Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Myśl i praktyka Janusza Korczaka we współczesnej placówce edukacyjnej – możliwości i ograniczenia
Wojciech Lasota
Warszawa, 27 maja 2015 r.
DZIECKO JEST
CZŁOWIEKIEM
DZIECKO JEST
„RÓWNO NAM WARTOŚCIOWYM”
CZŁOWIEKIEM
„Dzielimy nieudolnie lata na mniej i więcej dojrzałe; nie ma niedojrzałego dziś, żadnej
hierarchii wieku, żadnych wyższych i niższych rang bólu i radości, nadziei i zawodów.
Gdy bawię się czy rozmawiam z dzieckiem – splotły się dwie równie dojrzałe chwile
mojego i jego życia”
Janusz Korczak „Prawo dziecka do szacunku”
PODMIOTOWOŚĆ
P R A W O
Regulamin Domu Sierot
Punkt VI C
Dzieci winne są posłuszeństwo prawom
obowiązującym, nie osobom personelu.
Personel winien te prawa znać i
stosować się do nich.
Punkt X
(…) Dyrektor Domu Sierot i Naczelna
Wychowawczyni odpowiadają przed
Zarządem i Komisją Opiekuńczą za
całokształt opieki nad powierzonymi im
dziećmi – przed dziećmi odpowiadają
za ścisłe przestrzeganie
obowiązujących praw.
Oprzeć współżycie na prawie Maria Falska
W Y M I A R Y P O D M I O T O W O Ś C I
INDYWIDUALNY (JA)
RELACYJNY (JA i TY)
GRUPOWY (MY; JA i WY; ON/A i MY)
MIĘDZYGRUPOWY (MY i ONI)
INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY)
(jestem odrębny/a, zasługuję na szacunek, mogę wpływać na rzeczywistość i kształtować ją)
SPOŁECZNOŚĆ OBYWATELI
NARZĘDZIA?
Nie mając na razie lepszych wzorów – niż te, które dla siebie
wypracowało społeczeństwo dorosłych – będziemy je naśladowali,
przystosowując do potrzeb i właściwości społeczeństwa dziecięcego.
Janusz Korczak
PODMIOTOWOŚĆ
I samorząd – to właśnie praca, żeby jednakowo dobrze działo się wszystkim, którzy razem
pracują, uczą się i pół dnia razem spędzają, żeby jeden drugiego nie krzywdził, nie
przeszkadzał, nie dokuczał, nie wyśmiewał, a przeciwnie, żeby świadczył przysługi,
pomagał, opiekował się i pilnował porządku.
Zadaniem samorządu jest, by życie było jasne i przejrzyste, by była jawność i szczerość.
Janusz Korczak, cykl Samorząd w szkole, „Mały Przegląd” 1927
SAMORZĄD
KONTROLA WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ
NARZĘDZIA?
POSTAWA
PRÓBA
Wykorzystać zaufanie.
Ukryć mechanizm kontroli
za nowymi narzędziami.
Zawsze mam władzę –
decyduję, jak jej użyć.
ZARZĄDZAM, NIE RZĄDZĘ
Konflikty Przepływ
informacji Własność
Pozytywne
wzmocnienia
Zarządzanie
sobą
Współ-
zarządzanie
społecznością
ZARZĄDZAM, NIE RZĄDZĘ
Konflikty
Przepływ
informacji
Własność Pozytywne
wzmocnienia
Zarządzanie
sobą
Współzarządzanie
społecznością SĄD
KOLEŻEŃSKI
REGUŁY
BÓJEK
LISTA BÓJEK
PODZIĘKOWANIA
PRZEPROSINY
GAZETA
KALENDARZ
TABLICA
SKRZYNKA
NA
LISTY
ZAKŁADY
LISTY:
WCZESNEGO
WSTAWANIA,
SIŁY WOLI
TABLICA
SKRZYNKA
NA
LISTY
NOTARIAT
ZĘBY PO 50
GR
SKLEPIK
SZUFLADKI
RADA
SAMORZĄ-
DOWA
DYŻURY
PLEBISCYT
KWALIFI-
KACJE
OBYWATEL-
SKIE
DOM SIEROT – SPOŁECZNOŚĆ LUDZI W RÓŻNYM WIEKU, RÓWNYCH WOBEC PRAWA
AKTUALNOŚĆ MYŚLI I PRAKTYKI JANUSZA KORCZAKA
Podmiotowość dziecka i dorosłego.
