Msx Computer Magazine 01

5/11/2018 Msx Computer Magazine 01 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/msx-computer-magazine-01 1/60

Test: QDM-Ol

Wordt de Quick-Dlsc

de "nurI".".van de data recorder?





MSX COMPUTER MAGAZINE

Is een uitgave vanMBI Publications bv Amsterdam

HoofdredakteurRonaid Blankenstein

Programma redakteurWammes Witkop

BladmanagerEmanuel Damsteeg

Medewerkers:

Wichert van EngelenFrans WolfkampHarry van HorenHans Goddijn (keyboards)Ad Versney

KorresspondentenHans Kroeze (Hong Kong)Gert Berg (Japan)Menno Aartsen (Amerika)

Redaktie:Postbus 13921000 BJ AmsterdamTel 020-681081"Telex: 16015 MBI NLFax: 020-681081 tst. 28

Berichten bestemd voor de redaktie via terminal Tel. 020-681081.300 Baud, 8 bits, No parity, 1 stop-

bit.

Advertenties:Emanuel DamsteegTel. 020-681081 tst.27Na 1800 uur. 02990-33395

AbonnementenPostbus 13921000 BJ AmsterdamTel 02990-33395

Vormgeving Cock Arensman

Fotografie René Brom

Typesetting

Huibert Kloet

Losse verkoopBeta PressIvan DitmarBurg. Krollaan 145126 PTGilze

Verschijning:MSX Computer Magazineverschijnt in 1985 minimaal6x

Losse nummers f. 5,95. Abonnementsprijs voor 12 nummersf. 55,-

Februari/maart 1985

Test: Sony Hit-Bit HB-75P, pag. 20-24

Sony's nieuwste hit: de Hit-Bit. een computer die werkt met de gestandaardiseerde MXS-software.Sony trekt daarmee de kar van het MSX gebeuren en pakt de zaken meteengoed aan. Zowel hardware, software als randapparatuur bieden MSX-gebruikers veel mogelijkheden. Het test-team stoeide uitgebreid met de HitBit.

Test: Quick Disk.Pag. 36-38

Het geslaagde alternatief tussencassetterecorder en disk-drive, zonoemt de test redaktie het nieuwefenomeen: de Ouick Disk. De ODM-

01 is een snelle bovenlader diewerkt met 64K, 2,8 inch diskettes.

56- 7

8-1011·13

14-1617

18-1.20-2426-27

3132

34

36-37

40-4142-4446-4748-4.

5052-57

v.de.... tieW . . . . .erk . . . . . . . . . .enwatis. . . . . . . .ar?11Iferview:P. vanAacken, AackosoftSoftwarellespreldng:Aackotext2

Software. . prelcing:Aack....PIattegroncI Peno.lCoInputer RAl

lInroerkOIItrII. progra. .maTest: SoIIy Hit-BitSpeIIaesprekingenCoI. . . . W._es.......Software. . . . . . . . . :lclukatieveprogra....a'sSoftwarellesprelcing:Ulilityprogra. .ma's .Teit:QuickDisk_-ol

Listinl: I.tnnpiesListing: Iotsawto'sListing:Sclauifpuzzl.Listing:Tweecli. . . . 1 wijnglasBrieven

Bevelen en insfnIkties MSI-Basic

COMPUTElt

MAGAZINE

AMSTERDAM rai

PlaHegrond PersonalComputer Rai. Pag. 17.

Van 20 Um 24 maart wordt in deAmsterdamse RAl de eerste Home/Personal Computer Show gehouden. Zeker is dat een groot deel vandeze beurs in het teken zal staan van

MSX.Op pagina 17 vindt u een plattegrond en een opsomming van de

stands.

Interview: Pag. 8-10P. van Aacken, Nederlands eersteMSX softwarehouse.

Listing: Lampies,pag. 40-41

Een aardig spelprogramma om zelfin te tikken. De kunst bestaat uit zoveel mogelijk lantarens aan te steken in een zo kort mogelijk tijdsbestek.

Listing: Botsauto's,pag. 42-44

Wie er niet bang voor is om een flinkprogramma in te toetsen heeft aanbotsautootjes een leuk programma.De bedoeling is om de auto zo behendig mogelijk door het 'PacMan'-achtige doolhof heen te sturen.

Teken eentweedimensionaalwiinglas, pag.48-49

Een leuke oefening voor de aktievecomputeraar. Met weinig kom mando's kunt u verschillende objektenop het scherm brengen en die vervolgens aan alle zijden bekijken.



GOLDSTAR FC-200Koreaan met 64 Kb,16 kleuren, 8 octaven,3 toonhoogten en eenhang naar perfectie.Sterk communicatiefvan karakter en eenvoudig In gebruik. Zo aan tesluiten op de kleuren tv.FI. 995,-

~ i i YASHICA YC-64

Beschikt eveneens over32 Kb ROM + 64 Kb

RAM. Heeft het bereikvan een vleugel (8 octa

ven). Valt op door

moderne styling ensmaakvolle kleu r

stelling. GebruikersvriendeliJk.

FI. 1095,-

COMPUTERS ... ZELFS HUN LEVERANCIERAVT electronics HEBBEN ZE GEMEEN

MSX computers zijn aan hun opmars begonnen. Computers met hetzelfde BASIC, meteen volledige uitwisselbaarheid vanprogramma's, modulen en randapparatuur.Eindelijk hebben de micro's hun eigenstandaard.AVT Electronics was de allereerste met MSX.De Goldstar MSX FC-200 is een topper.

De fraaie Yashica YC-64 tenslotte is denieuwste hit. Electronica met opt ischeprecisie.U ziet, AVT Electronics heefteen fijne neus voor het echte

talent op personal computer gebied. WantVOlwaardige PC's zijn deze MSX computerswel degelijk.AVT is de leverancier: een jong, dynamischbedrijf. De direkteur is 6f net weg naar Japan,Korea of de V.S. 6f net weer terug. Zobehoud je voorsprong. En zodoende ben jealtijd goedkoper dan de concurrent.

Vergelijkt u de prijzen maar!AVT Electronics levert onder 6 maandenvolledige garantie. Naast MSX computers

tevens monitoren, matrixprintersen andere randapparatuur.

F\ . ' . - ~ I I e!ectrorucs

AVf electronics bv., Postbus 61411, 2506 AK Den Haag, Regentesselaan 123, 2562 CW Den Haagtelefoon 070-465800, telex 31649 avt nl

'__ n



Vanderedaktie

RONALD BLANKENSTEIN

..

COMPUT'IRMAGAZINE

Bii de eerste uitgaveMoet dat nu zo nodig? Weer een nieuw computerblad op de markt? Een vraag die ons de

laatste tijd met regelmaat is gesteld, maar ook een vraag die wij ons zelf vele malen gesteld

hebben. Meer dan 60 binnen- en buitenlandse computerbladen zijn inmiddels op de markt.

Je moetals uitge ver dan ook wel een gaatje in e hoofdhebben. Wie heef ternu nogbehoefte

aan een nieuw computerblad?

Wij zien die behoef te wel degelijk. Net zo goed als wij een gat in de markt zien voor de MSX

computer. Eindelijk hebben een aantal verstandige fabrikanten de koppen bij elkaargestokenom duidelijke afspraken te maken over de toekomst van de homecomputers.Achter de drie letters 'MSK (Micro Soft eXtended Basic) staat een hele duidelijke visie.Standaardisatie van hardware en software. Ik hoef niemand te vertellen wat voor puinhoop

het s op de markt voorhomecomputers . Iedere fabrikant voert zijn eigen systeem en wie kiest

voor merk 'A ' zit meestal ook vast aan de randapparatuur van merk 'A '. Nog erger is het op

het gebied van software. De enige overeenkomst die de fabnkanten hebben, is dat elkemachine werkt met de programmeertaal BASIC, maar niemand vertelt daarbij dat de BASIC

computertaal inmiddels al meer dialekten kent dan de Nederlandse taal. Het gevolg is: desoftware die bedoeld s voormerk 'A " draaitme tzekerheid nietop de computervan merk 'B'

en ook nietpp het fabrikaat van merk 'C'.Met MSXzijn dieproblemen opgelost. Microsoft, hetsoftwarehouse dat tekende voor de MSX

standaard, zi et er nauwlettend op toe dat uitsluitend machines van het MSX logo wordenvoorzien die ook aan alle kriteria voldoen. Een geruststellende gedachte voorde consument.

Uitwisselbare software, een krachtige, redelijk eenvoud ig aan te lerenprogrammeertaalen het

plezierige idee dat je rustig je computer kunt kombineren met randapparatuur van andere

merken.Logisch dat de gevestigde merken bij het idee alleen al onpasselijk worden. Als Je eenmaalgekozen hebt voor een bepaald dialect Basic, kan je de gebruikers natuurlijk niet in de steek

laten doorvan egeloof e stappen. Hetzijn dan ook vooral de gevestigde merken die me t niet

aflatende energie tegengas geven op de MSX ontWikkeling.Vooral de (zogenaamd) verouderde Z80A microprocessor moet het vaak ontgelden en ook

de beperkingen van MSX-Basic worden graag breed uitgemeten. Men vergeet echter tevergelijkenmethoe weinig kommando s in MSX-Basic bepaalde zaken bereikt kunnen worden

ten opzichte van de zogenaamde sterkere Basic varianten. Ook vergeet men te vermeldenhoeveel gebrUikers op de gevestigde merken pas tot resultaten konden komen door het zelf

uit te zoeken. Om overdefekte apparaten, gebrekkige gebruiksaanwijzingen en krakkemikkigesoftware nog maar te zwijgen IDe computermarkt is de soldeerbout echter ontgroeid. Als het aan de MSX-fabrikanten ligt,wordt de homecomputer in de toekomst in de huiskamer net zo'n gewone verschijning alseen kleuren tv.

De tijd s rijp voor een populairconcepten MSX ijktnaaronze mening eengoede kanshebber

te zijn.

Inmiddels grepen24 merken MS Xmetbeide handenaan. Wij ook, maar dathoudtzekerniet

In dat MSX Computer MagaZine, de ontwikkelingen niet kritisch zal volgen.

Wat kunt u in de toekomst van MSX Computer Magazine verwachten?

MSX ComputerMagazine s bedoeld voor edereen die zich op zo breed mogelijke wijze over

MS X wil laten Informeren. Voor de geinteresseerden in nieuwe apparatuur zullen wij in elknummer de laatste apparatuur uitvoeng testen. Voor de bezitters van een MSX computer

bespreken wij de laatste software. Voor de aktieveling brengen wij in elk nummer een aantalprogramma s op listing me t duidelijke uitleg hoe de programma s in elkaar steken. Voor de

watgemakzuchtigercomputeraarzullen diezelfde listings na verloop van tijdop cassette of

diskette leverbaar worden.

MSX Computer MagaZine is er voor u. Zi t u met hard- of software problemen?- Omschrijfze

duidelijk en stuur ze bij voorkeur met de cassette of diskette aan ons toe.Voor de rubnek 'Trucs en Tricks' verwachten we ook uw medewerking. Heeft u aardige, of

handige tips, stuur ze ons toe. Datzelfde geldt voor iedereen die het aardig vindt z'n zelf

ontwikkelde programma gepubliceerd te zien. Ukunternog ets mee verdienen ook. Wel eisenwe exclusiviteit en ook hierbij geldt: s. v,p. het programma op cassette diskette.

We lUisteren graag naar uw op- of aanmerkingen.Alleen op die manier kan MSX Computer Magazine het predikaat 'Nederlands populairste

computerblad' echt waarmaken.

RONALD BLANKENSTEIN



MXS: wie doen er mee,wat is er te koop

en wat komt binnenkort?Maar liefst 24 bedrijven hebben inmiddelsovereenstemming bereikt over de MSX stan-daard. Nog een aantal bedrijven zit op het vin-ketouw. Duidelijk is dat het grootste aandeelwordt geleverd door de Japanse merken, ver-der is Korea goed vertegenwoordigd, gevolgddoor fabrikanten uit Singapore.

Japanse merken:SonyPioneerToshiba

MitsubishiPanasonicSanyoYamaha

YashicaJVC

HitachiCannon

Aster InternationalNEC

General

Fujitsu

KoreaansemerkenGoldstar

SamsungDaewoo

Hyosung

Overige

Limco - SingaporeOric - SingaporeRadofin - Hong Kong

Philips - NederlandSpectravideo - USA

Welke merken ziÎn leverbaar?Van deze indrukwekkende

lijst is nog slechts een kleindeclleverbaar in Nederland.Het grootste marktaandeel in

MSX is momenteel voor Sonymet z'n twee uitvoeringen vande Hit-Bit. (zie de test eldersin dit blad).Het overige marktaandeel is

momenteel in handen vanSpectravideo, Goldstar enYashica.

SPECTRA VIDEO

Spectra video toonde reeds op

de Fira to de kompie te MSXlijn. Men verwachtte direktna de Firato te kunnen leveren, maar door verschillendeoorzaken kwam de leveringpas laat op gang. Spectravideo is een Amerikaanse onderneming die onlangs werd

overgenomen door BondweIl

Holding Ltd. Het bedrijf isgevestigd in Californië, maar

laat z'n hardware maken in

Hong Kong.Spectravideo is net als Sonyeen van de trekkers van hetMSX gebeuren, daarnaast is

Spectravideo de enige die zowel de home-market als deprofessional market metMSX wil bedienen. Menheeft daartoe veel randapparatuur zoals een 80 kolomskaart en een 5 1/4 inch floppydiskdrive. De machines kunnen daardoor ook onder CPI

M draaien waardoor een keur

aan zakelijke programma's

toegankelijk wordt.

GOLDSTARENYASHICA

AVT Nederland importeerdeals eerste een MSX computer, de Goldstar . Dit apparaatwerd in zeer korte tijd behoorlijk populair, ongetwijfeld komt dat ook door z'n lage prijs.

Bij dezelfde importeur wordt ook de YashicaYC-64 MSX computer geïmporteerd. Het is een in fraaibordeau-rood uitgevoerdemachine met 64K RAM en16K video RAM, dus 80K totaal.

Welke merken komen binnenkortop de markt?

'5

PHILIPS

Philips verwacht in de loopvan april twee modellen in dehandel te hebben. De tweemodellen zijn de VG8000 en

de VG8010. Het onderscheidtussen de twee modellen zithem in de geheugencapaci-

teil. De VG8000 heeft 16KROM en 16K RAM. De

VG8010 heeft 32K RAM en

16K ROM. Geheugen uitbreidings cartridges van 16 tot64K worden binnenkort leverbaar. Verder brengt PhiIips voldoende randapparatuur zoals een 40 koloms eneen 80 koloms printer.



NC

Rond dezelfde tijd verwachtJVC met de HC-7GB op demarkt te komen. De computer heeft 64K vrij programmeerbare RAM, 16K videoRAM en 32K ROM voor deMSX-basic. Ook JVC brengtvoldoende randapparatuur

zoals een professionele joystick en een joypad, hetgeen

een apparaatjeis

dat dezelfdefunktie heeft als een joystick,maar dan met cursorbesturing.

Een zeer opmerkelijk apparaat is de HC-RI05 datarecorder van JVc. Deze datacassetterecorder is speciaalontwikkeld voor het ladenvan MSX programma's en

werkt zowel op 1200 en 2400baud.

TOSHIBA

Ook midden dit jaarverwacht

de Nederlandse Importeur

van Toshiba de HX-l 0 leverbaar te hebben, al zal het onsniet verbazen wanneer menmeteen met de opvolger, deHX-22 op de proppen zal ko-

men. Volgens zeggen is deHX-IO momenteel een van debest verkopende MSX computers op de Engelse markt.

Ook deze computer heeft de

bekende 64, 32, 16K uitvoering; in dat opzicht valt er wei

nig over te melden.

Een mooie extra van Toshibais de HX-P550 High Speed

Dot Matrix printer. Deze

kompakte printer haalt een

snelheid van 105 tekens per

seconde.

HITACHI

Hitachi heeft hooggespannenverwachtingen van het MSX

gebeuren. Midden dit jaarkomt men met de MB-Hl\O.Deze computer geeft dezelfde specifikaties als JVc.

d.w.z. 64K vrij programmeerbaar, 32K ROM voor

MSX Basic en 16K ROM

voor video. De Hitachi MBHSO is een van de machinesmet de kleinste afmetingen.Het apparaat is niet groter

dan een velletje A4 en kanook door z'n lage gewicht

PANASONIC

Panascmie denkt in de loopvan april/mei klaar te zijn omde eerste machines uit te leveren. Het eerste model wordt

de CF-2000. Het apparaat

heeft32KRAMen 16KROM

geheugen. Er zijn twee insteekgleuven voor datacartridges. De CF-2000 kan echte r uitsluitend via een videoingang of tv worden aangesloten, een RF-modulator wordt

los leverbaar. Verder brengt

COMPUTa

MAGAZINE

(3,4) kg makkelijk worden

meegenomen. Desondanks is

de MB-HSO wel kompleet uitgevoerd. Zelfs een RF-modu

lator is van huis uit ingebouwd zodat de computer direkt op elke tv kan wordenaangesloten.

Verder heeft de Hitachi computer ook nog twee ingebouwde programma's,

'Sketch' en 'Music' waarmee

tekeningen of muziek kunnen

worden gemaakt.

Panasonic een grote keuzerandapparatuur zoals: joysticks, datarecorder , 16K

RAM pack, plotter en printer.

Tot zover de verwachtingenvan wat al of niet leverbaarzalzijn dit jaar. Een ding is duidelijk, MSX zal dit jaar volopin het teken van de belangstelling staan.



RONALD BLANKENSTEIN

Paul van Aacken:van spoorwegman totsoftWareleverancier

Een ding is duidelijk in computerland, het al of niet doorbreken van een merkof systeem, staat of valt met de beschikbaarheid van voldoende software.Ook de Japanse bedrijven, die de MSX standaard accepteerden, hebben zichdat terdege gerealiseerd. De eerste software bij de MSX machines was dan

ook uitsluitend van Japanse bodem. Veel videospellen, vaak met fraaie gra-phics, maar verder niet erg vernieuwend. Een van de eerste softwarehuizendie het gat in de markt zag is het nog jonge softwarehouse Aackosoft. Sterkernog, software voor MSX lijkt voor het bedrijf een van de pijlers te worden waaropmen de basis in sterke mate zal kunnen verbreden.MSX Computer Magazine sprak met de Paul van Aacken, de 'Aack' van hetcompagnonschap, van Aacken en de Kok.

Aackosoft is gevestigd in

Zoeterwoude en besehiktover de twee bovenste etagesvan een modern kantoor-

pand, onder de rook van Leiden, met uitzicht op de Rijndijk. Aackosoft is hier nogmaar kort gevestigd. Het gebouw ruikt nog nieuw, de

lucht van nieuwe vloerbedekking en verf domineert, desondanks ademt het bedrijf

een dynamische, gevestigdesfeer, alsof men er al jaren

aan het werk is.

Beneden zijn de kantoren ende receptie, met voor dewachtenden een kompleet

ouvre aktuele computerbla-

den. De produktieruimten ende kamer van de programmeurs bevinden zich op debovenste etage.De bedrijfsvoering is er op gericht om het produkt totaal ineigen huis te kunnen vervaardigen. Van idee tot realisatieinklusief produktie en marketing.De dagelijkse leiding is inhanden van Paul van Aacken,

een dynamische veertiger diesamen met zijn zwager PaulKok drie jaar terug op de keukentafel de basis legde voor

het bedrijf.Opmerkelijk detail daarbij:

Zowel van Aacken als Kok

wisten 5 jaar terug nog nauwelijks hoe een computer er

uit zag. Van Aacken had eenprima baan als chef planningbij de Nederlandse spoorwegen en Kok werkte als chemicus op de universitei t van Leiden.Paul Kok was de eerste die inaanraking kwam met computers. Op de universiteit ont-

stond de noodzaak om allerleigegevens geautomatiseerd teverwerken. Vol enthousias-

me sprak hij daarover met

zijn zwager die bij de spoorwegen dezelfde problemen

kende. Een veelheid van gegevens over personeeL deploegendienst en vakantiesmoesten immers dagelijksverwerkt wordcn.

Van Aacken: 'Om efficiënterte kunnen werken vroeg ik dedirektie om een simpele computer. Het antwoord in een

memo luidde duidelijk: nee.Eigenwijs als ik ben lukte het

van Aacken: van spoorwegman tot software leverancier

mijn vrouw er van te overtui

gen om toch maar zelf zo'nding te kopen. De keus viel opde ZX-81 van Sinclair, we

hebben hem hier nog ergensstaan als curiositeit. Het apparaat was hier overigens nogniet te koop, dus ben ik decomputer zelf in Engelandgaan halen. Software was er

helemaal nog niet te koop,hooguit in de vorm van watlistings. die je zelf moest intikken. Thuisgekomen heb ikdan ook direkt een paar da

gen vrijgenomen. M'n neefWim d' r bijgehaald, die werkte toen op de Erasmus Universiteit in Rotterdam en wasde enige die wat begrip hadvan Basic. De computer in dekeuken, de tv uit de kamer enna drie dagen en nachten programmeren hadden we uiteindelijk een verjaardagskalendertje in elkaar geprutst.

Later luktc het om een eenvoudig database op te zettenen vanaf dat moment begon

ik me te realiseren dat dit geklooi natuurlijk waardelooswas. Zi t je drie dagen te programmeren en dan heb je een

programmaatje dat nog nietverder is dan een verjaardagskalender. een produkt dat ie-



a

COMPUTIR

MAGAZINE m

Een kiikie bii Nederlands eerste MSX softwarehouse?

Hetgebouwaan de R ijn dijk . Werkgelegenheid voor 60 man.

dereen op papier in de WCheeft hangen. Ik wilde toen al

veel meer. Voor mijn werkhad ik de behoefte om allerleivoortschrijdende gemiddelden te kunnen berekenen,

statistische berekeningen tekunnen maken en noem maar

op.Intussen begon er wat kant enklare software op de markt tekomen en we kochten alleswat los en vast zat. Het waseen grote troep en nog duur

ook. In Nederland ~ a k deHCC (Home Computer

Club) de kop op. Er was eenklein gebruikersgroepje en ik

bezocht alle lezingen. Daar

ben ik op het idee gekomenom programma's te gaan maken voor andere gebruikers.

Niet dat ik zelf daarvoorcapa-

bel was, maar vooral vanuitmijn managementskenniswist ik dat we daar in zoudenkunnen slagen. Na het bezoek aan een beurs belde ik

op 'n zondagmorgen m'n zwager uit z'n bed en zei: 'Ruud,

wat denk je er van om eensoftware bedrijf te gaan beginnen?'Geld hadden we niet, dat hebben we tijdelijk van de spaarbankboekjes van de kinderen

geleend. Na dag en nacht programma's te hebben geschreven zijn we in eerste instantiebegonnen als postorderbedrijfje. We hadden van alles,spelletjes, voorraadkontröle ,noem maar op, veel softwarehadden we overigens al ontwikkeld voor praktische toepassing bij de spoorwegen.We legden kontakten in Engeland en kochten op licensiebasis allerlei software, al

vlot hadden we op die maniereen aardige catalogus.

Een kijkje bij de programmeurs

Onze eerste grote klant plaatste een order van maar liefst10 cassettes. Nu moet je jevoorstellen dat dat bandjeswaren van drie kwartier, we

bespeelden ze toen ook al aantwee zijden, zodat je voorzo'n ordertje 15 uur stond tekopiëren. Alles ging toen nogreal-time. De vrouwen knipten de etiket jes en plakten diemet de pritstift op de cassettes. De volgende orders liepen al in de honderden exemplaren en toen moesten we al

denken aan het aanschaffenvan een professionele kopieermachine. Grote klantenkwamen erbij, o.a. de Bijenkorf en V&D. Toen we programma's gingen leverenvoor de Commodore was hethek helemaal van de dam,

hard werken konden we beiden, maarzo ging het niet langer. Voorzichtig ·begonnenwe er over te denken om heteerste personeelslid in dienstte nemen. Die was nog nauwelijks begonnen en de tweede, derde, tot en met de zevende man kwam ons teamversterken. Dat is dus nogmaar een jaar geleden. Nuwerken we met zo n 40 mensen en voor volgend jaar ziethet er naar uit dat we moeten

uitbreiden tot zo'n 64 mensen.Die bezetting valt uiteen intwee groepen, de produktieen de commerciële afdeling.

Ikzelf heb de commerciële

leiding en zorg ook voor hetpersoneelsbeleid. Dat is nodig, want voor dat we het wisten hadden we al een ondernemingsraad. Dat hoort bijzoveel personeelsleden.



Aktuele software

Inmiddels spelen we steeds

meer in op aktuele zaken en

ontwikkelen daar ook zelf desoftware voor. We hebben nu8 full-time programmeurs en

daarnaast een heel team diede ideeën aan moeten dragen. Een produkt manager is

verantwoordelijkvoor het totale produkt en zorgt ervoor

dat vormgeving, verpakking

en dergelijke op elkaar aansluiten. We hebben nu een

'scrcen-editor' die verant

woordelijk is voor het beeldzoals dat op het scherm wordt

gepresenteerd. Volgend jaar

komt er een 'sound-editor'

bij, die zit wegens andere ver

plichtingen nu nog elders, dievoor alle geluiden en muziekgaat zorgen. We hebben zelfseen. ervaren onderwijskracht

die speciaal bij de edukatieve

programma's kijkt naar deopvoedkundige waarde vaneen programma.

Programma's die goed lopenblijven nog altijd de compu

tcrspelletjes. In dat opzichthebben we van alles. Vooralde simulatie programma s

doen het goed, evenals despreadsheets. Daarnaast haken we in op aktuele zaken,

zoals een programma dat behulpzaam is om je belastingformulier in te vullen. Wehebben dat zelf ontwikkeld

en het wordt ondermeer verkocht door Kluwer. Zo'n pro

gramma kan je uiteraard uitsluitend verkopen in de periode dat iedereen z'n belastingbiljet in moet vullen. Een

uniek detail daarbij: Aacko

soft levert de programma s op

een cassette die op vier verschillende fabrikaten homecomputers verwerkt kan worden.

Eén van de zaken waar we op

dit moment aan werken is demogelijkheid om twee homecomputers via de telefoonlijnmet elkaar te laten communi

ceren. Zo zal het mogelijkworden om bijvoorbeeld een

videospelletje als een flightsimulator te spelen waarbij jemet je tegenspeler samen een

vliegtuig bestuurt. Onze eigen elektronici zijn op dit moment bezig daar kommunika

tie apparatuur voor te ont

wikkelen en een logisch vervolg daarop is je homecom

puter via de telefoonlijn te

Magazi;n en distributie

verbinden met grote systemen.Tegelijkertijd werken we aan

techniek om videobeelden temengen met computerbeel

den waardoor de mogelijkheden onbeperkt worden. Spe

eifiek wordt dat onderzoeht

voor MSX.

Piraterii

Over piraterij heeft van Aacken een duidelijke mening.

De problemen hierbij blijkenin aantallen nog groter te zij ndat in de videobranehe.

Van Aacken: 'Een van elke

drie programma's in Neder

land is een illegale kopie.Toeh zijn de problemen nietzo groot. Van die 33 procent

heeft sleehts een van de negengebruikers dat kopietje

e

in

huis om er echt illegaal meete werken. De rest heeft dekopie uitsluitend voorde'heb,

dat wil zeggen men had het

programma uiteindelijk toehnooit gekocht.'

Over de wijze waarop het illegale trajekt zou moeten worden bestreden zegt van Aacken het volgende: 'In de eer

ste plaats is het goed om

steeds zoveel mogelijk lawaaite maken dat ze in Den Haag

telkens weer wakker schrikken. Hopelijk komen er

strengere j uridisehe mogelijkheden. De tweede mogelijkheid is de software op me

chanische wijze te beveiligen.

Dat kan door in de softwareallerlei trucs in te bouwen zoals bijvoorbeeld een gelotenseherm of een steeds wisselende baudrate . Verder moethet naar onze mening in deprijsstelling worden g ~ z o e h t . Een lage prijs, in kombinatie

met een grote verkrijgbaarheid, zorgt ervoor dat het

voor de piraten nauwelijks interessant is om illegale kopiënop de markt te brengen. Wij

Exclusief kontrakt met Sonv. Rechts: Gerard ten Velde.(Brallds tcdcr Electronics) .

voeren een duidelijk (laag)

prijsbeleid. Heel ongebruikelijk overigens, maar alle door

Aackosoft geleverde programma's zijn voorzien vaneen prijsetiketje. De consument en de handelaar weten

daardoor waar ze aan toezijn'.

MSX

Aaekosoft is overigens zeeraktief op het gebied van software voor MSX. Elders in ditblad kunt u een aantal softwarebeschrijvingen lezen endaaruit blijkt dat men voor

honderd procent achter hethele MSX gebeuren staat.

Van Aacken sloot als eerste

een exclusief kontrakt af met

Brandsteder nu nog de trekker van de MSX-kar (importeur van de Sony Hit-Bit) enin de nabije toekomst zullenwe zeker nog van Aackosofthoren. Men wil zich niet beperken tot alleen de Nederlandse markt. Software is immers een artikel dat interna

tionaal vaak dezelfde toepassingen kent. zeker wanneer

deze software is bestemd vooreen wereld-standaardisatie.

Men is ondermeer bezig methet opstarten van een eigenverkooporganisatie in Duitsland en Frankrijk. In Engeland, waar cyniseh genoegeen deel van de eerst e software werd aangekocht heeftmen een lieentiehouder die

de Nederlandse software aande man brengt. In Belgiëwerkt men met een distribu

teur. Men denkt zelfs op korte termijn zo'n 35%) van deEuropese markt voor Commodore-software in handen

te hebben.

En of dat nog niet genoeg is:

Aackosoft durft zelfs de strijdaan aan de andere kant van de

oceaan.

Met vooruitziende blik huurde van AL\Cken daarom eenstand op de onlangs gehouden wintershow van de CES

in Las Vegas, een opmerke

lijk initiati efvan die eigenwijze Nederlanders die in Ame

rika oo k nog de kar moeten

trekken van het MSX gebeu

ren.Innovatie op z'n best. In noggeen twee jaar werkgelegenheid scheppen voor zo n zestig man. Hoe kan het Ministerie van Economische zakenhct nog beter wcnsen?



AACKOTEXI2T e ~ e ~ e r k e r Y o o r deMIX-computerVoor de nieuwe MSX machinesis nog vrij weinig programmatuurbeschikbaar. Dat is ook niet ver-wonderlijk, want het kost eenprogrammeur maanden om eennieuwe computer goed te leren

beheersen, maar voor de men-sen die zo'n gloednieuw modelkopen is dat wel vervelend. Hebje eindelijk de knoop doorge-hakt, en een toch nog altijd be-hoorlijk bedrag neergeteld voorde nieuwe technologie, dan komje er pas achter dat je weliswaarwat spelletjes kan kopen voor denieuwe aanwinst, maar dat al dieandere toepassingen waar je je

zo op verheugd had nog niet ofnauwelijks te koop zijn.

Ongebruikelijk is dat niet, zogaat dat veelal met ieder nieuwcomputermodel, zo ook met de

MSX'en. Gelukkig begint daarnu echter verandering in te ko-men, en de eerste serieuze MSXprogrammatuur steekt de kopop. Zoals tekstverwerkingspro-gramma's, een van de meest

voor de hand liggende toepas-sing voor de homecomputer. Ie-dereen die ooit met behulp vaneen tekstverwerker een stukheeft geschreven wil nooit,maar dan ook echt nooit meeraan de ouderwetse schrijfma-chine. Voor veel kopers van eenhomecomputer is tekstverwer-king dan ook de eerste echtetoepassing die gebruikt wordt.

Of het nu voor een rapport is ofvoor een schoolwerkstuk van dekinderen, met een tekstverwer-ker schrijven gaat nu eenmaalsneller, beter en prettiger danmet een schrijfmachine.

... COMPU'l'Ul~ MAGAZINE

De eerste tekstverwerkingssoftware voor de MSX-computer werd onder de naam'Aackotext' op de markt gebracht door het Nederlandsesoftwarehouse, Aackosoft.

Hoewel het op zich een goedbruikbaar programma wasbleken er in de praktijk tochnog wel wat nadelen aan tekleven. Zo waren de printopties beperkt, en ook op devormgeving van het programma zelf was wel het een en ander aan te merken. Aackosoftheeft dan ook kort daarna besloten om een verbeterde versie uit te brengen: 'Aackotext2' .Rond half februari is dit pro

gramma op cassette en floppy-disc te koop, wij kregenechter alvast een voorlopigeversie en hebben er uitgebreid mee gestoeid.

Bij de eerste kennismakingbleek Aackotext2 een prettigprogramma, met zo op heteerste gezicht meer dan voldoende mogelijkheden ommet teksten te manipuleren.

Na een fraai gelayoute titelpagina komt de gebruiker ineen hoofdmenu met de volgende mogelijkheden:

KREËER TEKSTSTOPPENSAVEN EN LADENPRINTENZOEK EN VERVANGAANTAL WOORDENTABS INSTELLENKLEUREN INSTELLENTEKST BEWERKEN

Sommige van deze keuze-mo

gelijkheden brengen een submenu op het scherm waarinweer verdere mogelijkhedengeboden worden, andere opdrachten worden rechtsreeksuitgevoerd. Algemeen kangesteld worden dat Aackotext2 sterk menugericht is.



WAT IS TEKSTVERWERKING?

In feite is een tekstverwerkerniets anders dan een systeemdat het mogelijk maakt omde computer als een zeer geavanceerde schrijfmachine tegebruiken. De op het toetsenbord ingetikte tekstwordt zichtbaar op hetbeeldscherm en wordt tijdelijk inhet computergeheugen opgeslagen. Via een printer kande tekst op papier worden afgedrukt. Later kan de tekstdefinitief worden opgeslagenop een cassette of floppydisco

Maar de computer kan veelmeer. Zo is het mogelijk om

de cursor, het elektronischeaanwijsstokje, overal in detekst te positioneren en daarnaar wens, of over de oudetekst heen te tikken, of nieuwe tekst tussen te voegen.Zowel tikfouten als vergetenzinnen zijn zo gemakkelijk teherstellen. Verder bestaat demogelijkheid hele blokkentekst op te pakken en te verplaatsen. Zelfs bestaat vaakde mogelijkheid om automatisch in de tekst naar bepaalde woorden of kombinaties

van letters te zoeken en diedesgewenst te vervangendoor iets anders. Dat isprettig als u in het verhaal ontdekt dat een bepaalde naamoveral verkeerd gespeld is.

De computer zoekt ze op envervangt de woorden automatisch door de juiste woorden. 'Search and Replace'wordt deze optie meestal genoemd. Natuurlijk kan eentekstverwerker nog veelmeer, zo kennen sommige

programma's wel tien mogelijkheden om op het beeldscherm met de cursor te manouvreren, zoals naar het vorige woord, naar het volgende woord, naar de vorige regel, naar de volgende regel,naar het volgende scherm,etc.Printen, het op papier af-

drukken van de tekst is ookeen belangrijke funktie. Enook daar blijkt de tekstvet:;werker erg flexibel. Nadat detekst in de computer is inge

tikt en gekorrigeerd kunnenallerlei parameters (maten)worden ingesteld die devormgeving van de uiteindelijke afdruk op papier bepalen. Simpeler zaken als kantlijnen en het aantal regels per

blad vormen meestal geenprobleem. Het automatischnummeren van de bladzijden

en er desgewenst koptekstenboven afdrukken ook al niet.Een funktie als automatischuitlijnen, waarbij beide kantlijnen rechtgetrokken worden zoals dat bij boeken gebruikelijk is, leidt tot fraaiogende resultaten.

Verdere funkties kunnen bi voorbeeld zijn het centrerenvan tekst (midden op de regelplaatsen), vet afdrukken ofonderstrepen van tekst.Vaak zijn dit soort mogelijk

heden echter sterk afhankelijk van de gebruikte printer.

Een tekstverwerker biedtveel voordelen boven eennormale schrijfmachine.Stel, u heeft een lang artikelgeschreven, daar een fraaielay-out voor bedacht en datalles op papier laten uitprinten. Dan ontdekt u een foutop de eerste bladzijde. Eentekstverwerker biedt dan demogelijkheid om deze foutsnel en simpel te herstellen,

waarna u onder het genot vaneen kop koffie, tevredenkunt toekijken hoe de nieuwe, verbeterde versie wordtuitgeprint. En daar gaat hetnu juist om. Een tekstverwerker maakt niet alleen hethele proces van schrijvenveel makkelijker, de eenvoud van het tot het laatstemoment aanbrengen vanverbeteringen zal er in demeeste gevallen toe leidendat ook de kwaliteit van detekst beter wordt.

Mogelijk denkt u nu dattekstverwerkers uitsluitendnuttig zijn voor professioneleschrijvers. Niets is minderwaar. Dertig jaar geledenstonden schrijfmachines ookalleen maar in kantoren. Tegenwoordig heeft bijna iedereen wel een schrijfmachine in huis, al was het maar omzo nu en dan de officiële korrespondentie af te handelen.

