ÖN SÖZ

Günümüzde siyasi, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişim, öğretim

programlarının bireylerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte sürekli geliştirilmesini gerekli

kılmaktadır. Bu gelişmeler çerçevesinde çağdaş öğretim programlarının birey ve toplumun; beklentileri ve

değişen ihtiyaçlarını, karşılaştığı karmaşık sorunları ve bu sorunların çözümlerini, insanlar arası ilişkileri ve

toplumsal değerleri, sadece bugünü değil geleceği okuyabilecek bilinçli vatandaşlar yetiştirmeyi sağlamaları

beklenmektedir. Kalkınma planları, Millî Eğitim Şûrası ve benzeri çalışmalarda öğretim programlarının; üst

düzey bilişsel yeterliliğe sahip, millî, manevî ve kültürel değerlere duyarlı, sorun çözme ve karar verme

becerilerini geliştirmelerine imkân sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesine ihtiyaç olduğu dile

getirilmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak eğitim ve öğretim

alanındaki gelişmelerin, uygulanan yöntem ve tekniklerin eğitim araçlarındaki değişim ve çeşitliliğin

öğretim programlarına yansıması kaçınılmaz olmuştur.

Çağdaş programlarda salt bilgiden çok bilişsel beceriler ön plana çıkmakta, öğrencilere araştırma, bilgiyi

ve bilgi kaynaklarını değerlendirme, eleştirel düşünme, analitik düşünme, problem çözme, bilgi iletişim

teknolojilerini etkili ve verimli şekilde kullanma gibi becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir. Eğitim ve

öğretim alanındaki bu gelişmelerin, yeni yöntem ve teknikler ile öğretim teknolojilerindeki değişim ve

çeşitliliğin öğretim programlarına yansıması kaçınılmazdır. Son yıllarda dünyadaki bilimsel ve teknolojik

gelişmeler, öğrencilerin sadece okul ortamlarında değil, gelecekte toplumda üretken birer birey olarak

sahip olmaları gereken becerileri de farklılaştırmıştır. Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde öğrencilerin

sadece temel becerileri edinmeleri değil, bu becerileri uygulayabilecekleri ve geliştirebilecekleri ortam ve

durumların oluşturulmasına olanak sağlayan öğretim programlarının hazırlanması ya da mevcut

programların bu becerileri yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi önemlidir.

Bilgi çağında öğrencilerin sahip olması beklenilen bilgi ve beceriler göz önünde bulundurularak,

Türkiye’nin farklı bölgelerinde farklı okul türlerinde görev yapan öğretmenlerin ve akademisyenlerin

katılımıyla düzenlenen çalıştaylar sonrasında yeni araştırmalar ve yayınlar ışığında öğretim programlarının

içeriği ve öğrencilere kazandırılması hedeflenen beceriler çağın gereklilikleri doğrultusunda

güncellenmiştir. Güncelleme çalışmalarında, bilginin taşıdığı değer ve öğrencilerin var olan deneyimleri

dikkate alınarak, yaşama etkin katılımlarını, doğru karar vermelerini amaçlayan, sorun çözmelerini

destekleyici ve geliştirici bir yaklaşım izlenmiştir. Öğrenciyi merkeze alan, bireysel farklılıklara duyarlı, bilgi

ve beceriyi dengeleyen programlarla, milli, manevi ve evrensel değerlere saygılı, toplumsal sorunlara karşı

duyarlı bireyler yetiştirilmesi hedeflenmiştir.

2

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ ……………………………………………..................................................... 4

2. PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI ……………………………………………………… 6

3. PROGRAMIN ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI ………………………………. 7

4. PROGRAMIN ÖĞRENCİYE KAZANDIRMAYI HEDEFLEDİĞİ

YETERLİLİK, BECERİ VE DEĞERLERİ ………………………………………………….. 8

4.1. Yeterlilik ve Beceriler …………………………………………………………….. 8

4.2. Değerler …………………………………………………………………………………. 10

5. PROGRAMIN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI……………………… 12

6. PROGRAMIN UYGULANMASINDA DİKKAT

EDİLECEK HUSUSLAR ………………………………………………………………………….. 14

6.1. Ders Kitabı Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar ………………………. 16

6.2. Ders İşleniş Süreci …………………………………………………………………… 18

7. KAZANIM VE ÜNİTELERİN YAPISI …………………………………………………….. 21

8. PROGRAMIN KAZANIM VE AÇIKLAMALARI …………………......…………….. 27

9. PROGRAMIN ÜNİTE, SÜRE VE İÇERİKLERİ ………………………………………. 41

9. SINIF ……………………………………………………………………………………….. 41

10. SINIF ………………………………………………………………………………………… 50

11. SINIF ………………………………………………………………………………………… 60

12. SINIF ………………………………………………………………………………………… 72

3

1.GİRİŞ

Edebiyat, tarih boyunca içinde oluştuğu toplumun duygu, düşünce, inanç ve kültürel

değerlerinin aynası ve taşıyıcısı olmuştur. Bu niteliğiyle edebiyat, toplumdaki bireylerin ortak

hafızasını oluşturan önemli bir eğitim alanı ve eğitim sistemlerinin vazgeçilmez bir parçası olarak

kabul edilmiştir.

Dil ve edebiyat eğitimi, ait olduğu medeniyet ve kültür değerlerinin edebî eserler vasıtasıyla yeni

nesillere aktarılmasını sağlar. Bundan dolayı her toplum, dil ve edebiyat eğitimini kendi kültürel

temellerini, değişim ve gelişimini dikkate alan özgün bir bakış açısıyla yapılandırmalıdır. İslamiyet

öncesinden bugüne kadar geçirdiği aşamalar düşünüldüğünde Türk edebiyatının “homojen” bir yapı

arz etmediği; Osmanlı dönemindeki kültürel kodların özellikle Tanzimat Dönemi sonrasında Batı

dünyasından yoğun etkilenmelere maruz kaldığı görülmektedir. Günümüzde Türk dili ve edebiyatı

eğitiminde, bir yandan geçmişteki kültürel birikimi anlamayı ve yorumlamayı sağlayan, diğer yandan

da değişim içerisindeki edebiyatı takip etmeye imkân veren yöntemler kullanılması zorunluluk hâline

gelmiştir. Bu noktada ne edebiyat tarihinin sayfaları arasında yaşayan edebiyatla bağı koparmak ne

de yüzyılları kapsayan köklü edebiyat geleneğini yok saymak doğrudur. bugünkü dil ve edebiyatın

köklerini anlamayı sağlayan bir birikim olarak görülmeli, bugünü geleceğe taşıyacak bir edebiyat

eğitimi tasarlanmalıdır.

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı’nda, metinleri anlama, çözümleme, değerlendirme ve

bunlardan yola çıkarak yeni ürünler ortaya koymayı esas alan bir yaklaşım benimsenmiştir. Yüzlerce

yıllık edebiyat birikiminin somut göstergeleri olan metinler, kendi çağlarının aynası olmanın yanı sıra

edebiyat geleneğindeki değişimi de yansıtır. Edebiyat dünyasına yolculuk yapan herkesin ilk

karşılaştığı birikim edebî metinlerdir. Yazar ve okur arasındaki ilişki “metin” üzerinden kurulup

sürdürülmektedir. Bir metni anlama ve çözümlemenin ilk basamaklarından biri metnin ait olduğu türü

belirlemektir. Tür merkezli edebiyat eğitimi, her türün kendine özgü niteliklerinin kolayca tespit

edilmesini ve edebiyat incelemelerinde edebiyat dışı unsurlar yerine edebiyat estetiğini temel almayı

sağlar.

Metin türleri, edebî geleneği nesilden nesile taşıyan, okur ve yazar arasında ortak beklentiler

oluşturan formlardır. Metnin dili, muhtevası, yapısı, kompozisyonu büyük oranda metin türüne göre

şekillenir. Örneğin bir göç olayı romanda farklı, haber metninde farklı bir yapıda sunulur. Devler,

periler, sihirli aletler bir masalda metin türünün oluşturduğu beklentiler çerçevesinde olağan

karşılanırken aynı unsurların bir denemede, gezi yazısında veya hikâyede yer alması aykırı bulunur.

