87

Tarihten DamlalarMümtaz ‹dil

JulesVerne

Nautilus’u o bulmad›,Nemo da onun kaptan›

de¤ildi, ama o...Jules Verne’di...

aris’te, lüks bir apartman kat›n›nçal›flma odas›nda dönemin enbüyük yazarlar›ndan Jules Verne

gazeteci kimli¤i de olan bir konu¤uile oturuyordu. Çal›flma odas›n›nduvarlar› çeflit çeflit dünya haritalar›yladoluydu. Jules Verne, haritalardanbirini konu¤una göstererek, “Banabu haritalar yetiyor,” dedi.“Kahra-manlar›m›n izinden gidiyorum.Dolay›s›yla, bana gerçek yolculuklar-dan hep vazgeçmek düflüyor...”

P

»

88

az bilgi vermesi, hayat›yla ilgilineredeyse hiçbir fley yazmamas›. Hattaflöyle bir anekdot vard›r Verne ileilgili: Ünlü yazarla röportaj yapmaküzere Paris’e gelen Amerikal› birgazeteci umutsuzluk içinde hayk›r›r:

“Belki de böyle biri hiç olmad›,yok!”

Gazeteci, Verne ile ilgili röportajbir kenara, onunla buluflmak içinbaflvurdu¤u yerlerden de ilginç yan›t-lar alm›fl, bunlar› ka¤›da dökmüfltür.

Sorduklar›ndan biri, “JulesVerne iflah olmaz bir gez-

gindir,” der. “TümAvrupa, Asya, Afrika,

Amerika, Avustralyak›talar›n› gezdi. fius›ralarda da okya-nusta bir yerlerdeseyahat ediyor-dur.” Bir di¤eri,“Jules Verne hiç-bir zaman, hiçbir

yere gitmedi,” diyesöze kar›fl›r. “O, tafl-

rada bir yerde yafl›yorve eserlerini çal›flma

odas›ndan d›flar› ad›m bileatmadan yaz›yor.”Bir baflkas›, “Jules Verne Frans›z

de¤il, asl›nda bir Yahudi’dir,” diyecevap verir. “Varflova yak›nlar›ndakiPlock kentinde do¤mufltur ve gerçekad› Julio Olschewitz’tir.” Daha da bir baflkas›, “Jules Vernebir efsanedir,” diye söze kar›fl›r. “Bütün bir co¤rafya toplulu¤ununyaz›larda kulland›¤› ortak bir takmaisimdir.”

Bitmedi, “Gerçekten Jules Verne

Nas›l yani,” diye flafl›r›r konu¤u. “Sizhiç dünya seyahatine ç›kmad›n›z m›?”

“Hay›r,” der Jules Verne. “Hiçbir zaman dünya seyahati yapmad›m!”

“Yani yamyamlar› hiç görmedimdiyorsunuz?”

“Ne yamyam›, neden söz ediyor-sunuz? Hayat›m boyunca yamyamlar-dan beni yerler diye hep korktum.”

ules Verne için dünyan›n hemenbütün ülkelerinde bir y›¤›nefsane türetilmifltir.

Yaflad›¤› dönemde ünü-nün doru¤una ulaflan builginç yazar, tüm dün-yan›n en çok tan›d›¤›yazarlardan biridirde ayn› zamanda.Bizde daha çok ço-cuk romanlar› yaza-r› diye bilinse de,Avrupa ve dünyaedebiyat› onu önemlibir edebiyatç› olarakgörür. Hayat› hakk›ndanet ve tam bilgi bulunmu-yor. Bunun nedeni JulesVerne’in kendi hayat›yla ilgili çok

BD HAZ‹RAN 2015

J

Ünlü yazarla röportajyapmak üzere Paris’egelen Amerikal› birgazeteci umutsuzluk

içinde hayk›r›r: “Belkide böyle biri hiçolmad›, yok!”

89

diye biri vard›, ama birkaç y›l önceöldü. O yafll› bir ‹ngiliz kaptan, eskibir deniz kurdu, Saint-Michel adl›geminin de kaptan›d›r.”