Ważna samorządność grupy.
Nauczyciel/prowadzący jako moderator.
Nauczyciel/prowadzący w procesie ciągłego rozwoju.
Ważne praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy
i umiejętności przez odbiorców.
Równowaga między tym, co samo- (samodzielność,
samowiedza, samorealizacja...) a współ-
(współodpowiedzialność, współpraca, współdziałanie...)
OGRANICZENIA
SYSTEM KORCZAKOWSKI (GŁÓWNIE DOM SIEROT, NASZ DOM)
SZKOŁA
Eksperymenty Placówki „mniejszościowe” Autonomia Cel: współistnienie Niewielu wychowawców, jaśniejsza
odpowiedzialność Sankcja: wydalenie z placówki Jedna wielka społeczność Samo-... i współ-...
W systemie oświaty Placówki masowe Zależność Cel: edukacja i wychowanie Wielu nauczycieli, rozproszenie
odpowiedzialności Sankcje? Wiele małych społeczności Indywidualizm i rywalizacja
PODMIOTOWOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYCH PLACÓWKACH EDUKACYJNYCH
IDEA REALIZACJA
CO?
JAK?
W Y M I A R Y P O D M I O T O W O Ś C I
INDYWIDUALNY (JA)
RELACYJNY (JA i TY)
GRUPOWY (MY)
MIĘDZYGRUPOWY (MY i ONI)
INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY) SZKOŁA
JAK STOSOWAĆ (1) ? Obawiam się, że czytelnik zechce mi wierzyć – wówczas książka przyniosłaby mu szkodę.
Uprzedzam więc: droga, którą wybrałem dążąc do celu, nie jest ani najkrótsza, ani
najdogodniejsza, jest jednak najlepsza dla mnie – bo moja – bo własna. Znalazłem ją nie bez
mozołu, nie bez bólu – i wówczas dopiero, gdy zrozumiałem, że wszystkie przeczytane
książki, obce doświadczenia i cudze zdania – kłamały.
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat
Na zakończenie – słów parę – zwróconych ku tym, którzy w idei i formach samorządu
dzieci – własnej wygody i ułatwień dla siebie samych szukają, których orientacja
wychowawcza zmierza do tego – by znaleźć drogę opanowania i ujarzmienia dzieci – ich
własnymi rękoma.
Ku tym, którzy, nie ujmując zasadniczej myśli i zasadniczego stosunku do dziecka,
poszczególne formy organizacyjne stosować próbują, nie powiązawszy ich
logicznie i – nie dostosowując do całokształtu form i ducha organizacji własnego
terenu.
(...) Tutaj potrzebujemy charakterów niepodległych, zgodnych z duchem naszych ustaw
i mogących skutkiem potężnych wysiłków – zapewnić im trwałość.
Gdzie indziej – taki sposób wychowania dzieci utworzyłby tylko niesfornych podwładnych.
Esquiros Emil XIX wieku
Maria Falska, „Zarys organizacji pracy wychowawczej w Naszym Domu”
JAK STOSOWAĆ (2) ?
INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY)
MIĘDZYGRUPOWY (MY i ONI)
RELACYJNY (JA i TY)
INDYWIDUALNY (JA)
GRUPOWY (MY; JA i WY; ON/A i MY)
Przekonanie o własnej podmiotowości, praca nad swoją postawą, podejmowanie wyzwań, które ją umacniają. Przekonanie o swojej podmiotowości warunkuje uznanie czyjejś („Ja jestem OK – Ty jesteś OK”, Thomas Harris)
Respektuję Twoją podmiotowość, wymagam tego dla siebie, dlatego stawiamy granice, które pozwalają nam się poruszać we wspólnej przestrzeni. Empatia – staram się Ciebie poznawać i rozumieć.
Kluczowa rola reguł i zasad. Tylko one pozwalają na poszanowanie podmiotowości każdej jednostki w ramach grupy (samorząd). Szczególne umiejętności.
Przewiduję konieczność walki o regulamin i bezpieczeństwo
bezdusznych i uczciwych. Wezwę do współdziałania dodatnie
wartości gromady, przeciwstawię je złym siłom. I wówczas
dopiero rozpocznę planową pracę wychowawczą, zdając sobie jasno
sprawę z granic wpływów wychowawczych na danym terenie.
Mogę stworzyć tradycję prawdy, ładu, pracowitości, uczciwości,
szczerości, ale nie przerobię żadnego z dzieci na inne, niż jest.