Metin türleri edebî gelenekteki değişimi değerlendirmek açısından önemlidir. Metin türü, hem

4

kendine uymaya zorlayan hem de yeri geldiğinde yazar tarafından yeni bir düzenlemeye tabi tutulan

estetik bir formdur. Yani metin türü yazarın gelenekten aldığı, fakat her seferinde yeniden kurguladığı

bir yapıdır. Bu açıdan metin inceleme ve çözümlemeyi esas alan bir öğretim programının “tür

merkezli” olması doğal bir sonuçtur. Metin çözümlemeye dayalı yaklaşımın bir sonucu olarak bu

programın muhtevası metin türlerine göre şekillendirilmiştir. Klasik bir anlayış olarak edebiyat

değerlendirmelerini çağlara göre yapmak toptancı bir bakış açısını zorunlu olarak davet eder. Bu

yaklaşımda çağ ve dönem merkezli bakışlar/değerlendirmeler yapılırken edebiyat dışı ögelerin yer yer

edebiyatın ve metinlerin dünyasının önüne geçtiğine tanık olunmuştur. Günümüzde ise edebî

metinden hareketle yazarına, sosyal çevresine, döneme hâkim olan zihniyetlere ulaşma yöntemi

oldukça sık kullanılmaktadır. Nasıl ki tek bir kaynaktan çıktıkları hâlde, farklı coğrafyalar, medeniyet

ve kültürlerin etkisiyle insanlar birbirinden farklı renklere, biçimlere ve anlayışlara bürünmüşlerse;

edebiyat türleri de tek bir kaynaktan çıktıkları hâlde zamanla biçim ve içerik bakımından farklılaşmış

ve geleneğin verdiği biçimde bugüne ulaşmıştır. Özü bakımından sözün hangi formda, nasıl

iletileceğine dair ayrıntıların şekillendirdiği edebî türlerin her birinin kendine ait bir geleneğinin

olması tür merkezli yaklaşımın gerekliliğini sağlayan en önemli husustur. Böylece, herhangi bir türün

nitelikleri tespit edildikten sonra, ortaya çıkışı ve farklı dönemlerde ne gibi değişimlere uğradığı

konusu daha açık hâle gelir.

Edebiyat, dil ile oluşturulan bir sanattır. Heykeltıraşlıkta taşın, resimde boyanın, müzikte sesin

yeri ne ise edebiyatta da dilin yeri odur. Fakat dil, taş ve boya gibi cansız bir nesne değil; toplumla

birlikte yaşayan, değişen canlı bir varlık; toplumun oluşturduğu kültür mirasının önemli bir parçasıdır.

Toplumdaki değişim ve dönüşümler edebiyat ve dil üzerinde eş zamanlı etkiler bırakır. Dil ve

edebiyattaki değişim genellikle bir arada gerçekleşir. Bu açıdan edebiyat eğitimi dil eğitiminden ayrı

düşünülemez. Bu programda dil ve edebiyat eğitiminin tür odaklı biçimde yürütülmesi, böylece dil ve

edebiyat eğitiminin birbirini destekleyecek şekilde gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.

Bu yaklaşımlar doğrultusunda hazırlanan Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı, edebî

metinler aracılığıyla öğrencilerin Türk edebiyatının ve kültürünün temel niteliklerini, önemli

sanatçılarını ve eserlerini tanımalarını; Türk dilinin inceliklerini keşfetmelerini; anlama, anlatma ve

eleştirel düşünme becerileri ile estetik zevk düzeylerini geliştirmelerininin yanı sıra dört temel dil

becerisini etkili şekilde kullanabilmelerini amaçlamaktadır.

5

2.PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI

Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 2.

maddesinde ifade edilen Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ile Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri

esas alınarak hazırlanmıştır.