öyle birbirinden ilgisiz bilgilervard›r Jules Verne hakk›nda.Hemen her ülke, bu efsaneler

içinde kendine göre bir gerçeklik bul-mufl ve kendi Jules Verne’lerini yarat-m›fllard›r. Bir tek ‹ngilizlerin JulesVerne ile ilgili hiçbir çal›flmas› yoktur.Frans›zlar Jules Verne’i tasas›z, flakac›,Almanlar dürüst ama düz bir anlat›c›,Ruslar ise duygusal bulur. ‹talyanlarzeki, Amerikal›lar da enerjik veiflgüzar bir adam olarak tan›mlarlar. (*)

‹ngilizler ise Verne ile ilgilenmifllerdirelbette, ama sadece eserlerini kendidillerine çevirmifl, birçok bask›s›n›

yapm›fl ve çok okumufllard›r, ama aslahakk›nda konuflmazlar, yazmazlar.

Jules Verne hakk›nda çok çeflitli“flehir efsaneleri” türetilmifltir, amabaz› noktalar var ki, gerçek ve bunara¤men yazar›n ününden bir fleykaybetmesine neden olmuyor.

Örne¤in, denizalt›y› ilk düflünenVerne de¤il. Atom denizalt›s›Nautilus’u ilk düflünen de o de¤il.Dahas›, Kaptan Nemo adl› kahraman›da kendine ait de¤il. Balonla Seyahatroman›ndaki Albatross da ona aitde¤il. Bütün bunlar benimçocuklu¤umda ve gençli¤imde hepona mal edilmifl unsurlard›. Ama zatenedebiyat tarihçileri ve Jules Vernearaflt›rmac›lar›, yazar›n tüm hünerininola¤anüstü hayal gücü oldu¤unu öneç›kar›yorlar, buldu¤u ya da takt›¤›isimleri de¤il.

BD HAZ‹RAN 2015

B

Hemen her ülke, buefsaneler içinde kendinegöre bir gerçeklik bulmufl

ve kendi JulesVerne’lerini

yaratm›fllard›r.

Jules Verne’nin ünlü Ay’a Seyahat roma-n›ndan uyarlanm›fl bir betimleme

90

Helikopter çizimleri veyaaerodinamik makine projeleri LaLandelle ve Ponton d’Amecourt’a aitoldu¤u biliniyordu. Ay’a Seyahat bileorijinal de¤ildi, zira ondan önce

yaz›lm›fl bir çok Ay’aSeyahat roman› zatenvard›. Baflta Fransa olmaküzere bütün dünya JulesVerne’i daha çok edebiya-t›n kap›s›n› bilime veteknolojiye, ek olarak dayeni kahramanlara açt›¤›için sevmifltir.

ules Verne’in mezar›üzerinde sade bir figürvard›r. Ünlü yazar›n

mermerden yap›lm›fl birfigürüdür bu. Figür diyo-rum, zira heykel say›lmaz.Mermerden bir tabutkapa¤›, Jules Verne kapa-¤› kald›rm›fl ve sa¤ eli ileyüzünü semaya çevirmiflbir figür. Üzerinde de flöy-

le yazar: “Ebedi gençli¤e do¤ru...” •mumtazidil@butundunya.com.tr

(*) Kirill Andreyev'in "Jules Verne" adl›kitab›ndan, Çev. Ard›han Korkmaz, EtkinYay›nevi

BD HAZ‹RAN 2015

J

Jules Verne’nin mezar›

Korkakl›k flu soruyusorar; “Güvenli mi?”

Menfaatçilik flu soruyusorar; “Faydal› m›?”

Kibir flu soruyu sorar;“Popüler mi?”

Ama vicdan flu soruyusorar; “Adaletli mi?”

M.Luther King

Karanl›ktan korkanbir çocu¤ukolayl›kla

affedebiliriz.Hayattaki gerçek

trajedi yetiflkinlerinayd›nl›ktan

korkmas›d›r.Platon

Her zamanyapamad›¤›m fleyi

yap›yorum,onun nas›lyap›laca¤›n›

ö¤renmem için.Pablo Picasso

Beni mahvedenfley; Bana yalansöylemifl olmande¤il, Sana bir

daha inanmayacakolmamd›r..

Victor Hugo

Ü N L Ü L E R ‹ N S Ö Z L E R ‹