Myanmar Institute for Integrated Development

Myanmar Institute for Integrated Development

အငးလေးကန ေငယသတမန အစအစဉ

(၂၀၁၉ခနစ စကတငဘာေမ ၂၀၂ဝခနစ မတေ)

Hotspot ဂျာနယ

Myanmar Institute for Integrated Development. အငးလေးကန ေငယသတမန အစအစဉ: Hotspot ဂျာနယ

ဤ hotspot ဂျာနယက MIID မ Martin Michalon, David Abrahamson, မသသလော၊ မဖးပြညစ၊ မဆပမတပမငေင

တမ အငးလေးကန ေငယသတမန အစအစဉမ သတမနများပဖစသည ကလအာငလငတး၊ ကဗေစလေး၊ မအသေင၊

မထကဝနးနယ၊ ကခငလအာင၊ မခငခငဝငး၊ ကခနထနးဝငး၊ မနနဒာေင၊ ကလနရငးခနနင မသကစနငးတ၏ အဓက

ြြးမပဖင ပြစထားပခငးပဖစသည။

Myanmar Institute for Integrated Development

အမတ (၁၂)၊ ကလမဘောေေမး၊ ဗဟနးမမနယ

ရနကန၊ ပမနမာ

[email protected] | www.mmiid.org


အနစချြလဖာပြချက ............................................................................................................................................. 1

လပမောတကစားပခငးနင နနးလပမြချပခငး ပဖစစဉများ.......................................................................................... 1

လရေြငနးကဏဍအကကြအတညး ...................................................................................................................... 1

စကြျ းလရးနင ဆကစြပဖစြားလသာ ညစညမးမ ................................................................................................ 2

လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရး ......................................................................................................................... 2

အမကသမးဆညးစနြစပခငး ............................................................................................................................. 3

နဒါနး .................................................................................................................................................................... 3

1. လပမောပြနတးပခငးနင နနးလပမြချပခငးပဖစစဉများ ......................................................................................... 6

1-1 ပြဿနာက သးသြပခငး ........................................................................................................................ 6

1-2 လပမောပြနးတးပခငးနင အနညကျပခငး - လပဖရငးချကများ လဖာထတနငလရး ........................................ 10

1-၂-1 ပြညသအစအဖြငသစလတာများက အားလြးပမငတငပခငး ............................................................ 10

1-2-2 နနးတားဆညများတညလဆာကပခငး ............................................................................................ 12

၁-၂-၃ စကြျ းလရးနညးေမးများ လပြာငးေနငရန ြြးမလြးပခငး ............................................................ 12

2. လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညး ............................................................................................................... 14

၂- ၁ ပြဿနာက သးသြချက ......................................................................................................................... 14

၂-၂ လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညးက လပဖရငးနငရန ပဖစနငမည နညးေမးများ ......................................... 15

3. အငးလေးကနတင စကြျ းလရးဆကစြ၍ ပဖစြားလသာ ညစညမးမ ............................................................. 16

၃-၁ ပြဿနာက သးသြချက ......................................................................................................................... 16

၃-၂ အငးလေးကနလဒသအတငး စကြျ းလရးနင ဆကစြသည ညစညမးမ -လပဖရငးနငမည နညးေမးများ

အကကပြချက ................................................................................................................................................... 21

၃-၂-၁ ဓာတသငးအားစများ အသးပြမနင စြေျဉး၍ သတငးအချကအေက ြမလကာငးမနစာ ရရလရး.. 21

၃-၂-၂ သဘာဝလပမကသောအသးပြမက အားလြးပမငတငပခငး .................................................................... 22

၃-၂-၃ ေဝြးသတလဆးများ အသးပြမက အားလြးပမငတငပခငး ............................................................... 23

၃-၂-၄ ခရးသားေြငနး လစျးကကနင ြမလကာငးမနစာ ချတဆကပခငးပဖင လကာငးမနလသာ

စကြျ းနညးများ (Good Agriculture Practices) (GAP) က အားလြးပမငတငပခငး ....................................... 23

၃-၂-၅ စကြျ းြငအမျ းအစား စေငလစလရး အားလြးပမငတငပခငး ........................................................... 24

မာတကာ


၄။ အငးလေးကနအတငး လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရး ကစစရြများ ................................................................ 25

၄-၁ ပြဿနာက သးသြပခငး ...................................................................................................................... 25

၄-၂ လရြတဝနးကျငသနရငးလရး ပြဿနာများ အတက လပဖရငးချက ရာလဖပခငး ......................................... 32

၄-၂-၁ ြညာလြးပခငးနင သတငးအချကအေကမျလဝမ ြမလကာငးမနလစပခငး ............................................. 32

၄-၂-၂ ရးရငးလသာနညးေမးများက ဆနးသစတထငကျငသးပခငး ............................................................... 32

၄-၂-၃ လငလကကးချးပမငမများနင ပြစဒဏများ ................................................................................................ 34

၅။ အမကသမးပခငးနငစနြစပခငး........................................................................................................................ 35

၅-၁ ပြဿနာက သးသြပခငး .......................................................................................................................... 35

၅-၂ အစငအခစနြစြစစညး အမက စမခနခမ - လပဖရငးချက ရာလဖပခငး ..................................................... 37

၅-၂-၁ အမကထကရမလေျာချပခငး ............................................................................................................. 37

၅-၂-၂ အမကသမးဆညးပခငးနင သနစငပခငး ေြငနးများ ြမလကာငးမနလစပခငး ....................................... 38

ကးကားချကများ ................................................................................................................................................. 41

