MSG temat 1 Wybór ekonomiczny

12.04.2023 dr Barbara Kubska - Maciejewicz Wydział Ekonomiczny UG

1

Wybór ekonomiczny

UG, Wydział EkonomicznyKierunek MSG

Dr Barbara Kubska - Maciejewicz


2

Wprowadzenie do problematyki ekonomicznej

Ekonomia bada procesy i zjawiska zachodzące w gospodarce – formułuje podstawowe zależności o prawa ekonomiczneEkonomia bada kryteria wyboru w skalimakroekonomicznej i mikroekonomicznej w warunkach ograniczenia


3

Makroekonomia bada procesy i zjawiska zachodzące w całej gospodarceMikroekonomia bada procesy i zjawiska zachodzące między podmiotami na rynku



4

Ekonomia normatywna zawiera natomiast sądy wartościujące

Funkcją ekonomii normatywnej jest doradzanie, świadome przekształcanie rzeczywistości według własnych poglądów badacza

Ekonomia normatywna formułuje twierdzenia, oparte na subiektywnym systemie wartościowania.



5

Ekonomia pozytywna ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości.

Celem ekonomii pozytywnej - obok wyjaśniania - jest także edukacja oraz formułowanie hipotez (prognoz)

Ekonomia pozytywna formułuje sądy, będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki.



6

Ekonomia zajmuje się problemem ograniczoności zasobów – bada zdarzenia społeczne, które wymagają dokonywania wyborów



7

Mikroekonomia bada procesy i zjawiska zachodzące na rynku Mikroekonomia bada zachowanie podmiotów rynkowych w warunkach ograniczoności zasobów.

Podmioty rynkowe• konsument, • producent, • pracobiorca, • pracodawca, • pożyczkodawca, • pożyczkobiorca,• inwestora

Mikroekonomia formułuje modelowe kryteria wyboru dokonywanego przez poszczególne podmioty rynkowe



8

Ekonomia bada jak podmioty sobie ograniczonością zasobów• Potrzeby są nieograniczone.• Zasoby (praca, ziemia, kapitał) są ograniczone.• Ograniczoność zasobów generuje zjawisko rzadkości• Rzadkość ekonomiczna oznacza konieczność wyboru• Konsekwencją ograniczoności zasobów jest koszt utraconych

możliwości (koszt alternatywny)• koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości), to utrata

korzyści z najlepszej, odrzuconej możliwości zastosowania posiadanych zasobów oraz czas.



9

Człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, Potrzeby tworzą logiczną hierarchię rozpoczynającą się od potrzeb niższego stopnia, których zaspokojenie redukuje niedobory w systemie fizjologicznym (potrzeba pożywienia i wody), a kończącą się wyższego stopnia potrzebami osobistymi i abstrakcyjnymi.Hierarchia potrzeb Maslowa

1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek);2. Potrzeby bezpieczeństwa;3. Potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość);4. Potrzeby szacunku;5. Potrzeby samorealizacji.


http://portalwiedzy.onet.pl/121451,1,,,hierarchia_potrzeb_wg_maslowa,haslo.html



12.04.2023 10

• Maslow był przekonany, że potrzeby wyższego stopnia mogą się pojawić tylko wtedy, gdy są zaspokojone potrzeby niższego stopnia.

• Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe.

• Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne.

• Potrzeby są zróżnicowane; różni ludzie w różny sposób zaspakajają tę samą potrzebę

• Potrzeby są nieograniczone; w raz z zaspokojeniem jednej potrzeby pojawia się kolejna

dr Barbara Kubska - Maciejewicz Wydział Ekonomiczny UG



11

• Zachowanie człowieka według teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa:

• prawo homeostazy • prawo wzmocnienia. Prawo homeostazy mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższegorzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzienaruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, ich zaspokojeniebędzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie.

Prawo wzmocnienia ma zastosowanie do potrzeb wyższego rzędu. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.



