãîëáàíêíààñ áàíêíû ä¿ðìèéí ñàíãèéí äîîä õýìæýýã 8 òýðáóì òºãðºã õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëýõ àðãà õýìæýýã àâñíû ¿ð ä¿íä íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèíã íü 10-ààñ äýýø õóâüòàé áàéëàà.

Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ, ïàññèâûí çàäàðãààã ¿íäýñëýí äàðààõü ä¿ãíýëòèéã õèéæ áîëîõîîð áàéíà. ¯¿íä:

• Çàñãèéí ãàçðààñ ãàðãàñàí ¿íýò öààñíû õýìæýý áóóðñàí, õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õºãæèë áàíêóóäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí õýðýãöýýã õàíãàõ ò¿âøèíä õàðààõàí õ¿ðýýã¿é çýðãýýñ øàëòãààëæ áàíêóóäûí áàãöûí ýðñäýëä äèâåðñèôèêàöè õèéõ áîëîëöîî õóìèãäàæ áàéíà

• Áàíêóóäûí õóâüä õàðüöàíãóé ºíäºð çàðäàëòàé ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ õàäãàëàìæèéí õóâèéí æèí íýìýãäýæ, õàðèí õÿìä ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ õàðèëöàõûí õóâèéí æèí áóóð÷ áàéíà.

3. Áàíêíû ñàëáàðûí çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

ªºðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýý

Áàíêíû ýðñäýëýý äààõ ÷àäâàðûã íü èëýðõèéëäýã ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí íýã áîë ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöàà þì. Ýíýõ¿¿ ¿ç¿¿ëýëò íü áàíêíû ñèñòåìèéí äóíäæààð ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä 17-20 õóâèéí õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéñàí íü Ùâåéöàðü äàõü Áàçåëèéí õîðîîíîîñ òîãòîîñîí îëîí óëñûí ñòàíäàðòààñ áàðàã 2-3 äàõèí ºíäºð áàéâ.

Òàéëàíò æèëä çýýë áîëîí áóñàä ýðñäýëòýé àêòèâûí ºñºëò õàðüöàíãóé ºíäºð áàéñàí áîëîâ÷ Ìîíãîëáàíêíààñ ä¿ðìèéí ñàíãèéí äîîä õýìæýýã 8 òýðáóì òºãðºã õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâñàí, ìºí áàíêóóä õàðüöàíãóé ºíäºð õýìæýýíèé àøèãòàé àæèëëàñàí çýðýã íü áàíêíû ñàëáàðûí ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöààã áàðàã ººð÷ëºëòã¿é áóþó 18 õóâüä áàðèõ áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëæýý. Ãýõäýý çàðèì áàíêíû õóâüä æóðìûí äîîä øààðäëàãà áîëîõ 10 õóâüä îéðõîí áàéãààã àíõààðàõ íü ç¿éòýé.



52

Õºðâºõ ÷àäâàð

Ìîíãîëáàíê íü 2004 îíîîñ ýõëýí áàíêóóäûí àêòèâ ïàññèâûí ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöààíû òàëààð ìýäýý öóãëóóëæ ýõýëñýí áºãººä ýíýõ¿¿ ìýäýýíýýñ ¿çýõýä 2004-2006 îíä áàíêóóäûí íèéò àêòèâûí 10 õ¿ðýõã¿é õóâü íü 1 æèëýýñ äýýø õóãàöààòàé áàéñàí áàéíà. ¯¿íä àêòèâûí äèéëýíõ õýñãèéã ýçýëäýã çýýëèéí 30 õ¿ðýõã¿é õóâü íü äóíä áîëîí óðò õóãàöààãààð îëãîãäîæ áàéâ. Õàðèí áàíêóóäûí ýõ ¿¿ñâýðèéí äèéëýíõ õýñýã áóþó 95 îð÷èì õóâü íü 1 æèë õ¿ðýõã¿é õóãàöààòàé áàéñàí áºãººä õàäãàëàìæèéí äóíäàæ õóãàöàà íü 3-4 ñàð áàéãàà áîëíî. ¯¿íýýñ äàðààõü ä¿ãíýëòèéã õèéæ áîëîõîîð áàéíà.

• Èõýíõ áàíêóóä õàðüöàíãóé áîãèíî õóãàöààíû ýõ ¿¿ñâýð òàòàí òºâëºð¿¿ëæ, ò¿¿íèéõýý äèéëýíõ õýñãèéã 1 æèë áóþó ò¿¿íýýñ äîîø õóãàöààòàé àêòèâä áàéðøóóëæ áàéíà,

• Ýõ ¿¿ñâýð íýí ÿëàíãóÿà õàäãàëàìæèéí æèãíýñýí äóíäàæ õóãàöàà 4 ñàðààñ õýòðýõã¿é áàéãàà íü áàíêíû áîäëîãî ãýõýýñýý èë¿¿ èðãýäèéí ýðñäýëýýñ ñýðãèéëñýí ¿éëäýëòýé øóóä õîëáîîòîé áîëîâ óó.

• Ýöýñò íü õýëýõýä áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ ïàññèâ ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöààíû õóâüä õàðüöàíãóé òýíöâýðòýé áàéãàà íü íýã òàëààñ õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéãàà áîëîâ÷, íºãºº òàëààñ áàíêóóäààñ õóâèéí õýâøèëä õèéæ áàéãàà ñàíõ¿¿æèëò íü äóíä áîëîí óðò õóãàöààíû òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä òýð áîëãîí õàíãàëòã¿é áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

Ãàäààä âàëþòûí ýðñäýëèéí ¿ç¿¿ëýëò

Ìîíãîëáàíêíààñ áàòàëñàí æóðìûí äàãóó àðèëæààíû áàíê íü ãàäààä âàëþòûí íýýëòòýé ïîçèöèéã íýã âàëþòûí õóâüä +/-15 õóâèéí äîòîð, íèéò íýýëòòýé ïîçèöèéí õóâüä +/-40 õóâèéí äîòîð áàðüæ áàéõûã øààðääàã. Áàíêíû ñàëáàðûí äóíäàæ ¿ç¿¿ëýëòýýð 2006 îíä íèéò íýýëòòýé ïîçèöèéí çîõèñòîé õàðüöàà íü 27.4 õóâèàñ 30.8 õóâü õ¿ðòýë íýìýãäñýí áàéãàà íü Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí õÿçãààðò áàéíà.

Òàéëàíò îíä ãàäààä âàëþòûí àêòèâ 38 õóâü áóþó 250 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýæ 954 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí (÷àíàðã¿é çýýëèéã öýâýðø¿¿ëñíèé äàðàà) áîë ãàäààä âàëþòûí ïàññèâ 10 îð÷èì õóâü áóþó 60 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýæ 616 òýðáóì òºãðºã áîëîâ. ¯¿íä, ãàäààä âàëþòûí àêòèâûí íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèí õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áóþó 40 îð÷èì õóâüòàé áàéñàí áîë, ãàäààä ïàññèâûí õóâèéí æèí 6 õóâèàð áóóð÷ 29 õóâü áîëëîî. Ýäãýýð ººð÷ëºëò íü íýã òàëààñ òºãðºã âàëþòûí õ¿¿íèé çºð¿¿, íºãºº òàëààñ òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø æèëèéí õóãàöààíä 4.7 õóâèàð ÷àíãàðñàíòàé òîäîðõîé õýìæýýãýýð õîëáîîòîé þì. ªºðººð õýëáýë, õàíøèéí ººð÷ëºëò áîëîí õ¿¿íèé çºð¿¿ãýýñ øàëòãààëæ, çýýëèéã ãàäààä âàëþòààð àâ÷, õàðèí õàäãàëàìæèéã òºãðºãººð áàéðøóóëàõ íü àøèãòàé áàéñàí áàéíà.

Áàíêóóä ýõ ¿¿ñâýðèéíõýý ºñºëò äýýð òóëãóóðëàí íèéò àêòèâ áîëîí çýýëèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ, óëìààð ýäèéí çàñàãò ã¿éöýòãýæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýýãýý ºðãºæ¿¿ëñýýð áàéíà. Áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ºðãºæèëò íü àøèãò àæèëëàãààã õàðüöàíãóé ºíäºð ò¿âøèíä áàðèõ áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëýýä çîãñîõã¿é, Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèñòîé õýìæýýíèé õ¿ðýýíä ÿâàãäñàí áàéíà.



53

Çóðàã 4.2 Áàíêíû àøèãò àæèëëàãàà (öýâýð àøèã áîëîí íèéò àêòèâûí õàðüöààãààð)

Çóðàã 4.1 Áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ, ò¿¿íèé ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü

Òàéëáàð: Ìîíãîëîîñ áóñàä îðíû ìýäýýëëèéã Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíãààñ õàãàñ æèë á¿ð

ãàðãàäàã “Global Financial Stability Report” ýìõýòãýëýýñ àâàâ. ¯¿íä Àâñòðàëèéí ¿ç¿¿ëýëò

2005 îíû áàéäëààð, áóñàä îðíû ¿ç¿¿ëýëò 2006 îíû áàéäëààð áàéãààã àíõààðíà óó.


54

4.2. Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëò øàëãàëò

Òàéëàíò îíä ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã áàéãóóëëàãóóä, ÿëàíãóÿà áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãàà ýð÷èìæèæ èðëýý. Ìàíàé óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà ¿íäñýí áàéãóóëëàãóóä íü áàíêóóä áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí çîðèëòûí õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíêíààñ õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õÿíàëò òàâèí àæèëëàëàà.

Áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýý ºðãºæèõèéí õýðýýð òýäãýýðò òàâèõ õÿíàëò øàëãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäàë òóëãàð÷ áàéãàà áºãººä áàíêóóä ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ãîë ýðñäýë¿¿äèéã ñ¿¿ëèéí ¿åèéí àðãóóäààð òîîöîîëæ, öààøäûí ¿éë àæèëëàãààíûõàà ÷èã õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõ àñóóäàë ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ áàéíà.

2001-2006 îíóóäàä “Áàíêíû ñàëáàðûí á¿òöèéí ººð÷ëºëò, õºãæëèéí òàëààðõ áîãèíî õóãàöààíû ¿çýë áàðèìòëàë”–ä òóñãàñàí ñòðàòåãèéí øèíæ ÷àíàðòàé çîðèëòóóä áîëîõ ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýý áîëîí ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ, áàíêíû ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, öààøèä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä õÿìðàë ãàðàõã¿é áàéõ íºõöºë áàéäëûã á¿ðä¿¿ëýõ, õºðºíãº îðóóëàã÷, õàðèëöàã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí áàíêíû ñàëáàðò èòãýõ èòãýëèéã õºõ¿¿ëýí äýìæèõ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, áàíêíû õàðèëöàã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ àðãà çàìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæèéã õààõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ çýðýã àñóóäàëä àíõààð÷ àæèëëàâ. 2003-2006 îíóóäàä áàíêíû õàðèëöàã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð Ìîíãîëáàíêíààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãûí àðãà õýìæýýíèé ¿ð ä¿íä áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ, õàäãàëàìæ, çýýëèéí ä¿í èõýýõýí ºñºí íýìýãäñýí áºãººä ýíý íü èðãýä, àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóäûí áàíêíû ñàëáàðò èòãýõ èòãýë äýýøèëñíèéã õàðóóëæ áàéíà.

Õÿíàëò øàëãàëòûí õ¿ðýýíä çîõèñòîé óäèðäëàãà, ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýíèé ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãààã¿é áàíêèíä àëáàäëàãûí àðãà õýìæýý àâàõ àñóóäàëä çîõèöóóëàëò õèéõ, àêòèâûí àíãèëàë, ýðñäýëèéí ñàíãèéí õ¿ðýëöýý õàíãàìæèéí õóâü õýìæýýíä ººð÷ëºëò îðóóëàõ, áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã òîîöîæ, ýðñäýëèéí ¿íýëãýýã õýðõýí õèéõ òàëààð çºâëºìæ ãàðãàõ çýðãýýð õÿíàëò øàëãàëòûí áîäëîãî, õÿíàëò òàâèõ ìåõàíèçìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ öààøèä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë õÿìðàëä ºðòºõã¿é áàéõ íºõöºë áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëýí àæèëëàæ áàéíà.

Çîðèëòîò õóãàöààíä ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ, ýðñäýëýý ¿¿ðýõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ áàíêóóäûí ä¿ðìèéí ñàíãèéí äîîä õýìæýýã 2 òýðáóì òºãðºãººñ 4 òýðáóì òºãðºãò, 4 òýðáóì òºãðºãººñ 8 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðãýí ¿å øàòòàéãààð íýìýãä¿¿ëñýí áºãººä áàíêóóä øààðäëàãûã çààñàí õóãàöààíä õàíãàæ àæèëëàëàà.

¯¿íýýñ ¿çýõýä áàíêíû ñàëáàðûí áîäëîãûí õ¿ðýýíä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áóé àðãà õýìæýýíèé ¿ð ä¿íä áàíêíû ñàëáàðûí á¿òöèéí ººð÷ëºëò, õºãæëèéí òàëààðõ áîãèíî õóãàöààíû ¿çýë áàðèìòëàëûí ã¿éöýòãýëèéí çîðèëò õàíãàãäàí áèåëýãäñýíòýé õîëáîîòîéãîîð Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðààñ äàðààãèéí øàòíû òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ àæëûã ýõë¿¿ëýí õèéæ áàéíà.



55

Çóðàã 4.4 Áàíêóóäûí çýýëèéí ¿ëäýãäýë, ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðààð

Çóðàã 4.3 ÄÍÁ-ä ýçëýõ áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâ


56

Ýíýõ¿¿ øèíý ñòðàòåãèéí ãîë çîðèëãî íü ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé ºñºëò, õºãæëèéã õàíãàõàä áàíêíû ñàëáàðûí ã¿éöýòãýæ áàéãàà ¿¿ðãèéã íýìýãä¿¿ëýõýä îðøèõ áºãººä ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õ¿ðýýíä áàíêóóä íü èðãýä, àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà áîëîí òºðèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãöýýã õàíãàñàí á¿õ òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã öîãö õýëáýðýýð ¿ç¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé áîëîõ, ¿¿íòýé õîëáîîòîé ýðõ ç¿éí áîëîí ýäèéí çàñãèéí îð÷èíã òºðººñ á¿ðä¿¿ëñýí áàéõ çîðèëòûã òàâèí àæèëëàæ áàéíà. Øèíý ñòðàòåãè íü ìàíàé óëñûí áàíêíû ñèñòåìèéí îíöëîã òàëóóäûã èë¿¿òýé õàðãàëçàæ ¿çñýí, èíñòèòóöèîíàëü áóñ ôóíêöèîíàëü á¿òöèéã ñàíàë áîëãîñíîîðîî ºìíºõ ñòðàòåãèàñ ÿëãààòàé áîëíî. ¯íäñýí çîðèëãî

Ìîíãîëáàíêíû Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü Òºâ áàíêíû òóõàé õóóëü, õîëáîãäîõ áóñàä õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿ðýýíä òóñãàãäñàí çîðèëòóóäûã áèåë¿¿ëýõ ¿íäñýí çîðèëãîòîéãîîð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã áèëýý. Óëñûí Èõ Õóðëààñ áàòëàí ãàðãàñàí Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð 2006 îíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä Õÿíàëò øàëãàëòòàé õîëáîîòîé äàðààõü àñóóäëóóä òóñãàãäñàí áàéíà:

• Ýêñïîðòûã äýìæèõ, õºðºíãº îðóóëàëòûí çýýë, ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ ýðõ ç¿éí áîëîí ýäèéí çàñãèéí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ, àæëûí áàéð áèé áîëãîõ õºòºëáºðèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áîäëîãûã äýìæèíý.

• Ñàíõ¿¿ãèéí ãýðýý, õýëöëèéí õóãàöààã óðòàñãàí, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ÿâóóëæ áàéãàà ýòãýýäýä íýãäñýí áàéäëààð õÿíàëò òàâèõ òîãòîëöîî á¿ðä¿¿ëýí, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðæèëòûã ¿ðãýëæë¿¿ëýí ã¿íçãèéð¿¿ëíý.

• Ãàäààä çàõ çýýëýýñ óðò õóãàöààíû ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ çàìààð õºðºíãº îðóóëàëò, õóäàëäààã èäýâõæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâíà.

• Íèéãìèéí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë á¿õèé èïîòåêèéí çàõ çýýëèéã ã¿íçãèéð¿¿ëíý.

• Ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí çîõèñòîé óäèðäëàãà, ýðñäýëèéí õÿíàëòûí òàëààð ãàðñàí øèíýëýã îëîëòûã äýìæèí, Áàíêíû òóõàé õóóëüä çààñàí àðèëæààíû áàíêèíä òàâèõ øààðäëàãàä ººð÷ëºëò îðóóëíà.

• Õºäºº îðîí íóòàãò ºðñºëäººíò ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðýýã ºðãºòãºõ äîðâèòîé àðãà õýìæýý õýðýãæ¿¿ëíý.

• Ìîíãîëáàíêíààñ àðèëæààíû áàíêóóäûí àêòèâûí ÷àíàð, ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýý, òýíöëèéí ãàäóóð õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é ¿¿ðã¿¿äýä òàâèõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëæ, áàíêóóäûí äîòîîä õÿíàëòûí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëíý.

• Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëòûã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ àðãà õýìæýý àâíà.



57

Çóðàã 4.6 Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâûí á¿òýö

Çóðàã 4.5 ×àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèí


58

• Ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààòàé òýìöýõ àæëûí õ¿ðýýíä áàíê, ñàíõ¿¿ áîëîí õóóëü õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà õîîðîíäûí ìýäýýëýë ñîëèëöîîã ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýýã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó àâ÷ õýðýãæ¿¿ëíý.

• Õàäãàëàìæèéí äààòãàëûí ýðõ ç¿éí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ, áàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã îëîí óëñûí æèøèãò íèéö¿¿ëýõ, ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâ, íýýëòòýé áàéäëûã õàíãàíà.

Õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîî

Áàíêóóäàä õÿíàëò øàëãàëò õèéæ áàéãàà ºíººãèéí òîãòîëöîî íü îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä òàâèãääàã õÿíàëòûí íèéòëýã, õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ¿ð àøèãòàé á¿òöýýð ÿâàãäàæ áàéãàà áºãººä öààøèä áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíààñ òóõàéí íºõöºë áàéäàëä íü òîõèðóóëàí çàðèì òîäîðõîé ººð÷ëºëò¿¿äèéã õèéæ èðëýý. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýý ºðãºæèí, øèíý òåõíèê òåõíîëîãè íýâòðýõèéí õýðýýð áàíêèíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿ä íýìýãäýæ áàéíà. Èéìýýñ õÿíàëò øàëãàëòûã ¿ð ä¿íòýé ÿâóóëàõûí òóëä çààâàð æóðìûí õýðýãæèëòèéí õÿíàëòààñ ýðñäýë äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øàëãàëòàíä ÷èãë¿¿ëæ, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýëèéã ¿íýëýõ, òîäîðõîéëîõ àðãà õýðýãñëèéã áîëîâñðóóëàõ, áàíêèíä õàðèëöàã÷äûí ç¿ãýýñ òàâèõ õÿíàëòûã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí õÿíàëò øàëãàëòûã íýâòð¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. Óã àæëûí õ¿ðýýíä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä ìºðäºõ Ìîíãîëáàíêíààñ áàòàëñàí ä¿ðýì, æóðìûã îëîí óëñûí, ÿëàíãóÿà Áàçåëèéí õÿíàëò øàëãàëòûí õîðîîíîîñ ãàðãàñàí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýõ àæèë õèéãäýæ áàéíà.

1. Áàíêóóäàä õèéãäýæ áàéãàà õÿíàëò øàëãàëòûí òàëààð

Òàéëàíò îíä ãàçàð äýýðõ øàëãàëòûí õ¿ðýýíä áàòëàãäñàí õóâààðèéí äàãóó áàíêóóäûí ñàíõ¿¿, òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàéäàë, ¿éë àæèëëàãààíä Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí áàòàëñàí øàëãàëòûí óäèðäàìæèéí õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà àðâàí ãóðâàí áàíêèíä èæ á¿ðýí øàëãàëòûã õóãàöààíä íü õèéæ ã¿éöýòãýí, àðâàí íýãýí áàíêíû øàëãàëòûí ä¿íã Ìîíãîëáàíêíû Çàõèðëóóäûí çºâëºëèéí õóðëààð õýëýëö¿¿ëýí øèéäâýð ãàðãóóëàí, ò¿¿íèé áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâüæ àæèëëàæ áàéíà.

Èæ á¿ðýí øàëãàëò íü øàëãàëòàíä áýëòãýõýýñ ýõëýýä áàíêíû ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàð, óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, òàéëàí òýíöëèéí á¿õèé ë ¿ç¿¿ëýëòèéã õàìðóóëàí øàëãàëò õèéõ, øàëãàëòûí àêò ìàòåðèàë áýëòãýõ, íýãäñýí òàíèëöóóëãà õèéõ, òºëáºð çºð÷èë, õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí àñóóäàëä óëñûí áàéöààã÷èéí àêò òîãòîîõ, áàíêíû óäèðäëàãóóäààð øàëãàëòûí ¿ð ä¿íã òàíèëöóóëæ, çºâøººð¿¿ëýõ, íýãäñýí òàíèëöóóëãûã çàõèðëûí çºâëºëèéí ãèø¿¿äýä òàíèëöóóëàõ, çºâëºëèéí õóðëààð õýëýëö¿¿ëæ, Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëûí òºñëèéã áýëòãýí áàòëóóëàõ, øàëãàëòûí àêò ìàòåðèàëûã öýãöëýí ¿äýæ, òîâú¸îãëîí Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû õýëòýñò øèëæ¿¿ëýí ºãºõ àðãà õýìæýý àâëàà.



59

Çóðàã 4.7 Áàíêíû ñàëáàðûí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿òýö

Çóðàã 4.8 ªºðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöàà

Çóðàã 4.9 Ãàäààä àêòèâ, ïàññèâûí íèéò àêòèâ, ïàññèâò ýçëýõ õóâèéí æèí


60

Áàíêèíä çàéíààñ õÿíàëò òàâèõ ¿éë àæèëëàãààãààð áàíêíààñ èð¿¿ëñýí ìýäýýëýë, òýäãýýðèéí äèíàìèê ¿ç¿¿ëýëò áîëîí àøèãò àæèëëàãàà, àêòèâûí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä ¿íäýñëýí ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàéäàëä ä¿ãíýëò ºã÷, ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàð íü õ¿íäðýëä îðñîí áàíêóóäàä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó öàã àëäàëã¿é àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàëàà. Ìºí 2006 îíû 3-ð ñàðûí 31-íèé äîòîð ä¿ðìèéí ñàíã 8 òýðáóìä òºãðºãò Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëûí äàãóó áàíêóóäûí ä¿ðìèéí ñàíãèéí á¿ðäýëòèéã øàëãàí áàòàëãààæóóëñàí. ¯¿íýýñ ãàäíà äåðèâàòèâûí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýã÷ áàíêóóäàä ãàçàð äýýðõ õýñýã÷èëñýí øàëãàëò õèéæ, ä¿íã Ìîíãîëáàíêíû Çàõèðëóóäûí çºâëºëä òàíèëöóóëñàí.

Ò¿¿í÷ëýí øàëãàëòûí ÿâöàä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ äîòîîä, ãàäààä àóäèòûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã íýìýãä¿¿ëýõ, óäèðäëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã îíîâ÷òîé áîëãîõ, áîëîâñîí õ¿÷íèé ñóðãàëòûí ñèñòåìèéã ñàéæðóóëàõ çýðýãò îíöãîé àíõààðàë òàâèí àæèëëàæ áàéíà.

2. Õÿíàëò øàëãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóéáîëãîõ òàëààð àâñàí àðãà õýìæýý

Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí çîðèëòûí õ¿ðýýíä áàíêóóäàä ãàçàð äýýð áîëîí çàéíààñ õÿíàëò øàëãàëò õèéí, õîëáîãäîõ æóðàì çààâðóóäûã øèíý÷ëýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõûí çýðýãöýý òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã îëîí óëñûí æèøèãò íèéöñýí, çîõèñòîé ò¿âøèíä õ¿ðãýõèéí òóëä òîäîðõîé ÷èãëýë¿¿äýýð çºâëºìæ, àðãà÷ëàëóóäûã ãàðãàí õ¿ðã¿¿ëëýý. ¯¿íýýñ ãàäíà Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí õàíäèâëàã÷ îðíóóäààñ ìàíàé îðíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã õàíãàõ, íèéãìèéí øèíæ ÷àíàðòàé àñóóäëóóä áîëîõ îðîí ñóóö, àæèëã¿éäýë, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ ÷èãëýëýýð õýðýãæ¿¿ëýõ òºñëèéí õºðºíãèéã áàíêóóäààð äàìæóóëàí îëãîõ òàëààð òºðèéí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòàð÷ àæèëëàí, øààðäëàãàòàé ìýäýý ìýäýýëëýýð õàíãàæ, òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ íýãæèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðîí àæèëëàæ áàéíà.

Áàçåëü 2-ûí ñòàíäàðòûã íýâòð¿¿ëýõ àæëûí õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíêíààñ 2003 îíä “Çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéã òîîöîîëîõ çºâëºìæ”, 2004 îíä “Çýýëèéí ýðñäýëèéã òîîöîîëîõ çºâëºìæ”-èéã áîëîâñðóóëæ ãàðãàñàí áºãººä 2006 îíä Áàçåëü 2-ò çààñàí áàíêíû õýìæèõ øààðäëàãàòàé ãóðàâ äàõü ýðñäýë áîëîõ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëòýé õîëáîîòîé “Áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã òîîöîõ çºâëºìæ”-èéã áîëîâñðóóëæ, Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 537 òîîò òóøààëààð áàòàëñàí. Ìºí çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã îð÷èí ¿åèéí àðãà òåõíèêòýé óÿëäóóëàõ ¿¿äíýýñ çîõèñòîé õàðüöààíû æóðàìä ñòðåññ òåñòòýé õîëáîîòîé îðóóëàõ íýìýëò ººð÷ëºëòèéí òºñëèéã “Çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéã ñòðåññ òýñòýýð ¿íýëýõ çºâëºìæ”-èéí õàìò áîëîâñðóóëëàà.

Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü îëîí óëñûí ñòàíäàðò, çààâðûã äàãàæ ìºðäºõººñ ãàäíà òýäãýýðò îðñîí ººð÷ëºëòèéã òóõàé á¿ðò õîëáîãäîõ õóóëü, æóðàìä òóñãàæ áàéäàã. Òàéëàíò îíä ÍÁÁÎÓÑ 32 áîëîí 39-ò îðñîí íýìýëò ººð÷ëºëò áîëîí 2005 îíä áàòëàãäñàí “Èïîòåêèéí ç¿éëèéã ø¿¿õèéí áóñ æóðìààð õóäàëäàí áîðëóóëàõ òóõàé õóóëü”-èéã “Àêòèâûã àíãèëàõ, àêòèâûí ýðñäýëèéí ñàí áàéãóóëæ, çàðöóóëàõ æóðàì”-òàé óÿëäóóëàõ çîðèëãîîð óã æóðìûã øèíý÷ëýí áîëîâñðóóëæ, áàòëóóëñàí.



61

Òàéëàíò îíä òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîíû òîìîîõîí õóâèéã ýçýëäýã ñ¿¿ëèéí áàíê áîëîõ Õàäãàëàìæèéí áàíê õóâü÷ëàãäàâ. Èíãýñíýýð õî¸ð áàíê ë òºðèéí áóþó îðîí íóòãèéí ºì÷èéí áàãàõàí îðîëöîîòîé ¿ëäýæ áàéãàà áºãººä ¿¿ãýýð Ìîíãîë óëñ õî¸ð øàòëàëò áàíêíû ñèñòåìä øèëæèõ øèëæèëòèéí ¿éë ÿâö åðºíõèéäºº äóóñ÷ áàéãàà þì.

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí ºðñºëäººí íýìýãäýæ, ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýý íü ºðãºæèõ õàíäëàãàòàé áàéãàà ºíººãèéí íºõöºëä òýäãýýðòýé õîëáîîòîé õóóëü, ýðõ ç¿éí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãà óðãàí ãàð÷ áàéíà. ¯¿íòýé õîëáîîòîé Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîã áàéãóóëæ, ñàíõ¿¿ãèéí íýãäñýí õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîîã áèé áîëãîõ ¿¿äíýýñ “Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíû ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé” õóóëèéã Õóóëü ç¿éí ÿàì, Ñàíãèéí ÿàì, Àçèéí õºãæëèéí áàíê áîëîí Ìîíãîëáàíêíààñ õàìòðàí áîëîâñðóóëæ, Óëñûí èõ õóðëààñ áàòàëñàí. ̄ ¿íèé ¿ð ä¿íä áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûã Ìîíãîëáàíê, áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õÿíàëò øàëãàëòûã Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîî òóñ òóñ õàðèóöàõààð áîëæ áàéãàà þì. Ìîíãîëáàíê 2006 îíû 3-ð ñàðä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîäûã õÿíàõ ¿¿ðãýý Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíä øèëæ¿¿ëñýí áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, õàðèëöàã÷äûí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ ¿¿äíýýñ Ìîíãîëáàíê áîëîí Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîî õàìòðàí àæèëëàæ, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ çàéëøã¿é øààðäëàãà óðãàí ãàð÷ èðñýí. ¯¿íèé äàãóó Ìîíãîëáàíê, Ñàíõ¿¿ãèéí Çîõèöóóëàõ Õîðîî áîëîí Ñàíãèéí ÿàì õîîðîíäûí õàìòûí àæèëëàãààíû õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷ãèéã áîëîâñðóóëæ, áàòëóóëñàí áºãººä “Ìîíãîëáàíê Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîòîé ìýäýýëýë ñîëèëöîõ, õàìòðàí àæèëëàõ æóðàì” -ûí òºñëèéã áîëîâñðóóëæ, õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä ñàíàë àâàõààð õ¿ðã¿¿ëýâ.

Õàäãàëàìæ, çýýëèéí õîðøîîäûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí ñàéí áèø, òºðèéí áîëîí õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí õàðàà õÿíàëò ñóë áàéñíààñ 2006 îíä õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîä îëíîîð äàìïóóð÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéã õîõèðîîñîí áèëýý. Õàäãàëàìæ, çýýëèéí õîðøîîäûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èíã ñàéæðóóëàõ àæëûí õ¿ðýýíä “Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû õóóëü”-èéí òºñëèéã Ìîíãîëáàíêíààñ áîëîâñðóóëñàí áºãººä îäîî Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîî õàðèóöàæ áàéíà.

Áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ¿íäñýí çîðèëãî íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, õàðèëöàã÷äûí õºðºíãèéã õàìãààëàõ ÿâäàë þì. 2005 îíä õàðèëöàã÷äûã õºðºíãèéã õàìãààëàõ çîðèëãîòîé “Õàäãàëàìæèéí äààòãàë”-ûí õóóëèéí òºñëèéã Ñàíãèèéí ÿàì, ÕÇÄÕßàìòàé õàìòðàí áîëîâñðóóëæ Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëæ, äýìæèãäñýí áºãººä ÓÈÕ-ûí õóðàëä ºðãºí áàðèàä áàéãàà áèëýý.

Ìîíãîë óëñàä Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí àñóóäëûã õàðèóöñàí çºâëºë áàéãóóëàõ òàëààð ñóäàëãàà õèéæ, ýíý àñóóäëûã Ñàíãèéí ÿàìàíä òàíèëöóóëæ, äýìæëýã àâñàí. Çºâëºë íü ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí ýð¿¿ë, òîãòâîðòîé áàéäëûã ìàãàäëàí õÿíàõ, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õÿìðàëààñ óðüä÷èëàí ñýðýìæë¿¿ëýõ äîõèîã îëîí íèéòýä ºãºõ, øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ, ñàíõ¿¿ãèéí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ áîëîí òýäãýýðèéí õîîðîíäûí õàìòûí àæèëëàãààã óëàì ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ çîðèëãîòîé þì. Ìºí ¿¿íòýé õîëáîîòîéãîîð áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí ýðñäýë (õÿìðàë)-èéã óðüä÷èëàí òààìàãëàõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äîõèîëëûí àðãà÷ëàëààð òîîöîîëîõ àðãûã áîëîâñðóóëàâ.



62

Òàéëàíò îíä ýäãýýðýýñ ãàäíà äàðààõü æóðàì, çààâàð, ñóäàëãààã Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðààñ õèéæ ã¿éöýòãýëýý. ¯¿íä:

• Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õºãæëèéí 3 äàõü øàòíû õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä òàâèãäàæ áóé øààðäëàãûí äàãóó “Áàíêíû çîõèñòîé óäèðäëàãûí çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõ æóðàì”-ûã áîëîâñðóóëæ, Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 594 òîîò òóøààëààð áàòëóóëàí áàíêóóäàä õ¿ðã¿¿ëñýí.

• Õóóëèéí õýëòýñòýé õàìòðàí ëèçèíãèéí òóõàé õóóëèéã ýöýñëýí áîëîâñðóóëæ 2006 îíû 06 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäðèéí ÓÈÕ-ààð áàòàëñàí.

• Ñàíãèéí áîäëîãî, ìºíãºíèé áîäëîãî, çîõèöóóëàëòûí áîäëîãûí õàðèëöàí õàìààðëûí òàëààð ñóäàëãàà õèéñýí.

• 2004 îíä Ìîíãîë óëñ Ìºíãº óãààõòàé òýìöýõ Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ëýãò (Asia/Pacific Group) ýëññýí áºãººä 2006 îíä òóñ á¿ëãýýñ Óëñ õîîðîíäûí ¿íýëãýý õèéõ ãýæ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí èð¿¿ëñýí àñóóëãûí õÿíàëò øàëãàëòòàé õîëáîîòîé õýñýãò õàðèóëò ºãñºí.

• Áàíêíû ñèñòåìèéí àêòèâ õºðºíãèéí 2001-2005 îíû áàéäëààð ñóäàëãàà õèéñýí.

• Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñíèé ñòàíäàðò áàòëóóëàõ òóõàé ñàíàëûã áîëîâñðóóëàí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä õ¿ðã¿¿ëñýí.

• Õóóëèéí õýëòýñ áîëîí Ñóðãàëòûí òºâòýé õàìòðàí Ç¿¿í á¿ñèéí àéìãóóäûí áàíêíû àæèëòíóóäàä çîðèóëàí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí.

• Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí 3 äàõü øàòíû õºòºëáºðèéã áàòëóóëàõ òàëààð Ñàíãèéí ÿàì, ÕÇÄÕß, ¯íýò öààñíû õîðîî áîëîí Óëñûí ìýðýãæëèéí õÿíàëòûí ãàçàðòàé õàìòðàí àæèëëàñàí.

• Äýëõèéí áàíêíû Õóâèéí õýâøëèéã õºãæ¿¿ëýõ 2 äàõü øàòíû õºòºëáºðèéã ÓÈÕ-ààð áàòëóóëàõ òàëààð Ñàíãèéí ÿàìòàé õàìòðàí àæèëëàñàí.

• ÅÑÁÕÁ-ààñ øààðäñàí ìýäýýëëèéí äàãóó àðèëæààíû áàíêóóäààñ çýýë, îðîí ñóóöíû áàðüöààòàé õîëáîîòîé òîîí ìýäýýëëèéã öóãëóóëæ, ò¿¿í÷ëýí Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí õºãæëèéí ¿å øàòóóäûã õàðóóëñàí ä¿ãíýëò á¿õèé òàíèëöóóëãà, ñóäàëãààã àíãëè õýëíýý õºðâ¿¿ëýí õ¿ðã¿¿ëñýí.

• Parker Randell International êîìïàíèéí õóóëèéí çºâëºõèéã Ìîíãîëûí àðèëæààíû áàíêóóäàä Äîòîîä àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí çîõèñòîé óäèðäëàãûí çàð÷ìûí òàëààð ñóðãàëò ÿâóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëñàí.

• Òºãðºãèéí õàíøèéí ÷àíãàðàëòûã ñóäëàõ àæëûí õýñýãò îðæ àæèëëàí, õîëáîãäîõ òàíèëöóóëãûã áýëòãýñýí.

• Áàíêóóäûí õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäýë áîëîí õ¿¿íèé òàëààð PANEL ìýäýýí äýýð ¿íäýñëýí, Panel Cointegration áîëîí Panel Critical Value of Pedroni-èéí àðãûã àøèãëàí ñóäàëãààíû àæèë õèéñýí.

• ªºðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýíèé òàëààð áàíêèíä òàâüæ áóé øààðäëàãûã õî¸ðäîã÷ ºãëºãèéí òóñëàìæòàéãààð îðëóóëàõ àñóóäëûã ñóäàëñàí.



63

ªËÁªÐÈÉÍ ÒÝÍÖÝË

5.1 Ãàäààä îð÷èí

Äýëõèéí ò¿¿õèé ýäèéí çàõ çýýë

Ò¿¿õèé ýä îëáîðëîã÷, ýêñïîðòëîã÷ õºãæèæ áóé îðíóóäûí õóâüä äýëõèéí ò¿¿õèé ýäèéí çàõ çýýëèéí òºëºâ áàéäàë òóõàéí îðíóóäûí ýäèéí çàñàã, èìïîðòûí õ¿÷èí ÷àäàë áîëîí áóñàä ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä øóóä íºëººëäºã.

2006 îíä àëòíû õýðýãëýã÷èä áîëîí õºðºíãº îðóóëàã÷èä íèéò äýëõèéí àëòíû õýðýãöýýã 65.3 òýðáóì àì. äîëëàð õ¿ðòýë ºñãºâ. “GFMS” êîìïàíèé ìýäýýëæ áàéãààãààð 2006 îíä äýëõèéí àëòíû íèéò õýðýãöýý áèåò õýìæýýãýýð 3,361.6 òîíí áàéñàí áîë òóõàéí îíä àëòíû íèéò íèéë¿¿ëýëò 13.4 õóâèàð áóóð÷ áèåò õýìæýýãýýð 3,451 òîíí áîëæýý. Õàðèí 2005 îíä àëòíû íèéò õýðýãöýý áèåò õýìæýýãýýð 3,729.3 òîíí, íèéë¿¿ëýëò 3,984 òîíí áàéæýý.

Íºãºº òàëààñ õºðºíãº îðóóëàã÷èä, Òºâ áàíêóóä, íåôòü ýêñïîðòëîã÷ îðíóóä íåôòèéí ¿íèéí ºñºëòèéí óëìààñ áèé áîëæ áóé èíôëÿöè, âàëþòûí õàíøèéí õýëáýëçëýýñ ¿¿äýí ãàð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëààñ õºðºíãºº õàìãààëàõ çîðèëãîîð àëò èõýýð õóäàëäàí àâ÷ áàéñàí íü 2006 îíû ýõíèé õàãàñ æèëèéí ÿâöàä íýã óíö àëòíû äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéã ýð÷èìòýé ºñãºâ. Òàéëàíò îíû 5 äóãààð ñàðûí 12-íû ºäºð Ëîíäîíãèéí áèðæ äýýð íýã óíö àëòíû ¿íý 725.8 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ áàéëàà. Ýíý íü òóõàéí îíû àëòíû ¿íèéí äýýä öýã áàéâ. Õàðèí æèëèéí ÿâöàä àëòíû ¿íý áóóð÷ 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð íýã óíö àëòíû ¿íý 634.3 àì. äîëëàðòàé òýíöýæ áàéâ. Ýíý ¿íý íü 2005 îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 23.9 õóâèàð èõ áàéëàà. 2006 îíû íýã óíö àëòíû äóíäàæ ¿íý ºìíºõ îíûõîîñ 36.0 õóâèàð èõ áàéñàí áºãººä 603.77 àì. äîëëàð áàéâ.

2006 îíä áóñàä ºíãºò ìåòàëëûí ¿íý ºñºõèéí çýðýãöýý çýñèéí äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý îíû ýõíèé 5 ñàðûí òóðø ºñ÷ áàéãààä 5 äóãààð ñàðûí 11-íèé ºäºð Ëîíäîíãèéí ìåòàëëûí áèðæ äýýð íýã òîíí çýñèéí ñïîò ¿íý 8600 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ áàéëàà. Ýíý ¿íèéã 2005 îíû 12-ð ñàðûí ¿íèéí áàéäàëòàé õàðüöóóëáàë áàðàã 2 äàõèí èõ áàéâ.