1

အနစချြလဖာပြချက

အငးလေးကန ေငယသတမနအစအစဉ (Inle Lake Young Ambassador Programme) က ၂၀၁၉ခနစ

လအာကတဘာေတင စတငခမြး ၂၀၂ဝခနစ မတေတင မြးဆးခြါသည။ အငးလေးလဒသမ ေငယ ၁ဝဦး

ြါဝငတကလရာကခြါသည။ အစအစဉတင သငတနးများတကလရာကပခငး၊ လေောလရးခရးစဉများ သားလရာကပခငး၊

ကျမးကျငသများက အငးလေးကန သဘာဝြတဝနးကျင ကစစရြများအလကကာငး လဟာလပြာြချပခငးတ ြါဝငြါသည။

သလတသနေြငနးများကေညး ကယတင ဦးစး ေြလဆာငေျက နယလပမခ အသကအဝနးများနင ထလတ

လဆာငရကပခငး၊ အသြညာလြးလဆာငရကမများ ပြေြပခငး၊ ရာသရာသားများ၏ အသနင အလတအကကများက

ရယစလဆာငးပခငးများ ပြေြခြါသည။ လေောလတရချကများအလြါ အလပခခေျက အငးလေးကန လဒသတင

အဓကအလရးြါသည ကစစရြ ၅ခက လဖာထတခြါသည။ ဤဂျာနယတင ကငးဆငးေြငနးအလပခပြ အကကပြချက

များက လဖာပြထားြါသည။

လပမောတကစားပခငးနင နနးလပမြချပခငး ပဖစစဉများ

အငးလေးကနတင အဓက အနတရာယပဖစနငလပခတစခမာ နနးလပမြချပခငးပဖစြါသည။ နနးလပမြချပခငးသည

အငးလေးကန တဝကရ လတာငကနးများ လပမဆောတကစားပခငးနင ချတဆကလနြါသည။

ေငယသတမနများသည ကငးဆငးေြငနးလဆာငရကစဉ အငးလေးကနတငး လရအနကက တငးတာခရာ

၂၀၁၉ခနစ လအာကတဘာေ တင အနကဆး ၁ဝလြနင ြျမးမျအနက ၇လြ ၁ေကမ၊ ၂၀၂ဝခနစ မတေတင

အနကဆး ၆လြ ၈ေကမနင ြျမးမျအနက ၄လြ ၂ေကမ ရသညက လတရြါသည။ လပမဆောတကစားမ

နညးြါးသကသာလစလရး အကကပြချကများတင ပြညသအစအဖြင သစလတာများက အားလြးပမငတငပခငး၊

လဒသခများမ ဦးလဆာငလသာ နနးတားဆညများ တညလဆာကပခငး၊ လပမောက ထနးသမးမြး လပမောတကစားမ

လေျာချနငသည စကြျ းလရးက ြြးပခငးနင၊ ေဝပဒြ၊ ကနတမျဉးလရးဆစကြျ းပခငး၊ လပမောထနးသမးလရးက

အလထာကအကပြလသာ သးနများက ြမလကာငးမနစာ စမခနခ အသးပြပခငးတ ြါဝငြါသည။

လရေြငနးကဏဍအကကြအတညး

ေနခလသာ နစလြါငး ၂၀ အတငးတင ငါးအလရအတက သသာစာ လေျာနညးကျဆငးခြါသည။ ဖမးယရရလသာ

ငါးြမာဏမာေညး ကျဆငးြါသည။ လဒသရငးငါးမျ းများေညး ရားြါးောသည။ သပဖစ၍ လရေြငနး

ေြကငသများ၏ အသကလမးဝမးလကျာငးမက များစာ ထခကေျက ရြါသည။ လဒသခပြညသေထ၏

ယဉလကျးမကေညး များစာသကလရာကမပဖစမြး တငးမာမများ လြါလြါကေျက ရြါသည။ ဤသလသာ ဆကစြ

အလပခအလနတင ငါးများက စနစတကျ လစာငကကညလေောနငမည စနစတစရြ တညလထာငထားရရန၊ လဒသတငး

လြါကလရာကသည အြငများက သယဝက၍ အကျ းပြနငသည ြမကျယပြနလသာ သဘာဝ ြတဝနးကျင

တးတကလကာငးမနလစလရး ေြငနးများက အားလြးပမငတငရန၊ လရေြငနး ေြကငသများက အပခား

အသကလမးဝမးလကျာငး ေြငနးများ တးချ ေြကငနငလရး ြြးမလြးရန၊ လရရည လဆာငရကနငပခငး မရလသာ

ေြနညးေြဟနများက ကနသတမြး အငးလေးကနတငးလနထငသများက လဂဟစနစဝနလဆာငမများ

ပဖညဆညးလြးပခငးက အားလြးပမငတငရန အသကအဝနးများက နညးေမးရာလဖလြးလရး ေငယသတမနများနင

MIID တအလနပဖင အကကပြြါသည။


2

စကြျ းလရးနင ဆကစြပဖစြားလသာ ညစညမးမ

အငးလေးကန၏ ဝလသသေကခဏာတစရြပဖစလသာ လရခခစကြျ းလရးမာ စကြျ းချန များပြားလသာ စကြျ းလရး

ြစပဖစမြး သဘာဝြတဝနးကျင အလြါ သကလရာကမများက ရငးေငးစာ မတတမးပြစထားပခငး မရြါ။ မမတ

အဖအစညး၏ သလတသန ပြေြချကအရ လရခခများ၏ ြျမးမျ အကျယအဝနးမာ ၁.၅ ဧကခန ပဖစမြး တစနစေျင

ြျမးမျ ခရမးချဉ ၂၆,၈၀၀ ကေဂရမ ထကရြါသည။ စကြျ းသများသည စကြျ းရာသ တစရာသအတငး

တစဧကေျင ြျမးမျ လပမကသော ၁၇.၄အတနင ြးသတလဆး ကျြ၈သနးဖးခန အသးပြြါသည။ စကြျ းသ

ထကဝကခနသည ဓာတလဗဒြစစညးများ အသးပြပခငးနင ဆကစြသည ကျနးမာလရး ပြဿနာများနင ကကလတ

လနရြါသည။ ေငယသတမနများနင ပြေြခလသာ လတဆလမးပမနးချကများအရ စးြားလရးဆငရာ သသာ

ထငရားသည အချကမာ ခရမးချဉလစျးနနးကျဆငးပခငးလကကာင ဓာတလပမကသောများ အေနအမငး အသးပြပခငး

ပဖစမြး စကြျ းသများမာေညး လ ကးမမလထာငလချာကအတငး ကျလရာကေျက ရြါသည။ အငးလေးကန သဘာဝ

ြတဝနးကျင စနလခါမအခကအခများက လပဖရငးနငရန ယငးပြဿနာများက မပဖစမလနကငတယရြါမည။

ဓာတလဗဒြစစညးများ အသးပြပခငးနင စြေျဉး၍ ရငးေငးလသာ သတငးအချကအေကများ ပဖနပဖးလြးလရး၊

သဘာဝလပမကသောနင ေဝြးသတလဆးများ အသးပြပခငးက အားလြးပမငတငလရး၊ ခရးသားေြငနးကဏဍနင

ြမလကာငးမနစာ ချတဆကလြးပခငးပဖငေညးလကာငး၊ သးနများက အမျ းအစား စေငစာ တးချစကြျ းပခငးပဖင

ေညးလကာငး လကာငးမနလသာစကြျ းလရးနညးေမးများ (Good Agriculture Practices) က

လပြာငးေအသးပြနငရန အားလြးပမငတငလရးတက ေငယ သတမနများ အလနပဖင အကကပြြါသည။

လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရး

လတဆလမးပမနးခသများအနက သးြတစြခနသာေျင လနအမတင မေလာကနက အသးပြေျက ရသညဟ

ယဆရြါသည။ ကျနသးြနစြခနသည မေလာအညစအလကကးများက အငးလေးကနအတငး တကရကစနထတေျက

ရြါသည။ ယခငက ရာသရာသား အများစသည အငးလေးကနအတငးမ လရက လသာကလရအပဖစ အသးပြခ

လသာေညး ယခအခါ လပြာငးေသားမြပဖစြါသည။ ထကဝကမာ လရသနလသာကကကမြး ၃%သာ ကနလရက

လသာကေျက ရြါသည။ ယငးသလသာ တးတကမများ ရလသာေညး အနတရာယရသည အလေအကျငများ ရလနဆြင

ပဖစြါသည။ လတဆလမးပမနးခသများအနက ၁၂%က အစားအစာများက ကနလရပဖင လဆးလကကာကကြါသည။

၆၁%သည လေကားရငးတင ကနထဆငး လရချ းကကြါသည။ ကနလရအတငးမာ ေများ စနထတလသာ မစငများ

ရလနမြး ညစညမးပခငးလကကာင ယငးေြလဆာငချကများအားေး အနတရာယများပြားြါသည။ ၂၀၂ဝခနစ မတေတင

ရာ ၁၈ရာမ လကာကယခလသာ လရနမနာများက စစလဆးကကညရာတင လရနမနာအားေး (၁၀၀ ရာနနးပြည) တင

အးကေင (E. Coli) ဘကတးရးယား ြါဝငလနသညက လတရြါသည။ ဤသလသာအလပခအလနတင ေငယ

သတမနများအလနပဖင ေအြလသာ တစကယရည သနရငးလရး ြညာလြး ေြရားမများက အားပဖညရန၊

ရးရငးလသာနညးြညာများကြင ဆနးသစတထငအသးပြပခငးပဖင နညးြညာြငး စနလခါမ အခကအခများက

ကငတယရန၊ သနရငးလသာလရရရလရး စနစများက စနစတကျ ဝယယအသးပြလရး အားလြးသည လငလကကးြငး

ချးပမငမနင ပြစဒဏများြါဝငသည အားလကာငးလသာ အစအမတစရြ တညလထာငရန အကကပြြါသည။


3

အမကသမးဆညးစနြစပခငး

အရြဘက ေမအဖအစညးများနင နယလပမလဒသတငး ြဂဂေကကဏဍများမ ကကးြမးလဆာငရကချကများ

ရေငကစား အငးလေးကနလဒသအတငး အမကသမးဆညးစနြစမ စမခနခလရးသည စနလခါမအခကအခအပဖစ

ဆကေက ရငဆငလနရြါသည။ အမကလကကာင အငးလေးကနလဒသ လဂဟစနစ၊ ရခငးအေများနင ဂဏသတငး

တက သာမက အငးလေးကနတငး လနထငသများ၏ ကျနးမာလရးကြါ ထခကောနငြါသည။ အလပခအလန ြမ

လကာငးမနောလစရန အမကထကရမလေျာချလရးအတက အသြညာလြး ေလဆာမများ ပြေြသငြါသည။

တစခါသး ြေတစတစအတများက အသးမပြကကဘ ပြနေညအသးပြနငသည အတများနင ြေငးများက

အသးပြကကရန အားလြးသငြါသည။ အမကက လငလကကး အကျ းအပမတ ရရနငသည လရာငးကနြစစညး တစခအပဖစ

လပြာငးေနငရန- ဥြမာ- လဂဟစနစ ဝနလဆာငမများအတက အကျ းခစားခင ရရလသာစနစ (Payment for

ecosystem services) တညလထာငနငရန ကကးြမးလဆာငရကသငြါသည။ အငးလေးလဒသအလနပဖင ဥြမာ -

လတာငကကးခရငရ ြမကျယပြနလသာ အမကသမးဆညးစနြစလသာ ေြငနးများနငေညး ချတဆက လဆာငရက

သငြါသည။ သပဖင အရငးအပမစများက အတတက စစညးေျက အသးပြနငြါမည။

နဒါနး

ပမနမာဘကစဖမဖးလရးအဖ(MIID) သည ပမနမာနငငတင အလပခစကေျက ေြငနးများ လဆာငရကေျကရလသာ

သလတသနနင ဖမဖးလရး အဖအစညး တစရြပဖစြါသည။ MIID တင နငငတကာနင ပမနမာနငငတငးမ ဝါရင

ဖမဖးလရးေြငနးေြလဆာငသများ၊ တကကသေြညာရငများနင သလတသများ စဖေျက ြါဝငြါသည။ ကနဦးတင

IID-Myanmar အမညပဖင ၂၀၁ဝခနစတင ဖစညးတညလထာငခြါသည။ အမျ းသားစမကနးနင စးြားလရး

ဖမဖးတးတကမ ဝနကကးောနတင မတြတငထားမြး သယောတနင သဘာဝြတဝနးကျင ထနးသမးလရး

ဝနကကးောနနင နားေညမ စာချနော လရးထးထားြါသည။ MIID သည ပမနမာနငင လကျးေကလဒသများတင

အများြါဝငလသာ ေမစးြား ဖမဖးလရးနင ဆငးရနမးြါးမ လေျာချလရးက အဓကထား ေြလဆာငြါသည။

လရရညတညတလသာ သဘာဝသယောတ စမခနခမ၊ သဘာဝြတဝနးကျင ထနးသမးလရးနင ရာသဥတ

လပြာငးေပခငးနင ေကလေျာညလထ ပဖစလစပခငး၊ စကြျ းလရး၊ စားနြရကခာဖေလရးနင အာဟာရပြညဝမ၊

အလသးစားနင အေတစား စးြားလရး ေြငနး (SME) များ တညလထာငနငရန ြြးလရး၊ အလမအနစ

ခရးသားေြငနး၊ လကာငးမနလသာ အြချြမနင ေမကာကယလစာငလရာကမတေညး အြါအဝငပဖစြါသည။

ပမနမာနငင၊ ကနးပမငလဒသများရ ဆယစနစများစာ တစသးတစပခားပဖစလနပခငး၊ သဘာဝသယောအလပခခ

ပြနးတးပခငးနင ေကနကကင ြဋြကခများက ရငဆငခစားခရသည တငးရငးသား ေနညးစ အသကအဝနး

များတငေညး ေြငနးများက အထးပြေြလဆာငြါသည။ MIID သည ပမနမာနငငဆငရာ အထးပြ

ကျမးကျငသများကနရကက ကျယပြနစာ ထားရြါသည။ ဤေြငနးအစအစဉအတက တာဝနယ လဆာငရကလသာ

MIID ၏ အကကးတနး ဝနထမးများသည ပမနမာနငငတင အဆငပမင မဝါဒြငးဆငရာ ထလတလဆာငရကမနင

ကနးပမငလဒသများတင လနထငကကလသာ တငးရငးသား ေနညးစအြစများ အတက ဖမဖးလရးေြငနးအစအစဉများ

အြါအဝင ေြငနးတာဝန အသးသး ထမးလဆာငဖးသည အလတအကက နစလြါငး ၂ဝလကျာ ရကကသများပဖစြါသည။


4

MIID သည ၂၀၁၁ခနစမစ၍ အငးလေးလဒသတင ဖမဖးလရးေြငနးများ၌ အဓက ြါဝငေြလဆာငလသာ

အဖအစညးတစခ ပဖစြါသည။ ၂၀၁၀-၂၀၁၅ခနစ အငးလေးကန ထနးသမးလစာငလရာကလရး စမချက - အနာဂတ

အတက စမကနး (2010 - 2025 Inlay Lake Conservation Project, A Plan for the Future) (IID, 2012)နင

အငးလေးကနလဒသအတက ခရးသားလဒသ စမခနခမ စမကနး ၂၀၁၄-၂၀၁၉ခနစ (Tourism Destination

Management Plan for the Inlay Lake Region 2014 – 2019) (MIID, 2014)တက ပြစခြါသည။ MIID သည

အငးလေးကန လရလဝလရေ လဒသအတငး တညရလသာ ြအဝးနင ဓန ကယြငအြချြခငရလဒသများ အတက

၅နစဖမဖးလရးစမကနးများ ပြစရာတငေညး ြါဝငကညခြါသည။

၂၀၁၈ခနစတင MIID သည လနာလဝနငငပခားလရးဝနကကးောန ရနြလငပဖင လဆာငရကသည အငးလေးကနလဒသ

အြချြလရးအဖ(ILMA) အားလကာငးလစလရး၊ ဖမဖးလရးနင ထနးသမးလစာငလရာကလရး (“Strengthening the Inlay

Lake Management Authority (ILMA), Development & Conservation”) စမချကက ြးလြါငး

အလကာငအထညလဖာရန ကေသမဂဂဖမဖ းလရးအစအစဉ (UNDP) နင စာချြချြဆခြါသည။ ဤစမချက

လဆာငရကရသည အလကကာငးမာ MIID က ၂၀၁၂ခနစ ကတညးက တညလထာငရန အားလြး တကတနးေျကရလသာ

ညနငးလြါငးစြလဆာငရကလရး အဖအစညးပဖစသည (IID, 2012: ii) အငးလေးကနလဒသ အြချြလရးအဖ (ILMA)

အလနပဖင လဆာငရကမည ေြငနးများက ပြစရနပဖစြါသည။ သပဖင ေြငနးများက ပြစလဖာထတခရာတင ILMA

နင လဒသခပြညသများနင ချတဆကမအား လကာငးမနလစလရး ဆနးသစတထငလသာ အငးလေးကန ေငယသတမန

အစအစဉ (“Inlay Lake Ambassador Project”) (ILAP) ေညး တစခအြါအဝငပဖစြါသည။

အငးလေးကန ေငယသတမန အစအစဉ (“Inlay Lake Ambassador Project”) (ILAP) က ၂၀၁၉ခနစ

ကသဂတေတင တရားဝင စတငခြါသည။ အစအစဉတင ြါဝငရန လေျာကထားသ ေငယ ၅ဝလကျာ ရခမြး

စတအားထကသနမနင အငးလေးကနြတဝနးကျငအတက အလေးအနကလဆာငရကရန ခယမအလြါ

မတညေျက နယလပမလဒသ၏ တငးရငးသားေမျ းအသးသး မတကပြားမကေညး တတနငသမျ ကယစားပြနင

လစရန လရးချယခရာ ေငယ ၁ဝဦး ထကလြါောခြါသည။ အငးလေးကန ေငယသတမန အစအစဉက အဓက

အဆင သးဆငပဖင လဆာငရကခြါသည။

• ၂၀၁၉ခနစ လအာကတဘာေ ၁၇ ရကလနမ နဝငဘာေ ၆ ရကလနအထ အငးလေးကန ေငယ

သတမနများအတက အငးလေးကန ြတဝနးကျင အလပခအလန၊ စနလခါမ အခကအခများနင အေားအောရသည

လပဖရငးချကများဆငရာ အချနပြညသငတနး ြချြါသည။

• ၂၀၁၉ခနစ နဝငဘာေ ၂၈ ရကလနမ ဒေငဘာေ ၁၁ ရကလနအထ အငးလေးကန ေငယ သတမနများသည

အငးလေးကနအတငး ကယတငဦးလဆာငေျက သလတသနေြငနးများ ေြလဆာငခြါသည။

အဖ၂ဖခလဆာငရကခရာ ြထမတစဖသည လရခခစကြျ းသများ၏ ေမစးြားလရးအလပခအလနက အဓကထား

သလတသန ပြေြခမြး ဒတယတစဖသည အငးလေးကနအတငး လပခတရညအမများ တညလဆာက

လနထငကကသည ရာများတင လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရးဆငရာ သလတသန ပြေြခြါသည။

• ၂၀၁၉ခနစ ဒေငဘာေ ၁၈ ရကလနမ ၂၀၂ဝခနစ မတေ ၁၇ ရကအထ ေငယ သတမနများသည လပမာကဘက

လအာငြနးမ လတာငဘက စကားအငး၊ အလနာကဘက ကျားတနရာမ အလရဘက ေယလခါအထ

လရလဝလရေလဒသအတငး သဘာဝြတဝနးကျငဆငရာ ြညာလြးေလဆာမများက ကျယကျယပြနပြန


5

ဦးလဆာငပြေြခြါသည။ လစျး ၉လစျးတင ပြြများ ပြေြမြး ရာ ၆ရာတင လဒသခပြညသများအား

အသြညာလြးလဟာလပြာြများ ပြေြခရာ ပြညသေထ လထာငလြါငး များစာထ ေကေမးမလရာကရမြး

အသြညာပဖနလဝနငခြါသည။ (ြ ၁)

ြ ၁ - အငးလေးကန ေငယသတမနများ အသြညာလြးေလဆာမပြေြခလသာလနရာများ


6

ဤေများအတငး အငးလေးကန ေငယသတမနများသည ဖတကကားထားလသာ သငတနးဆရာများမ ြချသည

သငတနးများ နင လဟာလပြာြများ တကလရာကပခငး၊ နယလပမလဒသအတငး အနအပြား ခရးသားောေျက

သြပနညးကျ လေော စမးသြလရး ေြငနးများ ေြလဆာငပခငး၊ ရာသရာသားများနင လတဆ၍ ၎ငးတ၏

စးရမြြနမများက လဆးလနးပခငး၊ ပြညတငးနင နငငတကာ ကျမးကျငသများနင ပဖစနငလပခရသည

လပဖရငးချကများက လဆးလနးပခငး များ ပြေြခကကြါသည။ ေငယများပဖစလသာေညး အေားအောများစာ ရသည

ြါဝငလဆာငရကသ (stakeholder) များပဖစြါသည။ အငးလေးကန အြချြလရးအဖ (ILMA) သမဟတ အပခား

ဖမဖးလရး အဖအစညးများအတက ဆကေက၍ ေြငနးများ လဆာငရကရာတင ၎ငးတ၏ အလတအကကနင

အသြညာတသည တနဖးရနငမည ပဖစြါသည။

ဤ hotspot ဂျာနယတင အငးလေးကန၏ အဓက ကစစရြ ၅ခက လဆးလနးတငပြထားြါသည။

၁။ လပမောပြနးတးပခငးနင နနးလပမြချပခငးပဖစစဉများ

၂။ လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညး

၃။ စကြျ းလရးနင ဆကစြသည ညစညမးမ

၄။ လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရး ကစစရြများ

၅။ အမကစမခနခမ

ယငးတမာ အငးလေးကန ြတဝနးကျငက မခမးလပခာကအနတရာယပြေျကရသည ကစစရြများ ပဖစသညအပြင

ေငယသတမနများ အလနပဖင သသာထငရားမ အရဆး၊ နားေညသလဘာလြါကနငမ အရဆးနင ေကလတ

လပဖရငးရန အေအြဆး ကစစရြများ ပဖစြါသည။ ယငးအလကကာငးအရာတစခစနင စြေျဉး၍ ေြလဆာငခလသာ

သလတသနများ၊ ေြငနးများနင လတရချကများက လနာငအခါ အလကာငအထညလဖာနငမည လပဖရငးချက

ပဖစနငလပခများနငတက ဤဂျာနယတင စစညးတငပြထားြါသည။

1. လပမောပြနတးပခငးနင နနးလပမြချပခငးပဖစစဉများ

1-1 ပြဿနာက သးသြပခငး

ေနခလသာ ဆယစနစများအတငး အငးလေးကန လရအနက တမောပခငးမာ နနးလပမြချပခငးလကကာငဟ ဆြါသည။

အနညများမာ လရလဝလရေလဒသ လတာငကနများက လပမောတကစားရာမ အများဆး လမျာြါောပခငးပဖစြါသည။

လပမောပြနးတးရပခငး၏ အလရးြါလသာ အလကကာငးရငးနစရြမာ စကြျ းလရးနင သစလတာများ ပြနးတပခငးတ

ပဖစြါသည။ မမတ အစအဖအလနပဖင နနးလပမြချပခငး ကစစရြများက သလတသန ပြေြမြး အငးလေးကနအတငး

အလပခအလနက လေောစစမးခြါသည။ လတရချကများက လအာကတင အလသးစတ လဖာပြထားြါသည။

အငးလေးကနတငး နနးလပမြချမ၊ အနညကျမ ပြဿနာများက နညးြါးသကသာလစရန ပြညသအစအဖြင

သစလတာများ စကြျ းပခငးပဖင သစလတာများ ပြနေညထလထာငပခငး၊ နနးတားဆညများ တညလဆာကပခငးနင

လပမဆောအရညအလသးက ထနးသမးထားနငသည စကြျ းနညးများက လပြာငးေအသးပြပခငးတက

ေြလဆာငနငြါသည။


7

၁၉၁၈ခနစတင မဗတသျ သလတသ N. Annandale က အငးလေးကနလရအနကမာ မးရာသတင လြ၂၀၊

လပခာကလသရာသတင ၁၂လြ ရသညဟ လရးသားလဖာပြခြါသည။ ထလနာက စစတမးလကာကယပခငးများ၊

နငငလတာအစးရက ထတပြနလသာ အချကအေကများက ကကညပခငးပဖင အငးလေးကန လရအနက တမောပခငးက

သသာစာ လတရရြါသည။ မးရာသတင ၁ဝလြခနနင လပခာကလသရာသတင ၆လြခနသာ ရြါလတာသည။1

သရာတင မကကာလသးမက အစရငခစာအချ တင အငးလေးကန လရအနကမာ မးရာသတင လြ၂၀၊

လပခာကလသရာသတင ၁၂လြ ရသညဟ လဖာပြပခငးများက လတရရြါသည။ ဤသလသာ မလသချာမသည

ဆးပဖတချကချမတပခငးနင သဘာဝြတဝနးကျင စမခနခမတတင သသာထငရားလသာ အကျ းဆကများ ရောနင

ြါသည။

မမတေြငနးများ လဆာငရကစဉ MIID ကျမးကျငသများနင အငးလေးကနေငယသတမနများသည အငးလေးကန

လရအနကတငးတာလရးေြငနးများ နစကကမ ေြလဆာငမြး အငးလေးကန လရအနကက ကယတင တငးတာေျက

မတတမးတငခြါသည။ ြထမအကကမမာ ၂၀၁၉ခနစ လအာကတဘာေ ၂၂ ရကနင ဒတယအကကမမာ ၂၀၂ဝခနစ

မတေ ၈ ရကလနတင တငးတာခြါသည။ လအာကတဘာေမာ မးလနာငးရာသ ပဖစမြး ြျမးမျလရအနက ရလြ

၁ေကမ၊ အတမဆးလရအနက ၃လြ ၁ဝေကမပဖစသညက လတရြါသည။ လရအနကဆးမာ အငးလေးကန

အလရလတာငြငး သေဦးရာတင လတရမြး ၁ဝလြသာ နကြါသည (ြ ၂)။2 မငတငများတင လဖာပြထားလသာ

လရအနကနင အမနတကယ လရနက ကေမများကေညး လတရခြါသည။ ဥြမာ လညာငလရေမ လဖာငလတာဦး ၇မင

မငတငတင မငတငလြါြါ လရအနကထက အမနတကယ လရအနကမာ ၁လြခ လေျာနညးြါသည။ ြမ၍

ပြညစလသာ လရအနကတငးတာလရးေြငနးများ ေြလဆာငရန ေအြလသာေညး မမတ တငးတာလတရရသမျ

အလနအထားမာ မးရာသတင အငးလေးကနအတငး လရအနက လြ ၂၀ ရသညဆပခငးမာ မပဖစတနရာဟ

အထငအရား လတရြါသည။

ဒတယအကကမ လရအနကတငးတာရာတင ြထမအကကမက တငးတာခလသာ လနရာ ၂၇ လနရာမာြင ပြနေည

တငးတာခပခငးပဖစြါသည။ လရအနက သသာစာ လေျာနညးကျဆငးသားသညက လတရြါသည။ ြျမးမျ ၄လြ

၂ေကမ (ြထမအကကမတင ၇လြ ၁ေကမ)၊ အနမဆးလနရာတင စးရမြြနဖယရာ ၁လြသာ (ြထမအကကမတင

၃လြ ၁ဝေကမ) ရြါသည။ လရအနကဆးလနရာတင ၆လြ ၈ေကမ (ြထမအကကမတင ၁ဝလြ) ရြါသည။

ရာအချ မာ ရာတငး လရေမးလကကာငးတင လရအနက ၁လြထက မြေနြါ။ လေသမားများသည တစခါတစရ လေက

ဆငးတနးကကရြါသည။ ဤကနးဂဏနးများမာ ၂၀၂ဝခနစ မတေတင တငးတာချကများပဖစမြး မးရာသ မလရာကမ

နစေခမျ ေလသးလသာလကကာင အထးစးရမြြနဖယရာ ပဖစြါသည။ ၂၀၂ဝခနစ လပခာကလသရာသမာ

အငးလေးကနနင အငးသအငးသားများအတက အခကအခများ ကကလတရဖယရာရလသာ အချနကာေ ပဖစြါသည။

1 MoECAF, 2014; Nyaungshwe Irrigation Department. ; Saw Yu May, 2007; Furuichi, 2008; Michalon et al., 2019. 2 အငးလေးကန ေငယသတမနများ သလတသနအဖနင MIID မ သြပအကကလြးတသည ဂျြအကစပဖင ကကတငလနရာ သတမတထားလသာ

လနရာ ၂၇ လနရာသ သားလရာကေျက လရအနက တငးတာခြါသည။ လြနင ေကမ မတသားထားလသာ ဝါးပဖင တငးတာပခငးပဖစြါသည။

၂၇လနရာတင ြျမးမျအနကမာ ၇လြ ၁ေကမ ပဖစြါသည။ အနညးဆးလရအနကမာ ၃လြ ၁ဝေကမ ပဖစြါသည။ အများဆး လရအနကမာ

(အငးလေးကန အလရလတာငြငး သေဦးလကျးရာတင ပဖစမြး) ၁ဝလြသာ ရြါသည။ (ြ ၂)


8

ြ ၂ - ၂၀၁၉ခနစ လအာကတဘာေ (မးရာသ)

အငးလေးကနလရအနက

ြ ၃ - ၂၀၂ဝခနစ မတေ (လပခာကလသရာသ)