Tekstverwerkers zullen dezelfde vlucht nemen, temeer

daar de prijs van de softwaretegenwoordig een stuk lagerligt dan die van een schrijfmachine. Op den duur zalvrijwel iedereen die een homecomputer bezit ook eentekstverwerker gebruiken.

AA

Vooral voor mensen die zo'nprogramma niet dagelijks gebruiken is dat een voordeel,omdat de kans dat er een optie vergeten wordt vrij klein

is. Prettig is ook dat er vanuitde eigenlijke edit-mode,waarin de tekst kan wordeningetikt, er met de selecttoets een tweetal hulpschermen kunnen worden opgeroepen. Deze schermen geven informatie over alle mogelijke commando's die tijdens het editten (korrigeren)gebruikt kunnen worden. Dat

zijn er overigens heel wat. Alle tien de funktie-toetsen zijnin gebruik voor zaken, zoals:

het per scherm door de tekstheenbladeren, zowel voorwaarts als achterwaarts, het

invoegen en verwijderen vanschermregels, het naar hetbegin of eind van de huidigeregel springen met de cursor,of om naar het vorige of hetvolgende woord te gaan. Heel

mooi is ook de zoek en vervang opdracht. Nadat er in het

hoofdmenu een zoektekst en

vervangtekst zijn opgegevenvraagt Aackotext2 of de vervanging door de hele tekstmoet gebeuren. Antwoordt

men met 'j', dan gebeurt ditonmiddellijk, maar als men'n ' intikt, dan kan in de editmode met funktie-toetsen gesprongen worden naar de vorige of volgende plaats waar

de zoektekst voorkomt. Nadat de tekst op die plaats nogeens nagelezen is kan er danalsnog met een F-toets opdracht gegeven worden om de

vervangtekst ervoor in deplaats te zetten.

Verdere mogelijkheden inedit-mode zijn: blokken tekstinvoegen, verwijderen of kopiëren. Erg aardig is ook dehoofdletters-kleine lettersomwisselen. Die behelst dat,nadat deze optie is aangezet,alle letters waarover de cursor wordt bewogen verwisselen, van groot in klein en omgekeerd. Handig als men be

sluit een bepaald stuk teksttoch in hoofdletters te willenzetten.Behalve gewone tekst kunnen er ook kontrole-teksteningetikt worden in de editmode. Deze teksten verschijnen niet in de uiteindelijkegeprinte tekst, maar beïnvloeden wel het uiterlijk ervan. Voorbeelden: het aanen afzetten van het centreren,het aanen afzetten van hetuitvullen en vet drukken.

Handig is ook de spatie-terug, waardoor twee tekensover elkaar geprint kunnenworden. Dit maakt het bijvoorbeeld mogelijk om accenten op letters te zetten. De

allerfraaiste van deze contro-



Ie-teksten is echter wel diegene die het mogelijk maakt een

stuk witruimte midden in deafdruk te definiëren, waar late r bijvoorbeeld een foto in

geplakt kan worden.

De capaciteit van Aackotext2is ongeveer 24.000 tekens,wat gelijk staat aan ongeveerzes bladzijden A4. In de editmode wordt aangegeven hoeveel vrije ruimte er nog is.

Behalve door kontrole-teksten wordt de vorm van de geprinte tekst ook bepaald door

allerlei opties in het printer-

Aackotext2 is meer dan een

zeer luxe schrijfmachine, endat blijkt onder andere uit deInteraktieve Data Struktuur,

kortweg lOS. Door lOS is het

mogelijk Aackotext2 samen

te laten werken met een ander

door Aackosoft op de markt

gebracht programma, 'Aac

kobase2' . Dit programma

wordt elders in dit blad uitvoerig besproken. Eenvoudiggezegd is Aackobase2 een

elektronische kaartenbak,

waarin bijvoorbeeld namen

en adressen opgeslagen kunnen worden. Deze in lOS formaat opgeslagen gegevenskunnen dan weer door Aackotext2 worden gebruikt, en

in een uit te printen tekst worden verwerkt. Stel dat u een

Aackotext2 is voor z'n prijseen heel aardige tekstverwerker, met ruim voldoende mogelijkheden voor de meestvoorkomende toepassingen.

Het is een duidelijk op dethuisgebruiker gericht systeem, maar zou ook in een

klein bedrijfje niet misstaan.Voor echt professioneel gebruik is het programma echter minder geschikt, de ervaring leert dat uitgebreide menu-strukturen al gauw als irri

terend en vertagend ervarenworden. Bovendien ontbreekt het Aackotext2 aaneen aantal mogelijkheden,vooral in de vormgeving vande uitvoer, die voor echt beroepsmatige toepassingenwel een vereiste zijn.

"

menu. Behalve standaard A4formaat, dat met 80 tekensper regel en 56 regels per pagina geprint wordt zijn er veelmeer mogelijkheden. Het

formaat kan aangepast wor

den, er kunnen pagina-nummers worden mee geprint ener kan een koptekst wordenopgegeven die dan op iederepagina verschijnt. Prettig is

ook dat men de ook de vormgeving voor het afdrukken op

het scherm kan kontroleren,

wat vooral bij brieven van belang is.

feest geeft en al uw vriendenen kennissen wilt uitnodigen,en dat u al hun namen enadressen al in Aackobase2heeft ingevoerd. Dan kunt uin Aackotext2 een persoonlijke uitnodiging schrijven, met

op de plaats waar de naam enadres van degene die u uitnodigt moet komen een kode.

De brief in Aackotext2 kannu gekoppeld worden aan een

lOS-bestand, en de brief rolt

zoveel keer uit de printer alser namen in dat lOS-bestandstaan. Met de naam, adres,postcode en woonplaats vanal uw bekenden keurig op dejuiste plaats ingevuld. Alleende venster-enveloppen moetu zelf nog verzorgen.

Ons recensie-exemplaar hadbovendien nog enkele eigenaardigheden, zoals het verdwijnen van de cursor tijdenshet gebruik van de cursortoetsen, die storend waren.Ook de samenwerking met deSony printer/plotter was niet

echt ideaal , soms gaf de printer extra blanko regels tussende tekst. Onze open aanmerkingen zijn doorgegeven aande fabrikant. Hopeli jk zijn ditsoort foutjes in de uiteindelijke versie opgelost.

De Aackotext2 kost f. 169,en wordt geleverd op cassetteen diskette, in een combipak. Het programma wordtgeleverd voorzien van eenkorte Nederlandse handleiding in een keurig ringband

Je.

KORT NIEUWS ~ ~ = = m

Japanse thuismarkt 40% MSI

Sinds de introduktie vanMSX-computers in Japan

heeft MSX een marktaandeelvan 40')10 verworven.MSX is in Japan inmiddels zopopulair geworden dat er

zelfs hier en daar specifiekeMSX computers hops zijn geopend. Ook in de elektron -

kawijk. Akihabara in Tokio.

vliegen de MSX-computersals warme broodjes over detoonbank.

Met regelmaat worden er op

straat demonstratie s gegeven

met de Yam aha muziekcomputer , hetgeen weer goed is

voor flinke opstoppingen.

Vooral van de MSX ontwikkeling waarbij het mogelijkwordt om videospellen temengen met levende beeldenvan een beeldplaat. verwachtmen veel in Japan.

Thorn-EM. duikt in MSI-softwareThorn-EMI heeft in Engeland, met een groots opgezette introduktie campagne, deaanval geopend op de softwaremarkt voor MSX computers. Men toert op dit moment

met een trailer door het landom voldoende publiciteit temaken met het produkt.

De titels van de eerste spelprogramma's luiden: BinaryLand, Eric and the Floaters

en Fire Rescue.

Een van de belangrijkstespelletjes wordt volgensThorn het spel 'Blagger' . dat

werd geschreven door hetsoftwarehouse Alligata.Verdeï komt men met kommunikate-software en een databank. Daarnaast denktThorn dat er een grote markt

zal komen voor edukatievesoftware. Op korte termijnkomt men met talencursussenvoor Frans, Duitsen Spaans.

Quiek Disk van Daewoo

De Ouick Disk voor MSXcomputers lijkt het helemaalte gaan maken. Elders in ditnummer kunt u al een test lezen over de OOM-Ol. Tegelijkertijd kwam echter een

soortgelijke drive van Daewoo op de markt. Oua specifikaties is de Daewoo DPO-

280 gelijk aan de getesteOOM-Ol en natuurlijk zijn deschijfjes uitwisselbaar.

De 2,8 inch minifloppy kanmaximaal64K bevatten en de

maximale duur om dat uit telezen is ca. 8 seconden.De Daewoo DPO-289 wordtvanaf begin maart leverbaar.De prijs zal ca. f 649,- bedragen.

De 2.8 diskettes kosten f9 , 95.Overigens valt van hetzelfdemerk nog een nieuwe MSXcomputer te verwachten, deDPC-200. Dit apparaat krijgteen zeer aantrekkelijke prijs,nl. f 798,-.Importeur: Electron b.v., tel.020-461262.

Turllo ioystick voor MSI-eomputers

Goed nieuws voor de spelfanaten die regelmatig erin slagen om hun joystick te slopen.Zuso uit Rotterdam importeert sinds kort nu ook de oerdegelijke Arcade joystick diedoor het omzetten van een

schakelaar ook geschikt isvoor MSX-computers. Door

het omzetten van de schakelaar zijn de twee vuurknoppen onafhankelijk van elkaar

te gebruiken, hetgeen noodzakelijk is bij de MSX-computers.



AACKOBASE2De elektronische kaartenbakvoor de MSX-computer

Aackosoft, een van de eerste Nederlandsesoftwarehuizen die zich heeft gespecialiseerdin software voor MSX-machines heeft al enigetijd het programma 'Aackobase' in de katalo-

gus. Dat programma zouden wein

dit eerstenummer bekijken, maar we ontdekten zoveelbeperkingen dat wij kontakt opnamen met defabrikant. Gelukkig bleek Aackosoft zelf ook al

de diverse beperkingen van het programma tebeseffen, en het bleek dat er inmiddels al hardgewerkt werd aan een nieuwe versie, Aacko

base2.Ter beoordeling ontvingen wij een voorlopigprogramma, het definitieve programma zourond half februari op de markt komen.

Aackobase2 is sterk menugeorienteerd, wat naar onzemening voor een databaseook verreweg de beste keuzeis. Na de titelpagina verschijnt het hoofdmenu, metde opties:

GEEF VELDNAMEN

RECORD INVOER

ZOEK RECORDS

MAAK SELECTIE ONGE-

DAAN

DRAAI SELECTIE OM

SORTEER RECORDS

VERWIJDER RECORDS

WIJZIG RECORDS

INPUT

OUTPUT

KLEUREN INSTELLEN

STOPPEN

Als er nog geen bestand gedefinieerd was zal de eerste optie de logische keuze zijn.Dan blijkt dat Aackobase2maximaal 9999 velden aankan, met veldnamen van op

zijn hoogst 80 tekens lang. Indrukwekkende getallen, datwel, maar toch ietwat geflatteerd. Meer dan zo'n tien velden zal het gemiddelde bestand niet gauw tellen. Jammer genoeg kent Aackobase2

slechts tekstvelden. Datumof numerieke velden, methun extra mogelijkheden,zijn niet mogelijk. Bij de optie record invoer kan daarna

begonnen worden met het eigenlijke inbrengen van de informatie. De maximum veldlengte is 250 tekens, hetgeenruimschoots voldoende zalzijn voor welke toepassingdan ook. Eerder teveel, wantjuist door deze grote veldlengte wordt het in de opties,waarbij informatie getoond

zal worden, lastig om een goede scherm-lay-out te bereiken.Nadat alle velden van een record ingevuld zijn laat de datahase het record nog eenmaal zien, en vraagt de ge-



BESTANDSBEHEER OP MSX COMPUTERS

Na tekstverwerking is bestandsbeheer de tweede be

langrijke toepassing waarvoor de homecomputer bijuitstek is geschikt. Computers zijn immers goed in hetordenen, sorteren, opzoekenen rangschikken van informatie. Het probleem is echterdat informatie zoveel vormenkan aannemen. Zo zal de eenin een adresboekje ook de telefoonnummers willen opschrijven, terwijl de anderbijvoorbeeld meer geïnteresseerd is in de verjaardagen.

Een penningmeester van eenvereniging heeft weer anderewensen. Hij wil ook bijhouden of de kontributie al betaald is. De boekhouding is inprincipe ook een vorm van informatieopslag. Of wat tedenken van een muziekliefhebber die alle gegevens vande platenkollektie in de computer wil opbergen?Om deze verschillende soorten informatie met een computer te rangschikken zijn er

verschillende oplossingen.

Soms is er voor de specifieketoepassing een op maat gemaakt programma nodig. Inveel situaties is dat de enigeoplossing, want niet iederstandaard programma biedtuitkomst. Een boekhoudingbijvoorbeeld vereist bijna altijd een specifiek programma, omdat cr veel meer vangeëist wordt dan alleen maaropslag, het moet ook allerleicomplexe berekeningen kunnen uitvoeren.

Veel toepassingen van informatie-opslag zijn echter vaakniet meer dan een veredeldekaartenbak en dan blijkt dater vaak een betere oplossingvoor te vinden valt. Op datmoment wordt een 'database'programma interessant. Eendatabase is een programmaom informatie in vast te leggen waarbij de gebruiker zelfkan definiëren hoe de gegevens er uit moeten zien.Een database kan een programma zijn dat zowel hetadresboekje als de verjaardagskalender of de platenverzameling beheert . Dat brengtveel voordelen met zich mee,zo hoeft men maar een programma aan te schaffen (enhoeft men ook slechts eenprogramma te leren bedie-

nen) om allerlei soorten informatie te kunnen beheren. Bo

vendien blijkt dat een programma flexibel moet zijn,zodat op elk moment bepaaldkan worden welke gegevensin de computer moeten worden opgeslagen en wat niet.Met een specifiek programmazou het onmogelijk zijn omdaarop in te spelen, met eendatabase kan dat nu juist wel.

Een database-programma behandelt informatie net als eenkaartsysteem. Een enkelegroep van informatie wordt

een 'record' genoemd. Voordat er gegevens ingevoerdkunnen worden zal echtereerst gedefinieerd moetenworden hoe ieder record eruitziet, hoeveel en welke gegevens het bevat. De informatiewordt verdeeld in velden, tevergelijken met regels in eenadresboekje, zoals naam,adres etc. Daarbij kan, afhankelijk van de database, bijvoorbeeld ook worden vastgelegd dat een bepaald veldeen getal bevat in plaats van

een tekst of een datum. Dergelijke velden hebben hun eigen funktie. De computer kandaar bijvoorbeeld mee rekenen.

Nadat de velden en recordszijn gedefinieerd komt hetzware werk: het invoeren vangegevens. Het programmavraagt op het beeldschermper record om de inhoud vande velden, waarbij de veldnaam als geheugensteuntjewordt afgedrukt.

Tijdens het invoeren moet demogelijkheid bestaan ookfouten te kunnen verbeteren.

Het moet mogelijk zijn omeen bestaand record later tewijzigen of te verwijderen omzodoende fouten te herstellenen veranderingen door te voeren. Iets om even op te lettenbij de aanschaf van een database-programma, want langniet elk programma voorziethierin.

Nadat het bestand is ingevoerd kunnen de vruchten ervan geplukt worden, bijvoorbeeld met de sorteer funktie.Ook al zijn de gegevens nietin alfabetische volgorde, voorde computer is dat geen enkelprobleem. In enkele secon-

den (of minuten) wordt hethele bestand in de goede volg

orde gesorteerd of omgesorteerd, want hoewel een adressenbestand meestal op achternaam gesorteerd zal zijnkan het toch zinnig blij ken omhetzelfde bestand ti jdelijk anders te sorteren, bijvoorbeeldop woonplaats.

Het selekteren is een van debelangrijkste funkties vaneen database, daarmee neemtzo'n programma de gebruikerhet zoeken naar allerlei gegevens uit handen. Er zijn veel

vormen van selektie mogelijk, zoals een absolute overeenkomst binnen een veld(toon die records met de achternaam Jansen) of een gedeeltelijke overeenkomst (selekteren op Jan levert dan zowel Jansen als Jansens op).

Een andere selektiemogelijkheid kan zijn om juist die records te laten zoeken waar denaam niet overeenkomt metde zoektekst. De zoekmogelijkheden bij datumof nume

rieke velden zijn weer anders,daarbij wordt vaak gezochtnaar groter of kleiner (respectievelijk vroeger of later) danhet zoek-kriterium. De selektiemogelijkheden zijn overhet algemeen ook niet beperkt tot een enkel veld, ofzelfs tot een enkele zoektekstper veld. De opdracht 'zoekalle leden die per 10 februaride kontributie van vorig jaarnog niet voldaan hadden, tenzij het bestuursleden zijn' isbij een goede database wel te

formuleren, natuurlijk totgroot genoegen van de penningmeester.

Natuurlijk kan een databasede informatie bewaren op cassette of diskette, o f naar wenseen afdruk op papier makenvia' de printer. Liefst moetendeze funkties ook gebruiktkunnen worden na een selektie, zodat de penningmeesterde wanbetalers meteen op etiketten kan laten printen voorde herinnerings-acceptgirokaart, of een deelbestand kanaanmaken om dit later alsnogte doen.Een goede database is in feiteniets anders dan een gecomputeriseerde kaartenbak,maar dan wel een die zelf kansorteren en selecteren.

,;Co'

COMPVl'lllMAGAZINE

bruiker of het in orde is. Zo

nee, dan dient alle zojuist ingetikte informatie gewist teworden en moet men opnieuw beginnen aan dat record. Iets dat naar onze mening best wat gebruikersvriendelijker opgelost had

kunnen worden.

Na het invoerL':l V,lO gegevenskunnen dan de gewenstefunkties gebrUikt worden en

hierbij blijkt dat Aackobase2

heel sterk op het selektiemechanisme steunt. Voortdu

rend is er een kombinatie vanselektie-kriteria aanwezig,die bij vrijwel alle andere

funkties gebruikt worden.

Hoewel wij in eerste instantieonze twijfels hadden over deze konstruktie bleek het inpraktijk goed te voldoen. Helaas ontbreekt de mogelijkheid om de data-base te kun

nen doorbladeren, iets watvaak wel bij andere data-base

programma's mogelijk is.

Vaak maakt dit soort programmatuur gebruik van hetvolgorde-nummer van een record, wat dan eerst weer op

gezocht moet worden d()()f" tebladeren of selekteren. Aackobase2 echter zal bi j een verwijder opdracht alle op da t

moment geselekteerdc records verwijderen, na eerstnog om een bevestiging gevraagd te hebben. Dit maakt

de verwijder opdracht krachtig en snel in gebruik, maar

wel kunnen fouten grote gevolgen hebben.

Bij 'wijzigen' worden alle geselekteerde records stuk voor

stuk getoond, waarbij gevraagd wordt of dit record gewijzigd moet worden. Zo ja ,

dan krijgt de gebruiker demogelijkheid om het betreffende record aan te passen.

Zo nee, dan verschijnt hetvolgende geselekteerde record.

'Output' werkt op een vergelijkbare wijze, alle op dat moment geselekteerde recordsworden door het output kom

mando uitgevoerd, naar keuze naar het beeldscherm,

printer, cassette of diskette.Dit maakt het simpel om een

deelbestand aan te maken,

maar om het volledige bestand op te slaan moet de gebruiker er zorg voor dragen



Welkomst-scherm van Aackobasc2.

dat er op dat moment geen selektiekriteria in werking zijn.Gelukkig kent het hoofdmenu daar ook een kommando

voor. Het output kommando

biedt de mogelijkheid om aante geven welke velden er getoond of geprint moeten worden en of de veldnaam al danniet mee afgedrukt moet worden. De mogelijkheden omde lay-out van een print tebeïnvloeden zijn te beperkt,

de penningmeester zou er bijvoorbeeld zijn etiketten voorde wanbetalers niet mee kun

nen maken. Er bestaat echterwel de mogelijkheid om meteen Aackobase2 bestand, dathet zogenaamde InteraktieveData Struktuur formaat bezit. weer met de tekstverwerker Aackotext2 ve rder te verwerken.Als losstaand programma zijnde printermogelijkheden vanAackobase2 onvoldoende,maar in kombinatie met Aackotext2 (zie elders in dit blad)kan een geselekteerd bestand

op alle gewenste manierengeprint worden. Eventueel

Menu-opties (Engelse versie).

ook als een zogenaamde 'persoonlijke brief', waarbij deinformatie uit Aackobase2met een tekstbestand vanAackotext2 gekombineerd

wordt geprint.

Bij uitvoer naar het beeldscherm blijkt de layout vanhet scherm ronduit slecht tezijn. Of een veld nu 20 of de

maximale 250 tekens bevatmaakt niet uit, er is ruimte gereserveerd voor die maximalelengte. In de praktijk houdt

dat in dat er niet meer dan

twee velden tegelijkertijd ophet scherm passen, en een

normaal adres record van vijfvelden (naam, adres, postcode, plaats en telefoonnummer) wordt over drie schermen verdeeld, hetgeen deoverzichtelijkheid van de informatie, waar het nu juist allemaal om draait, bepaaldniet ten goede komt.

Jammer dat Aackosoft hiergeen elegantere oplossing

voor heeft genomen, zoalsbijvoorbeeld een instelbare

veldlengte met automatischaangepaste schermlayout.Want alle 250 tekens zullenmaar uiterst zelden nodigzijn.

Wat kan Aackobase zoal ver

der. Sorteren natuurlijk opieder gewenst veld (een vanonze bezwaren tegen de eerste versie was nu juist het ontbreken van deze mogelijk-

He t belangrijkste hebben wetot het laatst bewaard, het selekteren. Het selektie kommando vormt de ruggegraatvan Aackobase2 en zoals gezegd, vele van de andere

kommando's worden hierdoor beïnvloed. Het selekteren kan meervoudig zijn, dat

wil zeggen op meerdere velden en op meerdere zoekteksten tegelijk. Maximaal kaner in drie velden geselekteerdworden waarbij voor iederveld drie verschillende zoekteksten gedefinieerd mogenzijn. Deze negen mogelijkekombinaties van te doorzoeken velden en te zoeken tek

sten kunnen dan ieder weerop vijf manieren aan elkaar

gekoppeld worden. Er kangezocht worden naar: gelijkaan veld, ongelijk aan veld,deels gelijk aan veld, groterdan veld en kleiner dan veld.Deze laatste twee mogelijk-

De Aackobase2 database

biedt naar onze mening meerdan voldoende voor de gemiddelde thuisgebruiker.He t wat ongebruikelijke concept waarbij de selektie centraal staat blijkt in de praktijkgoed te voldoen. Maar de kapaciteit van ongeveer 20000lettertekens is te krap voorsommige grotere toepassingen. Een gemiddeld adresrecord neemt zo'n 80 tekens in

beslag, zodat een bestandhoogstens 250 adressen kanbevatten. De penningmeeste r zal daar hopelijk voor devereniging gauw uitgroeien.

Ook de uitvoermogelijkheden, zowel op het scherm alsnaar de printer, zijn onder demaat. Wat betreft de printer

heid). En het wegschrijvenvan bestanden kan natuurlijkook, in IDS formaat, naarcassette of naar disk. Dan zijner de gebruikelijke mogelijkheden om de kleurkombinaties op het scherm aan de ei

gen smaak aan te passen, eneen optie om netjes uit hetprogramma uit te stappenzonder de 'reset-toets' te hoeven gebruiken.

heden behoeven enige uitleg.Er kan bijvoorbeeld geselekteerd worden op alle namengroter dan' Aaaaaaa' en kleiner dan 'Ddddddd', hetgeenals selektie die personen oplevert wiens naam met een A,

een B of een C begint. Op hethoofdmenu wordt altijd hettotale aantal records gemeld,en hoeveel er hiervan momenteel geselekteerd zijn.

Werkelijk, de selektiemogelijkheden van Aackobase2zijn indrukwekkend. Temeer

daar selekties ook nog omgedraaid kunnen worden, zodatalle bij de vorige selektie niet

geselekteerde records juistwel geselekteerd worden, enomgekeerd. Tenslotte is er

een kommando dat alle selekties ongedaan maakt, waardoor er weer met een schonelei opnieuw begonnen kanworden.

is dit weliswaar goed te onder

vangen door Aackobase2 aanAackotext2 te koppelen,maar dat kostweerf. 169,-extra. Op de schermlayout bijde diverse funkties valt ook

wel het een en ander aan temerken, er waren fraaiere oplossingen denkbaar geweest.Aan de andere kant is de snelheid waarmee de sorteer enselektie kommando's hunwerk doen ronduit prijzenswaardig. AI met al een goedeen zeke r niet te dure investering en een goede aanvullingnaast Aackotext2.Het programma wordt als

combi-pack geleverd, dus zowel op cassette als op diskette, voorzien van een goedelosbladige handleiding in eenringbandje.



D

H

HHDH

D

H

DD

DHHDD

H

20 tlm 24 maart 1985

AMSTERDAM rai

Voor de eerste maal ditjaar, organiseert de RAleen computerbeurs voor

de consument.Naast de verschillendeelektronika-beursen en detweejaarlijkse Efficiencybeurs achtte men de tijdrijp voor een beurs die zowel interessant is voor dethuiscomputeraar als debedrijfsmatig geïnteresseerde. De Home/Personal Computershow moeteen afspiegeling zijn vande huidige markt voor Home- en Personal-computers.64 standhouders, zowelhard- als software leveranciers brengen hun produkten. Hiervoor zijn zowel de Hollandhal en deDeltahal gereserveerd.De RAl verwacht minimaal50.000 bezoekers.De toegangsprijs is f 10,-per persoon.

215 AACKOSOFTINTERNATIONAL

157 ABK BUSINESS SERVICEGROUP

150 ACTACOM135 APPLE COMPUTER BV216 AVTELECTRONICSBV138 BASF NED. BV DlVISULE

DATATECHNIEK210 BRANDSTEDER

ELECTRONICS (SONY)109 BROTHER INTERNATIONAL

NED.BV210 CMETWENTE220 COMPAC COMPUTERS EN

MEETINSTRUMENTEN214 COMPUTERLlNEBV145 COPYTRONICS139 CWCOMMUNICATIONS207 DAWIDENKO213A ELECTRONICS

NEDERLAND BV128 ERICSON INFORMATIONS

SYSTEMSBV

___ JD E L T A H A L ~ r = = = = = 6 = = ,

RANDSTADHAL

206

,

I1------ ---- -- - - - ~

I ~ -I I ' - ~ , 1

, , 207 I

, c_ J

11

,1

1, ,1

1203

1

1208 ,

1 ,I

I ,, ,

11

,

' t '<.,ldLJ'dll:

10 101I,..,! d a r n l : ' ~ ~ ~ : : : : : : : ~ : : : : ' : ; ~ = n " l Cl • ( ~ ~ ... ~

-> 101lPI hf ' r ! " l,I Inv<l.hOentQiIH

sd Spoplrulmte {J,('n"t!ollpI

kiosk

lel

adm admlnrstrélllf '

Inbreng 1/ 8 nu

SB standbE'vcorradlng

l 11ft

B buflet

G garderotle

P toegang pa,kpp'ga' , 'ge

brandslzlng

kOlom

dpLJI 1<1 W;H10

"":-_J

~ O O -, ,-----------, I--' ~ - - l r i l 1

1 122 1127 1

1 • I 1 1

13.5 1 11___ -"- J

1 ,

L _'_1160; ' - - l

1 , 119 1 1 119 1

• I I 1 1 1 1L . . . . : _ · _ ~ _ _ _ . : . _ · _ ~ . . . . . : _ I L·_..:...J L'_--.:--.J

-,1611 r . - . - - : l

,162 1491,

,

1631,

_ J :164 14 i:L _ __ J

:- -.- ~ ' 1 ~ 4 ' 1 140 I 1139 1331

I .. , ~ I I I V 1321,___ ~ L"l-,

r--, ,--,: '119' : : '119' :

'____ J L ·_ _ · ~ r--, r--,I 1 1 I

r-'- ~ 1 , I, ,

, .,

1,210

1,

,.1

1,

, .,

L __ J

~ COMPUTU~ MAGAZINE

1- - ~ 1

I 221. :f - - - - i, I :219220 II I

,L __ -' ,218

, B.,c -

1- - '

'218I 217': 1 A1 I ,

r----j ,-;216

ZAALB

ZAALC

D-l ~ 6 - 5 r - - ' 1--' ,- , 1 ,I ,

I ~ _ t l l ' _ ' _. _____ ~ 1 _ 6 ~ 6 ~ : ;::::14:::_7:::

J

HOLLANDHAL

D 211 ECTRON H 130 LEINSTERSOFTWARE D 204 SANYO VIDEO BVHANDELSMIJ. BV D 212 LVLROCOMBV D 218B SCHNEIDER

D 202 FABULEC BV/INTRALEC H 131 MALMBERGBV NEDERLAND BVBENELUXBV D 221 MANUDAX NEDERLAND BV H 126 SIEMENS NEDERLAND NV

D 203 HEWLETT PACKARD D 213B MBI PUBLICATIONS BV D 209 SIMAC ELECTRONICS BVNEDERLAND BV D 217 MICROMUNDO BV D 103 SPEDO

H 161 HOFFMANN H 137 MICROPARTNERSBV COMPUTERFORMULIERENINTERNATIONAL BV H 112 MICROPRESS H 152 STAM TIJDSCHRIFTEN BV

H 121 HOLLAND SYSTEMS BV H 132 NCR NEDERLAND BV H 159 SYSTELD 206 IBM NEDERLAND NV H 118 OLiVETTI NEDERLAND BV AUTOMATISERING BVH 125 INFOTHEEKGROEP BV H 136 ORMASBV H 117 TECHMATION NVH 110 INOVATIVECONCEPTS D 208 KONINKLIJKEPBNAI H 120 TECHNITRONBV

EUROPEBV ELSEVIERS H 123 TEXASINSTRUMENTSH 155 KLUWER BEDRIJFSWETEN- H 113 PHILlPS TELE- HOLLANDBV

SCHAPPELIJKE UITGAVEN COMMUNICATIE EN H 140 TRIUMPH-ADLER

H 1 6B KLUWER TECHNISCHE INFORMATIESYSTEMEN BV NEDERLAND BVBOEKENBV H 146 PERS-EN H 218 VENDEX SOFTWARE

H 119 KLUWER TECHNISCHE PUBLICITEITSDIENST PTT DEVELOPMENT BVTIJDSCHRIFTEN H 141 REDIFORM H 134 VIEWDATASYSTEM

H 151 KOPIEËRSYSTEMEN H 149 REPROTECHNIEK BV GROUPBVNEDERLAND BV H 158 RHONE-POULENC H 101 VNU-BUSINESS

H 107 LCI COMPUTER IMPORT BV SYSTEMENBV PUBLICATIONS BVH 108 LEIDSE H 111 SAMSON UITGEVERIJ BV H 219 WESTELECTRONICS

ONDERWIJSINSTELLINGEN H 124 ZENITHDATASYSTEMS



INVOER CONTROLEPROGZelfs de meest zorgvuldig geproduceerde en ge-drukte listings sluiten niet uit dat er toch een fout kanworden gemaakt bij het intikken. Verwisselde cijfersof verkeerde leestekens leiden in het beste geval tot

een foutmelding. Erger nog is het als een programmaslechts schijnbaar goed, althans zonder fouten diede computer zelf kan bespeuren, werkt.

Gebruiksaanwijzing ICP.

Het Invoer Controle Programma is gemaakt om een inASCII code weggeschrevenBasic programma te kontroleren op tikfouten. Hiertoedient het te testen Basic programma te worden gesavedals een ASCII bestand, voorcassette gebeurt dit metSAVE"CAS:NAAM.EXT",

voor diskette met SAVE

"NAAM.EXT.",A.

Om u te helpen dit soort problemen te voorkomenpubliceert MSX Computer Magazine bij alle listingseen kontrolegetal oftewel 'checksum' per program-

maregel. Na iedere listing volgt een checksum list,die voor elke programmaregel een checksum geeft.Om deze te vergelijken met u zelf ingetikte program-ma dient het bijgaande Invoer Controle Programma,kortweg ICP. .Dit berekent per regel van uw zelf ingetikte program-ma de checksum, die dezelfde moet zijn als de bij delisting vermelde.

Dan kan ICP geladen en gerund worden. Het programma wil eerst weten of u metcassette of diskette werkt, entoont nogmaals de desbetreffende SAVE commando's. Uwordt gevraagd of het te kontroleren programma inderdaad op de juiste manier isweggeschreven. Als u hier 'j '

op antwoordt wil ICP vervol-

Wijkt de op uw computer berekende checksum afvan die in de listing, dan is de door u ingetikte pro-grammaregel niet gelijk aan die in de listing.

HOE DE LISTINGS IN TE TIKKENMSXComputer Magazine publiceertalleen programma's die op de redak-tie uitgebreid getest zijn op hun wer-king. Om te voorkomen dat er voorhe t drukken alsnog fouten insluipenworden de op de printer vervaardigdelistings fotgrafisch gereproduceerd.

Deze listings zijn van een speciaal for-

maat, dat ontworpen is om fouten tij-dens he t intikken zoveel mogelijk tevoorkomen.In programma's is iedere letter, iedercijfer en elk leesteken van belang. De

kleinste vergissing bij het intikkenkan grote gevolgen hebben.Om verwarring tussen de hoofdletter'0 ' en het cijfer '0' te vermijden is denul altijd doorgestreept.De kolommen bevatten exact 42 te-kens, programmaregels die langerzijn worden na het 42ste teken afge-broken. Het vervolg op de volgenderegel springt dan precies zoveel te-kens in als het regelnummer van dieprogrammaregel lang is. Een voor-beeld:

420 REM Dit is een voorbeeld van de wijzewaarop een listing afgedrukt wordt, met hieren daar een afbreking.

zal duidelijk maken hoe dit in zijnwerk gaat.De eerste regel eindigtmet een spatie,en de 'd' op de tweede regel begint in

de vierde kolom. De derde regel be-gint met een spatie in de vierde ko-lom, en de 'a' in de vijfde kolom ishe ttweede teken op die regel. Spaties zijnook tekens in Basic, ze kunnen zeerzeker van belang zijn. Nogmaals het-zelfde voorbeeld, maar met een lan-ger regelnummer:

1000 REM Dit is een voorbeeld van de wijzewaarop een listing afgedrukt wordt, met hieren daar een afbreking.

Dit laat zien dat spaties dankzij dezemanier van afdrukken duidelijk te on-derscheiden zijn, zelfs op de regel-overgang.

gens de naam van het programma weten. Cassettege-bruikers kunnen bij dezevraag eventueel meteen op'return' drukken, waarmeehet eerste programma op decassette wordt gekozen.

Het Invoer Controle Programma zal daarna proberenhet programma op cassette ofdiskette te lokaliseren. Als erbij disk een 'FILE NOTFOUND' fout optreedt, danzal er waarschijnlijk een tikfout gemaakt zijn bij het invoeren van de naam. Cassettegebruikers krijgen geenduidelijke foutmelding, maareen programma aan het beginvan de tape moet binnen en

kele sekonden gevonden worden.

Het te kontroleren programma wordt ingelezen, en ICPgeeft de voortgang aan doorhet nummer van de in verwerking zijnde programmaregelte tonen. Nadat het geheleprograr..nma is gelezen, toontICP de berekende checksumsop het scherm. Afwijkingentussen de op he t beeldschermgetoonde en in de listing afgedrukt checksum wijzen op

een fout in die programmaregel.Als alle regelnummers methun checksums getoond zijnkan er nog gekozen wordentussen nogmaals tonen ofstoppen.

Voor cassettegebruikers tenslotte nog een laatste opmerking, als de recorder niet doorde computer bestuurd kanworden, dus wanneer de motor niet aan- of uitgezet kan

worden door ICP, dan moetdit door uzelf worden gedaan.

U dient in dat geval mee teluisteren, en de recordersteeds te stoppen als het computersignaal onderbrokenwordt. De recorder kan weergestart worden na enkele sekonden, als het interne relaisin uw MSX computer gekliktheeft, of als de regelnummerteller zo'n vijf sekonden stilgestaan heeft.

Met MSX Computer Magazine is het Invoer Controle Programma het laatste programma dat u zonder hulp hoeft inte tikken. En als ICP eenmaalin grote lijnen werkt, kan hetook zichzelf kontroleren.



