j + 1 = 2 ! ' 0 + 5 + 4 + =· 6 ~ 7 1 = 8 2 + 6

3 3 + 4 3 -7 ~

8 - 6 - 2 - 3 - 3 5 7 - -

2 = 5 5 3 = 2

10 8 6

- 6 - 3 -2 -3

7 - - 4 -2 -3

2 2 x 2 = 4 3 x 3 = 2 x = 4

x 3 = 9 2 x 3 =

4 3 L-1 x 2

8 6

4 4

L2 x -8 9

2 = 3 8 4 = 3 3 = 1 8 = 4 3 = 1

6 2 ) 12

12

9 1 7 3.,.i~1 -1 2 2 5 6

Mekeesa Ki ·

7~ 2

+ 3 -5

1

3 4

2 4/8

PublicaHo-ns Copy I

8 5· 2=10

7

g

D,O ir,nr 0E~ri~~t11;r: ·~ l~J,i !,, i · !}~v ~ L

--J.=()d.i -- abato Manobo

9:-3=3

{] ~~

~.,. 12-6=6

Mekeesa Ki

Math Book

r --·---------· --- -·- -·-··1 I Publications Copy j

II D-0 ), '({f n f~ :<" fJ -r\·v~·li~ I r~ij i i\t" fitU t·. 1 ~.,.~.,., ~ l l ... __ --·· -· --- ~

SUMMER INSTITIJTE OF LINGUISTICS-Philippines, Inc. TRANSLATORS 1993 PUBLISHERS

Published in cooperation with the

Commission on Philippine Languages and the

Department of Education, Culture and Sports Manila, Philippines

This book or any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission from the Summer Institute of Linguistics. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book we request that permission first he obtained by writing to:

Summer Institute of Linguistics P.O. Box 2270 CPO

1099 Manila

Additional copies of this publication may be obtained from:

Book Depository P.O. Box 2270 CPO

1099 Manila Philippines

We· wish to express appreciation to the Canadian International Development Agency and the Alberta Agency for International Development for their assistance in the production of this publication.

REPRINT

Cotabato Manobo Math Book

03.83-193-1. lM 62.120P-935008N ISBN 971-18-0223-6

Printed in the Philippines SIL Press

REPUBLIKA NG PIUPINAS REPUBLIC OF THB PHILIPPINES

KAGAWARAN NG EDUKASYON, KULTURA AT ISPORTS DEPAR'JMENT OF EDUCATION, CULTURE AND SPORTS

TANGGAPAN NG KALIHIM !OFFICE OF THE SECRETARY)

UL Complex, Meralco Avenue Pasig, Metro Manila

PAUNANG SALITA

Ang mga isla, kagubatan at mga kabundukan ng ating bansa ay tahanan ng iba't-ib<:mg pamayanang kultural na ang bawat isa ay may sariling wika at kaugalian. Ang ating kultura ay mahalagang pirnso ng isang magandang mosaik - iyan ang bansang Pilipinas.

Ang ating bansa ay mayroong utang na loob sa pamayanang kullural. Maraming panahon na ang nagdaan na ang kaugalian, wika at magandang layunin ay nakatulong sa ikauunlad ng ating makahansang pagkamamamayan. Maipagmamalaki natin ang ating pamanang Pilipino hahang nagkakaroon tayo ng malawak na pang-unawa sa mga kulturnng ito.

Sa mga kadahilanang ito, kinakailangang mapangalagaan ang mga wika at kinaugaliang pamayanang kultural ng Pilipino. Ang aklat na ito, na nasa wika ng pamayanang kultural ay may layuning tumulong sa pangangalaga nilo. Ito ay ginawa para mapaghusay ang kakayahan sa pagbasa at pag-unawa, at para palawakin pa ang kaalaman sa pamamagitan ng paghasa sa sariling wika. Ang paraang ito ng pag-aaral sa pamamagitan ng paggamit ng unang wika ay makapagpapaangat sa sariling wika at ang paghahasa nito ay isang kapaki-pakinabang na karanasan.

Dahil dito, labis ang pasasalamat ng sambayanang Pilipino sa Summer rnstilutc of Linguistics (SIL) dahil sa kanilang pagsusumigasig na mapanatili at mapalaganap ang kulturnng Pilipino sa pamamagitan ng babasahing ito.

lkinararangal, kung gayon, ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultun.1 at Isporls na ipakilala ang aklat na ito, ang pinakahagong edisyon, para mapaunlad ang karunungang bumasa't sumulat sa pamayanang kultural. Sa pagtulong sa mga kumunidad na ilo, ang kahutihan ng buong han:-;a ay natutulungan.

Disycmhrc 15, 1992 Armand V. Fahella

Kalihim

Pref ace

This math book has been prepared for the purpose of teaching basic math skills to the Cotabato Manobo people. This book is a revision of an earli~r edition.

Skills taught in this book build on those introduced in the pre-primer, Ini Sa Edungan sa Kebasa Ta. The book was designed for use in small classes or for use on a one-to-one basis. Instructions are found on each page and expanded instructions for the teacher are found at the back of the book in a special teachers' edition.

In reading Cotabato Manobo, all letters can be read as the National Language equivalents with the following exceptions: 1) the letter p is a bilabial fricative, pronounced similar to the English "f", 2) the letter e is pronounced similar to the vowel in the English word "but", 3) the letter ~ is pronounced similar to the vowel in the English word "let", 4) glottal stop is symbolized as at word final and as - in syllable initial position when the preceding syllable ends with a consonant. Glottal stop is not symbolized but occurs between any two adjacent vowels.

0

1 - - - - - - - - _..,, - - - - - - -

2 --------···· ·--

3 -----------·-·------·-····-----..... ______ _ -----------------·-····-···-··----

5 Pila sa kalabaw dahini? ---Pila sa babuy dahini? ---

1

RJ 1111 ._...-.._

Ii lilt

I• .. '­J,,.... '-..

{· \ '·

'

: e

(.;>"'

2

6 --- - - - - - - - - - - --- -- ··- --------------................... _

------------·-·- ··- - .. --...... --·-· 7 -- -- - -- - - -- - -- - -- ... -· -

8 - - - - - - - - - - - - -- .. _ -. --- ------ -- ·--·- _,. __________ , __

---------- ----··--··· .......... _._ 9 -- - -------- ... _ .. __________ ............ .

10 -- - - - - - - - - - - ... - -_________ ,.. ___ .. ____ ,, ___ .. ______ _

Pila sa pulow dahini? --

Denu sa pelas, iya dugangan.

I-··--+-- ·-i·· - -- -•··---+- ----+----+---+--+---+-·--I) 2 3 4 5 6 7 8 9 1J

* Si Moma owoy sa sawa di, si Ana, duwa sa anak da maama owoy sebaen bayi ma. Pila sa anak da langun?

2 + 1 - 3 2

_± 1 3

sa kedoo anak da.

2 +_l

') + 1

() + l

1 +1

1 + 1

1 +2

1 + 2

2 + 0

0 + 0

2

+o

0 _±_Q

_)

t---- --+---+---+---- -+---1--+--~--+----+-

o 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

* Eg-obol Ana i. End~ melugay di eglesut sa anak di. Pila de sa anak da kani?

3 +1

+

2 +2

---~-- salidut

4

3 + 1 4

_____ de sa anak da langun.

3 +o

+

2 +3

1 +2

----- daun

rnau ka de.

1 +_l

1 __ +0

4 +1

t-· --t----4----4 I --+ l) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 + 2 =

5 + 0 =

0 + 4 =

2 + 2 =

3 +1

2 +2

3 +o

--

2 +3

0 +5

3 +2

2 + 3

0 + 2 =

1 + 2 =

3 + 1 =

--

0 +2

l

+4

2

+1

I- . --l-- ·+--f----+----+---+------·-~--+

:; I 2 3 4 S b 7 8 9 1 {)

* Eg-ipanaw Momb i eg-angay Libak d~ anl eglagbet meemis. Eg-ed! sa telak. Epat sa lukes mig-eda sa telak owoy telu ma sa bata. Pila da langun mig-eda sa telak?