အငးလေးကနလရအနက

ေနခလသာ ဆယစနစများတင အငးလေးကနအတငး လရအနက တမောရပခငးမာ အနညကျပခငးလကကာင

ပဖစြါသည။ အနညကျပခငးမာ လတာငကနးများတင လပမောတကစားခရပခငးလကကာင ပဖစြါသည။ လေောလရး

ခရးစဉများအတငး လတာငကနးများ လပမောတကစားမြး ချ ငနင ဂေငများ နကရငးစာ ပဖစလြါလနသညက

ရငးေငးသသာစာ လတပမငခရြါသည (ြ ၄)။


9

ြ ၄ - လညာငလရေမ ေယလခါသ သားလသာ ေမးလဘးတင လပမောတကစားပခငးလကကာင ပဖစလြါလနသည ချ ငနင ဂေင

ဓာတြ-အငးလေးကနေငယသတမနများ

လပမောတကစားပခငးသည သာမနအားပဖင သစလတာပြနးတးပခငး၊ ေကလေျာညလထမပဖစလသာ စကြျ းနညးများ

နင လပမောစမခနခနညးများပဖင စကြျ းပခငးတလကကာင ပဖစြားြါသည။ အငးလေးကန လရလဝလရေလဒသတင

စကြျ းလရးအတက လတာက ရငးေငးပခငး၊ မးရပခငးတသည လပမအရညအလသး လေျာကျရပခငး၏ အဓက

အလကကာငးပဖစသညဟ မကကာခဏ လထာကပြကကြါသည။ နယလပမလဒသအတငးတင လနရာလပြာငးလရေစကြျ းပခငး၊

တစလနရာတညးတင စကြျ းပခငးများ ရြါသည။ နစမျ းေး လပမဆောပြနးတးမ တးပမငလစသည ထခကလသာ

စကြျ းနညးများ ြါဝငလနနငြါသည။ ဥြမာ ရတသမးမြးတငး စကခငးများက မးရပခငးပဖစြါသည (ြ ၅)။


10

ြ ၅ - ေယလခါနယလပမတင ေယကငးများက မးရထားြ ၊ ဓာတြ - အငးလေးကနေငယသတမနများ

1-2 လပမောပြနးတးပခငးနင အနညကျပခငး - လပဖရငးချကများ လဖာထတနငလရး

မမတအဖအစညးက လဆာငရကခလသာ သလတသနနင ေြငနးအလတအကကအလြါ အလပခခေျက ေငယ

သတမနများနင MIID တက လပမောပြနတးမက လအာကြါနညးေမးများပဖင လေျာချနငရန အကကပြြါသည။

ပြညသအစအဖြင သစလတာများက အားလြးပမငတငပခငးပဖင သစလတာပြနေညထလထာငပခငးနင

သစလတာကာကယ လစာငလရာကပခငး၊ နနးတားဆညများ တညလဆာကပခငးနင လပမဆောပြနးတးမည အနတရာယ

ြမနညးြါးလသာ စကြျ းနညးများက အသးပြနငရန ြြးမလြးပခငးတ ပဖစြါသည။ ယငးနညးေမးအချ မာ

နယလပမလဒသအတက အသစအဆနး မဟတလသာေညး တးချလဆာငရကပခငး၊ အသငလပြာငးေ

လဆာငရကပခငးများ ေြလဆာငြါသည။

1-၂-1 ပြညသအစအဖ ြငသစလတာများက အားလြးပမငတငပခငး

ပြညသအစအဖြငသစလတာ (Community Forest - CF) များသည သစလတာထနးသမးလစာငလရာကလရးက

အားလြးပမငတငနငသည ထလရာကတငကျယလသာ နညးေမးပဖစြါသည။ သသာထငရားလသာ ရေဒလကာငးများ

ရရနငြါသည။ စကားအငးလတာငဘက လညာငလေးြငရာတင ေနခလသာ နစအနညးငယအတငး ရာအနး

လတာငလြါတင သစလတာဖးေမးမ အေျငအပမန တးတကလကာငးမနောခြါသည (ြ ၆)။ သစလတာမာ အားေး

မျလဝအသးပြနငသည အရငးအပမစပဖစောမြး အထးသပဖင ဆငးရလသာ ရာသရာသားများက အကျ းပြြါသည။

ဆငးရသားများ အမလဆာကရန အထးသစြငခတေခင လြးထားြါသည။ အဓကအားပဖင လအာကြါအချကများ

လကကာင ပြညသအစအဖြငသစလတာ (CF) လအာငပမငမ ရရပခငးပဖစသညဟ လဒသခများက ဆြါသည။

• ရြရာသစလတာ (CF) လအာငပမငမ ရရရန လခါငးလဆာငမ အားလကာငးပခငးနင ရြရာစဖြ အားလကာငး

ပခငးတသည အလရးကကးြါသည။ ေြြငခင၊ ဆကဆလရးများနင လကျးရာအဆင ရြရာအလရးကစစ စစဉ

လဆာငရကြ နညးေမးများသည ထညသငးစဉးစားရမည အဓက အချကပဖစြါသည။


11

• သစလတာက ေးဝမခေျက အသကလမးဝမးလကျာငးပြေျကရလသာ ရာသရာသားများသည အပခား

ေြငနးများက လပြာငးေေြကငကကရမညပဖစြါသည။ သပဖစ၍ ပြညသအစအဖြငသစလတာ

အစအစဉတင လဒသခများမ ြါဝငသအချ အတက အပခားလရးချယနငသည ယကကညနငဖယရာရမြး

ခငမာလသာ နညးေမးများနင ြါဝငောလစရန ဆလဆာငမများ ြါဝငရြါမည။

• တာဝနခလဆာငရကသည အစးရ ဦးစးောနက ြြးမလြးလရးမာ အဓကလသာချကပဖစြါသည။ သမသာ

စမချကက တရားဝငေြလဆာငသညဟ ရပမငေကခကကမြး သစလတာပြနးတးမက တားပမစချကအတငး

အလရးယလဆာငရကနငမည ဥြလဒြငးဆငရာ အလေးအနကလဆာငရကမ ရြါမည။ စမချက စတငချနမ

လစာစးစာ ြြးမလြးရန အလရးကကးလကကာငး ရြရာက အလေးအနက လထာကပြလပြာဆကကြါသည။

ြ ၆ - ၂၀၁၃ခနစမ ၂၀၁၉ခနစအထ လညာငလေးြငနယလပမလဒသအတငး ပြညသအစအဖြငသစလတာမ အကျ းလကျးေး

ခစားရြ

မဂဟတဓာတြ ရညညနး- Google Earth ProTM


12

1-2-2 နနးတားဆညများတညလဆာကပခငး

နနးတားဆညများမာ အငးလေးကနအတငး အနညများ စးဝငမက ထလရာကစာ လေျာချလြးနငြါသည။

ကနးပမငလဒသများတင လပမကသောလကာငးမနလရးကေညး အလထာကအကပြနငြါသည။ ဆညလပမာငးဦးစးောနနင

သစလတာဦးစးောနတက လရလဝလရေလဒသအတငး နနးတားဆညများ တညလဆာကခရာ ရေဒလကာငးများ ရရခ

ြါသည။ အနက ၁လြမျရလသာ ချ ငများတငြင သစသား၊ လကျာကတးများပဖင စကယနတရား အသးမပြဘ

တညလဆာကထားသည အလသးစား နနးတားဆညများရသညကေညး ေငယသတမနများအလနပဖင သတပြမ

ြါသည။ ေငယသတမနများမ ဦးလဆာငေျက လကျးရာအဆငတင လပမောပြနးတးမနင ချ ငနင ဂေငများ

ပဖစလြါမ လပမြလရးဆနငရနနင ရာသရာသားများအလနပဖင စကယနတရား အသးမပြဘ အလသးစား လရထနးတမများ

ပဖနကကက၍ တညလဆာကနငလရး လေကျငသငတနးလြးရန အကကပြြါသည။ ဤနညးပဖင အနညများ စးဆငးပခငး

က မေအစမလန၍ ထလရာကစာ ကနကျစရတမများပြားဘ ကနသတနငမြး နညးြညာြငး အစအမများက မမတ

လကျးရာြင အစအမများအပဖစေညး ခယမ ရမညပဖစြါသည။

၁-၂-၃ စကြျ းလရးနညးေမးများ လပြာငးေနငရန ြြးမလြးပခငး

ဖမဖးမ မတဖကများနင တာဝနခဦးစးောနများသည အလရးြါလသာ စကြျ းလရးနညးေမး အလပြာငးအေအချ က

ြြးမလြးနငြါသည။

ေယကငးများနင ခခများက မးရပခငး၏ အကျ းအပြစများက ရာသရာသားများ သရလစရန အသြညာလြး

ပဖနလဝနငြါသည။ မးရပခငးလကကာင လပမောပြနးတးမည အနတရာယ ြမများပြားောသညအပြင ကျနးမာလရးနင

လေထကေညး ထခကလစြါသည။ ထအပြင ေဝပဒြအများအပြား လေထအတငးလရာကရသားမြး စကြျ းရာတင

အသးမပြနငလတာြါ။ “ခတပဖတမးမမကနညး” (Slash and char) ဟ လခါသည သဘာဝစနြစြစစညးများက

စလဆာငး၍ လပမလဆး ပြေြပခငး သမဟတ ထနးချြ၍ မးရပခငးများ ပြေြနငရနေညး ရာသရာသားများက

လေကျငသငတနး လြးနငြါသည။ သပဖင ကာဗနဒငလအာကဆကဓာတလငများ ထကရပခငး၊ မးခးထကရပခငးများ

လေျာနညးမြး ေဝပဒြအများအပြားေညး လပမောအတငး ကျနရြါမည။ (ြ ၇)


13

ြ ၇ - ခတပဖတမးမမကနညး သည လပမောအတငး လပမကသောလကာငးမနမက မထခကလစဘ သဘာဝစနြစြစစညးများက

မးရနငသည အေနထလရာကလသာ နညးေမးပဖစြါသည။ ရညညနးချက - Li-Qin Niu et al., 2015

ကနတစကြျ းနညးပဖင စကြျ းနငရနေညး ရာသရာသားများက လေကျငသငတနးလြးနငြါသည။ လပမော

ပြနးတးပခငးက သသာထငရားစာ လေျာချနငသည ကနကျစရတနညးြါးမြး ထလရာကလသာ နညးေမး တစရြ

ပဖစြါသည (ြ ၈)။ ရာသရာသားများနင လဆးလနးြများပြေြမြး ေကရအသးပြလနသည နညးေမးများက

ြမတကျမနကနစာ သးသြေျက ကနတစကြျ းနညးက ေကခအသးပြလရး ဟနတားကနသတေျက ရသည

ေကလတြငးနင ယဉလကျးမအြငး ကနသတချကများက သးသြနငရန ေငယသတမနများအလနပဖင အကကပြ

ြါသည။ အလရးြါလသာ လရလဝလရေ နယလပမလဒသများတင နငငလတာအစးရက နညးြညာနင ေြအား ြြးမ

လြးသငြါသည။

ြ ၈ - ကနတစကြျ းနညးေမးမ ရညညနးချက - www.fao.org


14

ြ ၉ - ေကလမာငးလကး လကျးရာအြစတင ကနတစကြျ းပခငး၊ ရညညနးချက - David Abrahamson

ကကကသနန၊ ကကကသနပဖ၊ အာေး၊ ဂျငး သမဟတ နနငး ကသလသာ စကြျ းြငအချ သည လပမောပြနးတးမ

များပြားလစြါသည။ ယငးတက အပမစမ နတယရပခငးလကကာင လပမောအလနအထား ြျကယငးလစြါသည။

သးနသစလတာ လရာလနာစကြျ းပခငး (agro-forestry) သ ကးလပြာငးပခငးပဖင (သစသးြင၊ ေကဖက၊ လကာဖ

စသညတ စကြျ းနငြါသည) အေားအောလကာငးလသာ အပခားနညးေမး လရးချယနငြါမည။ လပမောက

လကာငးစာ ကာကယလြးနငမြး စကြျ းသများအတကေညး ဝငလငလေျာနညးသားမညမဟတြါ။ သလသာ ယငးသ

ေြလဆာငနငရန ေမစးြား စစတမးများလကာကယပခငး၊ ထလရာကလသာ ဆလဆာငမများလြးပခငး၊

နယလပမလဒသတငး တနဖးလြါငးထညနငရန ထတကနတနဖးကငးဆကများ ဂရပြစစဉပခငး၊ ပြညတငးနင နငင

တကာလစျးကကများသ တငြနငရန စစဉပခငးတအလြါ အလပခခရြါမည။

2. လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညး

၂- ၁ ပြဿနာက သးသြချက

အငးလေးကန လရေြငနးကဏဍမာ ထတလဝထားလသာ စာအြစာတမးများက လေောရာတင စစတမးလကာကယမ

မရလသးသည အဓကေစဟာချကပဖစလနြါသည။ ေသားရလထာငမ လယဘယျသလတသန ပြေြပခငး၊

သတတလဗဒသငပြငေကခဏာများက သလတသနပြေြပခငးတ ရြါသည။3 သလသာ အငးလေးကန အတငး

3 Kano et al., 2016; Sein Sein Win et al., 2018; Research on zoological factors: FAO, 2003; Okamoto, 2012; Michalon, 2014


15

ငါးအလရအတက အေားအောက ဆနးစစချကများ ေလောကစာ မရြါ။ ငါးမျ းစတတစခစ၏

အလနအထားကေညး မသရရြါ။ ဤသ စာရငးအငး အချကအေက ကာဟကကရလနပခငးသည အငးလေးကန

လရေြငနးက မနကနစာ လရရညတညတနငလသာ နညးေမးပဖင စမခနခနငလရးအတက များစာ အဟနအတား

ပဖစြါသည။ သရာတင လရေြငနးကဏဍသည ၂၀၀၀ ပြည အလစာြငး နစများမ အစပြ၍ အကကြအတညး များစာ

ကကလတရေျက ရလကကာငး အားေးေကခထားကကြါသည။ ေငယသတမနများ သလတသနပြေြစဉ

ငါးဖမးသများနင လတဆလမးပမနးရာ၌ ဤအချကက ရငးေငးစာ လတပမငရြါသည။ ယခင ၁၉၉၀ ပြညနစများက

တစရကေျင ငါး ၈.၂ ကေဂရမမ ၁၁.၄ ကေဂရမခန ဖမးယရရခလသာေညး ယခအခါ ၁.၆ ကေဂရမမ ၂.၁

ကေဂရမသာေျင ဖမးယရရြါသည။ ဖမးယရရသည ငါးအရယအစားမာေညး လေျာနညးောြါသည။ ယခငက

တစကကမတညးနင ၁.၆ကေဂရမအထ အလေးချနရလသာ ငါးများ ဖမးယရရခလသာေညး ယခအခါ ငါး ၁ဝလကာင

အလကာင၂၀ လြါငးမသာ ၁.၆ကေဂရမ ရြါသည။ ထအပြင ငါးမျ းစတများေညး များစာ လပြာငးေခမြ ပဖစြါသည။

လဒသရငးမျ းစတများမာ အေန ရားြါးသားမြး မျ းတးလြျာကကယေနးြါး ပဖစလနြါသည။ တေားြးယား

ကသလသာ အပခားမ ဝငလရာကောလသာ မျ းစတများကသာ ယခအခါ အများဆး ဖမးမြါသည။

လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညးသည ေမစဖမက နကရငးစာ ထခကြါသည။ ငါးဖမးသအများအပြားမာ

အေြချန ြမရညေျားောမြး လနအမတင လနထငနငသညအချန လေျာနညးသညထက လေျာနညးောြါသည။

မသားစ သာယာဝလပြာလရးက ထခကြါသည။ လခတမြကကနများကသလသာ ငါးများက ြမထလရာကစာ

ဖမးယနငမည ငါးဖမးကရယာများကေညး အသးပြောကကြါသည။ ကာေတတင အကျ းရလသာေညး ငါးမျ း

ပြနးတးမ ြမေျငပမနောြါသည။4 အချ က တရားမဝင နညးေမးပဖစလသာ ေျြစစပဖင လရာတကဖမးပခငးများြင

ပြေြောသညဟ ဆြါသည။ တရားမဝင ငါးခးဖမးသများနင ရြရာလဒသခများအကကား တငးမာမ ပမငမားပခငး၊

အကကမးဖကပခငးများြင ရသညဟ လတဆလမးပမနးမများမ သရရြါသည။ အချ ငါးဖမးသများသည ငါးဖမးသည

ေြငနးက စနေတမြး ေယများ သမဟတ လဒသတငး ခရမးချဉဒငများ တင လနစားအေြသမား အပဖစ

ဝငလရာက ေြကငကကြါသည။ သလသာ ယငးသ အေြအကင လပြာငးေပခငးသည ကယြငဝလသသေကခဏာနင

ယဉလကျးမက ဆးရးရသညဟ လဖာပြကကြါသည။

၂-၂ လရေြငနးကဏဍ အကကြအတညးက လပဖရငးနငရန ပဖစနငမည နညးေမးများ

အငးလေးကန ေငယသတမနများ ေြလဆာငခလသာ သလတသန လတရချကများအလြါ အလပခခေျက

အကကပြချကအချ လဖာထတထားရြါသည။ အငးလေးကနအတငး လရရညတညတနငမည လရေြငနး စမခနခလရး

အတက ြထမဆးေြလဆာငရမည ေြငနးအဆငမာ လရေြငနးဦးစးောန သမဟတ သစလတာဦးစးောန သဘာဝ

လတာရငးတရစဆာန ထနးသမးလရးောနမ အငးလေးကနအတငး ငါးအလရအတကက အနးကြ လနာကဆကတ

လဆာငရကပခငးပဖင လရေြငနးကဏဍ အလပခအလနနင အေားအောများက ပြညစစာ မတတမးပြစရနပဖစြါသည။

စစတမးအသစများ လကာကယပခငးအပြင အလသးစတ ဆနးစစပခငး၊ ရေဒများက အများသရလစရန

4 အစဉအောအသးပြသည ကနလတာြ ြကက ပမနမာဘာသာပဖင လဆာငး ဟ လခါြါသည။


16

လရေြငနးအသငးများ၊ သတငးစာများ၊ ဆရယမဒယာ တမတဆင နယလပမခ ရြရာများသ ပဖနလဝပခငးများေညး

ြါဝငသငြါသည။

အငးလေးကနလဒသ သဘာဝြတဝနးကျင စနလခါမအခကအခများမာ ဘကစစနလခါမအခကအခများပဖစြါသည။

ငါးအလရအတက နညးြါးောပခငးမာ တစစတတစလဒသအားပဖင စကြျ းလရးကဏဍ အခကအခ ကကလတရပခငးနင

ဆကစြသည လရညစညမးမလကကာင ပဖစြါသည။ လယဘယျအားပဖင အငးလေးကနအလနပဖင ကကလတလနရသည

ယငး မခမးလပခာကမ အနတရာယအချ လေျာနညးကျဆငးောသညနငအမျ (ဥြမာ ဓာတလဗဒ ထတကနများက

အသးပြမ ကနသတပခငးအားပဖင) အငးလေးကနအတငး ငါးအလရအတက လေျာနညးကျဆငးမေညး သကသာရာ

ရောနငြါသည။

အငးလေးလဒသတင ေြငနးလဆာငရကလနကကလသာ ဖမဖးလရး မတဖကများသည လရေြငနး ေြကငသများ၏

အသကလမးဝမးလကျာငးေြငနးများ ထခကောပခငးက လေောသးသြေျက အကျ းအပမတခစားရနငလသးလသာ

အပခားေြငနးများ ေြကငနငရနေညး ကညလြးနငြါသည။ အချ လသာ ဘဝရြတညရန ခကခသည ရြရာများ

သည သဘာဝြတဝနးကျငဆငရာ ေြငနးများ လပြာငးေ ေြလဆာငရန ပဖစနငလပခ ရမရ စဉးစားနငြါသည။

ငါးဖမးသများအား လငလကကးြငးဆငရာ ဆလဆာငမများ စစဉလြးေျက လဗဒါ သမဟတ စနြစြစစညးများက

ဆယယလစပခငး၊ ေြအားပဖင လရေမးလကကာငးများက တးလဖာပခငး၊ လဒသရငးမျ း တနဖးပမင ငါးများက လမးပမမြး