1 ~ ~ , MSX Computer Magazine checker1 1 ~ ,1 2 ~ , copyr ight MBI Publ ica t ions B.V. 1985

1 3 ~ '*************************************1 4 ~ , INITIALISATIE ****************

1 5 ~ CLEAR 5 ~ ~ ~ 1 6 ~ SCREEN ~ , ~ , 1 , 1 17\1 CLS1 8 ~ MAXFILES= 11 9 ~ DIM T ( 6 5 ~ , 1 ) 2 ~ ~ , INVOER PARAMETERS ************2111 LOCATE 8 , ~ : PRI NT "MSX COMPUTER MAGAZ I

NE"2 2 ~ LOCATE 6 ,2 : PRINT "INVOER CONTROLE PRO

GRAMMA"

2311 LOCATE '1,5: PRINT "Gebruikt u t ape ofdisk? ( t /d ) : ";

2 4 ~ I$=INKEY$: IF 1$="" THEN GOTO 2 4 ~ ELSEIF I$="d" THEN D$="dsk": GOTO 2 6 ~ ELSEIF I$="t" THEN D$="cas" ELSE GOTO 2411

2 5 ~ LOCATE '1,7: PRINT "Het t e contro le renprogramma moet in ASCII formaat z i jn we

ggeschreven, methet commando SAVE ' c a s :naam.ext ' ' ' : GOTO 2 7 ~

2 6 ~ LOCATE ~ , 7: PRINT "Het t e cont ro le ren

programma moet in ASCII formaat z i jn weggeschreven, methet commando SAVE 'naam. ex t ' ,A"

2 7 ~ LOCATE '1,11: PRINT " Is d i t he t geval?(jin): " ;

2 8 ~ I$=INKEY$: IF I$="" THEN 2 8 ~ ELSE IF I$="j" THEN GOTO 2 9 ~ ELSE IF I$="n" THEN

LOCATE ~ , 1 3 : PRINT "Schr i j f he t te co nt ro l e ren programma dan alsnog in ASCII

formaat weg, en s t a r t he t Invoer Cont ro le opnieuw.": END ELSE GOTO 2 8 ~

2 9 ~ LOCATE '1,7: PRINT S P A C E $ ( 2 \ 1 ' ~ ) : LOCATE~ , 7: LINE INPUT "Geef naam te con t ro l e r

en bestand "; F$3 ' 1 ~ IF D$="cas" THEN Go'ra 341131\1 LOCATE \1,111: PRINT F$" wordt geopend 0

p disk"

3211 OPEN F$ FOR INPUT AS #13 3 ~ GOTO 37'1

34'1 LOCATE \1', 1 ~ : PRINT F$ " wordt geopend 0

p casse t te"

3 5 ~ OPEN "cas:"+F$ FOR INPUT AS #13 6 ~ , BEREKENING CHECKSUMS *********3711 LOCATE \1' ,4 : PRINT "Programma: "F$" wor

d t gelezen"SPACE$ (255)38\1 LOCATE \1',6: PRINT "regelnummer

wordt verwerkt ."3911 IF EOF(1) THEN GOTO 54\14\1'1 LINE INPUT #1, A$

4111 L$=""42\1' FOR N=1 TO LEN (A$)

4 3 ~ T$=MID$(A$,N,1)4411 IF L$="" THEN IF 'r$=" " THEN L$=MID$

(A$,1,N-1)4 5 ~ LOCATE 13,6 : PRINT L$4611 CS=CS+ASC(T$)+N47\1' NEXT N4811 IF CS > 255 THEN CS=CS-255: GOTO 4811

4911 T(RL,I1)=CS5 ~ 1 1 T(RL,1)=VAL(L$)

51 \1' RL=RL+ 1

5 2 ~ GOTO 39115311 ' TONEN CHECKSUMS **************5 4 ~ LOCATE \1,4: PRINT "programma: "F$" ing

elezen"SPACE$(255)5 5 ~ LOCATE \1 ,4 : PRINT "Checksums progamma

"F$SPACE$(211):LOCATE 11,5: PRINT "Druk spa t ieba lk voor volgend scherm"

5 6 ~ LOCATE '1,6

5 7 ~ FOR N = ~ TO RL-15 8 ~ PRINTUSING "######: ###" ;T(N, 1) ,T(N

,\1'): LP=LP+15 9 ~ IF LP= 15 THEN I$=INKEY$: IF I$ <>" "

THEN GOTO 5 9 ~ ELSE L P = ~ : LOCATE ~ , 6 : GO

TO 6 ~ ~ 6 ~ ~ NEXT N6 1 ~ FOR N=LP TO 14: PRINT S P A C E $ ( 3 ~ ) : NEXT

N

6 2 ~ LOCATE \1' ,21: PRINT "Klaar . Nomaals bekij ken? (jin);"

6 3 ~ I$=INKEY$: IF I$="" THEN GOTO 6 3 ~ EL SEIF I$="j" THEN LOCATE ~ , 2 1 : PRINT SPA

CE$(35): LP=\1': GOTO 5 5 ~ ELSE IF I$="n"THEN CLS: CLEAR: END ELSE GOTO 6 3 ~

*** EINDE LISTING ***

CHECKSUM LIST

1 ~ ~ : 36; 1 1 ~ : 13; 1 2 ~ : 135; 1 3 ~ : 6;1 4 ~ :

47;1 5 ~ :

157;1 6 ~ :

42;1 7 ~ :

225;1811: 2 ~ 6 ; 1 9 ~ : 171; 2 ~ ~ : 72; 2 1 ~ : 191;2 2 ~ : 36 ; 2 3 ~ : 192; 2 4 ~ : 229; 2 5 ~ : 158;2 6 ~ : 176; 2 7 ~ : 132; 2 8 ~ : 5 ~ ; 2 9 ~ : 217;

3 ~ ~ : 118; 3 1 ~ : 1 ~ 8 ; 3 2 ~ : 62; 3 3 ~ : 56;34\1': 178; 3 5 ~ : 67; 3 6 ~ : 34 ; 3 7 ~ : 78;3811: 32; 3 9 ~ : 2 ~ 1 ; 4 ~ ~ : 1 ~ 3 ; 4 1 ~ : 6 ~ ; 4 2 ~ : 1 ~ 3 ; 4 3 ~ : 138; 4 4 ~ : 2 ~ 8 ; 4 5 ~ : 96;4 6 ~ : 243; 4 7 ~ : 149; 4 8 ~ : 224; 4 9 ~ : 124;5 ~ ~ : 117; 5 1 ~ : 69; 5 2 ~ : 66; 5 3 ~ : 155;

5 4 ~ : 81; 5 5 ~ : 1 3 ~ ; 5 6 ~ : 2 ~ ; 5 7 ~ : 52;5811: 1118; 5 9 ~ : 1 ~ 1 ; 6 ~ 1 1 : 2; 6 1 ~ : 1 ~ 9 ; 6 2 ~ : 178; 6 3 ~ : 171;*** EINDE PRINTEN ***

BELANGRIJKTest een zojuist ingetikt programma

. nooit meteen uit. Save het eerst, voordatu RUN intikt. Sommige programma'skunnen, als er fouten in schuilen, de

computer op slot zetten. En dan is eenr e s e t ~ of mogelijk.zetfs de computer uit-

en aanzetten de enige mogelijkheid weerde kontrole over de machine te krijgen.In beide gevallen bent u uw programmakwijt, waarvoor u zojuist een hele tijd hadgespendeerd met intikken.Tijdens het intikken is het eveneens ver-standig om, zeker als het om langere lis-tings gaat, zo nu en dan een kopie te ma-ken op cassette of disk. Spanningspie-ken in het lichtnet kunnen er soms oor-zaak van zijn dat uw computer zijn pro-

gramma 'vergeet'. Of er struikelt iemandover het netsnoer, waardoor de stekkeruit het stopkontact getrokkenwordt Be-ter tien maal onnodig saven, dan. eenkeer te weinig!



Sony heeft een nieuwe hitdeHitBit

SONY Hit Bit H8-75PMSX HomecomputerVolgens deskundigen zal het bezit van een huiscomputer binnen enkele jaren net zo gewoon zijn

als het bezit van een kleuren-tv of videorecorder.De computer zal op verschillende gebieden toepasbaar zijn, als hulp bij het huishoudboekje,voor telebankieren, als leercomputer en zelfs inkombinatie met de audio of video installatie, ommaar eens wat te noemen.Geen wonder da t de meeste bekende Japanseaudio- en videomerken reeds op de Firato dezeontwikkeling lieten zien.Sony trok veel belangstelling met de Hi t Bit, deeerste computer die werkt met de MSX standaard. Inmiddels is de Hit-Bit volop leverbaaren - zoals we van Sony gewoon zijn - lijkt deHit-Bit een regelrechte hit te worden.





Seny Hit Bit HB-75PMIX Homeco. . .uter

In de periode van nog geen jaarheeft de marktsituatie voor homecomputers zich ingrijpend

gewijzigd. Vorig jaa r om dezetijd zorgden spelcomputers nogvoor flinke omzetten, nu zijndiezelfde spelcomputers aan destraatstenen niet meer kwijt teraken en geruisloos heeft dehomecomputer de plaats vande spelcomputer overgenomen.Met meer ofminder succes zijnde laatste tijd vele modellen opde markt verschenen. Het resultaat is bekend; een gigantische chaos. Uitwisselbaarheidtussen de verschillende merken

op het gebied van hard- of software is meestal bij voorbaatuitgesloten.

Een weinig rooskleurige situatie, ook voor de handel, maargelukkig lijkt daar nu een eindeaan te komen. De Japanse fabrikanten hebben de koppenbij elkaar gestoken met het doelhardware en software uitwisselbaar te maken. Het resultaatdaarvan is een aantal afsprakenop het gebied van hard-en software die onder de naam MSX

aan de man gebracht zullenworden. Een initiatief dat overal ter wereld juichend in ontvangst wordt genomen. Uitwisselbaarheid bij MSX is altijdgegarandeerd, een prettig idee.

De eerste indl1lkken

Sony brengt de Hit-Bit in tweeuitvoeringen, de HB-55P en deHB-75P die respektievelijk eengeheugenkapaciteit hebbenvan 32 K en 80 K. Het verschiltussen de twee modellen is te

zien aan de uitvoering en aanhet toetsenbord. De HB-55P is

uitgevoerd in zilvergrijs, deHB-75P is uitgevoerd in zwart,hetgeen de computer een professioneel tintje geeft; bovendien heeft de HB-75P een ander toetsenbord. Op de HB-55P zitten vierkante vlakketoetsen die slechts een klein

stukje uitsteken. De HB-75Pheeft echte schrijfmachinetoetsen, een duidelijk voordeel, zeker als u veel tekst gaatverwerken.

We zijn niet anders van Sony

gewend. Voordat een produkthet levenslicht ziet laat men ereerst een aantal marketing specialisten op los. Bij de Hit-Bitheeft dat duideli k geresulteerdin een concept dat zich onderscheidt van de konkurrentie.Dat onderscheid begint al bijde naam die je moeilijk kanvergeten en in elke taal ookmakkelijk is uit te spreken.

Ook de vormgeving van de HitBit steekt met kop en schouders uit boven de soms aubolliguitgevoerde konkurrentie, tel

daarbij op de prijs/prestatieverhouding, dan is duidelijkdat het Hit-Bit concept bij deeerste kennismaking meteen al

een streepje voor ligt.

Toetsenbord en aansluitingen

Binnen de MSX afspraken ligthet aantal funktie-toetsen vast.Het staat de fabrikant echtervrij zelfhettoetsenbord lay-outte maken. Sony onderscheidt

zich bijvoorbeeld door de opvallend grote cursor besturing,het ziet er grafisch allemaal ergverzorgd en weldoordacht uit.Aan de achterzijde vinden wede aansluitingen voor de verschillende randapara tuur Allereerst natuurlijk voor eenbeeldscherm. Dat kan op driemanieren. De eenvoudigstedaarvan is rechtstreeks op deantenne aansluiting van de tv.De Hit-Bit heeft daartoe eeningebouwde RF generatorwaardoor in principe elk nor

maal tv-toestel kan worden gebruikt. Een prettig idee voor debeginnende computeraar diehet meteen niet allemaal teduur wil maken. De tweedemogelijkheid is een aansluitingvia de zespolige AV-uitgang.Mits u een tv heeft met een A Vingang geeft deze verbindinghet beste resultaat. Voor wiehet meteen professioneel aanwil pakken is de Hit- Bit ooknoguitgerust meteen RGB uitgang waarop een echte monitorkan worden aangesloten, dat

geeft altijd een beter beeld enopent ook de mogelijkheid omlater de machine uit te breidenmen een 80 kolomskaart.Verder zijn er aansluitingenvoor een printer/plotter, eendisc-drive en een data-cassetterecorder. Al deze aansluitingen zijn gestandaardiseerdeMSX aansluitingen. Wie later

Het nieuwe toverwoord bij homecomputers is MSX, wat staat

voor Microsoft eXtended Basic.Microsoft, een van oorsprongAmerikaans bedrijf, is altijd al

een van de belangrijkste leveranciers van de zogenaamde firmware voor micro's geweest. Diefirmware is de vast ingebouwdeprogrammatuur in een computer,waardoor de machine allerlei essentiële funkties kan vervullen,zoals het lezen van het toetsenbord, aansturen van b. v. printers,diskdrives etc. De programmeertaal, Basic,is ook een deel van deze firmware. Basic, (BeginnersAll Symbol Instruction Code)was in oorsprong alleen maar be

doeld als leermiddel en miste danook vele opdrachten die in depraktijk noodzakelijk waren.

Toen Basic een vlucht begon tenemen als een echte programmeertaal, moesten deze opdrachten alsnog worden ingepast, en deeerste versies van dit werkbareBasic dialect zijn door Microsoftop de markt gebracht.Echter , de mogelijkheden van demachines werden steeds groter,en fabrikanten van micro's zochten ieder op zich naar middelenom die mogelijkheden vanuit Basic te besturen. Toen ontstond er

een babylonische spraakverwarring, want al die uitgebreide basic's weken af van de standaarden van elkaar. Momenteel is hetzo dat het omschrijven van eenwat complexer programma vande ene naar de andere microcomputer een klus is die zelfs goedeprogrammeurs doet rillen van af-

schuw.

Microsoft nu heeft op deze wildgroei willen inspelen, en ontwikkelde het MicroSoft eXtendedBasic, een standaard waarin met

alle nieuwe mogelijkheden vande machines rekening gehouden

was. Maar niet alleen qua software was er een dergelijke wildgroei. Ook de hardware was bij

randapparatuur van een andermerk wil kopen zal geen enkelprobleem hebben. De Hit-Bitheeft twee ingangen voor eencardridge. Een aan de bovenzijde en een aan de achterzijde.De werking ervan is gelijk,maar de ingang aan de bovenzijde is natuurl ijk specifiek be

doeld voor het laden van software via een cardridge. Bij demet 32 Kuitgevoerde HB-55Pkan daar een 16 K memory expander in worden aangebracht.In de cardridge aansluiting aande achterzijde kan de disc driveworden aangesloten. In de plugzit een ROM geheugen waarinde disc-basic is opgeslagen.

de ene fabrikant volkomen verschillend van de andere. Dat

bracht voor de nieuwe standaardisering weer andere problemenmee, want hoewel er misschienwel een bepaald commando voorgeluid gedefinieerd was, zou datdoor de ene synthesizer-chip heelanders worden weergegeven dandoor de andere.Vandaar dat MSX een echte standaard is geworden, niet alleen deBasic ligt vast, maar ook aan dehardware worden minimum-eisen gesteld. Alle MSX machinesbevatten een Z80A processor,met een kloksnelheid van 3.5 MegaHertz, een A Y 3-8910 geluidschip, een 9918A video IC, 32K

ROM met de firmware, 16KRAM voor beeldscherminformatie en nog eens minstens 16KRAM voor systeem gebruik. Ookvoor het toetsenbord zijn eisenvastgelegd, en voor de uitbreidingskonnektoren eveneens.

Daardoor kan iedere MSX machine in principe alle programma's en randapparaten gebruikendie voor welke andere MSX machine dan ook gemaakt zijn. Datgeeft vele voordelen, want hetaanbod van programma's wordtgroter, terwijl de onderlinge konkurrentie de prijs van de randap

paratuur laag zal houden.

Bovendien is MSX Basic eengoed doordachte taal, die zowelde beginnende als de gevorderdeprogrammeur genoeg mogelijkheden biedt. Het rekenen kanmet grotere precisie dan gewoonlijk bij de micro, 14 cijfers inplaats van de gebruikelijke 8 tot9. Muziek is makkelijk te programmeren, en de videomogelijkheden stellen ook spelprogrammeurs tevreden. Er zijn veelcommando's om met teksten tegoochelen, terwijl ook de opdrachten die helpen bij het pro

grammeren zelf (zoals automatische regelnummering) niet ontbreken.

Aan de rechterzijde van hettoetsenbord zitten twee aansluitpluggen voor joysticks, deze zijn van hetzelfde type alsvan Atari, een slimme zet, omook de Atari bezitters over destreep te krijgen.

De computer en MSX

Het hart van de Hit-Bit isin beide computers de zgOA microprocessor van Intel, da t is weliswaar geen hypermoderneprocessor, maar wel een die z'nkwaliteiten heeft bewezen. DezgOA is immers niet voor nietsde meest toegepaste micro opdit moment.



Monitor

COMI'U1'ERMAGAZINE

Hit terminal

TV Monitor(Audiol

I " ' ~ : : : : : : : : : i l l l i Video IN)

(with analogRGB terminal)

VMC·366or RK·140

TV monitor cable(supplied with HB·75P)

Antenna selector(supplied with HB·75P)

De HB-75P beschikt over een80K werkgeheugen (RAM) eneen 48K vast geheugen(ROM). Dat lijkt ten opzichtevan de meeste konkurrentenveel, maar zodra de Hit-Bit isaangesloten en het BASIC programma is geladen blijkt dat er

van dat grote geheugen nogmaar 28.815 bytes overblijft.Ongetwijfeld voor de kersversebezitter van een Hit Bit eengrote teleurstelling, en wij kunnen ons voorstellen dat menigeen zich behoorlijk getild zalvoelen. Het aantal Kb's vertegenwoordigt tegenwoordig im-

Hit Bit SS 32K RAM - 32K BASIC + 16K Fmnwllre

HaB,!75 ROK RAM + 32K BASIC + 16K Flrmwa,e

Iin BASIC model

29K

Hit Blt75 SOK RAM + 32K BASIC + 16K F,rmwareImetmBA"iIC model

mers bijna dezelfde status alshet aantal PK's van de auto ofde topsnelheid die dezelfde au-to kan halen. .Een onderwerp om ons evennader in te verdiepen.De Hit-Bit is van huis uit voorzien van twee ingebouwde prognlmma's. Een daarvan is de'Personal Databank'. Dit programma wordt geladen zodrade Hit-Bit wordt aangezet. Indit programma kunt u namenen adressen opslaan, sorterenen terugzoeken. De geheugenruimte die dit vraagt is 16K.Het tweede programma is deMSX-BasÏc. Dit programma

ligt vast in de 32K ROM. Ommet het programma te kunnenwerken moet eerst het Basicprogramma van het ROM geheugen naar het werkgeheugen(RAM) worden overgeheveld.Dat gebeurt intern en neemtslechts een paar seconden inbeslag, maar neemt wel 32Kvan het vrij programmeerbaregeheugen in beslag. Dan is er

16K nodig voor het grafischweergeven en nog 3K voor debesturing. Er blijft dus maar29K over zodra u in Basic

werkt!Dat lijkt weinig, maar is in depraktijk toch een redelijkehoeveelheid. Door de toepassing van MSX Basic zijn nu eenmaal veel minder regels nodigom de computer bepaalde handelingen te laten uitvoeren. Wespreken uit ervaring. Waar bijeen ander merk, noem maar

~ artridge

software

een dwarsstraat, nog 150 programma-regels nodig zijn vooreen bepaald programma , kanje hetzelfde in MSX met minder dan de helft van de regelsbereiken. MSX Basic commado's zijn in feite gekomprimeerd. 'Turbo-Basic' noemtSony dat in een brochure, omdaarmee aan te geven hoeveelwerk er door MSX uit handenkan worden genomen. Nog eenbewijs van de kracht van MSXBasic is het feit dat je daarvoor32K van het RAM geheugennodig hebt. Bij sommige andere merken bestaat het Basicprogramma vaak uit niet meer

dan 8K.MSX Basic is dus niet alleenveel plezieriger en arbeids besparend, maar toont ook aandat je al heel wat in je marsmoet hebben om een programma van 29.000 tekens te schrijven.Natuurlijk doet dit probleemzich niet voor als er niet in MSXBasic wordt gewerkt. Voor degene die in een andere programmeertaal, bv. COBOL of

PASCAL zijn programma gaatschrijven, blijft er 32K meer

ruimte.RandapparatuurNaast de Hit-Bit brengt Sonytegelijkertijd een kompleet assortiment randapparatuur opde markt. Dat is ook nodig,want denk niet dat u er met eencomputer en een beeJschermalleen bent.

:.. ~ ~ ireless joystick

controller

Het eerste dat u nodig heeft iseen datacassette recorder omprögramma's te kunnen ladenen op te slaan. Sony heeft hiervoor de TMC-30ooD cassetterecorder, maar wie al een cassetterecorder met remote heeftkan die meestal gebruiken. Sony hanteert dezelfde aansluitingen die de meeste anderecomputerfabrikanten ook gebruiken en wij hadden geen enkel probleem met een dicteerrecordertje.

Veel beter is natuurlijk eenechte disc-drive. Het laden enwegschrijven op tape is een

tijdrovende en onhandige geschiedenis. Je hebt voor een behoorlijk programma al gauween paar minten nodig. Meteen disc-drive is laden en wegschrijven een kwestie van seconden.De HDB-50 Micro disc-drive isnaar onze mening de mooistedisc-drive die er op dit momentte koop is. Sony ontwikkeldehiervoor een kompleet nieuwestandaard van 3,5 inch. Desondanks heeft deze disc een opslagkapaciteit van 500 Kb, on

geveer het driedubbele van denog veel toegepaste 5,25 floppy. Het magnetische schijfje isgevat in een harde plastic behuizing en het leesgedeeItewordt beschermd met een metalen plaatje. Het schijfjedraait met een snelheid van 300toeren per minuut en de toegangstijd is zeer kort.



Het volgende onmisbare accessoire is een printer of plotter.Sony heeft nu nog uitsluitendde PRN-C41 plotter/printer.Deze plotter/printer is een bijzonder veelzijdig apparaat,waarmee zowel tekst als tekeningen - in vier kleuren - op papier kan worden gezet. Het apparaat kan zowel van de rolwerken als op een vel A4, bijvoorbeeld uw eigen briefpapier. De tekst wordt geschreven door vier ballpoints naarkeuze in zwart, rood, groen ofblauw.Er kunnen vanuit de software7 verschillende letterhoogtesworden gebruikt. De snelheidis echter beperkt. Met een normale schrijfmachineletter (10punts) haalt de printer 6 lettersper seconde.

Wie sneller wil printen kan inprincipe elke andere printeraansluiten, mits d i ~ r z i e n isvan een Centronics aansluiting(en dat zijn de meesten). Wijgebruikten onze eigen snelle(80 tekens per seconde) Daisywheel prirtter - technisch gesproken - zonder enig probleem, alhoewel de software(het te gebruiken tekstverwerkings programma) wel moetvoorzien in het aansturen vande printer.

Nog een aardige accessoire isde draadloze joystick. Wie deHit-Bit veel als spelcomputergaat gebruiken heeft hieraaneen ideaal accessoire. Dezejoystick bèstaat uit een handzaam pookje en een infraroodontvanger die met een zuignapje op de tv kan worden bevestigd. Zeer doordacht is ook datde joystick beschikt over twee'vuur' toetsen zodat ook linkshandigen daar mee om kunnengaan.Deze joystick werkt ..ia het in

frarood systeem en kan tot op7 meter afstand van de computer gebruikt worden. Aardig isook dat bij twee joysticks maaréén infrarood ontvanger nodigis.

Software

Het suèces van het MSXgebeuren is natuurlijk in grote mateafhankelijk van de beschikbaresoftware, het vertrouwen datde software huizen in MSXhebben en de vraag of ook an

dere computermerken met eenMSX computer komen.

Ook daar lijkt Sony - in z'nvoortrekkersfunktie - goedmee te scoren. Sinds de introduktie van de Hit-Bit op de Firato zijn er al heel wat MSXprogramma's verschenen.

De eerste kennismaking met desoftware is het moment dat deHit-Bit aan wordt gezet. In een16 K ROM zit de Personal databank. Een aardige gimmick,vast bedacht door handige marketing jongens. Niets is er immers ontmoedigender danthuis te komen met een computer waar niets op het schermverschijnt. Bij de Hit-Bit verschijnt - of je wilt of niet - eersteen welkomstgroet van de HitBit met een fraai gekleurd keuzemenu. Er zijn drie programma's van huis uit: Adress, Schedule en Memo, ofwel een elektronisch adresboekje, eenagenda en memoblock. Het

heeft allemaal niet veel om hetlijf. In de praktijk zal de telefoonklapper en de agenda veelhandiger zijn, maar biedt denieuwkomer wel de mogelijk

heid om kennis te maken metde wijze waarop de computerreageert. Gewoon een eerstevingeroefening.

Gedurende onze testperiodewaren wij in de gelegenheidmet verschillende programma's te werken.De eerste (spel)programma'swaren van Japanse makelij.Opvallend bij de videospellenis dat die er grafisch allemaalerg gelikt uit zien. Over de inhoud van de spellen geven wij

hier geen mening, die ligt ophet eerste gezicht op hetzelfdeniveau als van de konkurrentie.Opvallend bij de Japanse software is voorts de enorme bedieningsvriendelijkheid. Bijna opkinderlijke wijze wordt er viakeuze menu's getoond hoe uiets kunt bereiken. Erg flitsendgaat dat overigens niet. Met name de Japanse tekstverwerker'Homewriter', die lijkt op heteerste gezicht geniaal, maar isin de praktijk zo traag dat je ersoms moedeloos van wordt.

Dat is jammer, want tekstverwerking is voor vele kopers inspé een niet onbelangrijk onderdeel.Gelukkig zijn er inmiddels almeer tekstverwerkingsprogramma's op MSX in de handel. Voorf. 89,- koop je 'Aacotext' een zeer plezierige tekstverwerker die geleverd wordtop een cassettebandje met Nederlandse handleiding op hetscherm.Vervelend is overigens dat hethele Hit-Bit gebeuren - nu nog

- erg tape-georiënteerd is. Datbegint al met de Personal databank. Gegevens daarin vastgelegd kunnen uitsluitend via tape geladen en opgeborgen worden. Waarom geen discopslag?Dat zou dit ingebouwde programma nog best bruikbaarkunnen maken.

Datzelfde geldt voor veel andere programma's die inmiddelsop de markt zijn. Deze zijn allemaal op cassette en beschikkenniet over disc-Basic.

Wnen met de HH-BH

Zoals vermeld hebben de HB-55P en de HB-75P om een ofandere onduidelijke reden niethetzelfde toetsenbord. Wespreken niet uit ervaring, maargevoelsmatig lijkt. ons het toetsenbord van de HB-55P nietecht plezierig om er veel tekstop in te rammen. Gelukkigkonden wij ons in onze test beperken tot de HB-75P, dieheeft echte schrijfmachinetoetsen. Toch zijnwe niet echtgelukkig met dat toestenbord.

Het is natuurlijk een persoon

lijke ~ w e s t i e , maar naar onzemening ligt het toetsenbord tevlak om echt lekker te kunnenwerken. Voor het intypen vangekompliceerde programmaregels zal dat niet zo zwaar tellen, maar bij tekstverwerkingzeker wel. Een tweede euvel ishet wat traag doorkomen vantekens. Niet dat wij nou zo snelzijn en de aanslag mag er ookbest wezen, toch misten wijsteeds tekens, een ervaring dieook andere redaktieleden opdeden.

De cursor besturing is daarentegen wel weer perfekt geregeld. De vier opmerkelijkegrote toetsen zorgen voor eenmakkelijke beweging over hetscherm.

Ook een uitkomst zijn de toetsen F1 tlm 5 en in shift tlm FlO(MSX standaard!). Afhankelijk van het te gebruiken programma worden hieronder demeest gebruikte kommando'sgeplaatst, b.v. 'load', 'save'.

'list' of 'run.'

Konklusie

Sony heeft met de Hit-Bit hetvoortouw genomen bij hetMSX gebeuren. Wij geloven inMSX, zoals wij in elke anderestandaardisatie geloven endaarin staan we niet alleen. Alsde hele Japanse industrie zichachter MSX schaart dan staande andere fabrikanten nog watte wachten. De voortekenenzijn gunstig. Spectra-Video,

Goldstar en Philips brengen inmiddels ook al een MSX computer, Panasonic komt binnenkort en gezien het feit dat binnen een paar maanden al veleprogramma's in MSX Basiczijn verschenen bewijst dat desoftware branche er ook broodin ziet. Wat ons betreft terecht!

Bij uitwisselbaarheid van hardware en software is. de consument en de branche gediend.Wij hebben zeer plezierig gewerkt met de Sony HB-75 HitBit. In kombinatie met de perfekte disc-drive hebjebijna hetgevoel dat je een volwassen systeem onder de vingers hebt.

Jammer is het dan ook dat ernog zoveel met cassettebandj esmoet worden geknoeid, daarmoet verandering in komen enook naar het toetsenbord moetmen eens kijken. Naar onzemening ontstaan er te veel typefouten door het niet goeddoorkomen van aanslagen.

Verder is de Hit-Bit een fraaigestylde en zeer bedieningsvriendelijke huiscomputer.Het werken met MSX basic is

plezierig en tijdsbesparend,maar dat is natuurlijk geen Sony verdienste. Wel een Sonyverdienste is de beeldkwaliteitvan de grafische afbeeldingen.Die is zeer fraai, zeker in kombinatie met de KV-1430E, een36 cm toestel van Sony, al zouden wij op dat toestel graag eenkontrastregelaar zien.

Plezierig voor de koper is datSony de Hit-Bit duidelijkop demarkt zet als een kompleetpakket en het zou Sony niet zijn

om tegelijkertijd te zorgenvoor een optimale begeleiding.

Reeds maanden vooraf aan hetHit-Bit gebeuren werden bijvoorbeeld de dealers getraind,er is een Hit Bit-Hot-Line en elke computer is voorzien vaneen goede Nederlandse handleiding. Daarboven ontvangende kopers twee fraaie Nederlandse boeken: Een inleidingtot MSX Basic en een MSX Basic boek voor gevorderden,beiden speciaal geschreven

voor het werken met de HitBit. Daaraan kunnen vele gevestigde merken nog een voorbeeld nemen.

Gemiddelde winkelprijzen

Hit-Bit HB-55P: f 899,

Hit-Bit HB-75P: f 1299,Data cassetterecorder, TCM-3000D: f 297,-Disc-Drive, HBD-50: f 1299,

Draadloze joystick met ont

vanger, JS-75:f 269,

Kleurenprinter/plotter, PRNC41: f 899,-

Importeur:Brandsteder Electronics bv

Jan van Gentstraat 1191171 GK Badhoevedorptel. 02968-81911



erkanum

, ,r maar een

MEMOTECH

één zijn••• GoldStar

~ ~ F ~ ~ C:Clt'1F'AC:

CO PUT R

INDEKOP?

SVI ~ ~ @ I fSPECTlIAV'''''O

9e m,n ,- I

Sx

Canon Epson

SHARP

5i in l : : la i rZX Spectrum+

I : J : I I ~ I ~ J SONY HOtv1E CO MPUTER

HIT BITSONvb

C:: ',',b:)Commodore [IJ[!J@~ C O M X

[ 1IIIIr:;:B6f{·Hj(1J

VAN INGEN COMPUTERSeen computer-speciaalzaakmet 3 vestigingen In Noord-Holland.Winkels die ondanks dezelfde naam, een heel eigenkarakter dragen. Waarbijeen persoonlijke bedieningvoorop staal



Hyper Olympic 2

Houdt u van sport, maar wiltu niet moe worden, dan is

'Hyper Olympic 2' een uitstekende keus. Dit Japanse spel,van Konami, biedt u de kansom achtereenvolgens mee tedoen aan de 110 meter hordenloop, speerwerpen, hoogspringen en 15G" meter hardlopen. Naar keuze speelt u alleen tegen de computer, of tegen een menselijke tegenstander. De spelcassette inpluggen in het MSX slot, en ukunt beginnen. Behalve dekeus tussen 1 of 2 spelers magu ook nog zeggen of u met eenjoystick of met het toetsenbord wilt spelen. Ons bevielhet toetsenbord het beste,maar dat is een persoonlijkekeus.Bij alle onderdelen moet uzich eerst kwalificeren, vooru bij de volgende ronde meemag doen en dat kan een heleklus zijn. Bij de horden loopbijvoorbeeld moet u de 110

meter binnen de 15 seconden

afleggen, en slechts een keerstruikelen is al genoeg om datniet meer te kunnen halen.

Valse starts zijn eveneensmogelijk. Drie valse startsdiskwalificeren de speler. Alshet echter gelukt, wordt het

COMPUTERSPELLENIn ieder nummer van 'MSXComputer Magazine' zullen we, naast de gebruikersprogramma's, ook een aantal spellen bespreken die speciaal voor MSX ge-

schreven zijn.Spellen zijn immers een leuke onderbreking naast het serieuze werk. De com-

puter is een onvermoeibare tegenstander. Voor dit eerste nummer hebben weeen greep gedaan uit de thans voorhanden zijnde spellen. Het zijn een aantalJapanse spellen, een Engels spel en ook nog een Nederlandse produktie.

publiek dol-enthousiast en er

weerklinkt een geweldig gejuich. Beide atleten, u en uwmedespeler (of de computer

in de eenpersoonsvariant),lopen gelijktijdig en terwijl

de winnaar een vreugdedansje maakt kijkt de verliezer ietwat beteuterd toe. Lopendoet u door de joystick zo snelmogelijk naar rechts te bewegen, of op de cursor-rechtstoets te tikken, het springenwordt met de vuurknop of despatiebalk gedaan.Ook de andere onderdelenkennen zo hun eigen technieken, die door uitproberenmoeten worden ontdekt. Hyper Olympic 2 is namelijk

echt een Japans produkt, ende bijgesloten gebruiksaanwijzing is dan ook helemaal inhet Japans. Het is echter leuken onderhoudend genoeg omde prijs van f. 89,- waar te maken. Het spel heeft aardig geluid en goede graphics, zekerals we rekening houden methet gemak dat de Rompackvorm biedt.

Hyper sports 1

Dit spel lijkt sterk op het vorige spel, zowel wat betreft degebruiksaanwijzing (J apans),vorm (Rompack) en prijs

f.89,-. Dit keer zijn schoonspringen, bokspringen, trampolinespringen en turnen aande beurt, voor een of tweespelers. Ieder volgend onderdeel kan alweer slechts ge

speeld worden nadat menzich voor het vorige gekwalificeerd heeft. Er zijn echterwel verschillen in de vormgeving tussen Hyper Sports 1 enHyper Olympics 2. Bij Hyper

Sports 1 worden alle prestaties beoordeeld door een vijfkoppige jury, die bordjes metde toegekende punten omhoogsteekt. Het spel gebruikthele mooie, vloeiende scrollingtechnieken om een illusievan beweging te geven. Toch

beviel ons deze herhalingsoefening minder goed dan Hyper Olympics l. Waarschijnlijk lag dat aan het feit dat wijmoeite hadden punten te halen bij het het bokspringen. Jemoet even weten welke toetsen te gebruiken, maar ja, onsJapans was te roestig om degebruiksaanwijzing te kunnen lezen.

Comic Bakery

Alle Konami spellen hebbenwel wat overeenkomsten, inbepaalde opzichten althans.Een Rompack van f. 89, -voor1of2 spelers, naar keuze joystick of toetsenbord, en een inhet Japans geschreven gebruiksaanwijzing. Maar verder houdt alle gelijkenis op.Comic Bakery is een werkelijk prachtig spel, dat de spelers uiterst kundig frustreertterwijl het aan de toeschou

wers ware lachsalvo's ontlokt. En zo hoort dat ook bijgoede computerspellen. Het

gegeven is eenvoudig, alsbakker moet de speler ervoor

zorgen dat een volautomatische bakkerij voldoendebrood produceert. Het spel

begint om 9 uur 's ochtends,als de machines aangezet

worden, en de bakker zourustig kunnen gaan zittenwachten tot het 5 uurwas, ware het niet dat de bakkerijoverspoeld werd door een

horde hongerige wasbeertjes.

Die wasbeertjes stelen hetbrood van de lopende banden, zetten de drie machinesuit, en bovendien bijten ze debakker ook nog gemeen alshij vergeet over ze heen tespringen. Hetgeen een ergkomisch' effekt op levert, debakker springt rond op eenbeen met een weinig goedsbelovende tekstballon bovenhet hoofd. Het zou de spelerer bijna mee verzoenen dat

hij zo net een van zijn drie levens verloren heeft. Gelukkigis de bakker niet helemaalweerloos, zijn verdovendestraal maakt de ondieren voorkorte tijd bewusteloos zodathij ze opzij kan schoppen.