4 + 3

sa kedoo da mig-eda sa telak.

.1

+.J

4

+2

Baeli ko sa telu saging owoy telu ma tapaya.

Pila sa kedoo di langun?

6

5 +3

6 +1

7 +2

Baeli ko sa duwa ipil-ipil owoy enem kapi.

Pila sa kedoo di langun? ---

+---+-1 ----+-----+---·t---t--------t--1-+-1 --1 ---- ~-j-

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 I ii

* Sa anak i Momo egtagpeden di sa egtemegen da. Binaelan di sa epat panga metaes owoy lima panga mepok~./Pila kedoo sa langun panga sa kayu tinagped dl.

----- sa kedoo sa langun panga kayu.

4

+3 5

+5 4

+4 5

_+2

Kul~si ko, edungi ko diya sa lemilu sebaen owoy mangay diya duwa, hediya ma sa baelan ko taman meuma sa sepulu. Enu di sa deluwing ko?

l .1

___ ,.8

-7

Pelas, iya sa duqangan

Lagbet ko denu bibang. Agule lagbet ko denu lekeatas. Nesesiegung da diya sa nesugat bilangan sa pelas, iya sa dugangan.

---·

+ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 -

0 0 1 2 3 4 5 6 7 8

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 -

2 2 3 4 5 6 7 8 9,

----····-··~

3 3 4 5 6 7 8 9

4 4 5 6 7 .g 9 -

5 5 6 7 8 9

6 6 7 8 9

7 7 8 9 -

8 8 9 ;

9 9 ---------

8

9

9

--··

·-

Inau ka de.

4

+2

5 _+5

2 _+ 1

3 +2

7 _+ 1

4

+4

9

+o

6 +2

5 +2

3 +3

3 +5

1 +4

7 +2

_6

+3

4

+5

1 +1

3 +4

8 +o

3 +1

1

+3

9

Sulati ko sa sagbi diy~ sa uman duwa ka lemilu diy~ sa medoo metibulu. Agul' kulesi ko ani meseugpu-ugpu sa medoo metibulu, unuti ko sa medoo lemilu legkang diy~ 1 taman 10.

~ o~ 1 + () =(~ 2 + 1 = 1 + 3 =0

2 + o =O · 7+3=0

4+4=0 3 + 2 =O 6 + 3 =a + 2 =O 6 + 0 =o ~ ~

10

Denu sa rnaynus, iya sa siatan.

0 2 3 4 5 6 7 8 9 10

* Duen rnedoo rnanuk sa kena i Momb. Duen telu egoh neagdaw. Duwa daen sa nesama manuk i Moma. Pila sa kedoo di netelas?

3

:-1 4

-1

Baeli ko sa epat bula.

Agule lidungi ko sa telu.

Pila pa sa kedoo di?~~~

4

-2

3 - 2 1

sa kedoo di netelas.

5 -3

5 -1

Baeli ko sa epat bayabas.

Agule lidungi ko sa sebaen.

Pila pa sa kedoo di?

11

* Si Ana, telu daa sa kuden di. Sinagbayan ~a hadi di sa sebaen. Pila daa sa nesamA kuden di?

•

daa sa nesama kuden i Ana.

·-----------------------------

* ouen sa enem etaw diya sa ken~ i Momb. Si Momb owoy sa sebaen anak di, eg-ipanaw da d~. Pila p~ sa kedoo etaw diatas?

pa sa nesama diatas diyl kena i Momb.

----· .. ···- --.. ··------·-------------------------

* Si Morna owoy sa rnedoo loyuk di, egpigmamaen da. Duen walu posot hinaa da. Minama da sa telu. Pila daen kedoo sa nesam~ posot?

daa sa nesaml posot da.

12

Maynus, iya sa siatan

Lagbet ko denu bibang. Agule lagbet ko ma denu lekeatas. Nesesi~gung da diy~ sa nesugat bilangan sa maynus, iya sa siatan ..

- 0 1 2 3 4 5 6 7 8

0 0

1 1 0

2 2 1 0

3 3 2 1 0 -

4 4 3 2 1 0

5 5 4 3 2 1 0

6 6 5 4 3 2 1 0

,7 7 6 5 4 3 2 1 0

8 8 7 6 5 4 3 2 1 0

9 9 8 7 6 5 4 3 2 1

9

0

13

Na inau ka de diy~ siatan.

4 -Q

9

:1

3 :2

7

-2

4 ~

14

6 -2

3 -1

l -0

8

:3.

2 -2

6

:3

2 ... 1

5 :3.

4

::.l

7 ~

0 -0

8 -4

4

=3

9

:3.

Ipanaw ka diy~ sa dalan. Edungi ko diy~ lekeatas. Enu di ya, nesugat pa sa hudi-hudi sagbl? Walu da?

7

n1'

~iRih., .... ~..;t~~,.,_ ~

15

Sulati ko sa sagbl sa uman duwa ka lemilu diyA sa medoo metibulu. Agule kulesi ko anl meseugpu-ugpu sa medoo metibulu, unuti ko sa medoo lemilu legkang diya 1 taman 9.

7-4 =0 9-7 =0

3-2 =0 /

9-0 =0 10 - 2

16

8-4 =0

10-sQ

8 - 1

Ini sa medoo bilangan taman 20.

Esa yu d~.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Sulati ko dahini sa bilangan taman 20.

1 2 T-- -1-----1 . ; I

I !

i

Agule tumepeng uminau sa igsulat bilangan. Eghemili sa duma ko sa sebaen bilangan owoy ikagiyen di. Agule libel ko sa bilangan eg-ingadanan di.

12 6 10

I

20 ----·--·-- -------- ----· --

15 11 14 18

-· -

'

------

9 19 17 16

13 3 8 6

17

Ini sa medoo bilangan taman 100. Esa ko sa bilangan.

2 3 4 5 6 7 8 9

. I I 12 13 14 15 16 17 18 19

2 1 22 23 24 25 26 27 28 29

31 32 33 34 3S 36 37 38 39

4 1 42 43 44 45 46 47 48 49

51 52 53 54 SS 56 57 S8 S9

6 1 62 63 64 6S 66 67 68 69

7 I 72 73 74 7S 76 77 78 79

3 1 82 83 84 8S 86 87 88 89

91 92 93 94 9S 96 97 98 99

Sulati ko sa nelegtong lemilu dahiya an! megulub. Esa ko sa medoo lemilu legkang 21 taman 70.

2 1 22 24 25 26 28 29

3 1 32 33 3S 36 37 39

42 43 44 46 47

51 S3 SS S6 S7 58 S9

01 62 64 67 68

18

10

20

30

40

50

oO

70

80

90

100

30

40

so

70

Kulesi ko, edungi ko diy! sa lemilu 51 owoy mangay diya 52, hediya de langun taman 75. Enu di ya sa deluwing ko?

58.

56.

62.

{'•65

66. f!7

Eg-ikagiyen sa sebaen duma ko sa lemilu. Agu16 sulati ko sa ~g-ikagiyen di diya sa liniya.

1. 9 .

2 . 10.

3. 11.

4. 1 2 .

5 • 1 3.

6 • 14 •

7 f 1 5 •

8. 1 6.

19

Sulati ko sa nelegtong lemilu dahiya ani megulub. Esa ko sa medoo lemilu legkang 1 taman 100.

1 5

14 19 I

26 I

I ! 31 I

I

43

--

68

77

85

91

20

10

i

Ngadan sa hudi-hudi lemilu?

Sulati ko diy~ sa liniya.

15 ___ _

22 ____ _

30 ___ _

67 ____ _

73 -------

98 _____ _

Ngadan sa lemilu nelegtong? Sulati ko ma diya liniya.

19 21 ----

55 57 ----

38 40 ----

40 42 ----

64 66 ----

86 88 ----

Ngadan sa muna lemilu? Sula ti ko df y~ ·1 iniya.

18 -------

21 -------

93 -------

55 -------

30 -------

_ ___ 76

Ngadan sa telu hudi-hudi lemilu? Sulati k~ diy~ sa telu liniya.