အငးလေးကနအတငး ေတလြးလစပခငးတ ပဖစြါသည။ ယငးတက စမချကများ လရးဆေြလဆာငပခငးပဖင

အငးလေးကန သဘာဝြတဝနးကျငက ထနးသမးကာကယသညအပြင ဘဝရြတညရနခကခလသာ ပြညသများ

အတက ဝငလငရရြါမည။ နယလပမလဒသ သဘာဝြတဝနးကျင ေြငနးများကေညး ယငးပြညသများ အလနပဖင

မမတ ေြငနးအပဖစ ခယမြး တာဝနယောကကမညပဖစြါသည။

3. အငးလေးကနတင စကြျ းလရးဆကစြ၍ ပဖစြားလသာ ညစညမးမ

၃-၁ ပြဿနာက သးသြချက

မမတ အဖအစညး၏ သလတသနပြေြချကအရ ေယသမားအများအပြားသည ဓာတလပမကသောနင ြးသတလဆးက

အေနအကျ အသးပြကကြါသည။ စကြျ းလရးအတက သငးအားစြမာဏ အေနများပြားြါသည။

ေယသမားများသည ထခကမညအနတရာယက သပမငလသာေညး ဓာတြစစညး မညမျအသးပြေျင

သငလတာလကကာငး မသရကကြါ။ ဓာတြစစညး လရာငးချလသာ ကနသညများသညေညး အသးပြသငသည ြမာဏ က

မသကကြါ။ အများပြညသ သရနငမည ေမးညနချကများမာေညး ကျယကျယပြနပြန ပဖနပဖးလြးပခငး မရြါ။

ဓာတလပမကသော အေနအကျ အသးပြပခငးပဖင လငလကကးပဖနးတးရာ လရာကသညအပြင လရညစညမးမပဖစြားမြး

အငးလေးကန လဂဟစနစက ထခကလစြါသည။ ဤပြဿနာက လပဖရငးရန သဘာဝလပမကသောအသးပြမ၊ သဘာဝ

ြးသတလဆး အသးပြမနင လကာငးမနလသာ စကြျ းနညးများ အသးပြမက အားလြး ပမငတငပခငး၊ ဓာတြစစညး

အသးပြမ ေမးညနချကများ ပဖနပဖးလြးပခငးပဖင အလထာကအကပဖစနငြါသည။

အငးလေးကနအတငး ဓာတလဗဒြစစညးများလကကာင လရညစညမးမက လကာငးစာ နားေညသလဘာလြါကမ

မရလသးြါ။ အချကအေက ေစဟာချကများ ရလနမြး ကာေရည လစာငကကညစစလဆးရနနင ဆးပဖတချက


17

ချမတရန ယကကညစတချရသည သလတသန ရေဒများ အမမတလစ မရြါ။ လဆာငးြါးများနင အစရငခစာများမာ

သာမနအားပဖင နယလပမအေက လကာကယထားလသာ လရနမနာများအလြါတငသာ မတညေြလဆာငကကမြး

လေောသလတသနပြသည အချနကာေေညး တလတာငးြါသည။ ြါဝငသည လနရာများေညး နညးြါးြါသည။

အညနးကနးများကေညး အနညးငယသာ လရးချယ အသးပြပခငးပဖစြါသည။ လရညစညမးမ၊ ြးသတလဆးနင

အလေးစးသတတများ ဆငရာ ခငမာလသာ အချကအေကများမာ အငးလေးကန၏ အနာဂတနင အငးလေးကန

အတငး လနထငသများ၏ ကျနးမာလရးအတက အထးအလရးကကးလသာေညး ရားြါးလနဆပဖစြါသည။

လရညစညမးမနင ဆကစြမရသည အဓကေြငနးကဏဍတစခမာ အငးလေးကန၏ ဝလသသေကခဏာတစခ

ပဖစသည လရခခစကြျ းလရးပဖစြါသည။ MIID ၏ ြြးမပဖင ေငယ သတမန ၅ဦးြါ အစအဖသည ၂၀၁၉ခနစ

နဝငဘာေ ၂၈ ရကမ ဒေငဘာေ ၅ ရကအထ အငးလေးကန လရခခစကြျ းလရးေြငနး ေမစးြား အလပခအလနက

ထထဝငဝင လေောခြါသည။5 ရရကကာေအတငး ေငယသလတသများသည ရာ ၁၂ရာသ သားလရာက၍

အလသးစတ ကကတငစစဉထားလသာ လမးခနးများက တစစတတစလဒသ အသးပြလသာ လတဆလမးပမနးပခငးများက

စကြျ းသ ၄၃ဦး အြါအဝင ၅၂ဦး၊ ဓာတလပမကသော လရာငးချသ ၇ဦး၊ ခရမးချဉ ဒင ၁ဦး၊ အငးလေးဥယျာဉ

ေခခလရးမးတနင ပြေြခကကြါသည။ ယငးလတဆလမးပမနးပခငးများက MIID အကကလြးြဂဂေ ၏ ကကးကကြမပဖင

ေြလဆာငခမြး ယခငက လဖာပြမ နညးြါးသည အလရးြါလသာ လတရချကအချ က လဖာထတ နငခြါသည။

လတဆလမးပမနးခသများသည ြျမးမျအားပဖင လရခခ ၁.၅၈ ဧက ြငဆငကကြါသည။6 လတဆလမးပမနးခသည

စကြျ းသ ၄၃ဦးအနက ၁၈ဦးသည လရခခအရယအစား တးချစကြျ းေျက ရြါသည။ ယခငက ြျမးမျ ၁ဧက

ြငဆငခရာမ ယခအခါ နစဆတး၍ ၂ဧကလကျာ ြငဆငြါသည။ လနာကထြလတရရသည အလရးြါလသာ အချကမာ

လရခခ အရယအစား တးောပခငးသည အငးလေးကနလရပြငတင စစလြါငး အကျယအဝနး တးပမင ောပခငးထက

မေကျနးလမျာများအကကား ထြမ၍ ကျနးလမျာများ ထညသငးပခငးပဖင တးချကကပခငးပဖစြါသည။

ကျနးလမျာတစခနငတစခအကကား အကာအလဝးမာ လေျာနညးသားြါသည။ အချ ကေညး မေရနငသည

လရခခများက ဝယယပခငး၊ ငားရမးစကြျ းပခငး သမဟတ အလမရပခငးများ ရြါသည။ အဓက လကာကချကမာ

လရခခစကြျ းသည စစလြါငး ဧရယာအကျယအဝနးမာ ေနခသည ဆယစနစ နစစအတငး တးပမငောပခငး မရြါ။

မဂဟတဓာတြအရေညး အတညပြနငြါသည (ြ ၁၀)။ ၂၀၀၄ခနစက အငးလေးကနလရပြငရ လရခခများ၏

နယနမတက ေလမမောလရာငပဖငေညးလကာငး၊ ၂၀၁၇ခနစ နယနမတက အနလရာငပဖငေညးလကာငး ပြသထား

ြါသည။ ယငးကာေအတငး လရခခအကျယအဝနးမာ မဆစလောကသာ တးပမငောြါသည။ ၂၀၀၄ခနစတင ၄၆.၆

စတရနးကေမတာ ရခရာမ ၂၀၁၇ခနစတင ၄၅.၁ ကေမတာ ရောသပဖင တစနစေျင ၀.၂၆%သာေျင

တးပမငခပခငး ပဖစြါသည။

5 Htun Naing Oo et al., 2010; May Lwin Oo et al., 2012; Michalon, 2014; Michalon et al., 2019 6 လဒသသး ယနစအားပဖင အေ ၉၅၀ ရြါသည။ စကြျ းသများ၏ လပြာကကားချကများနင ကကညေငပြတသားမ ပမငမားလသာ မဂဟတဓာတြ

တငးတာချကများအရ အေ ၆၀၀ ေျင ၁ဧက ပဖစြါသည။


18

ြ ၁၀ - အငးလေးကနတင ၂၀၀၄ခနစမ ၂၀၁၇ခနစအထ လရခခအေျား တးပမငောလသာေညး အကျယအဝနးအားပဖင

မဆစလောကသာ တးပမငခပခငး

ဓာတြရညညနးချက - Google Earth ProTM.


19

စကြျ းသများက စကြျ းရာသ တစရာသေျင ြျမးမျ သးန ၂၇,၄၃၃ ကေဂရမ စကြျ းထကရသညဟ ဆြါသည။7

တစဟကတာေျင ၃၇,၀၀၀ ကေဂရမခန ပဖစြါသည။ အဓြပာယမာ အငးလေးကနအတငး လရခခ စကြျ းလရးသည

လပမအနညးငယတင သးနြင အများအပြား စကြျ းပခငးပဖစမြး အလရလတာငအာရ လဒသအတငး အပမငမားဆး

အထကနနးများတင အြါအဝငပဖစြါသည။8

အငးလေးကနအတငး ဓာတလပမကသောအသးပြမ အေနများပြားြါသည။ လတဆလမးပမနးစဉ သရရသည

ကနးဂဏနးများအနက အနညးဆးမာ စကြျ းရာသ တစရာသေျင တစဧက ကေဂရမ ၅၀၀ ပဖစြါသည။

ဤြမာဏအတငး စကြျ းသအားေးက အသးပြကကေျင စကြျ းရာသ တစရာသအတငး အငးလေးကနတစခေး

အတက ဓာတလပမကသော ကေဂရမ ၄.၂သနး ပဖစြါသည။9

ြျမးမျကနးဂဏနးမာ စကြျ းရာသတစရာသေျင တစဧက ၈၅၃ ကေဂရမ ပဖစြါသည။10 ယငးမာ အငးလေးကန

တစခေးအတက စကြျ းရာသ တစရာသေျင ဓာတလပမကသော ကေဂရမ ၇.၁သနး ပဖစြါသည။

ယငးလတရချကများအရ အငးလေးကနအတငး နစစဉ ဓာတလဗဒြစစညး သငးအားစ အေနများပြားလကကာငး

ထငရားစာ သရနငြါသည။ ယငးဓာတြစစညးအချ သည ကနလရအတငး စးကျမြး အြငအာဟာရများ

များပြားေနးပခငး၊ လဗဒါပြနြားပခငးတက ြမဆးဝါးလစြါသည။

ြးသတလဆးြမာဏက နားေညသလဘာလြါကရန ြမ၍ ရြလထးမ ရြါသည။ စကြျ းသများ လပြာပြနငသည

ကနးဂဏနးမာ ြးသတလဆး အတက သးစသည လငလကကးြမာဏသာ ပဖစြါသည။ သမားရးကျ စကြျ းပခငး

ပဖစြါက စကြျ းရာသ တစရာသအတငး လရခခတစခခေျင အလမရကနလဒါော ၅၄၇ လဒါောဖး သးစြါသည။

လကာငးမနလသာ စကြျ းနညး GAP က အသးပြြါက အလမရကနလဒါော ၅၀၀ ဖး သးစြါသည။11 ေနစာ

ကာပခားလသာ စကြျ းနညး နစမျ းအကကား ကာဟချကနညးြါးပခငးလကကာင အငးလေးကနအတငး လကာငးမနလသာ

စကြျ းနညး (GAP) စနနးများ အလကာငအထညလဖာမက ြမအားလကာငးလစရန သငလတာသညဟ ယဆနင

ြါသည။

7 လတဆလမးပမနးချကများအလြါအလပခခ၍ ေယသမား ၄၉%သည ခရမးချဉက တစနစ နစသး စကြါသည။ ၅၁% မာ တစသးသာ

စကြါသည။ 8 ဤြမာဏမာ တစနစေျင တစဟကတာ ကေဂရမ ၄၆,၀၀၀ ပဖစြါသည။ အလရလတာငအာရ ြျမးမျနနးမာ တစဟကတာေျင ၁၈၆၆၇

ကေဂရမပဖစ၍ အလရလတာငအာရနနးထက နစဆလကျာ ပဖစလနြါသည။ ရညညနးချက - www.fao.org 9 အငးလေးကနအတငး စကြျ းေျကရလသာ လရခခအကျယအဝနးမာ ၂၀၁၄ခနစတင ဧက ၈၂၀၀ ခနရြါသည။ (Michalon et al., 2019) 10 လပဖကကားသများအနက စကြျ းသ ၇ဦးမာ လကာငးမနလသာ စကြျ းနညး (Good Agriculture Practices) (GAP) များက ကျငသးသညဟ

ဆြါသည။ ၎ငးတ၏ ြျမးမျ ဓာတလပမကသောအသးပြမမာ စကြျ းရာသတစရာသေျင အေတစရာအတက ၁.၉အတ ပဖစြါသည။

စကြျ းရာသတစရာသေျင တစဧက ၁၁.၄အတနနးပဖစြါသည။ သမားရးကျ စကြျ းပခငးထက နညးြါးလသာ ြမာဏပဖစလသာေညး

သးြတစြသာ နညးြါးပခငးပဖစြါသည။ သပဖစ၍ အငးလေးကနအတငး လကာငးမနလသ စကြျ းနညး GAP ကဏဍက ဆနးစစရန

ေအြမညပဖစြါသည။ သလသာ နမနာ လရးချယ လမးပမနးခသများ အလရအတက နညးြါးသပဖင GAP ေယသမားအားေးက

ကယစားပြနငရန ေလောကပခငးမရလကကာငး သတမရနပဖစြါသည။ 11 သမားရးကျ စကြျ းလသာ လရခခများအတက စကြျ းရာသတစရာသေျင လရခခတစခခ ၈၂သနး ပဖစြါသည။ လကာငးမနလသာ စကြျ းနညး

GAP အသးပြလသာ လရခခများအတက စကြျ းရာသတစရာသေျင လရခခတစခခ ၇သနးခ ပဖစြါသည။


20

လရခခတစခခအတက စကြျ းရာသတစရာသအတငး ေအြသည ရငးနးပမြနမက စကြျ းသများက လအာကြါ

အတငး ခနမနးလဖာပြကကြါသည။

သးစသညအလကကာငးအရာ ြျမးမျ အသးစရတစစလြါငး ခနမနးချက

(အလမရကနလဒါော)

ဓာတလပမကသောများ 613

ဓာတလဗဒြးသတလဆးများ 547

မျ းလစများ 147

အေြသမားခ 667

စစလြါငး 1,974

ေယား ၁ - အငးလေးကနအတငး လရခခတစခခစကြျ းရန ြျမးမျ ရငးနးပမြနရသည လငလကကးြမာဏ

ဤြမာဏတင ခရမးချဉခခအတက အသးပြရသည ဝါးေးများနင တတများ၊ အငးလေးကနအတငးမ

လြါငးြငများနင ရေများက လေနငတက၍ လပမကသောအတက ထတယသးစရပခငး၊ ကျနးလမျာများ၏ တနဖး

ကသလသာ အပခားအသးစရတများေညး ြါဝငြါသည။ လရခခစကြျ းသများ အသးပြရသည လငလကကးြမာဏ

အေနများပြားသညဟ ယဆရြါသည။ သပဖစ၍ စးြားလရး အကကြအတညးများ၊ လစျးနနးကျဆငးပခငးများ ပဖစြါက

ထခကမညပဖစြါသည။

လတဆလမးပမနးခလသာ ေယသမားများ အလနပဖင ဓာတြစစညး အသးပြမ များပြားလနပခငးက သရကကြါသည။

သဘာဝ ြတဝနးကျငနင ကျနးမာလရးက ထခကလကကာငးေညး သရြါသည။ လပဖကကားသ ၄၃ဦးအနက ၂၂ဦး (၅၁%)

