MOTET- jednostavačna crkvena skladba, poč.17.st. preuzima sve karakteristike baroknog

monodijskog stila- pisan za soliste uz dionicu basso continuo-a (može biti pisan i za zbor)- najpoznatiji predstavnici u RH:

o Ivan Lukačić – 27 moteta „Svete pjesme“ 1-5 solističkih glasova, izdani 1620. u Veneciji uz pojedine motete javljaju se nastupi zbora izmjenom zbora i solista javlja se oblik sličan rondu (zbor = ritornello,

solisti = epizode)o Vinko Jelić – izdao u Grazu 1622.

zbirku moteta „Nebeska vojska“ 24 moteta za 1-4 glasa uz

continuo (orgulje + 2 violine) 4 ricercara (instrum.

uvodi) 1628. Strassburg – Zbirka

moteta „Arion primus“ i „Arion secundus“KANTATA

- nova vokalno-instrum. vrsta pisana za zbor, orkestar i soliste- kraćeg trajanja i lirskog karaktera- sastoji se od brojeva, a tekstovi mogu biti svjetovni ili duhovni- svjetovne kantate – pisale se najviše u Italijii i Francuskoj- duhovne kantate – Njemačka- sve više preuzima karakteristike opere tj. ima iste cjeline (samo što se ne glumi)- recitativi, arije, dueti, zborski odlomci i orkestr. dijelovi- protestantski koral - na narodnom jeziku (njem.), melodija jednostavna, bez velikih

skokova, pisan za 4-glasni muški zbog, melodija u najvišoj sopranskoj dionici, a ostali glasovi su imali harmonijsku pratnju (homofoni slog)

- J.S.Bach – najznačajniji predstavniko 300 kantata (duhovne, svjetovne)

- melodije u kantati – razvijaju se do virtuoznosti, naročito u dijelovima koji su oblikovani kao arija (da capo = a-b-a)

- naziv po početnim riječima pjevanog tekstaOPERA

- unutar čina ili prizora glazba neprestano teče tj. nema razdvajanja pojedinih dramskih situacija = prokomponirana opera ili opera s brojevima

- u notnom primjeru označeni su dijelovi s brojem- između brojeva dolazi do kraćih glazbenih prekida

o uvertira – izvodi samo orkestaro solistički pjevački stavci

recitativ – malog opsega, prati ritam govora uz jednost. akordičku pratnju

ariosso – nešto pjevniji od recitativa, ali prati intonaciju govora; u starjiim oblicima nazivaju ga recitativo accompagnatto = praćeni recitativ

arija – najčešće bogato ukrašena, bogatog raspona, tekst je u stihovima; ovisno o karakteru glazbe imamo dramske, kolorativne, komične..; uz pratnju orkestra

o skupni stavci/ansambli – izvodi istovremeno nekoliko pjevača i orkestar; po razvijenim pjevačkim dionicama odgovaraju tipu arije

o zborski odlomci – u masovnim odlomcima naziv prema tom prizoruo baletni stavci – za plesače i orkestar; vrsta predaha, daje čvrsti ritmički oslonac

cijeloj operio orkestralni međustavak (intermeco, interludij) – služi za vremensko

razdvajanje dvaju prizora; izvodi samo orkestaro završetak (finale) – završava scena u kojoj svi sudjeluju

- barokne opere su se razvile iz pastorala (prikaz pastirskog života - igrokaz)- Daphne 1598. Firenca – uglazbio Jacopo Peri, na libreto Ottavija Rinuccinija- za razvoj prvih opera značajnu ulogu ima Firentinska camerata (skup obrazovanih

ljudi iz Firence kojima je zajednički cilj bila obnova grč. tragedije) nazivali su se „dramma per musica“ jer je camerata izbacila polifoni način skladanja i uvela monodiju

o Riječ je gospodarica glazbe – moto camerateo opera prati intonaciju govora – vjerovali su da su tako pjevali grč. pjevači; u

pratnji basso continuo-a ili manjeg orkestra koji se nalazio iza zastora- prve opere – kraćeg trajanja, sadržaj – teme iz grč. mitologije ili povijesti- opere seriae – ozbiljne opere- Claudio Monteverdi – uveo neke novine, najznačajniji predstavnik

o reforma koju provodi: težište zvuka prebacuje na gudače instrum. (puhače i bubnjeve stavlja iza) – temelji današnjeg iorkestra

o uvodi arije – samostalne melodiozne cjeline – pjevačima dozvolio improvizaciju

o uvodi stile concitato – melodije koje nalikuju govoru; s njima ocrtava duševna stanja svojih junaka

o prolog ili unaprijed-govor – preuzima iz grč. tragedijao podjela opere na brojeve