71 --- --- ---

58 ---

12 ---

35 _____ _

89 ---

66 ---------21

Ini sa kalindaliyu. ')

Sulati ko sa medoo bilangan ani megulub.

H U L I Y U 1989 Akad Isenin Salas a Aleba Karn is Diyamat Sapetu

1 2 3 4 5

6 8 10 11

13 14 16 17 19

21 22 23 25 26

27 30 31

* Si Momo owoy si Ana miglengen da dutu Sibayul d~. Migtebow da diya pigsa telu diya bulan Huliyu owoy migliku da dema diy! pigsa siyow. Pila agdaw da migtudug dutu Sibayul d3?

22

9 -3

agdaw migtudug da dutu Sibayul do.

Ini sa ngadan bulan. Ilingi ko, sulati ko diy~ liniya.

Inilu

Pibelilu

Malesu

Abelil

Mayu

Huniyu

Huliyu

Agustu

septembeli

Oktobeli

Nobembeli

Disembeli

Ini sa ngadan agdaw. Ilingi ko, sulati ko ma diy! liniya.

Akad

I sen in

Salasa

Aleba

Kam is

Diyamat

Sapetu

Ngadan siini palay ? ~-,-~~~~~--,.~~~--::-~-

Ng ad an sa bulan ini egoh owoy sa pigsa ma?

23

Baeli ko sa kalindaliyu siini bulan. Agul~ itagn ko diya sa kelatkat ko.

I I

I I

l

I '

24

I I I I

I I

I i I

I i

I I i

I l I I I

I

I I

I ., I 1

I I I

' I

I

I I I I I

~ ' l l

!

i

' ~ 1

l

l I

* Sa anak i Mamo, egbuligan di sa ema di eg-uwit sa saging. Diya sa segayu enem gepe sa negepeen di owoy diya sa keduwa gayu epat gepe sa negepeen di. Pila gepe sa eg-uwiten di langun?

6 + 4

~~~- gepe sa eg-uwiten di langun.

5 +5

3 +7

8 +1

9

+1

Agule kinaen da sa duwa gepe. Pila gepe sa nesama saging?

10 - 2

gepe daa sa nesama.

10 -2

10 -7

10 -1

10 -3

\

8 +2

10 -6

25

* Sa anak i Mom~ owoy sa loyuk di, egsiyuk da. Sa nekuwa da enem belulb owoy enem ma luan. Pila sa sed~ nekuwa da langun?

6 +6

5 +4

6 +4

6 +9

-..

8 +2

Pila sa segutung?~~~~~-

Pila sa lansuna?

Pila da langun?

26

6 + 6

sa seda nekuwa da.

4 +4

7 +6

3 +7

* ·sa medoo anak i Mamo egtimbul-timbul da eglagbet kelumamis. Siyow kelumamis kinuwa i Susan owoy pitu kelumamis kinuwa i Pidelu. Pila kedoo kinuwa da langun?

9 + 7

sa kedoo kinuwa da langun.

7 _+9

6 ._+6

Pila sa tabu?

Pila ·sa gunsi?

Pila da langun?

7 +7

7 +6

4

+7

5 +5

7 +2

8 +7

5 +7

3 +7

27

* Medoo etaw eglengen diyh sa dalesan i Morn~. Agule nebelet etaw sa dalesan di. Sa lima etaw eglengen palan lukes owoy walu kedoo anak da. Pila sa kedoo etaw eglengen?

8 +5

2

+8

Pila sa daun?

Pila sa bulok?

8 +8

5 +7

Pila da langun? -----

28

6 +8

8 +4

3 +8

3 +6

da langun.

8 +9

8 +7

f!!!J RP fiftl /Bl gy RffJ J!!J g;

~~~ ~~~

* Duen sa medoo bat~ Menubu diya sa iskuwelaan. Diya gelid 1, siyow da owoy diyA gelid 2, siyow ma sa bata Menubu. Pila da langun?

sa kedoo da langun.

9

+9

9

+7

Pila sa

Pila sa

Pila da

9

+2

3 +9

kamantis?

tapasal?

langun?

4

+9

8 +5

9

+8

9 +6

5 +9

6 +2

®@®®® ®®®®

29

Inau ka dema diy! sa pelas, iya sa dugangan.

1 + 1 =

1 + 2 =

1 + 3 =

1 + 4 =

1 + 5 =

1 + 6 =

1 + 7 =

1 + 8 =

1 + 9 '

4 + 4 = 4 + 5 = 4 + 6 =

4 + 7 =

4 + 8 = 4 + 9 =

7 + 7 = 7 + 8 = 7 + 9 =

30

2 + 2 =

2 + 3 =

2 + 4 =

2 + 5 =

2 + 6 =

2 + 7 =

2 + 8 =

2 + 9 =

5 + 5 = 5 + 6 = 5 + 7 =

5 + 8 =

5 + 9 =

8 + 8 = 8 + 9 =

3 + 3 =

3 + 4 = 3 + 5 = 3 + 6 ::::; 3+7= 3 + 8 = 3 + 9 =

6 + 6 = 6 + 7 = 6 + 8 =

6 + 9 =

9 + 9 =

Ini sa kebilang ta amuk sigpulu-puluay.

I 11111111tf111111111I1111111111111111111 I 0 10 20 30 40

Sulati ko sa lemilu sigpulu-puluay taman magatus.

10 20 30

100

* Si Inay Usin eghemula katila. Sigpulu-puluay sa hinemula di diya sa uman liniya. Pila kedoo nehemula di diya sa 4 +iniya?

kedoo katila nehemula di diyA 4 liniya.

* Si !nay Paga! eghagtay medoo manuk. Walupulb kedoo sa anak manuk di eghemes!. Amuk milang ki sigpulu­puluay, pila sa kedoo sigpulu-pulb diy~ sa 80? ·

kedoo sigpulu-pulu diya sa so.

31

''

Ini sa kebilang ta amuk tiglima-l·ima.

, , I I I I 1 I I I ,-, I I , , I I I I I I I I I I I I I • I I I 0 5 10 1 5 20 25 30 35

Sulati ko sa lemilu nelegtong.

5, 10, 20, 25,

35, 45, 50, ---' 60,

70, 80,

95,

Kulesi ko, edungi ko diya sa lemilu 5 owoy mangay diya 10, tiglima-lima, hediya ma sa baelan ko diya langun taman 100.

10•

32

1 s • 2 o.

• 85

• 3S •

65

•

s () •

4(~

* si Amay Belni egbeli 20 kedoo epan. Na, sa 20 epan dinalem di diya sa medoo tukeey suput. Lima kedoo epan

-sa dalem sa uman suput. Pila kedoo sa tiglima-lima diya sa 20~

* Si !nay Pibi egbeli posot. Na, diy~ sa tinda kena di egbeli, tiglima-limaway posot dalem sa uman suput. Pitu gesuput sa bineli di. Pila kedoo posot sa bineli di langun?

* Tiglima-lima daa sa kedoo tuluen sa medoo magtu mistelu. Diya Belanga duen sa 5 kedoo mistelu egtulu. Pila sa kedoo egtuluen da langun?

* Kailangan i Amay Pagal sa 65 lapin papan ani ikelatkat di sa dalesan di. Sa anak di si Buwagas egbegay 5 kedoo sigpuluay lapin. Owoy si Pagal egbegay ma 3 kedoo tiglimaway papan. Enh di, enget pa sa kedoo papan di? Pila kedoo papan igbegay sa medoo anak di?

kedoo sa tiglima-lima diya sa 20.

kedoo posot sa bineli i !nay Pibi.

kedoo egtuluen da.

I , d

kedoo papan igbegay medoo anak di.

sa

33

• Sepulu owoy duwa sa anak manuk i Ana. Lima sa buyu d4 eghemesa. Pila daen sa endA pa eghemesa?

12 - 5

___ end~ pa eghemesa.

12 -7

14 -6

11 -4

17 -9

11 -9

10 -7

12 -6

12 -8

Esa ko o.woy sulati ko sa nelegtong lemilu dahiya anl megulub. Edungi ko diya lekeatas mangay leketana.