က ဓာတြစစညး အသးပြမနင ဆကစြေျက ကျနးမာလရး ပြဿနာများ ပဖစြားလကကာငး လပြာပြကကြါသည။

စကြျ းသအများစက အပခားလရးချယရန နညးေမးမရဟ ဆြါသည။ ပမနမာနငင အေယြငးတင စကြျ း

ထကရသည နယလပမလဒသသစများ လြါလြါကောပခငး၊ ဆကသယလရးနင အလပခခ အလဆာကအဦြမ လကာငးမန

ောပခငးတလကကာင ခရမးချဉလစျးနနးများ ကျဆငးပခငး၊ လစျးနနး မတညမငမပခငးများ ကကလတောရြါသည။ ဝငလင

က ထနးသမးထားနငရန အထကတးဖ ေအြောြါသည။ ထအတက ဓာတြစစညး သငးအားစများ တးပမင

သးစရြါသည။ ထအပြင ေယသမား အချ က နယလပမခ လငတးလြးစားသများထမ လချးလငများ အများအပြား

ရယထားရသညဟ ဆြါသည။ အလ ကးဆြရမညပဖစ၍ အနတရာယရသညတင အထကတးရန ေြလဆာငကကရ

သညဟ ဆြါသည။

ယခအခါ စကြျ းသများ အဓက ရငဆငရသည ပြဿနာမာ သဘာဝြတဝနးကျင ပြဿနာမဟတဘ စးြားလရး

ပြဿနာ ပဖစြါသည။ အဓက ကကလတရသည အခကအခများက လမးပမနးရာ လပဖကကားသ ၄၃ဦးက လအာကြါတငး

လပဖကကားကကြါသည။


21

ရေခြစကပျ းရေး စနရြါမအြကအြ ရ ြေကကားသ အြျ းအစား

ရငးနးပမြနမရန ခကခပခငး 26 (48 %)

ခရမးချဉလရာငးလစျးနမကျပခငး 7 (13 %)

လရမရရပခငး 7 (13 %)

လရအရညအလသး ကျဆငးလနပခငး 4 (7.5 %)

ေြအားမရရပခငး 3 (5.5 %)

လရာဂါများ 2 (4 %)

မျ းလစအရညအလသးနင လစျးနနး 1 (2 %)

ပြဿနာမရ 4 (7.5 %)

စစလြါငး 54 (100 %)

ေယား ၂ - အငးလေး စကြျ းသများ လပြာပြသည လရခခစကြျ းလရး ေြငနး အဓကစနလခါမ အခကအခများ

တစနညးအားပဖင ေငယသတမနများ လကာကယခသည စစတမးအရ အငးလေးကနလဒသ သဘာဝ ြတဝနးကျင

အကကြအတညးသည ရမးပြညနယလတာငြငးနင ပမနမာနငငအတငး ေမစးြားလရး အလပြာငးအေများ နကရငးစာ

ပဖစြားောပခငးနင နးကြစာ ချတဆကလနလကကာငး ထငရားစာ လတပမငနငြါသည။ သပဖစ၍ သဘာဝ ြတဝနးကျင

ထနးသမးလရးက လဒသ၏ ေမစးြား စဖြ ြါဝငလစေျက ဘကစ ခခငနငလသာ နညးေမးပဖင စဉးစားရြါမည။

ဤချဉးကြြမာ ြမ ရြလထးလသာေညး တစချနတညးမာြင သဘာဝြတဝနးကျငက ြမ

ထနးသမးလစာငလရာကနငရန တနးအားအသစတစခေညး ပဖစနငသည။

၃-၂ အငးလေးကနလဒသအတငး စကြျ းလရးနင ဆကစြသည ညစညမးမ -လပဖရငးနငမည

နညးေမးများ အကကပြချက

ေငယသတမနများနင MIID အလနပဖင အငးလေးကနလဒသ၏ ရြလထးလသာ သဘာဝြတဝနးကျငအတက ေြငနး

လဆာငရကရာတင အသးဝငနငမည အကကပြချကအချ က မျလဝေြါသည။ အချ အကကပြချကများမာ

အလကာငအထညလဖာေျက ရလနမြပဖစြါသည။ ေငယသတမနများအလနပဖင ယငးသလသာ စမချကများက တးချ

လဆာငရကနငရန ဆကေက အကကပြြါသည။

၃-၂-၁ ဓာတသငးအားစများ အသးပြမနင စြေျဉး၍ သတငးအချကအေက ြမလကာငးမနစာ ရရလရး

လတဆလမးပမနးခလသာ စကြျ းသများသည လရခခများအတက ဓာတလပမကသော နင/သမဟတ ြးသတလဆး

အသးပြမ သငလတာလသာ ြမာဏများက သရ နားေညမ အေနနညးြါးြါသည။

လညာငလရေမမရ ဓာတြစစညး လရာငးချသများသညေညး အချကအေက ကနးဂဏနးများက ရငးေငးစာ

လပြာပြနငပခငး မရြါ။ လေောခလသာ ဓာတလပမကသောအတများအနက အချ မာ အတလြါတင အသးပြြ

ေမးညနချကများ ြါရြါသည။ (သာမနအားပဖင တစဧကေျင ဓာတလပမကသော ကေဂရမ ၁၀၀ အသးပြရန

လဖာပြထားကကြါသည။) သလသာ မရငးေငးပခငးများ အများအပြား ရလနြါသည။ အချ ေယသမားများက ကေဂရမ

၁၀၀ ဆသညမာ ဓာတလပမကသော တစကကမထညသငးရမည ြမာဏပဖစမြး စကြျ းရာသ တစရာသ အတငး

အကကမကကမ ထညသငးနငသညဟ ဆကကြါသည။ အချ ကေညး ကေဂရမ ၁၀၀ ကနသတချကသည


22

ကနးလပမလြါတင စကြျ းပခငးအတကပဖစမြး လရခခစကြျ းလရးအတက မဟတ၊ လရခခစကြျ းလရးမာ ဓာတလပမကသော

ြမ၍ အသးပြရသညဟ ဆြါသည။ ြးသတလဆးအသးပြမတငေညး အေားတ ရြလထးမများ ရလနြါသည။

ဤသလသာ အဓြပာယမရငးေငးပခငးများက ရငဆငလနရပခငးလကကာင ေငယ သတမနများအလနပဖင လအာကြါ

အတငး အကကပြေြါသည။

1. အများဆး အသးပြနငသညြမာဏ ေမးညနချကက အများပြညသနင သကဆငလသာ သလတသန

အဖအစညးများ၊ သကဆငရာ ဦးစးောနများနင ဓာတြစစညးထတေြသများ ြးလြါငးေျက

အငးလေးလဒသအတက သးသန ပြစသငြါသည။ လဒသ၏အလပခအလန (လရခခစကြျ းလရး) နင

ေကလေျာညလထပဖစမြး အငးလေးကနလဒသအတငး အများဆး စကြျ းသည စကြျ းြငများ (ခရမးချဉ၊

ဗးသး၊ ခရမးသး၊ စသညတ) နင ကကညလစရန ပဖစြါသည။

2. ဤေမးညနချကက ြစတာများ ရကနြမြး ဓာတ သငးအားစ အလရာငးဆငများတင ပမငသာထငရားစာ

ချတဆပြသထားရန ပဖစြါသည။ လရာငးချမည ဓာတလပမကသောအတ/ ြးသတလဆးြေငးများ လြါတငေညး

ရကနြလဖာပြထားရြါမည။ ေကကားဒငအချ အလနပဖင ယငးသလသာ စနစသည လနာကဆးတင

လရာငးချရသည ြမာဏက နညးြါးလစနငပခငးလကကာင ြးလြါငးလဆာငရကရန ဆနဒမရပခငးမျ း ပဖစနငြါသည။

သပဖစ၍ ယငးစညးမျဉးများေကနာပခငးက စကြျ းလရးသး ဓာတြစစညးများ လရာငးချခင ေငစငအသစ

ထတလြးရာတင သမဟတ ေငစငသကတမးတးရာတင စညးကမးသတမတချကတစရြအပဖစ ထညသငးရန

စဉးစားသငြါသည။

၃-၂-၂ သဘာဝလပမကသောအသးပြမက အားလြးပမငတငပခငး

လတဆလမးပမနးချကများက အလပခပြ၍ ေငယသတမနများအလနပဖင သဘာဝလပမကသောအသးပြမက အားလြး

ပမငတငေြါသည။ သဘာဝလပမကသောက နယလပမလဒသတငးမာြင ထတေြနငမြး ကနကျစရတေညး နညးြါး

ြါသည။

အထကတင လဖာပြခသညအတငး လပခာကလသရာသတင စကြျ းလပမများ၊ ခခများက မးရပခငးလကကာင ေဝပဒြများ

လေထအတငးသ ဆးရးသားမြး နယလပမလဒသ ရာသဥတနင ကျနးမာလရးက ထခကြါသည။ သပဖစ၍ နယလပမခ

စကြျ းသများသည စနြစ ေဝပဒြများက စလဆာငးထားရမြး သဘာဝလပမကသောအပဖစ လပြာငးေပြေြရန အားလြး

တကတနးြါသည။ ထအတက ခတပဖတမးမမကနညး (slash-and-char technique) က အသးပြနငြါသည။

(ပြညသအစအဖြငသစလတာ ကဏဍတင လဖာပြထားြါသည။) သမဟတ လပမလဆးပြေြနငြါသည။

လပမလဆးပြေြရာတငေညး သမားရးကျနညးေမးများက အသးပြနငြါသည၊ သမဟတ ဘကာရ (Bokashi)

ကသ ဆနးသစတထငလသာ အပခားနညးေမးများက အသးပြနငြါသည။

ေကရ စမချကအချ ကေညး တးချလဆာငရကနငြါသည။ လခါငတငရာတင အခါအားလေျာစာ လဗဒါက

သဘာဝလပမကသောအပဖစ လပြာငးေထတေြသည စကရရြါသည။ ယငးသလသာ စမချကက နယလပမလဒသ

အာဏာြငများက ြြးလြးသငြါသည။ အေားတ Orgaworld (လအာဂါလဝါ) အမညရ ဒတချ ကမပဏတစခသည

ယခအခါ ရမးပြညနယလတာငြငးတင လပမလဆးထတေြသညစကရကကးတစခ တညလထာငရန စဉးစားေျက


23

ရြါသည။ လဒသတငး မမ များ၊ ကကကခခများမ လအာဂနစစနြစြစစညးများနင အငးလေးကနအတငးမ လဗဒါများက

စလဆာငးယမြး သဘာဝလပမကသောအပဖစ လပြာငးေရနပဖစြါသည။

သဘာဝလပမကသောထတေြမ ဖမဖးောြါက အငးလေးကန၏ အဓက ပြဿနာ တစရြပဖစလသာ လဗဒါပြနြားပခငး

ကေညး လပဖရငးရန အလထာကအကပြနငြါသည။ စငစစ လဗဒါက လပမလဆးပြေြမြး ေယသမားများ

အသးပြနငသကသ လရာငးချ၍ေညး ရြါသည။ လဗဒါစလဆာငးဝယယသည စနစတစရြ တညလထာငရန

ေငယသတမနများ အလနပဖင အကကပြေြါသည။ လနရာသတမတ၍ ကနတငယာဉများ လစေတဝယယမညပဖစမြး

ရာသရာသားများက လေဘယနစးတက စသညပဖင သမဟတ အလေးချနပဖင လရာငးချနငရန ပဖစြါသည။

လပမလဆးပြေြသည ေြငနးက စကရပဖင အကကးစား ေြကငနငြါမည။ ေယသမားများ ဝငလငရရမြး

လဗဒါပြဿနာေညး လေျာနညးကျဆငးသားမညအပြင သဘာဝြတဝနးကျငဆငရာ ေြငနးများက ရာသ

ရာသားများက မမတ ေြငနးသဖယ ခယောကကြါမည။

၃-၂-၃ ေဝြးသတလဆးများ အသးပြမက အားလြးပမငတငပခငး

ြးသတလဆးလကကာင လရညစညမးပခငးဆငရာ အချကအေကများမာ ဟတစကက သညတစကကသာ ရလသာေညး

ြးသတလဆးအသးပြမ များေနးလနလကကာငး၊ အငးလေးကနအတငး ြးသတလဆးများ စးဝငမြး ေထ၏ ကျနးမာလရး

ထခကပခငး၊ နယလပမတငး အလေကျလြါကလသာ အြငများက ထခကပခငးတ ပဖစြားလနလကကာငး စကြျ းသများနင

လတဆလမးပမနးရာမ သရရြါသည။ ေဝြးသတလဆးများနင အေယတက ရရနငလသာ ြစစညးများပဖင လနအမမာြင

လဖျာစြနငသည လဆးရညများအလကကာငး ကျယကျယပြနပြန လေကျငသငတနး လြးသငြါသည။12

စကြျ းသအများစမာ ပြဿနာများ ပဖစြားလနပခငးက သရမြး အနာဂတအတက အေားအောလကာငးသည

စတကးစတသနး အသစများကေညး လထာကခ ကျငသးေကကြါသည။ ေကေမးမလရာကရလရး ေြငနးများ

ေြလဆာငရာတင စကြျ းသများသည လနအမမာြင လဖာစြနငသည လပမကသော သရြပြ ပြေြပခငးများက ေနစာ

စတြါဝငစားကကြါသည။ ညနကကားပြသလြးလသာ အချကများကေညး ဂရတစက မတသားကကြါသည။

ယငးသလသာ နညးေမးများက အလသးစတ သငကကားပြသလြးမည သငတနးများ ပြေြလြးလစေလကကာငးေညး

လတာငးဆကကြါသည။

၃-၂-၄ ခရးသားေြငနး လစျးကကနင ြမလကာငးမနစာ ချတဆကပခငးပဖင လကာငးမနလသာ

စကြျ းနညးများ (Good Agriculture Practices) (GAP) က အားလြးပမငတငပခငး

လကာငးမနလသာ စကြျ းနညး GAP က အသးပြလသာ စကြျ းသများနင လတဆလမးပမနးရာတင GAP စကြျ း

ထကကနများအတက လစျးကက မရလကကာငး စကြျ းသများက လထာကပြလဆးလနးကကြါသည။ အငးလေးမ GAP

စကြျ းသများက ရနကနလစျးကကနင ချတဆကလြးရန ကကးြမးမများ ရခလသာေညး ယငးသလသာ ေြငနးစဉမာ

ခကခမြး မလရရာ မလသချာလသာ ေြငနးစဉပဖစသညဟ လတဆလဆးလနးခသည ကျမးကျငသများက ဆြါသည။

သပဖစ၍ ခရးအကာအလဝး နညးြါးလသာ လစျးကကက အဓကထားရန အကကပြြါသည။ စကြျ းသများ

12 နညးေမးတစခမာ ငရတ၊ ကကကသနပဖ၊ ဂျငး၊ လဆးရကကကး၊ ဆြပြာတက လရာစြမြး ဒေယဆအနညးငယထညေျက ြးသတလဆး

ပြေြပခငးပဖစြါသည။


24

ေကေမးမမြး ရငးနးကျမးဝငမေညး ရသည လစျးကကမာ ရမးပြညနယလတာငြငး ခရးသားောလရး

ေြငနးကဏဍ ပဖစြါသည။

ဟတယနင ခရးသားေြငနး ဝနကကးောန (MoHT)သည ခရးသားေြငနးများနင ြးလြါငးေျက GAP

စကြျ းသများ၏ စကြျ းထကကနများက စားသးသများ၊ ရမးပြညလတာငြငးရ နယလပမလဒသတငး

စားလသာကဆငများ၊ ဟငးသးဟငးရကကနသညများထ အလရာငးပမငတငလြးနငြါသည။ ယငး GAP

စကြျ းထကကနများက လကကာပငာပခငးပဖင စားလသာကဆငများအတကေညး မြငဖကများအလြါ အသာစး

ရရနငြါသည။ လစျးနနးများေညး ြမပမငမားစာ ရရနငြါမည။ GAP စကြျ းထကကနများသည အနတရာယ

ကငးရငးမ အြငးတင အားသာလကကာငး လစျးကကတငြပခငးနင သပမငနားေညမ ေြငနးများ

လဆာငရကသငြါသည။ သပဖင စားသးသများက လစျးနနး (အနညးငယ) ြမ ကကးပမငပခငးက ေကခောလစရန

ပဖစြါသည။ ဥြမာ ဟငးေျာအမညစာရငး (menu) တင GAP တဆြ ထညသငးလဖာပြနငြါသည။ ရမးပြညနယ

လတာငြငး ဟတယနင စားလသာကဆင ေြငနးရငများ အသငးသည အငးလေးကန၊ လတာငကကး၊ ကလော၊

ြငးတယ နင ေငလကာတတင ယငးသလသာ အစအမက အားလြးပမငတငနငြါက အလရးြါလသာ ဆလဆာငမ

ရသည လစျးကက ပဖစလြါောြါမည။ နယလပမလဒသက သဘာဝအလပခပြ ခရးသားေြငနး ေြကငသည

အရညအလသးပမငမားလသာ ခရးသားလဒသအပဖစ အမတတဆြ လဖာလဆာငရာ၌ ဤအလပြာငးအေက ထညသငး

နငြါမည။ လနာကဆး အလရးြါလသာ အချကမာ စားလသာကဆငများတင ခရမးချဉသာမက သစသးနင ဟငးသး

ဟငးရကအမျ းမျ း ဝယေအား ရမညပဖစမြး စကြျ းသများ စကြျ းြင အမျ းအစား စေငစာ တးချစကြျ းနငရန