Ñ¿¿ëèéí 3 æèëèéí òóðø äýëõèéí çýñèéí çàõ çýýë äýýð öýâýðø¿¿ëñýí çýñèéí ýðýëò õýðýãöýý èõ, ò¿¿íèé íèéë¿¿ëýëò õàðüöàíãóé õÿçãààðëàãäìàë áàéâ. 2006 îíä Èíäîíåçè, ×èëè, ÀÍÓ-ûí çýñèéí òîìîîõîí óóðõàéíóóäàä ãàðñàí ¿éëäâýðèéí çîãñîëò, ×èëè, Ìåêñèêèéí çýñèéí óóðõàéí àæèë÷äûí àæèë õàÿëò çýðýã øàëòãààíààñ äýëõèéí çýñèéí îëáîðëîëòûí íèéò õýìæýý óðüä÷èëàí òîîöîîëæ áàéñíààñ õàðüöàíãóé áóóðñàí íü çýñèéí ¿íèéã ºñºõºä íºëººëæ áàéâ.

ÁÍÕÀÓ íü 2006 îíû äýëõèéí õàìãèéí òîì õýðýãëýã÷ õýâýýð áàéñàí áºãººä òóñ óëñûí õýðýãöýý íü äýëõèéí çýñèéí íèéò íèéë¿¿ëýëòèéí 20 õóâüòàé òýíöýæ áàéëàà.

2006 îíä Ëîíäîíãèéí áèðæèéí íýã òîíí çýñèéí ñïîò ¿íý äóíäæààð 7,141.55 àì. äîëëàð áàéñàí áºãººä ýíý íü ºìíºõ îíûõîîñ áàðàã 2.3 äàõèí èõ áàéãàà þì. Õàðèí 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð Ëîíäîíãèéí áèðæèéí íýã òîíí çýñèéí ¿íý ºìíºõ ñàðûí áàéäàëòàé õàðüöóóëáàë 5.1 õóâèàð áóóð÷ 6,671.26 àì. äîëëàðòàé òýíöýæ áàéâ.

5


64

Äýëõèéí íåôòèéí çàõ çýýë

Òàéëàíò îíä äýëõèéí íýã ºäðèéí íåôòèéí õýðýãöýý ºìíºõ îíûõîîñ 0.9 õóâèàð ºñ÷ 84.5 ñàÿ áàððåëü áîëîâ. Õºãæèíã¿é îðíóóäûí íýã ºäðèéí íåôòèéí õýðýãöýý 2006 îíä ºìíºõ îíûõîîñ 0.6 õóâèàð áóóðñàí õýäèé ÷ 50.61 ñàÿ áàððåëü áàéâ. ÀÍÓ-ûí ýäèéí çàñàã íü 2006 îíû áàéäëààð äýëõèéí õàìãèéí òîì íåôòèéí õýðýãëýã÷ õýâýýð áàéëàà. Åâðîï áîëîí Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí õºãæèíã¿é îðíóóä í¿¿ðñíèé ýð÷èì õ¿÷íèé ¿éëäâýðëýëä ýðãýýä øèëæèõ àðãà õýìæýý àâ÷ ýõýëñýí, ìºí áàéãàëèéí õèéã èë¿¿ èõ àøèãëàõ áîëñíîîñ òýäãýýð îðíóóäûí íåôòèéí õýðýãëýý ààæìààð áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéíà.

Õ¿ñíýãò 5.1 Äýëõèéí íåôòèéí õýðýãöýý 2005-2006

2005 2006

Äýëõèéí õýðýãöýý, ºäðèéí ñàÿ áàððåëèàð

83.6 84.5

Æèëèéí ººð÷ëºëò, õóâèàð 1.4 1.1

Æèëèéí ººð÷ëºëò, ºäðèéí ñàÿ áàððåëèàð

1.2 0.9

Õ¿ñíýãò 5.2 Äýëõèéí íåôòèéí õýðýãöýý, ýäèéí çàñãèéí á¿ñýýð 2005-2007 (ñàÿ áàððåëü/ºäºðò)

2006 îíû õýðýãöýý

Æèëèéí ººð÷ëºëòÆèëèéí ººð÷ëºëò

(õóâèàð)

2005 2006 2005 2006

Õîéä Àìåðèê 25.44 0.13 -0.06 0.50 -0.30

Åâðîï 16.20 0.04 -0.03 0.20 -0.20

Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí õºãæèíã¿é îðíóóä

8.47 0.10 -0.12 1.20 -1.40

ÁÍÕÀÓ 6.98 0.18 0.37 2.80 5.60

Àçèéí áóñàä îðíóóä 8.87 0.16 0.09 1.80 1.00

ÒÒÓÕÍ-èéí îðíóóä 3.95 0.05 0.15 1.30 4.00

Îéðõè Äîðíîä 6.45 0.32 0.33 5.60 5.40

Àôðèê 2.94 0.08 0.07 3.00 2.40

Ëàòèí Àìåðèê 5.20 0.13 0.11 2.70 2.10

Íèéò äýëõèé 84.49 1.19 0.91 1.40 1.10

2006 îíä ÒÒÓÕÍ îðíóóäûí õýðýãöýý óðüä÷èëàí òîîöîæ áàéñíààñ áàãà ãàð÷, ÁÍÕÀÓ-ûí íåôòèéí õýðýãöýý òààìàãëàæ áàéñíààñ áàãà - 5.6 õóâèàð ºññºí /ñóäëàà÷èä 2006 îíä ÁÍÕÀÓ-ûí íåôòèéí õýðýãöýýã 6.2 õóâèàð ºñíº ãýæ òààìàãëàæ áàéñàí/ õýäèé ÷ õºãæèæ áóé îðíóóäûí íèéò íåôòèéí õýðýãöýý ºìíºõ îíûõîîñ 3.2 õóâèàð ºñºâ.

Òºëáºðèéí òýíöýë


65

Äýëõèéí íýã ºäðèéí íåôòèéí íèéë¿¿ëýëò 2006 îíû áàéäëààð 85.4 ñàÿ áàððåëü áàéâ. 2006 îíä Õîéä Àìåðèê áîëîí Õîéä òýíãèñèéí íèéë¿¿ëýëò íýìýãäýæ, õàðèí Êàñïèéí òýíãèñ áîëîí ÎÏÅÊ-èéí íèéë¿¿ëýëò áàãàñ÷ áàéëàà.

ÎÏÅÊ-èéí ãèø¿¿í áóñ îðíóóä 2006 îíä ºäºðò 50.9 ñàÿ áàððåëü íåôòü çàõ çýýëä íèéë¿¿ëæ áàéñàí áºãººä õýìæýýã ºìíºõ îíû áàéäàëòàé õàðüöóóëáàë 0.6 ñàÿ áàððåëèàð íýìýãäñýí áàéíà.

Îïåêèéí îðíóóä çàõ çýýëèéí íºõöºë áàéäëûã õàðãàëçàæ 2006 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä ºäðèéí íèéë¿¿ëýëòèéíõýý õýìæýýã 500 êèëîáàððåëèàð áàãàñãàæ íèéòäýý 28.8 ñàÿ áàððåëü íåôòü íèéë¿¿ëæ áàéëàà. Îëîí óëñûí çàõ çýýëä ºäºðò 1.8 áîëîí 2.2 ñàÿ áàððåëü íåôòü òóñ òóñ íèéë¿¿ëäýã Èðàê áîëîí Íèãåðèéí íèéë¿¿ëýëò 2006 îíû òóðø òàñàëäàæ áàéëàà.

2006 îíä ÎÕÓ-ûí “Þðàëñ”-ûí äóíäàæ ñïîò ¿íý ºìíºõ îíûõîîñ 21 õóâèàð íýìýãäýæ 60.97 àì. äîëëàð áàéâ. Òóõàéí îíû 8-ð ñàðûí 11-íèé ºäºð Þðàëñ íåôòèéí ¿íý 72.95 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ áàéëàà. Ýíý íü òóõàéí îíû ¿íèéí äýýä öýã áàéâ.

Òàéëàíò îíû 8 äóãààð ñàðààñ ýõëýí çàõ çýýë äýýð íèéë¿¿ëýëò òîãòâîðæèæ íåôòèéí ¿íý áóóð÷ ýõýëñýíòýé õîëáîîòîéãîîð ÎÏÅÊ-èéí îðíóóä ¿íèéã öààøèä èõ õýìæýýãýýð áóóðóóëàõã¿éí òóëä îëáîðëîëòûí õýìæýýãýý áàãàñãàõ òàëààð àðãà õýìæýý àâ÷ ýõýëñýí.

ÎÏÅÊ-èéí îðíóóä 10 äóãààð ñàðä îëáîðëîëòûí õýìæýýãýý 1.2 ñàÿ áàððåëèàð áàãàñãàõ øèéäâýð ãàðãàæ áàéñàí áîë 12 äóãààð ñàðä Íèãåðèéí íèéñëýë Àáóäæàä çîõèîãäñîí ãèø¿¿äèéí ýýëæèò óóëçàëòààð îëáîðëîëòûí õýìæýýãýý 2007 îíû 2 ñàðààñ ýõëýí äàõèí 500 êèëîáàððåëèàð áóóðóóëàõ òóõàéãàà ìýäýãäæýý.

5.2 Ãàäààä õóäàëäààíû èíäåêñ

Ìàíàé óëñûí ýêñïîðò áîëîí èìïîðòûí õýìæýý æèëýýñ æèëä íýìýãäýæ áàéãàà íü ýäèéí çàñàã òýëæ, äîòîîäûí áèçíåñèéí îð÷èí òààòàé áàéãààã èëòãýæ áàéíà.

Òàéëàíò îíû ýöýñò ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí èíäåêñ ñóóðü 2000 îíòîé õàðüöóóëàõàä áàðàã 2.2 äàõèí, ºíãºðñºí îíûõîîñ 70 õóâèàð ºñ÷ýý. 2006 îíû èìïîðòûí èíäåêñ ñóóðü 2000 îíòîé õàðüöóóëàõàä 1.7 äàõèí, ºíãºðñºí îíûõîîñ 23.0 õóâèàð ºñ÷ýý.

Ýêñïîðòûí èíäåêñèéí ºñºëòºä ýêñïîðòûí ãîë áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ àëò, çýñèéí äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí ºñºëò, èìïîðòûí èíäåêñèéí ºñºëòºä íåôòèéí äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí ºñºëò ãîë íºëººã ¿ç¿¿ëæýý. 2006 îíä ìàíàé óëñûí íåôòèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò áèåò õýìæýýãýýð 15.5 õóâèàð íýìýãäýæ óëñûí íèéò èìïîðòûí 28.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí.

Òàéëàíò îíä ãàäààä õóäàëäààíû èíäåêñ ñóóðü 2000 îíòîé õàðüöóóëàõàä 31.4 õóâèàð ºññºí áîë ºìíºõ îíûõîîñ 28.3 õóâèàð ºñ÷ýý.



66

Äýëõèéí íåôòèéí çàõ çýýëèéí ¿íý 2006 îíä 21 õóâèàð íýìýãäñýí õýäèé ÷ ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí ãîë áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ àëòíû ¿íý 35.8 õóâèàð, äýëõèéí çýñèéí çàõ çýýëèéí ¿íý 2.3 äàõèí íýìýãäñýí òóë ìàíàé óëñûí ãàäààä õóäàëäààíä ºìíºõ îíû áàéäàëòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ òààòàé îð÷èí ¿éë÷èëæ áàéâ.

5.3 Óðñãàë äàíñ

Òàéëàíò îíä Ìîíãîë óëñûí òºëáºðèéí òýíöëèéí óðñãàë äàíñ 306.3 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí íü ºíãºðñºí îíîîñ 3.6 äàõèí ñàéæèð÷, ÄÍÁ-èé 11.4 õóâüä õ¿ðëýý. ¯¿íä, áàðàà áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë ýðñ ñàéæèð÷, ÿëàíãóÿà ãàäààä õóäàëäààíû àøèã òîãòâîðòîé íýìýãäýí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàëáàðûí îðëîãî ýðñ ºññºí, óðñãàë øèëæ¿¿ëýã òóõàéëáàë, ãàäààä îðíóóäàä àæèëëàæ áóé ìîíãîë èðãýäèéí õóâèéí ãóéâóóëãûí õýìæýý, çàñãèéí ãàçðûí òåõíèê òóñëàëöààíû îðëîãî íýìýãäñýí çýðýã íü ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà.

2006 îíä ãàäààä õóäàëäàà 188.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí íü ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åýñ 217.3 ñàÿ àì. äîëëàðààð ñàéæèð÷ýý.

Õàìòàðñàí ¿éëäâýð¿¿ä 87.8 ñàÿ àì. äîëëàðûí íîãäîë àøãèéã ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí, çàñãèéí ãàçàð áîëîí õóâèéí õýâøèë íèéòäýý ãàäààäûí çýýëèéí õ¿¿ä 14.6 ñàÿ àì. äîëëàðûã òºëñºí áîëîí àæèëëàãñäûí öàëèí õºëñ 1.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ áóóðñàí çýðýã íü öýâýð îðëîãûí äàíñ 86.9 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðàõàä ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà.

ªíãºðñºí îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä ãàäààäàä àæèëëàæ, àìüäàð÷ áóé Ìîíãîë èðãýäýýñ õ¿ëýýí àâñàí ãóéâóóëãûí îðëîãî 20.6 ñàÿ àì. äîëëàðààð áóóð÷ 153.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëñîí áàéíà. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîä îëíîîðîî äàìïóóðàí, ñàíõ¿¿ãèéí õ¿íäðýëä îðîõ áîëñîíòîé õîëáîîòîéãîîð ãàäààäàä àæèëëàæ, àìüäàð÷ áóé Ìîíãîë èðãýäèéí ãóéâóóëãûí õýìæýý áóóðñàí áàéíà. 2006 îíä áàíêóóäààð äàìæèí îðæ èðñýí õóâèéí ãóéâóóëãûí õýìæýý ÄÍÁ-èé 5.7 õóâüòàé òýíöýæ áàéíà.

Ãàäààä õóäàëäàà

2006 îíä ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò 2,901.9 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðëýý. Òºëáºðèéí òýíöýëä èìïîðòûí ¿íèéí ä¿íã Ñ.È.Ô íºõöëººñ Ô.Î.Á íºõöºëä øèëæ¿¿ëæ òîîöñîíîîð íèéò èìïîðò ºìíºõ îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 23.6 õóâèàð íýìýãäýæ 1,356.7 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ, ýêñïîðòûí õýìæýý 44.6 õóâèàð íýìýãäýí 1,545.2 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ õóäàëäààíû òýíöýë 188.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí íü ãàäààä õóäàëäààíû ¿ð àøèã æèë òóòàì ºñ÷ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

Ãààëèéí åðºíõèé ãàçðûí ìýäýýãýýð 2006 îíä ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðãýëòèéí õýìæýý 2005 îíûõîîñ 779.2 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 34.6 õóâèàð ºñ÷ 3,028.4 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý. Òàéëàíò îíä íèéò ýêñïîðò íèéò èìïîðòûã äàâæ ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë àíõ óäàà 57.2 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðëàà.

2006 îíä ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí íèéò îðëîãûí 69.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí àëò, çýñ, íîîëóóðûí çàõ çýýëèéí ¿íý ºíäºð áàéñàí íü ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí îðëîãûã íýìýãäýõ, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöëèéí òýíöâýðòýé áàéäëûã áèé áîëãîõîä èõýýõýí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýâ.



67

Çóðàã 5.2 Ëîíäîíãèéí ìåòàëëûí áèðæèéí çýñèéí ¿íý

Çóðàã 5.1 Ëîíäîíãèéí áèðæèéí àëòíû ¿íý


68

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Ìîíãîë óëñûí àëòíû ýêñïîðò òîãòìîë íýìýãäýæ àëò íü ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí ãîë áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýã áîëñîí. 2006 îíû áàéäëààð Ìîíãîë óëñ 15.4 òîíí àëò ýêñïîðòîëæ, ýêñïîðòûí îðëîãûí 17.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëëýý. Ãýõäýý 2006 îíä ýêñïîðòëîñîí àëòíû áèåò õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 8.4 òîíí áóþó 35.9 õóâèàð áóóð÷ýý.

Ýêñïîðòîä ãàðãàñàí ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðòûí 87.7 õóâèéã çýñèéí áàÿæìàë, ìîëèáäåíû áàÿæìàë, õàéëóóð æîíø, ò¿¿õèé íåôòü áîëîí ÷óëóóí í¿¿ðñíèé ýêñïîðò ýçýëæ áàéíà. 2006 îíä íèéò 599.5 ìÿíãàí òîíí çýñèéí áàÿæìàë ýêñïîðòîëæ 635.4 ñàÿ àì. äîëëàðûí ýêñïîðòûí îðëîãî îëæýý. Õóâèéí æèíãýýðýý ýõýíä îðäîã ãîë ýêñïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò 2006 îíû áàéäëààð ìàíàé óëñûí íèéò ýêñïîðòûí 41.2 õóâèéã á¿ðä¿¿ëýâ. Çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò áèåò õýìæýýãýýð ºìíºõ îíûõîîñ 12.5 ìÿíãàí òîííîîð íýìýãäæýý.

Òàéëàíò îíä íèéò çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðòûí 100.0 õóâèéã Õÿòàäàä ãàðãàâ. Ìîíãîë óëñûí îëáîðëîæ áàéãàà çýñèéí õýìæýý äýëõèéí íèéë¿¿ëýëòèéí 4.0 îð÷èì õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéâ.

2006 îíä Ìîíãîë óëñ íèéòäýý 4.4 ìÿíãàí òîíí òºðºë á¿ðèéí íîîëóóð, 471.8 ìÿíãàí øèðõýã íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿í ýêñïîðòîëæ, íèéò 165.2 ñàÿ àì. äîëëàðûí îðëîãî îëñîí íü 2006 îíû ýêñïîðòûí 10.7 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Õóâèéí æèíãýýðýý íîîëóóð ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí 3 äàõü ãîë á¿òýýãäýõ¿¿í þì.

Èìïîðòûí áàðààíû á¿òöèéã àâ÷ ¿çâýë ìàøèí, ìåõàíèê òîíîã òºõººðºìæ, àâòî òýýâðèéí õýðýãñýë áîëîí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿í íèéò èìïîðòûí 41.7 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

Ìàíàé óëñ ººðèéí õýðýãöýýíèé íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèéã 100.0 õóâü èìïîðòîîð àâäàã òóë äýëõèéí íåôòèéí çàõ çýýëèéí áàéäàë ìàíàé óëñûí ãàäààä õóäàëäààíä øóóä íºëººëäºã. 2006 îíä íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí áèåò õýìæýý 87.3 ìÿíãàí òîííîîð íýìýãäýæ, èìïîðòûí äóíäàæ ¿íý 537.7 àì. äîëëàðààñ 650.9 àì. äîëëàð áîëæ íýìýãäñýíýýð èìïîðò ¿íèéí ä¿íãýýð 120.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð ºñºâ. Õ¿ñíýãò 5.3 Íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò

ÎíÍåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé æèëèéí

èìïîðò, ñàÿ êãÈìïîðòûí õýìæýýíèé

ººð÷ëºëòèéí èíäåêñ

2000 445.3 100.0

2001 493.7 110.9

2002 453.6 101.9

2003 513.6 115.3

2004 574.8 129.1

2005 561.9 126.2

2006 649.3 145.8

Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàã 649.3 ìÿíãàí òîíí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿í õýðýãëýæýý. Ìàíàé óëñûí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãöýý 2006 îíä 2000 îíûõîîñ 45.8 õóâèàð, 2005 îíûõîîñ 19.6 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý.



69

Çóðàã 5.4 Õóäàëäààíû íºõöºë, ýñêïîðò, èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ

Çóðàã 5.3 ÎÕÓ-ûí íåôòèéí Þðàëñ ¿íý


70

ÄÍÁ-èéã íýìýãä¿¿ëýõ, ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð àâ÷ áóé àðãà õýìæýý, àâòîìàøèí, òåõíèêèéí èìïîðòûí ºñºëò çýðãýýñ ìàíàé óëñûí íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý öààøèä óëàì íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéíà.

Èìïîðòûã ýêñïîðòîîð íºõºõ êîýôôèöèåíò

2006 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð Ìîíãîë óëñûí èìïîðò 1.49 òýðáóì àì. äîëëàð, ýêñïîðò 1.54 òýðáóì àì. äîëëàðò õ¿ð÷ ýêñïîðò íü àíõ óäàà èìïîðòûã äàâæ õóäàëäààíû òýíöýë 57.2 ñàÿ àì.äîëëàðûí àøèãòàé ãàð÷, èìïîðòûã ýêñïîðòîîð íºõºõ êîýôôèöèåíò 103.8 õóâüä õ¿ðýâ.

Òóñ êîýôôèöèåíò íü ñóóðü 2000 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäàëòàé õàðüöóóëáàë 36.9 õóâèàð, ºìíºõ îíû /2005 îíû/ áàéäàëòàé õàðüöóóëáàë 16 õóâèàð íýìýãäæýý.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàíàé óëñûí èìïîðòûã ýêñïîðòîîð íºõºõ êîýôôèöèåíò íü ñàéæèðñààð óëìààð 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 103.8 õóâüòàé áîëñîí íü ìàíàé óëñûí ãàäààä õóäàëäààíû ¿ð àøèã ñàéæèð÷, õóäàëäààíû òýíöëèéí òýíöâýðòýé áàéäëûã áèé áîëãîæ ìàíàé óëñûí âàëþòûí îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã áîëñíûã õàðóóëæ áàéíà.

¯éë÷èëãýý áà øèëæ¿¿ëýã

Òàéëàíò îíä ¿éë÷èëãýýíèé íèéò îðëîãî 511.7 ñàÿ àì. äîëëàð, çàðëàãà 522.1 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë 10.4 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðñàí áàéíà.

¯éë÷èëãýýíèé òýíöýë ñàéæðàõàä æóóë÷ëàëûí ñàëáàðò îðñîí îðëîãî íýìýãäñýí áîëîí õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý àøèãòàé ãàðñàí, ñàíõ¿¿, áèçíåñèéí ¿éë÷èëãýý, ýì÷èëãýý, áîëîâñðîë, ñî¸ëûí çýðýã áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé àëäàãäàë ýðñ áóóðñàí íü ãîëëîí íºëººëæýý.

Ìîíãîëáàíêíû Âàëþòûí ãàçðààñ ÿâóóëñàí ñóäàëãààãààð òàéëàíò îíä Ìîíãîë óëñàä íèéò 309.1 ìÿíãàí ãàäààäûí æóóë÷èä çîð÷èæ, òýäãýýðèéí îðëîãî 206.4 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí áàéíà. Èõ Ìîíãîë óëñ áàéãóóëàãäñàíû 800 æèëèéí îéòîé õîëáîãäîí 3 äóãààð óëèðàëä Ìîíãîë óëñàä èðñýí ãàäààäûí æóóë÷äûí òîî ýðñ ºñ÷ æóóë÷ëàëûí ñàëáàðò îðñîí îðëîãî èõ õýìæýýãýýð íýìýãäñýí íü ¿éë÷èëãýýíèé òýíöëèéã èéíõ¿¿ àøèãòàé ãàðãàõàä õ¿ðãýñýí áàéíà.

Õàðèí Ìîíãîë óëñûí íèéò 817.6 ìÿíãàí èðãýí (äàâõàðäñàí òîîãîîð) ãàäààäàä çîð÷ñîíîîñ 308.5 ìÿíãàí æóóë÷èí ãàäààäàä àÿëæ ìàíàé ñóäàëãààíû äóíäàæ çàðäëààð òîîöîõîä 166.4 ñàÿ àì. äîëëàðûí çàðëàãà ãàðãàæýý.

2006 îíä õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý 8.3 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàð÷ ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åýñ 17.2 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãäýâ. 2005 îíä 71.1 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé áàéñàí áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë 2006 îíä 41.6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàð÷ ñàéæèðñàí áàéíà.

Òàéëàíò îíä öýâýð óðñãàë øèëæ¿¿ëýã 215.1 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí íü Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð óðüä÷èëñàí áàéäëààð íèéò 111.8 ñàÿ àì. äîëëàðòàé òýíöýõ òåõíèê òóñëàëöààíû õºðºíãèéã àøèãëàñàí áîëîí Ìîíãîë èðãýäèéí ãóéâóóëãûí îðëîãî 153.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëñîíòîé øóóä õîëáîîòîé áàéíà. ªíãºðñºí îíòîé õàðüöóóëàõàä óðñãàë øèëæ¿¿ëãèéí õýìæýý 4.5 õóâèàð áóóð÷ýý.



71

Çóðàã 5.6 Ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë

Çóðàã 5.5 Óðñãàë äàíñ áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë

*Òºëáºðèéí òýíöëèéí øèíý÷èëñýí àðãà÷ëàëûí äàãóó èìïîðòèéí ¿íèéí ä¿íã Ñ.È.Ô íºõöëººñ

Ô.Î.Á íºõöºëä øèëæ¿¿ëýõäýý êîýôôèöèåíòèéã 11.0 õóâèàð òîîöîâ.

*Ýêñïîðòûí ¿íèéí ä¿í äýýð òàòâàðã¿é áàðààíû îðëîãî íýìýãäñýí áîëíî.


72

5.4 Õºðºíãº áà Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ

Õºðºíãº áà ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ 19,6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí õýäèé ÷ ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 2.2 äàõèí áóóð÷ýý. Òàéëàíò îíä ÄÍÁ-èé 6.9 õóâüòàé òýíöýõ¿éö õýìæýýíèé ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò õèéãäñýí áà ýíý íü ºíãºðñºí îíû ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëòààñ 2.1 õóâèàð ºññºí áàéíà. Ìºí áóñàä õºðºíãº îðóóëàëòûí òýíöýë 166,6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðëàà.

Ãàäààä õóäàëäàà, ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí àãåíòëàãèéí ìýäýýãýýð 2006 îíä ãàäààäûí 100 õóâèéí õºðºíãº îðóóëàëòòàé áîëîí õàìòàðñàí õºðºíãº îðóóëàëòòàé íèéò 1505 àæ àõóéí íýãæ 366.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò õèéõýýð á¿ðòãýãäñýí áàéíà. ¯¿íýýñ õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýýãýýð ÁÍÕÀÓ, Êàíàä, ÀÍÓ, Âüåòíàì, ÁÍÑÓ, ÎÕÓ, Èõ Áðèòàíè, Øâåéöàðè, Âåðæèíè àðàëóóä (Èõ Áðèòàíè), ßïîí, Êåéìàí àðàë, Áåëüãè, ÕÁÍÃÓ çýðýã óëñ íèéò õºðºíãº îðóóëàëòûí 98.8 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

Õºðºíãº îðóóëàëòûã òóõàéí ñàëáàðò ýçëýõ õóâèàð íü àâ÷ ¿çâýë ãåîëîãè, óóë óóðõàéí ñàëáàð íèéò õºðºíãº îðóóëàëòûí 53.3 õóâü, õóäàëäàà, íèéòèéí õîîëíû ñàëáàð 28.2 õóâü, áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð 3.3 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

Òàéëàíò îíä Çàñãèéí ãàçðûí øóãàìààð îëîí óëñûí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, õàíäèâëàã÷ îðíóóäààñ íèéò 88.2 ñàÿ àì. äîëëàðûí óðò áîëîí äóíä õóãàöààò çýýë àâñíààñ Àçèéí õºãæëèéí áàíê, Äýëõèéí áàíê áîëîí Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë íèéò çýýëèéí 84.2 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 31.1 ñàÿ àì. äîëëàðûí ¿íäñýí ºðèéã òºëæ, 14.6 ñàÿ àì. äîëëàðûí õ¿¿íèé òºëáºðèéã îðîëöóóëààä íèéò 45.7 ñàÿ àì. äîëëàðûí ãàäààä çýýëèéí ¿íäñýí ºð, õ¿¿ã áàðàãäóóëñàí áàéíà. ªíãºðñºí îíä Ìîíãîë óëñ ÄÍÁ-èé 8.5 õóâüòàé òýíöýõ¿éö õºðºíãèéã ãàäààäûí ºðèéí ¿éë÷èëãýýíä çàðöóóëñàí áîë òàéëàíò îíä ýíý ¿ç¿¿ëýëò 1.7 õóâü áîëîí áóóðñàí áàéíà. Çàñãèéí ãàçðûí ãàäààä ºðèéí ¿ëäýãäýë 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð 1414 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý.

Õ¿ñíýãò 5.4 Òºëáºðèéí òýíöëèéí õóðààíãóé õ¿ñíýãò(ñàÿ àì. äîëëàðààð)

2006

I óëèðàë II óëèðàë III óëèðàë IV óëèðàë Æèëýýð*

I. Óðñãàë Òýíöýë (A+Á+Â) 70.4 52 127.9 56 306.3 A. Áàðàà áà ¿éë÷èëãýýíèé õóäàëäàà(a+b)

2.7 21.6 90.9 62.9 178.1

a. Áàðàà (1-2) 16.9 30.6 56.7 84.3 188.5 1. Ýêñïîðò Ô.Î.Á. 230.4 382.4 469.2 463.3 1545.2 1.1. Çýñèéí áàÿæìàë 103.6 151.4 196.3 184.2 635.4 1.2. Ìºíãºæººã¿é àëò 35.5 54.2 91.3 89 270.1 1.3. Áóñàä 91.3 176.8 181.5 190.2 639.7 2. Èìïîðò Ô.Î.Á -213.5 -351.7 -412.5 -379 -1356.7 1. Òýýâýð /öýâýð/ 2.8 2.5 -7.1 -11.6 -13.5 2. Àÿëàë /öýâýð/ -1.5 4.7 47.4 2.5 53.2 ¯¿íýýñ: Æóóë÷ëàë / öýâýð/ -4 0 44.2 -0.2 40 3. Õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý /öýâýð/

0.2 0.8 5.3 2 8.3

4. Áàðèëãûí àæèë /öýâýð/ -0.1 -0.4 -0.3 -0.3 -1.1 5. Äààòãàëûí ¿éë÷èëãýý /öýâýð/ -2.2 -4.1 -4.9 -4.5 -15.7 6. Áóñàä ¿éë÷èëãýý /öýâýð/ -13.4 -12.5 -6.2 -9.5 -41.6

a. Àæèëëàãñäûí öàëèí õºëñ /öýâýð/ 0.2 0 0.9 0.4 1.6



73

Çóðàã 5.8 Íèéò ýêñïîðò áîëîí çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò

Çóðàã 5.7 Íèéò ýêñïîðòîíä àëòíû ýçëýõ õóâü


74

2006

I quarter II quarter III quarter IV quarter Annual*

b. Õºðºíãº îðóóëàëòûí îðëîãî /öýâýð/

-2.7 -32.2 -0.6 -53 -88.4

Â. Óðñãàë øèëæ¿¿ëýã (à+á+â) 70.2 62.5 36.7 45.7 215.1

à. Çàñãèéí ãàçðûí øèëæ¿¿ëýã /öýâýð/

28.1 28 27.8 27.9 111.8

á. Àæèë÷äûí ãóéâóóëãà 33.9 25.5 4.6 13 77.1

1. Õ¿ëýýí àâñàí 42.8 42.1 32.6 36.2 153.6

2. Øèëæ¿¿ëñýí 8.9 16.5 28 23.2 76.6

â. Áóñàä øèëæ¿¿ëýã /öýâýð/ 8.1 9 4.3 4.7 26.2

II. Õºðºíãº áà Ñàíõ¿¿ãèéí Òýíöýë (A+Á) 15.5 -80.6 55.9 28.7 19.6

À. Õºðºíãèéí äàíñ 0 0 0 0 0

Á. Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ (à+á+â) 15.5 -80.6 55.9 28.7 19.6

à. Øóóä õºðºíãº îðóóëàëò /öýâýð/ 24 73.2 88.3 0.6 186.1

á. Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº îðóóëàëò 0 0 0 0 0

1. Àêòèâ 0 0 0 0 0

2. Ïàññèâ 0 0 0 0 0

â. Áóñàä õºðºíãº îðóóëàëò -8.5 -153.8 -32.4 28.1 -166.6

1. Õóäàëäààíû çýýë /öýâýð/ -16.3 25.9 10.1 8.7 28.4

2. Çýýë /öýâýð/ 2.2 -2.5 6.2 43.5 49.4

2.1 Óðò õóãàöààíû çýýë 1.4 2.1 7.5 41.1 52

2.1.1 Àêòèâ 0 0 0 0 0

2.1.1.1 Çàñãèéí ãàçàð 0 0 0 0 0

2.1.1.2 Áóñàä ñåêòîð 0 0 0 0 0

2.1.2 Ïàññèâ 1.4 2.1 7.5 41.1 52

2.1.2.1 Àøèãëàëò 5.4 13 14.7 55.1 88.2

2.1.2.1.1 Çàñãèéí ãàçàð 5.4 13 14.7 55.1 88.2

2.1.2.1.2 Áóñàä ñåêòîð 0 0 0 0 0

2.1.2.2 ¯íäñýí ºðèéí òºëáºð

4 11 7.3 14 36.3

2.1.2.2.1 Çàñãèéí ãàçàð 2 6.9 2.9 13.4 25.2

2.1.2.2.2 Áóñàä ñåêòîð 2.1 4.1 4.3 0.6 11.1

2.2 Áîãèíî õóãàöààíû çýýë 0.9 -4.6 -1.2 2.4 -2.5

2.2.1 Àêòèâ 2.5 -5.3 -0.6 2.4 -1

2.2.2 Ïàññèâ -1.7 0.7 -0.6 0 -1.5

2.2.2.1 Àøèãëàëò 2.2 7.3 8.1 4 21.7

2.2.2.2 ¯íäñýí ºðèéí òºëáºð

3.9 6.6 8.7 4 23.2

3. Áýëýí ìºíãº áà õàðèëöàõ /öýâýð/

5.6 -177.1 -48.8 -24.1 -244.4

4. Áóñàä öýâýð àêòèâ 0 0 0 0 0

III. Çàëðóóëãà -33.8 62.8 -22.3 91.6 98.3

IV. Íèéò Òºëáºðèéí Òýíöýë (I+II+III) 52.1 34.2 161.5 176.4 424.2

V. Öýâýð íººöèéí ººð÷ëºëò (À+Á-Â) -52.1 -34.2 -161.5 -176.4 -424.2

A. Ìºíãºæñºí àëòíû ººð÷ëºëò 36.8 148.8 -11.8 -2.4 171.4

Á. Áóñàä öýâýð àêòèâèéí ººð÷ëºëò 12.9 -114.7 174.7 179.2 252.1

Â. ÎÓÂÑ-ãèéí çýýëèéí ººð÷ëºëò -2.4 -0.1 1.5 0.4 -0.6

* Óðüä÷èëñàí

Õ¿ñíýãò 5.4 Òºëáºðèéí òýíöëèéí õóðààíãóé õ¿ñíýãò (¿ðãýëæëýë)(ñàÿ àì. äîëëàðààð)



75

Çóðàã 5.10 Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ

Çóðàã 5.9 Ýêñïîðò, èìïîðòûí õýìæýý, èìïîðòûã ýêñïîðòîîð íºõºõ êîýôôèöèåíò


76

Çóðàã 5.12 Ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò (ñàëáàðààð)

Çóðàã 5.11 Ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò (óëñààð)


77

ªÂ ÁÀÍÊÍÛ ÁÓÑÀÄ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀ

6.1 Óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò

Òàéëàíò îíä àæèëòíóóäûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð, ìýäëýã áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõýä ÷ºëººò ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëýõ, ñàíàë áîäëîî ÷ºëººòýé, èë òîä èëýðõèéëýõ, ÷ºëººò èòãýëöëèéí çàð÷èì äýýð òóëãóóðëàñàí, øàãíàë óðàìøóóëàë, íèéãìèéí àñóóäëûã õàíãàõ ìåõàíèçìûã õ¿íèé íººöèéí áîäëîãîäîî òóñãàí àæèëëàëàà.

Òºâ áàíê íü óäèðäëàãà, 6 ãàçàð, 1 áèå äààñàí àëáà, 10 õýëòýñ, 9 àëáà, 1 òóñãàé òàñàã, 1 òºëáºð òîîöîîíû òºâ, îðîí íóòàã äàõü 17 ñàëáàð, Ëîíäîí äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàð á¿õèé á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòààð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ òýäãýýðò íèéò 304 àëáàí õààã÷ àæèëëàæ áàéíà.

Ìîíãîëáàíêíû òºâ àïïàðàòàä 212 àæèëòàí àæèëëàæ áàéãààãààñ ýìýãòýé 100, ýðýãòýé 112, îðîí íóòàã äàõü ñàëáàðò íèéò 92 àæèëòàí, ýäãýýðýýñ ýìýãòýé 50, ýðýãòýé 42 àæèëòàí àæèëëàæ áàéíà.

Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, ñàíõ¿¿ áàíêíû ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çýðýã àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõýä ºíäºð áîëîâñðîë, ìýðãýæèë ýçýìøñýí àæèëòíóóäûã äàé÷ëàí àæèëëóóëàõ áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä òýäãýýðèéí áîëîâñðîëûã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ò¿âøèíä õ¿ðãýõ, ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðõýý ÷ºëººòýé ýäëýõ áîëîìæ îëãîõûí òóëä Äýëõèéí áàíê, ÎÓÂÑ, áóñàä îëîí óëñûí áàéãóóëëàãààñ çîõèîí áàéãóóëæ áóé òýòãýëýãò ñóðãàëò, ñåìèíàðóóäàä áàéíãà îðîëöóóëæ, ò¿¿íèé ¿ð ä¿íä îþóíû õºðºíãº îðóóëàëò, ìýäëýã áîëîâñðîëûã ÷àíàðæóóëæ òýäãýýðýýñ íèéë¿¿ëýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðöûã áàéíãà íýìýãä¿¿ëæ èðëýý. Òóõàéëáàë, 2006 îíä ãàäààä, äîòîîäîä 60 ãàðóé àæèëòàí äàâõàðäñàí òîîãîîð 77 ñóðãóóëü, êóðñ ñåìèíàðò õàìðàãäæýý.

Òàéëàíò îíä òóñ áàíêèíä ìàãèñòðûí çýðãèéã ßïîí, Àìåðèê, Àâñòðàëè óëñóóäàä 12 àæèëòàí õàìãààëñíààð áàéãóóëëàãûí õýìæýýãýýð íèéò 2 äîêòîð, 67 ìàãèñòðûí çýðýãòýé àæèëòíóóä àæèëëàæ áàéíà. 2006-2007 îíä äîêòîðûí ñóðãàëòàä 4 àæèëòàí, ìàãèñòðûí ñóðãàëòàä ÎÓÂÑ áîëîí ãàäààä îðíóóäûí Çàñãèéí ãàçðûí òýòãýëýãò õºòºëáºðèéí øóãàìààð 15 àæèëòàí ñóðàëöàæ áàéíà.

Íèéò àæèëëàãñäûí 75.0 îð÷èì õóâü íü íàðèéí ìýðãýæëèéí èíæåíåð, ýäèéí çàñàã÷ ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí áàéãàà áîë ¿éë÷èëãýýíèé àëáàí òóøààëòíóóäûí 38 îð÷èì õóâü íü äýýä áîëîâñðîë ýçýìøñýí áàéíà.

Àæèëòíóóäûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõýä òýäãýýðèéí àæèëëàæ àìüäðàõ òàâ òóõòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð èõýýõýí àíõààðàë òàâüæ àæèëëàëàà. Òóõàéëáàë á¿õ àæèëëàãñäûã íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí ¿çëýãò õàìðóóëñàí, 8 àæèëòíû îðîí ñóóöíû áîëîí ñóóö õóâü÷ëàëûí àñóóäûã øèéäâýðëýí, Ìîíãîëáàíêíû àõìàä íàñòàíä õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëýõ, íýìýãäýë òýòãýâýð, òýòãýìæ îëãîõ òóõàé æóðìûí äàãóó àõìàäóóäàà õ¿ëýýí àâ÷, õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëñýí çýðýã àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàâ.

6


78

6.2 Áýëýí ìºíãºíèé õàíãàëò

Ìîíãîëáàíêíààñ òàéëàíò îíä ìºíãºí òýìäýãòòýé õîëáîîòîé äàðààõü ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàâ. ¯¿íä:

• Ã¿éëãýýíèé ýðýëò õýðýãöýý, øààðäëàãà áîëîí äýâñãýðòèéí çîõèñòîé á¿òöèéã ñóäàëæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð 20000 òºãðºãèéí öààñàí äýâñãýðòèéã ÷àíàð, íóóöëàëûí ºíäºð òºâøèíä ã¿éöýòãýæ 2006 îíû 10 äóãààð ñàðààñ øèíýýð ã¿éëãýýíä ãàðãàâ.

• Èõ Ìîíãîë óëñ áàéãóóëàãäñàíû 800 æèëèéí îéã òîõèîëäóóëàí øèíýýð 20000-òûí äóðñãàëûí öààñàí äýâñãýðò áîëîí 1925-1994 îíû ã¿éëãýýíèé çîîñûã öóãëóóëãà áîëãîí ãàðãàâ.

• Àéìàã, îðîí íóòãèéí ñàëáàð áàíêóóäààð äàìæóóëàí áýëýí ìºíãººð õàíãàõ, ìóóäñàí ìºíãºí òýìäýãòèéã òàòàæ óñòãàõ, äàâòàí òîîëîõ, õÿíàõ ¿éë àæèëëàãààã òîãòìîë ÿâóóëæ èðëýý.

• Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê 5000-ò, 10000-ò, 20000-òûí äýâñãýðòèéí íóóöëàëûã òàíèõ òýìäýã á¿õèé çóðàãò õóóäàñ õèéëãýí àðèëæààíû áàíêóóä, áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä, õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîä, âàëþò ñîëèõ öýã¿¿ä, áîëîí òîìîîõîí õóäàëäààíû òºâ¿¿äýýð òàðààâ.

• 2006 îíä 34.1 òýðáóì òºãðºãèéí 30.6 ñàÿ øèðõýã ìóó äýâñãýðòèéã óñòãàâ. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð ã¿éëãýýíä áàéãàà áýëýí ìºíãº 245.1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí áàéíà.

• Ìîíãîëáàíê 2006 îíä Ìîíãîë óëñûí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí ºíººãèéí áàéäàë, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð îëîí íèéòèéí äóíä ÿâóóëñàí ñàíàë àñóóëãàäàà ìºíãºí òýìäýãòòýé õîëáîîòîé àñóóëòóóä îðóóëñàí íü èðãýäèéí ìºíãºí òýìäýãòèéí òàëààðõ ñàíàà áîäîë, ýðýëò õýðýãöýýã ñóäëàõàä à÷ õîëáîãäîëòîé áàéâ.

6.3 Ãàäààä õàìòûí àæèëëàãàà

Ìîíãîë óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã àõèóëàí áàòàòãàõ òàëààð Ìîíãîëáàíê 2006 îíä èäýâõòýé àæèëëàëàà. Äýëõèéä íýð õ¿íäòýé çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãóóä áîëîõ Ôè÷, Ì¿¿äèéç áîëîí Ñòàíäàðò ýíä Ï¿ýðñ êîìïàíèóäòàé õàìòðàí àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã Ñòàíäàðò ýíä Ï¿ýðñ “Á+ Ýåðýã Á+” áîëãîí àõèóëàí òîãòîîñîí áîë óäààõü õî¸ð êîìïàíè ºìíº òîãòîîñîí çýðýãëýëýý áàòàòãàëàà.

ªíãºðñºí îíä ãàðñàí ººð íýã ¿éë ÿâäàë áîë Ì¿¿äèéç êîìïàíè Ìîíãîë óëñûí òºãðºãèéí áîíäîä “Áà1”, òºãðºãèéí õàäãàëàìæèä “Áà2” áóþó õºðºíãº îðóóëàëòûí ò¿âøíèé çýðýãëýëèéí äýýä õÿçãààð òîãòîîñîí ÿâäàë þì. Óðüä ºìíº òîãòîîæ áàéãààã¿é ýíýõ¿¿ õÿçãààð íü õàìãèéí ýðñäýë áàãàòàé òºãðºãèéí ¿íýò öààñ áîëîí õàäãàëàìæèä îíîîæ áîëîõ çýðýãëýëèéã õàðóóëäàã áºãººä õºðºíãº îðóóëàëòûí ò¿âøèíä õ¿ðñíýýð ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûã óëàì èõ òàòàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëñýí þì.

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà


79

Óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã àõèóëàí áàòàòãàõ àæëûã Ìîíãîëáàíê ãàðäàí õèéñíýýð íýã ¿å áóóðàõ òºëºâòýé áàéñàí çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ñîíèðõëûã ñýðãýýëýý. Ò¿¿í÷ëýí õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóäàä çýðýãëýë òîãòîîëãîñíîîð ãàäààä çàõ çýýëä ãàðàõ ¿¿ä õààëãûã íýýæ ºãäºã ãýäãèéã îéëãóóëëàà. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ¿íäýñíèé òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóä çýðýãëýëýý òîãòîîëãîí, ãàäààä çàõ çýýëýýñ ñàíõ¿¿ãèéí õÿìä ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ àæëûã ýõë¿¿ëýýä áàéíà.

Èõ Ìîíãîë óëñ áàéãóóëëàãäñàíû 800 æèëèéí îéí õ¿ðýýíä Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûã ãàäààäàä ñóðòàë÷ëàõ, ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûã òàòàõ òàëààð Ìîíãîëáàíê áàãàã¿é àæèë õèéëýý. Ãàäààäûí íýð õ¿íäòýé “Fortune”, “Forbes”, “Newsweek”, “Businessweek”, “ Foreign Affairs”, “CNBC”, “International Herald Tribune” çýðýã ñîíèí õýâëýëä íèéòëýë, ñóðòàë÷èëãààíû ìàòåðèàë õýâë¿¿ëëýý.

Îéí õ¿ðýýíä “Euromoney Conferences” áîëîí Ãàäààä õóäàëäàà, ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòûí àãåíòëàãòàé õàìòðàí “Õºðºíãº îðóóëàã÷äûí ôîðóì-2006”-ã Óëààíáààòàð õîòîä 9 ä¿ãýýð ñàðä àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà. Óã ôîðóìä ãàäààä, äîòîîäûí íèéò 800 ãàðóé çî÷èí, òºëººëºã÷èä îðîëöñîí íü óðüä ºìíº çîõèîãäîæ áàéñàí óóëçàëò, õóðàëäààíààñ îðîëöîã÷äûí òîî, õàìðàõ öàð õ¿ðýýíèé õóâüä èë¿¿ ºðãºí õ¿ðýýíä áîëæ ºíãºðëºº.

Ëîíäîí äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãàà

2006 îíû 2 äóãààð ñàðä “Ìîíãîë óëñ áîëîí Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí òºâ” õóðàëäààíûã Ëîíäîí õîòûí Ñèòèãèéí àìáàí çàõèðàã÷ Äýâèä Áðüþâåðèéí Ìîíãîë óëñàä õèéñýí àéë÷ëàëûí ¿åýð çîõèîí áàéãóóëàâ. Óóëçàëòàä Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷, àðèëæààíû áàíêóóäûí òºëººëºã÷èä áîëîí àëáàíû áóñàä õ¿ì¿¿ñ, Ëîíäîí õîòûí Ñèòèãèéí àìáàí çàõèðàã÷ Äýâèä Áðüþâåð, ò¿¿íèéã äàãàëäàí ÿâàà áèçíåñèéí òºëººëºã÷èä îðîëöîâ. Óóëçàëòàä îðîëöîã÷èä Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí íººö áîëîìæ, ò¿¿íèéã îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí òºâ áîëãîí õºãæ¿¿ëýõýä äýëõèéí ñàíõ¿¿ãèéí òýðã¿¿ëýõ òºâ Ëîíäîí õîòòîé õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð îíöëîí ÿðèëöñàí áàéíà. Õî¸ð õºðøèéí ýäèéí çàñãèéí õóðäàöòàé õºãæèë, ãàçàð ç¿éí àøèãòàé áàéðøèë çýðýã íü Ìîíãîë óëñûã á¿ñèéí ñàíõ¿¿ãèéí òºâ áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ òààòàé áîëîìæ, èðýýä¿é áàéãààã óóëçàëòàä îðîëöîã÷èä òýìäýãëýýä, ýíý çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ñàíõ¿¿ õóóëü ýðõ ç¿éí òààòàé îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ, õºðºíãº îðóóëàã÷äûí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ íºõöëèéã ñàéæðóóëàõ, ìºí áàíêíû ñàëáàðààñ ãàäíà äààòãàë, õºðºíãèéí çàõ çýýëèéã óëàì õºãæ¿¿ëýõ, ýíý òàëààð öààøèä õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð ñàíàë ñîëèëöîæ, ýíý ÷èãëýëýýð Ëîíäîí õîòûí ç¿ãýýñ òóñëàìæ äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, Ìîíãîëûí êîìïàíèóäûí õóâüöààã Ëîíäîíãèéí õºðºíãèéí áèðæ äýýð àðèëæààëàõ áîëîìæèéã ñóäëàõààð òîõèðîëöëîî. Ëîíäîí õîòîä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã îëîí óëñûí íýð õ¿íä á¿õèé 10 ãàðóé áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷èä ýíý óóëçàëòààð Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí óäèðäëàãóóäòàé óóëçàí áèçíåñèéí õîëáîî òîãòîîí àæèëëàæ ýõýëëýý.

Ìºí 9 ä¿ãýýð ñàðä “Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð áîëîí Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò õºãæëèéí áàíê (ÅÑÁÕÁ)” ñýäâýýð äóãóé øèðýýíèé óóëçàëòûã òóñ áàíêíû Åðºíõèéëºã÷ Æàí Ëåìüåðèéí Ìîíãîë óëñàä õèéñýí àéë÷ëàëûí ¿åýð çîõèîí áàéãóóëæ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò õýðõýí õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð ÿðèëöëàà. ÅÑÁÕÁàíêíû ìýðãýæèëòí¿¿äèéã Ìîíãîëûí áàíêóóäòàé óóëçóóëàõ àæëûã çîõèîí



80

áàéãóóëàâ. Òóñ áàíê íü Óëààíáààòàðò òºëººëºã÷èéí ãàçðàà íýýæ, ÕÀÑ áàíêèíä 5 ñàÿ åâðîãèéí çýýë îëãîñíîîð æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëñàí àíõíû òºñºë õýðýãæèæ ýõýëëýý. Ìîíãîë óëñòàé àæèëëàõ ñòðàòåãèéí áè÷èã áàðèìòûí òºñºëä áàíê, ñàíõ¿¿, õºðºíãèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäóóëàí ºãñºí ñàíàëóóä òóñãàëàà îëæ, óã áè÷èã áàðèìò íü áàòëàãäàí ìºðäºãäºæ ýõëýýä áàéíà. Óã áàðèìò áè÷ãèéí äàãóó ÅÑÁÕÁ íü áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò øóóä õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ, óðò õóãàöààíû çýýë îëãîõ, çºâëºõ ìýðãýæèëòýí àæèëëóóëàõ, ñóðãàëò õèéõ çýðãýýð òåõíèêèéí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëíý.

ÅÑÁÕÁ-íààñ òºãðºãººð áîíäûã Ìîíãîë óëñàä ãàðãóóëàõ áîëîìæèéã ñóäëàõ, õàäãàëàìæèéí äààòãàëûí òîãòîëöîîã áèé áîëãîõ, äààòãàëûí ýðõ ç¿éí øèíý÷ëýëèéã õèéõ, òýòãýâðèéí òîãòîëöîîã øèíý÷ëýõýä òåõíèê òóñëàëöàà, ñóðãàëò àâàõààð òîõèðîëöîæ 2007 îíîîñ õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëíý. 2004 îíä ýõýëñýí áàíêíû ñàëáàðûí àæèëòíóóäûã ñóðãàõ 450.0 ìÿíãàí åâðîãèéí òºñºë 2006 îíä àìæèëòòàé õýðýãæèæ äóóñëàà. Ñóðãàëòàä áàíêíû 300 ãàðóé àæèëòàí õàìðàãäëàà.

Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãààã öààøèä îëîí óëñûí ò¿âøèíä õ¿ðãýí õºãæ¿¿ëýõýä õèéõ àæëûí òàëààð áèå äààñàí çºâëºìæ ä¿ãíýëòèéã îëîí óëñàä íýð õ¿íä á¿õèé ìýðãýæèëòí¿¿äýýð ãàðãóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, òýäíèé òîìèëîëò ¿éë÷èëãýýíèé 50.0 ìÿíãàí åâðîãèéí çàðäëûã ÅÑÁÕÁ-íààñ ãàðãóóëàâ. Ýíýõ¿¿ çºâëºìæèéã Ìîíãîë óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí äóíä õóãàöààíû õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõàä õýðýãëýñíýýñ ãàäíà èíôëÿöèä ñóóðèëñàí óðò õóãàöààíû ¿íýò öààñûã òºðººñ ãàðãóóëàõ çàìààð èíôëÿöèéí ãýíýòèéí õ¿ëýýëòèéã òîäîðõîé áîëãîõîä òóñàëæ, óëìààð õ¿¿ã áóóðóóëàõ áîëîìæòîé òàëààðõè çºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã õîëáîãäîõ ãàçðóóäàä òàâèàä áàéíà.

Òàéëàíò îíä Àíãëèéí Òºâ áàíêèíä ìºíãºíèé áîäëîãîä ýäèéí çàñãèéí çàãâàð÷ëàëûã àøèãëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ñèñòåìèéí ýðñäýë, õÿíàëò øàëãàëòûí çîõèöóóëàëòûí øèíý çàãâàðóóä, áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã óäèðäàõ íü ñýäâýýð Ìîíãîëáàíêíû àæèëòíóóäûã ñóðãàâ. Ìîíãîë óëñàä êàðòûí áîëîí áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîã õºãæ¿¿ëýõ àæëûã ýð÷èìæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû 10 àæèëòàíã Àíãëè, Ãåðìàí, Èñëàíä, Áåëãèéí òºâ áàíêóóä áîëîí Visa, Master çýðýã îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû áàéãóóëëàãóóäòàé óóëçóóëàí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàâ. Ãåðìàíû Òºâ áàíêòàé õàìòðàí áýëýí áóñ òîîöîî, êàðòûí ã¿éëãýýã çîõèîí áàéãóóëàõ àñóóäëààð 2006 îíä õàìòðàí àæèëëàñàí áîë 2007 îíä áýëýí ìºíãºíèé õàíãàëò, ¿éë÷èëãýýíä ñóäàëãàà õèéõ, Òºâ áàíêèíä ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëýõ, äîòîîä õÿíàëò øàëãàëòûã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàíà. Ýíý íü òºëáºð òîîöîîíä äàõü áýëýí ìºíãºíèé õýðýãöýýã áàãàñãàí, îðîíä íü áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîíû øèíý õýðýãñë¿¿äèéã ºðãºí íýâòð¿¿ëýõ õºòºëáºðèéí áýëòãýë àæèë áîëîõ þì.

Ìîíãîëáàíê, Ñàíãèéí ßàì, Ñàíõ¿¿ãèéí Çîõèöóóëàõ Õîðîî (ÑÇÕ)-íû õàìòðàí ãàðãàñàí ñàíàìæ áè÷ãèéí äàãóó øèíýýð áàéãóóëàãäñàí ÑÇÕ-ã îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, èæèë òºñòýé ãàäààäûí áàéãóóëëàãóóäòàé õîëáîî òîãòîîëãîí àæèëëàõàä àíõààðàë òàâèí àæèëëàâ. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä äààòãàëûí ýðõ ç¿éí áàðèìò áè÷ã¿¿äèéã îëîí óëñûí æèøèãò õ¿ðãýí ñàéæðóóëæ áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, äààòãàëûí àæèëòíóóä, õÿíàí øàëãàã÷äûã ñóðãàõ, ìýðãýø¿¿ëýõýä çîðèóëàí 300.0 ìÿíãàí åâðîãèéí òåõíèêèéí òóñëàëöàà àâàõ òºñëèéã áàòëóóëëàà. Òºñºë õýðýãæñýíýýð äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãàà ºðãºæèí, óëìààð äààòãàëòàé õºðºíãèéã áàðüöààëàí çýýë îëãîõ òààòàé îð÷èí á¿ðäýæ, áàíêíû çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Áàíêíû ñóë ÷ºëººòºé õºðºíãèéã ¿íýò öààñíû çàõ çýýëä îðóóëàõ òààòàé íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ,



81

¿íýò öààñíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã ìýðãýøñýí àæèëòíóóäûã áýëòãýõ ñóðãàëòûí òºâ áàéãóóëàõàä Äýëõèéí áàíêíû äýðãýäýõ First Initiative áàéãóóëàãààð äàìæóóëàí 1 ñàÿ àì. äîëëàðûí òåêíèêèéí òóñëàëöàà á¿õèé òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ ñàíàëûã òàâüæ õýðýãæ¿¿ëýõ òºñë¿¿äèéí æàãñààëòàíä îðóóëàâ. Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîøîîíû Àíãëèéí òóðøëàãààñ ñóäàëæ, ìýäýýëëèéã ÑÇÕ-íû õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîíû õÿíàëò øàëãàëò, çîõèöóóëàëòûí òàëààðõè ýðõ ç¿éí øèýíý÷ëýëòèéí àæëûí õýñãèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí õ¿ðã¿¿ëëýý.

Ëþêñåìáóðãèéí ÇÃ-ûí 100 õóâèéí òýòãýëýëãýýð 2005 îíä çóðãàà, 2006 îíä äºðâºí îþóòàíã áàíêíû ìàãèñòåðò ñóðãàõ õºðºíãèéã øèéäâýðë¿¿ëýí òàâàí îþóòàí ñóðàëöàæ, ¿¿íýýñ ãóðàâ íü Ëþêñåìáóðãèéí èõ ñóðãóóëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ñóðãóóëèéã 2006 îíä ä¿¿ðãýýä Ìîíãîëáàíê, Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêóóäàä àæèëëàæ áàéíà. Ýäãýýð îþóòíóóäûí ñóðãàëò, ñòèïåíä, äààòãàë, áàéð, Íüþ-Éîðêîä õèéõ äàäëàãûí 125.0 ìÿíãàí åâðîãèéí çàðäëûã Ëþêñåìáóðãýýñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýýä áàéíà. 2007 îíä õºðºíãèéí çàõ çýýë, õºðºíãº îðóóëàëòûí áàíê, äààòãàëûí ñóðãàëòóóäûã Ìîíãîëä çîõèîí áàéãóóëàõ çàìààð 200 ãàðóé àæèëòàíã ñóðãàõ, Ëþêñåìáóðãýä áîëîõ áàíêíû óäèðäëàãûí ñóðãàëòàä 6 àæèëòàíã, ìàãèñòåðò 2-3 îþóòàí ñóðãàõ õºòºëáºðèéã øèéäâýðë¿¿ëëýý.

Ãàäààäàä àæèëëàæ àìüäðàãñäûí àð ãýðòýý øèëæ¿¿ëæ áóé ìºíãºí ãóéâóóëãûí òàëààð Ëîíäîí õîòíîî çîõèîãäñîí îëîí óëñûí õóðàëä Ìîíãîë óëñûã òºëººëºí îðîëöîæ, õóðëûí ìàòåðèàëûã õîëáîãäîõ ñàíàëûí õàìò Ìîíãîëáàíêíû àæëûí õýðýãöýýíä õ¿ðã¿¿ëñíýýñ ãàäíà Ñîëîíãîñ, Ãåðìàí, ÀÍÓ, Àíãëè äàõü ìîíãîë÷óóäààñ Ìîíãîë ðóó øèëæ¿¿ëæ áóé ìºíãºí ãóéâóóëãûí ñóäàëãààã Äýëõèéí áàíêíû òóñëàìæòàéãààð õèéëã¿¿ëýõ àæëûã òîõèðîëöëîî. Ýíý íü ìºíãºí ãóéâóóëãûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì.

Ìîíãîë óëñûí âàëþòûí íººöèéã ¿ð àøèãòàé çîõèñòîé áàéðøóóëàõ, ¿ð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõ, íººöèéí óäèðäëàãûã ñàéæðóóëæ áîëîâñðîíãóé áîëãîõòîé õîëáîãäñîí ìýäýý ìýäýýëýë öóãëóóëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí øèíý õýðýãñë¿¿äèéí ñóäàëãàà õèéõ, çýðýãëýë ñàéòàé áàíêóóä, òýäãýýðèéí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð, ¿íèéí ñóäàëãàà õèéõ çýðãýýð Ìîíãîëáàíêíû àæèëòíóóäûã ìýäýý ìýäýýëëýýð õàíãàõ, øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòí¿¿äèéã Ìîíãîëä óóëçóóëàõ çýðýã àæëóóä íü âàëþòûí íººö, Ìîíãîëáàíêíû àøèã îðëîãî ºñºí íýìýãäýõýä ÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

Áàíêíû áàéãóóëëàãààñ ãàäíà Ñàíãèéí ßàì, Õºäºëìºð Íèéãìèéí Õàìãààëëûí ßàì, Õºðºíãèéí Áèðæ, Íèéãìèéí äààòãàëûí Åðºíõèé ãàçðóóäûã èæèë òºñòýé áàéãóóëëàãóóäòàé õîëáîî òîãòîîí õàìòðàí àæèëëàõàä ìýðãýæëèéí òóñëàëöàà äýìæëýã ¿ç¿¿ëëýý. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð, õóâü÷ëàëûí òàëààð ãàäààäûí áàéãóóëëàãóóäàä òàíèëöóóëàõ ñóðòàë÷ëàõ, ìýäýýëýõ àæëûã áàéíãà ã¿éöýòãýæ áàéíà.



82

6.4 Äîòîîä àóäèò

Ìîíãîëáàíêíû Äîòîîä àóäèòûí ãàçðààñ Äîòîîä àóäèòûí 2002-2006 îíû õºòºëáºð, 2006 îíû àæëûí òºëºâëºãººíèé äàãóó Ìîíãîëáàíêíû ãàçàð, õýëòýñ, îðîí íóòàã äàõü ñàëáàð íýãæ¿¿äýä Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãààã õóóëü òîãòîîìæèéí õ¿ðýýíä ÿâóóëæ áóé ýñýõýä õÿíàëò òàâüæ, øàëãàëò õèéí, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àëèâàà ýðñäýë, àëäàãäëààñ õàìãààëàõ, áèé áîëñîí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõ, èëýðñýí çºð÷èë äóòàãäëûí ìºðººð õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâàõ òàëààð øèéäâýð ãàðãóóëàõ, ñàíàë, çºâëºìæ áîëîí ¿¿ðýã äààëãàâàð ºãºõ çýðãýýð àæèëëàëàà.

Òàéëàíä îíä Ìîíãîëáàíêíû Òºâ îðîí íóòãèéí ãàçàð, õýëòýñ, àëáà, ñàëáàð íýãæèä á¿ðýí áîëîí õýñýã÷èëñýí áàéäëààð íèéò 59 óäàà øàëãàëò õèéæ, èëýðñýí çºð÷èë äóòàãäàëä õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã öàã òóõàéä íü àâàí, õýðýãæèëòýíä íü õÿíàëò òàâüæ èðëýý. Øàëãàëòûã ýðñäýë èõòýé, ýðñäýë áèé áîëçîøã¿é òàëáàðò ÷èãë¿¿ëýí ÿâóóëàâ.

Ìºí Äîòîîä àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààã óëèðàë òóòàì íýãòãýí ä¿ãíýæ, Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí ãèø¿¿ä áîëîí Ìîíãîëáàíêíû Õÿíàëòûí Çºâëºëä òàéëàãíàæ, øàëãàëòûí ¿ð ä¿íãýýð õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàñàí áîëíî.

Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíêíû 2005 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã “ÊÏÌÆ” êîìïàíèàð áàòàëãààæóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, Ìîíãîëáàíêèíä ºãñºí çºâëºìæèéí áèåëýëòèéã ãàðãàæ, ìºðººð íü õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàëàà.

6.5. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë

Ìîíãîëáàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã Îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí, á¿ðòãýëèéí ñàõèëãà áàò, òºëáºðèéí øóóðõàé áàéäëûã õàíãàõàä àíõààðàí àæèëëàæ áàéíà. Òàéëàíò îíä õºíäëºíãèéí àóäèòûí ÊÏÌÆ êîìïàíèéí çºâëºìæèéí äàãóó ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çàðèì òîõèðóóëãûí ã¿éëãýýã õèéæ ã¿éöýòãýëýý.

Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîî

Ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàã ºðãºæèí òýëýõèéí õýðýýð áàíê õîîðîíäûí òîîöîîãîîð äàìæèí õèéãäýõ ã¿éëãýý íýìýãäñýýð áàéíà. Áàíê õîîðîíäûí òîîöîîíä îðîëöîæ áóé íèéò òºëáºðèéí ä¿í áîëîí ÄÍÁ-èé õàðüöàà 2001 îíä 1.7 áàéñàí áîë 2006 îíä 3.0 áîëæ ºñ÷ýý. Ýíý íü èðãýä, áàéãóóëëàãûí áàíêèíä èòãýõ èòãýë óëàì ñàéæèð÷, áàíêààð õèéãäýõ ã¿éëãýý ýðñ íýìýãäýæ áóéã èëòãýæ áàéíà.

Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýý 2, 4 ä¿ãýýð óëèðëóóä õàìãèéí èõ õèéãääýã áºãººä ýíý íü îíû òºãñãºëä îíû ýöñèéí ã¿éëãýýí¿¿ä õèéãääýã áîëîí 2 äóãààð óëèðàëä öàã àãààð äóëààð÷ áàðèëãà áîëîí óóë óóðõàéí ñàëáàðóóä èäýâõæèæ èðãýä, àëáàí áàéãóóëëàãóóäûí áàíêóóäààð äàìæóóëàí ã¿éëãýý íýìýãääýãòýé õîëáîîòîé þì. Õàðèí õàìãèéí áàãà ã¿éëãýýã I óëèðàëä õèéæ áàéãàà íü îíû ýõýí äýõ ã¿éëãýýí¿¿ä õàðüöàíãóé áàãà, òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëò äºíãºæ õèéãäýæ ýõýëäýãòýé õîëáîîòîé áàéæ áîëîõ þì.



83

Çóðàã 6.2 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, ñàðààð

Çóðàã 6.1 Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîî, ÄÍÁ


84

Õ¿ñíýãò 6.1 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, óëèðëààð (ìÿíãàí øèðõãýýð)

2002 2003 2004 2005 2006

1 óëèðàë 222.2 406.4 586.3 620.2 689.7

ºñºëò (%) 22.9 82.9 44.3 5.8 11.2

2 óëèðàë 287.1 611.7 793.5 797.5 851.5

ºñºëò (%) 25.6 113.1 29.7 0.5 6.8

3 óëèðàë 295.6 561.9 617.3 541.6 762.8

ºñºëò (%) 56.9 90.1 9.9 -12.3 40.8

4 óëèðàë 405.9 636.8 727.1 391 910.6

ºñºëò (%) 68.3 56.9 14.2 -46.2 132.9

Á¿ãä 1210.8 2216.8 2724.2 2350.3 3214.6

ºñºëò (%) 44.3 83.1 22.9 -13.7 36.8

Ñàðààð àâ÷ ¿çâýë, 1, 2, 7, 11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä ã¿éëãýýíèé òîî áîëîí ã¿éëãýýíèé ä¿í áóóð÷ áàéãàà áîë áóñàä ñàðóóäàä ºññºí áàéíà. Ã¿éëãýý áóóð÷ áàéãàà ñàðóóäûí àæëûí õîíîã áóñàä ñàðóóäààñ áàãà áàéñàíòàé õîëáîîòîé áàéâ.

Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíä îðîëöîã÷äûí òºëáºðèéí ñèñòåìèéã øèíý÷ëýõ, ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð 2006 îíû 2 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäºð Òºëáºð òîîöîîíû òºâèéã àøèãëàëòàíä îðóóëàâ. Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýý áîëîí áàíê õîîðîíäûí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé ä¿íãèéí õÿçãààðûã íýã ñàÿ òºãðºãººð òîãòîîñîí áºãººä 2006 îíä áàíê õîîðîíä íèéò 3.2 ñàÿ óäààãèéí ã¿éëãýýãýýð 9.5 èõ íàÿä òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäæýý. ¯¿íèé 350.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 3.7 õóâü íü áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýý, 9.2 èõ íàÿä òºãðºã áóþó 96.3 õóâü íü áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýý áàéâ. Õàðèí ã¿éëãýýíèé òîîãîîðîî áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýý íèéò ã¿éëãýýíèé òîîíû äèéëýíõ áóþó 84.9 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

Òàéëàíò îíä äóíäæààð íýã ã¿éëãýýíèé ä¿í 2.5-3.5 ñàÿ òºãðºãèéí õîîðîíä õýëáýëçýëçýæ áàéëàà.

Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿íãèéí 24.6 õóâèéã Òºðèéí ñàí, 14.6 õóâèéã Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíê, 13.5 õóâèéã ÕÀÀÍ áàíê, 11.5 õóâèéã Ãîëîìò áàíê, 7.3 õóâèéã Óëààíáààòàð õîòûí áàíê, 6.4 õóâèéã Õàäãàëàìæèéí áàíê, 5.0 õóâèéã Ìîíãîë Øóóäàí áàíê, 4.3 õóâèéã Àíîä áàíê, 12.7 õóâèéã áóñàä áàíê òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. ¯¿íèéã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëæ ¿çâýë, Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêíûõ 1.7 íýãæ, Õàäãàëàìæ áàíêíûõ 1.5 íýãæ, Ìîíãîë Øóóäàí áàíêíûõ 1.0 íýãæ, áóñàä áàíêóóäûíõ 0.3 íýãæýýð òóñ òóñ áóóðñàí áàéõàä ÕÀÀÍ áàíêíûõ 2.4 íýãæ, Ãîëîìò áàíêíûõ 1.3 íýãæ, Òºðèéí ñàíãèéíõ 0.4 íýãæ, Óëààíáààòàð õîòûí áàíêíûõ 0.2 íýãæýýð òóñ òóñ íýìýãäñýí áàéíà.



85

Çóðàã 6.4 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, ñàðààð

Çóðàã 6.3 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, èõ áîëîí áàãà òîîãîîð


86

Õ¿ñíýãò 6.2 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, óëèðëààð (òýðáóì òºãðºã)

2002 2003 2004 2005 2006

1 óëèðàë 471.48 850.17 1,086.39 1,481.79 1,787.63

ºñºëò (%) 13.9 80.3 27.8 36.4 20.6

2 óëèðàë 581.98 1,000.43 1,429.33 1,809.40 2,742.82

ºñºëò (%) 33.2 71.9 42.9 26.6 51.6

3 óëèðàë 718.18 986.84 1,400.15 2,057.20 2,145.66

ºñºëò (%) 45.1 37.4 41.9 46.9 4.3

4 óëèðàë 972.34 1,249.53 1,746.27 2,222.72 2,847.43

ºñºëò (%) 81.6 28.5 39.8 27.3 28.1

Á¿ãä 2,743.97 4,086.97 5,662.13 7,571.10 9,523.55

ºñºëò (%) 45.9 48.9 38.5 33.7 25.8

6.6 Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí òàëààð

Ìîíãîëáàíêíû íèéò ãàçàð, õýëòýñ, ñàëáàðóóä íü Òºâ áàíêíû ¿íäñýí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð õóóëüä çààñàí ÷èãëýëèéí äàãóó ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéãàà áºãººä ýíýõ¿¿ íýãæ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ, õàðèëöàí óÿëäàà õîëáîîã äýýä çýðãýýð õàíãàõ, àæëûí äàâõàðäëûã àðèëãàõ, ò¿ðãýí øóóðõàé, íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ, õÿíàëò òàâèõ, óäèðäëàãàä òàéëàãíàõ àæëûã ñàéæðóóëàõ íü ÷óõàë àñóóäàë þì. Ìºí Ìîíãîëáàíêíû àæèëòíóóäûí ¿éë àæèëëàãààã îíîâ÷òîé, ¿ð ºãººæòýé çîõèîí áàéãóóëàõ, õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ, àæëûí öàã àøèãëàëòûã äýýøë¿¿ëýõ, òýäãýýðò òàâèõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ íü Òºâ áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã òàñðàëòã¿é, íàéäâàðòàé ÿâóóëàõàä ÷óõàë íºëººòýé áèëýý.

Íºãºº òàëààñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìýäýýëëèéí òåõíèê, òåõíîëîãèéí õºãæèë àñàð õóðäàöòàé ÿâàãäàæ, õ¿í òºðºëõòíèé á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíä íýâòýð÷, óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä èõýýõýí ò¿ëõýö áîëæ áàéíà. Ìîíãîëáàíê íü ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí îëîëò àìæèëòûã öàã òóõàéä íü íýâòð¿¿ëýí àøèãëàñíààð àæèëòíóóäûí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ, àæëûí öàãèéã ç¿é çîõèñòîé àøèãëàõ, ìýäýýëëèéí íóóöëàë, àþóëã¿é áàéäëûã äýýøë¿¿ëýõ, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çýðýã îëîí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áà ¿¿íèé ¿ð ä¿íä çàðäàë áîëîí öàã õóãàöàà õýìíýæ, èë¿¿ ºíäºð îëîëò, àìæèëòàíä õ¿ðýõ áîëîìæòîé áîëîõ þì. Èéìä Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õýëòñýýñ Ìîíãîëáàíêíû á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíä ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí îëîëò àìæèëòûã íýâòð¿¿ëæ, àæëûí ¿ð ä¿íã äýýøë¿¿ëýõ îëîí øèíý àæëóóäûã øàò äàðààëàí õèéæ áàéíà.

Ìîíãîëáàíê íü Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû àðèëæààíû ïðîãðàì õàíãàìæèéí íýìýëò ººð÷ëºëòèéã õèéæ, àðèëæààã öààñàí õýëáýðýýð ÿâóóëàõûã á¿ðýí çîãñîîñîí áà îäîî á¿õ àðèëæààã îíëàéíààð õèéäýã áîëãîâ. Ìºí Ìºíãºíèé áîäëîãî, ñóäàëãààíû ãàçàðòàé õàìòðàí òóñ ïðîãðàìûí òàëààð àðèëæààíû áàíêóóäàä ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëëàà. Èðýõ îíä Ìîíãîëáàíêíààñ çîõèîí áàéãóóëæ áóé á¿õ òºðëèéí àðèëæàà, ìºí Ìîíãîëáàíêíààñ îëãîõ á¿õ ñàíõ¿¿æèëò áîëîí áàíê õîîðîíäûí çàõ äýýð õèéãääýã á¿õ àðèëæààíû ¿éë àæèëëàãààã îíëàéíààð õèéõ áîëîìæèéã



87

Çóðàã 6.6 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, èõ áîëîí áàãà ä¿íòýéãýýð

Çóðàã 6.5 Íýã ã¿éëãýýíèé äóíäàæ ã¿éëãýýíèé ä¿í


88

àãóóëñàí íýìýëò, ººð÷ëºëòèéã ÒÁ¯Ö-íû ïðîãðàì õàíãàìæèä îðóóëàõààð òºëºâëºí àæèëëàæ áàéíà.

Îëîí óëñûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí Ìîíãîëáàíêíû ãàäààä, äîòîîä òºëáºð òîîöîîã ¿íýí çºâ, ò¿ðãýí øóóðõàé ã¿éöýòãýõ, áàíêíû òºëáºð òîîöîîíä äýâøèëòýä òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ, áàíê õîîðîíäûí òîîöîîíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñèñòåìä øààðäëàãàòàé íýìýëò ººð÷ëºëò, ïðîãðàì, ìîäóëèóäûã õèéæ ã¿éöýòãýâ.

Òºâ áàíêíû õýðýãæ¿¿ëæ áóé áîäëîãî, ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéí òàëààðõè ìýäýýëëèéã îëîí íèéòýä íýýëòòýé áîëãîõ, ò¿ðãýí øóóðõàé õ¿ðãýæ áàéõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû âýá õóóäñûã øèíý÷ëýí áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, õàìãèéí íóóöëàë ñàéòàé, àþóëã¿é áàéäëûã ºíäºð ò¿âøèíä õàíãàñàí, õóðäàí, íàéäâàðòàé àæèëëàãààòàé òåõíîëîãèóäûã àøèãëàí ìýäýýëëèéã îíëàéí áîëîí ôàéë ãýñýí ãîðèìîîð õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé, ìºí õàéëòûí ñèñòåìòýé øèíý âåá õóóäñûã àøèãëàëòàíä îðóóëëàà.

Ìºí îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû Swift ñ¿ëæýýíèé ºäºð òóòìûí íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàí àæèëëàæ, dial-up õîëáîëòûã ISP_LL õîëáîëòîîð ñîëüæ, ìýäýýëýë äàìæóóëàõ àæèëëàãààã online ãîðèìä àìæèëòòàé øèëæ¿¿ëýâ. Swift ñ¿ëæýýíèé íóóöëàëûí òåõíèê, òåõíîëîãèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð ÑÂÈÔÒÍåòèéí 2-ð ¿å øàòíû áýëòãýë àæëûã õèéæ äóóññàí áà ýíý àæëûí õ¿ðýýíä SAS ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîí áóñàä õýðýãñë¿¿äèéã ñåðâåð êîìïüþòåðò ñóóðèëóóëæ, ìºí Swift-èéí ñóðãàëòûí òºâòýé õàìòðàí íèéò àðèæààíû áàíêóóäûí äóíä ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàâ.

Ìîíãîëáàíêíû èíòåðíýòèéí áîëîí äîòîîä ñ¿ëæýýíèé òåõíèê, òºõººðºìæèéã øèíý÷ëýí ñàéæðóóëæ, èíòåðíýòèéí õóðäûã 2 MB õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëýâ. Íèéò àæèëòíóóäûí ñ¿ëæýýíèé îð÷èí äàõü íóóöëàëûí ò¿âøèíã íýìýãä¿¿ëýõ, ñ¿ëæýýíèé çîõèîí áàéãóóëàëòûã ñàéæðóóëàõ, ìºí çîõèñòîé õýðýãëýýã íýâòð¿¿ëýõ, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàõ çîðèëãîîð Active Directory òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõ òóðøèëòèéã õèéæ, øààðäàãäàõ áýëòãýë àæëûã àìæèëòòàé õèéæ ã¿éöýòãýëýý. Ìºí “Ìîíãîëáàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñ¿ëæýý”, “SWIFT ñ¿ëæýý”, “Áàíê õîîðîíäûí ñ¿ëæýý”, “Çýýëèéí ìýäýýëëèéí ñàí”-èéí íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàí àæèëëàæ, ñåðâåð¿¿äèéí íóóöëàë, àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, ãàäíû õàëäëàãààñ ñýðãèéëýõ íýìýëò àðãà õýìæýý àâ÷, ñ¿ëæýýíèé õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàâ.

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí àæèëòíóóäûí ìýäëýã, áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõýä àíõààð÷ àæèëëàí Ýíýòõýã óëñàä áîëñîí BankTech-2006 àðãà õýìæýýíä õî¸ð àæèëòàí, Òàéëàíä óëñûí Àçèéí òåõíîëîãèéí èíñòèòóò áîëîí Oracle Èõ ñóðãóóëèéí Òàéëàíä äàõü ñàëáàðò Oracle-èéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàä ãóðâàí ïðîãðàì çîõèîã÷, ìºí òóñ ñóðãóóëèéí Linux ñèñòåìèéí ñóðãàëòàä íýã ïðîãðàì çîõèîã÷èéã òóñ òóñ õàìðóóëëàà.

Òºëáºð òîîöîîíû òºâ

Òóñ òºâ íü íèéò 16 áàíêíû òºâ, Ñàíãèéí ÿàìíû Òºðèéí ñàíãèéí ãàçàð, Ìîíãîëáàíêíû òºâòýé ¿íäñýí øóãàì áîëîõ øèëýí êàáåëü, íººö øóãàì áîëîõ ôèçèê êàáåëèàð õîëáîãäîí, äóíäûí ñ¿ëæýýã íàéäâàðòàé àæèëëóóëàõàä



89

Çóðàã 6.8 Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿íä ýçëýõ õóâü, áàíêóóäààð

Çóðàã 6.7 Áàíêóóäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í


90

øààðäëàãàòàé ãýðýý õýëýëöýýð¿¿äèéã õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäòàé õèéæ, òýäãýýðò ºäºð òóòìûí õÿíàëò òàâèí àæèëëàæ áàéíà.

2006 îíû 2 äóãààð ñàðààñ ýõëýí áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýã ñàíõ¿¿ãèéí äóíäûí ñ¿ëæýýã àøèãëàí äàìæóóëæ ýõýëñýí áà ýíýõ¿¿ ñ¿ëæýý àøèãëàëòàíä îðñíîîð Ìîíãîëáàíê íü áàíêóóäûí òºâ áîëîí Ñàíãèéí ÿàìíû Òºðèéí ñàíãèéí ãàçàðòàé áîäèò öàãèéí ãîðèìä îíëàéí õîëáîîòîé áîëæ ñàíõ¿¿ãèéí àëèâàà ¿éë÷èëãýýã òóõàéí ìº÷èä ò¿ðãýí øóóðõàé ÿâóóëàõ áîëîìæòîé áîëñîí þì. ¯¿íèé çýðýãöýý áàíêóóä ñàíõ¿¿ãèéí äóíäûí ñ¿ëæýýíèé òóñëàìæòàéãààð ÒÁ¯Ö-íû àðèëæàà áóþó ìºíãºíèé çàõûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ, òàéëàí ìýäýýëëýý ñîëèëöîõ çýðýã íýìýëò ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã àâ÷ áàéíà.