20, 19, 18, ---

------' 10, ---'--- ---'

---'--- 1, 0

34

13 -8

15 -7

Inau ka de.

I Ii 111111 I I I

() 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

18 -9

11 -7

10 -4

14 -9

12 -8

16 -7

15 -6

11 -3

12 -5

13 -8

14 -7

13 -6

Sulati ko duwa gule asal duen ma sa magtu egsiatan. Begayi ko diya sa duma ko ani isulat di.

17 -9

16 -8

9 -6

35

Ini sa kebilang ta amuk tigduwa-duwa.

2 3 4 5 6 7 8 9

1 I 12 13 14 1 5 16 1 7 18 19

Sulati ko sa medoo lemilu tigduwa-duwa diya liniya, legkang 2 taman 20.

2 4

20

Esa ko sa medoo tuladan dahiya, tigduwa-duwa ko. Pila kedoo di langun? Sulati ko sa nesugat kedoo di diya liniya selatal di denu kuwanan.

36

10

20

Ini dema sa kebilang ta amuk tigduwa-duwa.

I

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Ngadan sa nelegtong lemilu? Sulati ko tigduwa-duwa taman 40.

4

18

22

36

18

* Si Momo Kumpuy, duen duwa gepe saging di. Diy~ sa uman segepe duen sepulu sa kedoo di. Pila kedoo sa saging di langun?

----kedoo sa saging i Momo Kumpuy.

* Pila kedoo tigduwa-duwa di ya 20?

kedoo tigduwa-duwa di ya sa 20.

* Pila kedoo tigduwa-duwa diy~ 18?

kedoo tigduwa-duwa diy'a 18.

• i 20

10

37

•

Ini sa bilanqan leqkanq 100 taman 150. Esa ko sa bilangan owoy ilinqi ko, sulati ko diya liniya di.

100 --

101 102 103 104 105 -- -- -- -~-- --

106 107 108 109 110 -- -- -- -- --

111 112 113 114 115 -- -- -- -- --

116 117 118 119 120 -- -- -- -- --

121 122 123 124 125 -- -- -- -- --

126 127 128 129 130 -- -- -- -- --

131 132 133 134 135 -- -- -- -- --

136 137 138 139 140 -- -- -- -- --

141 142 143 144 145 -- -- -- -- --146 147 148 149 150 -- -- -- -- --

38

Ini sa edungan bilangan pilak. Ini sa sebaen laad. Iya ma sa isang sentimos.

Ini sa limalaad, iya ma sa singku sentimos.

--

• .-.

'

~· \11('

@ -- .

@@ .... ~

·-· ·­ ,·' ."'

' ~

@~

1 ~

p .01

5 ~

p .05

39

Ini sa ketep, iya ma sa diyes sentimos.

® ®}}@)@@). - ~~- 10~

•• = Q) P.10

Q) Q)(i)_

40

Ini sa duwa ketep limalaad, iya sa benti singku.

• . - .

~ qfJ'

••

-- .

25 ¢

p .25

41

Ini sa saupak, iya sa singkuw~nta.

50 ¢

=p .50

42

Ini sa sapilak, iya ma sa pisu.

- p 1.00

• , .

43

. Bilang ko owoy sulati ko sa lemilu di diya sa liniya.

44

Sulati ko sa bilangan pilak diya siini medoo kagi pilak.

Sapilak, telu pulu laad

Telu pilak owoy duwa pulb owoy limalaad ~~~~~~~~

Lima pilak saupak

Ketep limalaad

Duwa pisita

Sepulu owoy duwa pilak owoy limalaad

Sulati ko sa kagi diya siini medoo bilangan pilak.

p 4.50

p 3. 4,0

p .95

p 2.05

p 5.75

p 10.15

45

• •

·- _... ·-· ........ • ........ _ .... '!!:: . . ~ . ...-. ' , .. -., :.. \. 'I' I I •· '"

""' ,-

46

Inauwi ko dema sa pelas,

5 +3

8 +1

21 +6

23

+10

15 +3

18 +1

25 +4

34 +13

4 +2

0 +7

16 +3

28 +21

. .

14 +2

10 +7

13 +4

12 +25

Agule sulati -ko telu gule asal duen ma sa magtu dugangan owoy pesulati ko diya sa duma ko.

+ + +

54 +2

62 +7

81 +8

45 +3

47

Inauwi ko dema sa maynus, iya sa egsiatan.

27

:-5

43

=11

76

-31

19 -6

48

18

-3

56 -4

66 -12

84 ~53

38

-16

5 -2

38 -4

15 -13

35 -14

62

-42

25 -2

63 -2

97 -64

59 -47

87

-41

74 -4

12

-1

21

-10

46

-23

88 -72

Tepengi ko dema dahini.

15 -4

37 -25

4 +9

85 +14

7

+4

89 -72

66 -54

13 +45

62

+37

2

+o

56

+23

94

-61

29 +60

36 -25

13 +53

20

+62

6

+8

73 -42

14 -3

64 +31 .

75 +33

18 -7

58 -27

55 -52

49

Denu sa lilus

Netulengan ko pa sa denu sa lilus? Sulati ko sa ulas diyh sa liniya.

( 1)

Agule, amuk diya sa lemilu enem sa belad di metaes, iya laga 30 keminutus. Iya sa egoh-egoh di amuk guwaen ta tenga ulas ataw ka i mediya.

(~ 8: 30 10: 30 5 : 30

alas walu owoy tenga

alas otso i mediya

Ngadan sa ulas dahini?

( 2)

50

alas sepulu owoy tenga

alas diyes i mediya

a1as lima owoy ' tenga

alas singko i

m.Sdiya

Diya siini lilus duen sa lemilu 1 taman 12. Uman bilangan, iya laga lima keminutus sa elet di. Edungi diya lekeatas owoy egbilang ka tiglima-lima.

60 kesigundus = 1 minutus 60 keminutus = 1 ulas

Haa ko sa ulas diya siini medoo lilus.

3 : 15 5: 40

Sulati ko diya liniya sa ulas siini medoo lilus.

( 1 )

2: 05

51

Sulati ko diya liniya sa ulas siini medoo lilus.

(1) ----

Baeli ko sa belad siini medoo lilus. Peselatali ko diya sa nesugat lemilu di diy~ sa leketana lilus.

( 2) l : 00 3 : 15 9: 50

( 3) 11 : 50 4: 40 5 : 35

52

Denu sa pelas, iya sa dugangan.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

• • * Sa kakay i Moma, egsalsal de. Medoo sa etaw egsasa diya kenagdi. Ungaya da epat kelu, duwa salungsung, telu gelat, owoy pitu sangget. Pila kedoo sa egsalsalen di?

4 2

3 +7

4 ± 2 6

6 + 3 9

9 + 7 - 16

sa kedoo egsalsalen di. ---

Sula ti ko sa nesugat sagbl siini medoo lemilu.

5 8 4 7 2 2 1 1 3 4

+3 +4 +2 +1 +3 { 1 )

3 4 6 3 1

0 3 0 1 2

5 4 3 3 6

+7 +5 +7 +9 +9 ( 2)

53

Netulengan ko siini?

I 0 ..,

~ 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ....

6 8 9 5 8 +3 +4 +3 +5 +5

( l)

Haa ko! Mekepelas amuk dakel de sa lemilu.

Peedungi ko denu kuwanan.

16 6 + 3 9 +

+3 Agule egpelas ka denu bibang.

+

1 +O= 1

Sa medoo lemilu denu kuwanan, iya sa kena sa laga taman 9. owoy sa lemilu denu bibang, iya sa kena sa medoo sepulb. Na amuk labi 10 sa pelas denu kuwanan begayan ta sa 10 diya sa denu bibang.

Peedungi ko denu kuwanan.

8 4 12 +

28 + -

+4 Tagui ko sa 2 de nu leketana owoy tagui ko sa 1 lekeatas sa 2.

+

Agule egpelas ka denu bibang.

1 + 2 3

54

1 I 6

I 3

I 9

1 I 6

I 3

1 I 9

1 2 1 8

I 4

I 2

I.