Brzoza pozostanie brzozą, dąb dębem – łopuch łopuchem. Mogę
budzić to, co drzemie w duszy, nie mogę nic stworzyć.
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat
JAK STOSOWAĆ (2) ?
INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY)
MIĘDZYGRUPOWY (MY i ONI)
RELACYJNY (JA i TY)
INDYWIDUALNY (JA)
GRUPOWY (MY; JA i WY; ON/A i MY)
Przekonanie o własnej podmiotowości, praca nad swoją postawą, podejmowanie wyzwań, które ją umacniają. Przekonanie o swojej podmiotowości warunkuje uznanie czyjejś („Ja jestem OK – Ty jesteś OK”, Thomas Harris)
Respektuję Twoją podmiotowość, wymagam tego dla siebie, dlatego stawiamy granice, które pozwalają nam się poruszać we wspólnej przestrzeni. Empatia – staram się Ciebie poznawać i rozumieć.
Kluczowa rola reguł i zasad. Tylko one pozwalają na poszanowanie podmiotowości każdej jednostki w ramach grupy (samorząd). Wymagane szczególne umiejętności.
Kluczowa rola reguł, zasad i treningu współpracy międzygrupowej. Od: Oni=Inni=Obcy do Oni=Inni=Interesujący. Wsparcie: edukacja międzykulturowa. Wymagane szczególne umiejętności.
Kluczowa rola prawa, procedur i myślenia strategicznego. Co jest celem: efekt czy proces? Czy efekt ilustruje jakość procesu czy proces ma przynosić zamierzony efekt? Ludzie podmiotem procesu czy przedmiotem zabiegów o efekt? Zarządzanie procesem czy efektem?
Zapytują nas: - Co dajecie dzieciom? Odpowiedź: dajemy umiejętność zgodnego
współżycia z człowiekiem; ile można pogody i mocy dążenia. Dajemy czas, by zabliźniły
się urazy ułomnego dziecięctwa – by się porozumiał z sobą i z zimnym Światem – by się
wyprostował i rozejrzał. Nie niewolimy Ducha, nie nękamy.
Janusz Korczak, Zamiast wstępu [do sprawozdania za okres 1930/1931]
Pytano – Ideologia? - Jest – jedynie pewna – swoboda w wyborze źródeł poznania,
posłuch dla własnej myśli, kształtującego się sądu. Porozumienie w poszukiwaniu
właściwego miejsca.
Janusz Korczak, Słowo wstępne [do broszury XXV lat działalności Towarzystwa „Pomoc dla Sierot” 1908 - 1933]
INSTYTUCJONALNY WYMIAR PODMIOTOWOŚCI?
Oparcie na nauczycielach (m. in. brak
inspekcji w szkołach, brak standaryzowanych
programów nauczania i list rankingowych),
wysoki poziom kształcenia nauczycieli.
Spokojne, wolne od strachu warunki do
nauki, na przykład poprzez ograniczenie
sprawdzianów do niezbędnego minimum.
Dążenie do podnoszenia zaufania w
obrębie systemu kształcenia.
Prof. Hannu Simola, Uniwersytet Helsiński Za: http://www.instytutobywatelski.pl/10216/komentarze/sekret-finskiej-edukacji
PRZYKŁAD FIŃSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI
Celem oceniania wiedzy, umiejętności i
postaw społecznych podmiotów edukacji
jest zawsze troska o ich dalszy rozwój i
optymalny dostęp do zasobów, nigdy
zaś selekcja czy wykluczenie. Finowie
są niezmiernie krytyczni i wrażliwi na to
kto, w jakim kontekście dokonuje osądu
kompetencji oraz w czyim interesie to
czyni.
Dr Adam Jagiełło-Rusiłowski, Fiński model
kształcenia i oceniania kompetencji społecznych
– inspiracje dla polskich interesariuszy
szkolnictwa wyższego
AKTUALNOŚĆ = MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI.
PODSUMOWANIE
ISTNIEJĄ ZASOBY, CHĘCI, DOBRE PRAKTYKI I PRZYKŁADY.
OGRANICZONA MOŻLIWOŚĆ KORZYSTANIA Z MYŚLI I
PRAKTYKI KORCZAKOWSKIEJ.
MODEL FIŃSKI WYZNACZA KIERUNEK ZMIAN W STRONĘ
POSZERZENIA TYCH MOŻLIWOŚCI.
DZIĘKUJĘ