Het weer aanzetten van de

machines en verwijderen vanwasberen houdt de braveborst druk bezig tot het vijfuur is. Dan blaast de fabrieksfluit, en de bakker brengt zijndagproduktie naar de bakkerij shop. Daar zitten vier hongerige kinderen al op hem te



wachten, en wee de bakker

die niet tenminste vier stuksbaksel brengt. In dat geval ishet spel namelijk afgelopen.Is er echter wel genoeg om iedereen te eten te geven, dan

breekt de volgende werkdagaan. Met meer en listiger wasbeertjes.

Een leuk spel, uitstekendegraphics, prima geluid.Een aanrader eerste klas.

Super Cobra

Een Konami cartridge, metde zo langzaam maar zeker

wel bekende eigenschappen.

Voor prijs, aantal spelers,handleiding etcetera, zie boven.Het spel zelf lijkt veel op hetgouwe ouwe 'ScrambIe' , ineen min of meer nieuw jasjegestoken. Scramble en zijnvele, vele varianten hebben

een grote bekendheid gekregen. Er wordt wel eens gezegd dat na-apen de beste

vleierij zou zijn en daar zit welwat in. Hoewel degene die deoorspronkelijke rechten op

Scramble bezat het waarschijnlijk niet mee eens zalzijn. Super Cobra is de eersteversie van dit speItype da t wegezien hebben voor MSX, enals zodanig al interressant.Temeer daar het geen slechteuitvoering is. Het thema issimpel, vlieg met een gevechtshelicopter over vijandelijk gebied en vernietig al

les wat je ziet. Op het eerstescherm zijn dat alleen nog

. maar tanks, raketten enbrandstofdepots, maar

sch·erm na scherm wordendaar nieuwe moeilijkhedenaan toegevoegd. Dat begint almet het feit dat die raketten

niet rustig op de grond blijvenstaan, maar op hun beurt

weer proberen om de spelerte raken. In Super Cobra gebeurt dit trouwens niet zovoorspelbaar als in sommige

andere versies, waar een geroutineerde speler exact weetwelke raket wanneeropstijgt.

Als extra probleem heett dehelicopter een slechts beperkte voorraad brandstof, die alleen maar kan worden aangevuld door de brandstofdepotsvan de vijand te vernietigen.

Wie zei er ook alweer dat

computers (of programmeurs) logisch waren? Mochtde brandstof toch opraken

dan stort de speler neer en iseen van zijn of haar drie levens kwijt. In het spel blijktdat ieder brandstofdepot geraakt moet worden om niet inde problemen te raken, eenlastige klus als er ook nog allerlei andere zaken op je afkomen. Het introduktiescherm belooft nog 'invadethe base and carry awaybooty', maar zover zijn wijnooit doorgedrongen in hetvijandelijk gebied. Wie het

wel gelukt is mag ons vertellen wat die buit is.

AI met al een aardige versievan een bekend spel, dat tamelijk moeilijk is. Voor ditprogramma is de Konamistandaard-prijs wel wat hoog,terwijl de opvoedkundigewaarde zacht gezegd betwijfeld kan worden.

Monkey Academy

Die opvoedkundige waarde iswel aanwezig in het laatsteKonami spel (voor alle andere gegevens: zie boven) dat

COMPUIIIl

'" MAGUINE

we deze maand bespreken.Monkey Academy is een platformspel, een afstammelingvan Donkey Kong dus. Maar

wat een verschil. Hier hoeftgeen meisje gered te worden,

er moeten sommetjes opgelost worden. Als het spel begint stijgen er een aantal ballonnen op over het scherm,die eenmaal boven aangekomen uit elkaar springen en ieder een stukje van een som

achterlaten. Als voorbeeldvan het eenvoudigste niveau(er zijn er in totaal 5 : 12 + I?

= 28. Het missen de cijfer,een 6 in dit geval, moet daarna door een aapje gevondenworden op het speelscherm.Dat speelveld bestaat uit drieverdiepingen. De aap kanmet reuzesprongen van hetene op het andere niveau komen. Over die drie etages verdeeld hangen een soort rolgordijnen, waar de getallen

van nul tot en met negen op

staan. Om het opschrift vanzo'n gordijn te zien springthet aapje omhoog, pakt hethandvat vast en trekt het gordijn omlaag. Er kan er maar

een tegelijkertijd geopendzijn, zodat een al eerder uitgetrokken gordijn zich tegelijkertijd weer sluit. Denkt de

speler dat het getal dat nu tezien is het goede is, dan kaner op de vuurknop gedruktworden. Is het inderdaad

juist, dan valt er een staafjeomlaag dat het aapje moetopvangen , om het dan zo snelmogelijk naar een tweede aap

te brengen. Deze zet het getalop zijn plaats in de som, enonder een vreugdedansje op

de tonen van 'Sur Ie pont

d'Avignon' beeindigt dit spelsegment. Een fout getal kiezen laat alleen maar een waarschuwend geluid klinken,waarna er verder gezocht kanworden. Om het de speler

moeilij k te maken zwerft ereen grote en voor aapjes absoluut dodelij ke kreeft rondover het scherm. De spelerkan die trachten te ontwijken, of er overheen springen.Wat ook kan is de kreeft met

fruit, dat zo hier en daar

hangt, te bekogelen, dat levert extra punten en soms bonusapen op. Tenslotte zit er

nog een tijdsfaktor in hetspel, als na vijf minuten op dezichtbare aftellende klok desom niet opgelost is, verliestde speler zijn aap.

Wij zijn erg tevreden overMonkey Academy. Mooiegraphics, prachtige bewegingvan vooral de apen, werkelijkprima geluid. Bovendien isMonkey Academy naar onzeinschatting werkelijk een leuke kruising tussen een leeropdracht en een computerspelwat voor kinderen zowelboeiend als leerzaam is.

Bytebusters

Konami spellen zijnduur, maar er zijn van andere

merken ook goedkopere spellen. Helaas is alle waar naar

zijn geld. Dat gaat zeker op

voor Bytebusters, op cassetteuitgebracht door Aackosoft.De cassette kost f. 19,95. Bytebusters is de zoveelste variant op Space Invaders, het



NIEUWE BOEKENEN SOFTWARE

m::l A m : : l U ' ~ ~ "

1 , ; 1 d i MSX HANDBOEKISBN 90 6398 1007

~ I ~ priJs 49,50~ 4 , ) + ; & ~ 9

IETS UIT DE INHOUD, Inleiding - GeM S . i ~ ~ S I N MSX-computer - De MSX-Edltor - het

6' , i ç ~ MSX-Baslc - Konstanten in MSX-Basic. , . U I ~ - Variabelen in MSX-Basic - Uitdrukkin-gen in MSX-Basic - De BNF notatiewijze

I - de MSX-Sleutelwoorden - (Nog) nietbepaalde MSX-Sleutelwoorden - De

'I " ~ m : : l Y "H l , MSX-Sleutelwoorden op volgorde van'" . ~ -= , soort - De MSX-Sleutelwoordenop aan-I

bevolen leervolgorde - De MSX-Fout-melding op volgorde van nummer - De MSX- Foutmelding op alfabetische volg-orde - De Programmabie Sound Generator (PSG) - de Video Processor (VDP)- De ASCii-tabel - De MSX-Karakterset - Gereserveerde MSX-Sleutelwoor-den,

PRAKTIJKPROGRAMMAS voor de ZX Spectrum,

Wessel Akkermans, deel 1 ISBN 90 6398 33S 2 fl. 18,95

Software plus cassette van dit boek ISBN 90 6398 700 5fl. 24,95

PRAKTIJKPROGRAMMAS voor de ZX SpectrumWessel Akkermans, deel 2 ISBN 9063983360 fl. 18,95

Software plus cassette van dit boek ISBN 90 6398 704 8fl. 24,95

CBASE DATAPROGRAMMA voor ZX Spectrum,

A,G.J, Groeneveld ISBN 906398467 7 ft 17,50

Software plus cassette van di t boek ISBN 90 6398 701 3f t 28,50

QUESTO MEERKEUZE TOETSPROGRAMMA voor ZX Spec-trum, door A,G.J Groeneveld ISBN 9063981694 f t 18,75

Software plus cassette van dit boek ISBN 906398 702 1fl. 28,50

DE COMPUTER DOET HET deel 1 ISBN 906398022 1

fl. 24,5024 praktische programma's voor diverse computers,

eindredacteur A,G.J, Groeneveld

DE COMPUTER DOET HET deel 2 ISBN 90 63981422

fl. 28,50TEKST, EN DATAVERWERKING met de computer met

programma's In BASICODE 2, Ton Weijters

SoftWare Plus cassette met belde programma's

ISBN 90 6398 703 X ti. 29,50

MSX Zakboekje, door Wessel AkkermansVoor zowel BASIC-- als machinetaal-programmeurs alle belangrijke ge-gevens, voor zover mogelijk in de vorm van overzichten en tabellen,

ISBN 90 6398 888 5 tI. 19.50

INTROTAPE MSX, door AG.J, GroeneveldBegeleid door instrukties om de computer aan te sluiten en de tape teladen, wordt MSX op een vriendelijke en onderwijzende manier vanuitnul bij de gebruiker gelntroduceerd, waama men zelf kan programme-ren in MSX,ISBN 90 6398 148 1 tI. 35,75

MSX-SCRIPT, door Ton WeljtersEen menu -gestuurde nederlandstalige tekstverwerkeLISBN 90 6398 189 9, op cassette tI. 58,50ISBN 90 6398 739 0, idem, op floppy tI. 58,50

Binnenkort verschijnt:MSX Disk handboek voor iedereen, door ADJ, GroeneveldISBN 90 6398 407 3 ti. 29,50

OEFENEN MET BASIC; deel 1 De eerste stappen In BasIcland,

Wessel Akkermans/Piet den Heyer ISBN 9063981651 ti. 23,50

Uitgeverij STARK-TEXELpostbus 302 - 1794 ZG Oosterend - tel. 02223-661

AI onze uitgaven zijn zowel in de boekhandelals rechtstreeks bij ons verkrijgbaar.

,

spel waar het allemaal meebegon. In 1978 was Space Invaders de grote hit in cafe's enspeelhallen. Anno 1985 zoueen goede versie van dezeoldtimer op MSX nog bestaardig zijn. maar helaas is Bytebusters tamelijk middelma

tig.Bij Bytebusters kan je meteen laserkanon de vijandelijke ruimteschepen allemaalvernietigen. Dat zijn er maarliefst veertig. opgesteld invier lagen van ieder tien schepen. De vijandelijke vloot beweegt van links naar rechts enweer terug over het scherm,waarbij steeds als de zijkantis bereikt de hele verzamelingeen stukje daalt.Bescherming tcgen de bommen die de vijandelijke schepen gooien vindt het horizontaal verplaatsbare kanon vande speler onder een soortbunkers. die in de loop vanhet spel echter vrij vlug ka-

potgeschoten worden. Alshet kanon geraakt wordt. of

de vijand weet te landen. ishet spel over. Tot zover is Bytebusters bijna een kopie vanhet origineel. Waar Space Invaders ech ter precies de goede mix bezat tussen moeilijk

en toch leuk. faalt Bytebusters. Het spelen is niet echtboeiend. de bewegingen zijnnet te snel om de zaak goedonder kontrole te houden. debij Space lnvaders zo dreigende muziek ontbreekt enna verlies van een leven moeter weer helemaal opnieuw begonnen worden.

Wie een variant op Space Invaders wil spelen op een MSXcomputer kan Bytebustersaanschaffen, Het spelprogramma is allesbehalve duur,Toch hadden wij liever ietsmeer betaald voor een watverder ontwikkeld programma.

MSX zet door in Las Vegas

Hoewel de Amerikaansemarkt tot op heden nog maar

aarzelend reageerde op het

MSX gebeuren lijkt het ertoch op dat de recentelijk gehouden CES (ConsumerElectronic Show) een positieve hijdrage aan de MSX ontwikkeling in de States zal leveren.De huidige trend in MSXcomputers is de apparaten uitte rusten met een ingebouwde3,5 inch diskdrive.Spectra video had een primeur met de 'MSX-Express·.een 64K RAM computer met

ingebouwde diskdrive. eenRS-232 interface en een 80kolom kaart. Daarnaast

bracht men een modem cartridge voor de nieuwe toepassing die men LAN (LocalArea Network) noemt, hiermee kan men tot 32 computers laten samenwerken.

MSX-JESGRATIS VOOR LEZERS Gebruik de

antwoordkaart achter in dit blad

AANGEBODEN

Com.64 plus diskdrive monitor.

cass,rec. diskettehak, 25 tloPP\'S, L

1750,-, TeL O n ~ O - - I · n O l , Commodore 64 software (alleen te ruil),

Harry Fox. de voormalig topman van Spektravideo. nuwoordvoerder van Microsoft.

verwacht dat MSX zeker doorzal breken in de VS. MSXneemt een grote voorsprongop de andere merken. goedevoorbeelden daarvan zijn deontwikkelingen bij Pan asonic, Sonv en Pioneer. Dezeb e d r i j v e ~ brengen binnenkort een MSX ontwikkelingwaarmee superinposed (video beelden mengen metcomputerbeelden) mogelijkwordt. Pioneer gaf daarvanop de CES al een indrukwek

kende demonstratie.

Toshiba toonde de opvolgervan de HX-lO computer, deHX-22. Deze computer kreegeen nieuwe styling en heefteen ingebouwde tekstverwerker die geschreven is doorBroderbund software.

A, Benjamens. Wilhclminastraat ló,

15-11 GN Koog ,,,d, Zaan,

Commodore VIC 20 met uithreiding

hUK, cass, r e e .l'l\stick, paddIes, soft·

wan?, Alleen in een koop L 61)1\,-, TeL

1 l 5 - 1 ~ h - U2Yl vragen naar Frank,-- -------------Colecovision spelcomp. me t turho mo

dule en 5 ~ p l . c a s : - . . Alles in zeer goede

staaL L 5011.-, TeL 111IX-I-72ó5X

Philips P2000 homecomputer met soft

ware en cas:-.cttcs, half jaar ouu. Prijs

lu),Lk, TeL 1\5725--IXI



cJhIworld'

Nederlandse softwarevoorde MSX-computers!

onbeperkt aantal periodes, uitvoer gegevensvan journaal, periode Grootboek, proef-en saldibalans. Rapportgenerator

N&XSOUNDMAKER

voor 10-15 rapporten. f 299,Maak nu je eigen speciale geluidseffectenmet de MSX-computer! De geluiden van

de zee, een vliegtuig, een trommel en het N&X MUZIEKslaan van een klok zijn standaard inge- -

bouwd, maar daarnaast zijn er evenveel mo- NOTEN-CURSUSgelijkheden als Je muzikaliteit f 49 ...n fantasie groot zijn. . ,- Word een thuIscomponist op je MSX-

computer met behulp van dit leerzame programma, dat je wegwijs

N&X

TYPECURSUSmaakt in de muziek- f 49,notenwereld.

Leer Jezelf goed en snel typen op het toetsenbord van je MSX-computer. Als je 150aanslagen per seconde hebt gehaald, geeft

N&X

ZOOM/SPRITEf 49,- EDITOR

e computer je eentypediploma IU ~ DISK Toverfascinerendegraphicsop~ . A het scherm met dit opmaak-

CURSUS programma voor kleuren-sprite's. 'Zoom'

Nieuw SoftWorld programma op 3,5 inch in op details! f 35,-microfloppy, dat je inwijdt in de geheimen U ~ van de disk(drive) en BASIC en f 99 ~ . A BASICDOS (disk operatlng system). ,-

N&X ADRES ~ ~ i ~ ! r ~ t ~ r o g r a m m a op cas-Universeel gegevensopslag-programma,o.a. ideaal voor mailings. Met MSX ADRES

kun Je etiketten printen, adreslabels, lijsten,enz. Een elektronisch 'adresboek' met een

sette waarmee je spelenderwijs decomputertaal BASIC leert en je

MSX-computer in f 49je vingers krijgt. ,-

groot en supersnel

geheugen! f49,- N&XN&XFINADPerfect boekhoudprogramma op microfloppy voor de MSX computer, gelijk aanz'n succesvolle 'vader': het FINAD programma voor de Comodore 54. Zelfs eenabsolute leek kan er in 2 weken mee lerenwerken. Enkele feiten: 90 Grootboekrekeningen, 2000 mutaties per periode,

HUISHOUDBOEKJEHou je huishuidbudgetonder controle en ana-lyseer je uitgaven met Je

Msx-com-f 49puter , -

ALKMAAR, Accom Automation, 072-122412; De Computer, 072-124216; Vision Internationa l. 072-153858. AMSTERDAM, Bits &Chips. 020-716992; Cafka.020-273598; Computer Collectief, 020-223573; Van Os Kantoorefficiency. 020-225055. BEVERWIJK, De Computer. 02510-10833. BORCULO, Kantoorboek

handel Kousman, 05457-1273. BOXMEER, Libo 08855-75901. BRUNSSUM, Handelsmij Kremers, 045-271225. BUSSUM, Reprowinkel. 02159-15655.DEN BURG, Van Wijngaarden, 02220-2695. DEN HAAG, Computer Stuif-In, 070-459911; Vitex Computers, 070-648733; Tefo Lubbers Computing. 070-886098.

DORDRECHT, Frans Smits Software, 078-177344. EINDHOVEN, Reyers Kantoorboekhandel, 040-522888. EMMEN, Funtronics, 05910-42122. ENSCHEDE,Computerwinkel Oost-Nederland, 053-337296. GELEEN, Kuvos, 04494-47709. HAARLEM, De Computer. 023-310871; Van Zutphen, 023-321924.HEERENVEEN, Foto Brouwer Computers, 05130-22401. HILVERSUM, ComputerWorld, 035-12633. HOOGEVEEN, Rohafo, 05280-66778. MILL, MillElektronica, 08859-3559. NIJMEGEN, Marveld Computing, 080-237219/08851-17583. OSS, Harense Smid, 04120-43244. PURMEREND, Van Ingen,02990-35550. RIJSSEN, Electro Dangremond. 05480-12172. RAALTE, Foto/Computers Jonkeren, 05720-54637. ROTTERDAM, ComputerWorld, 010-137823;Telecoder, 010-334242. SCHAESBERG, Handelsmij Kremers, 045-313267. VEENENDAAL, Hupra, 08385-24222. VROOMSHOOP, Het Kasregisterhuis,05498-42811. ZAANDAM, De Computer, 075-313207. ZALTBOMMEL, Foto Lux, 04180-2750. ZEIST, Compute Zeist, 03404-25252. ZUTPHEN, Manders

Elektronica. 05750-11712. SoftWorld programma's worden ook geleverd door de vestigingen van ALLWAVE, FILMPOST en door alle SONY dealers.Voor dealerinformatie bellen met SoftWorld B.V., 035-231161.



COMMODORE 64

PHILlPS P2000T

ATARISHARP

MSX-PHILIPS

MSX-SONY

MSX-GOLDSTAR

r -PBNAHEEFT vOOR ELKEHOME- 1

COMPUTER 'NCOMPLETECURSUS :TOTAAL 18 CURSUSSEN: VAN TOEPASSINGEN TOT BASIC.

AFGESTEMD OP UW EIGEN HOMECOMPUTER.M E T Ó Ó K N O G D E Z E 3 E X T R ~ S 1 1 gezinslid kan gratIS

meestuderen 2gratis lidmaatschap

HO[lIJY Computer Clul)HCCI

Mijn homecomputer is van het merk

3 \·,è1ilrdcclle'1Uef5 0

o Commodore 64 0 Philips P2000T 0 Atari 0 Sharp 0 MSX-Philips

o MSX-Sony 0 MSX-Goldstar

IIIIII

Mw./Hr.: _ _ ~ ____________ __ 785 IStraat: __ _ ___ _ I

__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ J ~ , ~ Stuur in open envelop (zonder postzegel) h'.naar PBNA-Informatie. .11. Kor1ll1kl

l

lkc> I I I ~ Antwoordnummer 1500. 6800 WC Arnhem. PBNA I

LP:: '::'ke:lo:e :st::ar::cJe=s ::e::c::JP,:", _____ J

PostcodejPlaats:___

. t ' ". $



Een vraag die u van dit blad misschien niet zo gauw zou verwachten, maar toch iets om even bIJ stil te staan.MSX, staat voor 'MicroSoft eXtendedBasic', dat weet iedereen in computerland inmiddels wel. MS X kom je veel tegenin kombinatie me t grote merken: Sony, Philips, Yamaha,JVC, Toshiba, Cannon, Pion eer, noem maar op.MS X is een homecomputerstandaard; een algemene afspraak tussen een aantal fabrikanten waardoor hun computers, programma 'sen randapparatuur uitwisselbaar worden.MicroSoft eXtended Basic is een sterke Basic programmeertaal, waarmee allerlei machinefunkties rechtstreeks toegankelijk zijn, en dat is wel even iets anders dan het eindeloze

ge-peek en ge-poke waarmee veel homecomputers hun gebruikers teisteren als er geluid of graphics moeten wordengebruikt.De hardware is goed doordacht, dat blijkt uit de technischehandboeken van de fabrikanten. Bij MS X zullen er dan ookgeen problemen optreden van het soort waar andere fabrikanten (o f tenminste hun klanten) nog wel eens wakker vanwillen liggen. Een printer is een printer. en die print gewoonmet MSX. Niet misschien, niet soms, niet altiid behalve als,maar gewoon altijd.MS X is redelijk snel, de systeemklok staat net even onderde vier MegaHertz. De praktijk wijst uit dat MS X snel genoeg is voor de meeste toepassingen in de huiselUke sfeer.

Toch is MSX in feite al verouderd, want de gebruikte compu

tertechnologie binnen MSX is tamelIjk achterhaald: Een processor die alweer jaren meeloopt, een 8-bits struktuur, eenvoudig geluid en simpele graphics. En dan te bedenken datoveral elders in de computerindustrie al wordt gedacht in 16of zelfs 32 bits architectuur. Een technologische koploper isMS X niet. Waarom hebben al die grote (Japanse) merkenzo'n interesse om MSX machines uit te brengen?Een Yamaha CX 5 is weliswaar een prachtig voorbeeld vanhoe een fabrikant een als MSX computer vermomde synthesizer kan konstrueren, waar ook een professioneel muzikantzijn of haar vingers bij aflikt, maar ook dat is het antwoordniet. Een CX5 me t een 16-bits processor is technisch makke-

lijk mogelijk, en nog veel aantrekkelijker, maar ook veelduurder en daar wringt de schoen.De Amerikaanse fabrikanten, Commodore en Atari, werdendan

ook nog niet warm of koud van MSX, terwijl dat tochde jongens zijn die de homecompu ter grootgemaakt hebben.Ook CJive Sinclair, de uitvinder van de ZX81 en de Spectrum, zit nog steeds in zijn ivoren toren en maakt zich voorlopig nog nie t druk om MSX.

De meeste MSX computers presteren hetzelfde en zien er

bovendien ook nagenoeg hetzelfde uit.Waarom denken de Japanners samen me t die gloeilampenfabriek uit he tzuiden des lands (langnietgehoord, die uitdrukking) dat MSX het helemaal zal gaan maken? Waarom lopende hoge jongens van Microsoft, het bedrijf dat he t allemaalbedacht heeft, te spinnen als de kat die de slagroom heeft

opgelikt?Omdat MSX ook zijn voordelen heeft? Omdat zowel Commodore als Atarigeen machine hebben met een uitgebreidere Basic? Omdat MSX een dan wel al wat oudere, maar welsnelle processor gebruikt? Of omdat MSX misschien al diecomputer-freaks niet aanspreekt, maar wel meer dan genoegmogelijkheden biedt voor een normaal mens?MSX is tot nog toe niet de doorbraak naar de nieuwe technologie waarin computers alle sleurkarweitjes van de mensovernemen, maar toch ....

Laten we de feiten eens op een rijtje zetten:Feit één. Sinds cr homecomputersbestaan proberen hobbyisten en professionals die machines te gebruiken om wekkerradio 's te laten afgaan, de koffiezetmachine op diezelfde tijdaan te zetten, de inbraakalarminstallatie te bedienen, de vi-deorecorder aan en uit te zetten, de telefoon te laten opnemen en nog veel meerzinnige ofonzinnige dingen die computers eigenlijk niet kunnen maar wel aan te leren zijn.Feit twee. De fabrikanten die MSX machines maken, makenook wekkers, koffiezetmachines, inbraakalarmsystemen, vi-deorecorders, telefoons en nog veel meer, zoals wasmachines(hebben de hobbyisten daar nog nooit aan gedacht, omdat

het bijna altijd mannen zijn?).Feit drie. Veel van de wasmachines, videorecorders, inbraakalarmsystemen ofallerlei andere apparaten van dezelfde fabrikanten bevatten nu ook al microprocessors om deverschillende funkties te besturen. Nee, niet de koffiezetmachines, maar wel weer de microgolfovens en de hifi-installaties.Feit vier. MSX is een standaard waardoor simpele, ietwatverouderde, maar juist daardoor goedkope microprocessorsnu kunnen communiceren.Feit vUf De bij MS X gebruikte microprocessor mag simpel,ietwat verouderd maar juist daardoor enzovoorts zijn, maarde chip is nog altijd krachtig genoeg om er een homecomputer omheen te bouwen die ruimschoots aan de computerwensen van een gemiddeld Westers huisgezin voldoet. Het ver

schil tussen 8-bits of 16-bits zal die groep een zorg zijn, alsde tekstverwerker, de database en ook de spelletjes maardraaien. Bovendien is er voor degene die net iets meer wilaltijd nog de Yamaha 's CX5 of iets dergelijks. Uiteindelijkmoet de 16 of32 bits computer die de baby verschoont nogaltijd worden uitgevonden.Toch rukt MSX op naar de huiskamer. Wat dacht u ervanom voortaan al uw elektronische apparatuur van achter hettoetsenbord van de computer te kunnen besturen? Om hetfornuis opdracht te kunnen geven he t eten op te zetten, desnoods via de telefoonlijn? Want uw MSX computer neemt

wel op en is wellicht gekoppeld aan zo ongeveer alles wat erzich aan elektronische apparatuur in uw huis bevindt.In theorie is het allemaal mogelijk en technologisch zeker

haalbaar. Een MSX wasmachine, hifiofvideorecorderis wellicht dichterbij dan u of ik denken.MSX is dan ook meer dan alleen een homecoputer-standaard. MSX is een systeem waarmee de computer allerleihuishoudelijke zaken uit handen zou kunnen nemen en daarbehoef e geen systeem-programmeur voor te zijn. Dank zijMSX is de computer niet alleen voor hobbyisten en expertsbereikbaar, maar voor iedereen.Dat verklaart ook kritiek die de experts en hobbyisten hebben op MSX. Ook ik heb zo mijn bedenkingen, maar nietzozeer aan de mogelijkheden van MSX, die zijn voldoendevoor de markt waar de machines voor bedoeld zijn. Meerdan, zelfs.Voor degene die meer wil, ligt MSX-2, gebaseerd op een 16bits processor, in Japan al op de plank. Ongetwijfe ld zoegtmen er voor dat de hardware en software tussen de tweestandaards (voor de verandering) compatibel blijven.

Tot slot geen feit, als nummerzes. Alleen maar een veronderstelling. Microsoft topmensen kopen de laatste tijd veel aandelen in wasmachines, videorecorders, hi fi installaties en inbraakalarmsystemen. Zelfs in koffiezetapparaten en wekkerradio 's. Wie wil mij een paar ton lenen? Ik denk een goedebelegging te weten!



Er bestaan veel soorten en genres in programma's voor homecompu-ters. Toepassingen zoals spreadsheets, tekstverwerkers, spelprogram-ma's of utility's. Een nieuw genre zijn de educatieve programma's. Pro-gramma's die speciaal ontworpen zijn om te helpen bij leren en stude-ren. Computer ondersteund leren biedt vele mogelijkheden en zal onge-twijfeld een grote vlucht nemen.'MSX Computer Magazine' zal er ruimschoots aandacht aan besteden,deze maand een Ardrijkskunde programma en de kaartengenerator.

Aarclriikskunde

Herinnert u zich nOl! het eindeloze opsommen ~ v a n alle

plaatsen op de kaart van Nederland? Wij weL en leuk washet niet. Gelukkig is cr nu eenandere oplossing met hetAackosoft MSX Aardrijkskunde programma. Dat programma kan zowel leren alsoverhoren. Meegeleverd op

de cassette (f. 45.-) wordt dekaart van Nederland. met steden. waterwegen en overigeplaatsen. In totaal kent dit

programma 57 steden. 22 waterwegen en 15 overige plaatsen. Die laatste zijn allemaaleilanden. van de Waddeneilanden tot ell met de Zuidhollandse en Zeeuwse eilanden.

De steden zij n kompleet.

zelfs plaatsen als Goes. [)ok-

kum en Hoorn zijn opgenomen. Rij de waterwegen vinden wc bijvoorbeeld de Waddenzee. maar ook de ZuidWillemsvaart en de Merwe

de.

'W na I

Aardrijkskunde kent driemogelij kheden in het hoofdmenu. leren. overhoren of

een andere kaart laden. Dielaatste mogelij kheid is nogwat beperkt. er is slechts eenkaart beschi kbaar op dit moment. Aackosof( zal echter

ook cassettes met losse kaartcn gaan leveren. Een hulpprogramma waarmee menzelf kaarten kan maken is nual verkrijgbaar. Bij zowel leren als overhoren krijgt mende keuze uit een viertal mogelij kheden: alleen steden. al

leen waterwegen. alleen overige plaatsen of alles door elkaar. Leren houdt in dat decomputer met een pijl de juiste plek aanwijst en daar (evenlater. zodat de leerling heteerst zelf mag proberen) denaam van geeft. Tijdens hetoverhoren speelt de leerlingeen aktievere rol. Er verschijnt een naam. en de pijlmoet met de cursortoetsennaar de juiste plek gebrachtworden. Na een tikje op de

spatiebalk zegt de machine'goed' of 'fout" en bij een foutantwoord mal! het nOl! eensgeprobeerd w ~ o r d e n . Als het

dan weer fout is wordt de juiste naam getoond. waarna devolgende vraag gesteldwordt.Na een overhoring krijgt deleerling te horen hoeveel vragen cr gesteld waren. en hoeveel antwoorden fout waren.Met een beoordeling erbij.

zoals 'J e kent de les nog nietgoed'.

Aardrijkskunde is een aardigen leerzaam programma. Of

de opgenomen plaatsen overeenkomen met de huidige lesprogramma's weten wc niet.maar het aantal geeft vertrou-

wen. De kaart van Nederland

ziet er goed uit. de proporties

kloppen. De pijl reageert soepel op de cursortoetsen. hetprecies aanwijzen van de goede plek is zonder meer tedoen. Steden verschijnen inrood. waterwegen zijn blauwen eilanden groen.

Kaartengenerator

Hoewel de Kaarten Genera-

tor als los programma in dehandel is gebracht door Aackosoft (cassette, f. 45-). is het

alleen maar bruikbaar bijAardrijkskunde. Het doelvan Kaarten Generator is namelijk het aanmaken vankaartbestanden die door

Aardrijkskunde gebruiktkunnen worden.Het maken van zo'n kaartwordt door Kaarten Genera-

to r op zich een tamelijk simpel doch tijdrovend karwei.

Het programma biedt ecn

vicrtal mogelijkhcden in hcthoofdmenu. tekenen.

wissen.

saven en laden. He t veranderen van al bestaande kaarten

is echter in de praktijk beperkt tot toevoegen van informatie. In de tekenmodus beschikt men over een schermen een high-res cursor die met

de cursor-toetsen bestuurdkan worden. Verder zijn er

een aantal door een letter

commando's bestuurde funkties. Voor het tekenen zijn dit'T . waarmee een lijn van dehuidige naar de vorige cursorpositie getrokken wordt en'V'. waarmee de 'T optiejuist weer uitgeschakeldwordt. zodat het mogelijk isde cursor te verplaatsen zonder een lijn te trekken. '8S'

(backspace) wist de laatst getrokken lijn, meerdere keren

'8S' indrukken wist meerdere

lijnen in omgekeerde volgorde van het tekenen. Deze eigenschap maakt het vrijwelonmogelijk om een reeds getekende kaart te veranderen

zonder die kaart grotendeelsopnieuw te moeten opzetten.

Om dc steden, waterwegencn strcken in te vocren moet

de cursor eerst op de juisteplek gepositioneerd worden

met het 'V ' commando. de

'p', 'W ' en oS' commando'smarkeren de aangewezenplek als een plaats, waterwegof streek in de juiste kleur.Dan moet de naam nog worden ingevoerd. maximaaltwaalf letters. '8S' verwijdertweer de meest recent ingebrachte plek/naam combinatie van het type wat als laatstegeselekteerd was. meerdere

malen '8S' kort de lijst vanachtcr af in.Kaarten Generator maakt het

mogelijk om zelfkaarten

teontwerpen. maar verwachtniet om in een verloren uurtje

even de kop van Noord Holland in de computer te zetten.

Het tckenen van complexekontouren is een lastig envooral tijdrovend karwei. De

gebruiksaanwijzing raadt aanom niet uit de losse hand tewerken, maar eerst de kaartop heldere folie over te nemen. die op het scherm te bevestigen en dan na te trekken.

Kaarten Generator is echterondanks de tijdrovende bezwaren een nuttige aanvullingop het Aardrijkskunde programma.



~ : : : : : M M : : : : : : M M : : : : S S S S S S : : : : X X : : : : : : X X : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : · ö ~ ; ~ · ~ i ~ ~ · V ö ö R j Ä Ä R · ; ä 5 · é Ä T ~ ü s · i ~ · ~ i t : · s t ~ ~ ; · ~ ~ ~ · : ,E ....MMMM •• MMMM•• 55 •••••• 55 •• XX •••••• XX •• t i jdschriften •••••••• een kaartje rret je naam en adres en de vermelding ••

I- .....MM•• MM•• MM •• SS •••••••••••• XX •• XX •••••••••••••••••••••••••• 'MSX COMPUTER MAGAZINE' en we sturen hem grat is to e •.

t: .....MM•• MM•• MM •••• SSSSSS ••••••••XX •••••• boeken ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

~ ••••• MM•••••• MM•••••••••• SS •••• XX •• XX ••••••••••••••••••••••••• Hieronder een overzicht van de MS X artikelen die wi j .t- ••.••MM•••••• MM•• SS •••••• SS •• XX •••••• XX •• software •••••••••••• op het ogenblik in voorraad hebben of zeer spoedig ••

=tt: .....MM•••••• MM•••• SSSSSS •••• xx. . . . . .xx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . verwachten. Let op onze komende advertenties! ••••:tI- ....................................................................................................................~ :.!::!= -- MSX t i jdschr if ten: - - MS X boeken (vervolg)~ MSX USER een engelstalig MS X maandblad •••••••••••• f 8 MS X EXPOSED (Pritchard) ••••••••••••••••••••••••••• f 39i=: MSX TAPE COMPUTING •••••••••••••••••••••••••••••••• f 19 in 229 bladzijden komen de volgende hoofdstukken--:---r- een t i jdschr i f t op cassette. n iets meer in te aan bod: 1- The MS X System, 2 - The Core BASIC,t--- tikken, alleen inladen. 3 - Data Structures and Variables, 4 - Cassette~ verschijnt 6 maal per jaar. engelstalig. Tape Storage, 5 - The ON Carrnands, 6 - The Video

- - MSX boeken •+ - ~ (een '* ' voor de t i e l betekent dat we d i t boek

:::h binnenkort verwachten. de pr i js kan dan afwijken)= ~ MSX BASIC HANDBOEK VOOR IEDEREEN ••••••••••••••• f 49,50~ i - ' - uw MSX computer de baas (Groeneveld )=f::: het eerste nederlandse MS X boek. 409 bladzijden~ I - boordevol MS X informatie.~ * MSX BASIC LEREN PROGRAMMEREN (Irrmerzeel) •••••~ * 40 GRAFISCHE PROGRAMMAAS IN MS X BASIC ••••••••Ct * MS X ZAKBOEKJE (Akkermans) ••••••••••••••••••••f-I- * MS X DISK HANDBOEK VOOR IEDEREEN (Groeneveld ) •

MS X - AN INTRODUCTION (Pearce,Bland) •••••••••••Voor beginner en gevorderde. Beschrijft MS X

BASIC inclusief de MSX Macro's voor muziek en~ graphics. Veel voorbeeldprogrammaas, hints en::::J t ips. Een van de vier appendices beschrijf t de

f 22,50f 29,50

f 19,50

f 29,50f 39 , -

~ verschillen tussen SV-BASIC en MSX-BASIC. 166 blz.~ MS X - AN INTRODUCTION + CASSETI'E • • • • • • • • • • • • • • • • • • f 65

::::;:::: hetzelfde boek als hierboven beschreven rret daarbij

, ~ ee n cassette rret al le programmaas u it het boek.~ * WORKING WITH MS X BASIC (Sinclair) ••••••••••••••• f 32~ een leerboek voor het programneren in MSX-BASIC.~ * THE MS X GAMES OOOK (Gregory) •••••••••••••••••••• f 32, ,THE COMPIEI'E MS X PROGRAMMERS GUIDE (Sato e.a .) •••• f 69T I het meest uitvoerige MS X boek to t nu toe. een

l onmisbaar standaardwerk voor elke MS X bezit ter .He t boek bestaat u it 4 gedeeltes., 1) begint bij het begin en leer t het programmeren

-l-l-, op MS X computers. 2) gevorde programneertechnieken

en het werken rret geluid en graphics. 3) uitvoerigeverklaring van zowel BASIC a ls machinetaal.