1 I 2'8

I 4

3'2

Haa ko sa egoh-egoh sa pelas diya siini medoo lemilu.

1

18 8 + 6 = 14

1 6

+ 6 1 + 1 2 = + 77 24 83

1 1

64 53 3 + 8 = 11

+ 7 + 8 1 + 5 = 6

61 71

Na baeli ko sa nesugat sagbl dahini.

( 1)

( 2)

( 3)

68 +4

34 +9

79

+6

87

+6

54 +6

47 +4

49 +4

5 +39

65 +8

5 +14

7 ±53

91 +8

6

I

4

1

+ 7

+ 7

+ 7

+ 6

= 1 3

= 8

-----····-·

= 11

= 7

9 +23

21 +8

23

+8

55 '

* Eghemula Momo i sa kayu. Ungaya di 35 sa kedoo kapi owoy 15 kedoo sa ipil-ipil. Pila sa kedoo sa langun kayu ungaya i Momo?

( 1)

( 2)

1

35 +15

50

18

+28

72

+50

56

5+5=10

1 + 3 + 1 = 5

___ sa kedoo sa kayu ungaya di.

32 +49

27

+48

20 +40

39

+51

47 +25

10 +35

50 +65

15

+39

Na baelan ko dema sa nesugat sagbl siini medoo lemilu,

(1)

( 2)

( 3)

( 4)

62

+34

56 +48

13 45

+51

18 23

+54

89 +23

45 ±5

39 72

+10

25 32

+16

38

±53

98 ±46

60 32

+11

59 40

±18

78 ±12

48

±37

65 28

±47

77 52

+24

57

* Egpadian Morna i. Iya laga sa meemis bineli di P5.75, owoy sa tirnus laga Pl.20, owoy sa tanul laga Pl.SO. Pila laga sa kinuwa i Momo?

1

p 5.75 5 + 0 + 0 = 5

1.20 .7 + 2 + 8 = 17

+ 1.80 1 + 5 + 1 + 1 = 8

p 8.75

--- sa laga di langun.

Na sulati ko derna sa nesugat sagbl siini medoo lernilu.

p 5.50 + 6.75

( 1)

p 5.50 3.20

+ 5.75 ( 2)

58

p 9.45 +3.85

p .75 1.20

+ 2.30

186 +253

p 3.90 7.40

+ 4.20

605 +126

p 5.00 18.00

+ 23.50

..

Sulati ko sa nesugat sagb! siini medoo lemilu.

3 15 9

+2 (1)

28 +13

( 2)

324

+177

( 3)

p 1..75 + 4.20

( 4)

16 37 51

+10

56 +6

192 +87

p 6.80 + 5.20

18 24

9

±2

43

+27

275 +125

p 10.45

+ 3.75

15 63

8

+ 11

16

+17

483 + (.9

P2.50

+ 1.75

59

Denu sa maynus, iya sa siatan.

* Si Momo owoy sa sawa di migsimba da egoh Akad. Duen 42 etaw dutu. Diya sa kedoo etaw, duen 29 bayi. Pila kedoo maama diya simbaan?

42 -29

42

-29

Haa ko! Enda mebaluy di egmaynus ki 9 diya 2.

Ini sa baelan ta.

60

Dana di enda mebaluy di egmaynus ki 9 diya 2, sumagbay ki 10 kedu bibang.

40 - 10 30

Tagui ko 10 nesedapag sa 2, iya lemilu 12.

Agule maynus ka de.

12 - 9 3

Agule maynus ka denu bibang.

3 -2 = 1

3 ~'2

- 2'9

3 A- I 12

- 2'9

3 I

" I 12 - 2'9

I 3

3 I

~ ,12

- 2'9 1 I 3

Haa ko sa egoh-egoh sa maynus diya siini medoo lemilu.

6 1 7 1 70 7 - 1 = 6 83

-2 6 Itagil ta 1 diya o =10 -1 8 44 10 - 6 = 4 65

6 2 = 4

5 1 66 6 - 1 = 5 48 :_:1_ Itagil ta 1 di ya 6 =16 :_J_

5 9 16 - 7 = 9 4 1 5 - 0 = 5

Na inauwi ko siini owoy sulati ko ma.

( l)

( 2)

73 -27

33 -18

90 -77

54 -36

76 -19

69 -43

8 - 1

Itagil ta

13

7

8

4

75 -58

8

1

64 -39

7

0

= 7

1 di ya

= 5

= 6

= 1

= 4

3 =13

82 -51

63

-44

61

Sulati ko sa nesugat sagbi di.

(1)

( 2)

423

-165

326

-286

p 9.25

- 1.75 ( 3)

p 10.05

- 7.60 ( 4)

62

82

-68

458

-164

p 7.00

- 4.75

p 15.80

- 9.75

994

-878

753

-489

p 3.80

- 1.95

p 20.00

- 8.75

205

-96

668

-279

p 4.15

- 2.30

p 38.50

- 21.85

Minau ki.

* Egbeli Ana i sa medoo tinabel diya sa padian. Sa laga sa tapasal P8.00, sa ahos P .75, owoy sa seda P14.25. Pila sa laga sa langun bineli di?

p 8.00

.75

+ 14.25

(1)

* Diya sa libelu Inauwen Ta Sa Kebasa, 161 sa kedoo lapin di. Diya Denu Sa Duwa Etaw Hudiyu, 23 kedoo lapin. Pila sa subela di diya sa duwa libelu?

* Egtiponen i Moma sa medoo ele ani iatep di diya sa magtu dalesan di. Duen de 18 tinipon di. He, netulengan di diya sa tapay kena di duen 32 tinipon di ele. Pila sa kedoo kuwaen di pelawa?

* Diya sa libelu Ini Sa Medoo Telaki, 52 sa kedoo lapin di.

· Pila sa subela di diya sa libelu Inauwen Ta Sa Kebasa?

( 2)

(3)

( 4)

161 - 23

32 -18

161 :....52

* Sa anak i Momo ungay~ di metiigan di sa kediyu sa wayeg da. Egbilangen di sa kedoo 58 gule ligkowot di. Egoh + l46 egtekedeg, 58 gule egligkowot. Owoy egoh eglungel, 146 sa keligkowot di. Enu kediyu sa wayeg? (5)

63

Sulati ko sa nesugat sagbf siini medoo lemilu.

64

Denu sa Egbaed.

Ini sa lepb.

Haa ko. Tagpeden ta. Tigtu nesetepeng sa duwa baed. Sa sebaen baed diya sa duwa, iya sa 1/2, owoy sa keduwa baed iya ma sa 1/2.

1/2 + 1/2 = 2/2 = 1

Ini sa bukadu .'

, Haa ko. Egtepiyen ta. Tigtu nesetepeng sa duwa baed. Iya sa egoh-egoh sa 1/2.

1/2 + 1/2 = 2/2 = 1

Ini sa sabun.

Tagpeden ta. Enu di ya, ini sa 1/2? ·Hoo.

Enu di ya, ini sa 1/2? Hoo.

Ini sa 1/2? Beken! Enda nesetepeng da.

Ini sa 1/2? Beken! Labi duwa sa kedoo baed.

65

66

Haa ko sa bukadu.

Ini sa 1/2.

Egtepiyen ta dem?. Agule epat sa baed di. Tigtu nesetepeng da langun. Iya sa sebaen baed diya sa epat. Iya sa egoh-egoh s.a 1/4, ataw ka sebaen sulung di.

1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/4 = 4/4 = 1

Ini sa nanas.

1/4 + 1/4 + 1/4 + 1/4 = 4/4 = 1

Duen sa epat etaw ungaya da sa sebaen baed. Egtepiyen da taman epat baed. Kinaen sa telu etaw sa hagda baed. Dodoo enda pa egkaen sa sebaen.

+

Ini sa sabun.

3/4 kinaen da 1/4 sa sama di

4/4 = 1

Enu di ya, ini sa 1/4? Hoo.

Enu di ya, ini sa 1/4? Hoo.