- najpoznatije opere: Orfej, Odisejev povratak u domovinu, Krunidba Popeje- arije – građene u 3-djelnom tzv. da capo stilu zapisivana samo prva 2 djela, a iza 3.

dijela stavlja se oznaka da capo al fine- najcjenjeniji pjevači – kastrati – najpoznatiji – Carlo Brossco-Farinelli- ariji je obično prethodio recitativ – mogao se izvoditi uz pratnju bassa continuo-a pod

nazivom secco ili uz pratnju orkestra pa se nazivao accompagnato- 1637. otvoreno prvo javno kazalište u Veneciji- uvod u operu – toccata- Claudio Monteverdi – tužaljka „Ti si mrtva“ – pisana u monodijskom stilu, za pratnju

čembala i dionicu continuo-ao skladatelj se služi tonskim slikanjem jer pojedine riječi poput sunca prikazuje

visokim tonovima, a ponor i smrt dubokim- predstavnici opera:

o Napulj: Alexandro Scarlattio Francuska: Jean Batist Lullyo Engleska: Henry Purcello Venecija: Claudio Monteveerdio Firenca: Jacopo Peri

- simfonija koju je izvodio orkestar i bila je 3-djelno oblikovana brzo-polagano-brzo; dijelovi su se izvodili bez prekida

- J.B.Lully prihvaća uvertiru, ali koristi fran. tip uvertire (polagano-brzo-polagano)

- Henry Purcell stvara operu „Didona i Eneja“ 1689.o sve ostale skladbe bile su baladne opere (igrokaz s pjevanjem i govornim

dijalozima)o libreto za tu operu nastao je prema antičkom stilu: Didona je bila fenička

kraljica koja je osvojila Kartagu- Didonina tužaljka – ariji prethodi recitativ uz pratnju čembala i violončela secco,

dok ariju prate gudači accompagnatoo javlja se stil concitato u kojoj se ocrtavaju duševna stanja – glazba je puna

osjećajao koriste kromatske pomake i to silazni niz kojima su barokni skladatelji

izražavali osjećaj boli- Georg Friedrich Handel – opere Almina i Neron, Daphne i Florindo

o sakralna glazba Dixit Dominuso opera Agripinao oratorjii La Resurrezione, Trijumf vremenao Mesijao suita Glazba na vodi, Glazba za kraljevski vatrometo Samson, Juda Makabejac

- Johann Sebastian Bach – 1829. Mendelson izveo Pasiju o Mateju i tako pokrenuo Bachovu renesansu

o Dobro ugođeni glasovir – zbirka od 24 preludija i fugao vođa dvorske kapele – Koetheno Brandeburški koncerti (suite, partite, sonate)o Leipzig – opstaje do smrti, tamo je pokopano djela: Varijacije Goldberg, Engl. i fran. suita, Partite, više od 200 kantata,

Umjetnost fuge (posljednje djelo)ROKOKO

- rocaile – motiv koji se stalno ponavlja- manje teme, zamršeni uzorci, lake teme, asimetrija, contraste, najznačajniji instrument

= čembalo- najmoćniji je bio fran. dvor, fran. jezik = jezik obrazovanih

PRETKLASICIZAM- glazba se obraća srcu, a ne umu- J. Ph. Rameau, Francois Couperin, Domenico Scarlatti- galantni stil, karakterizira ga kičenost i ljupkost, fran. skladatelji- osjećajni stil – ima karakteristike galantnog, ali se dodaju emocija te se očekuje od

glazbe da bude sentimentalna- predstavnici: Carl Philip Emanuel Bach, Johann Christian Bach, Jan Vaclav Stamitz- Coupren – poznat po svojim ordrima (vrsta suite, razlikuju se od baroknih po: većem

broju stavaka; umjesto plesnih stavaka programni stavci; novi oblik – Couprenov rondeau; glavna tema se zove refren/rondeau i obično se sastoji od 8 taktova i u osnovnom je tonalitetu; između refrena javljaju se kitice/coupleti koji mogu biti različite duljine i ne trebaju biti u osnovnom tonalitetu)