4) uitleg van de werking van de MSX computer plus

-+--t--"een complete gids van het operating systeem.

t: -- JOYSTICK

=:: ARCADE TURBO JOYSTICK (MSX compatible) . • • . • • • . . . . •

zeer degelijk rret metalen pen en microswitches.f 89

Display Processor, 7 - Joysticks, 8 - The MS X SoundSystem, 9 - The Programmable Peripheral Interface,10 - The MSX Memory Map, 11 - BASIC Style and Sample

Routines, 12 - MS X Machine Code.MS X GAMES BCOK (Iacey) •••••••••••••••••••••••••••• f 36bevat educational- , adventure- , simulation- en

arcade games. van elk spel i s ee n screenshot afgedrukt. inclusief ChexSum verificatie-programma.

GETTING MORE FROM MSX- with SPOCTRAVIDED and a l l MSX-

Computers (Boyde-Shaw) •••••••••••••••••••••••••••• f 39155 bladzijden: Editing and Debugging, Screen Test,Gymnastic Characters, Sprite Characters, DrawStrings, pixel Set, The Circle Line, Play Strings,Synthetic Sounds, Screen Effects, Change of face.

'lliE MS X COMPUTER PROGRAM BCOK (Apps) •••••••••••••• f 32rret o.a. arcade style space invaders, pi lo t f l ightsimulation program, adventures en programming hints.

MSX PROGRAMM-SAMMLUNG (Luers/Data Becker) ••••••••• f 49rret oa . assembler en platen-database.

* 'lliE PROGRAMMER' S GUIDE 'l ü THE MS X SYSTEM •••••••• f 45

* HET MS X SOFIWARE BOEK (ten Berge) •••••••••••• f 27,50

- boeken over Microsoft BASIC (MSX geschikt)PROGRAMMEERCURSUS MICROSOFT BASIC (v Veen) •••••HET BASIC HANDBOEK (Lien) ••••••••••••••••••••••50 BASIC OEFENINGEN ••••••••••••••••••••••••••••

BASIC-programma's voor school en bedri j f •••••••BASIC-programma's voor uw administratie ••••••••BASIC-subroutines ••••••••••••••••••••••••••••••

BASIC-computerspellen ••••••••••••••••••••••••••

BASIC-programma's voor he t hele gezin ••••••••••BASIC-programma's voor huiscomputers •••••••••••

- - boeken over de Z80 processor :

f 29,90

f 58,75f 39,-- ,f 27,-f 36,-f 31,50

f 26,25

f 27,-f 29,25

Z80 ASSR-IBLY LANGUAGE PROGRAMMING (Leventhal ) •• fZILOG Z80 CPU PROGRAMMING REFERENCE CARD (Zilog) f

CURSUS Z80 ASSEMBLEERTAAL (Hutty) •••••••••••••• fPROGRAMMEREN VAN DE z80 (Zaks) ••••••••••••••••• f

84,--7,50

36,--59,--

t----+-----it ~ SOFTWAREINNENGEKOMEN MSXCTUELE EN NIEUW-t-+--i

+-:-

--+--

MANIC MINER (Software Projects ) f 39HUNCHBACK (Ocean) • • • • • • • • • • • • • • • f 39

Redt Esmaralda u it haar kasteel.HUSTLER (BubbleBus) ••••••••••••• f 35

engels bil jar ten (Pool).

HUMPHREY (Mr. Micro) •••••••••••• f 39verander de kleuren van de blokken.

PUNCHY (Mr. Micro) •••••••••••••• f 39help de politieman Bobby.

CRAZY GOLF (Mr. Micro) golfspel f 39

CUBIT (Mr. Micro) 3D logic game f 39RETURN 'l ü EDEN (Level 9) •••••••• f 49BUGAEOO (Quicksilva) •••••••••••• f 39

winkel open van woensdag t/ m zaterdag

verzendkosten f 6 . ~ bestelling

::=::::::t:t=;:t:t:;::t:;:+t:;::t=,t:::=th=itttt.

CHUCKIE a:;c; (MF ) •••••••••••• f 34JET SET WILLY (Software Proj). f 39BLAGGER (Alligata) ••••••••••• f 39CONTRACT BRIDGE (Alligata) ••• f 49DISC WARRIOR (Alligata) •••••• f 39737 FLIGHT PATH (Anirog) ••••• f 34H.E.R.O • • • • • • • • • • • -Activision f 59BEAM RIDER •••••••• -Activision f 59RIVER RAID •••••••• -Activision f 59PITFALL 11 • • • • • • • • -Activision f 59

BOCK ROGERS ••••••••••• -USgold f 59ZAXXON •••••••••••••••• -USgold f 59'lliE SNOWMAN (Quicksilva) •••••• f 39

MS X BASIC CURSUS (nederlands) f 49HISOFT DEVPAC ••••••••••••••••• f 89

snelle (4000 regels/min.) assembler

+ disassembler/debugger. macro's,single step, breakpoints etc

HISOFT PASCAL COMPILER •••••••• fl35praktisch volledige implementatie.

19K groot. genereert Z80 code.

MS X 'lYPE CURSUS (nederlands) •• f 49GRAND PRIX DRIVER ••••••••••••• f 49MAXIMA

(PSS) •••••••••••••••••• f 39LES FLICS (PSS) ••••••••••••••• f 39TIME BANDITS (PSS) •••••••••••• f 39

tussen 11.00 t/ m 17.00

- onze VOORJAAR

(maandag/dinsdag gesloten) - al le prijzen inclusief BTW

'8 5 CATALOGUS is uit! vraag hem aan! (grat is) .

11



Lang niet iedere bezitter van een homecom

puter zal utility programma's nodig hebben,maar voor sommige toepassingen is eenutility programma een van de onmisbaretools. Gereedschappen, in goed Neder-lands. Er bestaan verschil lende soorten. Zo

zijn er gereedschappen die het mogelijkmaken de computer op eenvoudiger wijzehet werk te laten doen. Andere gereed-schappen helpen bijvoorbeeld de gevolgenvan een ongelukje te herstellen. Om' eenvoorbeeld van de laatste soort te geven, eentooi waarmee een per ongeluk gedeeltelijkoverschreven cassette toch zoveel moge

lijk ingelezen kan worden kan in bepaaldeomstandigheden een redding in de nood

zijn.Dit soort hulpprogramma's zijn voor pro

grammeurs vrijwel onmisbaar, hoewel zenatuurlijk hopen er nimmer gebruik van tehoeven maken.De eerste soort gereedschappen die allerleizaken versimpelen, is eigenlijk veel aardi-ger. Veel mogel ijkheden van een computer

worden vaak niet benut omdat het simpel-weg te veel werk is. Zo kan op een MSX ma-

chine in principe met een zelf gedefinieerdalfabet gewerkt worden, bijvoorbeeld:Grieks, Cyrrillisch of alleen maar een fraaierontworpen versie van de normale tekenset.Veel spellen gebruiken deze mogelijkheidook, dan worden allerlei tekens veranderdin stukjes van spelfiguren en achtergrond,waarna het opbouwen van een spelbeeldmet simpele print commando's kan wordengedaan. Zonder het juiste gereedschap isdat herdefinieren een heidens karwei. Eerstmoeten de nieuwe tekens op papier ontwor

pen worden, dan moeten de patronen naargetalswaarden omgezet worden en die die-nen dan foutloos te worden ingetikt. Daar-om bestaan er 'character editors', utilityprogramma's die het mogelijk maken om op

het scherm de nieuwe tekens te ontwerpenen meteen laten zien hoe het er uit gaat zien.

Een character editor kent vaak ook een aan-tal hulpfunkties om het werk makkelijker te

maken, en al het rekenwerk wordt de ont

werper uit handen genomen. De gebruikerkan zich concenteren op het kreatieve werk,'het programma handelt de rest af.

Characler Editor

Voor MSX heeft Aaekosoft

de Charaeter Editor. een pro

gramma dat op cassettef 29.50 kost. Het introduktie

scherm bevat een erg aardig

effekt, waardoor het wel lijktof de tekst achter luxaflexstaat die steeds geopend en

gesloten wordt.

hebben wordt dat met de return in de editruimte gebracht. Oo k deze bevat een

cursor. die met de cursortoet-sen verplaatst kan worden.

De spatiebalk zet individuelepunten in de editruimte aan of

uit. de voorgrondkleur wordt

achtergrondkleur en ander

som.

- Saven. de hele tekenset

inklusicf de veranderde tekens naar disk of cassette

wegschrijven.

In de gebruiksaanwijzing

staat een kort programma

waarmee een tekenset later

weer terug geladen kan worden in de computer. zodat u

deze oo k in zelfgeschrevenprogramma's kunt gebrui

ken.

Er staan tien funkties te r be

schikking. aan te roepen met

de cijfertoetsen. Deze zijn:

- Teken leeg maken. wissen.- Inverteren. donker wordt

licht en vice-versa.- Spiegelen om de vertikale

as.

In het gebruik beviel de Aae-

kosoft Character Editor ons

goed. De funktics zijn krachtig genoeg om snel to t resultaten te komen. Als u overweegt om eens met de teken

set te gaan spelen is dit zeker

een programma dat wij aankunnen bevelen.

Een punt van kritiek hebbenwe echter wel. maar dat geldtvoor de meeste Aaekosoft

programma's op cassette niet

alleL'n voor deze Character

Editor.

Aackosoft voorziet bij na alzi j n casette's van een soort in-

tr(llluktieprogramma dat ondermeer het fraaie ByteBusters logo tekent alvorens het

eigenlijke programma geladen kan worden.

Het tekenen van dit introscherm vergt echter nogal wat

regels Basic. waardoor dit introduktie programma tame

lijk groot is. Bovendien kanAackosoft cr niet van uit gaan

dat de motorbesturing van decomputer ook inderdaad aangesloten is op de recorder.

Terwijl het introduktiepro

gramma zijn werk doet kan derecorder gewoon doorlopen

en toen wc eens wat Aaeko

soft cassettes kontroleerden

bleek cr dan ook een stukblanko tape te zitten tussen

het introduktieprogrammaen het begin van het eigenlijke hoofdprogramma. Bij deCharacter Editor was de cas

sette volgens onze bandteller

als volgt opgebouwd:

0-40: aanloop en introduktie

programma.

40-45: lege ruimte.

46-63: de eigenlijke charaete

reditor.

AI met al een behoorlijke extra laadtijd voor naar onze

mening grotendeels cosmetische versiering.

Het programma bevat een be

knopt maar afdoende hulpscherm, waar de diverse funkties in het kort beschreven

worden. Op het uiteindelijke

ontwerpschermzien we zowelde volledige tekenset afgebeeld. met een cursor waar

mee ieder gewenst teken gekozen kan worden om te edit

ten in de eigenlijke werk

ruimte. Deze editruimte is

een Rbij Rmatrix. waarin het

gekozen teken vergroot in

staat afgebeeld. Eventuele

veranderingen hier werken

meteen door in de ruimterechts van de edit-matrix.

waar een beeld van het teken

op ware grootte te zien is. Namet de tekenset-cursor een

bepaaId te ken uitgekozen te

- Roteren, het teken wordt

een kwartslag gedraaid .- Terugroepen , het oorspron

kelijke teken van de MS X tekenset wordt in de editruimte

gebracht. •

"r f '7 ~ .

- Wisselen, een ander teken

uit de MSX set ophalen.

- Schuiven, he t hele teken

schuift een beeldpunt e naarlinks.- Schuiven maar nu omhoog.

- Laden. een eerder bewerkte

tekenset terugladen van diskof cassette.



,Yolgens m'n SonyHit Bit worden m'ndubieuze debiteuren steeds dubieuzer:'

Wie éénmaal een Sony Hit Bit computer

in huis heeft, raakt er helemaal aan verslingerd. Het apparaat laat zich dan ook

voor de gekste dingen gebruiken. Dooriedereen. En vooral door mensen die nog

nooit eerder met een echte computer hebben leren omgaan.

Sony zou Sony niet zijn, als er voor

u niet gezocht was naar 'n perfekt systeem.Een systeem dat de computer mak

kelijk te bedienen maakt, waarvoor veel

software beschikbaar is en dat u geenstrobreed in de weg legt om eventueel op

andere merken onze randapparatuur aante sluiten.

Vandaar dat de keus is gevallen op

het MSX-systeem. Wij zijn ervan overtuigddat dit de Sony Hit Bit met z'n 80 Kb RAM

geheugen meteen al jaren voorsprong

geeft op veel andere computers. Ga maarna: er zijn op dit moment al zo'n 70 verschillende leveranciers van MSX-software.Ook in het Nederlands.

Een ander aspekt van de Sony HitBitis de ingebouwde databank. Die zorgt er-voor dat u de computer direkt kunt bedienen zonder eerst allerlei kunstgrepen temoeten uithalen.

Dit 16 Kb ROM geheugen geeft udirekt opvraagbare informatie over bij-voorbeeld uw boeken,grammofoonplaten

en recepten.Maar u kunt het ook gebruiken voor

de ledenadministratie van uw sportclub,of als moderne telefoonklapper.

Alles wat u erin stopt, haalt u er met een druk

op de knop weer uit. Het toetsenbord van de SonyHitBit bevat ook leestekens, zodat u in feite een vol

waardige tekstverwerkerin huis hebt.

Maar er is meer.

De Sony Hit Bit kan zichvan z'n muzikale kantlaten zien als synthesizer

en van z'n artistieke kant als tekenen ontwerp

instrument. Het is gewoon te veel om op te noemen.

De spelletjes laten wij daarom nu maar buitenbeschouwing.

Interessanter zijn de duidelijke, Nederlands

talige instrukties, het komplete programmeerboek

dat u erbij krijgt en 't feit dat de Sony Hit Bit gewoon

kan worden aangesloten op uw eigen televisie.Naast de Hit Bit in twee verschillende uitvoe

ringen levert Sony ook monitors, data-recorders, diskdrives, joysticks (ook draadloos!) en printers.

Ga kijken bij de Sony computer-dealer.

En neem er vooral de tijd voor. Want het zou zondezijn als u tegen beter weten in voor een ander

merk kiest.Vraag een gratis brochure en dealerlijst aan bij

Brandsteder Electronics BV, Postbus 1,1170 AA

Badhoevedorp,telefoon 02968-8191l:*sONY HITBITMetnSonycomputer weetje alles beter.



QUICKDISKQDM-01 r ' ~ Het geslaagde alternatieftussen diskdrive Hardware

Iresten casseHerecorder

Voor diegenen die een cassetterecorder te traag en een diskdrive te duurvinden is er sinds kort een tussenoplossing: de OuickDisk ODM-01 . Deze tussenoplossing moet u overigens letterlijk

nemen, want hoewel de Ouickdisk de gegevens en programma's op een (niet standaard MSX) diskette opslaat, heeft hetgeheel toch ook veel overeenkomsten met een data-cassetterecorder. Dat geldt overigens niet voor de snelheid, want soms

blijkt de Ouickdisk nog sneller te zijn dan een echte diskdrive.De redaktie van MSX-Computer Magazine beschikte over éénvan de eerste exemplaren.

WAT IS QUICKDISK?

Oo k voor ons is de Quick Disk

nieuw. He t is een keurig afge

werkt kastje. met een deksel

tje aan de bovenkant. Inder

daad. de QuickDisk is ee n bo

ve nl ader. De eerste bovenla

de r onder de disk-drives. bij

ons weten. He t apparaat lijkt

op het eerste gez icht wel wat

op een van de eerste compact

disc spelers. Verder vindenwe een uitwerpknop en een

'busy' lampje op de hovenzij

de . een MSX standaard

cartridge voor aans luiting op

een van MSX-slots en ee n in

gangsbusje voor de voedings

spanning. Gl'en aan /uit knop.

alleen maar dat ingangsbusje .

Bijgesloten z ij n een diskette.

de gebruiksaanwijzing. en

wat kleingoed voor het

schoonmaken. Navraag leert

on s da t hij de eerste zen d ing

QuiekDisks die in ons lan d ar

riveerde de (losse) netvoe

ding vergeten was. Niet ge

treurd. da n eerst maar eens

de gebru ik saanwijz ing lezen.

Deze bestaat uit zesentwintig

gefotokopieerde A4 pagi

na·s. He t E nge ls wat erin ge-

brui kt wordt geeft weliswaar

enig inzicht in de werk in g van

het apparaat. Illaar is jammer

genoeg niet al te leesbaar. dat

komt door het gebrekkige

Enge ls van de (Japanse' l ) ver

taler. Er va lt we l uit te ko

men. met enige goede wil.

maar helder is anders. Da t

komt deels ook. door het

technisch karakter. Gelukkigworden alle kOlllmando's op

de ze lfde manier hehandeld

als in het Sony handboek. met

ee n duidelijke syntax notatie

en verduidelijkende voor

heelden.

Net als bij een gewone

diskdrive blijkt de QuickDisk

een eigen ROM (Read On ly

Memorv) te bevatten. waarin

zich in - totaal dertien com

mando's voor de QuiekDisk

bevinden. Deze commando's

lijken sterk op de gewone disk

commando·s. maar moeten

we l a ls funkties worden

aangeroepen. Zo komt

·eALL LaAD' . (' F IL ENA

ME.EXT) in plaats va n het

bij een sta nd a ard disk gebrui

kelijke 'LOAD "FILENA

M E .EXT. . ·

QUICKDISK KOMMANDO'S

He t Qu ick Disk Svstem kent

de vo lgende comnla nd o 's:

SAVE

LaAD

BSAVE

BLOAD

RU N

MERGE

QDFORMAT

QDFILESQDKILL

CASQD

QDKEY

OPEN

CLOSE.

De meeste van deze comman

do 's zijn exact ge lijk aan de

gewone disk commando·s .

maar er zijn toch een aantal

uitzonderingen .

Zo laa t QDFILES niet a llee n

de filenamen zien. maar vermeldt oo k he t type van de file

(machinetaal. basic. sequen

tiële data of scherm data) en

de lengte in bytes (hexadec i

maal).

QDKILL kan slechts het

laatst beschreven bestand van

de schijf verwijderen. daar

komen we later op terug.

CASQD is een heel nieuwe

funktie. he t leest een bestand

van cassette en schrijft da t

weer weg op de QuickDisk.

Echter volgens de ge

bruiksaanwij zing lukt dat niet

hij beschermde (lees commercieel verkochte) pro

gra mm a . s.

QDKEY wordt gebruikt om

te wisselen tussen de stan

daard-set van funktie-toets

betekenissen en de eigen.

meer aa n QDS aangepaste set

die Quick Disk System er aa n

toekent.

OPEN tenslotte kan slechts

maximaal twee bestanden te

ge lijkertijd opene n naar deQD, en wel om de volgende

reden:

In feite komt dat doordat de

QuickDisk ee n a ls disksys

teem uitgevoerde casssette

recorder is. A lth ans. he t sys

teem gebruikt we l echte dis-



kettes. maar beschrijft ze op

ee n (voo r di sks alth ans) ongc-

hruike lijke mani er .

Ee n ec ht e diskdrive verdee lt

ee n diskette tijdens he t for

matte re n in ee n aa nta l blok-

ke n. die ve rd ee ld ove r e nk e letientallen co nce ntri sche cir

kels. (de spore n op het disket-

te oppperv lak) ligge n . A ls weee n stukj e data va n disk le

zen. dan lezen we e ige nlijk

die data va n een blokje met

ee n uniek ad res: spoor x. blok

y. Bij schrij ven naa r disk gaat

he t als vo lgt: het dis ksystee m

zoek t ee n leeg blok en schrijft

daar onze informa ti e in . A ls

(e n dat is mee s ta l het geva l)

dat ene blok ni et groot ge

noeg is om alles te bevatten .

dan z oe k t he t disksysteem na

dat het eerste blok volge

schreve n is nog ee n leegblok

voor he t vervo lg va n de info r

matic. E n zo gaat dat verder.

net zo lang tot alle data ee n

plaatsje g ~ v o n d e n hee ft op de

schijf. of to t de schijf vo l is.

Bovendien houdt het d isksys

teem bij. welke blokken hij

we lk bestand horen. want b ij

lat e r ter ugladen moeten de

b lokk en i,; dezelfde vo lgorde

gelezen wo rde n a ls ze be-

~ c h r e v e n zijn . Het op ni eu w

beschrijven va n een blok da t

a l in gebr uik is moet natuur

lijk ook voorkome n worden.

Behalve de e igenlijke in for

matie wordt ook de filenaamopgeslagen. samen met de

wij zers naar de bijbehorende

blokken.

A lm e t a l ve reist dat heel wa t

intelligent ie van het disksvsteem - en die inte lli gentie

wo rdt geleverd door de- com-

plexe IC's die a ldeze taken af

hande le n .Dat is dan ook ee n va n de faktore n waardoor diskdrives ta

melijk prij zig zijn. De Quick-Disk is in principe anders e n

COMPUftllMAGAZINE

s impe le r va n werking. Bij het

form atte re n wordt cr s lechts

ee n e nk e l sp iraalvor mig

spoor op de diskette gezet. Tc

verge lijken met de gmd in

ee n grammofoonp laat. Bij

ee n platenspeler is he t echter

mogelijk Olll de a rm op te til

len en weer op ee n ander s tuk

van de plaat neer te zet ten .

De leeskop va n de Qu ickDisk kan dit ni et . het appa

raat kan het spoo r ,"leen

maar van het beg in tot het

e ind leze n.Vandaar dat de QD zowe l op

ee n echte d iskd ri ve a ls op ee n

casse tterecorder lijkt. Ee ncassette rec o rd er kan immers.

ne t als de QD. de gegeve ns

slec ht s ac ht er e lk aa r leze n .

dus in de ze lfde volgorde als zeweggeschreven zijn . Ma a r

o md a t de QD voor die se

quentiële ops lag wel ee n diskette a ls medium gebru ikt isde QD to t veel e n vee l hogere

sne lhede n in staa t dan ee n

cassetterecorder. Zo sne l da t

een bestand dat a ls eerste op

een QD schij f staat ee n korte-

re laad tijd vergt dan he tzel fd e

bestand o p ee n norm ale disk.



AC adapter

slot

Deze sequentiële struktuur isook de reden dat de QD

slechts het laatste bestand op

de QD disk kan wissen. QDS

'weet' immers niet waar hetbestand staat en hoe lang hetis, tenzij QDS dat eerst opzoekt, terwijl een echte diskette dat wel bijhoudt. AlsQDS al een bestand zou kunnen wissen waar nog een an

der bestand achteraan kwam,dan kon die vrijgekomenruimte toch niet opnieuw gebruikt worden. Het risico datbij het beschrijven van deze

onamental panel

Cartridge

tussenruimte de kop van hetvolgende bestand overschreven zou worden is te groot.

Ook het feit dat er slechts 2bestanden tegelijkertijd geopend mogen worden wordtdaardoor verklaard. Het isgezien de st ruktuur van QDS

niet een echte beperking tenoemen. De vraag rijst zelfs

hoe de ontwerpers er in geslaagd zijn om twee bestanden tegelijkertijd te kunnenopenen op een sequentieelopslagmedium.

DEQUlCKDISK IN __ IK

Het uiteindelijk in gebruiknemen van de QuickDisk hadenige voeten in de aarde. De

nageleverde voeding bleekvan een standaard universeel

type te zijn, die de benodigdespanning van 5 volt(?) nietkon leveren. Na een voorzichtige eerste poging op 4,5volt, waarbij de QD alleenmaar foutmeldingen gaf,bleek bij navraag, dat bij dezevoeding 9 volt de juiste instelling was. Alles funktioneerdenu, en het testen kon beginnen. De snelheid waarmee deQD basic programma's kanladen en saven is verbluffend,voor het laden van een testprogramma van 5776 bytesnoteerden wij de volgende tijden:Cassette: 2 minuten en 14 secondenSony HBD 50 Micro FloppyDisk: 4,9 secondenQDM-Ol, testprogrammavooraan: 3.4 seconden

QDM-01, testprogrammaachteraan op volle disk: 7.9secondenWerkelijk uitstekende tijdendus, waaruit ook duidelijk

blijkt dat de QD de hele schijfmoet lezen om het betreffende programma te vinden. Het

tijdsverschil tussen de QD eneen echte disk is dus te verwaarlozen, zelfs als het te laden bestand helemaal achteraan op een volle diskettestaat.Voor een QDFILES opdracht moet ook de hele diskette gelezen worden, endaar doet de QD gemiddeldzo'n 8.1 seconden over. Prettig is ook de extra informatiedie de QD gaf, zoals bestandstype en lengte. De QDFILES uitvoer laat een bestandper regel zien, kompleet metalle leestekens die voor eenCALL LOAD of CALL

RUN opdracht nodig zijn.Daardoor kan men, alsof het

een menu was, de cursor opde regel plaatsen waar het gewenste programma staat enmet de (auto-insert) F2 toetser 'CALL LOAD' voorzet

ten. Dan alleen nog even opde return drukken en presto!,het programma wordt geladen. Aardig is de auto start faciliteit. Als er zich een programma met de naam 'AU-

TOEXEC' op de diskette bevindt wordt dit na het aanzetten van de computer, of naeen reset, automatisch geladen en uitgevoerd.Het CASQD commandobleek ook prettig in het gebruik, het verplaatsen vanprogramma's van de cassettenaar de QD wordt er vrijwelautomatisch door afgehandeld, mits de cassetterecorderalthans voorzien is van een re-

KONICLUS.

De QDM-01 van Mitsumi iseen prettig apparaat in gebruik. De snelheid is meerdan afdoende, en voor veeltoepassingen kan de QuickDisk een echte diskdrive ver

vangen. Toch zijn er vergeleken met een echte disk wel beperkingen. Zo kent de QD

geen random-access bestanden, het aantal gelijktijdig teopenen bestanden is kleineren het iSniet mogelijkom veroudefde bestanden te wissen,tenzij deze toevallig als laatste op de diskette staan. Inhoeverre deze beperkingenvoor de gebruiker wegen,hangt sterk af van het gebruikwat men ervan wil maken.

Lastiger is dat de QD, volgensde dokumentatie, niet naasteen echte diskdrive, of welkeop een slot aan te sluiten uitbreiding dan ook, gebruiktkan worden. Dat sluit het gebruik van allerlei op diskettegeleverde programma's uit,tenzij het QD systeem aanslaat en de fabrikanten deprogrammatuur ook in QD

formaat gaan leveren.Volgens de handleiding valthet aantal gelijktijdig op eenMSX computer aan te sluitenQD's tot maximaal 8 uit tebreiden. Het is ons echter onduidelijk hoe. Uitbreidingsmogelijkheden waren aan debuitenkant niet te zien.De diskettes zelf zijn van eenwat ongebruikelijk type, 2.8inch dubbelzijdig. Ze hebben

mote control, waarmee decomputer de recorder kanstarten.Tijdens de testperiode heeftde QD zich voorbeeldig ge

dragen, er is geen enkele foutopgetreden die niet bij naderinzien aan onszelf te wijtenwas. Dat was maar goed ook,want de foutmeldingen vanhet Quick Disk System zijnbeperkt. 'BAD FILE NAME'. 'FILE ALREADY

OPEN' en 'FILE NOT

FOUND' spreken weliswaarvoor zichzelf, maar alle andere foutkondities geven slechtsde melding 'DEVICE IlOERROR'.

Naar onze mening moet hetsysteem zelf maar aangevenwat er fout is, in plaats van dataan de gebruiker over te laten.

een capaciteit van 64K perkant. Om beide zijden te gebruiken moet de diskette ook

echt uitgenomen en omgedraaid worden. De prijs vande diskette's bedraagt onge

veer i 12,50 per stuk.Een Nederlandstalige gebruiksaanwijzing lijkt onsverder geen luxe, mede gezien de wat gebrekkige kwaliteit van de momenteel met demachine meegeleverde Japans/Engelse dokumentatie.Volgens de importeur wordthierin ook op korte termijnvoorzien.De QDM-01 kost nu ca.i 699,-. Dat vinden wij nogwel wat prijzig voor een appa

raat dat in verschillende opzichten niet meer is dan eensnellere cassetterecorder.Gezien het succes van deQDM-Ol denkt de importeurechter de prijs binnen afzienbare termijn te kunnen verlagen tot i 599,-. Voor degenendie niet alle faciliteiten vaneen echte discdrive wensenbiedt de QDM-01 dan ookeen uitstekend alternatief.

Importeur:

AVT-Electronics bvPostbus 614112506 AK Den HaagTel. 070-456800.

Met dank aan: Bits and Chipscomputershop, Amsterdamvoor het ter beschikking stellen van de QDM-Ol



Alle informatie over alle grote merken, softwareen randapparatuur op één tentoonstelling

Voor alles wat ualtijd alover computers wilde weten

Op de Personal Computer RAl 85 vindt u een compleet overzicht

van het huidige aanbod op het gebied van personal- en home com

puters. Zakelijke systemen voor het midden- en kleinbedrijf en de

vrije beroepen worden van 20 tlm 24 maart tentoongesteld in de

RAl in Amsterdam. Bovendien zullen in een afzonderlijke hal com

puters voor home- en hobbytoepassingen worden geëxposeerd.

Niet alleen de apparatuur, maar ook de onontbeerlijke programma

tuur en randapparatuur die de eigenlijke toepassing van de compu

ter bepalen, zullen op de Personal Computer RAl worden belicht.

Een centraal informatiecentrum, waar iedere bezoeker zich objectief

kan laten voorlichten over de toepassingen van apparatuur en pro-

grammatuur, is kenmerkend voor de doelstelling van het evene

ment. Deze voorlichting beperkt zich niet tot zakelijke toepassingen

alleen, maar omvat ook educatieve en algemene toepassingen.

Ook tijdens de verschillende lezingen kan de bezoeker zich oriënte

ren over het gebruik van de computer. Een reeks branchegerichte

seminars zorgt voor een voor iedere geinteresseerde optimale infor

matieverstrekking.

Met name degene die zich op het brede gebied van computertoe

passingen wil oriënteren vindt op de Personal Computer RAl de

informatie die hij zoekt.

Informatie over alle grote merken, alle software, alle randappara

tuur op een tentoonstelling.

20t/m 24maartOpeningstijden: 20 en 21 maart 10-21 uur; 22,23 en 24 maart 10-17 uur, toegang fI10,

Trein-Toegang-biljetten bij NS-stations

-AMSTERDAM ra l



LampiesHet programma lampjes is een eenvoudigpuzzeltje. Op het beeldscherm verschijnteen plaatje van een nachtelijke straat, waareen negental genummerde lantarenpalen opeen rij staan. Aan u de taak om het l icht aante doen. In deze gecomputeriseerde stad

kunt u de lampen aan- of uitdoen door hetcijfer in te drukken dat overeen komt met hetnummer van de lantarenpaal.Er is wel een probleem met de bekabeling, ukunt een lamp alleen dan aan of uitzetten alsalle andere lampen uit zijn. Behalve de linkerbuurman, die moet juist wel branden. Lantaren paal 1 de meest linkse, is geen probleem.Simpelweg op de 1 drukken bedient dezelamp. Maar om nummer 7 aan te steken,

moeten alle andere lampjes behalve 6 uit zijn.Lampjes houdt het aantal beurten bij dat uerover doet om de straat helemaal te verlichten, en zal u feliciteren naar gelang van hetresultaat. Of juist niet, als u al te veel foutengemaakt hebt.

1 ~ ~ REM PUZZEL LAMPJES

1 1 ~ REM

1 2 ~ REM MSX Computer Magazine

1 3 ~ REM nummer 1

1 4 ~ REM

1 5 ~ , opze t ten spelscherm **********1 6 ~ DIM L ( 9 ) : C C = ~ 1 7 ~ POR 1=1 TO 9

1 8 ~ L ( 1 ) = ~ 1 9 ~ NEXT I

2 ~ ~ OPEN"GRP:" POR OUTPUT AS #1

2 1 ~ SCREEN 2 , ~ , ~ 2 2 ~ COLOR 4,1,4:CLS2 3 ~ READ X1,Y1

2 4 ~ POR ZZ=1 TO 31250' READ X2, Y2

260' L1NE (X1,Y1)-(X2,Y2)

270' X1=X2: Y1=Y2

2 8 ~ NEXT ZZ

2 9 ~ DATA ~ , 5 0 ' , 2 0 ' , 5 0 ' , 2 0 ' , 3 7 , 4 5 , 3 7 , 4 5 , 7 0 ' , 5 5 , 7 0',60',60',65,60',65,50',70',50',70',60',80',60',80 ' , 4 5 , 9 0 ' , 3 0 ' , 1 1 5 , 3 0 ' , 1 2 5 , 4 5 , 1 2 5 , 5 0 ' , 1 3 ~ , 5 0 ' , 1 4 0 ' , 4 ~ , 1 5 5 , 5 5 , 1 5 5 , 6 5 , 1 7 5 , 6 5 , 1 7 5 , 4 5 , 1 9 5 , 45

3 ~ ~ DATA 195,55,20'5,55,215,25,220' ,40' ,240' ,40' ,245,50' ,245,65,255,65

3 1 ~ PA1NT(0',0'),4,4

320' POR 1=28 TO 22 8 STEP 25

3W Cl RCLE ( I , 175) ,5340' L1NE(1-2,115)-(1-4,171)350' LINE(1+2,115)-(1+4,171)360' LINE(1-4 ,179)-(1-8 ,188)3 7 ~ L1NE(1+4,179)-(1+8,188)

380' LINE(1-4 ,182)-( I+4,182)390' LINE(1-6,185)- (1+6,185)

40'0' LINE(1-8,188)- (1+8,188)

410' L l N E ( 1 - 7 , 1 ~ 3 ) - ( 1 + 7 , 1 ~ 3 ) 420' LINE(1-5 ,96)-(1+5,96)430' L1NE(1-5,96)-(1-7,10'3)440' L1NE(I+5,96)-(I+7,10'3)450' P A 1 N T ( 1 , 1 ~ 0 ' ) , 4 , 4 460' .CIRCLE( I , 1 ~ 8 ) , 7470' C1RCLE(1,10'8),4,10'



4 8 ~ NEXT 14 9 ~ C I R C L E ( 1 9 ~ , 2 ~ ) , 1 1 , 1 ~ , 4 . 1 , 1 . 6 5 5 ~ ~ C I R C L E ( 1 8 6 , 1 9 ) , 1 ~ , 1 ~ , 4 . 3 , 1 . 4 5 1 ~ P A I N T ( 1 9 8 , 2 ~ ) , 1 ~ , 1 ~ 5 2 ~ FOR Z Z = ~ TO 25

5 3 ~ READ YY5 4 ~ P S E T ( Z Z * 1 ~ , Y Y ) , 1 ~ 5 5 ~ NEXT ZZ5 6 ~ DATA 1 ~ , ~ , 1 8 , 1 5 , 2 , 1 ~ , 4 ~ , 2 8 , 1 , 1 7 , 2 ~ , 1 , 5

, 2 6 , 3 5 , 8 , 4 8 , 1 4 , 6 , 4 ~ , 3 7 , ~ , 2 ~ , 3 4 , 5 , 3 9 5 7 ~ COLOR 155 8 ~ FOR 1=1 TO 95 9 ~ PSET(I*25-7,172),16 ~ ~ PRINT#1, I6 1 ~ NEXT 16 2 ~ D R A W " B M 9 ~ , ~ ~ " :PRINT#1, "LAMPJES"6 3 ~ , hoofdlus spel ****************6 4 ~ A$=INKEY$:IF A$="" THEN 6 4 ~ 6 5 ~ IF ASC(A$)<49 OR ASC(A$»57 THEN 6 4 ~ 6 6 ~ C C = C C + 1 : L l N E ( 8 3 , 6 ~ ) - ( 1 5 4 , 6 6 ) , 1 , B F : D R A W

"BM83, 6 ~ " : PRI NT# 1 , CC; "KEER"6 7 ~ N=VAL(A$)6 8 ~ IF N=1 THEN 7 4 ~ 6 9 ~ I F L ( N - 1 ) = ~ THEN 6 4 ~ 7 ~ ~ IF N=2 THEN 7 4 ~ 7 1 ~ FOR ZZ=1 TO N-2

7 2 ~ lF L(ZZ)=1 TH EN 6 4 ~ 7 3 ~ NEXT ZZ7 4 ~ IF L ( N ) = ~ THEN P A I N T ( N * 2 5 + 3 , 1 ~ 8 ) , 1 ~ , 1 ~

:GOTO 7 7 ~ 7 5 ~ CIRCLE ( N * 2 5 + 3 , 1 ~ 8 ) , 3 , 1 7 6 ~ P A I N T ( N * 2 5 + 3 , 1 ~ 8 ) , 1 , 1 7 7 ~ L(N)=1-L(N)7 8 ~ IF L(1)+L(2)+L(3)+L(4)+L(5)+L(6)+L(7)+

L(8)+L(9)=9 THEN 8 1 ~ 7 9 ~ G O T 0 6 4 ~ 8 ~ ~ , speleinde ********************8 1 ~ D R A W " B M 7 ~ , 7 1 " : P R I N T # 1 , " A l l e lampjes z i

jn aan!"8 2 ~ IF CC<=341 THEN DRAW " B M 7 ~ , 8 2 " : P R I N T # 1

,"UITSTEKEND GEDAAN! ":GOTO 8 5 ~ 8 3 ~ IF CC>341 AND C C < 3 6 ~ THEN DRAW " B M 7 ~ , 8

2":PRINT#1,"PRIMA WERK":GOTO 8 5 ~ 8 4 ~ DRAW " B M 7 ~ ,82" : PRINT# 1 , "DAT KAN BETER"8 5 ~ DRAW " B M 6 5 , 1 4 ~ " : P R I N T # 1 , " n o g een keer

( j in)?"