Enu di ya, ini sa 3/4? Hoo.

Enu di ya, ini sa 1/4? Beken, ini sa 2/4 owoy iya laga 1/2.

Ini sa biskuwit.

Telu sa anak i Ana egpegeni da sebaen biskuwit. Egbaeden i Ana taman telu baedo Nesetepeng sa langun baed. Uman sebaen bc:ted diya sa telu, iya sa egoh-egoh sa 1/3, · at:aw ka telu gesulung.

1/3 + 1/3 + 1/3 = 3/3 = 1

Medelamet de kinaen sa duwa bata sa hagdct baed. owoy sa sebaen bat~, endA pa kinae~ di sa hagdi.

2/3 + 1/3 = 3/3 1

----...... ==== ...... ==-=-----------------------------------==============--=-

Ini sa seda.

Baeli ko sa telu baed. Agule peitem ko sa sebaen baed diya sa telu. Iya sa 1/3.

Ini sa saging.

Baeli ko sa telu baed. Agule peitem ko sa duwa baed diya sa telu. Iya sa 2/3.

(1)

( 2)

( 7

Ini sa sitelus. Baeli ko 1/2. Peitem ko sa dibaluy di.

Ini sa tapaya. Baeli ko sa 1/4. Peitem ko sa segesulung.

'

Ini sa bayabas. Baeli ko sa 1/3. Peitem ko sa segesulung.

Ini sa segutung. Baeli ko sa 3/4. Peitem ko sa telu gesulung.

Ini sa gimas. Baeli ko sa 2/3. Peitem ko sa duwa gesulung.

68

(1)

( 2)

( 3)

Sulati ko sa sulung di meitem diy~ liniya.

( 1)

(2)

Peitem ko sa sulung eghauwen ko leketan~.

( 3)

1/2 1/3 1/4

( 4)

2/3 1/4 3/4 1/2

69

oenu sa tayirnis, iya sa kesebagtang-bagtang.

Ini sa rnedoo bulok. Epat sa kena da egtipon. Owoy itagu ke telu diya urnan kena da egtipon. Pila sa langun kedoo sa bulok?

4 x 3 12 4

x3 12

Na pehauwi ko sa telu kernel ko diya duwa belad ko. Eghauwen ko sa duwa kena sa kernel ko owoy duen telu diya uman kena da egtipon.

2x3

70

6 2 x3

6

Enu di ya, meketayimis ki amuk enda nesetepeng sa kedoo diya sa kena da egtipon?

Enda! Enda mebaluy di egtayimis dahini, enu ka enda nesetepeng sa kedoo di diya sa kena da egtipon.

Inau ka dahini.

q) 3 x 3 -

<2 ) 2 x 5

(3) 3 x 5

<4 ) 6 x 1 -

71

Dalem ko sa pinsil diya sa medoo tatung owoy sulati ko sa nesugat lemilu.

( 1)

( 2)

( 3)

(4)

( 5)

72

4

x 1

2 x7

4 x2

1 x9

4

x4

Inau ka dahini.

( 1 )

(2)

4

x 1

3 x 1

2 (3) x 6

(4)

3 x4

2 x7

2 x9

4

x3

1

xS

4 x2

1 x8

2 x2

1 x 1

1 x9

2 xS

9 x 1

6

x 1

4 x4

2 x3

3 x3

3 x2

73

* Dumagang Momo i saging. Duen de telu saku owoy uman sebaen saku dinalem di enem gepe. Pila gepe sa dagangen di?

3x6

Haa ko. Mebaluy ma egpelas ka.

6 + 6 + 6 18

3 x 6 18

* Kinuwa sa epat anak i Momo sa bayabas. Uman anak di, kinuwa di lima. Pila sa kedoo sa langun bayabas da?

74

4x5

Mebaluy ma egpelas ka.

5+5+5+5 20

4 x 5 20

Denu sa tayimis, iya sa kesebagtang-bagtang.

Lagbet ko denu bibang. Agule lagbet ko denu lekeatas. Nesesiegung da diya sa nesugat bilangan sa tayimis.

x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 -

2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

3 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27

4 0 4 8 12 . 16 20 24 28 32 36

5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

6 0 6 12 18 24 30 36 42 48 54

7 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63

8 0 8 16 24 32 40 48 56 64 72

9 0 9 18 27 36 45 54 63 72 81

10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

75

Sulati ko sa lemilu nelegtong diya sa liniya.

3 x 3 - 9 6 x 6' 3 x 4 = 12 6 x 42 3 x 15 6 x 8 48 3 x 6 6 x 54

x 7 21 6 x 10 60 -··--

3 8 24 ( 4)

x 3 x 9

•

( 1) 3 x 10 30 7 x 7 49

x 8 56 4 x = 16 7 x 9_ 4 x 5 7 x 10 4 x 6 24 ( 5)

7 28 .,.

x

4 x 8 8 x 8 ---4 x 9 36 8 x 72

4 = 40 8 x 10 = 80 x ( 6)

( 2)

5 x 5 25 5 6 9 x 9

x 5 35 9 x 10 90

x ( 7)

x 8 40 5 x 9 5 50 10 x 10 =100

( 3) x

76

* Eg-ulenal si Ana diya kapi. Sa sukay di P9.00 segeagdaw owoy eqqalebek de enem aqdaw. Pila lanqun sa sukay di?

Inauwi ko ma dahini.

( 2)

( 3)

(4).

8 x4

10 x6

3 x9

9

x4

7 x3

(1)

6 x8

7 x8

6 x_Q

6 x p 9.00 -

4

x-8

5 rJ.

8 x_Q

8 x8

9

x9

2 x7

77

* Si Mamo owoy sa medoo loyuk di, ungaya da pedakelen sa simbaan. Enem da maama owoy um.an sebaen etaw umuwit sepulu away duwa kayu. Pila kedoo kayu tiponen da?

12 x6

..

Haa ko! Yaka eg-edung denu bibang!

12 x_Q

Inau ka de.

( l)

27 x 4

7 ti

63 x3

~ ·:

Edungi ko denu kuwanan.

2 x 6 = 12

Itagu ko ehe ini i.

Agule tayimis ka denu bibang owoy pelas ka sa 1.

1x6 = 6 6'+1=7

19 x2

sa kedoo sa kayu da.

32 x5

x

1 12

6

2

1

12 x 6

28 x9

72'

sulati ko sa nesugat sagbl diya siini medoo lemilu.

( 1)

( 2)

( 3)

(4)

31 x4

66 x7

436 x2

490 x5

22 x8

74 x9

618 x4

572 x8

42 x6

83 x2

571 x4

106 x6

53 x5

94 x3

395 x7

269 x3

79

* Ungaya i Moma meli tutuk. Ungay~ di epat kekilu. owoy sa laga sa tutuk P23.75 sa sekekilu. Pila sa laga ungaya di?

Inau ka de.

( 2)

p 5.25 x_ __ _6

p 13.40 x 6

( 3)

( 4)

=p .95 x_2

80

p 23.75 x 4

( 1) ____ sa laga ungaya di tutuk.

p 4.50 x 7

=p 15.80

x 8

p 1.15

x 7

p 24.00 x 3

=p 26.80 x 5

=p 13.50 ,.: x 8

p 9.60 x 5

p 4.25 x 8

p 46.90 x 3

Sulati ko diya batu sa nelegtong lemilu. Edungi ko diya lekeatas.

/

-,.-----

81

Denu dibayid, iya sa kebaed-baed

* Egtuegen i Ana sa kelang. Binaelan di walu. Kumaen duwa sa uman sebaen etaw. Pila kedoo etaw kumaen sa

Epat. Epat sa etaw kumaen.

--------·----------------------------

Libol ko tigduwa-duwa

sa seda.

4·2 2

Libol ko tigtelu-telu

sa tatung.

9 .: 3 ( 1)

Libol ko tigduwa-duwa sa pinsil.

6 :- 2 = ----

( 2)

82

Libel ke uman epat bula.

8 ! 4 = . ----(1)

Libel ke uman sebaen kayu.

3 ! 1 •

( 2)

Pila sa telu diya sa sepulu owoy duwa?