Òºëáºð òîîöîîíû òºâ íü 2006 îíä áàãòààí áàíêóóäûã ISO 8583 ñòàäàðòàä øèëæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð òóñ ñòàíäàðòûã áàéãóóëëàãóóäàä òàðààí õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòí¿¿äýä ñóðãàëò ÿâóóëàõ, áàíêíû ïðîãðàì õàíãàìæ íèéë¿¿ëýã÷ êîìïàíèóäòàé õàìòðàí àæèëëàí ISO 8583 ñòàíäàðòûã ñóðòàë÷ëàí òàíèóëàõ, ISO 8583-ä òîõèðñîí ïðîãðàì õàíãàìæèéí òóðøèëòûã õàìòðàí õèéõ, áàíêóóäûí òóðøèëòûí ÿâöàä ãàðñàí àëäàà äóòàãäëûã èëð¿¿ëæ çºâëºãºº ºãºõ çýðýã àæëóóäûã çîõèîí áàéãóóëñàí áàéíà. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ìýäýýã Îëîí óëñûí ISO 8583 ñòàíäàðòûí øààðäëàãûã õàíãàñàí íýãäñýí ñòàíäàðò ðóó øèëæ¿¿ëñíýýð áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýý äàìæóóëàõ áàéãóóëëàãóóä ººðñäèéí á¿ðòãýëèéí ïðîãðàìì õàíãàìæèä õîëáîãäîõ ººð÷ëºëòèéã îðóóëàí ã¿éëãýýãýý áàãöààð áèø ã¿éëãýý òóñ á¿ðýýð òóõàéí ìº÷èä øóóä äàìæóóëàõ áîëîìæòîé áîëîõ þì.

6.7 Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâèéí ¿éë àæèëëàãàà

Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ (ÁÑÒ) íü 2006 îíä ººðèéí ãîë ¿¿ðýã áîëîõ ñóðãàëò ñåìèíàðûã òºëºâëºãººíèé äàãóó òîãòìîë ÿâóóëæ èðñýí áà ñóðãàëò ñåìèíàðûã ÷àíàðòàé, ¿ð ºãººæòýé çîõèîí áàéãóóëàõàä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàí àæèëëàëàà. Èíãýñíýýð ýíý îíä òºëºâëºãäñºí äîòîîä ãàäààä ñóðãàëò, ñåìèíàðò äàâõàðäñàí òîîãîîð íèéò 1102 õ¿í õàìðàãäàí îðîëöñîí áàéíà.

ÁÑÒ íü ýíý îíä 32 ñýäýâ á¿õèé 44 óäààãèéí äîòîîä ãàäààä ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºñíººñ òàéëàíãèéí õóãàöààíä 37 ñýäâýýð 48 óäààãèéí ñóðãàëò ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëëàà. ÁÑÒ 2006 îíä ºìíºº òàâüñàí çîðèëòîî àìæèëòòàé áèåë¿¿ëñýí íü Ìîíãîëáàíê áîëîí àðèëæààíû áàíêóóä, ìºí çàðèì ÁÁÑÁ-óóä, òóñ ñóðãàëòûí òºâèéí ¿éë àæèëëàãààã áàéíãà äýìæèí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýí, ñóðãàëò ñåìèíàðò ººðñäèéí àæèëëàãñäûã èäýâõòýé îðîëöóóëæ áàéãààòàé õîëáîîòîé þì. Ýíý îíä ÁÑÒ-ººñ ñóðãàëò ñåìèíàðûí ¿ð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ñóðãàëò ñåìèíàðûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààã ñóíãàæ, àëü áîëîõ óðò õóãàöààãààð çîõèîí áàéãóóëàõûã õè÷ýýí àæèëëàñíû ä¿íä íèéò 2887 õ¿í/ºäºð ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëñàí íü ºìíºõ îíûõîîñ 40 õóâü áóþó 848 õ¿í/ºäºð-ººð íýìýãäñýí áàéíà.

Äîòîîäîä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò

ÁÑÒ íü àðèëæààíû áàíêóóäûí àæèëòíóóäûí ýðýëò, õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõóéö ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëæ ÿâóóëàõûí òóëä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òîãòîîä áàéãàà óëàìæëàëûí äàãóó îíû ýõýíä àðèëæààíû áàíêóóäààñ ñàíàë



91

àâ÷ 2006 îíû ñóðãàëòûí òºëºâëºãººã õàìòðàí áîëîâñðóóëæ, óã òºëºâëºãººíèé äàãóó ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëàâ. Òàéëàíãèéí õóãàöààíä áàíêóóäûí õ¿íèé íººöèéí ìåíåæåð¿¿ä áîëîí ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàæ, òýäýíòýé ñóðãàëò ñåìèíàð õýðõýí çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áàéãàà, ñóðãàëòûí àãóóëãà, òºëºâëºãººíä îðóóëàõ ººð÷ëºëò¿¿äèéí òóõàé, õàìòàð÷ ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí áóñàä àñóóäëààð òîãòìîë óóëçàí ÿðèëöàæ, çºâëºëäºí àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä ñóðãàëò ñåìèíàðûã ÷àíàðòàé, ºãººæòýé áîëîõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëñíîîñ ãàäíà áàíêóóäûí ÁÑÒ-èéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèí ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ èäýâõ óðä îíóóäûí àäèë ñàéí áàéâ. ÁÑÒ ýíý îíä 36 ñýäýâ á¿õèé 47 óäààãèéí /2849 õ¿í.ºäºð/ ñóðãàëò ñåìèíàðûã äîòîîääîî çîõèîí áàéãóóëæ, íèéò 1091 õ¿íèéã õàìðóóëæýý. ÁÑÒ íü ýíý îíä ñóðãàëò ñåìèíàðûã ÷àíàðòàé, ºãººæòýé, ¿ð ä¿íòýé àëü áîëîõ ñîíèðõîëòîé, óðò õóãàöààòàé áàéõààð çîõèîí áàéãóóëàõ, ¿éë àæèëëàãààíûõàà õ¿ðýýã õºäºº îðîí íóòàãò àæèëëàæ áàéãàà áàíêíû àæèëòíóóäàä ÷èãë¿¿ëýõýä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàí àæèëëàñàí áàéíà.

ÁÑÒ íü ýíý îíä ñóðãàëòûã ñèñòåìòýé ÿâóóëàõ çîðèëãîîð õýä õýäýí øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í ãàðãàæ, êîíöåïö ïðîãðàììóóäûã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëñýí áàéíà.¯¿íä:

1. Çýýëèéí àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí ñóðãàëòûí êîíöåïö 2. Áàíêíû çàëóó àæèëòíû ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòûí

ïðîãðàìì 3. Ñóðãàã÷ áàãøèéí ñóðãàëòûí ïðîãðàìì 4. Ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûí àðãà÷ëàë ÀÑ 5. Õºòëºã÷èéí ñóðãàëòûí õºòºëáºð.

ÁÑÒ íü ýíý îíä õºäºº îðîí íóòàãò àæèëëàæ áàéãàà áàíêíû àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ á¿ñ÷èëñýí 6 ºäðèéí ñóðãàëòûã àíõ óäààãàà çîõèîí áàéãóóëñàí áºãººä ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýýíä 15 àéìãèéí íèéò 163 õ¿í îðîëöîâ. Ýäãýýð õ¿ì¿¿ñýýñ 148 õ¿í øàëãàëòàíä òýíöýæ ñåðòèôèêàò àâëàà.

Áàíêíû àæèëòíóóäûí ãàäààä õýëíèé ìýäëýãèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàíê ñàíõ¿¿ãèéí àíãëè õýëíèé ãàäààä áàãøòàé äàìæàà, àðèëæààíû áàíêóóäàä àæèëëàæ áàéãàà ìýðãýæëèéí áóñ àæèëòíóóäàä çîðèóëæ “Áàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí” 2 ñàðûí äóíä øàòíû äàìæààã òóñ òóñ çîõèîí áàéãóóëæ ÿâóóëñàí áà äýýðõ 2 äàìæààíä íèéò 41 õ¿íèéã õàìðóóëñàí áà õàìðàãäàãñäààñ ñóðãàëòûí ïðîãðàììûã õàíãàæ øàëãàëòàíä òýíöñýí 34 õ¿íä ñåðòèôèêàò îëãîæýý.

ÁÑÒ ñóðãàëò á¿ð äýýð ñóðãàëò ñåìèíàðò îðîëöîãñäûí äóíä ñóðãàëò õýðõýí ÿâàãäñàí, áàãøèä ºãºõ ¿íýëãýý, ÁÑÒ-èéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð ñàíàë àñóóëãà áàéíãà ÿâóóëæ, ãàðñàí ñàíàë ø¿¿ìæëýëèéã öàã õóãàöààíä õýðýãæ¿¿ëýí àæèëëàæ áàéãàà íü òóñ òºâèéí ¿éë àæèëëàãààã õýâèéí ÿâóóëàõàä, ñóðãàëòûí ÷àíàð ºãººæ, ¿ð íºëººã íýìýãä¿¿ëýõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëæ áàéíà ãýæ ¿çýæ áàéíà.

Ìºí ñóðãàëò ýõëýõýýñ 2-3 äîëîî õîíîãèéí ºìíº áàãø á¿ðèéã ñóðãàëòûã õºòëºí ÿâóóëàõ áýëòãýëèéã õàíãóóëàõ, ñóðãàëòàä îðîëöîãñäîä ñóðãàëòûí ìàòåðèàë, áóñàä ãàðûí àâëàãûã óðüä÷èëàí áýëòãýæ òàðààæ áàéíà.

ÁÑÒ íü òàéëàíãèéí õóãàöààíä ººðèéí ãèø¿¿í áàéãóóëëàãóóäààñ èð¿¿ëñýí 28 ñàíàë õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâ÷ öàã õóãàöààíä íü 100 õóâü øóóðõàé áàðàãäóóëæ



92

àæèëëàñàí áà çàðèì àðèëæààíû áàíêóóäûí õ¿ñýëòèéí äàãóó òºëºâëºãººíººñ ãàäóóðõè ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõûí çýðýãöýý ººðèéí ñóðãàëòûí òàíõèì, òîíîã òºõººðºìæ, ñóðãàëòûí ïðîãðàìì õàíãàìæàà ¿íýã¿é àøèãëóóëàõ, áàãø îëæ ºãºõ çýðãýýð òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëæ èðæýý.

Ìºí ãàäààä ò¿íø áàéãóóëëàãóóäûí òóñëàëöàà äýìæëýãýýð Àíãëè, Ãåðìàí, Ëþêñåíáóðã, Áåëüãè, Ôðàíö çýðýã îðíóóäààñ áàíêíû ìýðãýæèëòí¿¿äèéã óðèí èð¿¿ëæ ãàäààä áàãøòàé 18 óäààãèéí ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëñàí íü àðèëæààíû áàíêóóäûí õóâüä àæèëòíóóäàà ãàäààäàä ñóðãàõ çàðäàë õýìíýñýí àðãà õýìæýý áîëëîî.

Ãàäààä îðíóóäàä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò

ÁÑÒ ýíý îíä ãàäààä îðíóóäûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöóóëàõ, òóðøëàãààñ íü ñóðàëöóóëàõ çîðèëãîîð ÕÁÍÃÓ-ûí Ôðàíêôóðò, ÁÍÕÀÓ-ûí Øàíõàé, ÎÕÓ-ûí Ýðõ¿¿ çýðýã õîòóóäàä ñóðãàëò àÿëëóóäûã çîõèîí áàéãóóëæ 24 õ¿íèéã õàìðóóëàâ. 2007 îíä ÕÁÍÃÓ áîëîí áóñàä îðíóóäàä áàíêíû óäèðäàõ àæèëòíû ñóðãàëò-àÿëàë, ìýðãýæèëòí¿¿äýä çîðèóëñàí 5 óäààãèéí ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºæ çîõèõ áàéãóóëëàãóóäòàé òîõèðîëöîîä áàéíà.



93

7ÎÄËÎÃÎ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ

ÕÓÐÀÀÍÃÓÉ

Áàíêíû òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí õºãæèë

Òàéëàíò îíä ÓÈÕ-ààñ Ìºíãº óãààõ áîëîí òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé õóóëü /2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 8-íû ºäºð/ áîëîí Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ /Ëèçèíã/-èéí òóõàé õóóëü /2006 îíû 6 äóãààð ñàðûí 22-íû ºäºð/- èéã òóñ òóñ áàòëàí ãàðãàæýý.

Ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûí ñàíõ¿¿æèëòòýé òýìöýõ íü äýëõèéí õàìòûí íèéãýìëýãèéí áîäëîãûí òýðã¿¿ëýõ àñóóäëûí íýã áîëñîí áºãººä Ìîíãîë Óëñ ìºíãº óãààõ áîëîí òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé õóóëèéã áàòàëñíààð áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéí ýð¿¿ë, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ ýðõ ç¿éí îð÷èíã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, îëîí óëñûí õàìòûí íèéãýìëýãèéí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä ÷óõàë àëõàì áîëîâ.

Ýíýõ¿¿ õóóëèéí çîðèëãî íü ìºíãº óãààõ áîëîí òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàëààð òóõàéëáàë, ìýäýýëýõ ¿¿ðýãòýé ýòãýýäèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã, ñýæèãòýé áîëîí òóñãàéëàí õÿíàõ ã¿éëãýý, Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáàíä ñýæèãòýé ã¿éëãýýíèé òàëààð ìýäýýëýõ, õàðèëöàã÷èéí òàëààðõè ìýäýýëëèéã øàëãàæ òîãòîîõ, õîëáîãäîõ ìàòåðèàëûã õàäãàëàõ, ã¿éëãýýã ò¿äãýëç¿¿ëýõ çýðýã õàðèëöààã çîõèöóóëàõ þì. Ò¿¿í÷ëýí Ìîíãîëáàíêíû á¿òöýä Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáûã áàéãóóëàõ ýðõ ç¿éí ¿íäýñ áèé áîëãîâ.

Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ /Ëèçèíã/-èéí òóõàé õóóëèàð ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ãýðýý áàéãóóëàõ, äóóñãàâàð áîëãîõ, ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ, ò¿¿íèé òºðºë, õýëáýð, àãóóëãà, ãýðýýíèé ç¿éë, ãýðýýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà, ãýðýýíèé îðîëöîã÷, òýäãýýðèéí ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà, ãýðýýã á¿ðòã¿¿ëýõ çýðýã àñóóäàëòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëæýý.

Ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ /Ëèçèíã/-èéí òóõàé õóóëü áàòëàãäñàíòàé õîëáîãäóóëæ Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû òóõàé õóóëèéí 3 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñãèéí “çýýëä¿¿ëýõ ãàçàð” ãýñíèé äàðàà “ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñèéí ¿éë÷èëãýý” ãýæ íýìýëò îðóóëàâ.

Ìºí õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 3 äàõü çààëò áîëîí 7 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 3 äàõü çààëòûã áîëîí Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 6 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñãèéí 10 äàõü çààëòûã òóñ òóñ õ¿÷èíã¿é áîëãîâ.

Á


94

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÀÀÑ 2006 ÎÍÄ ÕÝÐÝÃÆ¯¯ËÑÝÍ ÁÎÄËÎÃÛÍÁÀ ÒÅÕÍÈÊÈÉÍ ØÈÍÆ ×ÀÍÀÐÒÀÉ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝÍÈÉ

ÕÓÐÀÀÍÃÓÉ

Ñàð, ºäºð

Äóãààð Íýð Àãóóëãà

I /16 19

• Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýý íèé òºëáºð òîîöîîíû æóðàì

• Áàíê õîîðîíäûí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé òºëáºð òîîöîîíû æóðàì

• Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýõ àæëûí ãýðýý

• Áàíê õîîðîíäûí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýý-íèé òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýõ àæëûí ãýðýý

Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîã çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ æóðìûã áàòëàâ.

III / 24 147/94

ÌÁÅ, Ñàíãèéí ñàéäûí õàìòàðñàí 2004 îíû 207/459 òîîò òóøààëààð áàòëàãäñàí “Àêòèâûã àíãèëàõ, àêòèâûí ýðñäýëèéí ñàí áàéãóóëæ, çàðöóóëàõ æóðàì”-ûí 3 äóãààð á¿ëãèéí 3.1; 5.3; 5.4 äýõ çààëòóóäûã ººð÷ëºí íàéðóóëñàí.

Æóðìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð ººð÷ëºëò îðóóëàâ.

V / 26250

ÌÁÅ-èéí 2006 îíû 19 òîîò òóøààëààð áàòëàãäñàí “Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýõ àæëûí ãýðýý”-íèé 1.5.3 äàõü õýñãèéí çààëòûã ººð÷èëñºí.

Æóðìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð ººð÷ëºëò îðóóëàâ.

VI / 19 286Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû öàõèì àðèëæààíû åðºíõèé ãýðýý

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñûã Ìîí-ãîë áàíêíààñ áàíêèíä õóäàëäàõ, áàíêíààñ Ìîíãîëáàíê áóöààí õóäàëäàí àâàõ, áàíê õîîðîíäîî õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ, òýäãýýð ¿éë àæèëëàãààíä Áàíê õîîðîíäûí àðèëæààíû öàõèì ñèñòåìèéã àøèãëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóó ëàõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ ãýðýýã áàòëàâ.

X / 11 452/81/483

Ã¿éëãýýíýýñ èëýðñýí õóóðàì÷ ìºíãºí òýìäýãòèéã õ¿ðã¿¿ëýõ, á¿ðòãýõ, õàäãàëàõ, óñòãàõ æóðàì

Ã¿éëãýýíýýñ èëýðñýí õóóðàì÷ ìºíãºí òýìäýãòòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷, Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíû äàðãà, Öàãäààãèéí åðºíõèé ãàçðûí äàðãûí õàìòàðñàí òóøàà-ëààð ýíýõ¿¿ æóðìûã áàòëàâ.

XI / 17 537¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë òîîöîõ çºâëºìæ

Áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëýý òîîöîõîä òóñ äºõºì áîëîõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ æóðìûã áîëîâñðóóëàâ.

XII / 21 594Áàíêíû çîõèñòîé óäèðäëàãûí çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõ æóðàì

Áàíêíû Òºëººëºí óäèðäàõ çºâ-ëºë áîëîí Ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààã áàíêíû õóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí ýðõ àøèãò íèéö¿¿ ëýõ áîëîí áàíêíû çîõèñ-òîé óäèðäëàãûí òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð ýíýõ¿¿ æóðìûã áàòëàâ.

Áîäëîãî ¿éë àæèëëàãààíû õóðààíãóé


95

8ÓÄÈÒÎÐÛÍ ÒÀÉËÀÍ

Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõ íü Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã áàéíà.

Ìîíãîëáàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã Ñàíõ¿¿ãèéí Òàéëàãíàëûí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí áýëòãýñýí áîëíî. Çàõèðëóóäûí Çºâëºë íü 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ Áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, òóõàéí ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí ¿ð ä¿í áà ìºíãºí ã¿éëãýýã ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ¿íýí çºâººð èëýðõèéëýõèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé.

Çàõèðëóóäûí Çºâëºë íü Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäëûã ¿íýí çºâ èëýðõèéëýõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã çºâ çîõèñòîé õºòºëæ ÿâóóëäàã áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü Òîäðóóëãà 3 áà Òîäðóóëãà 4-ò òóñãàãäñàí øààðäëàãóóäàä íèéöýæ áàéãàà ãýäãèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé.

Ìºí Áàíêíû õºðºíãèéã õàìãààëàõ, çàëèëàí, áóñàä çºð÷èë, äóòàãäëààñ ñýðãèéëýõ, èëð¿¿ëýõ àðãà õýìæýýã àâàõ íü Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí ¿¿ðýã áàéäàã.

3-34 äóãààð õóóäñàíä ¿ç¿¿ëñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõäýý çîõèõ áîäëîãûã áàðèìòàëæ, ¿íäýñëýëòýé áºãººä çîõèñòîé øèéäýë, òîîöîîëëûã àøèãëàæ, á¿õèé ë õîëáîãäîõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòóóäûã äàãàæ ìºðäñºí ãýæ Çàõèðëóóäûí Çºâëºë ¿çýæ áàéíà.

Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí øèéäâýðèéí äàãóó ãàðûí ¿ñýã çóðñàí:

À. Áàòñ¿õÅðºíõèéëºã÷, Ìîíãîëáàíê

Óëààíáààòàð, Ìîíãîë óëñ2007 îíû 5 äóãààð ñàðûí 29

Àóäèòîðûí òàéëàí


96

7-34 äóãààð õóóäñàíä ¿ç¿¿ëñýí òîäîòãîëóóä íü ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

Áèä Ìîíãîëáàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä àóäèò õèéæ 3-34 ä¿ãýýð õóóäñàíä ¿ç¿¿ëëýý. Ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ íü Áàíêíû Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí ¿¿ðýã áàéíà.

Áèäíèé ¿¿ðýã áîë õèéæ ã¿éöýòãýñýí àóäèòäàà ¿íäýñëýí ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûí òàëààð õàðààò áóñ ä¿ãíýëòýý ãàðãàæ, òà á¿õýíä òàéëàãíàõ ÿâäàë þì. Ýíýõ¿¿ òàéëàíãèéí òàëààð ººð áóñàä ýòãýýäèéí ºìíº áèä õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é áîëíî.

Áèä àóäèòàà Àóäèòûí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðòûí äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýëýý. Óã ñòàíäàðòóóä íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä ìàòåðèàëëàã õýìæýýíèé àëäààã¿é ýñýõèéã íîòëîõ õàíãàëòòàé íîòîëãîî îëæ àâàõûí òóëä àóäèòàà òºëºâëºí ã¿éöýòãýõèéã áèäíýýñ øààðääàã. Àóäèòûí ÿâöàä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí ä¿í ìýäýý, òîäîòãîëûí äàãàëäàõ íîòîëãîîã ò¿¿âðèéí àðãààð øàëãàõ àæèë îðäîã. Ìºí ò¿¿í÷ëýí àóäèòûí ÿâöàä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûí åðºíõèé òàíèëöóóëãàä ¿íýëýëò ºãºõ, çàõèðëóóäûí õèéñýí òîìîîõîí òîîöîîëîë, àøèãëàñàí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí çàð÷ìóóäûã ¿íýëýõ çýðýã àæèë áàãòäàã. Áèäíèé ã¿éöýòãýñýí àóäèòûí ¿ð ä¿í íü ä¿ãíýëò ãàðãàõàä õàíãàëòòàé ¿íäýñëýë áîëñîí ãýäýãò áèä èòãýëòýé áàéíà.

Áèäíèé ä¿ãíýëòýýð, 3-34 äóãààð õóóäñàíä ¿ç¿¿ëñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä íü á¿õèé ë ìàòåðèàëëàã ç¿éëñèéí õóâüä 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ Ìîíãîëáàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, òóõàé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí ¿ð ä¿í áà ìºíãºí ã¿éëãýýã íü Ñàíõ¿¿ãèéí Òàéëàãíàëûí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðòûí äàãóó ¿íýí çºâ ¿ç¿¿ëñýí áàéíà.

Áèä àóäèòûí ä¿ãíýëòäýý õÿçãààðëàëò õèéëã¿éãýýð, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí Òîäîòãîë 16-ä ¿ç¿¿ëñýí÷ëýí Áàíê íü Òºâ Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 23 äóãààð ç¿éëèéã ìºðäººã¿é áîëîõûã îíöëîí òýìäýãëýæ áàéíà.

Àóäèòîðûí ä¿ãíýëò

Ìîíãîëáàíêíû ãèø¿¿äýä

ÊÏÌÆ

Ìýðãýøñýí íÿãòëàí áîäîã÷èäÊîìïàíèéí äóãààð: AF 0758 Óëààíáààòàð, Ìîíãîë Óëñ

Òýíöâýð Îðãèë Àóäèò ÕÕÊÌýðãýøñýí íÿãòëàí áîäîã÷èäËèöåíçèéí äóãààð: 056/2006 2007 îíû 5 äóãààð ñàðûí 29



97

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí Îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí

Òîäîòãîë2006

ñàÿ òºãðºã2005

ñàÿ òºãðºã

Õ¿¿ãèéí îðëîãî 5 18,779 8,505

Õ¿¿ãèéí çàðäàë 6 (8,072) (7,342)

Öýâýð õ¿¿ãèéí îðëîãî 10,707 1,163

Àëòíû öýâýð àøèã 2,309 18,773

Ãàäààä âàëþòûí àðèëæààíû öýâýð àëäàãäàë

(7,487) (3,175)

¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî

1,204 648

Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãî/(çàðäàë) (3,974) 16,246

Íèéò îðëîãî 6,733 17,409

Çàõèðãààíû çàðäàë (4,667) (4,805)

Áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë 8 (5,199) (3,964)

Òàéëàíò æèëèéí àøèã/(àëäàãäàë) (3,133) 8,640




98


2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººðõÒàéëàí òýíöýë

Òîäîòãîë2006

ñàÿ òºãðºã2005

ñàÿ òºãðºã

ÀÊÒÈÂ

Áýëýí ìºíãº 9 20,792 12,116

Àëò, ¿íýò ìåòàëë 10 167,870 9,893

Ãàäààä ¿íýò öààñààðõ õºðºíãº îðóóëàëò 11 56,972 28,616

Áóöààí õóäàëäàí àâñàí ãýðýý 12 115,967 59,707

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä

áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ 13 616,588 403,400

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà

14 18,373 17,615

Ñàíõ¿¿ Ýäèéí Çàñãèéí ßàìàíä îëãîñîí óðüä÷èëãàà

15 35,822 137,275

Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí óðüä÷èëãàà 16 6,156 10,472

Áóñàä àêòèâ 17 24,503 7,685

¯íäñýí õºðºíãº 18 18,276 17,563

ÍÈÉÒ ÀÊÒÈÂ 1,081,319 704,342

ÏÀÑÑÈÂ ÁÀ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍÃª

Ã¿éëãýýíä ãàðãàñàí áýëýí ìºíãº 245,099 191,686

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ 19 70,845 125,713

Ãàäààä ºð òºëáºð 20 150,633 158,876

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

21 405,129 90,298

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

22 148,542 89,548

Áóñàä ïàññèâ 23 27,955 11,109

ÍÈÉÒ ÏÀÑÑÈÂ 1,048,203 667,230

Ä¯ÐÌÈÉÍ ÑÀÍ ÁÀ ÍªªÖ

Ä¿ðìèéí ñàí 24 5,000 5,000

Õóðèìòëàãäñàí àøèã/àëäàãäàë 4,561 (350)

Áóñàä íººö 25 23,555 32,462

ÍÈÉÒ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍÃª 33,116 37,112

ÍÈÉÒ ÝÕ ¯¯ÑÂÝÐ 1,081,319 704,342




99

2006ñàÿ òºãðºã


¯éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý

Òóõàéí æèëèéí àøèã/(àëäàãäàë) (3,133) 8,640

Òîõèðóóëãà:-

¯íäñýí õºðºíãèéí äàíñíààñ õàñàëò 17 175

¯íäñýí õºðºíãèéí äàíñíààñ õàñàëòûí àëäàãäàë - 37

Ýëýãäýë 877 805

Àæëûí êàïèòàëûí ººð÷ëºëòèéí ºìíºõ ¿éë àæèëëàãààíû àøèã

(2,239) 9,657

Àêòèâûí (ºñºëò)/áóóðàëò:-

Àëò, ¿íýò ìåòàëë (157,977) 12,690

Ãàäààä ¿íýò öààñààðõ õºðºíãº îðóóëàëò (28,423) (16,510)

Áóöààí õóäàëäàí àâñàí ãýðýý (56,260) (10,501)

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ

(213,188) (150,897)


(758) 4,588

ÑÝÇß-íä îëãîñîí óðüä÷èëãàà 101,453 21,457

Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí óðüä÷èëãàà

4,316 (4,581)

Áóñàä àêòèâ (16,818) 2,502

Ïàññèâûí ºñºëò/(áóóðàëò):-

Ã¿éëãýýíä ãàðãàñàí ìºíãº 53,413 23,165

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ (54,868) 56,466

Ãàäààä âàëþòààðõ ïàññèâ (8,243) (7,632)

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ 314,831 37,272

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ 58,994 23,164

Áóñàä ïàññèâ 16,050 (198)

¯éë àæèëëàãààíààñ îðñîí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý 10,283 642

Õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí ã¿éëãýý¯íäñýí õºðºíãº áîðëóóëñíû îðëîãî 7 3

¯íäñýí õºðºíãº õóäàëäàí àâàëò (1,614) (780)

Õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä çàðöóóëñàí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý

(1,607) (777)

Ìºíãºí õºðºíãèéí öýâýð áóóðàëò 8,676 (135)

Ìºíãºí õºðºíãèéí ýõíèé ¿ëäýãäýë 12,116 12,251

Ìºíãºí õºðºíãèéí ýöñèéí ¿ëäýãäýë 20,792 12,116

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéíÌºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí




100

Õóâ

ààðè

ëàãä

àõã

¿é

Õ

óâààðè

ëàãä

àõ

(Õ

óðèìòë

àãäñà

í

àëäàã

äàë

) /

Õóð

èìòë

àãäñà

í

àø

èã

ñàÿ ò

ºãð

ºã

Íèéò

ñàÿ

òºãð

ºã

Ä¿ð

ìèéí

Ñàí

ñ

àÿ ò

ºãð

ºã

Åðº

íõèé

Íººöèéí

Ñàí

ñ

àÿ ò

ºãð

ºã

Äàõ

èí

¯íýë

ãýýí

èé

Ñàí

ñ

àÿ ò

ºãð

ºã

2005.0

1.0

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð -

ªìíº

íü

òàéëà

ãíàñí

ààð

5,0

00

5

,000

2

4,2

66

(

5,4

75)

28,7

91

-

ªíãº

ðñºí

æèëè

éí ç

àëð

óóëã

à -

-

-

(3

86)

(3

86)

2005.0

1.0

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð (

øèíý÷

èëñý

í)

5,0

00

5,0

00

24,2

66

(

5,8

61)

28,4

05

Òóõ

àéí æ

èëèéí à

øèã

(ø

èíý÷èëñý

í)

-

-

-

8

,640

8,6

40

Õóä

àëäàí

àâàõ

áîëîì

æòî

é ¿

íýò

öàà

ñíû

äàõ

èí

¿íýëãý

ýíýýñ

¿¿ñý

õ áîäèò

áóñ

öýâýð à

øèã

-

-

67

-

6

7

Äàõ

èí ¿

íýëãý

ýíèé ñ

àíä æ

èëæ

¿¿ëñý

í á

îäèò

áóñ

àø

èã

(

3,0

16)

3,0

16

-

Åðºíõè

é í

ººöèéí ñ

àíä ø

èëæ

¿¿ëñý

í

-

6,1

45

-

(6

,145)

-

2005.1

2.3

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð (

øèíý÷

èëñý

í)

5,0

00

11,1

45

21,3

17

(

350)

3

7,1

12

2005.1

2.3

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð -

ªìíº

íü

òàéëà

ãíàñí

ààð

5

,000

11,1

45

2

1,3

17

6

37,4

68

-

ªíãº

ðñºí

æèëè

éí ç

àëð

óóëã

à -

-

-

(3

56)

(3

56)

2005.1

2.3

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð (ø

èíý÷

èëñý

í)

5,0

00

1

1,1

45

21,3

17

(3

50)

37,1

12

Òóõ

àéí æ

èëèéí à

ëäàã

äàë

-

-

-

(3,1

33)

(

3,1

33)

Õóä

àëäàõ

áîëîì

æòî

é ¿

íýò

öàà

ñíû

äàõ

èí

¿íýëãý

ýíýýñ

¿¿ñý

õ áîäèò

áóñ

öýâýð à

øèã

àøãè

éí º

ºð÷ëºëò

-

-

(6

7)

-

(6

7)

Íèéãì

èéí õ

ºãæ

ëèéí ñ

àíä ø

èëæ

¿¿ëñý

í (

796)

(

796)

Äàõ

èí ¿

íýëãý

ýíèé í

ººöèéí ñ

àíä ø

èëæ

¿¿ëñý

í

áîäèò

áóñ

öýâýð à

ëäàã

äàë

-

-

(

8,8

40)

8,8

40

-

2006.1

2.3

1-í

èé º

äðè

éí á

àéäëàà

ð 5,0

00

11,1

45

1

2,4

10

4,5

61

33,1

16

Òîäîòã

îë 2

5 Ò

îäîòã

îë 2

5

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

ªì÷è

éí º

ºð÷ë

ºëòè

éí ò

àéëà

í



101


2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òîäîòãîë

1. Áàíêíû òàëààðõè åðºíõèé ìýäýýëýë

Ìîíãîëáàíê, Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíê (öààøèä “Áàíê” ãýíý) íü Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçðûí 1924 îíû 6 äóãààð ñàðûí 2-íû ºäðèéí òîãòîîëîîð áàéãóóëàãäñàí áà áàéðøèë íü: Ìîíãîë Óëñ, Óëààíáààòàð 46, Áàãà Òîéðóó 9.

Áàíê íü á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààãàà Ìîíãîë óëñàä ÿâóóëäàã áºãººä Àíãëè óëñûí Ëîíäîí õîò äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçðààñ ººð õèëèéí ÷àíàäàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ñàëáàðã¿é áîëíî.

Áàíêíû 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ãàðãàõûã Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí 2007 îíû 5 äóãààð ñàðûí 29-íû ºäðèéí øèéäâýðýýð çºâøººðñºí áîëíî.

2. ¯íäñýí ¿¿ðýã

Áàíêíû õ¿ëýýõ ¿íäñýí ¿¿ðãèéã Òºâ áàíê (Ìîíãîëáàíê)-íû òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëíà.

Áàíê íü ¿íèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð ìºíãºíèé áîäëîãûã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëäýã áºãººä ¿íýò öààñ àðèëæèõ, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ ýõ ¿¿ñâýð òàòàí àâàõ çýðãýýð õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã çîõèöóóëæ, áàíêíû òºëáºðèéí ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõ çàìààð áàíêíû ñèñòåìä òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâ÷ èðñýí áàéíà.

Áàíê íü Ìîíãîë óëñûí íýðèéí ºìíººñ òºãðºã, ãàäààä âàëþòûí õîîðîíäûí õàðèëöààã çîõèöóóëäàã. Èéìýýñ Áàíê íü óëñûí àëò áîëîí ãàäààä âàëþòûí íººöèéã ýçýìøèæ, óäèðääàã. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä Áàíê íü áóñàä îðíû òºâ áîëîí àðèëæààíû áàíêóóäàä ãàäààä âàëþòûí õàäãàëàìæ áàéðøóóëæ, ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí ¿íýò öààñ, ñâîï áîëîí ôîðâàðäûí çàõ çýýë äýýð àðèëæàà õèéäýã.

Áàíê íü Ìîíãîë óëñûí ìºíãºí òýìäýãòèéã ã¿éëãýýíä ãàðãàõ îíöãîé ýðõ ýäýëíý.

3. Òàéëàíã ãàðãàõàä áàðèìòàëñàí åðºíõèé çàð÷èì

(a). Íèéöýëòèéí òàëààðõ ìýäýãäýë

Ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä íü Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó (“ÑÒÎÓÑ”) áýëòãýãäñýí.



102


2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òîäîòãîë (¿ðãýëæëýë)

3. Òàéëàíã ãàðãàõàä áàðèìòàëñàí åðºíõèé çàð÷èì (¿ðãýëæëýë)

(á). Õýìæèëòèéí ¿íäýñëýë

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã çàõ çýýëèéí ºðòãººð íü òóñãàäàã ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë áîëîí áîðëóóëàõàä áýëýí áóé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿äèéã ýñ òîîöâîë ò¿¿õýí ºðòãèéí çàð÷ìààð áýëòãýñýí.

(â). ¯íäñýí áîëîí òàéëàí ãàðãàõàä õýðýãëýñýí âàëþò

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä àøèãëàñàí ìºíãºí òýìäýãò íü Ìîíãîë òºãðºã áºãººä ò¿¿íèéã ñàÿ òºãðºãººð èëýðõèéëýâ. Ìîíãîë òºãðºã íü Ìîíãîëáàíêíû ¿íäñýí ìºíãºí òýìäýãò áîëíî.

(ã). Òîîöîîëîë, ñàíàëûã òóñãàõ

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ ÿâöàä õºðºíãº, ºð òºëáºð, îðëîãî, çàðäëûã èëýðõèéëæ áóé ä¿í áà íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áîäëîãîä óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ íºëººëæ áîëîõ ñàíàë çºâëºìæ, ¿íýëýëò ä¿ãíýëò, òààìàãëàëûã õèéæ áàéõ øààðäëàãàòàé áàéäàã áàéíà. Áîäèò ¿ð ä¿í ýäãýýð òîîöîî, àðãà÷ëàëààñ ººð áàéæ áîëíî.

¯íýëãýý áîëîí òààìàãëàëûã îäîî ìºðäºæ áóé çàð÷èì äýýð õÿíàæ ¿çäýã. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîîöîîëëûí ÿìàð íýã ººð÷ëºëòèéã òóõàéí ººð÷ëºëò ãàðñàí ¿å áîëîí òóõàéí ººð÷ëºëòººñ õàìààðàõ èðýýä¿éí òîîöîîëîëä õàìðóóëàí òàéëàãíàíà.

4. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí áîäëîãóóä

Áàíê íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãûã òóóøòàé áàðèìòàëäàã áºãººä ýäãýýð áîäëîãî íü ºìíºõ æèë¿¿äèéíõýýñ ººð÷ëºãäººã¿é áàéíà.

(a) Ãàäààä âàëþòûí ã¿éëãýý

Ò¿¿õýí ºðòãººð á¿ðòãýãäýæ ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí ìºíãºæñºí àêòèâ, ïàññèâûã òàéëàí òýíöýëä òóõàéí ºäðèéí õàíøààð õºðâ¿¿ëæ òºãðºãººð èëýðõèéëíý. Áàíê íü ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí àêòèâ, ïàññèâûã ºäºð á¿ð äàõèí ¿íýëäýã. Õàíøèéí òýãøèòãýëèéí çºð¿¿ã Îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººð÷ óëìààð äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä øèëæ¿¿ëäýã.



103



4. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí áîäëîãóóä (¿ðãýëæëýë)

(a) Ãàäààä âàëþòûí ã¿éëãýý (¿ðãýëæëýë)

Ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí ìºíãºí áóñ àêòèâ, ïàññèâ íü ºðòãººðºº áîëîí äàõèí ¿íýëñýí ìºíãºí ä¿íãýýð èëýðõèéëýãäñýí áîëíî. Òóõàéí àêòèâ, ïàññèâ áîëîí àêòèâ ïàññèâûã äàõèí ¿íýëñíèéã òóõàéí ¿åèéí õàíøààð á¿ðòãýíý.

Ãàäààä âàëþòûí ã¿éëãýýã òóõàéí ºäðèéí õàíøààð òºãðºãò õºðâ¿¿ëýí òîîöñîí áîëíî. Ãàäààä âàëþòûí õàíøèéí òýãøèòãýëèéí çºð¿¿ã Îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººð÷ óëìààð äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä øèëæ¿¿ëäýã.

(á) Àëò, ¿íýò ìåòàë

Àëòûã áîäèò ¿íýëãýýãýýð íü òàéëàí òýíöýëä òóñãàäàã áºãººä äàõèí ¿íýëãýýã ºäºð á¿ð õèéäýã. Äàõèí ¿íýëãýýã òîãòîîõäîî ìºíãºæñºí àëòíû çàõ çýýëèéí ¿íý, ò¿¿íèé õàíäëàãà, òºãðºãèéí õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàð, òºãðºãèéí õàíøèéí ºñºëò, áóóðàëò çýðãèéã õàðãàëçäàã. Äàõèí ¿íýëãýýíèé àøèã, àëäàãäëûã Îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººð÷ óëìààð äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä øèëæ¿¿ëäýã.

Öýâýðø¿¿ëýýã¿é àëò, ìºíãº, çîîñ áîëîí ò¿¿õ ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñèéã ºðòºã, çàõ çýýëèéí ¿íèéí àëü áàãààð íü á¿ðòãýäýã.

(â) Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä

(i) Àíãèëàë

Àðèëæààíû õýðýãñýë íü áîãèíî õóãàöààíä àøèã îëîõ çîðèëãîîð Áàíêíû ýçýìøèæ áóé õýðýãñýë þì. Ýäãýýðò ýðñäëýýñ ¿ð ä¿íòýé õàìãààëàõ çîðèóëàëòã¿é ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ñìýë õýëöýë îðäîã. Àâëàãàä (ýåðýã áîäèò ¿íýëãýý) á¿ðòãýãäñýí á¿õ ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë áîëîí õóäàëäàí àâñàí îïøèí íü àðèëæààíû àêòèâò îðíî. ªãëºãò (ñºðºã áîäèò ¿íýëãýý) á¿ðòãýãäñýí á¿õ ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë áîëîí îïøèí íü àðèëæààíû ïàññèâò îðíî.