ဆလဆာငမပဖစနငြါသည။

၃-၂-၅ စကြျ းြငအမျ းအစား စေငလစလရး အားလြးပမငတငပခငး

အငးလေးကနတင အဓက ကစစရြတစခမာ ခရမးချဉစကြျ းလရးက များစာ မခအားထားလနရပခငး ပဖစြါသည။

ေကလတအားပဖင ခရမးချဉတစမျ းတညးသာ စကြျ းလနရပခငး ပဖစြါသည။ ထအတက စကြျ းထကရမ

များပြားေနးပခငးနင သဘာဝြတဝနးကျင ပြဿနာများ ကသ ပြငးထနလသာ အကျ းဆကများ လတကကခစား

ရြါသည။

စကြျ းသများအားေးက ေနခလသာနစအနညးငယအတငး ခရမးချဉ အထကများေနးပခငးလကကာင လစျးနနးများ

အေနအမငး ကျဆငးခရသညဟ လထာကပြလဆးလနးကကြါသည။ အပခား စကြျ းြငများ စကြျ းရန အားလြး

ပမငတငပခငးပဖင စကြျ းသများသည အပခားလစျးကကများေညး ရရောမြး ခရမးချဉနင စကြျ းချနမတညလသာ

အြငများကြါ စကြျ းောနငရနပဖစြါသည။

လတဆလဆးလနးခလသာ ကျမးကျငသများ၏ လဆးလနးချကများအရ ခရမးချဉးတစမျ းတညးက လရခခတစခတညး

တင နစလြါငးများစာ ဆကတက စကြျ းပခငးပဖင ြးမားများ ကျလရာကောမညအပြင အြငလရာဂါများေညး

ပဖစြားောြါသည။ ဤစနလခါမအခကအခက လရခခအတငး ဟငးသးဟငးရကအြင အမျ းမျ း စကြျ းပခငး၊

အေညကျ စကြျ းပခငးပဖင လကျာေားနငြါသည။ လရခခအတငး ကျနးလမျာတစခတင ယခနစ ခရမးချဉစကြျ းမြး

လနာကနစတင မနော၊ လနာကနစတင ြ စသညပဖင စကြျ းနငရန ပဖစြါသည။


25

အြငမျ းစစကြျ းနငလရးက ခရမးချဉမဟတလသာ အပခားသးနြငများအတက ထလရာကလသာ မျ းလစများနင

စကြျ းနညးများ ဖမဖးလရး အားလြးပမငတငလရး ေြလဆာငပခငး ကသလသာ ေြငနးများပဖင ြြးမလြးနငြါသည။

MIID အဖသည ဂျာမနအဖအစညး GIZ အဖမ စမချကအရာရများနင လတဆခရာ အငးလေးကနအတငး

စကြျ းလရး သငတနးောန တညလထာငရန ကကးြမးလနလကကာငး သရရြါသည။ လနာငအခါ အပခားစကြျ းြငများက

အားလြး ပမငတငရာတင ဤသငတနးောနသည အလရးြါလသာ အဖအစညးပဖစောနငြါသည။

နယလပမလဒသတငးနင ပမနမာနငငတငးရ လစျးကကသစများနင ချတဆကနငရနေညး လဆာငရကသငြါသည။

ဤလနရာတင ေငယသတမနများအလနပဖင ေကကားဒငများနင အကျ းလဆာငြစားများ၏ အခနးကဏဍက

အလေးအနကလဖာပြေြါသည။ ၎ငးတမာ လစျးကကအေားအောများက သရနားေညကကမြး စကြျ းသများအလန

ပဖင စကြျ းထတေြမ လပြာငးေရန များစာ ကသောသကလရာကနငသများပဖစြါသည။

၄။ အငးလေးကနအတငး လရနင ြတဝနးကျငသနရငးလရး ကစစရြများ အငးလေးကနအတငးတင လရအရညအလသးက သလတသန ပြေြထားပခငး မရြါ။ MIID နငအတ အငးလေးကန

ေငယသတမနများက သလတသန ပြေြရာတင ရာများ၌ လတဆလမးပမနးပခငးများ၊ လရက ဓာတလဗဒ စမးသြ

စစလဆးပခငးတ ြါဝငြါသည။ ရေဒများက ကကညပခငးပဖင ရာအများအပြားတင စနစတကျ ြတဝနးကျင

သနရငးလရး ေြလဆာငထားပခငး မရလကကာငး၊ အမသာများေညး မရလကကာငး၊ မေလာအညစအလကကးနင အပခား

အမလထာငစ စနြစြစစညးများက အငးလေးကနအတငး တကရကစနထတကကလကကာငး၊ ထလကကာင

အနတရာယရလသာ ဘကတးရးယား ြးမားများ လြါကြားေျကရလကကာငး ယဆရြါသည။ အမလထာငစ

စနြစြစစညးများလကကာင ညစညမးမနင စကြျ းလရးနင ဆကစြလသာ ညစညမးမ လြါငးစြေျက

လရာဂါပဖစြားမည အနတရာယတးြားော သညအပြင အငးလေးကနအတငး လဗဒါများ တးြားလစြါသည။

အငးလေးကနအတငး လနထငသများသည လရညစညမးမ အနတရာယက ြမ၍ သရနားေညောကကလသာေညး၊

အမလထာငစတငး နာမကျနးပဖစနငသည အနတရာယက တးြားလစသည ပြမြများက ဆကေက ပြမလနထငေျက

ရကကြါသည။ ြတဝနးကျငသနရငးလရး ြညာလြးေြငနးများ စနစတကျ ဆကေကေြလဆာငပခငး၊

အမသာများနင အငးလေးကနနင သငလတာသည အပခားလသာ ြတဝနးကျငသနရငးလရး အစအမများ ြမ၍

လဆာကေြအသးပြပခငးနင ြမလကာငးမနလသာ အလေအကျငများက အားလြးသည ဆလဆာငမများက

ြြးလြးပခငးတပဖင လရအရညအလသး ြမလကာငးမနမြး လရမ ကးစကလသာ လရာဂါများပဖစြားမက လေျာချနငြါမည။

၄-၁ ပြဿနာက သးသြပခငး

အငးလေးကနအတငး ဘကတးရးယားလကကာင ညစညမးပခငးအလကကာငး လကာငးစာ သရနားေညပခငး မရလသးြါ။

သလသာ ေြလဆာငမြး သလတသန အနညးငယက ကကညပခငးပဖင ဘကတးရးယားြးမားများ ပြနနလနပခငး

အြါအဝင လရညစညမးမ အလတာများများပဖစြားသညက ထငရားစာ လတရြါသည။13 ဤပြဿနာက ြမ

လကာငးမနစာ နားေညသလဘာလြါကနငရန အငးလေးကန ေငယသတမနများသည MIID နညးြညာအကကလြး၏

ကကးကကြမပဖင ၂၀၁၉ခနစ နဝငဘာေ ၂၉ ရကမ ဒေငဘာေ ၅ ရကအထ လရအသးပြမ နင လရြတဝနးကျင

13 Akaishi et al. 2006; Saw Yu May, 2007; Mar Lar Htwe, 2008


26

သနရငးမဆငရာ နယလပမခများ၏ ဓလေထးတမးများနင အပြအမများက လေောခြါသည။ လကျးရာ ၁၂ရာ

ြါဝငမြး ေလြါငး ၆၃ဦးနင အလသးစတ လတဆလမးပမနးခြါသည။ ရာသရာသား ၅၃ဦး၊ ရာေကကး ၈ဦး၊

အငးသားဝနကကး လဒါကတာထနးေငနင လညာငလရေလဆးရအြကကးတ ြါဝငခြါသည။

လတဆလမးပမနးခလသာ ရာသရာသားအားေး (ရာနနးပြည) က (ထမငးဟငးချကပြတပခငး၊ ြနးကနလဆးပခငး၊

အဝတလေျာပခငး စသညတမ ထကရသည) စနြစလရဆးများက အငးလေးကနအတငး တကရကစနြစသညဟ

ဆကကြါသည။ ြတဝနးကျငသနရငးလရး အလပခအလနများမာ ရာများအကကား များစာ ကာပခားမြး၊ အလပခအလန

အလကာငးမနဆး ရာများတင အမလထာငစ ထကဝကလကျာသည စနစတကျ အမသာများ လဆာကေြ

အသးပြေျက ရလကကာငး၊ အပခား ရာများမာ ြတဝနးကျငသနရငးလရး အလပခခ အလဆာကအဦ မရသလောက

ပဖစလကကာငး ရာေကကး ၇ဦးက လပြာပြြါသည (ေယား ၁)။

ဇယား ၁

ောအမည အမသာေရသာ အမ ောြငနနး

ြစားကနး 54%

နနးြန 36%

အငလထာငကကး 19%

သေဦး 14%

လရဝကကး 5%

လြါကြါး 2%

လကော 0%

စနစတကျ အမသာလဆာကေြအသးပြပခငးသည ေမစးြားအဆင၊ ရာ၏ ြတဝနးကျငတနင ဆကစြသညဟ

ယဆရြါသည။ စးြားလရးအဆငလပြသများသည လနအမတင အမသာတညလဆာကအသးပြရန အေားအော ြမ

များပြားြါသည။ လပမပြငတင သမဟတ လရတမလသာလနရာများတင တညရသည အမများမာ မေလာကန

စသညတနငတက စနစတကျ အမသာ ထားရတတြါသည။ အငးလေးကနအေယဗဟတင တညရလသာ

လပခတရညအမများတင လနထငသများက မေလာကနက လရနကရာတင တညလဆာက၍ မရလကကာငး၊ သပဖစ၍

မေလာက အငးလေးကနအတငး တကရကစနထတရလကကာငး လပြာကကားကကြါသည။

လတဆလမးပမနးခလသာ ရာသရာသား သးြတစြလကျာမာ အမသာစနစတစစတစရာ အသးပြပခငး မရြါ။

သးြတစြမာ မေလာကနထားရအသးပြကကြါသည။ ၂၂%သည မေလာအညစအလကကးများက တငးတး၍ သမဟတ

ကျနးလမျာလြါတင စနြစကကြါသည။ ၁၀%က ြေြစတစ မေလာကနက အသးပြကကြါသည။ မေလာကနထားရသ

များအနက သကတမးအကကာဆးမာ ၁၉၉၉ ခနစတင တညလဆာကခပခငးပဖစြါသည။ လနာကဆး

တညလဆာကခသည မေလာကနမာ ၂၀၁၇ခနစက တညလဆာကခြါသည။ ြျမးမျအားပဖင ၂၀၁၁ခနစတင

တညလဆာကခြါသည။


27

မေလာကန မရသများအနက ၉၀%က မေလာကန ဝယယေ/တညလဆာကေသညဟ ဆကကြါသည။ မေလာကန

ထားရပခငး အလရးကကးြက ရာသရာသားများ သရနားေညကကသညအပြင ဝယယတညလဆာက အသးပြရနေညး

ဆနဒရကကသညဟ ယဆရြါသည။

ြ ၁၁ - အငးလေးကနအတငး မေလာ အစအမများ အသးပြမ

အငးလေးကန ေငယသတမနများက လပဖကကားသများ၏ ရာများတင ကာေအေက မညသည လသာကလရ

အရငးအပမစများ ရလကကာငးကေညး လေောခြါသည။ လမးပမနးခလသာ ရာသရာသား ၆၁%သည ယခငက

အငးလေးကနလရက လသာကလရအပဖစ အသးပြခမြး ၂၃%က စမစမးလရက အသးပြခြါသည။ ယခအခါ

အလေအကျငများ များစာ လပြာငးေသားမြး လပဖကကားသ ၃%သာေျင အငးလေးကနလရက လသာကလရအပဖစ

အသးပြြါသည။ ၅၀%က လရသနလသာကမြး ၂၃%က စမစမးလရကလသာကြါသည။ ကျနရသများက လရတငးမ လရ

သမဟတ မးလရက ခယ၍ လသာကကကြါသည။

လပဖကကားသများက ယငးသ လပြာငးေလသာကသးခလသာ အချနမာ ၁၉၉၉ ခနစမ ၂၀၁၇ခနစအထ အမျ းမျ း

လပဖကကားကကြါသည။ ြျမးမျအားပဖင ၂၀၁၂ခနစတင လပြာငးေခြါသည။ လတဆလမးပမနးချကများအရ

အငးလေးကနလရက လသာကြါက အနတရာယရြါသည။ အငးလေးကနလရ လသာကသများသည ဝမးဗကဆငရာ

ပြဿနာများ လတကကခစားရမြး စမစမးလရ လသာကသ ၃၈%မာ လကျာကကြ ပြဿနာများ ပဖစြားသညဟ

ဆြါသည။

ကနအတငး

တကရက ၃၅%

မလလာကန ၃၃%

မ မတငကျငး

တး ြငး

၁၁%

ကျနးမမျာမေါတင

၁၁%

ေလတစတစကန

၁၀%


28

ြ ၁၂ - အငးလေးကနအတငး ၂ဝဝဝပြညနစများတင လရအရငးအပမစများနင ကျနးမာလရး ပြဿနာများ

အငးလေးကနအတငးလနထငသအများစသည ြမအနတရာယကငးလသာ လသာကလရလသာကသးသည အလေအထ

များက ကျငသးေျက ရြါသည။ သလသာ အပခားအလရးြါလသာ လရအသးပြမများအတက လသာကလရလောက

အလေးထား သတပြပခငး မရဟ ယဆရြါသည (ြ ၄)။ ဥြမာ လပဖကကားသ ၆၁%သည အငးလေးကနအတငး မာြင

လရချ းကကြါသည။ သာမနအားပဖင လေကားရငးတင လရချ းကကမြး အမသာနင မတာအနညးငယသာ

ကာလဝးြါသည။

အစားအစာ ချကပြတရာတငေညး စးရမြြနဖယရာ ပဖစြါသည။ လတဆလမးပမနးခသ ၃%သာေျင

အငးလေးကနလရက လသာကကကလသာေညး ၁၂%သည အငးလေးကနလရပဖင အစားအစာများက လဆးလကကာ


29

ကကြါသည။ လပဖကကားသ ရဦးအနက ၅ဦးသည ဝမးဗက လရာဂါများ ခစားကကရြါသည။ အတညပြနငရန လနာကထြ

အလသးစတ လေောစစမးရမညပဖစလသာေညး အငးလေးကနလရအသးပြပခငးနင ဝမးဗကလရာဂါများ အကကား

အလကကာငးနင အကျ း ဆကစြမ ရလနသညဟ ယဆရြါသည။

ြ ၁၃ - အမလထာငစအတငး လရအသးပြမအတက လရအရငးအပမစများ

လရအရညအလသးက ြမ၍ နားေညသလဘာလြါကနငရန MIID နင အငးလေးကန ေငယ သတမနများသည

အငးလေးကနလရက ဘကတးရးယားြး စမးသြခြါသည။ စမးသြရန အသးပြခလသာ ကရယာမာ လရစမးသြ

ကရယာ ထတေြမြး နငငအများတင လရာငးချေျကရသည အလမရကနကမပဏတစခပဖစလသာ IDEXX

Laboratories, Inc. မ ထတေြသည ကေငစစကရယာ (Colilert test) ပဖစြါသည။ ယငးမာ အလမရကန

ပြညလထာငစ သဘာဝြတဝနးကျင ကာကယလရး လအဂျငစထမ ခငပြချကရရထားလသာ ကရယာပဖစမြး

ပမနမာနငငသ ေကလတစမးသြခနးသး ကရယာများ တငသငးလရာငးချသည ကမပဏတစခပဖစလသာ Nanova Co.,

Ltd. က တငသငးလရာငးချြါသည။ E. Coli ဘကတးရးယားသည ေစနထတသည မစငတင အများဆး လတရသည

ဘကတးရးယားပဖစမြး ယငးလကကာင ပြငးထနလသာ အစာလချပခငးဆငရာ လရာဂါများ ပဖစြားြါသည။14

အပခားစစတမးများနင မတညလသာအချကမာ လရနမနာက အငးလေးကန အေယဗဟမ ရယပခငး မပြဘ ရာတငး

လရေမးလကကာငးများမ ရယခြါသည။ အငးလေးကန အေယဗဟမ လရက မညသမျ မလသာကကကပခငးလကကာင

ပဖစြါသည။ ရာတငး လရေမးလကကာငးများမ လရကမ အစားအစာလဆးလကကာပခငး၊ ြနးကနလဆးပခငး၊ လရချ းပခငး

14Escherichia coli (E. coli) (အးကေင) ဘကတးရးယားသည သာမနအားပဖင ကျနးမာလသာ ေနင တရစဆာနတ၏ အသမအတငး

အသကရငလနထငြါသည။ E. coli ဘကတးရးယားမျ း အများအပြားမာ အနတရာယမရြါ။ သမဟတ လခတတခဏမျသာ ဝမးသားလစြါသည။

သလသာ အနတရာယရသည အးကေငမျ း အနညးငယေညး ရြါသည။ အထးသပဖင E. coli O157:H7 သည ဝမးဗကတင ကကသားများ

ကကတကပခငး၊ ဝမးလေျာမြး လသးြါပခငး၊ ဝမးလေျာမြး အနပခငး တက ပဖစြားလစြါသည။ အငတာနကေြစာ

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/e-coli/symptoms-causes/syc-20372058 တင ကကညြါ။