4

3/ 12

!&~E n~~G Pila sa duwa diya sa 2/ 8 walu. (3)

Pila sa telu diya sa ~HG 3/ telu? (4) 3

Pila sa enem diya sa 6/ l«~fi E« DOU sepulu owoy walu? 18

gnn1nm a~E ( 5)

Pila sa telu diya sa ~ 1J &EB~ll~f I sepulu owoy lima? 3/ 15 ~nmm~ (6)

83

Inaqwi ko de dahini.

2{2 2 I s 2 I 10

( l)

2 I 1s 2 I 12

( 2)

3 I 6 3 I 12

( 3)

11-r- 4 I 12 6 I 1s

( 4)

84

Ini sa medoo bilangan denu sa dibayid owoy nesugat sagbl da ma.

1 7 1 1 2;2 - 1 3 T 3 - 1 4:4

2.;. 1 - 2 4 .; 2 - 2 6;.3 - 2 8~4

3 ;. 1 - 3 672 - 3 9~3 - 3 12 ~ 4

4.;. 1 - 4 8~2 - 4 12; 3 - 4 16.;. 4

5 ; 1 - 5 10 ~ 2 - 5 15 ~ 3 - 5 20 ~ 4

6 -: 1 - 6 12; 2 = 6 18 ~ 3 - 6 24 f 4

7 7 1 - 7 14; 2 - 7 21 i 3 - 7 28 f 4

8 ~ 1 - 8 16; 2 - 8 24;. 3 - 8 32 ~ 4

9 ~ 1 - 9 18 7 2 - 9 27 ~ 3 - 9 36 ~ 4 10.;. 1 - 10 20: 2 = 10 30 f 3 - 10 40 7 4

5 ~ 5 - 1 6.;. 6 - 1 7~7 - 1 8 7 8

10 7 5 - 2 12 ~ 6 - 2 14 ;. 7 - 2 16 ~ 8

15 ~ 5 - 3 18 7 6 - 3 21 ~ 7 - 3 24 7 8

20 7 5 - 4 24 7 6 - 4 28 ~ 7 - 4 32 f 8 '

25 ~ 5 - 5 30 = 6 - 5 35 ~ 7 - 5 40 ~ 8

30 ~ 5 - 6 36-: 6 - 6 42.: 7 - 6 48; 8

35 7 5 - 7 42; 6 - 7 49 i 7 - 7 56 ~ 8

40-: 5' = 8 48 7 6 - 8 56 ~ 7 - 8 64 ~ 8

45 7 5 - 9 54 7 6 - 9 63 ~ 7 - 9 72 ~ 8

5 0;5 - 10 60 ~ 6 - 10 70 ~ 7 - 10 80 ~ 8

9 .; 9 - 1 54.: 9 - 6

18 7 9 - 2 63 -: 9 - 7

27 ~ 9 - 3 72.;. 9 - 8

36 ~ 9 - 4 81 ~ 9 - 9

45 ~ 9 - 5 90 ~ 9 - 10

- 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 1 0

- 1

- 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9

- 10

85

* Si Mamo duen 15 kedaa saging di away duen ma 5 kedaa anak di. Amuk baeden di ini diya kenagda, tigpilaway da?

15 .;.. 5 =

( 1) kedaa saging uman anak i Mamo. -

* Buyu de meimet sa begas i Ana. Duen pa sepulb away duwa getabu dalem sa tatung di. Segule kelabung da, telu getabu. Pila gule lumabung?

12 -:- 3 =

( 2) gule pa.

* Sa hadi i Ana eg-anam medaa salak away duen 45 kedaa neanam di. Binaelan di siini medaa salak diya 5 agdaw daa. Pila kedaa salak binaelan di uman agdaw?

45 -;. 5 =

( 3)

agdaw. kedaa salak binaelan di uman

* Sa epat anak i Mamo, eghemula da tapaya. Duen sa 32 tapaya away nesetepeng sa kedaa eg-ipaten sa uman sebaen anak di. Pila sa kedaa eg-ipaten sa uman sebaen anak i Mamo?

32 -:- 4 =

( 4) s~, kedaa eg-ipaten da.

86

Haa ko! Amuk metiigan ko sa edungan bilangan, enda melikut sa eghudi-hudi. Upama ini i. 3 x 6 = 18

; ; ; ; ; ~ i1 ~ ~

Upama ma ini i.

4x5=20 5x4=20

'20 ~ 5 = 4 20 7 4 . 5

; ; ~ iJ ; ~ ; iJ ;

7 x 2 = 14 2 x 7 = 14

14 ~ 2 = 7 14 ~ 7 = 2

3 x 6 = 18 18 + 3 = 6

6 x 3 = 18 18 +3 = '6

9 x 4 = 36 4 x 9 = 36

36 ~ 4 = 9 36; 9 = 4

87

Na umanan ta sa bilangan egbaed-baeden ta. Haa ko sa egoh-egoh di.

Upama ma ini i.

3 / 90

Inauwi ko dahini.

( 1 )

2(80-( 2)

88

Edungi ko denu bibang.

6 ..;. 2 = 3

Agule dibayid ka denu kuwanan.

0 + 2 = 0

9 7 3 = 3

0 ..;- 3 = 0

3 I 60

s / 100

30

2r;:o'

3

3/90 30 Jr;o-

4 I so

6f60

Haa ko ma siini ani mekebaed-baed ka.

4 I 84

Upama ma

34 2 I 68

- 60 8

=--8 0

siini:

Edungi ko denu bibang.

Itagb ko sa duwa denu lekeatas.

ti.

Tayimis ka dema

4 x 2 = 8 owoy sulati ko denu leketan~ owoy silu ko ma denu kuwanan.

Agule maynus ka.

84-80=4

Agule dibayid ka diya sa nesama.

4 ~ 4 = 1

32

3 I 96 - 90

6 =-6

0

2 4 I 84

2 4 I 84

- 80

2 4 I 84

- 80 4

21 4 / 84

- 80 4

=-4 0

13 2126

- 20 6

=-6 0

89

* Duen medoo mepion bulok i Ana. Sa kedoo di 24. Dinalem di diya medoo tatung. Ibegay langun diya sa duwa loyuk di. Pila kedoo ibegay di diya uman sebaen loyuk di?

2/ 24

( l) sa kedoo bulok. ---

Inauwi ko ma dahini.

3 I 63 2 / 42 3 / 66 ( 2)

2 / 64 4 ( 44 2 I 48 (J)

3 I 39 2 I 68 3 f 69 2/84 ( 4)

90

Melemu ka egtepeng sa sagbl ko diya sa dibayid. Ini sa egbaelan ko.

Upama ini i. 4/ 48

12 4 I 48

- 40 8

-8 0

Na tayimis ka ani hauwen ta amuk nesetepeng sa edungan bilangan.

_ Upama ma ini i. 3 / 249

83 3 / 249

- 240 9

-9

0

Na inauwi ko owoy tepengi ko ma sa sagb! di.

3 I 1s6 8 I 88 ( l)

12 x 4

48

83 x 3 249

4/ .88

91

Sulati ko sa nesugat sagbl. Tepengi ko sa sagbl ko.

1 I s6 ( l)

3 I 396 s /sos ( 2)

9 /p 63.90 ( 3)

7 f P14. 90 s /p 20.SO ( 4)

92

* Dagangen sa duma i Momo sa medoo libelu Menubu. Duen 15 balangan libelu owoy 23 sa kedoo uman sebaen balangan libelu. Pila sa kedoo libelu di langun?

23 x 15

Edungi ko denu kuwanan.

5 x 23 = 115

Itagu ko ~he ini i.

Agule tagui ko silu leketana denu kuwanan.

Tayimis ka sa lemilu denu bibang.

1x23=23

Agule pelas ka.

115 + 230 = 345

23 x 15 115

23 x 15 115

0

23 x 15 115 230

23 x 15 115

+ 230 345

93

~

Sulati ko sa nesugat sagbi siini medoo lemilu.