12

Ograniczoność zasobów wynika z przyczyn• naturalnych (ograniczoność bogactw naturalnych)• lub może wynikać z dotychczasowej działalności gospodarczej (ograniczoność

kapitału) Mając do czynienia z jednej strony z ograniczonymi zasobami, z drugiej strony znieograniczonymi potrzebami należy liczyć się z występowaniem zjawiska

rzadkości.

Rzadkość oznacza, że nigdy nie będziemy mieli wszystkiego, co chcielibyśmy mieć.

W ekonomii pojęcie rzadkości odnosi się do sytuacji, w której dostępne zasobyczynników produkcji są niewystarczające do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa.



13

Rzadkość jest konsekwencją ograniczoności zasobów. Zjawisko rzadkości zmusza podmioty gospodarujące do dokonywaniawyborów związanych z alokacją będących w ich dyspozycji zasobów. koszt alternatywny – koszt towarzyszący wyborowi, występuje, gdyposiadane zasoby czynników produkcji są niewystarczające dozaspokojenia wszystkich potrzeb

koszt alternatywny – utrata możliwości realizacji odrzuconej,najlepszej alternatywy



14

dobra wolne: • dobra, które mają koszt alternatywny równy 0• zwiększenie ilości dóbr wolnych nie pociąga za sobą konieczności • zmniejszenia ilości innych dóbr• z punktu widzenia konsumenta korzystanie z dóbr wolnych jest bezpłatne,

konsument otrzymuje dobra wolne za darmo

Istnienie dóbr wolnych wynika z: • braku praw własności (np. do plaż, lasów, jezior)• polityki państwa, które decyduje się na bezpłatne dostarczanie niektórych dóbr (w

niektórych krajach np. szkolnictwo czy ochrona zdrowia są bezpłatne).



15

Dobra wolne z punktu widzenia konsumenta mają koszt alternatywnyrówny 0, nie musi to jednak oznaczać, że są to również dobra ozerowym koszcie alternatywnym dla społeczeństwa.

Społeczeństwo ponosi koszt alternatywny, gdy np. bezpłatna ochronazdrowia czy szkolnictwo wymagają zaangażowania określonychśrodków, zasobów, które mogłyby być użyte przez społeczeństwo w inny sposób, pojawia się więc koszt alternatywny, jaki ponosi całespołeczeństwo.

Dobra wolne z punktu widzenia społeczeństwa są bardzo nielicznenp. czyste powietrze, woda, promienie słoneczne docierające naZiemię czy opady atmosferyczne.



16

Przeciwieństwem dobra wolnego jest dobroekonomiczne.

Dobro ekonomiczne to dobro rzadkie, o koszciealternatywnym większym od 0.Wzrost produkcji lub konsumpcji dobra ekonomicznegopociąga za sobą konieczność rezygnacji z produkcji lubkonsumpcji pewnej ilości innych dóbr.



17


Ograniczoność zasobówPraca, ziemia, kapitałOgraniczenie kosztowe, Ograniczenie budżetowe Ograniczenie czasowe

Wybór ekonomicznyw jaki sposób wykorzystać ograniczone zasoby,jakie potrzeby zaspokoić, z zaspokojenia jakich potrzeb zrezygnować

Koszt utraconej możliwości (Koszt alternatywny)

utrata korzyści z najlepszej, odrzuconej możliwości zastosowania posiadanych zasobów

Rzadkość ekonomicznaKonsekwencja ograniczoności zasobów


18

Homo oeconomicus jest abstrakcyjną konstrukcją pojęciową i oznaczaczłowieka, który w swym postępowaniu kieruje się tylko motywacją ekonomiczną.

Oznacza to, że podejmuje wybory według zasady racjonalnego postępowania, czylidąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści przy danych, obiektywnie istniejącychograniczeniach (na przykład finansowych) lub dąży do minimalizowania strat - naprzykład - z prowadzonej działalności gospodarczej, ponosząc z góry wiadomenakłady.

Homo oeconomicus działa w idealnych warunkach, na które składają się:• własność prywatna,• wolność zawierania umów,• doskonała znajomość sytuacji na rynku,• racjonalne postępowania.