Áîãèíî õóãàöààíä àðèëæààëàõ çîðèëãîîð áèé áîëñîí çýýëýýñ áóñàä çàìààð ¿¿ññýí çýýë áîëîí àâëàãà íü Áàíêíû áèé áîëãîñîí çýýë áîëîí àâëàãà áºãººä çýýëäýã÷èä îëãîæ áóé ìºíãºí õºðºíãº þì. Îëãîñîí çýýë, àâëàãàä áîíä õóäàëäàí àâñíààñ áóñàä çýýë, óðüä÷èëãàà îðíî.



104




(â) Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä (¿ðãýëæëýë)

(i) Àíãèëàë(¿ðãýëæëýë)

Äóóñãàâàð ºäºð õ¿ðòýë ýçýìøèõ õºðºíãºä òºëáºð íü òîãòìîë áóþó òîîöîîëîãäîõ, äóóñãàâàð õóãàöàà íü òîäîðõîé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä îðîõ áºãººä ýäãýýðèéã Áàíê äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ çîðèëãîòîé áºãººä áîëîìæòîé áàéíà.

Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãºä àðèëæààíû çîðèóëàëòààð ýçýìøèæ áóé, Áàíêíààñ îëãîñîí, äóóñãàâàð ºäºð õ¿ðòýë ýçýìøèõ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä îðîõã¿é. ¯¿íä çàðèì çýýëèéí õºðºíãº îðóóëàëò îðíî.

(ii) Àíõíû ºðòãèéí õ¿ëýýí çºâøººðºëò

Áàíê õóäàëäàí àâñàí, ¿¿ññýí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéã àíõíû ¿íýýð íü á¿ðòãýõ áà ýäãýýð íü áîäèò ºðòºãòýé íü òýíö¿¿ áàéíà.

Õýðýâ ÿìàð íýãýí àðèëæàà, ã¿éëãýý íü çàõ çýýëèéí ¿íýä òóëãóóðëààã¿é ýñâýë çàõ çýýëèéí ¿íèéã íü øóóä òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é áîë èðýýä¿éä ãàðàõ òºëáºð, îðîõ îðëîãûí îéðîëöîî òîîöîîëëûã èæèë òºñòýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí çàõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã ¿íäýñ áîëãîæ áîäèò ºðòãèéã îéðîëöîîãîîð òîãòîîäîã. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ºðòºã áîëîí çàõ çýýëèéí ¿íèéí çºð¿¿ã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí õîëáîãäîõ çààëòûí äàãóó õºðºíãº, ºð òºëáºð õýìýýí òîäîðõîéëîãäîõ áîëîìæã¿é ë áîë øóóä îðëîãûí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã.

(iii) Äàðààõü ¿åèéí õýìæèëò

Àíõ á¿ðòãýñíýýñ õîéø, á¿õèé ë àðèëæààíû õýðýãñë¿¿ä, áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºíãèéã áîäèò ¿íýëãýýãýýð íü á¿ðòãýíý. Õàðèí èäýâõòýé çàõ çýýëä çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý áàéõã¿é õýðýãñýë, áîäèò çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýã îíîâ÷òîé õèéæ áîëîõã¿é òîõèîëäîëä òóõàéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéã ¿íèéí áóóðàëòûã õàñ÷ ºðòãººð íü á¿ðòãýíý. Àðèëæààíû õýðýãñýë áîëîí áîðëóóëàõàä áýëýí àêòèâûí áîäèò ¿íýëãýýíèé ººð÷ëºëòººñ ¿¿ññýí àøèã àëäàãäëûã îðëîãûí òàéëàí áîëîí ººðèéí õºðºíãºä òóñ òóñ á¿ðòãýíý.

Àðèëæààíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä, îëãîñîí çýýë, àâëàãà, äóóñãàâàð ºäºð õ¿ðòýë ýçýìøèõ õºðºíãèéã ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õàñàæ ýëýãäñýí ºðòãººð íü á¿ðòãýíý. Ýëýãäñýí ºðòãèéã ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãààð òîîöíî. Óðàìøóóëàë áà õÿìäðóóëàëò, àíõíû ã¿éëãýýíèé çàðäàë íü õîëáîãäîõ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íä îðîõ áºãººä ò¿¿íèéã òóõàéí õýðýãñëèéí ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãààð ýëýãä¿¿ëíý.



105





(iv) Áîäèò ¿íýëãýýíèé õýìæèëòèéí çàð÷èì

Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íýëãýý íü òóõàéí áàëàíñûí ºäðèéí çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýíä ¿íäýñëýãäýíý. Õýðýâ çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý áàéõã¿é òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íýëãýýã òîîöîõäîî ¿íýëãýýíèé çàãâàð áóþó õÿìäðóóëñàí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé àðãà÷ëàëûã àøèãëàíà.

Õÿìäðóóëñàí ìºíãºí ã¿éëãýýíèé àðãà÷ëàëûã àøèãëàõ ¿åä èðýýä¿éí ìºíãºí ã¿éëãýýã òîîöîõäîî óäèðäëàãûí òîîöîîëîëä ¿íäýñëýõ áºãººä èæèë òºñòýé íºõöºë á¿õèé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áàëàíñûí ºäðººðõ çàõ çýýëèéí õàíøèéã àøèãëàí õÿìäðóóëàëòûí õóâèéã òîîöíî. ¯íýëãýýíèé çàãâàðûã àøèãëàõ ¿åä áàëàíñûí ºäðººðõ çàõ çýýëèéí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýí ºãºãäëèéã îðóóëíà.

Õàðèëöàí ñîëèëöäîãã¿é ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íýëãýý íü Áàíêíû áàëàíñûí õààëòûí ºäðººð òóõàéí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí ãýðýýã çàõ çýýëèéí íºõöºë áàéäàë áà õóäàëäàí àâàã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàðûã õàðãàëçàí äóóñãàâàð áîëãîíî ãýæ òààìàãëàñàí ¿íýýð òîîöîîëîãäîíî.

(v) Äàðàà ¿åèéí õýìæèëòèéí àøèã, àëäàãäàë

Áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºíãèéí áîäèò ¿íýëãýýíèé ººð÷ëºëòººñ ¿¿ññýí àøèã, àëäàãäëûã øóóä ººðèéí õºðºíãºä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéã õóäàëäñàí, öóãëóóëñàí áóþó äàíñíààñ õàññàí ¿åä ººðèéí õºðºíãºä õ¿ëýýí çºâøººðñºí àøèã, àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä øèëæ¿¿ëíý.

Àðèëæààíû õýðýãñëèéí áîäèò ¿íýëãýýíèé ººð÷ëºëòººñ ¿¿ññýí àøèã, àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº.

(vi) Îíöãîé õýðýãñë¿¿ä

Õºðºíãº îðóóëàëò

Áàíê íü äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ çîðèëãîòîé áºãººä áîëîìæòîé çýýëèéí õºðºíãº îðóóëàëò íü äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ õºðºíãº ãýæ àíãèëàãäàíà. Áóñàä õºðºíãº îðóóëàëò íü áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºíãº ãýæ àíãèëàãäàíà.

Çýýë, óðüä÷èëãàà

Áàíêíû îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà íü îëãîñîí çýýë, àâëàãà ãýæ àíãèëàãäàíà.

Çýýë, óðüä÷èëãààã òîîöîîëñîí áóöààí òºëºãäºõ ä¿íãýýð òóñãàõ ¿¿äíýýñ ñàíãààð öýâýðø¿¿ëýí òàéëàãíàíà. (íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãî 4(i)-èéã ¿çíý ¿¿).



106





Àðèëæààíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ºð, òºëáºð

Àðèëæààíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ºð, òºëáºðò ãàðãàñàí ¿íýò öààñ, Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãûí õàäãàëàìæ, äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õàäãàëàìæ, ãàäààä ºð, òºëáºð áîëîí áóñàä ºãëºã îðíî. Àðèëæààíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ºð, òºëáºðèéã àíõ ºðòãººð íü á¿ðòãýíý. Àíõ á¿ðòãýñíýýñ õîéø ò¿¿íèé áóöààí òºëºãäºõ ä¿í áîëîí ºðòãèéí çºð¿¿ãýýð òóõàéí õýðýãñëèéí õóãàöààíû òóðøèä ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãààð ýëýãä¿¿ëæ, îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº.

(ã) Õàðèëöàí ñóóòãàë

Áàíê íü õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ä¿íã õàðèëöàí ñóóòãàõ õóóëèéí õ¿÷èí òºãºëäºð ýðõòýé áºãººä òºëáºð òîîöîîã õàðèëöàí ñóóòãàæ çºð¿¿ãýýð õèéõ òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº, ºð òºëáºðèéã öýâýðø¿¿ëýí, öýâýð ä¿íã áàëàíñàä òàéëàãíàíà.

(ä) Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýý

Áàíê íü èæèë òºñòýé õºðºíãº îðóóëàëòûã èðýýä¿éí òîäîðõîé ºäºð, òîäîðõîé ¿íýýð áóöààí õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ çîðèëãîîð õºðºíãº îðóóëàëòûã õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ ãýðýýã áàéãóóëäàã. Èðýýä¿éä áóöààí õóäàëäàõ çîðèëãîòîé õóäàëäàí àâñàí õºðºíãº îðóóëàëòûã õ¿ëýýí çºâøººðºõã¿é. Òºëºãäñºí ä¿íã àâëàãàäàã õ¿ëýýí çºâøººð÷ õîëáîãäîõ ¿íýò öààñààð áàðüöààëàãäàíà. Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýýíèé äàãóó õóäàëäñàí õºðºíãèéã òýíöýëä õ¿ëýýí çºâøººð÷, Áàíêíû õîëáîãäîõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàãóó á¿ðòãýíý. Òóõàéí õºðºíãèéí áîðëóóëàëòààñ îðñîí îðëîãûã òýíöýëä ºð òºëáºð áîëãîí òàéëàãíàíà.

Õóäàëäàõ áà áóöààí õóäàëäàí àâàõ ¿íèéí çºð¿¿ã ãýðýýíèé õóãàöààíä õóðèìòëóóëàí õ¿¿íä òîîöíî.

(å) ¯íäñýí õºðºíãº

(i) ªðòºã

¯íäñýí õºðºíãèéã ºðòãººð íü áóþó õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë (äîð äóðüäñàí) áîëîí ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã(á¿ðòãýëèéí áîäëîãûí ̧ -ä äóðüäñàí) õàñàæ äàõèí ¿íýëñýí ä¿íãýýð á¿ðòãýíý. ̄ íäñýí õºðºíãèéí àíõíû ºðòºã íü õóäàëäàí àâñàí ¿íý, èìïîðòûí àëáàí òàòâàð, ýðãýí òºëºãäºõ íºõöºëã¿é õóäàëäàí àâàëòûí òàòâàð áîëîí õºðºíãèéã òîâëîñîí ãàçàðò íü çîðèóëàëòààð íü àøèãëàëòàíä îðóóëàõàä ãàðàõ øóóä çàðäëóóäààñ á¿ðäýíý. ¯íäñýí õºðºíãèéã àøèãàëàëòàíä îðñíîîñ õîéø ãàðàõ óðñãàë áîëîí èõ çàñâàðûí çàðäëóóäûã ãàðñàí õóãàöààíûõ íü îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº.



107




(å) ¯íäñýí õºðºíãº

(i) ªðòºã (¿ðãýëæëýë)

Ãàðñàí çàðäàë íü ¿íäñýí õºðºíãèéí ñòàíäàðò ã¿éöýòãýëèéã íýìýãä¿¿ëæ, ¿íäñýí õºðºíãèéí àøèãëàëòààñ èðýýä¿éä îðæ èðýõ ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéã ºñãºæ áàéãàà òîõèîëäîëä ýäãýýð çàðäëûã ¿íäñýí õºðºíãèéí íýìýãäýë ºðòºã áîëãîí êàïèòàëæóóëæ áîëíî.

2002 îíä Ìîíãîëáàíê íü áàðèëãà áàéøèíãàà äàõèí ¿íýë¿¿ëæ, äàõèí ¿íýëãýýãýýð íýìýãäñýí ä¿íã äàõèí ¿íýëãýýíèé íººöºä òóñãàñàí áàéíà. Äàõèí ¿íýëãýýã ìýðãýæëèéí ¿íýëãýýíèé áàéãóóëëàãûí õèéñýí ¿íýëãýýíä ¿íäýñëýñýí.

(ii) Ýëýãäýë

Õºðºíãèéí ýëýãäëèéã àøèãëàõ õóãàöààíä ¿íäýñëýí øóëóóí øóãàìûí àðãààð òîîöîæ îðëîãûí òàéëàíä á¿ðòãýæ äàðààõ õóâü õýìæýýãýýð òîîöíî. ¯¿íä:

2006 îí 2005 îí Áàéøèí, áàðèëãà 25 - 60 æèë 17 - 42 æèë Òàâèëãà, òîíîã òºõººðºìæ 8 - 10 æèë 8 - 10 æèë Êîìïüþòåð 5 - 8 æèë 5 - 8 æèë Òýýâðèéí õýðýãñýë 6 - 8 æèë 6 - 8 æèë

Äóóñààã¿é êàïèòàë àæèëä ýëýãäýë òîîöäîãã¿é. Ýäãýýð àêòèâûí ýëýãäëèéã õîëáîãäîõ àêòèâóóä àøèãëàëòàíä îðñîí ¿åýñ òîîöîæ ýõýëäýã.

Áàéøèí áàðèëãûí òîîöîîëëûã 2006 îíä ººð÷èëñºí áîëíî (18 äóãààð òîäîòãîëîîñ õàð).

¯íäñýí õºðºíãèéã õóäàëäàí áîðëóóëàõäàà, á¿ðòãýëèéí ¿íý áîëîí áîðëóóëàëòûí ¿íèéí çºð¿¿ã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººð÷, òóõàéí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé çºð¿¿ãèéí àøèãëàãäààã¿é õýñãèéã õóðèòëàãäñàí àøèã ðóó øóóä õààäàã.



108




(¸) ¯íèéí áóóðàëò

Áàíê íü õºðºíãèéí ¿íèéí àëèâàà áóóðàëò ¿¿ññýí ýñýõèéã áàëàíñûí ºäºð õÿíàæ ¿çäýã. Õýðâýý ¿íèéí áóóðàëò ¿¿ññýí áîë òóõàéí õºðºíãèéí íºõºí òºëºãäºõ ä¿íã òîîöîîëäîã.

(i) Îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà

Çýýë, óðüä÷èëãààã çýýë òºëºãäºõºä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàíãààð öýâýðø¿¿ëæ òàéëàãíàäàã. Àëäàãäëûí ñàí íü ýðãýí òºëºãäºõ ìàãàäëàë áàãàòàé, ýðñäýëòýé çýýë, óðüä÷èëãààíä õàìààðàëòàé. Ýíý íü òóõàéí çýýë, óðüä÷èëãààíû ýðãýí òºëºãäºõ ä¿í õ¿ðòýë ò¿¿íèé á¿ðòãýëèéí ä¿íã áóóðóóëàõàä øààðäëàãàòàé ä¿í þì.

Àëäàãäëûí ñàíãèéí ºñºëòèéã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Çýýë ýðãýí òºëºãäºõã¿é íü òîäîðõîé áîëñîí ¿åä òóõàéí çýýëèéã äàíñíààñ øóóä õàñäàã.

Õýðýâ äàðàà íü ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë íü áóóðñàí áºãººä ýíý áóóðàëò íü õàñàëò õèéñíèé äàðààõ ¿éë ÿâäàëòàé õîëáîãäîëòîé áîë, òóõàéí õàñàëò áóþó àëäàãäëûí ñàíã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãààñ áóöààíà.

(ii) Çýýë óðüä÷èëãààíààñ áóñàä õºðºíãº

Íºõºí òºëºãäºõ ä¿í íü òóõàéí õºðºíãèéí àøèãëàëòûí ºðòºã áîëîí áîðëóóëàëòûí öýâýð ºðòãèéí àëü ºíäºð íü áàéíà. Õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ¿íý íü íºõºí òºëºãäºõ ä¿íãýýñ èõ áîë ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õ¿ëýýí çºâøººðäºã. ¯íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã.

Õýðýâ íºõºí òºëºãäºõ ä¿íã òîäîðõîéëîõîä àøèãëàñàí òîîöîîëîëä ººð÷ëºëò ãàðñàí òîõèîëäîëä ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã áóöààäàã. Õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ¿íý íü ýëýãäëèéã õàñàæ òîîöñîí á¿ðòãýëèéí ¿íýýñ èõ áºãººä, õýðýâ ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õ¿ëýýí çºâøººðººã¿é áîë ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã áóöààäàã. Á¿õ ¿íèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí áóöààëòûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã.

(æ) Îðëîãî

(i) Õ¿¿ãèéí îðëîãî áà çàðäàë

¯ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãà÷ëàë áîëîí õºâºã÷ õ¿¿ã àøèãëàæ õ¿¿ãèéí îðëîãî áà çàðäëûã àêêðóàë ñóóðèíä ¿íäýñëýæ îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Õ¿¿ãèéí îðëîãî áà çàðäàë íü õ¿¿ àâ÷èðäàã ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí àíõíû á¿ðòãýëèéí ¿íý áîëîí õóãàöàà äóñãàâàð áîëîõ ¿åèéí ìºíãºí ä¿íãèéí çºð¿¿, óðàìøóóëàë áà õÿìäðóóëàëò çýðãèéã àãóóëñàí áàéíà.



109




(æ) Îðëîãî (¿ðãýëæëýë)

(ii) Ò¿ðýýñèéí îðëîãî

¯íäñýí õºðºíãèéí ò¿ðýýñèéí îðëîãûã ò¿ðýýñë¿¿ëæ áóé õóãàöààíä øóëóóí øóãàìûí àðãà÷ëàëä ¿íäýñëýí îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Ò¿ðýýñèéí óðàìøóóëàë íü íèéò ò¿ðýýñèéí îðëîãûí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

(iii) Õóðààìæ øèìòãýëèéí îðëîãî

Õóðààìæ øèòãýëèéí îðëîãûã óã îðëîãûã îëñîí õóãàöààíûõ íü îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã.

(ç) Îðëîãûí òàòâàð

Áàíê íü Ìîíãîë óëñûí Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí õóóëèéí äàãóó îðëîãûí òàòâàðààñ ÷ºëººëºãäºíº.

(è) Àæèëëàãñäûí íºõºí îëãîâîð

Àæèëòíóóäûí íºõºí îëãîâîðò Óëñûí Íèéãìèéí Äààòãàëûí ãàçàðò òºëäºã íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë îðäîã. Íºõºí îëãîâðûã îëãîñîí òóõàé á¿ð îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä çàðäëààð õ¿ëýýí çºâøººðäºã.

(ê) Õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýã¿é áàéãàà øèíý ñòàíäàðòóóä áà òàéëáàðóóä

Øèíýýð ãàðñàí õýä õýäýí Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí ñòàíäàðòóóä (ÎÓÑÒÑ), ÎÓÑÒÑ-ûí íýìýëò ººð÷ëºëò¿¿ä, õîëáîãäîõ òàéëáàðóóä íü (Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí ñòàíäàðòûí õîðîî ÎÓÑÒÑÕ) 2006 îíû 12 ñàðûí 31-íýýð äóóñãàâàð áîëñîí ñàíõ¿¿ãèéí æèëä àøèãëàãäàæ ýõëýýã¿é áºãººä ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõýä ìºí àøèëàãäààã¿é áàéíà. • ÎÓÑÒÑ 7 Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä: Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí îëîí óëñûí

ñòàíäàðò (ÍÁÁÎÓÑ) 1-ä îðóóëñàí íýìýëò ººð÷ëºëò áîëîí òîäðóóëãà, Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òàíèëöóóëãà: Õºðºíãèéí òîäðóóëãà íü ñàíõ¿¿èéí ïîçèöè áîëîí ã¿éöýòãýëä çîõèöñîí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äèéí à÷ õîëáîãäîë, ýðñäëèéí òîîí áîëîí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò, áîäèò áàéäàëä èõýýõýí òîäðóóëãà õèéõèéã øààðääàã. ÎÓÑÒÑ áîëîí ÍÁÁÎÓÑ 1-ä îðóóëñàí íýìýëò ººð÷ëºëòººð Áàíêíû 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä áîëîí õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí òàëààð èë¿¿ òîäîðõîé íýìýëò òîäðóóëãûã çààâàë îðóóëàõ øààðäëàãàòàé áîëñîí.



110




(ê) Õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýã¿é áàéãàà øèíý ñòàíäàðòóóä áà òàéëáàðóóä (¿ðãýëæëýë)

• ÎÓÑÒÑÕ 7 ªíäºð õýìæýýíèé èíôëÿöè á¿õèé ýäèéí çàñàãòàé ¿åèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ òóõàé ÍÁÁÎÓÑ 29-èéí äàãóó õýðâýý ýäèéí çàñãèéí îð÷èí àíõ óäàà ºíäºð èôëÿöèòàé áîëñîí, ÿëàíãóÿà õîéøëîãäñîí òàòâàðûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîõèîëäîëä ÍÁÁÎÓÑ 29-èéã àøèãëàíà. Áàíêíû 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çààâàë òóñãàãäàõ ¸ñòîé ÎÓÑÒÑÕ 7 íü ýíý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

• ÎÓÑÒÑÕ 8 Õóâààðèëàëòàíä ¿íäýñëýñýí òºëáºðèéí òóõàé ÎÓÑÒÑ 2-èéí õ¿ðýýíä: Õóâààðèëàëòàíä ¿íäýñëýñýí òºëáºðèéí ã¿éëãýý íü çàðèì, ýñâýë á¿õ áàðàà òàâààð, ¿éë÷èëãýýã íýã á¿ð÷ëýí òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é íºõöºëä õýðýãëýãääýã þì. ÎÓÑÒÑÕ 8 íü Áàíêíû 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çààâàë òóñãàãäàõ ¸ñòîé ñòàíäàðò áºãººä ýíý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

• ÎÓÑÒÑÕ 9 Øèíãýýãäñýí äåðèâàòèâûã äàõèí ¿íýëýõ: Ýíý íü ãîë ãýðýý õýëöëýýñ øèíãýýãäñýí äåðèâàòèâûã òóñãààðëàñàí íºõöºëä çºâõºí òóõàéí ãýðýýíä ººð÷ëºëò îðñîí òîõèîëäîëä äàõèí ¿íýëýõèéã øààðääàã. ÎÓÑÒÑÕ 9 íü Áàíêíû 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çààâàë òóñãàãäàõ ¸ñòîé ñòàíäàðò áºãººä ýíý ñàíõ¿¿ãèé òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

• ÎÓÑÒÑÕ 10 Óðüä÷èëñàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áà äîãîëäîë: Ã¿¿äâèë, ¿íäñýí õºðºíãºíä îðóóëñàí õºðºíãº îðóóëàëò ìºí çàðäëààð ãàðñàí ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâûí òóõàéä ºíãºðñºí õóãàöààíä ÿìàð íýãýí õîõèðîë, àëäàãäàë èëýðñýí òîõèîëäîëä ò¿¿íèéã ººð÷ëºõèéã õîðèãëîñîí çààëò þì. Áàíêíû 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÎÓÑÒÑÕ 10 íü çààâàë òóñãàãäàõ ¸ñòîé ñòàíäàðò áºãººä ÍÁÁÎÓÑ 36 áà ÍÁÁÎÓÑ 39-èéã òóñ òóñ õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí ºäºð (2004 îíû 1 ñàðûí 1)-ººñ ã¿¿äâèë, õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ, ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâûã çàðäëààð áýëäñýí ¿åä óã ñòàíäàðòûã áàðèìòëàí á¿ðòãýõ øààðäëàãàòàé. ÎÓÑÒÑÕ 10 íü ýíý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

• ÎÓÑÒÑÕ 11 Á¿ëãèéí áîëîí òºðèéí ñàíãèéí õóâüöààíû ã¿éëãýý íü õóâüöààíä òóëãóóðëàñàí òºëáºðèéí ã¿éöýòãýëèéã áèé áîëãîõîä àæ àõóéí íýãæ¿¿ä ººðèéí õºðºíãèéí õýðýãñë¿¿äèéã ñîíãîõ, øààðëàãàòàé áîë õóäàëäàí àâàõ çýðãýýð àæ àõóéí íýãæèéí ººðèéí õºðºíãèéí õýðýãñë¿¿äòýé õîëáîîòîé õóâüöààíä òóëãóóðëàñàí òºëáºð; Òîëãîé êîìïàíè ººðèéí õºðºíãèéí õýðýãñë¿¿äèéí ýðõèéã îõèí êîìïàíèóäûí àæèë÷èí àëáàí õààã÷èäàä; îõèí êîìïàíè íü òîëãîé êîìïàíèéõàà õºðºíãèéí õýðýãñë¿¿äèéí ýðõèéã ººðèéí àëáàí õààã÷èääàà îëãîõ ãýõ çýðýã òîõèîëäëóóäàä ÎÓÑÒÑ 2 -ã õýðýãæ¿¿ëýõýä çààâàð÷ëàãààãààð õàíãàíà. 2008 îíû Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çàéëøã¿é õýðýãëýãäýõ ̧ ñòîé ÎÓÑÒÑÕ 11 íü ýíý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.

• ÎÓÑÒÑÕ 12 ¯éë÷èëãýýíèé êîíöåññèéí çîõèöóóëàëò íü ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâäàã áîëîí áèåò áóñ õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâäàã ãýñýí ¿éë÷èëãýýíèé êîíöåññèéí çîõèöóóëàëòûí õî¸ð õýëáýðèéí õîîðîíäîõ á¿ðòãýëèéí ÿëãààã òîäðóóëæ ºãäºã. 2008 îíû Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä çàéëøã¿é õýðýãëýãäýõ ¸ñòîé ÎÓÑÒÑÕ 11 íü ýíý ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ÿìàð íýãýí íºëºº ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýæ ¿çýæ áàéíà.



111



5. Õ¿¿ãèéí îðëîãî

2006 ñàÿ òºãðºã


Ãàäààäûí ¿íýò öààñààðõ õºðºíãº îðóóëàëò 115 643

Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýý 2,522 1,290

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ

14,876 5,029


468 548

ÑÝÇß-íä îëãîñí óðüä÷èëãàà 591 995

Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ 207 -

18,779 8,505

6. Õ¿¿ãèéí çàðäàë



Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ 4,359 5,957

Ãàäààä ºð òºëáºð 217 674

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ 2,948 514

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ 548 197

8,072 7,342

7. Àæèëëàãñäûí ìýäýýëýë



Öàëèí, àæèëëàãñäûí íºõºí îëãîâîð 970 888

Çàõèðëóóäûí öàëèí, íºõºí îëãîâîð 43 33

Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë 267 219

8. ¯éë àæèëëàãààíû áóñàä çàðäàë



Ìºíãºí òýìäýãòèéí çàðäàë 5,080 3,849

Àëò õàäãàëóóëàõ çàðäàë 15 -

Áóñàä 104 115

5,199 3,964



112



9. Áýëýí ìºíãº



Òºãðºã 40 48

Ãàäààä âàëþò 20,752 12,068

20,792 12,116

10. Àëò, ¿íýò ìåòàëë



Ìºíãºæñºí àëò 156,851 -

Ìºíãºæñºí ìºíãº 120 -

Ìºíãºæººã¿é àëò, ìºíãº 8,051 7,074

Çîîñ, ò¿¿õ ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñ 2,848 2,819

167,870 9,893

11. Ãàäààäûí ¿íýò öààñààðõ õºðºíãº îðóóëàëò



Ãàäààäûí áîíä - áîðëóóëàõàä áýëýí áàéãàà 23,276 8,616

Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ- áîðëóóëàõàä áýëýí áàéãàà 33,696 -

56,972 28,616

12. Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýý



Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýý 115,967 59,707

Áàíê íü èðýýä¿éä òîäîðõîé íýã ºäºð òîãòñîí ¿íýýð áóöààí õóäàëäàõ íºõöºëòýé ãýðýýíèé äàãóó òîäîðõîé õºðºíãº îðóóëàëòóóäûã õóäàëäàí àâñàí.

Ýäãýýð áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýýí¿¿ä íü 4 õîíîãèéí õóãàöààòàé (2005: 4 õîíîã) áºãººä 5.27%-12% õ¿¿òýé (2005: 3.44%) áîëíî.



113



13. Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ



Áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæ 502,227 303,167

Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ 89,612 92,103

Õàðèëöàõ äàíñ 20,032 3,390

Äýëõèéí áàíêèíä îðóóëñàí õóâü, õºðºíãº 985 1,204

Áóñàä õóâü, õºðºíãº 3,732 3,536

616,588 403,400

Áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæ

Áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæ íü àì.äîëëàðààð èëýðõèéëýãäñýí áà 42 õ¿ðòýëõ õîíîãèéí õóãàöààòàé áºãººä æèëèéí 3.42%-5.3% õ¿¿òýé (2005: 0.85%-4.35%)

Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ

Áàíêíû ýçýìøèæ áóé Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ íü Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíä íèéë¿¿ëñýí õóâü õºðºíãº. Ýíý ä¿íãýýð õîëáîãäîõ ïàññèâ òàëä òóñãàãäñàí (Òîäîòãîë 20-èéã ¿çíý ¿¿) áà ò¿¿íä õ¿¿ òîîöäîãã¿é.

Õàðèëöàõ äàíñ

Ýíý ¿ëäýãäýë íü ãàäààäûí òºâ áàíêóóä áîëîí áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ äàíñûã èëýðõèéëæ áàéãàà áºãººä ò¿¿íä õ¿¿ òîîöäîãã¿é.

Äýëõèéí áàíêèíä îðóóëñàí õóâü, õºðºíãº

Ýíý ¿ëäýãäýë íü Äýëõèéí áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàäãàëàìæ áîëîí õóâü õºðºíãº áºãººä Äýëõèéí áàíêíû ãðóïïûí ãèø¿¿í áîëîõ íºõöëèéí íýã õýñýã áîëäîã. Ýíý ä¿íãýýð õîëáîãäîõ ïàññèâ òàëä òóñãàãäñàí (Òîäîòãîë 20-èéã ¿çíý ¿¿) áà ò¿¿íä õ¿¿ òîîöäîãã¿é.

Áóñàä õóâü, õºðºíãº

Ýíý íü ÑÂÈÔÒ áîëîí áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä îðóóëñàí õóâü, õºðºíãº þì.



114



14. Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà



Ãàäààä âàëþòûí çýýë 10,533 9,726

Òºãðºãèéí çýýë 7,659 7,887

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà 3,249 3,070

Äàõèí ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýë 130 130

Íèéò çýýë, óðüä÷èëãàà 21,571 20,813

Õàñàõ íü: Çýýëèéí áîëçîøã¿é àëäàãäëûí íººöèéí ñàí

(3,198) (3,198)

18,373 17,615

Ãàäààä âàëþòûí çýýë

Ãàäààä âàëþòûí çýýëèéã äîòîîäûí àðèëæààíû ãóðâàí áàíêààð äàìæóóëàí Ìîíãîëûí àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí áàéíà. Ñàíõ¿¿æèëò íü õî¸ð òóñäàà õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí îëãîñîí çýýë þì. (Òîäðóóëãà 20-èéã ¿çíý ¿¿) Õî¸ð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áóé çýýë íü æèëèéí 1.25% (2005: 1.75%)-èéí õ¿¿òýé áºãººä ÿìàð íýãýí áàðüöààãààð áàòàëãààæààã¿é áîëíî. Õî¸ð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áóé çýýë íü òóõàéí ãóðâàí áàíêíû õàðèëöàã÷äûí õýðýãöýýíèé õýðýýð ÿíç á¿ðèéí õýìæýýòýé îëãîãäîæ áàéíà. Òèéìýýñ, îëãîãäñîí çýýë¿¿äèéí òºëºãäºõ õóãàöàà íü àíõ îëãîñîí ºäðººñ õàìààðàí ÿíç á¿ð áàéíà.

Òºãðºãèéí çýýë

Òºãðºãèéí çýýëèéã äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí Ìîíãîëûí àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí áàéíà. Ñàíõ¿¿æèëò íü õî¸ð òóñäàà õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíààñ àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí îëãîãäñîí çýýë þì. Íýã äýõ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áàéãàà çýýë íü æèëèéí 10% (2005: 10%)-èéí õ¿¿òýé áºãººä çýýë¿¿äèéí ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöàà íü àíõ îëãîñîí ºäðººñ õàìààðàí ÿíç á¿ð áàéíà. Õî¸ð äàõü õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áàéãàà çýýë íü æèëèéí 5.5% (2005: 5.5%)-èéí õ¿¿òýé, îëãîãäñîí çýýë òóñ á¿ð íýã æèë õ¿ðòýë õóãàöààòàé.

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà

Ýäãýýð àâëàãà íü òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëñîí äîòîîäûí áàíêóóäààñ ãàðãàñàí õàäãàëàìæ áà áàòàëãààíû òºëáºðèéã Áàíê õàðèóöàí òºëñºíòýé õîëáîîòîé þì. Òàéëàíò æèëä îëãîãäñîí íèéò 179.0 ñàÿ òºãðºãèéí òºëáºðººñ áóñàä àâëàãàä áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàíã á¿ðýí áàéãóóëñàí áîëíî.

Äàõèí ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýë

Ýíý çýýë íü 1996 îíä áàíêèíä îëãîñîí çýýë áºãººä òóõàéí áàíê òàòàí áóóãäñàí áàéíà. Òóõàéí çýýëä á¿ðýí õýìæýýãýýð áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàí áàéãóóëñàí áîëíî.



115



15. Ñàíõ¿¿ Ýäèéí Çàñãèéí ßàìàíä îëãîñîí óðüä÷èëãàà (ÑÝÇß)



Çàñãèéí ãàçàðò îëãîñîí óðüä÷èëãàà - 94,373

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºðèéí çýýë

35,822 42,902

35,822 137,275

Çàñãèéí ãàçàðò îëãîñîí óðüä÷èëãàà

Ýíýõ¿¿ óðüä÷èëãààã 2005 îíä Îðîñ Óëñûí Çàñãèéí ãàçàðò òºëºõ õºíãºëºëòòýé çýýëèéí òºëáºðèéã á¿ðýí áàðàãäóóëàõ çîðèëãîîð Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí òîãòîîëûí äàãóó Áàíêíààñ Çàñãèéí ãàçàðò îëãîñîí áàéíà. Ýäãýýð óðüä÷èëãààã 37 ñàÿ àì.äîëëàð áîëîí 117 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ 2 óäàà õýñýã÷ëýí îëãîñîí. Çýýëèéí ýõíèé õýñýã íü 2004 îíä á¿ðýí òºëºãäñºí áàéíà. 2005 îíû 3 äóãààð ñàðä ¿ëäýõ õýñýã áîëîõ 105.4 òýðáóì òºãðºãèéã 86.95 ñàÿ àì.äîëëàðò øèëæ¿¿ëñýí. Òóñ çýýë íü æèëèéí 1 õóâèéí õ¿¿òýé áºãººä 9 óäàà òýíö¿¿ õýìæýýãýýð áóþó 9.66 ñàÿ àì.äîëëàðûã æèë á¿ð òºëæ, ñ¿¿ë÷èéí òºëáºðèéã 2012 îíû 12 äóãààð ñàðûí 15-íû ºäºð õèéõ ¸ñòîé.

Òàéëàíò æèëä äýýðõ óðüä÷èëãààíû 38.89 ñàÿ àì.äîëëàð íü áýëýí òºëáºð òîîöîîíû áàéäëààð ýðãýí òºëºãäñºí áºãººä ¿ëäýãäýë 38.4 ñàÿ àì.äîëëàðûã íèéò 44.93 òýðáóì òºãðºãòýé òýíöýõ Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñàíä õºðâ¿¿ëñýí áàéíà.

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºðèéí çýýë

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºð (ßÁªÕÕ, õóó÷èí íýðýýð Á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéã äýìæèõ õºòºëáºð)-èéí õ¿ðýýíä íèéò îëãîñîí çýýëýýñ ÑÝÇß-íû õàðèóöàõ õýñãèéã îíû ýöñèéí áàéäëààð Òîäîòãîë 20-ä õàðóóëñàí áîëíî. Çýýë íü 10 æèëèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 0.5% (2005: 0.5%)-èéí õ¿¿òýé.



116



16. Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí óðüä÷èëãàà



Áóñàä àëäàãäàë 6,191 10,507

Õàñàõ íü: ¯íèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë (35) (35)

6,156 10,472

Áóñàä àâëàãà íü îëáîðëîã÷ êîìïàíèóäààñ àëò õóäàëäàí àâàõàä çîðèóëàí óðüä÷èëæ òºëñºí 3.02 òýðáóì òºãðºã (2005: 3.16 òýðáóì òºãðºã) áîëîí Áàíêíààñ îëáîðëîã÷ êîìïàíèóäòàé ôîðâàðä, îïøèí õýëöýë õèéñíýýñ ¿¿ññýí 3.14 òýðáóì òºãðºãèéí (2005: 7.30 òýðáóì òºãðºã) àâëàãà áîëíî. Ýíýõ¿¿ àâëàãà íü îëáîðëîã÷ êîìïàíèóä õýëöëýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ Áàíêèíä ó÷ðóóëñàí àëäàãäàë þì.

Äýýðõ ¿éë àæèëëàãàà íü Òºâ Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 23 äóãààð ç¿éëä çààñàí äàðààõ çààëòóóäûã çºð÷ñºí áàéíà. ¯¿íä:

(a) Çàñãèéí ãàçàð áîëîí áàíêíààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýä, èðãýíèé ìºíãºí õºðºíãèéã õóðèìòëóóëàí õàäãàëàõ,òºëáºð òîîöîî õèéõ, çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ; áà

(b) ÓÈÕ-ààð çºâøººðºãäñºíººñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýä¿¿äèéí ýäèéí çàñãèéí áîëîí àðèëæààíû ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõèéí òóëä áàëàíñûí ãàäóóðõ ã¿éëãýý õèéõ.

17. Áóñàä àêòèâ

Ö2006

ñàÿ òºãðºã 2005

ñàÿ òºãðºã

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿ä 11,195 7,304

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà

13,102 -

Áóñàä 216 391

24,513 7,695

Õàñàõ íü: ¯íèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë (10) (10)

24,503 7,685

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë íü àëòíû ôîðâàðä, îïøèí õýëöýë çýðýã Áàíêíû ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé õýðýãæýýã¿é àøãèéã èëýðõèéëíý.

Áóñàä íü àæèëòíóóäàä îëãîñîí óðüä÷èëãàà, óðüä÷èëæ õèéñýí òºëáºð, áè÷èã õýðãèéí áîëîí àæ àõóéí ìàòåðèàë þì.



117

18. ¯íä

ñýí

õºðº

íãº

Áàé

øèí

áàð

èëãà

ñàÿ

òºãð

ºã

Òàâ

èëãà

òîí

îã

òºõº

ºðºì

æñà

ÿ òº

ãðºã

Êîì

ïüòå

ðñà

ÿ òº

ãðºã

Òýý

âðèé

í õý

ðýãñ

ýëñà

ÿ òº

ãðºã

Íèé

òñà

ÿ òº

ãðºã

ªðò

ºã/¿

íýëã

ýý20

06 î

íû

1 ä

¿ãýý

ð ñà

ðûí 1

-íèé º

äºð

16

,846

1,64

0

1

,007

8

42

2

0,33

5

Íýì

ýãäñ

ýí

-

22

1

,592

-

1

,614

Øèëæ

¿¿ëñ

ýí

-

-

-

-

-

Áîð

ëîãä

ñîí

-

(2)

(24)

(3

9)

(6

5)

Õàñ

àãäñ

àí

-

(22)

(52)

(2

7)

(1

01)

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äºð

16

,846

1,63

8

2

,523

7

76

2

1,78

3

Äàõ

èí ò

îëèëó

óëñí

ààð

ªðò

ãººð

6,46

6

1,63

8

2

,523

7

76

1

1,40

3

¯íýë

ãýýã

ýýð

10

,380

-

- -

1

0,38

0

16

,846

1,63

8

2

,523

7

76

2

1,78

3

Õóð

èìòë

àãäñ

àí ý

ëýãä

ýë20

06 î

íû

1 ä

¿ãýý

ð ñà

ðûí 1

-íèé º

äºð

1,42

3

4

46

570

3

33

2

,772

Òóõ

àéí æ

èëè

éí ý

ëýãä

ýë

299

1

71

286

1

21

87

7

Áîð

ëîãä

ñîí

-

(1)

(18)

(3

9)

(5

8)

Õàñ

àãäñ

àí

-

(19)

(38)

(2

7)

(8

4)

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äºð

1,72

2

5

97

800

3

88

3

,507

Á¿ð

òãýë

èéí

öýâý

ð ¿í

ý

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äºð

15

,124

1,04

1

1

,723

3

88

1

8,27

6

Äàõ

èí ¿

íýëã

ýý

2002

îíû

5 ä

óãàà

ð ñà

ðûí 2

7-íû

ºäº

ð íýý

ëòòý

é ç

àõ ç

ýýëè

éí ì

ýäýý

ëýëä

¿íäý

ñëýí

Çàõ

èðë

óóäû

í õ

èéñý

í ¿

íýë

ãýýã

ýýð

çàðè

ì á

àðèëã

óóäû

ã ¿í

ýëñý

í.