Bu programla öğrencilerin;

1. Edebiyatın doğasını, işlevini, birey ve toplum için ifade ettiği anlamı kavramaları,

2. Edebî metinler aracılığıyla Türk kültürünü ve Türkçenin inceliklerini tanımaları, Türkçeyi özenli ve

bilinçli biçimde kullanmaları,

3. Türk edebiyatının tarih içinde gösterdiği değişim ve gelişimi seçkin örnekler üzerinden tanımaları,

4. Türk edebiyatına ait eserler aracılığıyla millî, manevi, ahlaki, kültürel ve evrensel değerleri

tanımaları ve benimsemeleri,

5. Türk ve dünya edebiyatının farklı dönemlerinde yazılmış önemli eserleri yapı, tür, dil, içerik, bakış

açısı gibi yönlerden değerlendirerek estetik zevk düzeylerini geliştirmeleri,

6. Dinleme, okuma, yazma ve konuşma stratejilerini doğru ve uygun şekilde kullanarak etkili

iletişimciler olmaları,

7. Metinler aracılığıyla okuduğunu anlama ve eleştirel okuma becerilerini geliştirerek okuma

alışkanlığı kazanmaları,

8. Duygu, düşünce ve hayallerini yazılı ve sözlü anlatım yoluyla doğru ve etkili biçimde ifade etme

becerilerini geliştirmeleri ve yazma alışkanlığı kazanmaları,

9. Dinlediğini anlama ve değerlendirme becerilerini geliştirmeleri,

10. İletişim araçları vasıtasıyla karşılaştıkları görsel ve işitsel metinlere karşı eleştirel bir bilinç

kazanmaları,

11. Türkçe’nin farklı disiplinlerde ve farklı hedef kitleler için anlamlı şekilde nasıl kullanıldığını

kavramaları,

12. Çeşitli kaynaklardan elde ettikleri bilgileri soru cevaplamak, çözüm önerileri üretmek, bulgularını

paylaşmak vb. amaçlar için analiz etmeleri ve değerlendirmeleri,

13. Düşünmeye, araştırmaya, sorgulamaya, soru sormaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirmeyi amaçlamaktadır.

6

3. PROGRAMIN ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI

Öğrenme-öğretme süreci etkili, anlamlı ve tutarlı olmalıdır. Öğrenciler sınıf ortamına kendi mevcut

bilgileri, yeterlilikleri, becerileri ve sosyo-kültürel alt yapıları ile gelirler. Öğrencilerin bireysel

farklılıklarının tespit edilerek öğrenme-öğretme sürecinin bu farklılıklar gözetilerek yapılandırılması

öğrenmeyi etkili kılacaktır. Öğrenme-öğretme süreci öğretmen ve öğrencilerin karşılıklı etkileşimini

gerektirir. Öğrenme-öğretme sürecine öğrencinin aktif katılımının sağlanması, öğrencilere yeni

edindikleri bilgileri önceki bilgileri ve diğer alanlara ait bilgileri ile ilişkilendirebilecekleri, edindikleri

bilgi ve becerileri gerçek yaşam durumlarında nasıl kullanabileceklerine ilişkin farkındalık

geliştirmelerine olanak sağlayan çalışmalar yapılandırılması öğrenmeyi anlamlı kılacaktır. Kullanılan

öğrenme-öğretme yöntem ve stratejileri öğretim programı kazanımlarında yer alan yeterlilik ve

becerilerle tutarlı olmalı, öğrenilenlerin gelecekte farklı ortamlarda (üniversite, iş vb.) kullanımına

olanak sağlayacak şekilde yapılandırılmalıdır.

Sınıf ortamı, öğrencileri öğrenmeye motive etmek ve öğrencilerin konuya ilgisini çekmek için

öğrenmeye uygun olarak düzenlenmelidir. Bu düzenlemenin nasıl olacağına öğretmen ve öğrenciler

birlikte karar vermelidir. Eğitim ortamı, öğrencilerin öğrenme ortamıyla daha fazla etkileşimde

bulunmalarına, dolayısıyla zengin öğrenme yaşantıları geçirmelerine olanak sağlayacak şekilde

düzenlenmelidir. Böylece öğrenciler, daha önceki öğrendiklerini sınama, yanlışlarını düzeltme ve

hatta önceki bilgilerinden vazgeçerek yerine yenilerini koyma fırsatı elde edeceklerdir. Öğretmen,

öğrencilerin bireysel farklılıklarına uygun seçenekler sunmalı, yönergeler vermelidir.