19

Wybór dokonywany przez podmioty rynkowe w warunkach ograniczenia dotyczy:

1. Wyboru na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych – wybór konsumenta

2. Wyboru struktury i wielkości produkcji dóbr i usług – wybór producenta

3. Wyboru na rynku czynników produkcji – wybór producenta, wybór właścicieli czynników (wybór pracobiorcy, wybór pożyczkodawcy, wybór pożyczkobiorcy)



20

Wybór na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych – wybór dokonywany przez konsumentaTeoria zachowania konsumenta określa kryteria wyboru mającego na celu maksymalizacje satysfakcji z konsumpcji w warunkach danych ograniczeń, czyli przy danym dochodzie i cenach kupowanych dóbr



21

Teoria wyboru producenta – wybór struktury i wielkości produkcji dóbr i usług przez producenta

Teoria wyboru producenta określa kryteria wyboru mającego na celu maksymalizację zysku (optymalizację wyniku ekonomicznego) w warunkach danych ograniczeń czyli przy danej technologii produkcji, danych kosztach i cenach sprzedawanych dóbr i usług (danych przychodach)


12.04.2023 22

Teoria wyboru na rynku czynników produkcji – dotyczy decyzji producentów, pracobiorców, kredytobiorców, kredytodawców, inwestorów

Teoria wyboru na rynku czynników produkcji określa kryteria wyborumającego na celu :• maksymalizację zysku (optymalizację wyniku ekonomicznego) przez

producentów, inwestorów• maksymalizację satysfakcji z wyboru między czasem wolnym a

poziomem dochodu z pracy przez pracobiorców• maksymalizację satysfakcji z konsumpcji w bieżącym i przyszłym

okresie przez właścicieli kapitału (pożyczkodawców i pożyczkobiorców)

Przy danych ograniczeniach dotyczących: cen czynników produkcji izastosowanej technologii


dr Barbara Kubska - Maciejewicz Wydział Ekonomiczny UG


23

Ruch okrężny w gospodarce

Rynek wyrobu gotowego

Rynek czynnika produkcji

Konsument – właściciel czynnika

dobro X$$

$ $

dobro X

czynnik

czynnik

Producenci Rząd


24

Krzywa możliwości produkcyjnych


25

• Zależność między rzadkością, wyborem i kosztem alternatywnym można przedstawić graficznie posługując się krzywą możliwości produkcyjnych (KMP), zwaną też krzywą transformacji.

• Krzywa możliwości produkcyjnych jest zbiorem kombinacji wielkości produkcji dwóch dóbr, które mogą być wytworzone przy maksymalnym i efektywnym wykorzystaniu posiadanych zasobów.0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Dobro X

Dobro Y

Wprowadzenie do problematyki ekonomicznejKrzywa możliwości produkcyjnych


26

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Dobro X

Dobro Y

Wprowadzenie do problematyki ekonomicznejKrzywa możliwości produkcyjnych

• Krzywa możliwości produkcyjnych ma nachylenie ujemne, co oznacza, że wzrost produkcji jednego dobra możliwy jest tylko pod warunkiem zmniejszenia produkcji drugiego dobra.

• Miarą nachylenia krzywej możliwości produkcyjnych jest krańcowa stopa transformacji (MRT) określająca, o ile należy zmniejszyć produkcję jednego dobra, aby zwiększyć produkcję drugiego dobra o jednostkę.

• MRTXY = ΔX/ΔY z jakiej ilość dobra X trzeba zrezygnować, żeby zwiększyć produkcję dobra Y o jednostkę

• MRTYX = ΔY/ΔX z jakiej ilość dobra Y trzeba zrezygnować, żeby zwiększyć produkcję dobra X o jednostkę


27

W punkcie B można wytworzyć, przypełnym i efektywnym wykorzystaniuzasobów, 30 jednostek dobra Y i 15jednostek dobra X.