Õýð

âýý

äàõè

í ¿

íýë

ñýí á

àðèëã

ûã

ºðòã

ººð

íü

á¿ðò

ãýñý

í á

îë 2

006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äðèéí ñ

àíõ¿

¿ãèéí ò

àéëà

íä

áàðè

ëãû

í

á¿ðò

ãýëè

éí ö

ýâýð

ä¿í

ã 49

4 ñà

ÿ (2

005

: 62

2 ñà

ÿ) ò

ºãðº

ãººð

òóñ

ãàõ

áàéñà

í á

îëíî.

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí

òàéë

àíãè

éí ò

îäîò

ãîë

(¿ðã

ýëæ

ëýë)



118

Байшин

барилга

сая төгрөг

Тавилга

тоног

төхөөрөм

жсая төгрөг

Ком

пьтер

сая төгрөг

Тээврий

н хэрэгсэл

сая төгрөг

Дуусаагүй

барилга

сая төгрөг

Ний

тсая төгрөг

Өртөг

/үнэлгээ

2005

оны

1 дүгээр сары

н 1-ний өдөр

16,

525

1

,200

9

80

83

6

373

1

9,91

4 Нэмэгдсэн

1

1

4

42

149

10

16

8

780

Шилжүүлсэн

41

2

22

-

-

(

434)

-

Борлогдсон

(2

9)

(1

5)

(

75)

-

-

(11

9)

Хасагдсан

(73

)

(9)

(47

)

(4

)

(

107)

(24

0)

2005

оны

12 дугаар

сарын

31-ний

өдөр

16

,846

1,6

40

1

,007

842

-

2

0,33

5

Дахин

толилуулснаар

Өртгөөр

6

,466

1,6

40

1

,007

842

-

9,9

55

Үнэлгээгээр

10,

380

-

-

-

-

1

0,38

0

16

,846

1,6

40

1

,007

842

-

2

0,33

5

Хурим

тлагдсан

элэгдэл

2005

оны

1 дүгээр сары

н 1-ний өдөр

1,05

4

3

09

513

235

-

2,1

11

Тухайн

жилийн элэгдэл

377

1

57

169

102

-

8

05

Борлогдсон

-

(1

2)

(

67)

-

-

(7

9)Хасагдсан

(8)

(8

)

(

45)

(4)

-

(6

5)

20

05 оны

12 дугаар

сарын

31-ний

өдөр

1,42

3

4

46

570

333

-

2,7

72

Бүртгэлий

н цэвэр үнэ

2005

оны

12 дугаар

сарын

31-ний

өдөр

15,

423

1

,194

4

37

50

9

-

17,

563

Дахин

үнэлгээ

2002

оны

5 дугаар сары

н 27

-ны

өдөр нээлттэй

зах зээлийн мэдээлэлд үндэслэн

Захирлуудын хийсэн

үнэлгээгээр

зарим барилгууды

г үнэлсэн.

Õýð

âýý

äàõè

í ¿

íýë

ñýí á

àðèëã

ûã ºð

òãºº

ð íü

á¿ðò

ãýñý

í á

îë 2

005

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äðèéí ñ

àíõ¿

¿ãèéí ò

àéëà

íä

áàðè

ëãû

í

á¿ðò

ãýëè

éí ö

ýâýð

ä¿í

ã 62

2 ñà

ÿ (2

004

: 5,

155

ñàÿ)

òºã

ðºãº

ºð ò

óñãà

õ áà

éñà

í á

îëíî.

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí

òàéë

àíãè

éí ò

îäîò

ãîë

(¿ðã

ýëæ

ëýë)

18. ¯íä

ñýí

õºðº

íãº

(¿ðã

ýëæ

ëýë)



119



18. ¯íäñýí õºðºíãº (¿ðãýëæëýë)

Òàéëàíò æèëä Áàíê íü áàéøèí áàðèëãûí àøèãëàëòûí õóãàöààã ººð÷èëñºí. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîîöîîëëûí ýíýõ¿¿ ººð÷ëºëò íü òóõàéí æèëèéí ýëýãäëèéí çàðäëûã 108.77 ñàÿ òºãðºãººð áóóðóóëñàí áºãººä ìºí ä¿íãýýð Áàíêíû ýíý æèëèéí àëäàãäëûã áóóðóóëàõ íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëñýí áîëíî.

19. Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

Ýíý íü Áàíêíààñ äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä ãàðãàñàí ¿íýò öààñ áîëíî. ¯íýò öààñíû õóãàöàà íü íýã äîëîî õîíîãîîñ ãóðâàí ñàð (2005: ãóðàâ õîíîãîîñ ãóðâàí ñàð) áºãººä æèëèéí õ¿¿ íü 4.5% - 12% (2005: 1.89% - 9.13%) áàéíà.

20. Ãàäààä ºð òºëáºð



Îëîí Óëñûí Âàëþòûí Ñàí (“ÎÓÂÑ”)

- ßÁªÕÕ-èéí çýýë 35,822 42,902 - Çýýëæèõ òóñãàé ýðõèéí õóâààðèëàëò 89,371 91,840 Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë 12,951 12,516 Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíààñ àâñàí çýýë (“ÀÕÁ”) 9,005 7,751 Äýëõèéí áàíê áà ÎÓÕÀ-ä îðóóëñàí õóâü õºðºíãº 1,756 2,078 Íýãäñýí ¿íäýñíèé õºãæëèéí õºòºëáºðººñ àâñàí òóñëàìæ

151 151

Ëîíäîíãèéí HSBC-ýýñ àâñàí çýýë 1,577 1,638 150,633 158,876

Îëîí Óëñûí Âàëþòûí Ñàí (“ÎÓÂÑ”)

(i) ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºðººð àâñàí çýýë (“ßÁªÕÕ”)

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºðèéí (ßÁªÕÕ, õóó÷èí íýðýýð Á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéã äýìæèõ õºòºëáºð) õ¿ðýýíä ÎÓÂÑ-ààñ îëãîñîí çýýë íü 10 æèëèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 0.5% (2005: 0.5%)-èéí õ¿¿òýé. Ã¿éöýòãýëèéí øàëãóóð áîëîí õºòºëáºðèéí ã¿éöýòãýëèéã õÿíàæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ýäãýýð çýýë íü ãóðâàí æèëèéí õóãàöààòàéãààð îëãîãäîæ áàéíà. Çýýë áîëîí ò¿¿íèé ýðãýí òºëºëò íü ÇÒÝ-ýýð õèéãäýíý.

(ii) Çýýëæèõ òóñãàé ýðõèéí õóâààðèëàëò (“ÇÒÝ”)

ÎÓÂÑ-ä îðóóëñàí õºðºíãèéíõ íü õóâü õýìæýýãýýð ÇÒÝ-èéã ÎÓÂÑ-èéí ãèø¿¿í îðíóóäàä õóâààðèëäàã. Òóñ õóâààðèëàëò íü ÎÓÂÑ-èéí õºðºíãèéã èëýðõèéëýõ áºãººä ò¿¿íòýé òýíöýõ õýìæýýãýýð ÎÓÂÑ-ààñ ÇÒÝ-ýýð èëýðõèéëýãäñýí õºðºíãèéã õ¿ëýýæ àâäàã. ÎÓÂÑ-èéí íèéò õºðºíãº íü æèëèéí ýöñýýð 50.976 ñàÿ ÇÒÝ (2005: 50.967 ñàÿ ÇÒÝ), áóþó 89,371 ñàÿ òºãðºã (2005: MNT 91,840 ñàÿ òºãðºã) áàéíà.



120



20. Ãàäààä ºð òºëáºð (¿ðãýëæëýë)

Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë

Õî¸ð òóñäàà õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áóé ýíýõ¿¿ çýýë íü Ãåðìàíû Çàñãèéí Ãàçðààñ æèæèã, äóíä àæ àõóéí íýãæèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé. Õî¸ð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä åâðîãîîð îëãîãäîæ áóé çýýë íü 40 æèëèéí õóãàöààòàé. 1 äýõ õºòºëáºðèéí çýýë íü 1995 îíä îëãîãäîæ ýõýëñýí, æèëèéí 0.75%-èéí õ¿¿òýé (2005: 0.75%). ¯íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2005 îíîîñ ýõýëñýí. 2 äàõü õºòºëáºðèéí çýýë íü 2002 îíä îëãîãäîæ ýõýëñýí, æèëèéí 0.75%-èéí õ¿¿òýé (2005: MNT 0.75%). ¯íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2012 îíîîñ ýõýëíý.

Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíààñ àâñàí çýýë (“ÀÕÁ”)

ÀÕÁ-íû çýýë íü Ìîíãîë Óëñàä ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéã äýìæèõ, õºãæ¿¿ëýõ ìºí Çàñãèéí Ãàçàð, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäàä ñóðãàëòûí áîëîí çºâëºõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí çîðèëãîòîé. Çýýë íü æèëèéí 1%-1,5%-èéí õ¿¿òýé (2004: 1% - 1.5%), 25-30 æèëèéí õóãàöààòàé.

Äýëõèéí áàíê áà Îëîí óëñûí õºãæëèéí àãåíòëàã (“ÎÓÕÀ”)-ò îðóóëñàí õóâü õºðºíãº

Ýíý ¿ëäýãäýë íü Áàíêíààñ Äýëõèéí áàíê áà ÎÓÕÀ-ä îðóóëñàí õóâü õºðºíãº þì.

Íýãäñýí ¿íäýñíèé õºãæëèéí õºòºëáºðººñ àâñàí òóñëàìæ

Ýíý íü Ìîíãîë óëñàä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûã õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð Íýãäñýí ¯íäýñíèé Õºãæëèéí Õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîñîí òóñëàìæ þì. Ýíýõ¿¿ ýõ ¿¿ñâýðèéã æèæèã çýýëýýð äàìæóóëàí îðëîãî áàãàòàé õ¿ì¿¿ñò îëãîæ áàéíà.

Ëîíäîíãèéí HSBC-ýýñ àâñàí çýýë

Ýíý íü 865,000 ôóíò ñòåðëèíãèéí ¿íý á¿õèé ¿íäñýí õºðºíãèéí õóäàëäàí àâàëòûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ëîíäîíãèéí HSBC áàíêíààñ 10 æèëèéí õóãàöààòàéãààð àâñàí çýýë þì. ¯íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2005 îíîîñ ýõëýõ áºãººä õ¿¿ã HSBC áàíêíû æèëèéí ¿íäñýí õ¿¿í äýýð 1.75%-èéã íýìæ òîîöíî.

21. Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ



Óëñûí òºñâèéí áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áóñàä äàíñä

1,572 271

ÑÝÇß-íû äàíñ 403,557 90,027 405,129 90,298



121



21. Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ (¿ðãýëæëýë)

Óëñûí òºñâèéí áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áóñàä äàíñä Ýäãýýð õàðèëöàõ äàíñä íü Áàíêèíä áàéðøóóëñàí Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí òºãðºãèéí õàðèëöàõ äàíñä þì. Ýäãýýð õàðèëöàõ äàíñàíä õ¿¿ òîîöäîãã¿é áîëíî.

Ñàíõ¿¿ Ýäèéí Çàñãèéí ßàìíû äàíñóóä

Ýäãýýð íü ÑÝÇß-íààñ Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ äàíñóóä þì. Ýäãýýð äàíñóóäûí õóâüä 81,550 ñàÿ òºãðºãèéí õóãàöààò õàäãàëàìæ (æèëèéí 5.14%-èéí õ¿¿òýé, 79 õ¿ðòýëõ õîíîãèéí õóãàöààòàé), 68,128 ñàÿ òºãðºãèéí õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ (0.5%-èéí õ¿¿òýé)-ààñ áóñàä íü õ¿¿ òîîöäîãã¿é áîëíî.

22. Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

Ýäãýýð íü äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàäãàëàìæ áîëîí çààâàë áàéëãàõ íººöººñ á¿ðäýõ áºãººä áàíêóóäûí áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä òîäîðõîé õóâèàð òîîöîæ çààâàë áàéëãàõ íººöèéã òîãòîîäîã.

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæèíä 11,808.81 ñàÿ òºãðºãèéí ä¿íòýé áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýý ìºí áàãòñàí áàéãàà (2005: Òýã).

23. Áóñàä ºð òºëáºð


2005 ñàÿ òºãðºã øèíý÷èëñýí

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë 11,272 7,222 Íèéãìèéí õºãæëèéí ñàí 1,260 905 Áóñàä ºãëºã 15,423 2,982

27,955 11,109

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë íü àëòíû ôîðâàðä, îïøèí õýëöýë çýðýã Áàíêíû ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé õýðýãæýýã¿é àëäàãäëûã èëýðõèéëíý.

24. Ä¿ðìèéí ñàí



Ä¿ðìèéí ñàí 5,000 5,000

Ìîíãîëáàíê íü 100 õóâèéí Òºðèéí ºì÷ áîëíî. Ä¿ðìèéí ñàí íü Áàíêíû ººðèéí õºðºíãº þì.



122



25. Áóñàä ñàí

Áóñàä ñàíãóóä íü åðºíõèé íººöèéí áîëîí äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíãààñ á¿ðäýíý.

Ìîíãîë Óëñûí Òºâ áàíê (Ìîíãîëáàíê)-íû òóõàé õóóëèéí äàãóó Òºâ áàíêíû æèëèéí öýâýð àøãèéí 40-ººñ äîîøã¿é õóâèéã åðºíõèé íººöèéí ñàíä õóâààðèëæ, ¿ëäýõ õýñãèéã Óëñûí òºñºâò øèëæ¿¿ëäýã. Òàéëàíò æèëä Áàíê íü àëäàãäàëòàé àæèëëàñàí ó÷ðààñ Åðºíõèé Íººöèéí Ñàí áîëîí Óëñûí òºñºâò öýâýð àøãèéí ÿìàð íýãýí øèëæ¿¿ëýëò õèéãýýã¿é áàéíà.

Äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº, ºð òºëáºð áîëîí ¿íäñýí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé õýðýãæýýã¿é àøèã, àëäàãäëûã á¿ðòãýäýã.

26. Óëñûí òºñºâò øèëæ¿¿ëñýí

Òºâ Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 38 äóãààð ç¿éëä çààñíààð Ìîíãîëáàíêíû öýâýð àøãèéã äàðààõ äàðààëëààð õóâààðèëíà. ¯¿íä: - öýâýð îðëîãûí 40-ººñ äîîøã¿é õóâèéã åðºíõèé íººöèéí ñàíä;- äýýðõ õóâèéã õàñààä öýâýð îðëîãûí ¿ëäýõ õýñãèéã Óëñûí Òºñºâò.

27. Ñàíõ¿¿ãèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã áîëîí áîëçîøã¿é ç¿éëñ



Àêêðåäèòèâ 64,132 24,335

28. Õîëáîãäîõ ýòãýýäèéí òîäðóóëãà

Íýã ýòãýýä íºãºº ýòãýýäèéíõýý ñàíõ¿¿ãèéí áóþó ¿éë àæèëëàãààíû øèéäâýðò ìýäýãäýõ¿éö íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé áîë õîëáîîòîé òàëóóä ãýæ ¿çäýã. Áàíê íü 100 õóâèéí òºðèéí ºì÷ þì.

Áàíêíû Åðºíõèéëºã÷ áîëîí Çàõèðëóóäûí Çºâëºëèéí ãèø¿¿äýä îëãîñîí 43,0 ñàÿ (2005: 33,0 ñàÿ) òºãðºãèéí öàëèí, óðàìøóóëëààñ ººð õîëáîîòîé òàëóóäûí àæèë ã¿éëãýý òóõàéí æèëä ãàðààã¿é áàéíà.



123



29. Ñàíõ¿¿ãèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãî

Ñàíõ¿¿ãèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûí çîðèëãî áà áîäëîãî

Áàíê íü ¿éë àæèëëàãààãàà çºâ çîõèñòîé ÿâóóëàõûí òóëä Çàõèðëóóäûí Çºâëºëººñ ãàðãàñàí æóðàì, çààâàð, øèéäâýðèéí äàãóó õ¿¿ãèéí, çýýëèéí, çàõ çýýëèéí áîëîí òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ýðñäëèéã óäèðäàæ áàéíà.

Ãàäààä íººöèéí ýðñäýë

Ãàäààä âàëþòûí óëñûí íººöèéã óäèðäàõàä òóëãàðäàã çýýëèéí, çàõ çýýëèéí, òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûí ýðñäë¿¿äýä ò¿ëõ¿¿ àíõààð÷, ýäãýýð ýðñäëèéã çîõèöóóëàõ, õÿíàõ, óäèðäàõ, áóóðóóëàõàä ÷èãëýãäñýí àðãà õýìæýýí¿¿äèéã “Ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí æóðàì”-ä òóñãàñàí áàéíà. ¯¿íä:

a) Çýýëèéí ýðñäëèéã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð:

- Ãàäààä íººöèéã ÀÍÓ, ßïîí, ÕÁÍÃÓ, Àíãëè, Øâåéöàðè çýðýã õºãæèíã¿é îðíóóäûí òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ äàíñ, ÀÀÀ áîëîí ÀÀ çýðýãëýëòýé ãàäààäûí àðèëæààíû áàíêóóä äàõü õàäãàëàìæ, ìºí äýýðõ îðíóóäûí Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ, îëîí óëñûí áîëîí á¿ñ íóòãèéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿íýò öààñ çýðýãò áàéðøóóëäàã.

- Íººöèéí çàðèì õýñãèéã óëàìæëàëò õàðèëöààòàé àðàé äîîãóóð çýðýãëýëèéí óëñ îðîí, áàíêèíä áàéðøóóëæ áàéíà. Èéì íºõöºëä òóõàéí òîõèîëäîë á¿ðèéã òóñãàéëàí àâ÷ ¿çýæ, õîëáîãäîõ òîîöîî ñóäàëãàà õèéí àñóóäëûã Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èä òàíèëöóóëæ øèéäâýðë¿¿ëæ áàéíà.

- Ìºí íººöèéí àêòèâûã áàéðøóóëàõ ãàäààä îðíû áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí æàãñààëò, òýäãýýðò îëãîõ õÿçãààðûã óëèðàë á¿ð Çàõèðëóóäûí Çºâëºë áîëîí Åðºíõèéëºã÷èä òàíèëöóóëàí áàòëóóëæ áàéíà.

á) Çàõ çýýëèéí ýðñäëèéã òîäîðõîé ò¿âøèíä áàéëãàæ, õÿíàí çîõèöóóëæ áàéõ ¿¿äíýýñ: - Íººöèéí àêòèâûí åðºíõèé á¿òöèéã æèëýýð, - Àëò áîëîí ãàäààä âàëþòûí íèéò íýýëòòýé ïîçèöèéí õÿçãààðûã óëèðëààð, - Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë òóñ á¿ðýýð íýýëòòýé ïîçèöèèéí õÿçãààðûã óëèðëààð, - Äèëåð òóñ á¿ðèéí ñòîï-ëîññ õÿçãààðûã óëèðëààð òóñ òóñ áàòëóóëàí

ìºðäºæ áàéíà.

â) Ãàäààä íººöèéí òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûí ýðñäëèéã óäèðäàõ çîðèëãîîð: - õàðèëöàõ äàíñíû ¿ëäýãäýë, êàññ äàõü áýëýí âàëþòûí äîîä õýìæýý, - òîäîðõîé õóãàöààãààð áàéðøóóëàõ àêòèâûí äîîä, äýýä õýìæýýã òóñ òóñ

òîãòîîäîã, - àêòèâûí äóóñãàâàð õóãàöààã òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðò

çîõèöóóëàí òîãòîîäîã.



124

29. Ñ

àíõ¿

¿ãèé

í ýð

ñäëè

éí ó

äèðä

ëàãû

í áî

äëîã

î (¿

ðãýë

æëý

ë)

Âàë

þòû

í ýð

ñäýë

Áàí

êíû

ñàí

õ¿¿ã

èéí á

àéäà

ë áî

ëîí ì

ºíãº

í ã

¿éëã

ýýíä

ãàäà

àä â

àëþ

òûí õ

àíø

èéí º

ºð÷ë

ºëò

íºë

ººëä

ºã. Á

àíêí

û ó

äèðä

ëàãà

íü

ãàäà

àä â

àëþ

òûí

(ãîë

÷ëîí

àì.ä

îëëà

ð) õ

àíø

èéí ý

ðñäý

ëä õ

ÿçãà

àðëà

ëò ò

îãòî

îäîã

. Áàí

êíû

ãàä

ààä

âàëþ

òûí õ

àíø

èéí ý

ðñäý

ë:

2006

(ñà

ÿ òº

ãðºã

)

Òºã

ðºã

Àì.ä

îëëà

ðÇÒÝ

Áóñ

àä

âàëþ

ò Í

èéò

Àêò

èâÁýë

ýí ì

ºíãº

40

10,2

85

- 10

,467

20

,792

Ãàä

ààäû

í ¿

íýò

öàà

ñààð

õ õº

ðºíãº

îðó

óëàë

ò33

,696

23

,276

-

- 56

,972

Áóö

ààí õ

óäàë

äàí à

âàõ

ãýðý

ý74

8 11

5,21

9 -

- 11

5,96

7

Ãàä

ààäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

áàéðø

óóëñ

àí õ

ºðºí

ãº, õà

äãàë

àìæ

90,5

15

456,

463

8

69,6

02

616,

588

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

îëãî

ñîí ç

ýýë,

óðü

ä÷èëã

àà7,

841

1

-

10,5

31

18,3

73

Ñàí

õ¿¿

Ýäè

éí Ç

àñãè

éí ß

àìàí

ä îë

ãîñî

í ó

ðüä÷

èëã

àà-

- 35

,822

-

35,8

22

Àæ

àõó

éí í

ýãæ

èä

îëãî

ñîí ó

ðüä÷

èëã

àà1,

521

4,63

5 -

-

6,15

6

Áóñ

àä à

êòèâ

24,4

40

33

-

3

0 24

,503

1

58,8

01

609,

912

35,

830

90,6

30

895,

173

Ïàñ

ñèâ

Ã¿é

ëãýý

íä

ãàðã

àñàí

áýë

ýí ì

ºíãº

(245

,099

)

-

-

-

(245

,099

)

Ãàð

ãàñà

í ¿

íýò

öàà

ñ(7

0,84

5)

- -

-

(7

0,84

5)

Ãàä

ààä

ºð ò

ºëáº

ð(9

4,54

7)(5

,737

)(3

5,82

2)(1

4,52

7)(1

50,6

33)

Çàñ

ãèéí ã

àçðû

í á

àéãó

óëëà

ãóóä

ûí õ

àäãà

ëàì

æ(2

45,6

34)

(159

,495

) -

-

(405

,129

)

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãûí õ

àäãà

ëàì

æ(1

11,3

81)

(34,

328)

-

(2,8

33)

(148

,542

)

Áóñ

àä ï

àññè

â

(27,

708)

(

134)

-

(1

13)

(27,

955)

(795

,214

)(1

99,6

94)

(35,

822)

(17,

473)

(1,0

48,2

03)

Öýâ

ýð ï

îçèö

è(6

36,4

13)

410,

218

8

73

,157

(1

53,0

30)

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí

òàéë

àíãè

éí ò

îäîò

ãîë

(¿ðã

ýëæ

ëýë)



125

29. Ñ

àíõ¿

¿ãèé

í ýð

ñäëè

éí ó

äèðä

ëàãû

í áî

äëîã

î (¿

ðãýë

æëý

ë)

Âàë

þòû

í ýð

ñäýë

(¿ð

ãýëæ

ëýë)

2006

(ñà

ÿ òº

ãðºã

)

Òºã

ðºã

Àì.ä

îëëà

ðÇÒÝ

Áóñ

àä

âàëþ

ò Í

èéò

Àêò

èâ

Áýë

ýí ì

ºíãº

48

5,31

9

-

6,7

49

1

2,11

6

Ãàä

ààäû

í ¿

íýò

öàà

ñààð

õ õº

ðºíãº

îðó

óëàë

ò

-

-

- 2

8,61

6 2

8,61

6

Áóö

ààí õ

óäàë

äàí à

âàõ

ãýðý

ý

-

59,7

07

-

-

59,

707

Ãàä

ààäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

áàéðø

óóëñ

àí õ

ºðºí

ãº, õà

äãàë

àìæ

1,1

28

233

,840

92,1

03

76,

329

403,

400

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

îëãî

ñîí ç

ýýë,

óðü

ä÷èëã

àà7,

887

2

-

9,7

26

1

7,61

5

Ñàí

õ¿¿

Ýäè

éí Ç

àñãè

éí ß

àìàí

ä îë

ãîñî

í ó

ðüä÷

èëã

àà

-

94

,373

42,9

02

- 13

7,27

5

Àæ

àõó

éí í

ýãæ

èä

îëãî

ñîí ó

ðüä÷

èëã

àà

5

0 10

,422

-

-

1

0,47

2

Áóñ

àä à

êòèâ

165

7,49

1 -

29

7,68

5

9,27

8 41

1,15

4 1

35,0

05

121,

449

676,

886

Ïàñ

ñèâ

Ã¿é

ëãýý

íä

ãàðã

àñàí

áýë

ýí ì

ºíãº

(191

,686

)

-

-

- (1

91,6

86)

Ãàð

ãàñà

í ¿

íýò

öàà

ñ(1

25,7

13)

-

-

-

(125

,713

)

Ãàä

ààä

ºð ò

ºëáº

ð(9

7,21

3)(4

,607

) (4

2,90

2)(1

4,15

4)(1

58,8

76)

Çàñ

ãèéí ã

àçðû

í á

àéãó

óëëà

ãóóä

ûí õ

àäãà

ëàì

æ (4

8,12

4)(3

8,60

3)

(

1)(3

,570

)(9

0,29

8)

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãûí õ

àäãà

ëàì

æ(5

8,41

0) (2

5,35

3)

-

(

5,78

5) (8

9,54

8)

Áóñ

àä ï

àññè

â(1

,414

) (

9,58

9)

-

(106

)(1

1,10

9)

(522

,560

)(7

8,15

2) (

42,9

03)

(23,

615)

(667

,230

)

Öýâ

ýð ï

îçèö

è (5

13,2

82)

333

,002

92,

102

97,

834

9,

656

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí



126

29. Ñ

àíõ¿

¿ãèé

í ýð

ñäëè

éí ó

äèðä

ëàãû

í áî

äëîã

î (¿

ðãýë

æëý

ë)

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äðºº

ð äó

óñãà

âàð

áîëñ

îí ñ

àíõ¿

¿ãèéí à

êòèâ,

ïàñ

ñèâû

í õ

óãàö

ààãà

àðõ

àíãè

ëàë

áîëî

í ¿

ð àø

èãò

õ¿¿

ã äî

îðõè

õ¿

ñíýã

òýä

¿ç¿¿

ëýâ.

3

ñàðà

àñ

äîî

ø

3 -

6 ñ

àð

6

ñàðà

àñ

1 æ

èë

1

- 5

æèë

> 5

æèë

Õ¿¿

íä

ìýä

ðýìæ

ã¿é

Í

èéò

¯ð

àøèã

ò õ

¿¿

Àêò

èâÁýë

ýí ì

ºíãº

-

-

-

-

-

20,

792

20,

792

-

Ãàä

ààäû

í ¿

íýò

öàà

ñààð

õ õº

ðºíãº

îð

óóëà

ëò23

,276

-

- 33

,696

- -

5

6,97

2 3.

20%

Áóö

ààí õ

óäàë

äàí à

âàõ

ãýðý

ý11

5,96

7

-

-

-

-

-

115

,967

4.

96%

Ãàä

ààäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

áàéðø

óóëñ

àí õ

ºðºí

ãº, õà

äãàë

àìæ

502,

229

-

-

-

-

114,

359

616,

588

4.72

%

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

îëãî

ñîí ç

ýýë,

óðü

ä÷èëã

àà

3

4,7

62

2,8

97

10,7

10

1

-

1

8,37

3 3.

93%

Ñàí

õ¿¿

Ýäè

éí Ç

àñãè

éí ß

àìàí

ä îë

ãîñî

í ó

ðüä÷

èëã

àà

-

-

- 35

,822

- -

3

5,82

2 0.

50%

Àæ

àõó

éí í

ýãæ

èä

îëãî

ñîí ó

ðüä÷

èëã

àà

-

-

-

-

-

6,

156

6

,156

-

Áóñ

àä à

êòèâ

-

-

-

-

-

2

4,50

3 2

4,50

3 -

641,

475

4,7

62

2,8

97

80,2

28

1

165,

810

895,

173

Ïàñ

ñèâ

Ã¿é

ëãýý

íä

ãàðã

àñàí

áýë

ýí ì

ºíãº

-

-

-

-

-

(2

45,0

99)

(245

,099

) -

Ãàð

ãàñà

í ¿

íýò

öàà

ñ(7

0,84

5)

-

-

-

- -

(7

0,84

5)5.

49%

Ãàä

ààä

ºð ò

ºëáº

ð (

197)

-

-

(9

85)

(54,

831)

(94,

620)

(150

,633

)1.

79%

Çàñ

ãèéí ã

àçðû

í á

àéãó

óëëà

ãóóä

ûí

õà

äãàë

àìæ

s(8

1,55

0)

-

-

-

(68,

128)

(255

,451

)(4

05,1

29)

2.08

%

Ä

îòîî

äûí ñ

àíõ¿

¿ãèéí

áà

éãó

óëëà

ãûí õ

àäãà

ëàì

æ(1

2,04

2)

-

-

-

(3,

449)

(133

,051

)(1

48,5

42)

4.67

%

Áóñ

àä ï

àññè

â

(113

)

-

-

-

-

(2

7,84

2) (2

7,95

5)6.

75%

(164

,747

) -

-

(98

5)(1

26,4

08)

(756

,063

)(1

,048

,203

)

Öýâ

ýð ï

îçèö

è47

6,72

8 4

,762

2,

897

79,2

43

(126

,407

)(5

90,2

53)

(153

,030

)

Õóð

èìòë

àãäñ

àí ç

ºð¿¿

4

76,7

28

481

,490

484

,387

563

,630

43

7,22

3 (1

53,0

30)

Áàí

êíû

ñàí

õ¿¿ã

èéí à

êòèâ,

ïàñ

ñèâû

í õ

¿ëýý

ãäýæ

áóé

äóó

ñãàâ

àð á

îëîõ

õóã

àöàà

íü

ãýðý

ýíä

çààñ

àí õ

óãàö

ààíàà

ñ ¿ë

ýìæ

çºð

¿¿ã¿

é á

àéíà.

Õ¿¿

íèé ì

ýäðý

ìæ

ã¿é ñ

àíõ¿

¿ãèéí

àêòè

â, ï

àññè

â íü

øàà

ðäàõ

òîõ

èîë

äîëä

òºë

ºãäº

õ áî

ëíî.

(ñàÿ

òºã

ðºãº

ºð)

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí

òàéë

àíãè

éí ò

îäîò

ãîë

(¿ðã

ýëæ

ëýë)



127

29. Ñ

àíõ¿

¿ãèé

í ýð

ñäëè

éí ó

äèðä

ëàãû

í áî

äëîã

î (¿

ðãýë

æëý

ë)

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 3

1-íèé º

äðºº

ð äó

óñãà

âàð

áîëñ

îí ñ

àíõ¿

¿ãèéí à

êòèâ,

ïàñ

ñèâû

í õ

óãàö

ààãà

àðõ

àíãè

ëàë

áîëî

í ¿

ð àø

èãò

õ¿¿

ã äî

îðõè

õ¿ñ

íýã

òýä

¿ç¿¿

ëýâ.

(ñàÿ

òºã

ðºãº

ºð)

3

ñàðà

àñ

äîî

ø

3 -

6 ñ

àð

6

ñàðà

àñ

1 æ

èë

1

- 5

æèë

> 5

æèë

Õ¿¿

íä

ìýä

ðýìæ

ã¿é

Íèé

ò ¯

ð àø

èãò

õ¿¿

Àêò

èâÁýë

ýí ì

ºíãº

12,

116

1

2,11

6

-

Ãàä

ààäû

í ¿

íýò

öàà

ñààð

õ õº

ðºíãº

îðó

óëàë

ò

-

-

-

- 2

8,61

6

-

28,

616

3.52

%Áóö

ààí õ

óäàë

äàí à

âàõ

ãýðý

ý59

,707

-

-

-

-

-

5

9,70

7 3.

44%

Ãàä

ààäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

áàéðø

óóëñ

àí õ

ºðºí

ãº, õà

äãàë

àìæ

289

,732

13,

435

-

-

-

100

,233

403

,400

3.

69%

Äîò

îîäû

í ñ

àíõ¿

¿ãèéí á

àéãó

óëëà

ãàä

îëãî

ñîí

çýýë

, óð

üä÷è

ëãàà

2,15

2

1

,355

3

,448

10

,660

-

-

1

7,61

5 4.

14%

Ñàí

õ¿¿

Ýäè

éí Ç

àñãè

éí ß

àìàí

ä îë

ãîñî

í

óðüä

÷èëã

àà 2

,131

725

13

,804

84

,608

36,

007

13

7,27

5 0.

84%

Àæ

àõó

éí í

ýãæ

èä

îëãî

ñîí ó

ðüä÷

èëã

àà

-

-

-

-

-

10,

472

10,4

72

-

Áóñ

àä à

êòèâ

-

-

-

-

-

7,6

85

7,6

85

-

353,

722

1

5,51

5

17,2

52

95,

268

6

4,62

3

1

30,5

06

67

6,88

6 Ï

àññè

â Ã

¿éëã

ýýíä

ãàðã

àñàí

áýë

ýí ì

ºíãº

-

-

-

-

- (

191,

686)

(191

,686

)

-

Ã

àðãà

ñàí ¿

íýò

öàà

ñ(1

25,7

13)

-

-

-

-

-

(

125,

713)

4.75

% Ã

àäàà

ä ºð

òºë

áºð

(2,3

13)

(7

25)

(2

,456

) (3

0,31

6)

(28

,997

)

(9

4,06

9)

(15

8,87

6)0.

90%

Ç

àñãè

éí ã

àçðû

í á

àéãó

óëëà

ãóóä

ûí

õ

àäãà

ëàì

æs

-

-

-

-

-

(9

0,29

8)

(9

0,29

8)

-

Ä

îòîî

äûí ñ

àíõ¿

¿ãèéí

á

àéãó

óëëà

ãûí õ

àäãà

ëàì

æ

(3,8

19)

-

-

-

-

(85,

729)

(89,

548)

4.00

%

Á

óñàä

ïàñ

ñèâ

(106

)

-

-

-

-

(11,

003)

(

11,1

09)

-

(131

,951

)

(7

25)

(2,4

56)

(30

,316

)

(28,

997)

(4

72,7

85)

(6

67,2

30)

Öýâ

ýð ï

îçèö

è22

1,77

1

14,

790

14

,796

64,

952

3

5,62

6

(342

,279

)

9

,656

Õóð

èìòë

àãäñ

àí ç

ºð¿¿

221,

771

236

,561

251

,357

316

,309

351

,935

9,6

56

Áàí

êíû

ñàí

õ¿¿ã

èéí à

êòèâ,

ïàñ

ñèâû

í õ

¿ëýý

ãäýæ

áóé

äóó

ñãàâ

àð á

îëîõ

õóã

àöàà

íü

ãýðý

ýíä

çààñ

àí õ

óãàö

ààíàà

ñ ¿ë

ýìæ

çºð

¿¿ã¿

é á

àéíà.

Õ¿¿

íèé ì

ýäðý

ìæ

ã¿é ñ

àíõ¿

¿ãèéí

àêòè

â, ï

àññè

â íü

øàà

ðäàõ

òîõ

èîë

äîëä

òºë

ºãäº

õ áî

ëíî.

ÌÎ

ÍÃÎ

ËÁ

ÀÍ

Ê

2006

îíû

12

äóãà

àð ñ

àðû

í 31

-íèé

ºäð

ººð

äóóñ

ãàâà

ð áî

ëñîí

æèë

èéí

Ñàí

õ¿¿ã

èéí

òàéë

àíãè

éí ò

îäîò

ãîë

(¿ðã

ýëæ

ëýë)



128



30. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íýëãýý

Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë íü ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâ, ñàíõ¿¿ãèéí ïàññèâààñ á¿ðäýíý. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íý ãýäýã íü òóõàéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëèéã ìýäëýãòýé, õîëáîîòîé áóñ òàëóóäûí õîîðîíä ñîëèëöîõ ä¿í þì.

2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ áàðàã á¿õ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë íü áîãèíî õóãàöààòàé áóþó íýã æèëýýñ äîîø õóãàöààòàé áàéíà. Ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí àêòèâ, ïàññèâûí òàéëàí òýíöëèéí ºäðººðõ òîîöîîëñîí áîäèò ¿íý íü òýíöýëä òóñãàãäñàí á¿ðòãýëèéí ä¿íòýé îéðîëöîî áàéíà.

32. Õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

2004 îíä Áàíê íü 10 æèëèéí õóãàöààòàé çýýëýýð ñàíõ¿¿æèãäñýí 865,000 ôóíò ñòåðëèíãèéí ¿íýòýé ¿íäñýí õºðºíãèéã îëæ àâñàí. Ãýâ÷ ýäãýýð ã¿éëãýýí¿¿ä íü 2004, 2005 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäàä òóñãàãäàëã¿é îðõèãäñîí áàéíà. Èèìýýñ ýíý àëäààã çàñàõûí òóëä 2005 îíû õàðüöóóëàëòûã øèíý÷ëýí òàéëàãíàñàí áîëíî. Èíãýæ øèíý÷ëýí òàéëàãíàñíû íºëººëºë íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà:

øèíý÷ëýíòàéëàãíàñíààð

ñàÿ òºãðºã

ºìíºõ òàéëàãíàñíààð

ñàÿ òºãðºã Îðëîãûí òàéëàí

Ãàäààä âàëþòûí àëäàãäàë 3,175 3,351

Çàõèðãààíû çàðäàë 4,805 4,774

¯éë àæèëëàãààíû áóñàä çàðäàë 3,964 3,849

Òóõàéí æèëèéí àøèã 8,640 8,610

Òàéëàí òýíöýë¯íäñýí õºðºíãº 17,563 16,175

Ãàäààä ºð òºëáºð 158,876 157,238

Áóñàä ïàññèâ 11,109 11,003

ªì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí2005 îíû 1 ñàðûí 1-íýýðõ õóðèìòëàãäñàí àëäàãäàë

5,861

5,475

2005 îíû 12 ñàðûí 31-íýýðõ õóðèìòëàãäñàí àøèã (àëäàãäàë)

(350)

6

33. Ìîíãîë îð÷óóëãûí òàëààð

Ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ìºí ìîíãîë õýë äýýð áýëòãýí ãàðãàñàí áîëíî. Àíãëè áîëîí Ìîíãîë õóâèóäûí õîîðîíä óòãà àãóóëãûí çºð¿¿ ãàðñàí òîõèîëäîëä Àíãëè õóâèéã áàðèìòëàõ áîëíî.


129

9ÀÂÑÐÀËÒÓÓÄ

Õàâñðàëò 1. Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò òàéëàíò îíä 5.1 õóâüä, 2007 îíä 4.9 õóâüä õ¿ðýõ òºëºâòýé áàéíà. Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò 1970-ààä îíû ýõýí ¿åýñ õîéø àíõ óäàà 4 æèë òàñðàëòã¿é ºñ÷ áàéíà. Ýíý íààøòàé õàíäëàãà íü ãîë ãîë Òºâ áàíêóóäûí õ¿¿ ºñ÷ áàéãàà ÷ èíôëÿöèéí äàðàìò õÿçãààðëàãäñàí, õºãæèíã¿é îðíóóäûí äîòîîä ýðýëò ºíäºð, õºãæèæ áóé îðíóóä òóëãàð÷ áóé ñààä áýðõøýýëýý õÿëáàð çàìààð øèéäâýðëýæ áàéãàà, äýëõèéí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë óëàì òîãòâîðæèæ áàéãàà çýðýãòýé õîëáîîòîé þì. Ýäãýýðèéã äýëãýð¿¿ëæ àâ÷ ¿çüå.

• ÀÍÓ-ûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò òàéëàíò îíä 3.4 õóâü, 2007 îíä 2.9 õóâüä õ¿ðýõ òºëºâòýé áàéíà.

• Åâðî á¿ñèéí ýäèéí çàñàã òàéëàíò îíä 2.4 õóâèàð ºñºõ òºëºâòýé áàéãàà íü ñ¿¿ëèéí 6 æèëèéí õàìãèéí ºíäºð ºñºëò áºãººä 2007 îíä 2 õóâü áîëîí áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Êîðïîðàöèóäûí òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëàãàà íü õºðºíãº îðóóëàëò, õºäºëìºð ýðõëýëòèéã íýìýãä¿¿ëæ, ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõ íºõöºë áîëæ áàéíà.