- Domenico Scarlatti – 555 sonata – jednostavanačneMANHEIMSKI ORKESTAR

- okupljali su se na dvoru kralja Teodora u Mannheimu- osnivači: František Xaver Richter, Jan Vaclav Stamitz- tehnika izvođenja crescenda i decrescenda – poznati kao mannheinska raketa

- znatno utjecali na razvoj pretklasične simfonije a novine koje uvode u svoje skladbe kasnije preuzimaju predstavnici klasicizma

- pretklasična simfonija – razvila se iz tal. operne uvertire (brzo-polagano-brzo)o 3 dijela, a tokom 18.st. ti dijelovi se odvajaju u zasebne stavke, pa je

pretklasična simfonija bila prostavačna sa rasponom brzo-polagano-brzo- hrv. skladatelj Luka Sorkočević – sačuvano 6 pretklasičnih simfonija koje traju 6-7

min., a namjenjen je malom orkestru – gudači, 2 oboe, 2 roga- Jan V. Stamitz – prvi violinist, dirigent mannheimskog orkestra, skladatelj

o prvi uvodi između 2. i 3. stavka menuet (plesni stavak, jedini iz instrumentalne suite koji prelazi u klasični instrumentalni ciklus)

o ciklus – skup stavaka koji imaju određenu formuo simfonije postaju isključivo 4-stavačneo menuet – uvijek trodoban

- Mannheimski orkestar – 20 violina, 4 violončela, 4 viole, 4 kontrabasa, puhači: 2 flaute, 2 oboe, 2 klarineta, 2 fagota, 2 roga; klasični - +2 trublje i 1-2 timpana

- novine koje uvode mannheimovci, a koriste klasičari:o umjesto monotematizma – bitematizamo umjesto polifonije – homofonijao umjesto dvodjelnog oblika stavka – trodjelnio umjesto naglih dinamičnih prijelaza – postepeni prijelazio 3. stavak – menuet, napušta se basso continuo, izgradnja tema na rastavljenim

trozvucima ili sazvucima (DO-MI-SO)o povećavaju broj instrumenata u orkestru; koriste točnije, preciznije znakove za

interpretaciju djelaOpera buffa

- razvila se iz intermezza- plemićka publika – odlazi u kazalište i prati opere seriae a građanstvo uživa u tzv.

skečevima koji se izvode za vrijeme opere seriae- u početku ih izvode žongleri ili komedijaši, izvode se bez kulisa, a sastav su činii

manji ansambli, a glazb. točke se svode na recetative, arije i duete- tematika – odnosi viših i nižih društ. slojeva- tijekom 18.st. – skladatelji počeli pisati samostalne opere koje su imale 2 čina slične

tematike ali često sa prizvukom satire ili kritike- prvu operu buffa napisao je G. B. Pergolesi – „Služavka gospodarica“ – 1733.g.- arije – oblikovane u da capo stilu (trodjelni oblik, sa ponavljanjem)- Mozart – predstavnik opere buffa u klasicizmu

o Don Giovani – 1797. prvi put izvedena, za praško kazališteKlasicizam

- uzor – grčka i rimska klasika; prevlast razuma nad osjećajem; teme iz antike shvaćali su u prenesenom smislu; pisci preuzimaju pravila antičkog stvaralaštva; raskošan dvorski život; franc. jezik – jezik obrazovanih

- privatni orkestri – Patačić, Drašković- Joseph Haydn, W.A.Mozart, L. van Beethoven- varaž. predstavnici – jan Krititel Vanhal, Ivan Werner, Leopold Ebner- serenade – noćna glazba, za zabavu- melodija je glavno izražajno sredstvo, jednostavna je, pjevna; napušta se barokna

motoričnost

- glazbeni tok simetričan, često isprekidan pauzama, javljaju se parni brojevi taktova, tzv. glazbene periode (periodu čine 2 glazbene rečenice koje isto znapočinju a različito završavaju)