8 6 ~ A$=INKEY$:IF A$="" THEN 8 6 ~ 8 7 ~ IF A$="n" THEN END ELSE IF A$="j" THEN

RUN ELSE 8 6 ~

CHECKSUM LIST

1 ~ ~ : 2 ~ 6 ; 1 1 ~ : 1 3 ~ ; 1 2 ~ : 1 7 ~ ; 1 3 ~ : 212;1 4 ~ : 139; 1 5 ~ : 194; 1 6 ~ : 2 ~ ; 1 7 ~ : 5 ~ ; 1 8 ~ : 2 ~ 6 ; 1 9 ~ : 1 ~ 6 ; 2 ~ ~ : 238; 2 1 ~ : 247;2 2 ~ : 27 ; 2 3 ~ : 183; 2 4 ~ : 141; 2 5 ~ : 141;2 6 ~ : 1 3 ~ ; 2 7 ~ : 9 ~ ; 2 8 ~ : 1 ~ 8 ; 2 9 ~ : 2 ~ 8 ; 3 ~ ~ : 142; 3 1 ~ : 11; 3 2 ~ : 154; 3 3 ~ : 242;3 4 ~ : 117; 3 5 ~ : 244; 3 6 ~ : 145; 3 7 ~ : 43;3 8 ~ : 183; 3 9 ~ : 79; 4 ~ ~ : 232; 4 1 ~ : 1 ~ 3 ; 4 2 ~ : 95; 4 3 ~ : 157; 4 4 ~ : 216; 4 5 ~ : 1 ~ 3 ; 4 6 ~ : 193; 4 7 ~ : 236; 4 8 ~ : 138; 4 9 ~ : 124;5 ~ ~ : 28; 5 1 ~ : 3; 5 2 ~ : 219; 5 3 ~ : 32;5 4 ~ : 1 ~ 6 ; 5 5 ~ : 124; 5 6 ~ : 44; 5 7 ~ : 62;5 8 ~ : 97; 5 9 ~ : 127; 6 ~ ~ : 71; 6 1 ~ : 223;

6 2 ~ : 165; 6 3 ~ : 67; 6 4 ~ : 2 ~ ; 6 5 ~ : 21;6 6 ~ : 26; 6 7 ~ : 89; 6 8 ~ : 79; 6 9 ~ : 118;7 ~ ~ : 1 ~ 2 ; 7 1 ~ : 154; 7 2 ~ : 86; 7 3 ~ : 1 ~ 4 ; 7 4 ~ : 241; 75$rY: 16 ; 7 6 ~ : 161; 77$rY: 76;7 ~ ~ : 167; 7 9 ~ : 127; 8 ~ ~ : 68; 8 1 ~ : 1 ~ 4 ; 8 2 ~ : 2 4 ~ ; 8 3 ~ : 5 ~ ; 8 4 ~ : 144; 85$rY: 26;8 6 ~ : 242; 8 7 ~ : 228;*** EINDE PRINTEN ***

i. q q i.

'.

HOE HETWERKT

We zullen de werking van'Lampjes' stap voor stap bespreken, het programma zelfis helder opgezet en valt uit

een in meerdere stappen.Daardoor is het uitstekend

geschikt om als voorbeeld

voor beginnende Basic-programmeurs te dienen.

Eerst in regel 160-190 wordt

het array (lijstvariabele ) L gedimensioneerd en voor alleveiligheid op 0 gezet, waarinde toestand van de lampen

weergegeven zal worden. 0betekent uit en I aan. In deregels 200-620 is het spelscherm opgebouwd. Daarbij

worden twee handige tekentechnieken toegepast.

De regels nO-31 0 tekenen dehuizen, door steeds een koördinatenpaar te lezen uit de data-statements, daar een lijntussen te trekken en dan hetlaatst gelezen koördinaten

paar de definiëren als het

nieuwe vertrekpunt. Tenslotte zorgt 3]() voor het inkleuren.In 320-480 wordt de tweede

techniek gebruikt om de lan

tarenpalen te tekenen. Hetprogrammagedeelte 330-470doet het feitelijke tekenwerk

voor een enkele paal, waarbij

de horizontale koördinaten

worden afgeleid uit de variabele I. Die variabele is op zijnbeurt de tellervariabele vande omringende FOR-NEXT

lus 320-480, waarbij beginwaarde, stapgrootte en eindwaarde zodanig gekozen zijndat er inderdaad negen lampen getekend worden, keurig

over het scherm verdeeld.

De halve maan wordt door

490-510 geproduceerd. De

eerste twee regels tekenen iede r een cirkel, die elkaar snijden, en 510 kleurt het gevormde halvemaan-vormige

segment in. He t stuk 520-560laat de sterren verschijnen,

waarbij de koördinaten weer

in een datastatement opgeno

men zijn. De cijfers op de lantarenpalen worden geprint

met dezelfde techniek als de

palen eerder al getekend waren, in regels 580-610.

De hoofdlus loopt van 630 tot

en met 790. Regel 640 wacht

op het indrukken van een

toets, en 650 test of dat weleen cijfer tussen 1 en negen

COMPUTEltMAGUlN[

was. Zo nee, dan weer terug

naar MO. Als het wel een cij':.

fer was, dan verhoogt regel660 de beurtteller en print deze op het scherm. Regel 670zet de invoer om naar een ge

tal, en als dit een 1 blijkt tezijn stuurt 680 het program

ma door naar de routine diehet eigenlijke aanen uitzetten regelt. Immers, lantaren

I heeft geen linkerbuurman ,en mag dus altijd aan- of uitgezet worden.

Voor alle andere lantarens

kontroleert 690 of de linkerbuurman wel inderdaad aanstaat, zo niet dan weer terug

naar de invoerwachtlus. Nadeze test is ook meteen vastgesteld of lamp 2 geschakeldmocht worden. Regel 700stuurt commando's voor lamp

2 door naar de schakelroutine. De FOR-NEXT lus 710-no test vervolgens voor alleandere lampen of aan de konditie 'alles uit wat meer dan Ipositie links staat' voldaan is,zodra er een brandt, dus debetreffende cel van array Leen I bevat, wordt de pro-gramma-uitvoering teruggezonden naar MO, de invoer

lus. Als deze test gepasseerdwordt bereiken we de schakelfunctie in regels 740-770.

In 740 staat 'als de lamp uit is,zet hem dan aan, en ga dan

naar 770', 750 en 760 worden

dus alleen maar bereikt als delamp om te beginnen al aan

was, en zetten hem dan ook

uit. In 770 wordt de inhoud

van array L aangepast om de

huidige konditie weer te geven, en 780 test of nu alle lam

pen aan zijn. Zo ja , dan naarhet speleinde, zo nee, danweer naar de invoerlus. Vanaf 800 vinden we de scoreroutine, 810 print de bood

schap 'Alle lampjes zijnaan!', en 820, 830 of 840 voegen daar nog een felicitatieaan toe, afhankelijk van het

aantal gebruikte beurten inCc.Regels 850-870 zijn tenslotte

een standaard 'nog een keer'

routine, waarbij 860 eigenlij kde invoerlus van MO dupliceert. De beide IFTHEN ELSE statements in 870 zi j n handig, ze regelen de reaktie op

de twee mogelijke goede antwoorden en sturen het pro

gramma in alle andere gevallen weer terug naar de wachtlus.



Botsauto'sEen doolhofspel, botsauto's, dat hoewel puur in MSX-Ba-,sic geschreven toch tamelijk snel is. Verwacht er echter

geen bliksemsnelle reakties van. In dat opzicht is het niette vergelijken met een in machinetaal geschreven spel.U krijgt drie wagens om daarmee alle weggedeelten vanhet doolhof te berijden. Als het spel begint is di t doolhof

bezaaid met stippen, maar die verdwijnen als u er overheenrijdt. Als de laatste stip van het scherm verdwenen is, danis het spel afgelopen. Om het moeilijker te maken rijdt erook een door de computer bestuurde wagen rond, waarmee u maar beter niet in botsing kunt komen. Gelukkigzoekt de auto u echterniet speciaal op, botsingen zijn loutertoeval.Verder zijn er een drietal magische tunnels in het doolhof ,als u die inrijdt blijkt uw wagen opeens verplaatst naar eenheel ander gedeelte van het scherm. Soms zijn deze tunnelseen goede vluchtweg als de computer u in de wielen rijdt,maar het kan ook gebeuren dat de andere wagen geheelonverwachts opduikt uit een van deze vluchtwegen.

Botsauto's werkt met de cursortoetsen, maar wie een joys-

tick prefereert kan dat simpel veranderen door de variabeleST in regel 200 een andere waarde te geven. Het toetsenbord is een 0, zoals dat in de listing staat, en 1 of 2 gevenrespektievelijk joystick A of B.

HOEHRWERKT

Botsauto's is een tamelijk gekompliceerd en vrij lang programma, dat we dan ook niethelemaal zullen bespreken.

Het bevat een aantal leukevondsten, vooral de opbouwvan het spelscherm is slim opgezet. De eigenlijke hoofdlusis kort gehouden, om nog eenaanvaardbare speelsnelheidte kunnen bereiken.

Het speelveld wordt in drieroutines opgebouwd. In deregels 1770-2070 staat in data

statements het scherm be-

schreven, op een zodanigewijze dat het rechtstreeksleesbaar (en dus makkelijk tewijzigen) is. De FO R NEXT

lus in 1790-1850 maakt eenhandig gebruik van de MID$funktie om deze gegevensover te brengen naar een array.Het gedeelte 2080-2470 tekent de lijnen van het speelveld op het scherm. Ook hieris een slim gebruik gemaaktvan data statements om tevoorkomen dat het een onontwarbare massa van getallen wordt, iedere data-regelbevat behalve de koördinatenook een letter die aangeeft

199 REM SPEL BOTSAUTOS11g REM

12g REM MSX Computer Magazine

13g REM nummer 114g REM

lS g • INITIALISATIE *****************

16g SCREEN.2,2 : COLOR lS , l , l17g KEY OFF: WIDTH 3g : CLS

lBg CLEAR 4gg,&HDFFF199 DIM C(23,22)2gg Se=g : Hs=g : ST=g21g ON SPRITE GOSUB 133g22g GOSUB 14Sg

23g OPEN "GRP:" AS #124g DRAW "BM6g,6g"

2Sg PRINT #l,"EVEN GEDULD AUB"

26g CLOSE #1

27g GOSUB 177g2Bg CA=3 : FU=lggg

29g IF SC>HS THEN HS=SC

3gg Se=g

31gX=21

:Y=ll : F=332g TX=l : TY=l :TF=l

33g OPEN "GRP:" AS#l34g DRAW "BM198,2S"3Sg PRINT #1, "BOTS36g DRAW "BM2gB,4S"37g PRINT #l,"AUTOS"3Bg LINE (22g,12g)-(2Sg,13g),1,BF39g DRAW "BM19S,12g"4!1g PRINT # 1, "AUTO: ";CA41g DRAW "BM19S,lSg"42g PRINT # 1, "TOPSCORE"43g DRAW "BM19S,16S"44g PRI NT # 1 , .... ; HS4Sg CLOSE #146g PUT SPRITE 1,(236,B9),4,347g PUT SPRITE 2,(13 ,9 ) ,7,148g • HOOFDLUS SPEL ****************49g K$=INKEY$:IF K$= .... THEN 49g

sg g FOR J=228 TO 171 STEP -BSlg FOR 1=1 TO sg: NEXT IS2g PUT SPRITE 1,(J,B9),4,3S3g NEXT JS4g SPRITE ON

ssg KK=STICK(ST)S6g IF C(X,y»g THEN 61g

S7g C(x,Y)=l :Se=SC+1g : FG=FG+1S8g SX=X*8+1g : SY=Y*8+1gS9g LINE(SX,SY)-(SX+2,SY+2),1,BF6gg IF FG=FX THEN 119g

wat er met deze koördinatengebeuren moet. Alweer, hetkomt van de leesbaarheid vanhet programma ten goede.Bij het tekenen wordt eenoverkom pleet speelveld gemaakt, sommige lijnen die nunog doorlopen moeten alsnoggedeeltelijk gewist worden.

Dit heeft overigens als nevenvoordeel dat er voor twee lijnen op het uiteindelijkespeelveld. slechts een tekenoperatie en een data statement nodig zijn. De regels2480-2600 zorgen voor dit gedeeltelijk weer uitwissen, enplaatsen ook de puntjes op

het spelscherm. Een tweetalgeneste FO R NEXT lussenberekenen de koördinaten,waarna op grond van de inhoud van die cel van het array, dat de veldopbouw bevat, puntjes geprint of lijnengewist worden.

Leuk detail, daarbij wordtmeteen bijgehouden hoeveel

puntjes er gezet worden, enhet resultaat daarvan wordt inregel 600 weer gebruikt om tebepalen of het spel al afgelopen is. Zo wordt voorkomendat een eventuele wijziging inhet speelveld tot foute resultaten in de hoofdlus leidt.



6 1 ~ IF K K = ~ THEN 7 7 ~ 6 2 ~ IF KK=3 THEN RX=X+l:RY=Y:RF=l6 3 ~ IF KK=5 THEN RY=Y+1 :RX=X:RF=26 4 ~ IF KK=7 THEN RX=X-l:RY=Y:RF=36 5 ~ IF KK=l THEN RY=Y-l :RX=X:RF=46 6 ~ D=C( RX, RY)

6 7 ~ RRF=RF+2:IF RRF>4 THEN RRF=RRF-46 8 ~ IF F=RF OR F=RRF THEN 7 7 ~ 6 9 ~ IF C(X,Y)<>2 THEN 7 6 ~ 7 ~ ~ IF 0=9 THEN 7 7 ~ 7 1 ~ IF RF=1 THEN RX=X+27 2 ~ IF RF=2 THEN RY=Y+27 3 ~ IF RF=3 THEN RX=X-27 4 ~ IF RF=4 THEN RY=Y-27 5 ~ GOTO 8 7 ~ 7 6 ~ IF D<>9 THEN F=RF : G O T 0 8 7 ~ 7 7 ~ IF F=1 THEN RX=X+1 : RY=Y7 8 ~ IF F=2 THEN RY=Y+1 :RX=X7 9 ~ IF F=3 THEN RX=X-l:RY=Y8 ~ ~ IF F=4 THEN RY=Y-l :RX=X8 1 ~ D=C(RX,RY)8 2 ~

IF D<9 THEN8 7 ~

8 3 ~ F U = F U - l ~ 8 4 ~ F=F+l

8 5 ~ IF F>4 THEN F=F-4

8 6 ~ GOTO 9 5 ~ 8 7 ~ IF D<4 OR D>6 THEN 9 3 ~ 8 8 ~ ON D-3 GOTO 8 9 ~ , 9 1 ~ , 9 2 ~ 8 9 ~ Y=13:IF RND(1}<.5 THEN Y=99 ~ ~ X=15:F=3:GOTO 9 4 ~ 9 1 ~ Y=13:GOTO 9 ~ ~ 9 2 ~ Y= 9:GOTO 9 ~ ~ 9 3 ~ X=RX: Y=RY

9 4 ~ FU=FU-19 5 ~ PUT SPRITE 1,(X*8+4,Y*8+1),4,F9 6 ~ IF C(TX,TY)<>3 THEN 1 ~ ~ ~ 9 7 ~ TF=TF-1: IF RND(1)<.5 THEN TF=TF+29 8 ~ IF TF<l THEN TF=TF+49 9 ~ IF TF>4 THEN TF=TF-4

1 ~ ~ ~ IF TF=l THEN XRX=TX+l:YRY=TY1 ~ 1 ~ IF TF=2 THEN YRY=TY+l :XRX=TX1 ~ 2 ~ IF TF=3 THEN XRX=TX-1:YRY=TY1 ~ 3 ~ IF TF=4 THEN YRY=TY-1 :XRX=TX1 ~ 4 ~ D=C(XRX,YRY)1 ~ 5 ~ IF D<9 THEN 1 1 ~ ~ 1 ~ 6 ~ TF=TF-l:IF RND(1)<.5 THEN TF=TF+21 ~ 7 ~ IF TF<l THEN TF=TF+41 ~ 8 ~ IF TF>4 THEN TF=TF-4

lf,J9Jl GOTO 117 ~ 1 1 ~ ~ IF D<4 OR D>6 THEN 1 1 6 ~ 111Jl ON D-3 GOTO 1 1 2 J l , 1 1 4 J l , 1 1 5 ~ 1 1 2 ~ TY=13:IF RND(1)<.5 THEN TY=9

1 1 3 ~ TX=15:TF=3:GOTO 117Jl1 1 4 ~ TY=13: GOTO 113Jl1 1 5 ~ TY=9 : GOTO 1 1 3 ~ 1 1 6 ~ TX=XRX: TY=YRY1 1 7 ~ PUT SPRITE 2,(TX*8+4,TY*8+1),7,TF1 1 8 ~ GOTO 5 5 ~ 1 1 9 ~ , SPEL EINDE ******************

1 4 ~ ~ LlNE ( 4 ~ , 6 ~ ) - ( 1 5 ~ , 1 4 ~ ) , 1 , B F 1 2 1 ~ DRAW " B M 4 ~ , 7 ~ " 1 2 2 ~ OPEN "GRP:" AS #11 2 3 ~ PRINT #1, "GEFELICITEERD!"1 2 4 ~ SC=SC+FU1 2 5 ~ DRAW " B M 5 ~ , 8 5 " 1 2 6 ~ PRINT #l,"SCORE ="jSC

1 2 7 ~ DRAW "BM35, 1 2 ~ " 1 2 8 ~ PRINT #1, "NOG EENS ( j in )?"1 2 9 ~ CLOSE #11 3 ~ ~ K$=INKEY$:IF K$="n" THEN END1 3 1 ~ IF K$="j" THEN CLS: GOTO 2 3 ~ 1 3 2 ~ GOTO 1 3 ~ ~ 133(1 SPRITE OFF1 3 4 ~ FOR J=l TO 1 ~

1 3 5 ~ FOR 1=1 TO 4

~ COMPUT'ER"'l1lI MAGAZINE

1 3 6 ~ PUT SPRITE 1,(X*8+4,Y*8+4),J+I,I1 3 7 ~ FOR K=l TO 1 ~ : NEXT K1 3 8 ~ NEXT I1 3 9 ~ NEXT J1 4 ~ ( 1 CA=CA-1:IF CA>-l THEN 144(1

141Jl OPEN "GRP:" AS #1142(1 LlNE ( 4 J l , 6 ~ ) - ( 1 5 ~ , 1 4 ~ ) , 1 , B F 1 4 3 ~ GOTO 1 2 4 ~ 1 4 4 ~ RETURN 31(11 4 5 ~ , SPRITE OPBOUW ***************1 4 6 ~ RESTORE 1 5 7 ~ 1 4 7 ~ FOR J=l TO 41 4 8 ~ SP$=""

149(1 FORI=l TO 321 5 ~ ~ READ D$

1 5 1 ~ D$=CHR$(VAL( "&H"+D$»1 5 2 ~ SP$=SP$+D$1 5 3 ~ NEXT I1 5 4 ~ SPRITE$(J)=SP$

1 5 5 ~ NEXT J

156Jl 'RECHTS1 5 7 ~ DATA J l ~ , ~ ~ , J l ~ , ~ ~ , l f , l f , J l 6 , l f 158Jl DATA l f , l f , J l 6 , l f , l f , J l J l , J l ~ , J l J l 159Jl DATA J l ~ , J l ~ , J l ~ , J l ~ , J l ~ , 3 8 , 1 ~ , f c 1 6 ~ ~ DATA e c , f c , l J l , 3 8 , ~ J l , J l J l , J l J l , J l J l 1 6 1 ~ 'OMLAAG1 6 2 ~ DATA J l ~ , J l ~ , J l ~ , l b , l b , l f , l b , l b 1 6 3 ~ DATA ~ 3 , ~ 3 , ~ b , J l e , J l b , J l 3 , ~ J l , ~ ~ 1 6 4 ~ DATA J l ~ , J l ~ , J l ~ , b ~ , b J l , f ~ , b J l , b J l 165Jl DATA 8 J l , 8 J l , a ~ , e ~ , a J l , 8 ~ , ~ ~ , J l J l 166Jl 'LINKS

167Jl DATA J l ~ , J l ~ , J l ~ , J l ~ , J l ~ , l c , ~ 8 , 3 f 168Jl DATA 3 7 , 3 f , ~ 8 , l c , J l ~ , J l J l , J l ~ , J l ~ 169Jl DATA J l ~ , J l ~ , J l J l , J l ~ , f 8 , f 8 , 2 J l , f 8 1 7 J l ~ DATA f 8 , f 8 , 2 J l , f 8 , f 8 , J l J l , J l ~ , J l ~ 1 7 1 ~ 'OMHOOG

1 7 2 ~ DATA ~ ~ , ~ ~ , ~ 3 , ~ b , ~ e , J l b , J l 3 , ~ 3 1 7 3 ~ DATA 1 b , l b , l f , l b , l b , J l ~ , J l ~ , ~ ~ 1 7 4 ~ DATA ~ ~ , J l J l , 8 ~ , a J l , e ~ , 8 J l , 8 ~ , b ~ 175Jl DATA b J l , b ~ , f ~ , b ~ , b J l , J l ~ , J l ~ , ~ ~ 176Jl RETURN1 7 7 ~ , SCHERMDATA INLEZEN **********

1 7 8 ~ RESTORE 187Jl179Jl FOR J = ~ TO 2 ~ 1 8 ~ ~ READ 0$1 8 1 ~ FOR I=Jl TO 22

182Jl D=VAL(MID$(D$,I+1,l»183Jl C(I,J)=D184Jl NEXT I185Jl NEXT J1 8 6 ~ ' 123456789Jl123456789Jl123

1 8 7 ~ DATA 999999999999999999999991 8 8 ~ DATA 9 222 9189Jl DATA 9 9999999911199999999 919J1Jl DATA 9 9 222 9 9191Jl DATA 9 9 999999111999999 9 91 9 2 ~ DATA 9 9 94 222 9 9 91 9 3 ~ DATA 9 9 9999991119999 9 9 91 9 4 ~ DATA 9 9 222 9 9 91 9 5 ~ DATA 9 999999991119999 9 9 91 9 6 ~ DATA 93 222 59 9 9 91 9 7 ~ DATA 9 999999991119999 9 9 9198Jl DATA 93 222 222 3131391 9 9 ~ DATA 9 999911199999999 9 9 92 ~ ~ ~ DATA 9 9 222 69 9 9 92 ~ l J l DATA 9 9 9911199999999 9 9 9

2 ~ 2 ~ DATA 9 9 222 9 9 92 ~ 3 ~ DATA 9 99991119999999999 9 92Jl4Jl DATA 93 222 9 92 ~ 5 ~ DATA 9 9999111999999999999 92 ~ 6 ~ DATA 9 222 92 ~ 7 J l DATA 999999999999999999999992 ~ 8 J l ' SCHERM OPBOUWEN *************

m



2 ~ 9 ~ RESTORE 2 2 1 ~ : C L S 2 1 ~ ~ READ 0$2 1 1 ~ IF D$="EIND" THEN 2 4 8 ~ 2 1 2 ~ IF D$<>"P" THEN 2 1 6 ~ 2 1 3 ~ READ X1,Y1,C1,K1

2 1 4 ~ PAINT(X1,Y1),C1,K1

2 1 5 ~ GOTO 2 1 1 1 ~ 2 1 6 ~ READ X1,Y1,X2,Y2,C2 1 7 ~ IF D$="L" THEN LINE (X1,Y1)-(X2,Y2),C2 1 8 ~ IF D$="B" THEN LINE (X1,Y1)-(X2,Y2),C

,B2 1 9 ~ IF D$="F" THEN LlNE (X1, Yl)-(X2, Y2) ,C

,BF2 2 ~ ~ GOTO 2 1 ~ ~ 2 2 1 ~ DATA B , 8 , 7 , 1 9 ~ , 1 7 4 , 3 2 2 2 ~ DATA B , 1 1 , 1 ~ , 1 8 7 , 1 7 1 , 3 2 2 3 ~ DATA P,11,8,3,22 2 4 ~ DATA B , 1 8 7 , 8 8 , 2 5 4 , 1 ~ 8 , 3 2 2 5 ~ DATA B , 1 9 1 , 9 1 , 2 5 1 , 1 ~ 5 , 3 2 2 6 ~ DATA P , 2 ~ ~ , 8 9 , 3 , 2 2 2 7 ~ DATA F , 1 8 6 , 9 2 , 2 5 ~ , 1 ~ 4 , 1 2 2 8 ~ DATA L,26,26,172,26,2

2 2 9 ~ DATA L,172,26,172,156,22 3 ~ ~ DATA L,172,156,26,156,22 3 1 ~ DATA L,26,26,26,74,22 3 2 ~ DATA L,26,74,138,74,2

2 3 3 ~ DATA L , 1 3 8 , 7 4 , 1 3 8 , 9 ~ , 2 2 3 4 ~ DATA L , 1 3 8 , 9 ~ , 2 6 , 9 ~ , 2 2 3 5 ~ DATA L,138,58,42,58,22 3 6 ~ DATA L,42,58,42,42,32 3 7 ~ DATA L,42,42,155,42,2

2 3 8 ~ DATA L,155,42,155,138,22 3 9 ~ DATA L,155,138,26,138,22 4 ~ ~ DATA L,42,122,138,122,22 4 1 ~ DATA L , 1 3 8 , 1 2 2 , 1 3 8 , 1 ~ 6 , 2 2 4 2 ~ DATA L , 1 3 8 , 1 ~ 6 , 2 6 , 1 ~ 6 , 2 2 4 3 ~ DATA L , 2 6 , 1 ~ 6 , 2 6 , 1 3 8 , 2 2 4 4 ~ DATA

F,42,42,45,58,92 4 5 ~ DATA F , 1 3 5 , 1 ~ 6 , 1 3 8 , 1 2 2 , 1 ~ 2 4 6 ~ DATA F , 1 3 5 , 7 4 , 1 3 8 , 9 ~ , 1 ~ 2 4 7 ~ DATA EIND

2 4 8 ~ F X = ~ 2 4 9 ~ FOR J = ~ TO 2 ~ 2 5 ~ ~ FOR I = ~ TO 222 5 1 ~ X X = I * 8 + 1 ~ : Y Y = J * 8 + 1 ~ 2 5 2 ~ IF C ( I , J ) < > ~ THEN 2 5 6 ~ 2 5 3 ~ DRAW "BM=xx; ,=yy;"

2 5 4 ~ FX=FX+1

2 5 5 ~ DRAW "C8R1"2 5 6 ~ IF C ( I , J ) = ~ OR C(I , J»1 T H E N 2 5 9 ~ 2 5 7 ~ LlNE (XX-5,YY)-(XX+6,YY+8),1,BF

2 5 8 ~ LlNE (XX,YY-5)-(XX+6,YY+8),1,BF

~ 5 9 ~ NEXT I2 6 ~ ~ NEXT J2 6 1 ~ RETURN*** EINDE LISTING ***

CHECKSUM LIST

1 ~ ~ : 2 ~ 8 ; 1 1 ~ : 132; 1 2 ~ : 172; 1 3 ~ : 214;

1 4 ~ : 141; 1 5 ~ : 7; 1 6 ~ : 34 ; 1 7 ~ : 248;

1 8 ~ : 84; 1 9 ~ : 29 ; 2 ~ ~ : 228; 2 1 ~ : 229;

2 2 ~ : 112; 2 3 ~ : 242; 2 4 ~ : 113; 2 5 ~ : 1 1 ~ ; 2 6 ~ : 97; 2 7 ~ : 245; 2 8 ~ : 1 ~ 2 ; 2 9 ~ : 55 ;3 ~ ~ : 19 ; 3 1 ~ : 24 ; 3 2 ~ : 2 ~ 2 ; 3 3 ~ : 25 ;3 4 ~ : 232; 3 5 ~ : 215; 3 6 ~ : 163; 3 7 ~ : 5 ~ ; 3 8 ~ : 248; 3 9 ~ : 11; 4 ~ ~ : 124; 4 1 ~ : 138;

4 2 ~ : 59; 4 3 ~ : 81; 4 4 ~ : 255; 4 5 ~ : 243;

4 6 ~ : 3 ~ ; 4 7 ~ : 28 ; 4 8 ~ : 59; 4 9 ~ : 38 ;

5 ~ ~ : 255; 5 1 ~ : 127; 5 2 ~ : 149; 5 3 ~ : 48;5 4 ~ : 219; 5 5 ~ : 1 ~ 7 ; 5 6 ~ : 236; 5 7 ~ : 29 ;

5 8 ~ : 253; 5 9 ~ : 157; 6 ~ ~ : 167; 6 1 ~ : 244;

6 2 ~ : 98; 6 3 ~ : 211; 6 4 ~ : 75; 6 5 ~ : 1 9 ~ ; 6 6 ~ : 125; 6 7 ~ : 34 ; 6 8 ~ : 192; 6 9 ~ : 163;

7 ~ ~ : 147; 7 1 ~ : 38 ; 7 2 ~ : 188; 7 3 ~ : 85 ;

7 4 ~ : 241; 7 5 ~ : 246; 7 6 ~ : 47; 7 7 ~ : 87;7 8 ~ : 129; 7 9 ~ : 175; 8 ~ ~ : 214; 8 1 ~ : 146;

8 2 ~ : 133; 8 3 ~ : 146; 8 4 ~ : 162; 8 5 ~ : 76;8 6 ~ : 82; 8 7 ~ : 126; 8 8 ~ : 199; 8 9 ~ : 136;

9 ~ ~ : 73; 9 1 ~ : 198; 9 2 ~ : 58; 9 3 ~ : 15;9 4 ~ : 225; 9 5 ~ : 232; 9 6 ~ : 234; 9 7 ~ : 181;

9 8 ~ : 158; 9 9 ~ : 143; 1 ~ ~ ~ : 65; 1 ~ 1 ~ : 244;1 ~ 2 ~ : 172; 1 ~ 3 ~ : 1 ~ 2 ; 1 ~ 4 ~ : 48;

1 ~ 5 ~ : 155; W 6 ~ : 1 ~ 9 ; 1 ~ 7 ~ : 1 5 ~ ; 1 ~ 8 ~ : 199; 1 ~ 9 ~ : 64; 1 1 ~ ~ : 242; 1 1 1 ~ : 81;

1 1 2 ~ : 62; 1 1 3 ~ : 94 ; 1 1 4 ~ : 246; 1 1 5 ~ : 133;

1 1 6 ~ : 1 ~ ~ ; 1 1 7 ~ : 42; 1 1 8 ~ : 1 ~ 1 ; 1 1 9 ~ : 8 ;

1 2 ~ ~ : 1 2 ~ ; 1 2 1 ~ : 55 ; 1 2 2 ~ : 255;

12W: 253; 1 2 4 ~ : 114; 1 2 5 ~ : 6 ~ ; 1 2 6 ~ : 166; 1 2 7 ~ : 175; 1 2 8 ~ : 171;

1 2 9 ~ : 223; 1 3 ~ ~ : 219; 1 3 1 ~ : 157;

1 3 2 ~ : 13 ; 1 3 3 ~ : 66; 1 3 4 ~ : 2 2 ~ ; 1 3 5 ~ : 157;

1 3 6 ~ : 236;

1 3 7 ~ : 57;

1 3 8 ~ : 1 ~ 7 ; 1 3 9 ~ : 7 ~ ; 1 4 ~ ~ : 8; 1410': 20'9; 1 4 2 ~ : 7 ~ ; 1430': 186;

1440': 179; 1 4 5 ~ : 241; 1 4 6 ~ : 139;

1 4 7 ~ : 234; 1 4 8 ~ : 189; 1 4 9 ~ : 148;

1 5 0 ' ~ : 42; 1 5 1 ~ : 217; 1 5 2 ~ : 98; 1 5 3 ~ : 145;

1540': 66; 1 5 5 ~ : 27; 1 5 6 ~ : 72; 1 5 7 ~ : 136;

1580': 1; 1 5 9 ~ : 13 ; 1 6 ~ ~ : 121; 1610': 138;

1 6 2 ~ : 31 ; 1630': 83; 1 6 4 ~ : 228; 1650': 40';1 6 6 ~ : 2; 1 6 7 ~ : 13 ; 1 6 8 ~ : 35 ; 1690': 119;

1 7 0 ' ~ : 2; 1 7 1 ~ : 44 ; 1 7 2 ~ : 96; 1 7 3 ~ : 246;

1 7 4 ~ : 59; 1750': 2 ~ 6 ; 1 7 6 ~ : 225;

1 7 7 ~ : 145; 1 7 8 ~ : 51; 1790': 214; 1 8 ~ ~ : 16 ;

1 8 1 ~ : 21 ; 1 8 2 ~ : 242; 1 8 3 ~ : 2 ~ 7 ; 1 8 4 ~ : 3;1850': 222; 1 8 6 ~ : 94 ; 1 8 7 ~ : 225;

1 8 8 ~ : 141; 1 8 9 ~ : 2 ~ ~ ; 1 9 ~ ~ : 159;1 9 1 ~ : 161; 1 9 2 ~ : 192; 1 9 3 ~ : 171;

1940': 159; 1950': 165; 1960': 195;

1 9 7 ~ : 2 ~ 3 ; 1 9 8 ~ : 29 ; 1 9 9 ~ : 39; 2 0 ' ~ ~ : 62;2 ~ 1 ~ : 31; 2 ~ 2 ~ : 9; 2 0 ' 3 ~ : 3 ~ ; 2 ~ 4 ~ : 234;

2 0 ' 5 ~ : 27 ; 2 0 ' 6 ~ : 189; 2 ~ 7 ~ : 5 ~ ; 2 ~ 8 0 ' : 162;2 ~ 9 ~ : 159; 2 1 ~ ~ : 119; 2 1 1 ~ : 14;

2 1 2 ~ : 213; 2 1 3 ~ : 161; 2140': 47 ;2150': 20'6; 2160': 97; 2 1 7 ~ : 56; 2 1 8 ~ : 2 ~ 3 ; 2190': 215; 2 2 ~ ~ : 68; 2 2 1 ~ : 164;

2 2 2 ~ : 146; 2 2 3 ~ : 137; 2 2 4 ~ : 221;

2 2 5 ~ : 34 ; 2260': 176; 2 2 7 ~ : 251;

2 2 8 ~ : 179; 2 2 9 ~ : 1 ~ ; 2 3 0 ' ~ : 90'; 23W: 194;

2 3 2 ~ : 125; 2330': 134; 2 3 4 ~ : 63;2 3 5 ~ : 254; 2 3 6 ~ : 1 ~ 5 ; 2 3 7 ~ : 28;2 3 8 ~ : 114; 2 3 9 ~ : 2 ~ 4 ; 2 4 ~ ~ : 16 ;

2410': 169; 2 4 2 ~ : 244; 2430': 245;

2 4 4 ~ : 98; 2 4 5 ~ : 68; 2 4 6 ~ : 147; 2470': 71;2 4 8 ~ : 111; 2 4 9 ~ : 68; 2 5 ~ ~ : 123; 2 5 1 ~ : 6;

2 5 2 ~ : 79; 2530': 90'; 2540': 38; 2 5 5 ~ : 248;

2 5 6 ~ : 255; 2 5 7 ~ : 24 ; 2580': 49; 2 5 9 ~ : 1 ~ 3 ; 2 6 ~ ~ : 61; 2610': 75;*** EINDE PRINTEN ***



(~ \VI

LEREN PROGRAMMEREN

Stap voor stap leert u de MSX-computer programmeren door het invoeren van speciaal hiervoor

ontwikkelde programma's. Achtereenvolgens worden steeds nieuwe instructies toegepast waarvan

de werking duidelijk wordt verklaard. De programma's in de eerste hoofdstukken zijn zeer een

voudig opgebouwd en worden verder in dit boek meer uitgebreid, zodat het inzicht in het program

meren geleidelijk meegroeit. Het leren in dit boek betekent dat men aan de resultaten op het

beeldscherm de werking van het programma en de opbouw van de computer leert kennen.