• ßïîíû ýäèéí çàñàã ºíäºð ýðýëòèéí óëìààñ 2.7 õóâèàð íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Èðýõ æèë õóðä íü áàãà çýðýã áóóð÷ 2.1 õóâüä õ¿ðýõ òºëºâòýé áàéíà.

• Õºãæèæ áóé óëñóóäûí ºñºëò õ¿÷òýé õýâýýðýý áóþó 7.3 õóâèàð ºñºõººð áàéíà. ßëàíãóÿà, Õÿòàäûí ýäèéí çàñàã 10 îð÷èì õóâèàð ºñºõººð áàéíà. Ìºí Ýíýòõýã, ÎÕÓ-ûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò ºíäºð õýâýýð áàéíà. Õàðèí Ëàòèí Àìåðèêèéí îðíóóäûí õºãæèë õîöðîãäñîí õýâýýð áàéãàà áîëîâ÷ ýíý á¿ñèéí ºñºëòèéí õýòèéí òºëºâò íààøòàé õàíäëàãà áèé áîëæ áàéíà.

• Õºãæèíã¿é îðíóóäûí èíôëÿöè òàéëàíò îíä 2.6 õóâüä õ¿ð÷ áàéãàà ÷ ãàçðûí òîñíû ¿íèéí ºñºëòººñ áèé áîëæ áóé íºëººëºë ñààð÷ áàéãààãààñ 2007 îíîîñ ýõëýí èíôëÿöè áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Õºãæèæ áóé óëñóóäûí õóâüä ÷ èíôëÿöèéí äàðàìò áàãàñ÷ áàéíà.

• ßïîí, Àçèéí çàðèì õºãæèæ áóé îðíóóä, Îéðõè Äîðíîä áîëîí áóñàä ãàçðûí òîñ ýêñïîðòëîã÷ îðíóóäòàé õèéñýí ãàäààä õóäàëäààíààñ ÀÍÓ-ûí óðñãàë àëäàãäàë ºñ÷ 2007 îíä ÄÍÁ-èé 6.9 õóâüä õ¿ðýõýýð áàéíà.

• Õºãæèæ áóé óëñóóä ðóó îðîõ õóâèéí õºðºíãèéí óðñãàë 2005 îíîîñ áàãàñ÷ áàéãàà áîëîâ÷ òýäãýýðèéí íèéò óðñãàë àøèã áîëîí ãàäààä íººö íü ºñºõ òºëºâòýé áàéíà.


130

Õ¿ñíýãò 9.1 Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí òîéì (õóâèàð)

2004 2005 2006 2007

Óðüä÷èëñàí òîîöîî

Äýëõèéí ¿éëäâýðëýë 5.3 4.9 5.1 4.9

Õºãæèíã¿é îðíóóä 3.2 2.6 3.1 2.7

ÀÍÓ 3.9 3.2 3.4 2.9

Åâðî á¿ñ 2.1 1.3 2.4 2.0

Ãåðìàí 1.2 0.9 2.0 1.3

Ôðàíö 2.0 1.2 2.4 2.3

Èòàëè 1.1 - 1.5 1.3

Èñïàíè 3.1 3.4 3.4 3.0

ßïîí 2.3 2.6 2.7 2.1

Èõ Áðèòàíè 3.3 1.9 2.7 2.7

Êàíàä 3.3 2.9 3.1 3.0

Áóñàä õºãæèíã¿é îðíóóä 4.6 3.7 4.1 3.7

Øèíýýð àæ ¿éëäâýðæñýí Àçèéí óëñóóä 5.9 4.5 4.9 4.4

Õºãæèæ áóé îðíóóä 7.7 7.4 7.3 7.2

Àôðèê 5.5 5.4 5.4 5.9

Òºâ áîëîí Ç¿¿í Åâðîïûí îðíóóä 5.6 5.8 5.2 6.3

Òóñãààð Òîãòíîñîí Óëñóóäûí Õàìòûí Íºõºðëºëèéí îðíóóä

8.4 6.5 6.8 6.5

ÎÕÓ 7.2 6.4 6.5 6.5

ÎÕÓ-ûã îðóóëààã¿é 11.0 6.7 7.6 6.4

Õºãæèæ áóé Àçèéí îðíóóä 8.8 9.0 8.7 8.6

Õÿòàä 10.1 10.2 10.0 10.0

Ýíýòõýã 8.0 8.5 8.3 7.3

Ç¿¿í ªìíºä Àçèéí Óëñóóäûí Õîëáîî 5.8 5.1 5.0 5.6

Îéðõè Äîðíîä 5.5 5.7 5.8 5.4

Äýëõèéí áºìáºðöãèéí áàðóóí õýñýã 5.7 4.3 4.8 4.2

Áðàçèë 4.9 2.3 3.6 4.0

Ìåêñèê 4.2 3.0 4.0 3.5

Äýëõèéí õóäàëäààíû õýìæýý áàðàà, ¿éë÷èëãýý

Èìïîðò



Ýêñïîðò



Ãîë íýðèéí ò¿¿õèé ýäèéí ¿íý àì. äîëëàðààð

Ãàçðûí òîñ 30.7 41.3 29.7 9.1

Øàòàõóóí òºðëèéí áóñ ò¿¿õèé ýä 18.5 10.3 22.1 -4.8

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íý


Õºãæèæ áóé îðíóóä 5.6 5.3 5.2 5.0 Ëîíäîíãèéí áàíê õîîðîíäûí çàõûí õ¿¿ /6 ñàðààð/

Àì. äîëëàðûí õàäãàëàìæ 1.8 3.8 5.4 5.5

Åâðîãèéí õàäãàëàìæ 2.1 2.2 3.1 3.7

ßïîíû èåíèé õàäãàëàìæ 0.1 0.1 0.5 1.1 Ýõ ¿¿ñâýð: ÎÓÂÑ

Õàâñðàëòóóä

Statistical appendix


131

Çóðàã 9.2 Äýëõèéí èíôëÿöè

Çóðàã 9.1 Äýëõèéí áîäèò ÄÍÁ-èé ºñºëò


132

Äýëõèéí çàõ çýýëèéí õàíø, õ¿¿

Èõýíõ õºãæèíã¿é îðíóóäûí èíôëÿöè ãàçðûí òîñíû ºñ÷ áóé ¿íèéí óëìààñ çàðèì ¿åä Òºâ áàíêóóäûí çîðèëòîò õýìæýýíýýñ äàâæ, óëìààð ñóóðü èíôëÿöè áîëîí èíôëÿöèéí õ¿ëýýëò, íýãæ õºäºëìºðèéí çàðäàë /ÿëàíãóÿà, ÀÍÓ-ä/ ºñºõ øèíæ òýìäã¿¿ä èëýð÷ áàéâ.

Õºãæèæ áóé, ÿëàíãóÿà, Àðãåíòèí, Ýíýòõýã, Îðîñ, ªìíºä Àôðèê, Òóðê, Âåíåñóýëü óëñóóäàä ýäèéí çàñãèéí ºñºëò áîëîí èõ õýìæýýíèé âàëþòûí õàíøèéí ñóëðàëààñ ¿¿äñýí èíôëÿöèéí äàðàìò í¿¿ðëýæ áàéíà.

ÀÍÓ-ûí Íººöèéí áàíê çóðãààäóãààð ñàðä Íººöèéí ñàíãèéíõàà õ¿¿ã ºñãºñºí áîëîâ÷ ýäèéí çàñãèéí ºñºëò íü ñààð÷ áàéãààòàé óÿëäóóëàí èíôëÿöèéã òîãòâîðæóóëàõ çîðèëãîîð íàéìäóãààð ñàðä õ¿¿ãýý ºñãºõºº çîãñîîâ.

Åâðîïûí Òºâ áàíê áîäëîãûíõîî õ¿¿ã ºñãºæ, ßïîíû Òºâ áàíê çººëºí ìºíãºíèé áîäëîãîî ººð÷èëæ, áîäëîãûí îâåðíàéò õ¿¿ãýý 0-0.25 áîëãîæýý. Àâñòðàëè, Øâåä, Èõ áðèòàíè óëñóóäûí Òºâ áàíêóóä ìºí áîäëîãîî ÷àíãàðóóëñàí áàéíà. Óðò õóãàöààòàé Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí ºãººæ ñ¿¿ëèéí 25 æèëèéí äóíäæààñ áàãà çýðýã äîîãóóð ò¿âøèíä áàéãàà áîëîâ÷ íýìýãäñýí áàéíà.

Óðò õóãàöààòàé çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí õ¿¿ ºñ÷ áàéãàà ÷ ñ¿¿ëèéí 25 æèëèéí äóíäàæòàé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé áàãà ò¿âøèíä áàéíà.

ªìíºõ 12 ñàðûí òóðøèä ÷àíãàð÷ áàéñàí àìåðèê äîëëàð 2005 îíû ñ¿¿ë÷ýýñ åâðî áîëîí èåíèé ýñðýã ñóëàð÷ ýõýëæýý.

Àìåðèê äîëëàðûí áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíø 1980 îíîîñ õîéøõè äóíäàæòàéãàà îéðîëöîî ò¿âøèíä áàéãàà áîë åâðî óðò õóãàöààíû äóíäæààñàà àðàé äýýã¿¿ð, èåí àðàé äîîãóóð áàéíà.

2006 îíû ãóðàâäóãààð ñàðààñ ýõëýí Èñëàíä, Øèíý Çåëàíä, Óíãàð çýðýã óðñãàë àëäàãäàë èõòýé îðíóóäûí ìºíãºíèé õàíø íýëýýä ñóëàðñàí áàéíà. Õ¿ñíýãò 9.2 Õýðýãëýýíèé ¿íý, æèëèéí ººð÷ëºëò

(õóâèàð)

2004 2005 2006 2007 урьдчилсанХөгжингүй орнууд 2.0 2.3 2.6 2.3АНУ 2.7 3.4 3.6 2.9Евро бүс 2.1 2.2 2.3 2.4

Герман 1.7 2.0 2.0 2.6Франц 2.3 1.9 2.0 1.9Итали 2.3 2.3 2.4 2.1Испани 3.1 3.4 3.8 3.4Недерланд 1.4 1.5 1.7 1.8Белги 1.9 2.5 2.4 1.9Австри 2.0 2.1 1.8 1.7Финлянд 0.1 0.8 1.5 1.5Грек 3.0 3.5 3.6 3.5Португали 2.5 2.1 2.6 2.2Иреланд 2.3 2.2 2.8 2.5

Люксенбург 2.2 2.5 2.8 2.3



133

2004 2005 2006 2007 урьдчилсанЯпон - -0.6 0.3 0.7Их британи 1.3 2.0 2.3 2.4Канад 1.8 2.2 2.2 1.9Солонгос 3.6 2.7 2.5 2.7Австрали 2.3 2.7 3.5 2.9Швед 1.0 0.8 1.6 1.8Швецарь 0.8 1.2 0.9 1.2Хонг Конг -0.4 0.9 2.3 2.5Сингапур 1.7 0.5 1.8 1.7Азийн хөгжиж буй орнууд 3.9 3.4 3.6 3.5Хятад 3.9 1.8 1.5 2.2Өмнөд Ази 4.2 4.8 6.0 5.6Энэтхэг 3.9 4.0 5.6 5.3Пакистан 4.6 9.3 7.9 7.3Бангладеш 6.1 7.0 6.8 6.1Азийн 4 4.6 7.5 8.6 4.5Индонез 6.1 10.5 13.0 5.9Тайланд 2.8 4.5 4.9 2.6Филлиппин 6.0 7.6 6.7 5.0Малайз 1.4 3.0 3.8 2.7Шинээр үйлдвэржэж буй Азийн орнууд 2.4 2.2 2.2 2.2

Солонгос 3.6 2.7 2.5 2.7Тайван 1.6 2.3 1.7 1.5Европын хөгжиж буй орнууд 6.3 4.9 5.4 4.7Турк 8.6 8.2 10.2 7.2Туркийг оролцуулахгүйгээр 5.3 3.6 3.4 3.7Төв Европ 4.3 2.4 2.2 3.2Өмнөд болон зүүн өмнөд европын орнууд 8.7 7.0 6.9 4.7

ТТХНУ 10.3 12.3 9.6 9.3Орос 10.9 12.6 9.7 8.5Украйн 9.0 13.5 9.3 13.5Казакстан 6.9 7.6 8.5 7.9Беларус 18.1 10.3 7.9 9.0Туркменистан 5.9 10.7 9.0 8.0Орлого багатай ТТХНУ 7.5 11.9 11.4 9.8Африкийн улсууд 8.0 8.5 9.9 10.6Ойрх Дорнод 7.6 7.7 7.1 7.9Эх үүсвэр: ОУВС

Õ¿ñíýãò 9.2 Õýðýãëýýíèé ¿íý, æèëèéí ººð÷ëºëò (¿ðãýëæëýë)(õóâèàð)



134

Appendix

Çóðàã 9.4 Áîäèò óðò õóãàöààòàé õ¿¿

Çóðàã 9.3 Áîäèò áîãèíî õóãàöààòàé õ¿¿


135

Äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý

ÎÓÂÑ-ààñ òîîöîæ áàéãààãààð àìåðèê äîëëàðààð èëýðõèéëýãäñýí ãîë áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí öàõèëãààí äóëààíû ¿íèéí èíäåêñ 2006 îíû ýõíèé 7 ñàðûí áàéäëààð çýñ, öèíê, íèêåëü çýðýã ãîë ìåòàëëóóäûí ¿íèéí ºñºëòººñ øàëòãààëàí 15 ãàðóé õóâèàð ºñ÷ýý. Ìºí ýíý ºñºëòýä äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õ¿÷òýé ºñºëòèéí óëìààñ áèé áîëæ áóé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºíäºð ýðýëò òîäîðõîé íºëººã ¿ç¿¿ëñýí áàéíà. Öàõèëãààí äóëààíû ¿íý Îéðõè Äîðíîäîä áèé áîëñîí íºõöºë áàéäëûí óëìààñ øèíýýð òîãòñîí ¿íèéí äóíäàæ ò¿âøèíä áàéãàà áîëîâ÷ ºññººð áàéíà.

Íåôòü áîëîí áóñàä áàðààíû ¿íý 2006 îíû ýõíèé 8 ñàðûí áàéäëààð íýëýýä ºñ÷, áåíçèí, ìåòàëëûí ¿íý øèíý ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ðëýý. ÄÍÁ-èé ýð÷èìòýé ºñºëò, Îéðõè Äîðíîäûí õàìãààëàëòûí àæèëëàãàà, çàðèì òîì ¿éëäâýðëýãä÷äèéí, òóõàéëáàë Íèãåðèéí ºñºí íýìýãäýæ áóé ýðñäýë çýðãýýñ äýëõèéí çàõ çýýëèéí áîëîìæ áàãàñ÷, íåôòèéí ¿íý ºñ÷ áàéíà. Ìåòàëëûí ¿íý ºíäºð ýðýëò, ÿëàíãóÿà, õºãæèæ áóé óëñóóäàä, íèéë¿¿ëýëòèéí õîìñäîë, õºäºëìºðèéí çàõ çýýëèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë çýðãýýñ ìºí ºññººð áàéíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õ¿íñ áîëîí áóñàä õºäºº àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íýä íåôòü áîëîí ìåòàëëûí ¿íèéí ºñºëòèéí íºëººëºë áàãà áàéãàà ÷ 2006 îíû ýõíèé õàãàñ æèëèéí áàéäëààð ¿íý íü õàðüöàíãóé ºñ÷ýý.

¯éëäâýðëýã÷äèéí õ¿÷èí ÷àäàë áàãà õýâýýðýý áàéãààãààñ ãàçðûí òîñíû ¿íý 2006 îíû ýöýñ áîëîí 2007 îíä ºíäºð õýâýýð áàéõ òºëºâòýé áàéíà.

2006 îíû ýõíèé íàéìàí ñàðûí áàéäëààð íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñïîò àðèëæààíû ¿íý 16 õóâèàð ºñ÷ýý. Íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý òàâ áîëîí íàéìäóãààð ñàðûí ýõýýð Êàòðèí õàð ñàëõèíû ¿åýð õ¿ð÷ áàéñàí îðãèë ¿åýñýý äàâæ, 76 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý.

ÀÍÓ-ä áàéãàëèéí õèéí ¿íý ¿ðãýëæëýí áóóðñààð, íàéìäóãààð ñàðûí ýöýñò åâðîïûí ¿íýýñ áàãà áîëñîí áàéíà.



136

Ýäèéí çàñãèéí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006*

ÄÍÁ-íèé áîäèò ºñºëò 1.1 1.0 4.0 6.1 10.8 7.1 8.4ÄÍÁ îíû ¿íýýð, òýðáóì òºãðºã

1018.9 1115.6 1240.8 1479.7 1945.6 2524.3 3172.4

Èíôëÿöè 8.1 8.0 1.6 4.7 11.0 9.5 6.0Àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí 4.6 4.6 3.4 3.5 3.6 3.5 3.2

Ìºíãºíèé òîéì (òýðáóì òºãðºã)

M2 258.8 331.1 470.1 703.3 847.0 1140.1 1536.5

Ãàäààä öýâýð àêòèâ 201.7 220.2 308.5 256.3 311.0 570.2 1131.8

Äîòîîä öýâýð çýýë 84.8 129.3 200.0 514.6 647.3 769.0 745.4

M2/ÄÍÁ (%) 25.4 29.7 37.9 47.5 43.5 45.2 48.4

Çýýë/ÄÍÁ (%) 6.6 12.1 18.7 29.9 31.2 34.1 38.6

Õàäãàëàìæ/ÄÍÁ (%) 9.1 12.1 17.6 24.6 26.6 26.6 31.4

Áàíêóóäûí çýýë 66.8 135.1 231.4 442.1 606.8 859.9 1223.3

×àíàðã¿é çýýë 14.6 9.1 11.7 21.1 39.1 49.5 60.0

Áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿ 30.3 31.8 26.6 25.6 24.0 21.6 20.0Áàíêóóäûí õàäãàëàìæèéí õ¿¿

13.8 13.2 14.0 14.0 13.2 12.6 13.5

ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿

8.6 8.6 9.9 11.5 15.8 4.8 6.4

Òºëáºðèéí òýíöýë (ñàÿ àì. äîëëàð)

Ýêñïîðò ô.î.á 535.8 523.2 523.9 627.3 872.1 1068.6 1545.2

Èìïîðò ô.î.á 676.0 693.1 752.8 826.9 901.0 1097.4 1356.7

Óðñãàë òýíöýë -69.9 -61.7 -105.1 -98.7 63.4 84.2 306.3Óðñãàë òýíöëèéí ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü

-7.2 -6.1 -9.4 -7.6 3.9 4.0 11.4

Íèéò ãàäààä íººö 190.9 206.7 268.2 203.4 207.8 333.2 718.0Èìïîðòûí äîëîî õîíîãîîð

14.7 15.5 18.5 12.8 12.0 16.3 25.2

Àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ òºã-í õàíø (æèë.äóíäàæ)

1076.5 1097.7 1110.4 1146.5 1185.4 1205.3 1179.6

Óëñûí íýãäñýí òºñºâ (òýðáóì òºãðºã)

Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ 351.0 439.3 477.0 553.9 713.1 837.9 1360.4

Óðñãàë îðëîãî 346.2 430.0 469.7 545.2 706.3 832.6 1354.1Íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýë

429.7 489.9 550.5 615.8 752.5 764.7 1237.0

Óðñãàë çàðäàë 314.1 366.8 415.3 434.8 538.7 600.3 982.3

Òºñâèéí òýíöýë -78.7 -50.6 -73.4 -61.9 -39.4 73.2 123.4Òºñâèéí òýíöëèéí ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü

-7.7 -4.5 -5.9 -4.2 -2.0 2.9 3.9

Ñàíõ¿¿æèëò Ãàäààä ýõ ¿¿ñâýð, öýâýð

66.6 72.5 81.8 -158.2 77.4 90.0 74.3

Äîòîîä ýõ ¿¿ñâýð, öýâýð

12.1 -24.3 -8.3 220.1 -38.0 -163.2 -197.7

*Óðüä÷èëñàí áàéäëààð

Ñòàòèñòèêèéí õàâñðàëòóóä 2

Ñòàòèñèòêèéí õàâñðàëòóóä 2


137

Õóãàöàà -íû ýöýñò

Ã¿éëãýýíä áàéãàà áýëýí ìºíãº

¯¿íýýñ Ìºíãº (Ì1)

ä¿í

ñàðûí ººð÷ëºëò

%

Êàññò áàéãààìºíãº

Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº ä¿í

ä¿í ñàðûí

ººð÷ëºëò %

Òºãðºãèéíõàðèëöàõ(Áàíêóóä)ä¿í

ñàðûíººð÷ëºëò

%1991 12 2,003.0 308.7 1,694.3 7,313.7 5,592.11992 12 2,896.4 1,057.2 1,839.2 7,640.2 5,789.81993 12 10,786.1 13.2 2,035.5 8,750.6 12.0 18,548.4 -8.8 9,757.21994 12 21,804.8 3.1 3,037.6 18,767.2 5.7 32,871.2 -0.4 14,104.01995 12 29,755.7 0.8 4,164.5 25,591.2 2.6 42,636.5 -0.4 17,045.31996 12 46,095.8 11.8 4,391.4 41,704.4 14.4 64,301.6 14.7 22,597.21997 12 56,816.5 3.1 7,048.2 49,768.3 4.1 76,108.9 4.0 26,340.61998 12 61,754.2 5.7 5,308.4 56,445.8 9.2 82,582.0 9.4 26,136.2 1999 12 91,567.5 13.8 4,286.2 87,281.3 15.2 114,825.7 14.9 27,544.4 2000 12 107,394.4 7.8 6,461.0 100,933.4 7.3 130,775.0 8.9 29,841.62001 03 99,711.6 -2.4 6,000.6 93,711.0 -1.4 123,586.3 3.0 29,875.3

06 133,397.4 6.6 7,933.6 125,463.8 6.7 155,099.6 2.8 29,635.9 09 124,288.6 -1.2 7,980.1 116,308.5 -0.7 151,808.6 1.0 35,500.2 12 119,205.8 5.7 10,045.1 109,160.7 8.2 156,155.3 6.9 46,994.6

2002 03 110,822.1 1.7 9,538.3 101,283.8 6.3 146,932.2 5.9 45,648.406 145,888.0 4.5 14,093.3 131,794.6 4.0 187,708.4 5.3 55,913.809 144,851.7 -4.8 14,176.1 130,675.6 -6.6 181,084.7 -4.4 50,409.012 134,642.8 0.5 13,859.2 120,783.6 1.2 187,727.8 6.9 66,944.1

2003 03 131,235.3 8.5 16,228.6 115,006.7 8.2 180,109.6 1.8 65,102.906 160,481.3 5.0 19,423.2 141,058.1 4.3 208,987.9 4.0 67,929.809 166,532.4 -1.4 18,150.1 148,382.3 -1.4 214,417.5 -1.3 66,035.212 152,826.6 1.1 21,329.9 131,496.7 -2.1 212,833.4 4.4 81,336.7

2004 01 139,828.5 -8.5 17,170.9 122,657.6 -6.7 200,525.0 -5.8 77,867.4

02 147,680.9 5.6 20,881.7 126,799.2 3.4 198,110.8 -1.2 71,311.603 161,225.1 9.2 21,540.2 139,684.9 10.2 210,799.2 6.4 71,114.304 182,358.9 13.1 22,515.5 159,843.4 14.4 225,477.7 7.0 65,634.305 189,211.8 3.8 20,124.5 169,087.3 5.8 237,217.9 5.2 68,130.606 190,175.8 0.5 19,898.5 170,277.3 0.7 254,806.9 7.4 84,529.607 190,891.1 0.4 18,837.9 172,053.2 1.0 248,764.6 -2.4 76,711.408 193,995.2 1.6 20,788.6 173,206.6 0.7 254,029.2 2.1 80,822.609 183,020.2 -5.7 20,062.4 162,957.8 -5.9 241,994.9 -4.7 79,037.110 173,566.1 -5.2 20,568.0 152,998.1 -6.1 225,739.3 -6.7 72,741.211 165,719.2 -4.5 27,632.6 138,086.6 -9.7 212,578.7 -5.8 74,492.112 168,521.1 1.7 25,008.4 143,512.7 3.9 221,327.6 4.1 77,814.9

2005 01 165,147.7 -2.0 28,797.4 136,350.3 -5.0 211,272.3 -4.5 74,922.002 148,831.3 -9.9 32,493.5 116,337.8 -14.7 197,122.8 -6.7 80,785.003 159,797.2 7.4 27,083.3 132,713.9 14.1 213,357.6 8.2 80,643.704 190,347.0 19.1 26,641.1 163,705.9 23.4 248,012.6 16.2 84,306.705 195,678.8 2.8 30,003.5 165,675.3 1.2 255,501.6 3.0 89,826.306 203,835.2 4.2 27,068.9 176,766.3 6.7 277,664.3 8.7 100,898.007 210,998.3 3.5 30,273.8 180,724.5 2.2 278,810.8 0.4 98,086.310 200,176.3 -3.1 38,126.0 162,050.3 -7.1 262,138.2 -4.2 100,087.911 185,843.3 -7.2 32,843.9 152,999.4 -5.6 253,099.1 -3.4 100,099.712 191,688.3 3.1 39,318.8 152,369.5 -0.4 269,124.4 6.3 116,754.9

2006 01 199,125.3 3.9 45,037.9 154,087.5 1.1 267,579.6 -0.6 113,492.102 168,834.2 -15.2 38,967.2 129,867.0 -15.7 262,113.5 -2.0 132,246.503 186,511.1 10.5 41,702.2 144,808.9 11.5 274,375.7 4.7 129,566.804 216,110.6 15.9 41,787.2 174,323.4 20.4 292,829.0 6.7 118,505.605 238,878.4 10.5 43,753.0 195,125.4 11.9 326,227.3 11.4 131,102.006 241,313.2 1.0 43,134.4 198,178.9 1.6 328,612.9 0.7 130,434.007 245,250.9 1.6 52,676.7 192,574.2 -2.8 325,022.7 -1.1 132,448.508 252,895.2 3.1 48,598.8 204,296.5 6.1 343,056.9 5.5 138,760.509 239,477.2 -5.3 50,129.8 189,347.4 -7.3 331,262.5 -3.4 141,915.110 237,625.6 -0.8 56,966.8 180,658.8 -4.6 320,034.2 -3.4 139,375.311 233,232.3 -1.8 52,736.8 180,495.5 -0.1 325,026.4 1.6 144,530.812 245,098.9 5.1 59,972.2 185,126.7 2.6 331,903.4 2.1 146,776.7

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò


(ñàÿ òºãðºã)


138

Õóãàöàà -íû ýöýñò

Áàðàã ìºíãº ¯¿íýýñ Ìºíãº (Ì2)

ä¿í


%

Òºãðºãèéí õàäãàëàìæ

¯¿íýýñ Ãàäààäâàëþòûí

õàäãàëàìæ

Ãàäààä âàëþòûíõàðèëöàõ

ä¿í

ñàðûíººð-÷ëºëò

%Èðãýäèéí

Áàéãóóë-ëàãûí

1991 12 2,601.1 1,996.9 1,553.3 443.6 604.2 9,887.51992 12 5,412.1 4,430.2 2,985.7 1,444.5 112.5 869.4 13,041.11993 12 24,215.8 10.6 10,103.1 7,969.6 2,133.5 2,378.0 11,734.7 42,723.6 1.21994 12 43,905.8 -2.6 28,937.5 25,287.3 3,650.2 3,474.1 11,494.2 76,777.0 -1.71995 12 59,408.1 -4.7 38,529.1 36,602.7 1,926.4 8,233.1 12,645.9 102,044.6 -2.91996 12 64,093.7 -4.0 35,164.2 33,819.1 1,345.1 11,006.8 17,922.7 128,395.3 4.51997 12 93,956.6 13.0 44,673.8 42,892.7 1,781.1 13,795.6 35,487.2 170,065.5 8.81998 12 84,667.6 -0.5 44,840.1 42,044.5 2,795.6 14,468.6 25,358.9 167,249.6 4.2 1999 12 105,341.4 -1.6 45,052.3 43,257.9 1,794.4 24,925.9 35,363.2 220,167.1 6.3 2000 12 128,067.7 2.1 59,004.3 54,125.9 4,878.4 33,681.9 35,381.5 258,842.6 5.4

2001 03 146,954.5 6.4 66,993.0 61,110.6 5,882.4 37,250.5 42,711.0 270,540.8 4.8

06 158,846.5 6.6 72,344.0 63,382.0 8,962.1 41,686.0 44,816.5 313,946.1 4.7 09 165,619.9 -3.0 81,629.0 70,893.8 10,735.3 45,741.5 38,249.4 317,428.5 -1.1 12 174,908.9 3.0 87,590.4 79,321.6 8,268.7 47,017.1 40,301.5 331,064.3 4.8

2002 03 198,939.7 2.8 102,964.3 92,059.3 10,905.0 49,041.3 46,934.0 345,871.9 4.106 213,270.1 1.6 113,054.1 103,517.4 9,536.7 51,176.5 49,039.5 400,978.5 3.309 256,280.1 6.2 134,245.4 121,098.3 13,147.1 61,597.0 60,437.7 437,364.8 1.512 282,397.8 3.8 147,211.7 137,182.7 10,029.0 71,147.8 64,038.2 470,125.6 5.0

2003 03 324,137.7 -14.5 176,134.3 163,836.2 12,298.1 84,067.8 63,935.6 504,247.3 2.806 348,727.8 -14.8 193,137.5 180,771.4 12,366.1 92,050.0 63,540.3 557,715.7 2.809 394,923.7 -10.2 210,986.9 200,585.6 10,401.3 104,909.9 79,026.8 609,341.2 3.512 490,499.1 -3.0 240,280.1 228,133.5 12,146.6 123,253.9 126,965.0 703,332.5 12.1

2004 01 497,735.9 1.5 248,877.0 237,069.9 11,807.1 135,094.3 113,764.6 698,260.9 -0.702 523,201.6 5.1 262,545.1 251,318.6 11,226.5 142,934.6 117,721.9 721,312.4 3.303 529,391.3 1.2 272,769.8 259,914.4 12,855.4 152,842.0 103,779.5 740,190.6 2.604 549,398.6 3.8 273,266.8 259,772.2 13,494.6 151,160.6 124,971.2 774,876.3 4.705 552,160.2 0.5 276,109.7 262,725.7 13,384.0 158,419.4 117,631.1 789,378.2 1.906 557,364.5 0.9 284,331.0 270,335.1 13,995.9 160,929.0 112,104.5 812,171.4 2.907 564,807.6 1.3 287,506.4 272,174.2 15,332.2 172,242.9 105,058.3 813,572.3 0.208 588,435.6 4.2 287,457.8 270,448.4 17,009.4 176,989.6 123,988.2 842,464.8 3.609 585,255.1 -0.5 287,009.8 270,634.3 16,375.5 186,002.3 112,243.0 827,250.0 -1.8

10 605,382.9 3.4 292,771.2 277,277.8 15,493.4 197,154.5 115,457.3 831,122.3 0.5

11 626,969.1 3.6 295,917.2 280,841.7 15,075.5 208,059.7 122,992.2 839,547.8 1.012 625,704.9 -0.2 300,976.4 287,894.4 13,082.0 216,434.0 108,294.5 847,032.5 0.9

2005 01 647,462.6 3.5 312,267.2 298,234.1 14,033.1 217,519.3 117,676.1 858,734.9 1.4

02 662,992.1 2.4 328,770.9 309,224.3 19,546.6 220,944.3 113,276.9 860,114.9 0.203 679,616.1 2.5 347,514.7 325,127.1 22,387.6 215,566.3 116,535.1 892,973.7 3.804 684,463.4 0.7 340,492.9 319,574.4 20,918.5 219,594.1 124,376.3 932,476.0 4.405 716,631.2 4.7 338,352.0 315,445.5 22,906.5 237,557.8 140,721.4 972,132.8 4.306 731,924.1 2.1 371,051.0 346,587.8 24,463.2 219,213.0 141,660.1 1,009,588.4 3.907 761,332.4 4.0 384,609.8 360,992.6 23,617.2 225,450.5 151,272.1 1,040,143.2 3.008 787,961.6 3.5 384,715.4 340,952.0 43,763.4 235,586.9 167,659.3 1,081,203.0 3.909 838,852.7 6.5 402,581.0 367,789.8 34,791.2 244,643.2 191,628.5 1,112,374.9 2.910 850,661.3 1.4 425,198.7 376,276.9 48,921.8 244,167.6 181,295.0 1,112,799.5 0.011 857,516.1 0.8 434,454.3 386,252.5 48,201.8 251,869.0 171,192.8 1,110,615.2 -0.212 871,014.5 1.6 426,033.6 399,980.0 26,053.6 245,675.0 199,305.8 1,140,138.9 2.7

2006 01 878,891.2 0.9 446,686.3 412,001.5 34,684.8 254,634.6 177,570.3 1,146,470.7 0.602 883,278.8 0.5 460,269.0 430,645.2 29,623.8 246,550.3 176,459.5 1,145,392.3 -0.103 916,865.6 3.8 477,315.2 445,639.2 31,676.1 247,707.4 191,842.9 1,191,241.3 4.004 958,408.2 4.5 485,462.2 446,255.3 39,206.9 264,067.0 208,879.1 1,251,237.3 5.005 1,076,520.2 12.3 511,760.6 475,582.3 36,178.3 358,141.4 206,618.2 1,402,747.6 12.106 1,120,923.4 4.1 528,741.6 498,240.6 30,501.0 382,789.2 209,392.6 1,449,536.2 3.307 1,147,752.1 2.4 547,143.3 515,867.8 31,275.5 395,566.2 205,042.7 1,472,774.8 1.608 1,147,853.6 0.0 559,724.0 530,341.8 29,382.2 396,381.7 191,747.9 1,490,910.5 1.209 1,208,172.2 5.3 586,458.1 550,111.8 36,346.3 396,934.5 224,779.5 1,539,434.7 3.310 1,226,302.4 1.5 614,829.9 577,650.1 37,179.8 412,125.6 199,346.9 1,546,336.6 0.411 1,261,053.4 2.8 641,306.8 598,955.8 42,351.1 408,577.3 211,169.3 1,586,079.8 2.612 1,204,590.0 -4.5 692,483.4 647,774.2 44,709.3 302,921.7 209,184.9 1,536,493.3 -3.1

Ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò (¿ðãýëæëýë)




139

Õóãàöàà-íû ýöýñò

Õ¿íñíèéá¿ò ýýã-äýõ¿¿í

¯¿íýýñ

Ìàõ, ìàõàíá¿ò ýýã-äýõ¿¿í

Ñ¿¿, ñ¿¿íá¿ò ýýã-äýõ¿¿í

¯ð òàðèàíûá¿òýýãäýõ¿¿í

Ñààõàð, ÷èõýð, öàé, æèìñ

Òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî

Õ¿íñíèéáóñàä

á¿òýýãäýõ¿¿í

Óíäàà,òàìõèíû

ç¿éë

1991 01 16 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

1991 12 134.4 136.4 156.3 124.0 131.4 126.91992 12 755.4 468.3 884.2 978.4 828.9 800.11993 12 2247.0 1744.3 2153.2 2906.7 2736.5 1424.51994 12 3565.3 2723.1 3658.8 4147.5 4681.4 1855.4

1995.12=100 1995 12 58.7 18.4 5.1 17.2 4.9 4.51996 12 78.2 19.5 7.1 27.0 7.5 6.31997 12 87.0 21.2 9.6 28.1 8.7 7.81998 12 87.7 22.0 10.0 27.6 10.1 7.71999 12 95.5 25.0 10.0 28.8 10.6 8.5

2000 121 46.6 12.4 5.2 12.9 4.9 4.1 3.5 3.72000.12=100

2001 12 50.7 14.8 5.5 13.3 4.9 4.3 3.6 4.32002 12 49.9 14.8 5.6 12.2 4.7 4.8 3.6 4.32003 12 53.8 18.3 5.3 14.2 4.8 3.5 3.7 4.22004 03 59.8 22.2 5.5 15.0 5.1 4.0 3.8 4.2

06 63.5 26.4 4.0 15.6 5.1 4.3 3.8 4.309 61.5 23.6 4.1 16.4 5.0 4.1 3.9 4.412 61.9 22.6 5.2 16.1 5.1 4.3 4.0 4.4

2005 01 64.8 24.7 5.4 16.0 5.1 4.8 4.2 4.7

02 68.6 27.6 5.6 16.0 5.1 5.2 4.4 4.703 69.0 28.0 5.5 16.1 5.1 5.2 4.4 4.704 73.2 32.3 5.2 16.0 5.1 5.3 4.4 4.805 75.7 35.4 5.0 16.0 5.1 5.3 4.2 4.806 78.7 38.1 4.1 15.8 5.4 6.3 4.2 4.707 79.1 37.3 4.0 15.8 5.5 7.7 4.2 4.708 73.5 33.6 4.1 15.9 5.6 5.4 4.3 4.709 71.5 31.6 4.5 16.0 5.4 4.9 4.5 4.710 69.2 28.9 5.0 15.9 5.5 4.7 4.5 4.711 69.5 28.3 5.6 15.9 5.6 4.9 4.5 4.712 71.5 29.9 5.8 15.8 5.5 5.2 4.5 4.7

2006 01 72.8 31.0 6.0 15.8 5.6 5.5 4.3 4.602 74.6 32.5 5.9 15.8 5.8 5.7 4.3 4.703 74.0 31.6 6.0 15.8 5.9 5.6 4.3 4.8


Хүнснийбараа, согтуу-руулах бусундаа

Үүнээс

Хүнсний бараа

Үүнээс

ҮүнээсТалх, гурилбудаа

Мах, маханбүтээгдэхүүн

Сүү, сүүнбүт ээг-дэхүүн

Саахар, жимснийчанамал, чихэр

шоколад

Хүнснийногоо

Төрөл бүрийнөөх, тоос

2005.12 = 1002005 122 42.2 40.6 11.4 14.4 3.9 2.1 4.3 3.92006 04 45.8 44.2 11.6 16.7 4.0 2.2 4.8 3.8

05 46.0 44.4 11.6 16.9 3.8 2.3 4.8 3.806 47.3 45.7 11.6 17.9 3.7 2.5 4.9 3.907 47.3 45.6 11.7 17.7 3.4 2.5 5.1 3.908 46.0 44.3 11.7 16.7 3.4 2.4 5.0 3.909 44.1 42.4 11.7 15.6 3.6 2.4 4.3 3.910 43.4 41.7 11.8 14.8 3.8 2.4 4.3 4.011 43.2 41.4 11.8 14.2 4.0 2.4 4.3 4.012 43.6 41.9 11.8 14.4 4.1 2.4 4.4 4.0

Ýõ ¿¿ñâýð: ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí ãàçàð1 2000 îíû 12 ñàðààñ ÕÁ-íû åðºíõèé èíäåêñèéã òîîöîõäîî 205 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã 239 áîëãîæ øèëæ¿¿ëýí òîîöîâ. 2 2006 îíû 4 ñàðààñ ýõëýí ÕÁ¯-íû ñàãñàí äàõü áàðàà ¿éë÷èëãýýã 287 áîëãîí ºðãºæ¿¿ëæ, 2005 îíû 12 ñàðûí ¿íèéã ñóóðü ¿íý áîëãîí àâàâ. 3 Ñóóðü èíôëÿöèéã ìàõ, íîãîî, ñ¿¿ çýðýã ¿íý íü ººð÷ëºãääºã 29 áàðààã õàñàæ òîîöñîí.