- instrum. homofonija – u homofonom slogu, vodećoj meolodiji (temi) ostali su glasovi podređeni kao akordijska pratnja

- harmonija se bazira kao 3 osnovne funkcije: tonika, 4.stupanj – subdominanta, 5.stupanj – dominanta

- ritam se tokom skladbe često mijenja – iz duljih u kraće notne vrijednosti i obrnuto- tempo se mijenja- stavljaju se i oznake kao i za agogiku- dinamika – nagli i postepeni prijalazi, a ugođaj stavka se mijenja pod utjecajem

bitematizma- prva tema – čvrsta, drmatska – naglašava se ritam i tempo- druga tema – nježna, lirska – naglašena melodija, pjevnija- nestaje dionica b. continuo-a; klarinet – šalamaj – najveći opseg – drv.puhači instr.

Mozart – varijacije- franc. pjesmica „Twinkle, twinkle little star“

Serenade – instrumentalna, 3 ili 4 stavkaInstrumentalne vrste klasicizma:

- simfonija – 4 stavka, izvodi je simfonijski orkestar- komorne glazbene vrste – namjenjene manjoj skupini izvođača, 4 stavka,

najpopularniji gudači ili puhači- koncerti – 3 stavka, solo instrum. u pratnji orkestra- sonate – 3 ili 4 stavka, samo za klavir ili solo instrum. uz klavirsku pratnju- nestaju suita i concerto grosso

Stavci- 1. – obavezno brzi, pisan u sonatnom obliku- 2. – polani, pisan kao tema s varijacijama; oblik pjesme ili sonatni oblik- 3. – umjereni plesni, pisan kao složena trodjelna pjesma- 4. – brzi, pisan kao rondo ili sonatni oblik

Sonatni oblik- najsavršeniji oblik građe stavka- karakterizira ga todjelnost forme; bitematizam- 2 teme – dvostruki kontrast (prvi kontrast – kontrast melodije, karaktera i tempa; drugi

kontrast - tonalitetni)- prva tema – osnovni tonalitet, druga tema – dominantni ili srodni tonalitet- građa:

o ekspozicija – prva tema – energična, čvrsta, izražen ritam, dinamika, dramatskog karaktera

most – funkcija modulacije (priprema novi tonalitet) druga tema – lirska, nježna, izražena melodija, u dominantnom

paralelnom ili srodnom tonalitetu codetta – potvrđuje tonalitet druge teme; sastoji se od motiva a teme

o provedba – najdramatičniji dio stavka skladatelj se igra sa temom – stvara dramsku napetost, slobodno

obrađuje kraće dijelove teme, mijenja tonalitet, tema se ne javlja u cjelini već u fragmentima

slobodni dio – trajanje ovisi o skladateljuo repriza – ponavljanje ekspozicije, teme u istom tonalitetu, most je prošireno coda – od motiva 1. i 2. teme / flashback – cijela 1.tema

Tema s varijacijama – 2.stavak- najomiljeniji oblik građe stavka (od 15.st.)- nakon izlaganja teme – 30-33 varijacije- varijacija ritma, harmonije, promjene tonaliteta, melodije, dinamike, orkestr. zvuka...- tema – dvodjelna ili trodjelna- J. Haydn – simfonija #94

o tema je građena kao dvodjelna pjesmao princip ravnoteže / kontrasta i simetrijeo temu slijede 4 varijacijeo bitno da je tema jednostavna i pjevna da bi mogli pratiti varijacije

Menuet - obavezan stavak 4-stavačnog instrum.ciklusa- umjerenog tempa, ¾ mjere, jedini ples barokne suite koji prelazi u instrum. ciklus- obavezan ples na dvoru Luja XIV.- građen kao složena trodjelna pjesma – 3 velika djela i svaki dio je zaokružena cjelina- prevladava princip kontrasta i princeip ponavljanja- građa:

o A-menuet trodjelna ili dvodjelna pjesma s ponavljanjima

o B-trio potpuno je kontrastan u odnosu na menuet – drugi tempo, tonalitet i

drugačiji ugođaj, ali isto građen kao menueto A-menuet

bez znakova ponavljanja (da capo – od početka)