30

သမဟတ သားတကပခငးတအတက အသးပြကကသ အလတာများြါသည။ ယငးလနစဉ အလေအကျငများလကကာင

ညစညမးမဒဏက များစာ ခစားရနငသညဟ ထငပမငယဆမြါသည။

လရနမနာလကာကယလရးေြငနးက ၂၀၂ဝခနစ မတေ ၈ ရကတင လဆာငရကခြါသည။ အြစနစစပဖင လရနမနာ

၂၀ က ရာ ၁၈ ရာမ ရယခြါသည (ြ ၁၁)။ ၂၄နာရ ကကာပမငမြးလနာက လရနမနာ ၂ဝေး (နမနာ၏ ၁၀၀%) တင

E.Coli ဘကတးရးယား ရသညက စမးသြလတရရြါသည (ြ ၁၂)။ သပဖစ၍ အငးလေးကနတစခေးတင

လရညစညမးမမာ ကျယကျယပြနပြန ပဖစလနသညဟ ယဆရြါသည။ အေနကကးလေးလသာ ကျနးမာလရး

ပြဿနာများ ပဖစနငြါသည။ လရနမနာများ လကာကယသညလနရာများမာ အမျ းသမးများ လရချ းလနလသာ

လနရာများအနး နင လနအမလေကားထစတင သားတကလနလသာ လနရာများအနးမ လကာကယခပခငး ပဖစြါသည။

ယငးအလေအကျငများမာ သတမမမဘ အေအလေျာက ပြရးပြစဉ ပဖစလနမြး လညာငလရေမမနယအတငး လရမ

ကးစကလသာ လရာဂါများ ပဖစြားမ များပြားလနရပခငး အလကကာငး ပဖစနငြါသည။ ၂၀၁၇ခနစတင ဝမးလေျာေနာ

၁၆၅၉ဦးရမြး ဝမးလေျာပခငးသည လသဆးမအများဆး အလကကာငး ပဖစသညဟ လညာငလရေလဆးရမးက

ေငယသတမနများက ရငးပြြါသည။ ဝမးကကေနာ ၇၃၆ဦး ရခမြး ဝမးကကပခငးသည ဒတယလသဆးမ အများဆး

အလကကာငး ပဖစြါသည။ ေနာများမာ ရကအတနကကာ အေြမေြနင လကျာငးမတကနငလတာဘ ကာေရည

ထခကမ များပြားနငြါသည။


31

ြ ၁၄ - အးကေင စမးသြစစလဆးရန ၂၀၂ဝခနစ မတေ ၄ ရကလနတင လရနမနာ လကာကယခသည လနရာ ၁၈လနရာ လပမြ


32

၄-၂ လရြတဝနးကျငသနရငးလရး ပြဿနာများ အတက လပဖရငးချက ရာလဖပခငး

လေောစမးစစချကများ၊ လတဆလမးပမနးချကများ၊ လပြာပြချကများနင ကငးဆငး လေောလတရချကများအလြါ

အလပခခေျက ေငယသတမနများအလနပဖင လဆာငရကရနပဖစနငမည လပဖရငးချကအချ က အကကပြတငပြ

ေြါသည။

၄-၂-၁ ြညာလြးပခငးနင သတငးအချကအေကမျလဝမ ြမလကာငးမနလစပခငး

ယခအခါ အငးလေးကနအတငးရ ရာသရာသား အများစသည အငးလေးကနလရမာ လသာကသးရန မသငလကကာငး

သရနားေညကကမြး အပခားလသာ လသာကလရ အရငးအပမစများက လပြာငးေအသးပြေျက ရြါသည။ သလသာ ဤ

အလပြာငးအေပြေြမြးလနာက လကျးရာများတင စနစတကျ အမသာစနစများ လဆာကေြတြဆင အသးပြလရး

ေြငနးများ လနးလကးသားပခငးေညး ပဖစနငြါသည။ ရာသရာသားများသည အငးလေးကနလရက မလသာကလတာ

ပခငးလကကာင လရညစညမးမ လေျာချလရးအတက ကျြ ၁သနး ၂သနး (၆ရလဒါော မ ၁၃၃လဒါော) ခန အသးပြ၍

အမသာ လဆာကေြရန မေအြလတာဟ ရပမငပခငးပဖစနငြါသည။

ေကရ လဆာငရကလနသည ြညာလြး ေြငနးများက ဆကေကေြလဆာငလသာေညး ဦးစားလြး အလနပဖင

လသာကလရကစစမ အပခား ကစစရြများက လပြာငးေ၍ အဓကထားေြလဆာငရန ေငယသတမနများအလနပဖင

အကကပြြါသည။ ဥြမာ အငးလေးကနလရပဖင အစားအစာများက လဆးလကကာပခငး၊ သားတကပခငး သမဟတ

အငးလေးကနအတငး လရချ းပခငးတသည အနတရာယရလကကာငး ရငးေငးစာ သရကကလစရန ြညာလြးပခငး

ပဖစြါသည။ အေားတ အနတရာယရနငလသာ ဘကတးရးယားများ ကးစက၍ ငါးများညစညမးပခငး ပဖစနငြါသည။

လနာကဆးအလနပဖင အငးလေးကနအတငး ဆးနင မစငများက တကရကစနထတပခငးနင လဗဒါများ အနအပြား

ပြနြားပခငးတ အကကား ချတဆကမက အသြညာလြးနငြါသည။ အငးလေးကနတင လဗဒါကစစမာ အဓက

ပြဿနာတစရြ ပဖစပခငးလကကာင ဤသ ြညာလြးပခငးပဖင လရြတဝနးကျငသနရငးလရး အားလြးပမငတငနငမည

ထလရာကလသာ နညးေမး ပဖစနငြါသည။

၄-၂-၂ ရးရငးလသာနညးေမးများက ဆနးသစတထငကျငသးပခငး

ြမလကာငးမနလသာ လရြတဝနးကျငသနရငးလရး စတငေြလဆာငရန ကကးြမးရာတင နညးြညာအခကအခများ

နင ရငဆငရနငြါသည။ ေငယသတမနများအလနပဖင ရးရငးမြး ကနကျစရတသကသာလသာေညး ေနစာ

ထလရာကလသာ နညးေမးအချ က လေောလတရခြါသည။ အငးလေးကနအလပခအလနနင သငလတာလသာ

အမသာများ၊ စကြျ းလရအတက ယရးယား စလဆာငးပခငးနင လရတမလဒသအလပခပြ လရြတဝနးကျင သနရငးလရး

တ ပဖစြါသည။

အငးလေးကနအေယတင မေလာကန ထားရရန လရနကေနးသညဟ ရာသရာသားများက ဆြါသည။

အငးလေးကန လရတမလဒသ ြတဝနးကျင နင သငလတာလသာ နညးြညာပဖင တထငထတေြမြး လရာငးချနငရန

စနဦးတထင ေြငနးရငများက နငငလတာအစးရအလနပဖင ြြးမလြးနငြါသည။ ဥြမာ ကလမဘောဒးယားတင

အကျ းအပမတများက ေမလရးအတကသာ အသးပြသည စးြားလရးေြငနးတစခပဖစလသာ Wetland Works! သည

တနလေဆကလရကနကကး (Lake Tonle Sap) အတငး ထလရာကစာ အသးပြနငသည လရကန သမဟတ

လရတမလဒသ ြတဝနးကျငသနရငးလရး အစအမများက တထငထတေြထားြါသည။ အေနရးရငးလသာ ဒေငး


33

ြစပဖင လရာဂါြးမားများက စစထတနငလသာ ေဝအလပမးြါးနင လဗဒါတက အလပခခေျက “Handypods”

(ေယကအဆငလပြလသာမေလာကန) အမညပဖင လရလြါလြါနငလသာ မေလာကနတစမျ းက ထတေြထားြါသည။15

ဤမေလာကနမာ တစေးေျင အလမရကနလဒါော ၁၀၀ မ ၁၅၀ အထ ကျသငမြး အငးလေးကန လကျးရာများ

အတက ထလရာကလသာ လပဖရငးချက ပဖစနငြါသည။ အငးသား ေြငနးရငများက ထတေြမြး လစျးကက

တငြနငမည ြစစညးအပဖစ အေျငအပမန အလကာငအထညလဖာနငမညပဖစမြး ကနကျစရတေညး နညးြါးြါသည။

ေနင တရစဆာနများမ စနြစအညစအလကကးများသည လပမကသောလကာငးစာ ပဖစနငြါသည။ အမလထာငစများမ

အညစအလကကး စလဆာငးယသည အစအစဉ တညလထာငေျက အညစအလကကးက စကြျ းခခများတင အသးပြနင

သည လရာငးကနအပဖစ လပြာငးေနငြါသည။16 ဤနညးပဖင ဓာတလပမကသောအသးပြမက လေျာချနငသညအပြင

လရြတဝနးကျင သနရငးလရးကေညး တးတကလကာငးမနလစြါသည။ အမလထာငစအချ တင အြ ဝငလငေညး

ရရောနငြါသည။ ဤသလသာ အစအစဉမျ းက ေမစးြားနင ယဉလကျးမ စစတမးလကာကယရရချကများအလြါ

အလပခခေျက ေြလဆာငနငြါမည။

အငးလေး အလမအနစ ဟတယေြငနး သကလမးသငတနးလကျာငး (Inle Heritage Hospitality Vocational

Training School) (IHHVTC) တင အသးပြေျကရသည ဆနးသစတထငလသာ လရတမလဒသ လရဆး

သနစငသညစနစမာ နယလပမလဒသတငးရ အြငမျ းများက အသးပြေျက လရဆးက သနစငပခငးပဖစြါသည။

ဤလရဆးသနစငစနစမျ းက အငးလေးကနအတငး အပခားလနရာများ၊ ဟတယများ သမဟတ လကျးရာများတင

ကးယအသးပြနငြါသည။

ြ ၁၅ - ဘကတးရးယား စမးသြလတရရလသာ လရနမနာ ၂၀ က လညာငလရေမဆနဒနယ ပြညသေတလတာကယစားေယ ဦးလနမျ းထ

၂၀၂ဝခနစ မတေ ၁၄ ရကလနက ရငးေငးတငပြလနစဉ

15 2020, 14 February. “The HandyPod chronicles: Cambodias floating toilets two years on.” Accessed March 16, 2020.

washmatters.wateraid.org/blog/the-handypod-chronicles-cambodias-floating-toilets-two-years-on. 16 WetlandWorks! အဖသည ကလမဘောဒးယားနငငတင အေားတေြလဆာငခသည။


34

၄-၂-၃ လငလကကးချးပမငမများနင ပြစဒဏများ

ေငယသတမနများသည လတဆလမးပမနးရာတင လရြတဝနးကျငသနရငးလရးကစစရြ ရြလထးြက လေော

လတရခရြါသည။ လဆးလနးလပြာဆရာတင လငလကကးပြဿနာများ အကကမကကမ ြါဝငောြါသည။ ဤအချကက

သတမ၍ လအာကလဖာပြြါ ေြငနးများက အကကပြတငပြအြြါသည။ လရဆငရာ စကကရယာများ ဝယယနငလရး

လချးလငထတလြးပခငး၊ သဘာဝြတဝနးကျင ဝနလဆာငမများအတက လငလြးလချပခငး၊ လကာငးမနလသာ

အလေအကျငများအတက ဆလဆာငမ အစအစဉများ ပြေြပခငးတက အကကပြြါသည။

ဆငးရလသာ အမလထာငစများအတက လရလြးလဝသညစနစ သမဟတ လရြတဝနးကျငသနရငးလရးစနစများ

တြဆင အသးပြနငလစလရး အလသးစားလချးလငများက အတးနနးနညးြါးသကသာစာပဖင ထတလချးသငြါသည။

ယငးသလသာ လချးလငများ ထတလချးပခငးက နငငလတာအစးရက ကကးကကြမြး သငတငလသာ လပြာငးေယပြငေယ

ရရနေညး ေအြြါသည။ ေထ၏ လချးလငပြနဆြနငစမးနငေညး ကကညရြါမည။ နယလပမခ အာဏာြင

အဖအစညး များေညး ြါဝငြတသကနငြါသည။ (ရာေကကးများနင ဘနးလတာကကးများေညး ြါဝငနငြါသည။)

ဤသပဖင လချးလင များက ပြနဆြရန ေမအသကအဝနးအတငး သတလြးလဆာကသမညသ ရြါမည။ ြတဝနးကျင

သနရငးလရး ြစစညးကရယာ လရာငးချလသာ ေြငနးရငများကေညး ကျသငလငက တစေးတညး မလြးလချနငသည

အမလထာငစများအတက အရစကျ လငလချစနစများပဖင လရာငးချလြးနငြါသည။

အပခားနညးေမးတစရြမာ ဆငးရလသာ အမလထာငစများမာ သဘာဝြတဝနးကျငဆငရာ ဝနလဆာငမများ

ေြလဆာငလြးလစပခငးပဖင လရလြးလဝလရးစနစ သမဟတ လရြတဝနးကျငသနရငးလရး စနစအတက

အသးပြနငလစပခငး ပဖစြါသည။ ဥြမာ အငးလေးကနအတငးမ လဗဒါ သတမတြမာဏ ရငးေငးလြးသည အတက

သမဟတ ြေြစတစအမက သတမတြမာဏ ဆယယလြးသညအတက မေလာကနတစခ တညလဆာကလြးပခငး

ပဖစြါသည။ အငးလေးကနတင အချ လသာ မသားစများမာ လငလကကးအားပဖင မတတနငလသာေညး ေြအား

မရားပခငးလကကာင ဤသလသာ အစအစဉများပဖင အဆငလပြနငြါသည။

မေလာကန ဝယယတြဆငနငလသာ မသားစများအား သတမတအချနကာေအတငးဝယယတြဆငလစမြး ယငး

ကာေ လကျာေနြါက ဒဏလငချမတအပြစလြးရန အာဏာြငများအလနပဖင စစဉနငြါသည။ အမလထာငစများက

စနစတကျ လရြတဝနးကျငသနရငးလရးစနစ တြဆငအသးမပြသလရ ေစဉ ဒဏလကကးလြးလဆာငလစရန

ပဖစြါသည။

အငးလေးကနလဒသ အြချြလရးအဖ (ILMA) အလကာငအထညလဖာပခငးပဖင လရနင ြတဝနးကျင သနရငးလရး

ကစစရြက အနးကြ လစာငကကညစစလဆးမြး ဆနးသစတထငမြး ထလရာကတငကျယသည လပဖရငးနညးများက

အားလြးပမငတငနငမညဟ ေငယသတမနများအလနပဖင လမျာေငြါသည။ လရလြးလဝလရးနင လရြတဝနးကျင

သနရငးလရးဆငရာ လနာကထြ အလသးစတ အချကအေကများ၊ စနလခါမ အခကအခများနင အကကပြချကများက

MIID က စာမျကနာ ၃၆မျကနာြါ အစရငခစာတစလစာင (IID, 2012) ပြစေျက ၂၀၁၂ခနစတင

ထတလဝထားြါသည။ ဖတရေြါ က ဆကသယလတာငးယနငြါသည။


35

၅။ အမကသမးပခငးနငစနြစပခငး

အငးလေးကနအတငးတင အမကပြဿနာမာ ေနခလသာ နစအနညးငယအတငး ကကးထားောြါသည။

အပြသလဘာလဆာငလသာ လဒသတငး ေြငနးအချ ကေညး အစြျ းေြလဆာငခြါသည။ သရာတင ပြညစလသာ

ဘကစ စနစတစရြက စစဉရန ေအြေျက ရြါသည။ အငးလေးကန ေငယသတမနများ အလနပဖင အချ

ြစစညးအမျ းအစားများက တားပမစြတြငပခငးပဖင အမကထကရမ လေျာချပခငး၊ ြမ၍ လရရညတညတနငမည

အပခားနညးေမးများက အသးပြရန အားလြးပမငတငပခငးတက အကကပြြါသည။ လဒသခပြညသများနင လဒသတငး

မဟာဗျဟာတအလြါ တစမြငနက အလပခခသည အမကသမးပခငးနင ပြနေည အသးပြနငရန ေြလဆာငပခငး

အစအစဉက တးတကလကာငးမနလစရနေညး အကကပြြါသည။

၅-၁ ပြဿနာက သးသြပခငး

အငးလေးကနအတငး အစငအခ စနြစြစစညး (အမက) စမခနခလရးက လေော၍ သြပစာအြစာတမးများ ပြစ

မတတမးထားရမ နညးြါးြါသည။17 သရာတင အငးလေးကနအတငး လနထငသ နယခများ၊ အရြဖကေမ

အဖအစညးများနင အစးရမဟတလသာ အဖအစညး (အငဂျအ) များသည ပြဿနာက ရငးေငးစာ လဖာထတ

သရကကလကကာငး လတဆလမးပမနးပခငးများနင ကငးဆငးခရးစဉများမ သရရြါသည။ စနြစြစစညးများက စမခနခမ

ညဖျငးြါက အနတသလဘာလဆာငသည အကျ းဆကများ ပဖစလြါောြါမည။ အစငအခ စနြစြစစညး

အမကများမာ ေသား ကျနးမာလရးနင အြငများ ရငသနလြါကလရာကလရးအတက အနတရာယပြနငြါသည။

နယလပမလဒသ ရခငးအေ ြသာဒက လေျာနညးကျဆငးလစသည အလနာငအယကေညး ပဖစြါသည။

ခရးသားေြငနးက ထခကသည အကျ းဆကများ ပဖစလြါောနငသညအပြင အငးသားဝလသသေကခဏာ

(identity) ကြါ ထခကလကကာငး ရာသရာသား အချ က အလေးအနက လပြာကကားကကြါသည။ အစငအခ

စနြစြစစညး (အမက) များ လနရာအနတင လတလနရပခငးသည တစခတညးလသာ ပြဿနာ မဟတြါ။ ေကရ

အမကစနြစြ အလေအကျငများသညေညး ပြဿနာပဖစြါသည။ အမလထာငစအေက အမကများက

မးရပခငးသည အမနးချငးများ၏ ကျနးမာလရးက ထခကနငြါသည။

17 Buijtendijk, Harald, and Kristina Tschunkert. "Hotel industry expansion and sustainable development: A case study of Inle

Lake, Myanmar." Research in Hospitality Management 6, no. 1 (2016): 9-23.