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ(õóâèàð)



140


Õóâöàñ,ãóòàë

¯¿íýýñÎðîí ñóóö,

ò¿ëø,öàõèëãààí

Õºâºí, áºñ

áàðàà

Ýð.õ¿íèéêîñòþì,

õóâöàñ

Ýì.õ¿íèéáýëýí

õóâöàñ

Òîì õ¿íèéäîòóóðõóâöàñ

Õ¿¿õäèéíõóâöàñ

Ãóòàë,áîòèíê

1991 01 16 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

1991 12 192.4 148.4 174.5 229.3 173.5 100.0 236.1 115.51992 12 679.1 676.3 347.3 541.2 397.1 440.9 965.4 245.81993 12 1304.3 1161.6 650.4 896.4 743.6 1404.4 1782.9 1068.31994 12 2363.1 1957.5 1259.4 2110.3 972.1 2126.9 3377.3 1595.7

1995.12=100 1995 12 10.3 0.4 1.5 3.4 1.0 4.0 10.41996 12 15.4 0.6 2.3 4.5 1.8 6.2 17.9 1997 12 20.6 0.7 2.9 6.5 2.3 8.2 27.01998 12 22.8 0.6 3.2 6.9 2.4 9.4 29.51999 12 23.9 0.6 3.1 7.1 2.4 10.2 32.12000 12 13.5 0.3 3.5 4.6 0.5 4.6 14.1

2000.12=1002001 12 14.1 0.2 3.9 4.7 0.6 4.6 17.2

12 14.9 0.3 4.0 4.8 0.6 5.2 18.012 14.9 0.3 4.0 4.7 0.7 5.1 17.7

2004 03 14.4 0.3 4.0 4.5 0.6 5.0 17.306 14.0 0.3 3.8 4.5 0.6 4.9 16.609 14.4 0.3 4.1 4.5 0.6 4.9 17.612 15.0 0.3 4.3 4.6 0.7 5.0 18.4

2005 01 15.0 0.4 4.2 4.6 0.7 5.0 18.1

02 14.7 0.4 4.2 4.6 0.7 5.0 18.903 14.7 0.4 4.1 4.6 0.7 5.0 19.004 14.5 0.4 4.1 4.6 0.7 4.9 19.005 14.5 0.4 4.0 4.6 0.7 4.9 18.806 14.4 0.4 4.0 4.6 0.7 4.9 18.707 14.3 0.4 4.0 4.6 0.7 4.8 18.708 14.4 0.4 4.0 4.6 0.7 4.8 18.709 14.7 0.4 4.0 4.7 0.7 5.0 19.610 14.8 0.4 4.0 4.8 0.7 5.0 19.811 14.9 0.4 4.1 4.8 0.7 5.0 19.512 14.9 0.4 4.1 4.8 0.7 5.0 19.5

2006 01 14.9 0.4 4.1 4.8 0.7 5.0 19.202 14.9 0.4 4.1 4.7 0.7 5.0 20.203 14.9 0.4 4.1 4.7 0.7 5.0 19.8


Ñîãòóó-ð óóëàõóíäàà, òàìõè

Õóâöàñ áºñ

áàðàà, ãóòàë

Îðîí ñóóö,

óñ, ò¿ëøöàõèëãààí

Ãýð àõóéí òàâèëãà, ãýðàõóéí áàðàà

Ýì òàðèà, ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýý

Òýýâýð

Õîëáîîíûõýðýãñýë,

øóóäàíãèéí¿éë÷èëãýý

Ñîãòóó-ð óóëàõ

áóñ óíäàà

2005.12 = 100

2005 12 1.6 2.9 10.1 10.5 3.3 1.8 9.5 3.12006 04 1.6 3.0 10.6 10.1 3.3 1.8 10.3 2.8

05 1.6 3.0 10.6 10.2 3.3 1.8 10.3 2.806 1.7 3.0 10.5 10.1 3.3 1.8 10.4 2.707 1.7 3.0 10.4 10.0 3.3 1.8 10.4 2.708 1.7 3.0 10.5 10.0 3.4 1.8 10.4 2.709 1.7 3.0 10.6 11.2 3.4 1.9 10.6 2.710 1.7 3.0 10.6 11.3 3.4 2.2 10.6 2.711 1.7 3.0 10.9 11.4 3.6 2.2 10.8 2.712 1.7 3.0 10.9 11.4 3.6 2.2 10.7 2.7

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ (¿ðãýëæëýë)(õóâèàð)



141


Ãýð àõóéíáàðàà

Ýì, òàðèà

Òýýâýð,õîëáîî

Ñî¸ëáîëîâ ñðîë

Áóñàä áàðàà

Åðºíõèé èíäåêñ

Ñàðûíººð÷ëºëò

%

Îíû ýõíýýñ

%

Æèëèéí ººð÷ëºëò

Ñóóðü èíôëÿöè3


%

îíûýõíýýñ

%

1991 01 16 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

1991 12 209.6 100.0 137.3 277.3 152.3 152.7 5.1 52.71992 12 795.8 196.7 535.3 581.0 430.2 649.8 11.0 325.51993 12 2087.2 1933.9 1673.3 2154.8 1483.8 1838.7 2.5 183.01994 12 3247.2 1933.9 3221.1 4427.9 2904.7 3057.8 2.1 66.3

1995.12=100 1995 12 3.9 2.1 7.6 3.6 3.5 100.0 2.1 53.11996 12 5.4 3.0 13.6 5.7 5.3 144.6 3.2 44.6 1997 12 6.6 3.8 15.0 8.2 6.4 174.2 0.9 20.5 20.51998 12 6.1 3.9 17.8 9.8 7.4 184.7 2.1 6.0 6.01999 12 6.5 4.6 23.3 11.3 7.9 203.2 1.7 10.0 10.02000 12 3.2 1.4 10.1 7.4 3.7 100.0 2.1 8.1

2000.12=1002001 12 3.3 1.4 10.2 7.3 3.8 107.9 2.1 7.9 8.0

12 3.4 1.5 10.5 7.6 3.9 109.8 1.6 1.6 1.612 3.3 1.6 10.8 8.4 4.5 114.9 1.1 4.7 4.7 -0.7

2004 03 3.3 1.6 10.8 8.4 4.5 120.1 0.9 4.5 6.2 0.406 3.3 1.6 10.8 8.4 4.7 123.0 0.3 7.0 5.3 0.109 3.4 1.7 12.6 9.0 4.8 125.0 -0.4 8.9 12.6 1.112 3.4 1.7 13.1 9.0 4.8 127.4 0.9 11.0 11.0 -0.5

2005 01 3.4 1.7 13.3 9.0 4.8 130.1 2.1 2.1 11.6 0.0 0.002 3.4 1.7 13.3 9.0 4.8 134.5 3.3 5.5 13.1 0.9 0.903 3.5 1.7 13.4 9.0 4.9 135.1 0.5 6.0 12.6 0.4 1.304 3.4 1.7 13.5 8.9 4.9 139.2 3.0 9.2 14.6 -0.1 1.205 3.5 1.7 13.7 9.0 4.9 141.7 1.8 11.2 15.6 -0.3 0.906 3.5 1.8 13.8 9.0 4.9 144.7 2.2 13.6 17.8 0.2 1.007 3.5 1.8 13.8 8.9 4.9 144.9 0.1 13.8 16.0 -0.1 0.908 3.6 1.8 13.8 9.6 4.9 140.2 -3.3 10.0 11.7 1.2 2.109 3.5 1.8 13.8 9.6 4.9 139.4 -0.5 9.5 11.6 1.4 3.510 3.6 1.8 13.8 9.6 4.9 137.7 -1.4 8.0 9.8 0.5 4.111 3.6 1.8 13.9 9.6 5.0 137.9 0.1 8.1 9.1 0.0 4.012 3.6 1.8 13.9 9.6 5.0 139.6 1.2 9.5 9.5 -0.5 3.5

2006 01 3.6 1.8 14.0 9.6 5.0 140.8 0.8 0.8 8.1 -0.3 -0.302 3.6 1.9 14.0 9.6 5.0 143.8 2.1 2.9 6.8 1.4 1.003 3.6 1.9 14.1 9.7 5.1 143.0 -0.4 2.5 5.8 0.2 1.2


Àìðàëò,÷ºëººò

öàã,ñî¸ëûí

áàðàà¿éë÷èë-

ãýý

Áîëîâ ñ-ðîë ûí

¿éë÷èë-ãýý

Çî÷èä áóóäàë

íèéòèéí õîîë

äîòóóð áàéð

Áóñàë áàðàà

¿éë÷èëãýý

Åðºíõèé èíäåêñ

Ñàðûíººð÷ëºëò

%

Îíû ýõíýýñ

%

Æèëèéí ººð÷ëºëò

Ñóóðü èíôëÿöè3


%

îíûýõíýýñ

%

2005.12 = 1002005 12 3.7 5.4 2.7 4.6 100.02006 04 3.8 5.4 2.8 4.7 104.4 2.1 4.4 4.8 0.6 2

05 3.8 5.4 2.8 4.8 104.8 0.4 4.8 3.2 0.5 2.506 3.8 5.4 2.8 4.8 106.0 1.2 6.0 2.2 0.3 2.907 3.8 5.4 2.8 4.8 105.9 -0.2 5.9 1.8 0 2.908 3.8 6.0 2.8 4.8 105.3 -0.6 5.3 4.7 0.8 3.609 3.9 6.0 2.9 4.8 105.0 -0.3 5.0 5.0 1.9 5.310 3.9 6.0 2.9 4.9 105.1 0.1 5.1 6.5 0.9 6.311 3.9 6.0 2.9 4.9 105.5 0.4 5.5 6.8 0.9 7.212 3.9 6.0 3.0 4.9 106.0 0.5 6.0 6.0 0.1 7.3

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ (¿ðãýëæëýë)(õóâèàð)



142


Ãàäààä öýâýðàêòèâ

Äîòîîäûíçýýë

(öýâýð)

¯¿íýýñ

ÇàñãèéíÃàçàð

¯¿íýýñ: Áóñàä ñàíõ¿¿-

ã èéíáàéãóóë-

ëàãà

Óëñûí ñåêòîð

Õóâèéí ñåêòîð

Èðãýä ÁóñàäÒºâ çàñãèéí

ãàçàð

Îðîí íóòãèéí

òºñºâ

1991 12 495.4 10,971.2 -1,883.7 9,779.6 3,075.3 1992 12 -27.0 16,078.2 -3,051.7 12,204.2 6,925.7 1993 12 23,395.7 24,460.3 -7,143.4 21,744.4 9,859.3 1994 12 29,699.3 49,190.3 -3,773.1 12,193.3 40,638.0 1995 12 51,709.7 45,494.7 -17,227.8 10,883.3 51,653.5

1996 12 73,733.6 90,240.4 19,920.3 14,520.3 22,851.9 1997 12 135,437.2 67,635.4 13,352.1 11,713.0 28,112.6 1998 12 96,557.5 136,062.0 41,460.0 18,295.6 43,667.51999 12 167,541.5 116,635.6 34,555.7 8,564.5 31,408.62000 12 201,696.9 84,831.1 17,171.2 6,281.5 45,482.92001 12 220,165.7 129,259.5 -6,829.1 10,402.0 114,670.42002 12 308,507.4 200,027.4 -32,439.3 12,184.9 203,567.22003 01 317,455.0 210,552.0 -33,345.3 12,045.1 214,002.3

02 302,249.3 231,186.8 -29,411.5 11,835.5 228,615.8 03 307,375.0 245,360.2 -35,418.6 11,194.3 239,107.304 310,190.3 264,074.7 -39,663.1 10,991.2 261,760.005 320,070.6 274,327.1 -43,096.0 9,448.7 273,808.606 321,357.8 284,502.7 -44,157.8 12,582.5 282,641.107 347,071.9 287,451.5 -54,417.2 14,395.1 293,791.308 352,808.3 288,619.0 -61,361.0 16,062.7 299,330.809 381,705.0 272,149.6 -81,605.8 15,712.7 304,676.910 391,665.3 277,991.6 -93,016.8 17,585.4 317,005.311 377,107.6 323,133.9 -106,829.7 17,207.2 376,970.812 256,341.5 514,615.2 96,687.3 16,203.6 365,024.4

2004 01 210,938.2 527,472.5 100,200.1 101,300.3 -1,100.2 14,057.8 252,929.6 145,346.3 14,938.602 233,150.7 543,489.6 101,141.7 102,065.0 -923.3 13,872.5 263,081.9 148,868.6 16,525.003 269,113.3 550,248.3 77,945.9 82,772.0 -4,826.0 123.7 16,633.2 279,126.6 160,402.0 16,016.804 257,904.1 582,744.3 74,104.9 80,330.6 -6,225.6 289.9 15,708.7 304,280.8 172,337.2 16,022.805 261,505.6 584,473.5 64,524.8 70,712.0 -6,187.2 386.4 17,847.6 310,033.0 176,091.8 15,590.006 273,072.5 587,827.4 61,165.9 67,627.6 -6,461.7 516.6 15,410.9 315,218.4 180,962.7 14,553.007 297,076.9 594,610.3 53,937.6 60,009.3 -6,071.7 380.3 14,636.4 324,814.4 184,458.3 16,383.308 292,791.8 609,947.7 49,541.5 55,476.4 -5,934.8 437.9 14,574.9 334,437.1 194,961.3 15,994.909 298,850.9 614,054.2 46,391.0 53,313.5 -6,922.5 439.0 14,743.8 334,519.1 201,874.2 16,087.110 293,005.8 619,888.3 44,523.6 51,655.3 -7,131.7 447.2 14,225.6 344,264.3 201,734.4 14,693.211 287,257.6 654,828.4 62,787.7 69,505.0 -6,717.3 882.7 12,659.8 357,949.8 204,705.8 15,842.712 311,005.2 647,305.1 40,506.5 45,022.0 -4,515.6 455.1 13,125.7 365,057.9 210,931.1 17,228.9

2005 01 341,477.3 621,735.9 7,437.4 14,347.2 -6,909.8 845.9 13,113.5 358,750.6 224,693.6 16,894.902 351,432.4 630,698.3 22,412.9 29,003.5 -6,590.6 681.1 15,216.1 354,971.8 221,895.1 15,521.303 355,953.1 656,792.2 15,718.6 21,303.2 -5,584.6 491.4 13,868.3 376,332.2 233,706.2 16,675.504 372,190.3 680,110.2 19,772.9 26,006.3 -6,233.4 743.9 16,355.5 385,795.8 239,204.3 18,237.805 377,715.6 697,576.5 11,792.5 17,651.1 -5,858.6 745.2 17,733.7 397,800.3 250,603.4 18,901.406 398,458.6 722,028.0 1,353.7 6,891.6 -5,537.9 1,587.0 22,295.2 418,590.5 262,786.4 15,415.307 419,683.2 709,345.0 -25,465.9 -19,261.1 -6,204.8 1,048.9 24,183.8 431,354.0 262,860.8 15,363.408 469,307.9 726,048.5 -26,319.1 -21,091.8 -5,227.3 1,084.6 17,070.6 436,132.4 282,906.3 15,173.809 506,890.1 737,705.6 -37,364.2 -32,586.6 -4,777.7 807.1 21,194.9 442,998.2 294,561.9 15,507.710 518,417.0 732,782.7 -48,464.1 -44,013.0 -4,451.1 929.7 20,924.7 443,639.2 300,194.7 15,558.411 503,056.8 764,734.6 -59,196.8 -54,941.2 -4,255.6 842.2 21,987.4 471,351.1 314,154.3 15,596.412 570,198.7 769,004.6 -90,847.3 -87,822.4 -3,024.9 498.8 34,169.2 489,064.7 321,606.8 14,512.4

2006 01 543,759.0 817,444.6 -67,912.6 -64,056.5 -3,856.2 571.8 36,669.8 496,164.5 337,689.3 14,261.8

02 535,932.9 800,078.1 -104,552.8 -100,368.7 -4,184.1 780.3 35,045.4 508,904.2 346,969.9 12,931.1

03 576,426.1 837,634.7 -114,042.7 -110,040.3 -4,002.4 946.3 29,158.7 544,639.2 363,811.0 13,122.3

04 639,396.8 863,821.1 -117,964.7 -112,376.6 -5,588.1 1,142.3 24,843.7 561,434.1 377,175.2 17,190.5

05 808,617.6 840,337.1 -162,695.7 -157,177.8 -5,517.9 1,301.5 26,894.4 563,656.9 393,537.4 17,642.7

06 819,508.4 866,442.9 -184,466.7 -178,133.0 -6,333.7 1,221.9 29,816.4 590,566.2 413,244.1 16,061.0

07 902,601.1 877,066.2 -209,105.3 -202,716.8 -6,388.5 1,550.4 33,574.6 618,077.6 417,405.3 15,563.7

08 919,807.0 840,496.6 -263,564.6 -256,821.6 -6,743.0 1,733.0 28,931.0 612,743.0 445,154.1 15,500.0

09 973,853.2 816,958.7 -303,950.9 -297,407.6 -6,543.2 1,517.7 32,749.0 607,338.3 461,241.8 18,062.8

10 1,030,017.5 753,960.4 -375,329.2 -367,225.1 -8,104.1 2,505.3 31,147.0 606,473.2 470,830.6 18,333.4

11 1,121,292.6 761,366.8 -420,030.7 -412,315.6 -7,715.1 1,485.1 31,676.9 639,301.1 491,852.5 17,081.9

12 1,131,772.5 745,404.8 -477,882.5 -470,640.1 -7,242.4 1,597.1 36,731.6 659,019.3 507,570.0 18,369.3


Ìºíãºíèé òîéì



143

Õóãàöààíû ýöýñò

Íèéò àêòèâ Ìºíãº Áàðàã ìºíãºÁóñàä ç¿éë

(öýâýð)Íèéò ïàññèâÀíãèëàãäààã¿é

çýýë

1991 12 0.0 11,466.6 7,313.7 2,601.2 1,551.7 11,466.61992 12 0.0 16,051.2 7,640.2 5,412.1 2,998.9 16,051.21993 12 0.0 47,856.0 18,548.4 24,215.8 5,091.8 47,856.01994 12 132.1 78,889.6 32,871.2 43,905.8 2,112.6 78,889.61995 12 185.7 97,204.4 42,636.5 59,408.2 -4,840.3 97,204.41996 12 32,947.9 163,974.0 64,301.6 64,093.7 35,578.7 163,974.01997 12 14,457.7 203,072.6 76,108.9 93,956.6 33,007.1 203,072.61998 12 32,638.9 232,619.5 82,582.0 84,667.6 65,369.9 232,619.51999 12 42,106.7 284,177.1 114,825.7 105,341.3 64,010.1 284,177.12000 12 15,895.6 286,528.0 130,775.0 128,067.7 27,685.4 286,528.02001 12 11,016.2 349,425.2 156,155.3 174,908.9 18,360.9 349,425.2

12 16,714.5 508,534.8 187,727.8 282,397.8 38,409.2 508,534.82003 01 17,849.9 528,007.0 196,577.6 291,039.3 40,390.0 528,007.0

02 20,147.0 533,436.2 176,951.1 313,492.5 42,992.6 533,436.22003 03 30,477.3 552,735.2 180,109.6 324,137.7 48,487.9 552,735.2

04 30,986.6 574,265.0 193,596.3 336,930.3 43,738.3 574,265.005 34,165.8 594,397.6 200,968.7 341,454.2 51,974.8 594,397.606 33,437.0 605,860.5 208,987.9 348,727.8 48,144.9 605,860.507 33,682.4 634,523.5 204,711.3 377,666.1 52,146.0 634,523.508 34,586.5 641,427.2 217,316.7 371,170.3 52,940.3 641,427.209 33,365.7 653,854.6 214,417.5 394,923.6 44,513.5 653,854.610 36,417.7 669,656.9 213,157.5 410,229.7 46,269.7 669,656.911 35,785.6 700,241.4 203,784.6 423,716.6 72,740.2 700,241.412 36,700.0 770,956.7 212,833.4 490,499.0 67,624.3 770,956.7

2004 01 738,410.6 200,525.0 497,735.9 40,149.7 738,410.602 776,640.4 198,110.8 523,201.5 55,328.1 776,640.403 819,361.5 210,799.3 529,391.3 79,170.9 819,361.504 840,648.4 225,477.7 549,398.6 65,772.1 840,648.405 845,979.2 237,217.9 552,160.3 56,601.0 845,979.206 860,899.9 254,807.0 557,364.5 48,728.4 860,899.907 891,687.2 248,764.7 564,807.6 78,114.9 891,687.208 902,739.5 254,029.2 588,435.6 60,274.7 902,739.509 912,905.1 241,994.9 585,255.1 85,655.1 912,905.110 912,894.1 225,739.4 605,383.0 81,771.7 912,894.111 942,086.1 212,578.7 626,969.1 102,538.3 942,086.112 958,310.2 221,327.6 625,704.9 111,277.8 958,310.2

2005 01 963,213.3 211,272.3 647,462.6 104,478.4 963,213.302 982,130.7 197,122.8 662,992.0 122,015.9 982,130.703 1,012,745.3 213,357.6 679,616.2 119,771.5 1,012,745.304 1,052,300.5 248,012.6 684,463.4 119,824.5 1,052,300.505 1,075,292.1 255,501.6 716,631.3 103,159.2 1,075,292.106 1,120,486.6 277,664.4 731,924.1 110,898.1 1,120,486.607 1,129,028.1 278,810.8 761,332.4 88,884.9 1,129,028.108 1,195,356.4 293,241.4 787,960.4 114,154.6 1,195,356.409 1,244,595.8 273,522.2 838,852.7 132,220.8 1,244,595.810 1,251,199.6 262,138.2 850,661.3 138,400.1 1,251,199.611 1,267,791.4 253,099.1 857,516.1 157,176.3 1,267,791.412 1,339,203.3 269,124.4 871,014.4 199,064.5 1,339,203.3

2006 01 1,361,203.6 267,579.6 878,891.2 214,732.9 1,361,203.602 1,336,011.0 262,113.5 883,278.8 190,618.7 1,336,011.003 1,414,060.8 274,375.7 916,865.6 222,819.5 1,414,060.804 1,503,217.9 292,829.0 958,408.2 251,980.6 1,503,217.905 1,648,954.7 326,227.3 1,076,520.2 246,207.1 1,648,954.7

06 1,685,951.3 328,612.9 1,120,923.4 236,415.0 1,685,951.3

07 1,779,667.3 325,022.7 1,147,752.1 306,892.5 1,779,667.308 1,760,303.6 343,056.9 1,147,853.6 269,393.1 1,760,303.609 1,790,811.9 331,262.5 1,208,172.2 251,377.2 1,790,811.910 1,783,977.9 320,034.2 1,226,302.4 237,641.3 1,783,977.911 1,882,659.4 325,026.4 1,261,053.4 296,579.6 1,882,659.412 1,877,177.3 331,903.4 1,204,590.0 340,683.9 1,877,177.3


Ìºíãºíèé òîéì (¿ðãýëæëýë)



144


Õàäãàëàìæèéí õ¿¿

Õàðèëöàõ äàíñ Õóãàöààã¿éõàäãàëàìæ

Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ

Òºãðºãèéí ÂàëþòûíÒºãðºãèéí Âàëþòûí

0-1 æèë 1-3 æèë 0-1 æèë

1994 12 2.0 10-63.8 50-101.2 6-721995 12 2.0 12.0-42.6 12.5-101.2 6.0-42.61996 12 2.0 12.0-34.5 12.7-60.1 26.8 3.6-42.61997 12 2.0 3.6-34.5 6.2-69.6 36.0-42.6 2.4-42.61998 12 0.8-6.0 1.0-3.6 3.6-19.6 6.0-42.58 24.0-30.0 1.2-24.01999 12 3.0-6.0 1.0-3.6 3.0-13.2 9.6-30.0 3.6-14.42000 12 2.4-6.0 1.0-3.6 1.2-13.2 3.6-24.0 1.2-12.02001 03 2.4-6.0 1.0-3.6 1.2-9.6 2.4-24.0 1.0-12.0

06 2.4-4.8 1.0-3.6 1.2-9.6 2.4-25.2 1.0-18.009 0.3-4.8 0.3-3.6 1.2-9.6 2.4-24.0 1.0-14.412 0.0-5.1 0.3-4.2 1.2-9.6 2.4-24.0 1.0-13.2

2002 03 0.0-5.1 0.3-4.2 1.2-9.6 2.4-24.0 1.0-13.206 0.0-6.0 0.3-3.6 2.4-9.6 2.4-22.0 1.0-13.209 0.0-4.8 0.3-3.6 2.4-10.2 6.0-22.0 1.2-13.212 0.0-6.0 0.3-3.0 2.4-10.2 6.0-22.0 1.2-12.0

2003 03 0.0-6.0 0.3-3.0 2.4-10.2 6.0-22.0 1.2-12.006 0.0-6.0 0.3-3.0 6.0-10.2 6.0-22.0 1.81-12.009 0.0-6.0 0.3-3.0 3.6-10.2 6.0-22.2 2.4-12.012 0.0-6.0 0.3-3.0 1,8-10.0 6.0-22.0 2.4-12.0

2004 01 0.3-6.0 0.3-3.0 1.8-10.0 6.0-22.0 2.4-12.002 0.3-6.0 0.3-3.0 1.8-10.0 6.0-22.0 2.4-12.003 0.0-6.6 0.3-3.0 6.0-10.0 6.0-22.0 2.4-12.004 0.0-6.0 0.3-3.0 6.0-10.0 6.0-22.0 1.4-12.005 0.0-6.0 0.3-3.0 6.0-10.0 6.0-21.9 1.4-12.006 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-10.0 6.0-20.4 1.4-12.007 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-10.0 6.0-20.4 0.7-9.608 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.6 6.0-24.0 1.4-9.609 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.6 6.0-24.0 1.4-10.210 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.6 6.0-24.0 1.4-10.211 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.6 6.0-24.4 1.4-10.212 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.6 6.0-20.4 1.4-9.6

2005 01 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.802 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.803 0.0-4.8 0.3-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.804 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.805 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.8

06 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.8

07 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-9.9 6.0-20.4 1.4-9.808 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-9.0 6.0-20.4 1.4-9.809 0.0-4.8 0.0-3.0 6.0-10.0 6.0-19.2 1.4-9.810 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-10.0 6.0-19.2 1.4-10.811 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-9.96 6.0-19.2 1.4-10.812 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-9.96 6.0-19.2 1.4-10.8

2006 01 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-9.96 6.0-19.2 1.4-10.8

02 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-9.96 6.0-19.2 1.4-10.8

03 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-9.96 6.0-19.2 1.4-10.8

04 0.0-4.8 0.0-7.2 6.0-10.0 6.0-19.2 1.4-10.8

05 0.0-4.8 0.0-3.6 6.0-10.0 6.0-19.2 1.4-11.4

06 0.0-4.8 0.0-3.6 6.0-10.0 6.0-19.2 1.4-11.4

07 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.2 1.2-11.4

08 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.2 1.2-11.4

09 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.2 1.2-11.4

10 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.2 1.2-11.4

11 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.2 1.2-11.4

12 0.0-5.0 0.0-4.0 6.0-10.2 7.56-19.4 1.4-11.4

Õàäãàëàìæèéí õ¿¿ (õóâèàð)



145


¯íýò öààñíû õ¿¿ Çýýëèéí õ¿¿

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû õ¿¿

Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñíû õ¿¿ Áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿

Òºãðºãèéí Âàëþòûí Òºãðºãèéí Âàëþòûí

1994 12 72-264 1995 12 72-150 1996 12 72-109 1997 12 45.0-50.0 1998 12 23.28 45.8 34.21999 12 11.40 38.8 36.52000 12 8.60 34.7 25.82001 03 11.20 38.0 21.5

06 12.49 34.5 22.809 9.90 37.4 21.412 8.61 41.4 22.2

2002 03 11.35 39.3 21.106 11.48 33.4 22.309 13.00 35.0 23.612 9.90 33.4 19.8

2003 03 3.90 32.6 20.806 15.46 32.4 20.909 11.30 32.2 22.612 11.47 31.5 19.6

2004 01 5.56 34.0 19.202 7.93 32.4 17.803 9.16 7.87 3.94 30.3 19.704 13.60 30.5 21.005 13.60 12.93 3.98 30.5 19.906 13.29 12.90 30.3 21.807 14.30 31.0 20.408 14.44 33.1 19.209 14.64 4.77 32.3 18.210 15.66 31.5 17.711 15.82 31.8 18.512 15.75 4.40 30.0 17.9

2005 01 14.99 5.51 32.7 16.302 11.84 12.69 31.9 15.703 9.52 32.7 16.304 5.90 14.77 31.3 16.905 6.57 31.0 15.906 5.49 30.0 17.307 7.11 27.2 17.808 7.20 31.7 18.009 6.95 30.5 16.210 7.53 30.6 17.811 6.52 29.0 15.512 4.75 28.3 14.8

2006 01 4.51 29.5 17.8

02 4.18 27.6 15.4

03 3.65 6.95 28.3 15.8

04 7.55 27.3 16.2

05 8.06 27.3 16.6

06 7.40 24.2 15.9

07 7.84 25.5 16.8

08 7.97 28.1 16.3

09 7.43 26.1 15.3

10 6.76 27.6 16.1

11 6.69 27.2 14.4

12 6.42 6.50 24.5 15.5

Çýýëèéí õ¿¿ (õóâèàð)



146


USD

EUR SEK BGN HUF CZK EGP ECU JPY CHF GBP HKDõóãàöàà-íû

ýöýñò

ñàðûíäóíäàæ

1993 12 396.51 395.03 349.19 3.55 275.01 592.70 51.321994 12 414.09 413.00 498.77 4.12 310.99 639.77 53.511995 12 473.62 473.48 604.81 4.63 409.53 731.27 61.231996 12 693.51 692.76 860.82 5.98 514.28 1172.48 89.641997 12 813.16 811.95 904.88 6.28 565.93 1358.14 104.931998 12 902.00 891.86 1052.86 7.71 656.72 1508.05 116.451999 12 1072.37 1070.43 1086.85 10.42 676.15 1734.56 137.992000¸03 1090.00 1091.83 1065.15 10.20 670.60 1736.04 140.01

06 1065.00 1053.57 997.59 10.18 643.00 1598.62 136.6909 1085.62 1084.14 957.25 10.05 628.98 1583.43 139.2112 1097.00 1097.00 1006.61 9.74 659.53 1615.11 140.66

2001 03 1097.00 1098.00 977.04 8.93 623.40 1563.83 140.6606 1097.00 1096.00 936.51 8.82 616.15 1551.05 140.6509 1099.00 1099.50 1013.20 9.40 689.70 1607.60 140.9012 1102.00 1101.29 973.60 8.39 657.30 1598.60 141.30

2002 03 1104.00 1104.00 971.70 108.00 498.10 4.00 31.30 238.30 8.34 664.70 1574.30 141.5006 1105.00 1104.00 1067.40 117.80 548.20 4.30 35.10 239.70 8.96 725.90 1657.30 141.7009 1117.00 1116.05 1092.90 119.80 561.40 4.50 36.00 242.80 9.12 747.10 1738.00 143.30

12 1125.00 1124.09 1169.40 128.00 599.30 5.00 37.30 242.80 9.38 804.00 1804.00 144.30

2003 03 1140.00 1139.74 1219.30 132.10 625.30 4.90 38.30 198.40 9.48 824.50 1783.70 146.2006 1139.00 1133.67 1302.20 142.20 669.20 4.90 41.30 188.90 9.53 844.60 1891.40 146.1009 1159.00 1156.64 1321.80 147.90 678.60 5.20 41.80 188.50 10.40 857.80 1914.20 149.6012 1168.00 1170.30 1460.20 160.60 746.50 5.60 44.90 188.80 10.92 935.70 2073.40 150.50

2004 03 1177.00 1177.65 1433.17 154.70 736.55 5.72 43.64 190.15 11.14 917.88 2142.55 150.98

06 1174.00 1166.95 1430.30 156.50 731.40 5.60 44.80 189.40 10.84 939.40 2146.60 150.50

09 1202.00 1198.93 1481.70 163.30 757.60 6.00 46.90 194.30 10.83 955.00 2177.90 154.10

12 1209.00 1211.77 1647.40 183.20 842.40 6.70 54.00 197.70 11.65 1067.70 2320.90 155.50

2005 01 1208.00 1210.90 1574.40 173.30 805.00 6.40 52.20 207.00 11.70 1019.60 2278.40 154.9002 1208.00 1208.50 1595.00 175.80 815.60 6.60 53.40 208.30 11.47 1033.60 2307.00 154.9003 1192.00 1202.54 1543.00 168.90 788.90 6.20 51.10 205.50 11.12 993.90 2239.20 152.8004 1188.00 1186.93 1537.90 167.90 786.30 6.10 50.30 204.70 11.26 999.70 2273.80 152.4005 1189.00 1188.00 1489.60 162.10 761.50 5.90 48.70 205.10 11.01 963.70 2167.80 152.9006 1193.00 1190.53 1439.20 152.70 735.90 5.80 47.90 205.70 10.84 931.60 2168.90 153.5007 1193.00 1193.45 1439.70 152.15 736.10 5.90 47.70 206.70 10.61 920.60 2079.20 153.4008 1205.00 1200.07 1471.40 157.71 752.40 6.00 49.80 208.60 10.92 950.40 2161.30 155.1009 1215.00 1212.19 1465.30 156.27 749.20 5.90 49.70 211.10 10.76 941.70 2148.80 156.6010 1221.00 1218.77 1485.10 156.15 759.40 5.90 50.00 211.80 10.60 961.00 2178.50 157.5011 1228.00 1224.40 1452.80 153.40 742.90 5.80 50.10 212.90 10.31 938.60 2119.70 158.4012 1221.00 1226.68 1449.10 153.82 741.20 5.80 50.10 212.40 10.37 930.10 2103.70 157.50

2006 01 1216.00 1220.68 1483.20 160.31 875.40 5.90 52.10 212.10 10.45 957.20 2162.60 156.80

02 1200.00 1210.21 1423.60 151.18 728.00 5.60 50.30 209.30 10.33 910.30 2092.90 154.70

03 1174.00 1183.23 1416.50 150.25 724.20 5.30 49.40 204.30 9.99 899.10 2043.20 151.30

04 1191.00 1186.27 1492.80 160.65 763.30 5.70 52.50 207.00 10.43 945.10 2146.70 153.60

05 1175.00 1182.55 1510.20 162.44 772.10 5.80 53.50 203.90 10.52 968.70 2203.70 151.50

06 1172.00 1171.53 1470.70 159.56 752.00 5.20 51.70 203.50 10.06 940.60 2130.80 150.90

07 1169.00 1170.32 1483.80 160.72 758.60 5.50 52.30 203.20 10.11 943.50 2172.90 150.40

08 1168.00 1168.35 1498.80 162.11 766.40 5.40 53.10 203.30 9.98 951.50 2219.70 150.20

09 1168.00 1167.70 1478.70 159.58 756.10 5.40 52.10 203.60 9.89 932.00 2181.40 149.90

10 1165.00 1166.61 1482.40 160.81 757.90 5.70 52.40 203.10 9.92 932.20 2211.00 149.90

11 1164.00 1164.10 1533.70 168.77 784.20 6.00 54.80 203.20 10.03 965.20 2270.10 149.70

12 1165.00 1164.84 1535.30 169.83 785.00 6.10 55.80 204.00 9.81 955.00 2290.90 149.80

Ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýëèéí õàíø Ãàäààä âàëþòûí íýãæèéã òºãðºãººð èëýðõèéëáýë



147


RUB CNY KRW CAD AUD THB IDR MYR SGD XAU XAG SDR

1993 12 298.28 549.62

1994 12 0.12 48.60 295.08 602.19

1995 12 0.10 56.94 347.61 708.53

1996 12 0.12 83.57 0.82 506.86 999.35

1997 12 0.14 98.21 0.49 567.27 1095.06

1998 12 42.65 108.96 0.74 582.16 547.97 24.73 0.11 237.68 543.18 257,761.60 4446.86 1271.241999 12 39.95 129.53 0.95 730.75 691.09 28.52 0.15 282.20 642.41 308,574.47 5651.60 1473.722000¸03 38.44 131.66 0.98 745.20 666.37 28.89 0.15 287.62 635.05 310,541.00 5442.91 1459.80

06 37.81 128.67 0.95 717.95 632.34 27.26 0.12 281.02 614.86 301,288.50 5261.10 1417.1409 39.01 131.13 0.96 729.56 594.97 25.46 0.12 285.69 621.78 295,994.29 5319.54 1407.4412 39.18 132.52 0.89 720.81 608.56 26.10 0.12 288.68 634.84 300,358.60 5062.66 1426.96

2001 03 38.12 132.53 0.84 700.29 542.41 24.80 0.11 288.68 615.15 287,797.95 4771.95 1388.3606 37.66 132.54 0.84 719.79 566.55 24.23 0.10 288.68 602.38 298,877.65 4760.98 1370.4309 37.30 132.80 0.85 701.70 539.00 24.90 0.12 289.20 631.90 318,847.40 4951.00 1423.2012 36.20 133.10 0.83 691.00 559.70 24.90 0.11 290.00 595.90 306,080.50 4937.00 1382.40

2002 03 35.40 133.40 0.84 699.60 585.90 25.40 0.11 290.50 603.50 324,024.00 4979.00 1384.4006 35.10 133.50 0.91 723.10 634.20 26.30 0.13 290.80 623.20 358,075.30 5425.60 1438.7009 35.20 134.90 0.91 708.90 609.40 25.70 0.12 294.30 628.30 357,998.50 5048.80 1474.5012 35.40 135.90 0.94 720.60 634.90 26.00 0.13 296.10 647.60 393,187.50 5298.80 1519.20

2003 03 36.30 137.70 0.91 777.90 683.80 26.60 0.13 300.00 644.30 376,542.00 4993.20 1554.90

06 37.60 137.60 0.95 840.70 758.50 27.30 0.14 299.70 649.40 391,986.90 5159.70 1601.5009 37.80 140.00 1.01 876.00 798.30 29.70 0.14 305.30 674.40 432,390.00 5684.00 1666.8012 39.90 141.10 0.98 892.60 872.10 29.50 0.14 307.40 686.40 485,537.60 6926.20 1729.00

2004 03 41.31 142.20 1.02 898.99 882.22 29.77 0.14 309.74 698.72 492,427.38 8945.20 1730.81

06 40.50 141.80 1.02 873.00 820.30 28.70 0.12 308.90 685.90 469,893.50 6973.60 1725.20

09 41.10 145.20 1.04 944.70 861.30 28.90 0.13 316.30 709.60 494,442.70 7921.20 1764.30

12 43.40 146.10 1.16 999.00 936.70 31.00 0.13 318.20 738.40 528,151.70 8263.50 1875.00

2005 01 43.00 146.00 1.18 974.10 936.50 31.40 0.13 317.90 739.50 515,967.00 8202.30 1838.2002 43.50 146.00 1.20 974.50 946.00 31.50 0.13 317.90 740.00 523,124.40 8848.60 1848.9003 42.80 144.00 1.17 984.10 920.30 30.30 0.13 313.70 721.70 508,090.00 8320.20 1797.6004 42.70 143.50 1.19 949.50 926.50 30.00 0.12 312.60 723.60 513,216.00 8244.70 1798.1005 42.30 143.70 1.19 945.80 905.80 29.40 0.13 312.90 716.90 498,726.10 8614.30 1765.9006 41.70 144.10 1.16 968.40 910.10 28.90 0.12 313.90 708.70 519,104.10 8452.40 1745.6007 41.60 147.10 1.16 965.10 901.50 28.60 0.12 318.20 716.30 506,965.50 8416.60 1724.3008 42.20 148.80 1.17 1004.50 902.10 29.20 0.11 319.60 716.00 525,741.50 8121.70 1766.4009 42.60 150.10 1.17 1035.10 923.60 29.50 0.12 322.30 719.20 570,442.50 8948.50 1760.4010 43.00 151.00 1.17 1042.70 922.20 30.00 0.12 323.50 723.70 578,998.20 9566.50 1772.2011 42.70 152.00 1.18 1049.50 909.50 29.80 0.12 324.90 726.00 612,925.50 10210.80 1743.2012 42.50 151.30 1.21 1048.30 892.60 29.80 0.12 323.00 733.10 625,152.00 10897.40 1751.80

2006 01 43.40 150.80 1.25 1057.90 914.10 31.20 0.13 324.20 749.30 678,376.00 11606.70 1768.50

02 42.60 149.20 1.24 1044.80 886.60 30.60 0.13 323.10 738.80 668,040.00 11658.00 1722.70

03 42.30 146.30 1.20 1003.20 833.20 30.20 0.13 317.80 724.40 674,903.30 13154.70 1688.00

04 43.70 148.60 1.26 1060.30 898.80 31.70 0.14 328.60 752.80 759,411.40 15125.70 1742.70

05 43.50 146.40 1.24 1066.80 897.10 30.80 0.13 324.50 745.20 770,095.00 15169.30 1751.60

06 43.30 146.50 1.22 1043.40 853.40 30.50 0.13 317.70 733.90 680,990.60 12024.70 1722.80

07 43.50 146.60 1.23 1030.50 890.30 30.90 0.13 318.70 739.20 739,334.10 13314.90 1732.70

08 43.70 146.70 1.22 1054.00 890.80 31.10 0.13 317.50 742.10 718,728.80 14278.80 1735.90

09 43.60 147.70 1.23 1046.90 870.70 31.10 0.13 316.70 736.00 702,406.00 13478.70 1728.20

10 43.60 147.90 1.23 1039.90 895.60 35.10 0.13 319.90 746.30 703,252.30 14148.90 1721.70

11 44.20 148.60 1.25 1027.30 910.60 32.20 0.13 320.70 753.10 744,843.60 16010.80 1751.10

12 44.30 149.20 1.25 1004.20 923.20 32.30 0.13 330.70 760.20 738,959.50 15034.30 1751.20

Ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýëèéí õàíø (¿ðãýëæëýë) Ãàäààä âàëþòûí íýãæèéã òºãðºãººð èëýðõèéëáýë



148

MîíãîëáàíêÁàãà òîéðóó 9Óëààíáààòàð 46Ìîíãîë ÓëñÓòàñ: 976-11-322166Ôàêñ: 976-11-311471Teëeêñ: BOMCB MN 79333http://www.mongolbank.mn

Documents

Mongolbank-2006 cyrillic