Io

BASIC

~ a i l l m l ] [ P i l l i l l r n m l i l l f i J [ i l ] ~ i l l ~ m

Sm

M.B.1MMERZEEl OE MUlOERKAINC

noS1]

c:-I

mJl

ISBN nummer 90 6082 259 5

Bestelnummer 014.518 Prijs f 24,50/Bfr 490

Voor meer ,nbrmatie kunt u bellen: voor België:

Uitgeverij Baart P.V.BA

Middelmolenlaan 100

INHOUD

Inleiding

Het gebruik van het toetsenbord

De MSX-computer als rekenmachine

Programmeren in BASICHet invoeren van gegevens

Variaties en variabelen

Werken met het cassettedeck

De ASC II-code

Het veranderen van de inhoud van

geheugenplaatsen

Het toevalsgetal

De gelu idsgenerator

Grafische functies, 40-kolommode

Grafische functies, 32-kolommode

Grafische functies, hoge resolutie

Grafische functies, multi color mode

verkrijgbaar bij:

Radiozaken-Boekhandel

en computershops

Uitgeverij De r,1uiderkring b.v.

Postbus 10 1400 AA Bussum

tel. 02159-31851

Telex KAMU 15171

2100 Deurne Tel. 03/325.85.00

Telex PUBLIB 72882

uitgeverij de muiderkring bvpostbus 10- 1400 AA - bussum (hol land) tel. 02159-31851 gironr. 83214



Schuifpuzzlealue & PinkHoudt u van schuifpuzzels? Dan zult u dit eenleuk programma vinden. Blue & Pink is eengecomputeriseerde versie van de aloudeschuifpuzzel. Maar dan wel een die trucskent waar het oorspronkelijke spelletje bij inhet niet valt. Als u Blue & Pink start, ziet ueen veld van drie vlakjes breed bij vier vlakjeshoog. Links staan daarin verticaal de lettersBLUE, rechts PINK. De middenkolom bevateen schuifsteen met het & teken. Er is eengrote cursor, die met de cursortoetsen verplaatst kan worden, en met de spatiebalk kanmen aangeven dat men de steen waar op datogenblik de cursor op staat wil gaan verplaatsen.De bedoeling spreekt bijna voor zichzelf, de

teksten BLUE en PINK moeten worden verwisseld van plaats. En dan beginnen de problemen, want men kan in deze variant nietzomaar iedere letter verschuiven die menwilt. Het lijkt wel of ze magnetisch zijn, sommige trekken elkaar aan, andere stoten elkaar af. De letters leiden een eigen leven, lijkthet wel. En hoewel er een bepaalde logicaachter schuilgaat, is het duvels lastig om diete ontdekken.

Wie de oplossing vindt mag die insturen naarMSX-Computer Magazine. P.O. Box 1392,1000 BJ Amsterdam. De beste oplossing, inhet minste aantal beurten, sturen we een aardigheidje toe.

1 ~ ~ REM SCHUIFPUZZEL BLUE & PINK1 1 ~ REM1 2 ~ REM MSX Computer Magazine13(1 REM nummer 114(1 REM1 5 ~ DIM A(4,5)1 6 ~

X=1 : Y=1 : C=1517(1 FOR 1= 1 TO 4:A(1,I)=I : NEXT I18(1 FOR 1= 5 TO 8:A(3,I-4)=I : NEXT I19(1 A(2,4)=92 ~ ~ FOR 1= 1 TO 3 : A ( I , ~ ) = 1 ~ : A ( I , 5 ) = 1 ~ : N E X

T I21!1 OPEN "GRP:" FOR OUTPUT AS #122(1 SCREEN 2,3,(12 3 ~ COLOR 15,1,7 :CLS24(1 FOR J=1 TO 92 5 ~ S$=""26(1 FOR 1=1 TO 3227(1 READ R$

28(1 S$=S$+CHR$ (VAL( "&H"+R$) )2 9 ~ NEXT I3(1(1 SPR1TE$(J)=S$31(1 NEXT J32(1 LINE ( 29,27)-(151,17(1),2,BF33(1 LINE ( 34,32)-( 67,165),1,BF3 4 ~ LINE ( 73,32)-(1(16,165),1,BF3 5 ~ LlNE (112,32)-(145,165),1,BF3 6 ~ LINE ( 68,66)-( 72, 98),1,BF3 7 ~ LINE (1(17,99)-(111,131),1,BF38(1 FOR 1=1 TO 439(1 PUT SPR1TE1-1,(35,33*I),5,I411(1 NEXT I

4111 FOR 1=5 TO 84211 PUT SPRITE1-1,(113,33*(I-4»,13,I4 3 ~ NEXT I44(1 PUT SPRITE8,(74,132),11,94511 LINE (175,3(1)-(23(1,1112),15,B

46(1 COLOR 5:DRAW"BM1811 ,35" :PRINT#1, "BLOO"4 7 ~ COLOR 1 1 : D R A W " B M 1 9 7 , 5 ~ " : P R I N T # 1 , " & " 4811 COLOR 13:DRAW"BM188,6S":PRINT#1,"PINK"4 9 ~ COLOR 15 : DRAW"BM18(1,911" : PRI NT# 1 , "PUZZE

L"5 ~ 1 1 DRAW"BM17(1, 1 4 ~ " :PRINT#1, "zet ten :"

51(1 , INPUT ************************5 2 ~ GOSUB 1 ~ 8 ~ S311 XX$=INKEY$:IF XX$=" " THEN 6 6 ~ 5411 ON S T 1 C K ( ~ ) GOSUB S 6 1 1 , 5 6 ~ , 5 9 ~ , 6 1 1 1 , 6 1 ~ ,

6111 , 6 3 ~ , 5 6 ~ S511 GOTO 53(1S 6 ~ IF Y=1 THEN RETURN

5 7 ~ GOSUB 1(17(1 :Y=Y-1: GOSUB 1 ~ 8 ~ : R E T U R N S 8 ~ Y=Y+1:GOSUB 1(18(1

5 9 ~ IF X=3 THEN RE'rURN6 ~ ( 1 GOSUB 1(17(1 :X=X+1:GOSUB 1 ~ 8 ~ : R E T U R N 61 ~ 1 F Y=4 THEN RETURN62(1 GOSUB 1(17(1 :Y=Y+1:GOSUB 1 ~ 8 ~ : R E T U R N 63(1 IF X=1 THEN RETURN

64(1 GOSUB 1 ~ 7 ( 1 :X=X-1:GOSUB 1 ~ 8 ~ : R E T U R N 6 5 ~ , TESTEN ***********************66(1 IF A(X,Y)=(1 THEN 5311

67(1 IF A(X,Y+1)=(1 AND A(X,Y-1)=11 THEN 7 6 ~ 6 8 ~ H 1 = ~ 6 9 ~ IF A(X,Y+1)=(1 OR A(X,Y-1)THEN H1=17(1(1 IF «X=1 AND Y=2) OR (X=2 AND Y=3»AND

A(X+1,Y)=(1 THEN IF H1=1 THEN 7 6 ~ ELSEIF A(X,Y)=9 THEN 53(1 ELSE GOSUB 9 7 ~ : G O T o 84(1

7 1 ~ IF «X=2 AND Y=2) OR (X=3 AND Y=3»ANDA(X-1,Y)=(1 THEN IF H1=1 THEN 7 6 ~ ELSE

IF A(X,Y)=9 THEN 53(1 ELSE GOSUB 1111(1:GOTO 84(1

7 2 ~ IF A ( X , Y + 1 ) = ~ THEN GOSUB 8 9 ~ : GOTO 8411

73(1 IF A ( X , Y - 1 ) = ~ THEN GOSUB 9 3 ~ : GOTO 8 4 ~ 7 4 ~ GOTO 5311



7 5 ~ I SCHUIVEN *********************

7 6 ~ C=7:GOSUB 1 ~ 8 ~ : C=157 7 ~ ON STICK ( ~ ) GOSUB 7 9 ~ , 7 9 ~ , 8 ~ ~ , 8 1 ~ , 8 1 ~

, 8 1 ~ , 8 2 ~ , 7 9 ~ 7 8 ~ GOTO 7 7 ~ 7 9 ~ IF A ( X , Y - 1 ) = ~ THEN GOSUB 9 3 ~ : G O T O 8 4 ~ ELSE 8 3 ~ 8 ~ ~ IF A(X,Y)=9 THEN 7 6 ~ ELSE IF «X=1 AND

Y=2) OR (X=2 AND Y=3» AND A ( X + 1 , Y ) = ~ THEN GOSUB 9 7 ~ : G O T O 8 4 ~ ELSE 8 3 ~ EL SE 83 ~

8 1 ~ IF A ( X , Y + 1 ) = ~ THEN GOSUB 8 9 ~ : G O T O 8 4 ~ ELSE 8 3 ~

8 2 ~ IF A(X,Y)=9 THEN 7 6 ~ ELSE IF «X=2 AND

Y=2) OR (X=3 AND Y=3» AND A ( X - 1 , Y ) = ~ THEN GOSUB 1 ~ 1 ~ : G O T O 8 4 ~ ELSE 8 3 ~ ELSE8 3 ~

8 3 ~ I KLAAR? ***********************

8 4 ~ FORZZ=1 TC 4:IF A(1,ZZ)=ZZ+4 THEN NEXTZZ ELSE 8 6 ~

8 5 ~ FORZZ=1 TC 4:IF A(3,ZZ)=ZZ THEN NEXT ZZ : GOTO 1 1 ~ ~

8 6 ~ IF A(X,Y)<>MM THEN MM=A(X,Y):TT=TT+1:LINE( 1 7 ~ , 1 5 ~ ) - ( 2 5 ~ ,156) ,1,BF: D R A W " B M 1 7 ~ , 1 5 ~ " :PRINT#1,TT

8 7 ~ GOSUB 1 ~ 8 ~ :GOTO 5 3 ~ 8 8 ~ I BEWEGEN **********************

8 9 ~ SWAP A(X,Y),A(X,Y+1):GOSUB 1 ~ 7 ~ : Y = Y + 1 : GOSUB 1 ~ 5 ~ : G O S U B 9 ~ ~ : R E T U R N

9 ~ ~ FOR L=1 TO 339 1 ~ PUT SPRITE A(X,Y)-1,(39*X-4,33*Y-33+L)

,CC,A(X,Y)9 2 ~ NEXT L: RETURN

9 3 ~ SWAP A(X,Y),A(X,Y-1):GOSUB 1 ~ 7 ~ : Y = Y - 1 : GOSUB 1 ~ 5 ~ : G O S U B 9 4 ~ : R E T U R N

9 4 ~ FOR L=1 TC 339 5 ~ PUT SPRITE A(X,Y)-1,(39*X-4,33*Y+33-L)

,CC,A(X,Y)9 6 ~ NEXT L:RETURN9 7 ~ SWAP A(X,Y),A(X+1,Y):GOSUB 1 ~ 7 ~ : X = X + 1 :

GOSUB 1 1 1 5 ~ : G O S U B 9 8 ~ : R E T U R N 9 8 ~ FOR L= 1 TC 399 9 ~ PUT SPRITE A(X,Y)-1,(39*X-4-39+L,33*Y)

,CC,A(X,Y)1 ~ ~ ~ NEXT L:RETURN1 ~ 1 1 1 SWAP A(X,Y),A(X-1,Y):GOSUB 1 ~ 7 1 1 : X = X - 1

:GOSUB 1 ~ 5 ~ : G O S U B 1 ~ 2 ~ : R E T U R N 1 ~ 2 ~ FOR L=1 TC 391 ~ 3 ~ PUT SPRITE A ( X , Y ) - 1 , ( 3 9 * X - ~ + 3 9 - L , 3 3 * Y

),CC,A(X,Y)

1 1 1 4 ~ NEXT L:RETURN

1 ~ 5 ~ IF A(X,Y)=<4 THEN CC=5 ELSE IF A(X,Y)=9 THEN CC= 11 ELSE CC= 131 ~ 6 ~ RETURN1 ~ 7 1 1 LlNE(39*X-5,Y*33)-(39*X-5+33,Y*33+33)

, 1,BF: RETURN1 ~ 8 ~ LINE(39*X-5,Y*33)-(39*X-5+33,Y*33+33)

,C,BF:RETURN111911 I SPELEINDE ********************1 1 ~ ~ D R A W " B M 1 7 I 1 , 8 ~ " :PRINT#1, "KLAAR! "1 1 1 ~ D R A W " B M 1 7 ~ , 1 ~ 1 1 " :PRINT#1,"nog een keer

( j in)?"

11211 XX$=INKEY$:IFXX$="" THEN 1 1 2 ~ 11311 XX$="n" THEN END ELSE IF XX$="j" THEN

RUN ELSE 1 1 2 ~ 11411 I SPRITEDATA ******************

11511 DATAf f , f f , e ~ , e ~ , e 7 , e 7 , e 7 , e ~ , e l 1 , e 7 , e 7

, e 7 , e ~ , e l 1 , f f , f f , f f , f f , 3 f , 1 f , 8 f , c f , 8 f , 1 f , l 1 f , c 7 , e 7 , c 7 , ~ f , 1 f , f f , f f

1 1 6 ~ DATA f f , f f , f3 , f3 , f3 , f3 , f3 , f3 , f3 , f3 , f3, f3 , f l1 , f l1 , f f , f f , f f , f f , f f , f f , f f , f f , f f , ff , f f , f f , f f , f f , ~ f , l 1 f , f f , f f

COMPUrEII

MAGAZINE

11711 DATA f f , f f ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,e7

, e 3 , f ~ , f c , f f , f f , f f , f f , e f , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , c 7 , ~ f , 3 f , f f , f f

1 1 8 ~ DATA f f , f f , e ~ , e ~ , e 7 , e 7 , e 7 , e ~ , e l 1 , e 7 , e 7 , e 7 , e g , e l 1 , f f , f f , f f , f f , l 1 f , ~ f , f f , f f , f f , 3 f ,3 f , f f , f f , f f ,g f , l1 f , f f , f f

11911 DATA f f , f f , f l 1 , f l 1 , f 3 , f 3 , f 3 , f 3 , f ~ , f l 1 , f 3 , f3 , f3 , f3 , f f , f f , f f , f f ,3 f ,1 f ,8f , c f , c f ,8

f , 1 f , 3 f , f f , f f , f f , f f , f f , f f1 2 ~ ~ DATA f f , f f , f c , f c , f e , f e , f e , f e , f e , f e , f e

, fe , fc , fc , f f , f f , f f , f f ,3 f ,3 f ,7f ,7f ,7f ,7f ,7f ,7f ,7f ,7f ,3f ,3f , f f , f f

1 2 1 ~ DATA f f , f f , e 7 , e 3 , e 1 , e ~ , e ~ , e 4 , e 6 , e 7 , e 7 , e7 ,e7 ,e7 , f f , f f , f f , f f ,e7 ,e7 ,e7 ,e7 ,67 ,27 , ~ 7 , ~ 7 , 8 7 , c 7 , e 7 , e 7 , f f , f f

1 2 2 ~ DATA f f , f f , e 7 , e 7 , e 7 , e 7 , e 6 , e 4 , e ~ , e ~ , e 2 , e7 ,e7 ,e7 , f f , f f ,f f , f f, e7 ,c7 ,8f ,1f ,3f ,7f , f f ,7 f ,3f ,1f ,87 ,c7 , f f , f f

1 2 3 ~ DATA f f , f f , f c , fb , fb , fb , fd , f e , fd , fb , f7, e f , e f , f l1 , f f , f f , f f , f f ,7 f ,b f ,bf ,bf ,7f , ff ,7b ,b7 ,cf ,c f ,b7 ,7b , f f , f f


CHECKSUM LIST

1 ~ ~ : 91; 1 1 ~ : 15 ; 1211: 55 ; 1311: 97;1411: 24; 1 5 ~ : 91; 1611: 811; 1711: 151;

1811: 148; 1911: 57 ; 2 ~ ~ : 29; 2 1 ~ : 226;2211: 239; 2 3 ~ : 146; 2 4 ~ : 175; 2511: 141;2611: 232; 2711: 152; 2 8 ~ : 31; 2911: 187;3 1 1 ~ : 86 ; 3111: 236; 3 2 ~ : 94; 3311: 193;3411: 51; 3511: 178; 36l1: 24; 3711: 156;38l1: 184; 3911: 196; 4j1.!1: 9l1; 4 1 ~ : 1211;42l1: 93; 43l1: 245; 4411: 46; 45l1: 15l1;4611: 243; 47l1: 229; 48l1: 1115; 4 9 ~ : 245;5 1 1 ~ : 47; 51l1: 111; 5211: 251; 5311: 47;5411: 13 ; 55l1: 9; 5611: 1411; 5 7 ~ : 117;5 8 ~ : 247; 5911: 127; 61111: 22 ; 6 1 ~ : 152;6211: 51 ; 6311: 179; 6411: 811; 6511: 174;6611: 47 ; 6711: 149; 6811: 95; 6 9 ~ : 217;71111: 1111; 7111: 168; 7 2 ~ : 219; 7 3 ~ : 13;7411: 111; 7 5 ~ : 167; 7 6 ~ : 49; 7711: 122;7811: 129; 7911: 211; 81111: 85; 8111? 227;8211: ' 2 1 1 ~ ; 8311: 253; 8411: 31; 8511: 169;8 6 ~ : 2112; 8711: 112; 8 8 ~ : 211; 8911: 51 ;91111: 147; 9 1 ~ : 213; 9211: 243; 9311: 86;9411: 186; 9511: 1; 9 6 ~ : 35; 9711: 135;

9 8 ~ : 245; 9911: 7 ~ ; 1 1 1 ~ 1 1 : 156; 1 ~ 1 1 1 : 214;111211: 121; 111311: 33; 1 1 1 4 ~ : 123;1 ~ 5 ~ : 111; 111611: 123; 1 1 1 7 ~ : 811; 1 1 1 8 ~ : 56;1 1 1 9 ~ : 51; 111111: 253; 11111: 232; 11211: 48;11311: 213; 11411: 171; 1 1 5 ~ : 244; 11611: 6;1 1 7 ~ : 179; 11811: 243; 11911: 59;121111: 197; 1 2 1 ~ : 15; 12211: 77; 1 2 3 ~ : 1211;*** EINDE PRINTEN ***



TEKEN EEN

TWEEDIMENSIONAAL

WIJNGlASHet onderstaande program

ma tekent niet alleen een

door u bedacht voorwerp, het

bedenkt zelfs hoe he t voor

werp er uit moet zien. He t

enige da t u hoeft in te voeren

is een willekeurige gekromde

lijn. De comp uter draait deze

DE LIJN

lijn telkens een paar graden

rond. De rotatie vindt plaats

rond de Y-as. Da t wil zeggen

een lijn van boven naar bene

den.

2DWIJNGLAS

Na 360 graden is de lijn weer

op zijn oude standpunt. Om

dat de kijker tijdens di t pro

ces recht van voren tegen de

draaiende lijn aankijkt, lijkt

het of de computer een een

voudige 20 tekening heeft

gemaakt. Maar de computer

heeft tijdens het draaien de

verkregen gegevens opgesla

gen in een array. Als u na het

vormen van het figuur de

computer vraagt het voor

werp te roteren rond de X-as

kunt u het voorwerp van ver

schillende kanten bekijken.

Dit programma laat als voor

beeld een wijnglas zien. Na

dat eerst het glas in 20 getekend is, waarbij de gegevens

voor de 30 weergave tegelijk

3DWIJNGLAS

berekend worden, wordt ver

volgens het glas in verschil

lende 30 standen getoond.

De hoeken waarover het glas

om de X-as geroteerd wordt,

kunt u (in radialen) aflezen in

regel 180. Roteren rond de Y

as heeft niet zoveel zin, omdathe t voorwerp verkregen is

door rotatie rond de Y-as en

perfekt symetrisch is. Door

de draaiing rond de X-as kunt

u het glas van binnen bekij

ken.

De regels 30 en 40 reserveren

ruimte voor de 20 weergave.

Regel 50 reserveert ruimte

voor de 30 gegevens. De re

gels 60-80 lezen de gegevens

uit de datalijst. De gegevens

bestaan uit telkens twee ge

tallen die een punt van de

hiervoor getekende lijn aan

geven. De regels 90-170 teke

nen 32 keer alle negen punten

van de lijn. Telkens wordt de

lijn een beetje gedraaid. In de

1 ~ SCREEN 2 COLOR 4,15,5211 CLS311 DIM X(9)

411 DIM Y(9)

511 DIM Z(33,9,2)611 POR Q=1 TO 9711 READ X(Q),Y(Q)

811 NEXT Q911 POR D=1 TO 32

11111 DRAW"bm125, 1711"

1111 S=SIN(D*.2)1211 C=COS(D*.2)

1311 FOR A=1 TO 91411 Z(D,A,1)=S*X(A)1511 Z(D,A,2)=C*X(A)

1611 LINE - (Z(D,A,1)+125,Y(A)+1711),11711 NEXT A ; PSET (125,1711),15 : NEXT D1811 POR 8=.5 TO 1.8 STEP .31911 CLS

21111 PSET ( 1 2 5 , 1 7 ~ ) , 1 5 2111 N=COS(B):J=SIN(B)

2 2 ~ FOR D=1 TO 32

2 3 ~ PSET ( 1 2 5 , 1 7 ~ ) , 1 5 2411 FOR A=1 TO 92511 PX=Z(D,A,1)

2611 PY=Y(A)*N+Z(D,A,2)*J2711 IF Y(A)<-79 THEN LINE -(PX+125,PY+1711)

,9 ELSE LlNE -(PX+125,PY+1711),4

2811 NEXT A ; NEXT D2 9 ~ NEXT B3 1 1 ~ DATA 4 ~ , ~ , 4 , 6 , 4 , - 3 1 1 , 1 1 1 , - 4 5 , 4 , - 5 5 , 4 , - 7 1 1

,311,-811,35,-1116,55,-1511


CHECKSUM LIST

1 ~ : 57; 211: 179; 3 ~ : 87; 411: 252;

511: 219; 611: 191; 7 ~ : 65; 811: 168;911: 1911; 11111: 2117; 1 1 ~ : 1511; 1211: 73;

1311: 91; 1411: 48; 1511: 246; 1611: 234;

1711: 1411; 1811: 7; 1911: 192; 21111: 249;

2111: 218; 2211: 45; 2311: 1115; 2411: 125;

2511: 78; 2611: 218; 2711: 221; 2811: 24;

2911: 173; 31111: 153;

*** EINDE PRINTEN ***

20 weergave is dat te zien

doordat de lijn verschuift.

De regels 140 en ISO plaatsen

de 30 gegevens in de array.

Regel 160 zorgt voor het teke

nen van de 20 uitvoering. Re

gel 170 zorgt voor de lus en

voor het verplaatsen van de

grafische cursor.

Vanaf regel 180 wordt de 30weergave verzorgJ. Heeft uliever da t u zelf de hoek waar

over het wijnglas draait kunt

opgeven, dan kunt u regel180, 190 en 290 veranderen

in:



180 SCREEN 0 : INPUT "draaiing:";X190 B=(X*3.14)/l80 : SCREEN Z

Nieuw boek:Z90 FOR WA=l TO ZOOO : NEXT WA : GOTO 180 DE MSI GDRUIKIRSGIDSDe regels 200-280 zijn vergelijkbaar met de regel 90-170.N u hoeft er echter niets uitgerekend te worden, maar kande computer direkt de gegevens uit de array gebruiken

om te gaan tekenen. In regel210 wordt vast een deel vanhet rekenwerk gedaan. Dit is

een stuk eenvoudiger dan inhet kubusprogramma. Dat

komt doordat er slechts over

een as gedraaid hoeft te worden.Regel 270 zorgt voor een

twee-kleuren afbeelding. De

bovenkant van het glas isrood, de onderkant is blauw.

Om in plaats van een wijnglaseen ander figuur te krijgenhoeft u alleen de gegevens teveranderen. Let u hierbij welop: als u meer gegevensplaatst, moet het aantal keren

dat door de koördinaten gelezen wordt aangepast worden

(regels 60, 130 en 240). Tevens moet de dimensionering

van de arrays eventueel aangepast worden (regels 30, 40en 50). Verander in het vorigeprogramma de volgende regels:

Y-koördinaat van een puntvan de gekromde lijn die gedraaid moet worden. Let op

de ruimtereservering voor de

verschillende arrays en hetaantal keren dat de lussendoorlopen moeten worden.

Bij het h iervoor gegeven programma kunt u het uzelf noggemakkelijker maken door

zelfs de gekromde lijn nietpunt voor punt op te geven.maar de computer te vragenom aan de hand van een door

u opgegeven formule de punten te bepalen. Op deze wijzekrijgt u mooie ribbclvlakken.

Vervang regel 70 van het al

volgens bovenstaande aanwijzingen veranderde programma lIl:

Binnenkort verschijnt heteerste Nederlandstaligeboek over MSx. Dit boek.DE MSX GEBRUIKERSGIDSdoor Wichert van Engelen. is een kompletehandleiding voor zowel debeginnende als de gevorderde MSX-gebrulker.Naast een cursus M$XBASIC behandelthetboekenkele bijzonder onderwerpen waaronder de geluids- en muziekmogelijkheden van de MSX en het

maken en weergeven vandrle-dimensionate figuren.Een klein deel van hethoofdstuk over 3D figurenvindt u als voorpublikatiehieronder. Doordat de

70 Y( 0)=-50-70*(SIN( 0-9.9)/0) X( O)=O*ZO

De datalijst heeft u nu eigenlijk niet meer nodig.

Probeer ook:

70 Y(O)=-90-50*(SIN(((Q/Z.5)-.7i/Q-.9)) X(Q)=30*Q

voor een knikkerputje.

Heel mooi is de volgende formule:

30 DIM X(13) 70 Y(O)=-90-10*(O-Z)*(SIN(O)/Q-·9) X(O)=30*Q

40 DIM Y(13)50 DIM Z(33,13,2)60 FOR Q=1 TO 13130 FOR A=l TO 13240 FOR A=l TO 13270 LINE -(PX+1Z5,PY+170),4300 DATA 0,10,7,-30,15,0,2Z,-30,40,20,

30,-40,75,-50,30,-60,40,-90,Z2,-70,

15,-100,7,-70,0,-150

Voor andere voorwerpenkunt u de gegevens zelfveranderen. De gegevens horen

twee aan twee bij elkaar. Telkens een X-koördinaat en een

RIBBELVLAKKEN STER

ruimte hier noodzakelijkerwijs beperkt is, is afgezien van de wiskundigeuitfeg van de programma's. Ook de benodigdekennis van MSX-BASICwordt n deze voorpublikatie niet uitgelegd. Voor deze informatie en voor nogmeer programma's over3D (rotatie van een kubus,rotatie en vervorming vaneen willekeurig objekt enwiskundige 3D-vlakken)wordt de lezer verwezen

naar:DE MSX GEBRUIKERSGIDS - Van Engelen Uitgeverij Wolfkamp, Weteringsohans .221, Alnsterdam.Tel. 020-278931

Naast dit en vele andere 3Dprogramma s behandelt hetboek onder andere de werking van de MSX, direkte opdrachten en het schrijven vaneen programma, het gebruik

van variabelen. invoer enbeeldweergave. lussen. logica. strings (de computer als

tekstverwerker). gegevenslijsten. sorteren. bestanden. subroutines. grafiek en kleur.sprites. geluid en muziek.

~ - - - - - - - - -RIBBELVLAKKEN

DE MSX GEBRUIKERS

GIDS

Door: Wichert van EngelenISBN: 9070556154

omvang: 220 blz.prijs: .f39.50

Verkrijgbaar bij elke goede

boekhandel of bij:

Uitgeverij Wolfkamp

Weteringschans 221

Amsterdam

Tel. 020-278931.



Commodore-monitoraan de Hitbit?

Ik heb een Sony Hitbit 75, en

een vriend van mij bezit een

Commodore 1701 kleuren

monitor. Hij heeft deze aangesloten op zijn Commodore64 computer met een specialekabel, die aan de computerkant een DIN-plug heeft enaan de monitorzijde een drietal tulpstekkers. Deze DINplug past echter niet in de audio/videoaansluiting van deHitbit, hoewel dit ook een

DIN-plug is. Bestaat er een

manier om de 1701 monitorop een Hitbit aan te sluiten?

P. de Swart, Edam.

Ja , dat kan. De Commodore

1701 kleurenmonitor heeftdaartoe twee verschillendeaansluitmogelijkheden. De

drie ingangen aan de achterkant zijn specifiek bedoeldvoor de nieuwere Commodore computers, waarbij de audio, luminantie (helderheid)en chrominantie (kleur) signalen alle drie apart aangesloten worden. De DIN-plugaan deze kabel is met vi jf pennen uitgevoerd. De Hitbit au

dio/video plug echter kentslechts een audio en een gemengd videosignaal. Dat

laatste is een soort optelsomvan helderheid en kleurinformatie. Gelukkig voor u wasde 1701 kleurenmonitor ook

bedoeld om op oudere Commodore modellen te wordenaangesloten. Aan de voorzijde bevinden zich twee ingangen, een voor audio en eenvoor het videosignaal. Om deHitbit aan te sluiten heeft ueen kabel nodig met aan deene kant een zespolige DINplug (wat meteen verklaartwaarom de bestaande kabelniet wilde passen), en aan deandere kant twee tulpstekkers.Het video signaal staat op pen

2 van de DIN-plug, de audioop pen 4 en 6 (beide zijn intern doorverbonden). De

massa bevindt zich op pen 3.Voorzover ons bekend is dekabel die u nodig heeft echter

niet kant en kl aar in de winkel

te verkrijgen. Mogelijk bentu of een van uw kennissenhandig met de soldeerbout,anders zal uw handelaar uvast en zeke r van dienst willenzijn. Let wel op: probeer

nooit of een kabel die nietspecifiek voor uw apparatuur

is gemaakt, het toevallig tochdoet. Bij de Hitbit staat er

schakelspanning op de pennen 1 en 5. U loopt het risicoschade aan te richten aan demonitor. Ga daarom eerst na

of doorverbindingen kloppen.

Zijn goedkopeaudiocassettes netzo goed?

Ik gebruik een gewone audiocassetterecorder bij mijnGoldstar MSX computer om

m'n eigen programma 's op teslaan. Tot nu toe heb ik daarvoor altijd speciale datacassettes gekocht, type C15. Ikhoorde echter dat gewone audio-cassettes ne t zo goed te C

gebruiken zijn. Ik vraag mij

afofdit waar is, want dan zouik veel goedkoper uit zijn. Ofloop ik me t een goedkoperecassette he t risico mijn programma's niet meer terug tekunnen laden?

S. de Jong, Amsterdam.

Het risico dat programma'sniet meer willen laden loopt u

in principe met iedere cassette en zelfs ook met een diskette. Ieder magnetisch mediumvoor gegevens- of programma-opslag kan fabricage- of

slijtagefouten vertonen of omandere onduidelijk wijze, bv.door koude, warmte, stof of

magnetisme, onbruikbaar

worden. Een kop koffie kanonherstelbare schade aanrichten. Maak er daarom een

gewoonte van om van elk belangrijk bestand of programma een reserve kopie te maken. een zogenaamdebackup.Speciale, duurdere data cassettes bieden een betere

garantie voor de veiligheidvan uw programma's dan eengoedkope audio-cassette. De

tape voor een data cassettewordt volgens hogere normengefabriceerd. Sommige fabrikanten testen zelfs iedere cassette, hetgeen wordt aangeduid met 'Certified'. Data

cassette's bieden dus de

grootst mogelijke zekerheid,toch blijken gewone standaard audiocassettes in depraktijk vaak ook uitstekendte voldoen. Koop bij voorkeur normale kobalt of ijzeroxide cassettes en geen 'Metal' of 'Chroomdioxide' , dezegeven door de hoge gevoeligheid eerder leesfouten.Mocht toch eens een leesfoutoptreden, dan heeft u nog altijd uw backup!

Cassette wil nietladen

Ik heb onlangs een computerspelletje op cassette gekocht,het lukt mij niet om het te la-

den. Bij iedere poging die ik

onderneem krijg ik steeds dezelfde problemen aan he t einde van he t programma. Het

lijkt net ofper ongeluk de re-

set-knop van de computerwordt ingedrukt. De compu

ter geef t geen enkele foutmelding, maar gaat terug naarhe t

start-scherm. Terug in de

winkel blijkt de cassette welzonder problemen te laden.Ook met mijn eigen computer en cassetterecorder. Uiteindelijk heb ik mijn computer en cassetterecorder mee

naar de winkel genomen en

daar werkte he t wel. Deklacht treedt dus alleen thuisop. De winkelier weethet ook

niet. Is mijn computer ap de

een of andere manier defekt,of s hier nog een andere verklaring voor te vinden? Wantverder functioneert de machine uitstekend.

J. Peeters, Den Haag.

Jammer dat u niet in uw briefvermeld heeft om welk spelhet gaat, en welke MSX-computer u gebruikt. Het ons inziens niet zeker dat uw computer de schuldige is. Heeft usoms een diskdrive naast decassetterecorder? Als dat zois heeft u die ongetwijfeld nietmeegenomen naar de winkel.De meeste software-fabrikanten beschermen hun spelcassettes tegen illegaal kopiëren. Het programma heeftdan een ingebouwde beveili-

ging die eerst nagaat of decomputer wel in de standaardconfiguratie staat. Alshet geen 'kaal' MSX systeemis, dan springt het programmana het laden onmiddellijknaar de start-rout ine, wat het

zelfde effekt geeft als het indrukken van de reset-knop.Wij zijn al een spelprogramma tegengekomen dat zelfsde aanwezigheid van eendiskdrive in het systeem teveel vindt, en wat dan ook alleen maar te laden is nadat dediskdrive connector uit deslot verwijderd is. Waarschijnlijk heeft u zo'n beveiligd programma. Als hetechter zo is dat uw computer,in precies dezelfde configura

tie, het spel in de winkel wellaadt, en thuis niet, moet u demachine toch te r reparatieaanbieden.

Printers

Ik wil mijn Hitbit gebruikenvoor tekstverwerking. Kan ik

nog andere printers aansluiten dan de Sony plotter-printer? Hoewel dit apparaat me

goed genoeg lijkt voor een

programma listing wil ik mijncorrespondentie toch lieverwat fraaier en sneller hebben.

A. Baars, Venlo.

De printeraansluiting op deHitbit is een Centronics-standaard type. Mits met de juistekabel (die met de) plotterprinter wordt meegeleverdmaar ook los verkrijgbaar isbij Sony, voor een tamelijkhoog bedrag) bleek iedereÇentronics-printer die wij ge

probeerd hebben uitstekendte werken. Er kan een probleem ontstaan met het afbreken van het einde van de regel, ook dubbele regels of

geen regeltransport komtvoor. Om dat te ondervangenzit op de meeste Centronicprinters een keuzeschakelaartje (dip-switches) waarmee dit kan worden opgelost.Aangezien de Centronicsstandaard de meest verbreideis zult u geen enkel probleem

hebben om een goede printerte vinden . Wij raden u wel aanom de instellingen door dehandelaa r te laten doen en dejuiste werking van het geheelte laten demonstreren. Dat

kan veel ongemak achterafbesparen.



"SXOMPUT

PC-2004 K computer

rafische Symbolenp de toetsen

KLEUREN

1gebouwde Sound-generator

octaven 3 klankenDe voordeligste MSX computer

~ u i c k Disk DrivePQ-280elle diskdrive, speciaal ontwikkeld

or ALLE MSX COMPUTERS

EEL SNELLER VEELan GOEDKOPERassette- dan normalecorder Disk Drive

uick Disk 2,8" IGDIx 64K opslag

landig, klein, onbuigzaam en goedkoop

Data DisplayMonitor DPM-1200

12 inchontspiegeldbeeldscherm

Groen of amberbeeldscherm

MET GELUID

wordt geleverd metAudioNideo Kabel

···············1111111••••••••••••••

~ , ~ STAAT VOOR KWALITEIT EN

LAGE PRIJZEN

\<. \/\nden op de RAl '85

U \<.unt ons 00 OIVIPUTERPERSONAL CSTAND D2

11



u-Bi11~ I11-ut

Z- 111

Z111

. . I

E•

PROGRAMMEREN

schrIjfwijn toepassing voorbeeld

_A_U_T_O--,-[n _ u _ m _ m _ e _ r _ b _ e - - , g ~ i _ n _ r e - - , g ~ e _ I . : . . . ] . : . . . [ , _ v _ e _ r _ h _ o ~ g _ i -.:g:.:]__ ~ ~ _ _ _ _ _ Au tom a t sc h gen ere re n va n rege I n u m me_r_s_-+_A_U_T_O_1_0.0_._10__ ~ _________ ~ _ DELETE [regelnummer] [ ~ r e g e l n u m m e r ] Verwilderen van regels uit een programma. DELETE 30 60

------+----- -- - --

LIST [nummer beginregel] [ ~ ] [nummer laatste regel] LISTet lijst van programmaregels op het

scherm.