Bir üst öğretim kurumu ve kariyer hazırbulunuşluğu için temel olması açısından öğrenciler, çok

sayıda kaliteli ve giderek artan zorluk seviyesinde edebi ve bilgilendirici metin okumaları için teşvik

edilmelidirler. Farklı kültürler ve farklı zamanlardan hikayeler, tiyatro eserleri, romanlar, şiirler, mitler

vb. okumalarına olanak sağlanmalıdır. Bu öğrencilerin çeşitli metin yapıları ve ögelerinn farkına

varmalarının yanı sıra okuma ve kültürel farkındalık geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Farklı disiplin

alanlarından metinler okumaları ve bu metinler üzerinde çalışmaları bu alanlar hakkında temel

bilgiler edinmelerine ve her alanda iyi birer okur olmalarına fırsat sağlayacaktır. Öğrencilere süreç

içerisinde zamanında ve yapıcı geri bildirimler verilmesi ve kendi öğrenmelerini değerlendirme

olanağı sağlanması, kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu almalarına ve yeni öğrenmeler için motive

olmalarına yardımcı olacaktır.

Öğrenme-öğretme sürecinde kullanılabilecek yöntem ve stratejilere ilişkin öneriler yeterlilik,

beceri ve değerlerle ilişkilendirilerek aşağıda sunulmuştur.

7

4. PROGRAMIN ÖĞRENCİYE KAZANDIRMAYI HEDEFLEDİĞİ

YETERLİLİK, BECERİ VE DEĞERLERİ Programa ilişkin yeterlilik, beceriler ve değerlere aşağıda yer verilmiştir.

4.1. Yeterlilik ve Beceriler

Toplumlarda yaşanan hızlı sosyal, kültürel, teknolojik, ekonomik gelişmeler toplumun geleceğin

bireylerinden beklentilerini farklılaştırmıştır. Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde bireyin temel

bilgi ve becerilerle donanmış olması yeterli olmamaktadır. Bilişsel bağlamda, bilgiyi edinmenin yanı

sıra bilgiyi analiz eden, sentezleyen, değerlendiren ve yaratıcı ürünlere dönüştürebilen, medya, edebi

ya da bilgilendirici metinleri okuyabilmenin yanı sıra bunlar içindeki mesajları eleştirel bakış açısı ile

sorgulayabilen; sosyal bağlamda ise özgüven, sorumluluk sahibi, üretken, yaratıcı, girişimci, sosyal ve

kültürel farkındalık sahibi bireylere duyulan ihtiyaç öğretim programları ile öğrencilere aktarılması

hedeflenen yeterlilik, beceri ve tutumların çağın gereklilikleri doğrultusunda belirlenmesi ihtiyacını ve

öğrenme-öğretme sürecinin öğrencileri sınıfın ötesindeki dünyaya hazırlaması gerekliliğini ortaya

çıkarmıştır.

Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı ile dört temel dil becerisinin yanı sıra

öğrencilere kazandırılması hedeflenen yeterlilik ve beceriler ile bunların kazandırılmasında

kullanılabilecek yöntem ve stratejilere ilişkin açıklamalar aşağıda sunulmuştur.

Bilgi Okuryazarlığı

Bilgi okuryazarlığı hayat boyu öğrenmenin temelini oluşturmaktadır. Tüm disiplin alanları, öğrenme

ortamları için ortak bir yeterliliktir. öğrencinin içerikte uzmanlaşmasını, araştırmalarını genişletmesini

ve böylelikle öz yönetim becerisini geliştirmesine ve kendi öğrenmesi üzerinde kontrol edinmesini

sağlar. Öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilere farklı tür (edebi, bilgilendirici) ve kaynaklardan

(dijital, yazılı, görsel vb.) edindikleri bilgileri düzenlemeleri, değerlendirmeleri ve kullanmalarına

yönelik çalışmalara yer verilmesi bu yeterliliğin gelişmesine yardımcı olacaktır. Bilgiye erişim

kaynaklarındaki artış bilgi kirliliğinin oluşmasına neden olmaktadır. Bu bakımdan öğrencilerin ihtiyaç

duyduğu bilgiyi ve/veya bilgi miktarını belirleyebilme, ihtiyaç duyduğu bilgiye erişebilme, bilgiyi belirli

bir amaç için etkili, etik ve yasal şekilde kullanabilme yollarını keşfetmelerine ve uygulamalarına

olanak sağlayan çalışmalara yer verilmesi öğrencilerin araştırma, eleştirel düşünme ve sorgulama

becerilerinin gelişimesine katkı sağlayacaktır.