36

ြ ၁၆ - လညာငလရေမမ မဂဂောလစျးတးလပမာငးတင အမကများ စနြစထားြ

ြ ၁၇ - အငးလေးကနအလနာကြငး လရတမလနရာများရ အမကြ

အမကကစစက လပဖရငးရန အရြဖကေမအဖအစညးများ၊ နငငတကာအစးရမဟတလသာ အဖအစညးများနင

နငငတကာ အဖအစညးများက နစအတနကကာ နးလဆာတကတနးေျက ရြါသည။ ကကးြမးအားထတမများက

အသအမတပြ ချးကျးရမညပဖစလသာေညး ေမးခခနငသည လပဖရငးချကက လဖာထတလတရ အလကာငအထည

လဖာနငရန ေအြလနြါလသးသည။ ၂၀၂ဝခနစ မတေအထ လညာငလရေမမနယအလပခအလနမာ လအာကြါအတငး



37

၂၀၁၉ခနစ လဖလဖာဝါရေမ စ၍ လညာငလရေမမတငးနင အနးဝနးကျငမ အမကများက နယလပမခ ကမပဏပဖစလသာ

အငးလေးနငးဆက သမးဆညးေျက အမကအမျ းအစားခမြး အချ က ပြနေညအသးပြနငရန ေြလဆာင

ြါသည။ ကမပဏ၏ ေြငနးလဆာငရကမလကကာင မမ တငးအလပခအလနသည သသာစာ တးတကလကာငးမနောခ

ြါသည။

ြ ၁၈ - ေငယသတမနများ အငးလေးနငးဆကမပဏသ သားလရာကလေောကကစဉ၊ ၂၀၁၉ခနစ လအာကတဘာေ

လညာငလရေမမနယအတငး အပခားနယလပမလဒသများတင အမကသမးဆညးစနြစမ နညးြါးြါသည။

အချ ရာများတင အရြဖကေမအဖအစညး (CSO) များက ဦးလဆာင၍ အမကလကာကြများ ပြေြကကြါသည။

အကျ းရလသာေညး အနညးငယသာေြလဆာငနငြါသည။ ြမန မေြလဆာငနငြါ။ အမကပြဿနာ လပြေညရန

ေလောကမေညး မရြါ။

၅-၂ အစငအခစနြစြစစညး အမက စမခနခမ - လပဖရငးချက ရာလဖပခငး

အငးလေးကနေငယသတမနများနင MIID တသည အလတအကကအလြါတငေညးလကာငး၊ နယလပမလဒသတငး

သကဆငြါဝငသများ၊ ကျမးကျငသများနင လဆးလနးရရချကများအလြါတငေညးလကာငး အလပခခေျက

အငးလေးကန အမကကငးစငလရး အလထာကအကပြမည ေြငနးအချ က အကကပြတငပြြါသည။

၅-၂-၁ အမကထကရမလေျာချပခငး

အစငအခ စနြစြစစညး အမက ပြဿနာက လပဖရငးရန ြထမ ေြငနးအဆငတစရြမာ အမကထကရမ

လေျာချပခငး၊ ပြနေညအသးပြနငရန အားလြးစစဉပခငး၊ ပြနေညအသးပြနငသည ြစစညးများက အသးပြပခငးတ

ပဖစြါသည။ ရမးပြညနယအတငးရ မမ နယများအား ြေတစတစ ကငးစငလရး မမ နယများအပဖစ သတမတရန

ရညရယ၍ “One State, One Township” အစအစဉအတက ကလောမမနယက လရးချယထားြါသည။


38

လညာငလရေမမနယအာဏာြငများသည အရြဖကအဖအစညးများနင မတဖကလဆာငရကေျက

အငးလေးလဒသတငေညး အေားတ ေြရားမ ေြလဆာငနငြါသည။ ကလောမ အလတအကက၊

စနလခါမအခကအခများ၊ လပဖရငးချကများကေညး လေောနငြါသည။ အနဒယနင ဘဂဂေားလဒရ ကသလသာ

အမနးချငးနငငများမေညး စတကးစတသနးများ ရရနငြါသည။ ယငးနငငများတင တစခါသး ြေြစတစ

အတများက တားပမစြတြငပခငး၊ အခမ ထတလြးပခငး မပြဘ ဝယယလစပခငး၊ အခနလကာကခပခငး

နညးေမးများက အသးပြကကြါသည။ လေောလရးခရးစဉများသားလရာကပခငး၊ ဖေယလရး အစအစဉများ

ပြေြပခငးပဖင ယငးသလသာ စမချကက ြြးလြးနငြါသည။

ေငယသတမနများသည ေကေမးမလရာကရလရး ေြလဆာငစဉ အကကမကကမအသးပြနငမည အဝတအတများ နင

လရဘးများက ရာနငချ၍ ရာသရာသားများထ လြးအြခြါသည။ ယငးြစစညးများက အသးပြသည

အလေအကျငများက အားလြးပမငတငသငြါသည။ လနာကဆး ရညမနးချကမာ ယငးြစစညးများက လနစဉ

အသးပြောကကမြး နယလပမလဒသအတငးမာြင ထတေြနငေျက နယလပမခ ထတေြသများ အကျ းခစားရလစရန


ခရးသားေြငနးကဏဍသည ယငးေြငနးများက များစာ အလထာကအကပြနငြါသည။ ခရးသားေြငနးများနင

ဟတယအချ က အချ ေြငနးများက စတငေြလဆာငလနကကမြပဖစြါသည။ လရသနမာ အနအပြား ရရနငပခငး

လကကာင ြေစစတစလရဘးများက လတာငးခောမသာ လြးအြရနနင ပြနေညအသးပြနငလသာ ြေငးများက

လရပဖညနငလရးအတက အငးလေးကနအတငး အနတရာယကငးမြး ယကကညစတချရသည လနရာများ

ကနရကချတဆက ထားရအသးပြရန၊ ဧညသညများကေညး ရငးပြမြး ယကကညစတချရလသာ

သတငးအချကအေကများ လြးနငရန ဟတယေြငနးရငများအသငးက ဟတယများ၊ ဧညေမးညနများ၊

လေလမာငးသများက တကတနး နငြါသည။

၅-၂-၂ အမကသမးဆညးပခငးနင သနစငပခငး ေြငနးများ ြမလကာငးမနလစပခငး

အမကသမးရာတင အဓက ပြဿနာမာ ောလရာကစနြစနငလရးပဖစြါသည။

အငးလေးကနအတငး လနထငသများအတက အမကက ကနးလပမလြါသ သားလရာကစနြစရန အထးတေည

အားထတရြါသည။ အထးပြ အမကသမးလေ ဝနလဆာငမ ထားရမြး သးပခား အမကသမးလေများတင

စနစတကျ အမကသမးကရယာများ တြဆငေျက ြမန အငးလေးကနတငး လကျးရာများသ

သားလရာကအမကသမးရန ေငယသတမနများအလနပဖင အကကပြြါသည။

ငါးရကလစျးတငေညး ြမလကာငးမနလသာ အမကသမးစနစ ထားရရြါမည။ လစျးအားေးတင အရြဖကေမ

အဖအစညးများ သမဟတ ြဂဂေကကမပဏများက အမကသမးဆညးစလဆာငး လနရာသတမတလြးထားမြး

လစျးဝယများက အမကအမျ းအစားနင ြမာဏအေက ောလရာကစနြစသညအလြါမတည၍ အမကခ

ပြနေညလကာကခပခငးတ ေြလဆာငနငြါသည။

လတာငလြါရာများတင ခရးအကာအလဝးလကကာင ရာသရာသားများနင အမကသမးမည ကမပဏအတက

အဟနအတားပဖစြါသည။ ရာတငးတင သတတအမကကန ထားရလြးမြးး နယခများက ယငးအမကကနတင

စနြစလစေျက အမကသမးသညယာဉပဖင ြမန အမကကနက ောလရာကသယလဆာငရန ပဖစြါသည။ ဥြမာ


39

တစြတေျင တစကကမ ောလရာက၍ အမကကနအသစ ေေယလြးနငြါသည။ ယငးသ ေြလဆာင ရန

ြစစညးကရယာတနဖး ကကးမားြါက နယလပမလဒသအတငး ပြေြနငသည ြစစညးကရယာများက

စဉးစားနငြါသည။

လညာငလရေမမတစဝကတင အမကက အငးလေးနငးဆကမပဏက စလဆာငးသမးယမြး အမကအမျ းအစား ခြါသည။

ပြနေညအသးပြရန ထတေြနငမည အမကများက မနတလေးတင သားလရာက လရာငးချြါသည။ ဤဝငလငမာ

အငးလေးနငးဆကမပဏ၏ အမကသမးေြငနးစရတ အလတာများများက ကာမြါသည။ ဤလငလကကး ဆလဆာငမက

လကျးရာအဆငအထ စမလြးရန အကကပြတငပြြါသည။ ရာသရာသားများသည စနြစအမကများက

စလဆာငးသမးယရန၊ အမျ းအစားခပခားရနနင ပြနေညအသးပြလရး ေြလဆာငရန စးြားလရး ဆလဆာငမ

လြးပခငးပဖစြါသည။ ေငယသတမနများ၏ လတဆလမးပမနးပခငးများနင လေောလရး ခရးစဉများမ သရရသည

အလရးြါလသာ အချကမာ အမကက လရာငးကနြစစညးအပဖစ အြဝငလင ရရနငမည အရငးအပမစပဖစလကကာငး

ရငးေငးစာ လဖာပြလြးရနပဖစြါသည။ လအာကလဖာပြြါ အြငးများ ြါဝငသည သတငး အချကအေက ပဖနလဝြများ

ပြေြနငြါမည။

အမကစမခနခလရးစနလခါမ အခကအခများနင အနတရာယပဖစနငလပခများ

အငးလေးနငးဆ ေြငနးများက တငပြပခငး

ရာအသကအဝနးမ ထကရသည အမကြမာဏက လဒသခများြါဝငေျက တကချကပခငး

အမကမ ပြနေညအသးပြနငမည ြစစညးများက လရာငးချပခငးပဖင ရရနငမည ဝငလငက

လဒသခများြါဝငေျက တကချကပခငး

ရြရာအသကအဝနးအတက ကာေတ ေကငငး အကျ းအပမတက ေကလတပြသရန အငးလေးနငးဆမ

အမကတစသတ ပဖင ဥြမာလဖာပြပခငး

အငးလေးနငးဆနင ရြရာအသကအဝနးအကကား ကာေရည ြးလြါငးလဆာငရကရန လဆးလနးပခငး

ယခအခါ အငးလေးနငးဆ ကမပဏအတက ေြငနးလဆာငရကနငမ ကနသတချကတစရြမာ အမကက

ပြနေညချကေြလသာ ေြငနးများသည ပမနမာနငင အေယြငးတင တညရလနပခငး ပဖစြါသည။ သပဖစ၍

သယယြလဆာငလရး စရတများစာ ကျသငလနြါသည။ ရမးပြညနယ လတာငြငးတင လခတမ အမကပြနေည

ချကေြသည ေြငနးတညလထာငနငလရး MIID က အကကပြြါသည။ လသာကလရ ကနရကနင အမကက သနစင

ချကေြသည စကရများ တညလဆာကလသာ ထြတနး ပြငသစကမပဏ Veolia က ရမးပြညနယ လတာငြငးတင

ရငးနးပမြနရန စတြါဝငစားသညဟ သရရြါသည။ Veolia နင တစမမနယချငး လဆးလနးမညအစား ဘကစ

လဒသအဆင ချဉးကြြပဖင သကဆငရာ အာဏာြငများက အငးလေးကန လရလဝလရေ လဒသတစခေး (ေဦးလရ

၇၄၁၀၀၀) သမဟတ လတာငကကးခရငတစခေး (ေဦးလရ ၁.ရသနး) အတက အမကစမခနခလရး ကနထရကစာချြ

ေကမတလရးထးနငရန MIID က အကကပြြါသည။ ယငးသလသာ ကမပဏ ြါဝငလဆာငရကောပခငးပဖင အမက

စမခနခရာတင ေကရ ြါဝငေြလဆာငလနလသာ အရြဖကေမ အဖအစညးများနင အပမတအစနးအားေးက

ေမေြငနးများအတက အသးပြမ စးြားလရး ေြငနးများ ဆကစြ ေြငနးလဆာငရကလနသည စဖြက

မြျကပြားလစရန စမနငြါမည။ အောေကစနစက အသးပြနငြါသည။ ရာ အသကအဝနးက အမကက

သမးယေျက အမျ းအစားခနငြါသည။ ယငးအမကက အငးလေးနငးဆက ဝယယ ြါမည။ ထလနာက


40

သယလဆာငမြး ရမးပြညနယလတာငြငးရ ြဂဂေက အမကပြနေညချကေြသည စကရသ လရာငးချြါမည။

စကရက အမကက ပြနေညအသးပြရန ချကေြပခငး၊ ဖျကဆးပခငးများ ေြလဆာငြါမည။ ဤသလသာ စနစပဖင

အကျ းသကဆငြါဝငသအားေး အကျ းခစားရမြး ရမးပြညနယလတာငြငးသည ပမနမာနငငတင

အမကစမခနခမတင လရလဆာငေမးပြ ေြလဆာငနငြါမည။

အမကစမခနခမ တးတကလကာငးမနလရးအတက နယလပမလဒသအေက တးချလဆာငရကရနနင ရာအဆင၊

လရလဝလရေလဒသအဆင သမဟတ ထထက ြမကျယဝနးစာ ေမးခခနငလသာ ဘကစချဉးကြြက အသးပြရန

ေအြဖယရာ ရြါသည။ ယငးေြငနးစဉတင အငးလေးကနစမခနခမ အာဏာြငအဖသည အဓကလနရာမ

ြါဝငလဆာငရကနငမညဟ ယဆရြါသည။ လနရာလဒသအဆင အသးသးနင အကျ းသကဆငြါဝငသ အြစ

အသးသးအတက ြါဝငလဆးလနးလဆာငရကလြးနငြါမည။


41

ကးကားချကများ

Akaishi F. et al. (2006). Surface water quality and information about the environment surrounding Inle Lake

in Myanmar. Limnology, 7: 57-62.

FAO (Food and Agriculture Organization). (2003). Myanmar aquaculture and inland fisheries, RAP

Publication 2003/18. Bangkok: FAO.

Furuichi T. (2008). Catchment Processes and Sedimentation in Lake Inle, Southern Shan State, Myanmar.

Canberra: Australian National University.

Furuichi T. (2009). Land-use change in the Lake Inle catchment. Kyoto working papers on area studies, 26.

Institute for International Development (IID). (2012). Inlay lake conservation project : a plan for the future.

Yangon: IID.

Kano Y. et al. (2016). A dataset of fishes in and around Inle Lake, an ancient lake of Myanmar, with DNA

barcoding, photo images and CT/3D models. Biodiversity Data Journal, 4.

https://doi.org/10.3897/BDJ.4.e10539

Karki S. et al. (2018). Impact of land use land cover change on ecosystem services: a comparative analysis on

observed data and people’s perception in Inle Lake, Myanmar. Environmental Systems Research 7:25.

https://doi.org/10.1186/s40068-018-0128-7

Mar Lar Htwe (2008). Analysis of water pollution in freshwater Inle Lake based on eutrophication.

Unpublished PhD thesis in zoology. Yangon University.

Michalon M. (2014). The garderner and the fisherman in Globalization: Inle Lake (Myanmar), a region under

transition. Mphil thesis in geography. Lyon 2 University. https://doi.org/10.13140/2.1.4600.6083

Michalon M. et al. (2019). Accelerated degradation of Lake Inle (Myanmar): A baseline study for

environmentalists and developers. Land degradation & development 30/8: 928-941.

https://doi.org/10.1002/ldr.3279

Ministry of Environmental Conservation and Forestry (MoECAF). (2014). Inle Lake long term restoration

and conservation plan. Nay Pyi Taw: MoECAF.

Myanmar Institute for Integrated Development (MIID). (2014). Destination Management Plan for the Inlay

Lake Region, 2014-2019. Nay Pyi Taw: MoHT.

Okamoto I. (2012). Coping and adaptation against decreasing fish resource: case study of fishermen in Lake

Inle, Myanmar. Institute of Developing Economies (IDE) discussion paper, 329.

Qin Niu et al. 2015: Slash-and-char: An ancient agricultural technique holds new promise for management of

soils contaminated by Cd, Pb and Zn. Environmental Pollution 205: 333-339.

https://doi.org/10.1016/j.envpol.2015.06.017

Saw Yu May (2007). Changes of water quality and water surface area in Inle Lake : Facts and perception.

Unpublished PhD thesis in Geography, Yangon University.

https://doi.org/10.1186/s40068-018-0128-7

https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.13140%2F2.1.4600.6083?_sg%5B0%5D=BgzaJkZNtBr3FPXzhFs__VGY0fLK0QFNBiSmAHMODMMOozCbVbcBy1PMojzvECTSeJa8tTniK7Fgr64AX9hfnOJZZg.Tgr0ln1rPuF4JatRz7iBtF_bsm5rBDRFK84oAZa5khdLYtElhhC4gI20mD5ODnrp9ZUT-VHOmLcR0WXk60gAEQ

https://www.sciencedirect.com/science/journal/02697491


42

Seint Seint Win et al. (2018). Assessment on fishery sustainability in Inle wetland, Nyaung Shwe township,

southern Shan state. International Journal of Avian & Wildlife Biology, 3/5: 345‒350.

https://doi.org/10.15406/ijawb.2018.03.00118

Yuasa et al. (2019). Current Water Quality of Inle Lake in Myanmar; A Potential Threat to the Lake

Environment. Paper for International Alliance for Sustainable Urbanization and Regeneration Conference. 9 p.

Documents

Myanmar Institute for Integrated Development