( I )

(2)

68 x_12

120 _x __ 14

p 7.75 x 12

( 3)

94

25 x 18

131 x 46

p 8.50 x 23

52 x 24

94 x 22

p 11.00 x 35

89 x 31

77 x 27

p 23.25 x 17

... Netulengan ko pa siini medoo lilus?

Sulati ko sa u1as diyA liniya.

( 1 )

Baeli ko sa belad siini medoo lilus.

10: 30 4: 00 6: 50 (2)

---------------------·-----·-----

(3) 2 : 10 12: 35 8: 25

95

Tepengi ko sa medoo metii~an ko diy~ sa medoo lemilu. Sulati ko sa nesugat sagb! di.

~2.25

2.75 _±_ __ .50

( l)

p= 12.75 +28..40

( 2)

P20.50 - 7.50

( 3)

( 4)

983 - 286

96

'P" 1.15

.75

+ 4.80

p 125.60

+ 39.95

P:4.50 - 1.25

648

- 75

P-7.00

4.00

+ .25

56

39 + 23

p 13.50

- 8.85

tpa17.45

- 13.50

?' 20.00

15.00

+ 9.00

162

47

+ 274

52

- 39

-r14.25

- 9.50

Tepengi ko ma siini. Sulati ko sa nesugat sagbt di.

( 1)

8 x2

:P-21.50 x 3

( 2)

=p 4 .15

x 24 ( 3)

1 xO

7 x5

356 x 5

ft' 21.50 x 15

4 x8

5 x4

'P'-4.85 x 2

153 x 18

6 x8

192 x 4

228 x 31

97

sulati ko sa nesugat sagbt di.

12; 4 = -- 64 ~ 4 = - 56 ~ 7 :;:: --

40 ~ 8 = -- 81 ~ 9 = -- 42.;.6'= -

27 ~ 3 = -- 45 f 5 = - 32 ~ 8 = --

24 ~ 4 = -- 18 f 2 = -- 28.;.7 =·_

( l) (2) (3)

4{ 48 3 I 186 5 I 150 6 I 312

(4)

4 I 156 1 IP 29.40 2 I 174

( 5)

98

' ~ Ini sa sama tepengan ko. Sulati ko sa nesugat sagbi di.

* Dinagang i Momo sa kapi di. Egoh Sapetu inuwit di 12 kakilu owoy sa laga di P 41. 50 ~

uman sekekilu. Egoh giina inuwit di sa 13 kekilu dodoo sa lag~ di de ~ 39.80. Pila sa langun nekuwa di pilak?

(1) Sa langun pilak nekuwa di "P -------

* Egoh di dutu menuwa, bineli i Mamo sa ikam owoy sa lag~ di P 85.00. Kinuwa di ma sa magtu seluwel di owoy sa liyu ginis sa medoo anak di owoy sa langun laga da P' 355.75. Bineli ma Ana i sa sebaen magtu kuden owoy sa laga di P 78.00. Amuk inuwit di sa p 650.00, pila daa sa nesama pilak i Moma?

(2) sa nesama pilak i Moma.

* Hinaa i Momo sa medoo mepion kayu diya sa sebaen tinda. Egbeli 21 gepesu owoy inuwit di dutu kena di do anl ihemula. Duen telu kena di tumagu. Pila kedoo sa mehemula di diya uman sebaen kena di?

( 3) sa kedoo ihemula diya sebaen kena.

99

Lapin 50 1) 4:00, 9:00, 1:00 2) 3:00, 7:30, 11:30

Lapin 51 1) 9:10, 1:50, 5:30

3)

Lapin 53 1) 10, 13, 7, 11, 9 2) 15, 16, 16, 16, 18

Lapin 54 1) 9, 12, 12, 10, 13

Lapin 55 ll 72, 93, 53, 19, 32 2 43, 60, 44, 60, 29 3 85, 51, 73, 99, 31

Lapin 56 1) 46, 81, 60, 72, 115 2) 122, 75, 90, 45, 54

Lapin 57 ll 96, 112, 91, 90 2 104; 50, 144, 85 3 109, 121, 103, 140 4 95, 73, 117, 153

Ini sa medoo sagbi diya sa uman lapin

I

Lapin 58 i) ,. 12.25, ,. L3.30, 439, 731 2),. 14.45, fl' 4.25, p 15.50, p 46.50

Lapin 59 1) 29, 114, 53, 97 2) 41, 62, 70, 33 j) 501, 279, 400, 552 4) fJ' 5.95, ,. 12.00, p 14.20, p 4.25

Lapin 61 i) 46, 13, 57, 17, 31 2) 15, 18, 26, 25, 19

!,apin 62 ! ) 258, 14, 116, 109 ::) 40, 294, 264, 389 3 ~ p 7.50, p 2.25, ,. 1.85, p 1.85 ( p 2.45, ,. 6.05, ,. 11.25, p 16.6

Lapin 63 l) ? 23.00 2) 138 3) 14 4) 109 5) 204

Lnpin 64 l) 50 2) 8 3) 8 4) 121 5) 17 6) 18 7J 162 8) 210 9) ~ 6.10 10) p .10

Lapin 68 I)

4)

2

5)

3)

Lapin 69 1 < j /2, 1/3, 3/4 2; 3/4, 2/3, 1/4, 1/2

3)

Lapin 71 1) 9 2) 10 3) 15 4) 6

L:Jpin 72 1) 4 2) 14 3) 8 4) 9 5) 16

Lapin 73 ] \ 4, 14, 8, 9, 16 LJ 3, 18, 8, 10, 6 3\ :2, 12, 4, 9, 9 4)12,5,1,6,6

L.1pin 76 Ji 5, 18, 3, 27 2) 4, 20, 4, 32, 10 3~ 30, 7, 5, 45, 10 4\ 36, 7, 9 5<; 7, 63, 70 6<, 64, 9 7) 81

Lapin 77 1) p 54.00 2) 32, 27, 48, 32, 64 3) 18, 36, 56, 81 4) 60, 21, 36, 48, 14

Lapin 78 ] ) 108, 189, 38, 160, 252

Lapin 79 1 ') 124, 176, 252, 265 2'1 462, 666, 166, 282 J'1 872, 2,472, 2,284, 2,765 4) 2,850, 4,576, 636, 807

J

Lapin 80 ll "95.00 2 ,. 31.50, p 31.50, p 72.00, p 48.00 3 ,. 80.40, p 126.40, p 134.00, p 34.00 4 ,. 8.55, p 8.05, p 108.00, ,. 140.70

Lapin 82 1) 27 2) 12

Lapin 83 1) 2 2) 3 3) 4 4) 1 5) 3 6) 5

Lapin 84 ll l, 4, 5, 3 2 7, 9, 6, 4 3 1, 2, 4, 5 4 3, 3, 3, 7

Lapin 86 1)3 2)4 3)9 4)8

Lapin 88 1) 10, 20, 20 2) 40, 20, 10

rl ~~n.90 2 21, 21, 22, 21, 3 32, 11, 24, 20 4 13, 34, 23, 42

Lapin 91 1) 52, 11, 22

Lapin 92

ll 9, 8 2 132, 101 3 p 3.10, p 7.10 4 ,. 10.70, p 4.10

Lapin 94 ll 816, 450, 1,248, 2,759 2 1,680, 6,026, 2,068, 2,079 3 ,. 93.00, p 195.50,,. 385.00 p 395.25

4

L'lpin 95 1) 10:45, 10:05, 7:20

2)

3)

Lapin 96 ll p 5.50, p 6.70, p 11.25, p 44.00 2 p 41.15, p 165.55, 118, 483 3 p 13.00, p 3.25, p 4.65, 13 4 697, 573, p 3.95, ?'4.75

Lapin 97 ll 16,0, 35, 32,20,48 2 p 64.50, 1,780, p 9.70, 768 3 p 99.60, p 322.50, 2,754, 7,068

Lapin 98 113, 5, 9, 6 2 8, 9, 9, 9 3 8, 7, 4, 4 4 12, 62, 30, 52 5 39, p 4.20, 87

L'lpin 99 ll p 1,015.40 2 p 131.25 3 9

5