~ ~ - - - - - - - - - - ~ ~ ~ - - - - - - - - - - - - - ~ . ~ LLiST [nummer beginregel] [ ~ ] [nummer laatste regel] Zet lijst van programmaregels op papier. LLiST 100 200

NEW -------= P r ; g ~ w i ~ ~ e n - ~ ~ = = - - = ~ ~ - : r - ~ - - - ~ ~ - - - = - - ~ ~ ~ - = - - - - = - ~ ~ RENUM [nieuw nummer beginregel], Re els hernummeren ! RENUM 100. Hl. Hl

[oud nummer beginregel], [verhoging] g - - ~ - - - - - - t ~ - - - - ~ ________._REM of ' Opmerking invoegen REM PROGRAM 1 ~ ~ KEY LIST --------------- r-Geeft de funkties van de f u n k t l e t o e t s e ~ ~ ~ - r t - - ~ - - - - ~ - ' - ~ ~ ------ -----

DEFINIËREN EN INSTELLENschrijfwijze

CLEAR [formaat gebied voor lettertekens]

[, hoogste adres]

weer.

toepassing voorbeeld

CLEAR 400 55296

Geeft alle variabelen de beginwaarde enstelt de grens van het lettertekengebied

en 11et geheugen in.- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ + - - - - - - - = - - - - ~ = - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ DIM naam variabele (maximale waarde

o n d e r ~ i n d e x [maximale waarde o n d e r ~ i n d e x ] ... )~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - = - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - -

l iNT

SNGDEF , DBL : letterteken [ ~ I e t t e r t e k e n ]

;STR)

Instellen van de naam. soort enafmetingen van een l i jstvarIabele.

Definiëren soort variabele Clan de hand

I DIM AS 11001-j

I

(INT geheel getal SNG enkele preCIsie DEFINT I NDBL: dubbele precisie. STR rillettertekens)

van de eerste letter van de naam. JDEF FN funktienaam [(parameter)] = uitdrukking ~ - - Definiëren gebruIkersfunktie ____ ~ ~ __ tDEF ~ ~ ( X ) = A - - , ! , ~ ~ B - , " - - X + C __

ERASE [naam lijstvariabele] [, naam lijstvariabele] . Wissen lijstvariabelen. ERASE A. B. C

KEY nummer funktietoets, rij l e t t e r t e k e n s ~ ~ n i ë r e n _ r ~ E O n ~ ~ ~ _ ~ ~ t ~ e t s e n - ~ ~ _ L K E _ i j _ - : : - L L I ~ r + CHR$ (1:ïï_= _ ~ = ~ IN- EN UITVOER VAN GEGEVENS

scMifwijze

DATA konstante [, konstante] [, konstante] ...

toepassing

Invoeren van geqevens om te lezen met eenREAD b e v e l ~

voorbeeld

I DATA 3. 4. 5. 6. ABC·C. D'

--c-c : : - : -c : : : - - : -c-----____-- , - - ----------- - - - - - - - - - - - ~ ~ - ~ - - - - - - - - - - - -

INPUT ["invoeraanwijzing";] variabele [. variabele] Invoeren van de waarde van een variabele INPUT " A $ ~ ' .A$.:...[,_v_a_r_ia_b_e_l_e]=--._______________ +_v_ia_h_et_to_e_t_s_e_n_b_o_rd_.________ ~ __ ~ ____ ~ _ ~ ~ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ~ ~ ~ ~ ___

Toewijzen van maximaal 254 lettertekens L1NE INPUT "C$= ';C$aan een r i j ~ v a r i a D e l e via het t o e t s e n b o r d ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - - = - - - - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - ~ - - - ~ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

L1NE INPUT ["invoeraanwijzing";] r i j ~ v a r i a b e l 8

.:...[L_E_T--,],--v_a_r_ia_b_e_l_e_=_u_i_td_r_u_k_k_i --'g=--_________ -G_8..::9'--8_v_8_n_s _t_o_e_w--,i le n aan een var abe e.

Vervangt lettertekens vanaf M ~ d e letterteken

LET A=A+5

MID$ (AS 2.5)=B$an de rij X$ door lettertekens

vanaf begin to t en met N ~ d e letterteken vanID$ (X$, MI, N])=Y$

rij Y$. - - f - - - - - - - ~ - - - ~ . - - - - ~ - -PRINT [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking]

[scheidingsteken] .of

? [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking]

[scheidingsteken] .

Zet gegevens op het scherm.

Scheidingteken zijn de komma ( .puntkomma ( ; ) of een spatie.

PRINT A.B:C

- - - - - - - - + - - - - ~ ~ - ------------

PRINT USING opmaaksymbool; schrijfwijze

Zet gegevens op het scherm in eengewenste opmaak.

Opmaaksymbolen:"I " Geeft het eerste letterteken weer.", n spaties Geeft n +2 lettertekens weer."&" Geeft de gehele rij weer.

" # " Geeft voor numerieke gegevens het

aantal cijfers.

'+ ' Geeft + of voor (na) numerieke

gegevens

Geeft na negatieve numerieke

gegevens

" * *" Vult de ruimte voor een getal op

met * jes."EE" Zet E voor numerieke gegevens.

" * * E" Zet E voor numerieke gegevens envult de ruimte ervoor op met * jes.

10 A$="ABCDEFG"

20 PRINT USING "I';A$30 PRINT USING ' ";A$

40 PRINT USING "SSS&TTT ';A$

PRINT USING ., # # ti. # #";123.45105

PRING USING " . ti # #";100, 200

PRINT USING "# # # ";100. 200

PRI NT USI NG . * * # # #" ; 100. 200

PRINT USINGTU # #";100. 200

PRING USING "* *E i # # ";10. 20

Zet een komma tussen elke drie cijfers PRINT USING "t i # ti # # . # #":123456links van de decimale punt.

'AAA, \ " Geeft getalswaarden met drijvende PRINT USING "# # # A,A,,\A' ; 1 2 3 ~ 9 8

______________________ -____d _ e ~ c i m a l e punt.

READ variabele [. variabele] [, variabele] . Lezen van de gegevens uit een DATA bevel. READ A%- - - - - - - - - - ' ' - - - - - - - ~ - - - - ' - - - _ + - - - - - - ' ' - - ' ' - - - - - - _ _ _ , _ _ _ _ _ _ = _ _ c = - ~ - - t - - - - - - - ~ . - - ~ - - - - - - ~ - - - -RESTORE [regelnummer]

SWAP variabele, variabele

Aangeven van de regel met het DATA beveldat door het volgende READ bevel moet

worden gelezen.

Uitwisseien van de waarde van twee

variabelen.

RESTORE100

SWAP AB



· - "' - ' · ••

REGELEN VAN DE PROGRAMMAVERWERKINGschrijfwiJze toepassing

RUN [regelnummer] Start de verwerking van een programma.

voorbeeld

RUN H'J0

COMPVnll

MAGAZINE

STOP Onderbreekt de verwerking van een

____________________- + ~ p = _ r ~ o _ " g ~ r a = _ m _ m _ a _ . _____________ +_____________.__________ _

CONT

END

Herstart de verwerking van eenprogramma.

Beëindigt de verwerking van een

programma.

TRON

TROFF

Geeft nummer verwerkte regel aa_n_.___ -+____________________ _

FOR vanabele= beginwaarde TO eindwaarde

I [STEP verhoging]

NEXT [variabele] [, variabele] ..

GOSUB regelnummer

I

RETURN [regelnummer]

GOTO regelnummer

'THEN I bevel I

IF uHdrukking i regelnummer,GOTO regelnummer

[ELSE I bevel I ]regelnummer

ON uitdrukking GOTO regelnummer

[, regelnummer] ..

ON uitdrukking GOSUB regelnummer

[, regelnummer] .

WEERGAVE OP HET SCHERMschrijfwijze

SCREEN [modus]. [formaat spnte]. [IntoetssIgnaal]

[snelheid In baud]. [soort afdrukeenheid]

Annuleert TRON.

Nogmaals verwerken van de programma

regels tussen FOR en NEXT.

Doorgaan met aangegeven subroutine.

Bij RETURN terugkeren naar

hoofdprogramma.

Doorgaan met de aangegeven regel.

Verwerking afsplitsen afhankelijk van dewaarde van een uitdrukking.



toepassing

I Bepalen van de

sc herm-weergavekarakterI s ieken

Modus

o 40 , 24 tekens tekstscherm

1 32> 24 tekens tekstscherm

2 gedetailleerd grafisch scherm3: meerkleuren grafisch scherm

Formaat sp rite

0' 8 ' 8 stippen zonder vergoting

1 8, 8 stippen met vergroting

2' 16 , 16 stippen zonder vergroting

3. 16,16 stippen met vergroting

Intoetssignaal

o Intoetssignaal onderdrukt

1 Intoetssignaal klinkt

Snelheid In baud

o 1200 baud1 2400 baud

Soort afdrukeenheid

0. MSX afdrukeenheid

1 Andere dan MSX afdrukeenheid------------ - - - - - - - ----WIDTH aantal lettertekens per regel op het scherm

Geeft het aantal lettertekens per regel

FOR 1=1 TO 10 STEP 2I

NEXT I

100 GOSUB 100I

1000

1100 RETURN

GOTO 100

IF X= 0 THEN 100 ELSE 200

ON A GOTO 100. 200. 300

ON SGN (A) + 2 GOSUB 1000. 2000. 3000

SCREEN 2. °°

I WIDTH 28

--------- --------- -G-e-he-Ie-s-cherm wissen. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ~ ~ - - - - - -Cursor verplaatsen

op het tekstscherm.------ -----CLS

LOCATE [x-coördinaat]. [y:coördinaälj Cursor aan/uit LOCATE 10. 12. 1

_c_u_r_s_o_r_a_a_n_/u_i_t_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ji___:_c_u_r_s_o_r._o_n_z_ic_h_t_b_a_a_r _______ ~ - - - - - - - - - - _____Cursor zichtbaar

COLOR [kleur voorgrond]. [kleur achtergrond]. I Bepalen kleuren voor- en achtergrond en

[kleur randgebieden] _---- I randgebieden.

PUT SPRITE nummer sprite-vlak [. [STEP] Weergeven van een gekozen spnte-

(x-coördinaat. y-coördinaat)], [kleurcode]. tpat roon op de gekozen plaats op een[spriten ummer] gekozen sprite-vlak.

--.----- -----+--------------CIRCLE [STEP] (x-coördinaat. y-coördinaat). straal. C kit k[kleurcode], [beginhoek]. [eindhoek]. [aanzichtshoek] >11 e e enen' - - - - ~ - - - - ' ~ - - - - - ' - - - ' - - - - - . . : . - - , ,----- - - - - - - - -1- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - t - - - - - - - - - - - - - -

COLOR 8. 15. 2

PUT SPRITE 0, (100 50) 7, 2

CIRCLE (80, 60) 15.8

DRAW "grafische deelinstrukties" : ~ ~ l e k e U r i g e grafische voorstelling DRAW "S40U5R5D5L5"

LlNE [[STEP] (x-coördinaat. y coordlnaat)] [STEP] )' -" - enen ---------------+---------------.. . . . [B] LIJn of Vierkant tekenen LlNE -STEP (20. 50) .. B

(x-coordlnaat. y-coordlnaat). [kleurcode] , LB!'L i___ _PAINT [STEP] (x-coordlnaat y-coordlnaat) I Kleuren van een gebied binnen een[kleurcode vlak]. [kleurcode randlijn] , randlIJn. PAINT (120, 100)- - - ~ ~ - ~ - - - - - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - -PSET [STEP] (x-coöd n aat . y-coörd naat) [, kl eu _ __od_ --=]__ --S_t--,i _ze_t_te_n_.____________ ---i_P_S_E_T_S_T_E_P---'--( _0_._1_0),-- _1_4____PRESET [STEP] (x-coördinaat. y-coördinaat) Stip zetten of wissen. PRESET (1""" 1"'''')[. kleurcode] VV , vv

iON I Funkties van de funktietoetsen

_K_E_Y_-1_O_F_F_i'___________________ ---'_w_e_e__g_ _v_en 0 f wissen.KEY OFF

u-iI:I~ itiz- 111

Z111

I•



"Ii11~ :::t

•;;z- ...

z...

..E•

GRAFISCHE DEELINSTRUKTIES (Met B WijZigt een deelinstruktie alleen he t beginpunt zonder een liJn te trekken

Met N trekt de deelinstruktie een lijn maar WijZigt niet het beginpunt.)~ l e toepaS.tng beglnwaarde deellnS1ruktle toep... ng lutglnwaarde

Mx. y Naar een absolute posit ie (x. y) Fn Naar rechtsonder n =1._--- - - - - _ . - f - -

M±x.Verplaats over afstand ± X. xy vanuit

Gn Naar l inksonder n =1yde huidige positie

.. ._ - -

Un Naar boven n=1 Hn Naar linksboven n =1-

On Naar beneden n=1 An Draal het coördinatenstelsel

Rn Naar rechts n=1 Cn Kies een kleur n=15._---

Ln Naar links n =1 Sn Kies het aantal stippen per eenheid. n=4------_. - - - - - - - -

IEn I Naar rechtsboven n =1 X rij·varlabele:

Voer het deel bevel toegekend aan de

rlj·varlabele Uit- - - ----" - - - . _ ~ . _ - - -

SPELEN VAN MUZIEK

schrijfwijze toepassing I voorbeeld

BEEP Laat een pieptoon klinken I BEEP BEEP BEEP

_S_O_U_N_D_P_S_G_r_e-,gc..,_s_te_r_n_u_m_m_e_r_. _u_it_d_r_u_k_k_'n..c9'-______ -S_c_hrijf gegevens in het PSG register

I

SOUND 7. 7

PLAY "mUZiek deellnstruktles" [. "muziek

deellnstruktles"] [. "mUZiek deelinstruktles"]Muziek spelen.

Muziek deelinstrukties

deetiftstruktie toepa.sing en bereik lutglnwaarde deeUnstruktie

ti "A , ·G Muzieknoten

ITn

On Oktaaf 1 <;n;c;8 n=4 Vn

Nn Toonhoogte 0 <; n ~ 96 Mn

Ln· Lengte 1;c;n ~ 6 4 n=4 Sn

Rn Rust 1 ~ n ~ 6 4 n=4

X ril·variabele:Voer het deelbevel toegekend aan de

Iiij-varIabele UIt. _ ~ ___ ...__---..l__ .

PROGRAMMA- EN DATA-BESTANDENschrijfwijZe

. PLAY "04L4CEGEL1C"

toepassing en bereik

Tempo 32 <; n < 255

Volume O;c; n ~ 15

Frekwentie omhullende 1 <; n <; 65535

Patroon omhullende 1 ~ n ; c ; 15

Stip

MAX FI LES = u Itdru kklng

I toepassing

~ n e s n t e ~ ~ ~ ~ r ~ a ~ ~ : t g : ~ ~ ~ ~ d b ~ ~ ~ a : ~ ~ ~ e ~ . a t In ! MAXFILES=3

beginwaarde

n=120

n= 8

n =255

n =1

+-- ---- - - - - - . - - - - - - - - -

OPEN "apparaatnaam [bestandsnaam[

[FOR modus] AS [" ] bestandsnummer

PRINT" bestandsnummer. uitdrukking

PRINT ti bestandsnummer. USING

opmaaksymbool uitdrukking

Openen van een [Jestand

een modus

Modus OUTPUT

INPUT

en kielen van

SChCijVer

Lezen

- - ~ I ' Gegevens op volgorde In een bestand

I schrijven

Gegevens op volgorde met een gekozen

I

opmaak In eer bestand schrijven

IZle PRI NT US NG J

,OPEN CRT TEST FOR OUTPUT AS = 1

PRINT =1 ABC

PRINT =1 USJNG AS

----+ ,,----_. ---- ---" ---JNPUT = bestandsnummer variabele [. variabele] ~ G, egevens op vo,gobrd,e Ultt een bestand INPUT ti 1 ABC

ezen en aan varia ee n oewljzen-- . - ~ - " - - - ---- ._-- -_ . --- - - ~ .. - ~ - - . - - , ~ ~ - - - - - - - - - - ---': RIJ van maXimaal 254 lettertekens Uit een

LlNE INPUT ti bestandsnumrner rlj·varla[Jele bestand lezen en aan een variabele LlNE INPUT =1 AS

CLOSE [ " ] [bestandsnummer]

[. bestandsnummer]

I toewIjzen

tB e s t a n d l e n ~ ~ " : e n Programma opslaan

- - - _ . ~ ~ - "

i CLOSE = 1 2!

SAVE CAS PROGRAMAVE "apparaatnaam [bestandsnaam]"

LOAD "apparaatnaam [bestandsnaam]"-=+ '--'.-'

rogramma laclen. . ------ ------ ------

Programma In ASCII code laden er,

samenvoegen enet een programma In het

geheugen

---LOADCAS PROGRAM

----------

MERGE "apparaatnaam [bestandsnaam]"

BSAVE'apparaatnaam [bestandsnaam]".

beginadres. eindadres [. beginadres verwerking]

BLOAD "apparaatnaam [bestandsnaam]" [. R]

[. verschuiVing]

CSAVE "bestandsnaam" snelheid In baud]

I MERGECAS PROG2

IGeheugeninhoud binnen het aangegeven

adres opslaan! BSAVE CAS GAME &H3000. &H3FFF

-"---------_ ._-----+----

Programma In machinetaal laden Met R

programma vervolgens uitvoeren.

De verschulvln;J geldt voor het

g e h e u g e n a d r e ~ , bij het laden

Programma op cassette opslaan

Snelheid In baud 1 1200 baud

2 2400 baud

BLOADCAS.G· ", E R

ICSAVESTAR

- - - - - ~ - - - - + - - - - - ------

CLOAD ["bestandsnaam"]

CLOAD? ["bestandsnaam"]

---.----Apparaatnaam

CAS' cassetterecorder

CRT tekstscherm

GRP grafisch scherm

LPT: afdrukeenheid

CAT data cartridge

I Prog ra mma van a f cassette lade n ___ -+_C_LO_A_D_·_S_T_A_R_____ _____

I

Programma op cassette met programma " CLOAD? "STAR"

, In geheugen vergelijken. .------------



ONDERBREKING

"'0 aobrljfwljze \toepassing

ON KEY GOSUB regelnummer, regelnummer 0 Onderbreken met een funktietoetso

KEY (nummer funktietoets) ONOnderbreking met een funktietoets

geldig maken

KEY (nummer funktietoets) OFF Onderbreking met een funktietoetsongeldig makeno

KEY (nummer funktietoets) STOPOnderbreking met een funktietoets

vasthoudeno

ON STRIG GOSUB regelnummer. regelnummer 0Onderbreken met de trekkerknop van eenjoysticko

Onderbreking met een joystick geldig

makeno

STRIG (nummer joystick) ONNummer joystick:

0 spatiebalk

10 ... joystick 1

2 000 Joystick 2

STRIG (nummer joystick) OFFOnderbreking met een joystick ongeldig

makeno

STRIG (nummer joystick) STOPOnderbreking met een Joystick

vasthoudeno

ON STOP GOSUB regelnummer Onderbreken met de CTRL en STOPtoetsen 0

STOP ONOnderbreking met de CTRL en STOPtoetsen geldig maken.

STOP OFFOnderbreking met de CTRL en STOPtoetsen ongeldig maken.

STOP STOPOnderbreking met de CTRL en STOPtoetsen vasthouden.

ON SPRITE GOSUB regelnummer Onderbreken met een spriteooverlappingo

SPRITE ONOnderbreking met een sprite·overlapping

geldig maken

SPRITE OFFOnderbreking met een sprite·overlapping

ongeldig makeno

SPRITE STOPOnderbreking met een spnte·overlapping

vasthouden.

Onderbreken na een bepaalde periodeo

ON INTERVAl= periode GOSUB regelnummer De tijd tussen de onderbrekingen is deperiode (het interval) x 1/50 sekondeo

INTERVAL ONOnderbreking na een periode geldig

makeno

INTERVAL OFFOnderbreking na een periode ongeldig

maken.

INTERVAL STOP Onderbreking na een periode vasthouden.

AANGESLOTEN APPARATUURschrijfwijze toepassing

LPRINT [uitdrukking] [scheidingsteken] [uitdrukking]Gegevens op papier zetten.

[scheidingsteken] 0

LPRINT USING opmaaksymbool: uitdrukkingGegevens met een gekozen opmaak op

papier afdrukken (Zie PRINT USING)

MOTOR [1 gFNF f]I 'n . en uitschakelen van de motor van de

cassetterecorder.

VERWERKEN VAN FOUTEN

schrijfwijze toepassing

ERROR foutcodeGeeft een fout die behoort bij degenoemde toutcodeo

ON ERROR GOTO regelnummerDoorgaan met verwerking bij deaangegeven regel met de fouL

0 Doorgaan met verwerking van het

RESUME [', NEXT ] hoofdprogramma na verwerking van de

regelnummer fouten hers te I ou t ne.

SUBROUTINES IN MACHINnAALschrijfwijze toepassing

DEFUSR [getal] = beg inadresBeginadres van een gebruiker·subroutine

definiëreno

POKE adres. uidrukking Gegevens in het geheugen schrijveno

voorbeeld

ON KEY GOSUB 1000. 2000. 3000

KEY (1) ON

KEY (2) OFF

KEY (3) STOP

ON STRIG GOSUB 1000 . 2000

STRIG (1) ON

STRIG (2) OFF

STRIG (0) STOP

ON STOP GOSUB 1000

ON SPRITE GOSUB 1000

ON INTERVAl=100 GOSUB 1000

voorbeeld

LPRI NT A. B. C

LPRINT USING '0 " " " : A. B

MOTOR OFF

voorbeeld

ERROR 3IF A>100 THEN ERROR 250

ON ERROR GOTO 1000

RESUME 10

voorbeeld

DEFUSR0=53248

POKE &HA400. &HFF

u-I=:ut111

-ti:::a•;;Z-

111

Z111

..E•



u-iI10~ iI;;

z- 111Z~ E•

1/0 POORTEN EN GEHEUGEN

WAlT nummer 1/0 poort, uitdrukking [, uitdrukking]

Verwerking van programma vasthouden

tot via 1/0 poort ingevoerde gegevens

een bepaalde waarde bereiken.

WAlT &H90. 255

VPOKE adres, uitdrukkingGegevens naar video RAM geheugen

uitvoeren.VPOKE 263. 01

OPROEPEN EN BEVELENREEKSEN

CALL naam subroutine

of

~ n a a m subroutine

CALL bevelenreeks [argument, argument ... ]

of

Doorgaan met verwerking van subroutine

in machinetaal. of met verwerking van

een bevelenreeks vanuit het ROM

geheugenblok.

CALL SUB

~ b e v e l e n r e e k s [argument, argument ... ]

KLEURCODE

o Transparant

1 Zwart

2 Middelgroen

3 Lichtgroen

4 Donkerblauw

5 Lichtblauw

6 Don kerrood

7 Hemelsblauw

OPERATORSA

~ *, /

Rekenkundige operators \MOD

89

10

11

12

13

14

15

Middelgroen

Lichtrood

Donkergeel

Lichtgeel

Donkergroen

Magenta

Grijs

Wit

machtsverheffen

teken veranderen

vermenigvuldigen, delen

delen met gehele getallenrestwaarde na deling

+, - optellen, aftrekken

(In volgorde van prioriteit)

Vergel jk i ngsoperators <>= vergelijken

NOT logische ontkenning

AND logisch produkt

Logische operatorsOR logische som

XOR exklusieve logische som

EQV ontkenning van exklusieve

logische som

IMP logische implikatie

FOUTMELDINGENNEXT without FOR

2 Syntax error

3 RETURN without GOSUB

4 Out of DATA

5 Illegal function call

6 Overflow

7 Out of memory

8 Undefined line number

9 Subscript out of range

10 Redimensioned array

11 Division by zero

12 Illegal direct

13 Type mismatch

14 Out of string space

: N EXT bevel zond er bijbehorend FORbevel.

: Taalfout in het bevel.: RETURN bevel zonder bijbehorend

GOSUB bevel.

· Geen gegevens meer over om te

lezen .

· Onjuistheid in funktie of bevel.

· Waarde van gegevens te klein of te

groot.

: Geen geheugen meer beschikbaar.

· Er wordt verwezen naar een niet

bestaande regel.

: Onder-index van lijstvariabele valt

buiten gedefinieerd bereik.

: De lijstvariabele in het DIM bevel was

al gebruikt.

· Deling door nul.

: Dit bevel kan niet rechts treeksgegeven worden.

: Niet passende gegevens.

: Geen geheugen meer beschikbaar

voor rijen lettertekens.

15 String too long : De rij lettertekens is te lang.

16 String formula too complex. De rij lettertekens is te ingewikkeld.

17 Can't CONTINUE . De verwerking van het programma

ka .... niet hervat worden.

KONSTANTEN ENVARIABELEN

Rij-konstantenRij van 0 to t 255 lettertekens

(tussen aanhalingstekens)

Gehele getallen - 32768 to t + 32767

Aantal cijfers van belang:

Getallen met 6 (enkele precisie) of 14

drijvende (dubbele precisie)

Konstanten decimale punt Exponentieel gedeelte:

- 64 to t + 63

HexadecimaleMet voorvoegsel "&H'

uitdrukking

Octale uitdrukking Met voorvoegsel "&0" of "0 "

Binaire Met voorvoegsel "&B"uitdrukking

Naam variabeleDe eerste twee lettertekens

zijn van belang

VariabelenVolgt direkt na naam variabele

% · Gehele getallen

Definitieteken I : Enkele precisie

# · Dubbele precisie

S · Rij-variabelen

18 Undefined user function Er wordt een funktie gebruikt die nietmet een DEF FN bevel gedefinieerd

is.

19 Device 110 error

20 Verify error

21 No RESUME

22 RESUME without error

23 Unprintable error

24 Missing operand

25 Line buffer overflow

51 Internal error

52 Bad file number

54 File already open

55 Input past end

56 Bad file name

57 Direct statement in file

59 Fine not OPEN

Er is iets mis met de aangesloten

apparatuur.

Er is verschil tussen het programma

op cassette en dat in het geheugen.

: ON ERROR bevel zonder bijbeho,end

RESUME bevel.

: RESUME bevel zonder bijbehorend

ON ERROR bevel.· Er is een fout opgetreden waarvoor

geen foutnummer bestaat.

· Een parameter ontbreekt.

: Het ingevoerde programma is te lang

voor het buffergeheugen.

· Er is iets mis met de inhoud van het

geheugen of de tekst.

· Het bestandsnummer is niet juist.· Dit bestand was al geopend.

: De gegevens zijn allemaal al gelezen.

· De gegeven bestandsnaam is onjuist.

· Tijdens het laden van het bestand is

een bevel rechtstreeks gegeven.

· Het bestand moet eerst geopend

worden.



• C O ~ MAGAZINE

FUNKTIES

NUMERIEKE FUNKTIES

ABS (X)

ATN (X)

COBl (X)

Cl NT (X)

COS (X)

CSNG (X)

ER l

ERREXP (X)

FIX (X)

INT (X)

LOG (X)·

RNO (X)

SGN (X)

SIN (X)

SOR (X)

TAN (X)

RIJ·FUNKTIES

lEFT$ (X$. N)

MIO$ (X$. M [. Ni)

RIGHT$ (X$. N)

SPACE$ (N)

STRING$ (N. J)

STRING$ (N. X$)

TAB (N)

SPC (N)

: Geeft een absolute waarde.

· Geeft de boogtangens.

Omzetten In dubbele·precisiewaarde

Omzetten In geheel getal.

( - 32768 ~ X ~ 32767)

: Geeft de cosinus van X radialen.

Omzetten In enkele·precisie waarde.

: Geeft het nummer van een regel

met een fout.

Geeft het foutnummer.

Geeft e'.

Geeft het geheel getal van X.

· Geeft het grootste gehele getal

kleiner dan of gelijk aan X.

Geeft de natuurlijke logaritme.

Geeft een willekeurig getal.

Geeft 1 als X> 0. 0 als X= 0 en - 1

als X< 0

Geeft de sinus van X radialen

Geeft de vierkantswortel.

Geeft de tangens van X radialen.

Geeft N lettertekens vanaf de

l inkerkant van de X$ rij.

Geeft N lettertekens te beginnen

met het M·de teken van l inks in deX$ rij.

Geeft N lettertekens vanaf de

rechterkant van de X$ ri(o

Geeft N spaties.

Geeft N lettertekens met de ASCII

code J.

Geëft N maal het eerste letterteken

van de X$ ri(

Verplaatst de cursor naar de N·de

plaats.Geeft N spaties.

FUNKTIES VOOR HET OMZETTEN VAN GETALLEN IN RIJEN

EN V.V.

ASC (X$)

BIN$ (X)

CHR$ (X)

HEX$ (X)

INSTR ([N.I X$. Y$)

lE N (X$)

OCT$ (X)

STR$ (X)

VAL (X$)

OVERIGE FUNKTIES

PlAY (N)

Geeft de ASCII code voor het

eerste letterteken van de X$ "J

Geeft X als een binaire rij weer.

( - 32768 ~ X ~ 65535)

· Geeft het letterteken waarvan de

ASCJI code X IS.

Geeft X als een hexadecimaJe rij

weer. ( - 32768 ~ X ~ 65535)

Geeft de plaats van de Y$ r'J na het

N-de letterteken van de X$ rij.

Geeft het aantal lettertekens waar

uit de X$ rij bestaat.Geeft X als een octale rij weer.

( - 32768", X ~ 65535)

Omzetten in een rij-waarde.

· Omzetten in een getalswaarde.

· Kontroleren of er muziek gespeeld

wordt.

Als N gelijk is aan 1. 2 of 3 en er

wordt muziek gespeeld dan wordt

- 1 gegeven; zo niet dan wordt 0

gegeven.

Als N = 0 dan wordt met de status

van de deel instrukties voor muziek

een OF·bewerking uitgevoerd en de

uitkomst hiervan gegeven.

FUNKTIES VOOR DE INVOER VAN GEGEVENS

Van het scherm

CSRLlN

POS (X)POINT (X. Y)

Van een bestand met gegevens

EOF (bestandsnummer)

: Geeft de y·coördinaat van de cursor.

· Geeft de x·coördinaat van de cursor.Geeft de kleurcode van punt (X, V).

Geeft - 1 als de laatste waarde van

het bestand is gelezen; zo niet. dan

wordt 0 gegeven.

INPUT$ (N, [#1 bestandsnummer) . Voert N lettertekens vanuit een

Van de afdrukeenheid

lPOS (X)

Van het geheugen

FRE (0)

FRE (" ")

PEEK (adres)

VARPTR (variabele)

VPEEK (addres)

Van het toetsenbord

INKEY$

INPUT$ (X)

Van een 110 poort

'INP (nummer 110 poort)

bestand in en geeft ze weer.

· Geeft de positie van de drukkop in

de afdrukbuffer.

· Geeft aan hoeveel geheugen

beschikbaar IS.

· Geeft aan hoeveel geheugen

beschikbaaris

voorrijenlettertekens.

· Geeft de inhoud van een

geheugenadres.

Geeft het beginadres van het

gebied in het geheugen waar de

variabele opgeslagen is.

Geeft de inhoud van een adres van

het video RAM geheugen.

Geeft het letterteken van de

ingedrukte toets.

Voert X lettertekens vla het

toetsenbord in.

· Voert gegevens in via een 110 poort.

Van een subroutine in machinetaal. 0

USER .! tot f X)

, 9 .

Geeft de uitkomstwaarde van de

gebrui ker-subroutine.

Van een joystick, peddel of aanraakpaneel

STICK (N) . Geeft de richting van de Joystick.

STRIG (N)

POL (N)

PAD (N)

(Bij N = 0 die van een cursortoets)

(Midden= 0, Boven=1,

Rechtsboven=2, Rechts=3,

Rechtsonder=4,Onder=5.

Linksonder=6. Links= 7,

L i n ~ s b o v e n =8)

· Geeft - 1 als de trekkerknop van

een Joystick is ingedrukt; ZO niet,

dan wordt 0 gegeven. (Bij N = 0geldt hetzelfde voor de spatiebalk.)

· Voert gegevens van een peddel in.

: Geeft de toestand van een aanraak·paneel.

Als N=0 of 4, dan wordt -1

gegeven als het paneel wordt aan

geraakt; zo niet, dan wordt 0

gegeven.Als N =1 of 5 wordt de x-coördinaat

van de aangeraakte plaats gegeven.

Als N =2 of 6 wordt de y-coördinaat

van de aangeraakte plaats gegeven.

Als N =3 of 7 wordt -1 gegeven

als de schakelaar wordt ingedrukt;

zo niet, dan wordt 0 gegeven.

"IIBI~ it;;

z- 111Z

~ E•



DE MSX GEBRUIKERSGIDS

De MSX computers veroveren Europa. Dezecompacte en veelzijdige computers hebbenhun faam mede te danken aan de groteuitwisselbaarheid van programma IS enrandapparatuur.

Dit boek is de eerste volledige handleiding tot het gebruik van de MSX. Hetboek begint met een cursus M S X ~ B A S I C envervolgt met verschillende speciale;konderwerpen zoals muziek en het makenvan drie-dimensionale tekeningen.Speciaal voor hen die geen grote kennisvan wiskunde hebben is een hoofdstukover het werken met variabelenopgenomen. Vele programals met ruimeuitleg zetten de lezer aan tot het zelfprogrammeren van de MSX computer. Door

de stijgende moeilijkheidsgraad is ditboek geschikt voor zowel de beginnende,als de meer gevorderde MSX gebruiker.Een uitgebreide index maakt het boektevens geschikt als naslagwerk.

IlUIOLFKAMP

UITGEVERIJ

COMPUTERBOEKHANDEL

WOLFKAMP

WETERINGSCHANS 221POSTBUS 70254

1007 KG AMSTERDAM

COMPUTERBOEKEN



De eerste echte computerstandaard heet vanaf nu MSX. Door Microsoft ™ont

wikkeld op een Spectravideo home-computer. Door steeds meer fabrikanten van ho

me-computers overgenomen en toegepast.

MSX stáát voor volledige uitwisselbaarheid van hard- en software. De Spectravideo SV

728 MSX is deze nieuwe computerstandaard waardig. Aan de binnenkant: krachtig en indrukwekkend. Aan de buitenkant: functioneel, strak en mooi genoeg om overal neer te zetten. Met

een professioneel 90- toetsenbord, apart numeriek toetsenbord en speciale toetsen voor tekst

verwerking.De ingebouwde MSX-basic met meer dan 140 commando's en statements complementeert

de kracht van deze computer, die ook geen enkele moeite heeft met zakelijk gebruik. In alle

opzichten: Compatible!Door de 5 1/4 inch diskdrive kunnen zowel MSX-DOS als CP / M 2.2 programma 's gedraaid

worden. .

Met de Spectravideo SV 728 MSX neem je alvast een voorschot op de toekomst.

~ e c i f i k a t i e s . CPU Z BOA

Kloksne lheid 3.6 MH z

Gehe .:..g"ec..n__ :..OK byte RAM (64K gebruikers RAM + 16K video RAM voo r graphics). 32K byte ROM.

Software ingebouwde MSX Basic interpreter met meer dan 140 commando 's en statements:..:.c::__Specificaties 10 funktietoetsen, definieerbaar door de gebru iker. MSX -DOS en CP / M compatibl e.

Toetsenbord 90 toetsen full strake incl. speciale toetsen u m e r i e k toetsenbord.

Display Maximaal oplossend vermogen van 256*192 punties in de gra fische mode.

__ -: :4:-_kolommen x 40 lijnen in de text mode. --_____ -:3_2.,.o,--n_a_h_a_k_elijk programmeerbare sprites .

16 kleuren.~ ~ ~ - - . , - - . , - - ~ ~ - -Geluid 3 geluidskanalen met ieder B octaven.

Op aanvraag is uitgebreide documentatie beschikbaar.

SVITM

Importeur: Electronics Nederland bv Tijnmuiden 15 / 19, 1046 AK Amsterdam. Tel. (020) 139960. Telex : 13406 e lne nl

Electronics Belgium NV Brixtonlaan 1H , 1930 Zaventem. Tel. (2) 7208945. Telex 62712 elbel b.



UwMSXmicro

wordtpas goedwakkermetsoftware van

AACKOSOFT..

AACKOSOFT INTERNATIONAL POSTBUS 3111 2301 DC LEIDEN

Documents

Msx Computer Magazine 01