Kosztem alternatywnym produkcji 30 jednostek Y jest konieczność rezygnacji z produkcji 35 jednostek X Kosztem alternatywnym produkcji 15 jednostek X jest konieczność rezygnacji z produkcji 5 jednostek YMRT YX = 5Y/15X = 1Y/3X = 1/3 rezygnując z produkcji 1Y możemy zwiększyć produkcje X o 3 jednostki;w celu zwiększenia produkcji X o jednostkę należy zrezygnować z możliwości wyprodukowania 1/3 jednostki Y

MRT XY = 35X/30Y = 1,16X/1Y = 1,16X

w celu zwiększenia produkcji Y o jednostkę należy zrezygnować z produkcji 1,16 jednostki X

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

C

B D

A

Dobro X

Dobro Y

Wprowadzenie do problematyki ekonomicznejkrzywa możliwości produkcyjnych


28

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

C

B D

A

Rysunek 1.1

Dobro X

Dobro Y


• Każdy punkt leżący na KMP przedstawia możliwe do wytworzenia ilości dóbr X i Y przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu czynników produkcji

• Punkt „C” leżący pod KMP oznacza, że wytwarza się 15 jednostek Y i 15 jednostek X – możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystane. Zwiększenie produkcji dobra X do 35 sztuk jest możliwe bez konieczności rezygnacji z produkcji dobra Y.

Zwiększenie produkcji dobra Y do 30 sztuk jest możliwe bez konieczności rezygnacji z produkcji dobra X.Możliwy jest równoczesny wzrost produkcji dobra X i YJeżeli podmiot nie wykorzystuje w pełni i efektywnie możliwości produkcyjnych to zwiększenie produkcji jednego lub obu dóbr możliwe jest bez kosztu alternatywnego


29

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

C

B D

A

Rysunek 1.1

Dobro X

Dobro Y


• Punkt D – leżący nad KMP przedstawia ilości dóbr X i Y niemożliwe obecnie do wytworzenia przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu czynników produkcji.

Kombinacja z punktu D może być osiągnięta w przyszłości na skutek:

• zwiększenia zasobów czynników produkcji

• poprawy technologii produkcji


30

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

0

5

10

15

20

25

30

35

40

C

B D

A

Rysunek 1.1

Dobro X

Dobro Y


Kombinacja z punktu D może być osiągnięta w przyszłości na skutek:

• zwiększenia zasobów czynników produkcji

• poprawy technologii produkcji


31

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

Dobro Y

Dobro X

MRT jest rosnąca – koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra X, mierzony utratą (rezygnacja) dobra Y jest rosnącyMRT jest rosnąca – koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra Y, mierzony utratą (rezygnacją) dobra X jest rosnący

B

Xm0

D

Ym

Y2

Y1

X1 X2

CA

Dobro Y

Dobro X

MRT jest malejąca – koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra X, mierzony utratą (rezygnacja) dobra Y jest malejącyMRT jest malejąca– koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra Y, mierzony utratą (rezygnacją) dobra X jest malejący



32

• Stały koszt alternatywny – stała MRT


Dobro Y

Dobro X

8

4

10

10

1

2

KMP przedstawiają stały koszt alternatywny – stała MTRKMP1

MRT YX = ΔY/ ΔYX 8/4 = 2MRT XY = ΔX/ ΔY 4/8 = 1/2KMP2

MRT YX = ΔY/ ΔX 10/10 = 1MRT XY = ΔX/ ΔY 10/10 = 1KMP3

MRT YX = ΔY/ ΔX 4/8= 1/2MRT XY = ΔX/ ΔY 8/4 = 2

83

4


33

Dobro X

Dobro Y

4

5


12

3

Przesunięcie KMP z 1 do 2 oznacza zmniejszenia możliwości produkcyjnych w dziale wytwarzającym dobro X

Przesunięcie KMP z 1 do 4 oznacza zwiększenie możliwości produkcyjnych w dziale wytwarzającym dobro Y

Przesunięcie KMP z 1 do 3 oznacza zmniejszenia możliwości produkcyjnych w obu działach

Przesunięcie KMP z 1 do 5 oznacza zwiększenie możliwości produkcyjnych w obu działach

Documents

MSG temat 1 Wybór ekonomiczny