Görsel Okuryazarlık

İnternet, akıllı telefon ve dijital veri sunumundaki artış özellikle iletişim açısından görsel okuryazarlık

becerisinin edinilmesini gerekli kılmaktadır. Görsel okuryazarlık sınıf ortamında öğrenci öğrenmesini

8

desteklemekte ve iş ortamında öğrencilerin seçeneklerini arttırmaktadır. Görsel açıdan zengin ve

dijital tabanlı metinler kullanılması öğrencilerin bu beceriyi geliştirmelerine katkı sağlamaktadır.

Ancak, bu beceriyi geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılırken öğrencinin bu kaynakları yasal ve etik

kurallara uygun kullanmaları, bilgi kaynağı ve bilginin içeriğini sorgulamaları konusunda gerekli

uyarıların yapılması uygun olacaktır.

İletişim ve işbirliği

Öğrenme temelde sosyal bir aktivitedir. iletişim ve işbirliği sözlü, sözsüz ve yazılı iletişim stratejilerini

etkili şekilde kullanabilmeyi ve bireylerin birbirleri ile işbirliği içinde çalışabilmesini gerektirir.

Öğrencilerin kendi düşünce, fikir ve duygularını açık ve net şekilde ifade edebildikleri, farklı kişilerle

grup çalışması yapabilmelerine olanak sağlayan çalışmalar bu becerilerin gelişmesinde etkili olacaktır.

Eleştirel düşünme

Eleştirel düşünme etkili şekilde akıl yürütme, farklı bakış açılarını değerlendirme, sorular sorma ve

alternatif çözüm yolları önerme gibigibi becerileri içermektedir. eleştirel okuma çalışmaları (yazarın

bakış açısını değerlendirme, okuduğu metinlerdeki belirli durumları tespit etme ve bunlar hakkında

yorum ve değerlendirme yapma, metinde geçen bir durumla ilgili alternatif bakış açıları önerme vb.)

bu becerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır. bu becerinin sınıf dışındaki ortamlarda aktif olarak

kullanılmasına katkı sağlamak amacıyla gerçek yaşamdan alınan durumlara ilişkin metinlere (gazete,

dergi haberleri, TV haberleri vb.) yer verilmesi, edebi metinlerde geçen kurgusal durumların gerçek

yaşamla ilişklendirilmesine olanak sağlayan çalışmalara yer verilmelidir.

Yaratıcı düşünme

Yaratıcı düşünme insanların doğuştan getirdiği sanatsal bir yetenek olarak algılanmamalıdır.

öğrencilerin sorgulamalarına, hatalardan ve başarısızlıklardan ders almalarına olanak sağlayan

çalışmalara yer verilmesi ve yeni fikirlere açık olmaları konusunda yapılan motivasyon bu becerinin

gelişmesine katkı sağlayacaktır. Tasarım yapma (yeni bir hikaye veya roman vb. yapılandırma) ve

sorgulamaya yönelik çalışmalar bu becerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.

Medya okuryazarlığı

Farklı medya araçlarını kullanarak bilgiye ulaşma, medya mesajlarını analiz etme, görüş ile gerçek

bilgiyi ayırt edebilme ve farklı araçları kullanarak yeni mesajlar oluşturabilmeye yönelik çalışmalar bu

becerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.medya sunumlarını eleştirel bir gözle değerlendirme ve

farklı medya araçlarını kullanarak yeni sunumlar oluşturabilme fırsatı sağlanması bu becerinin

geliştirilmesine yardımcı olacaktır.

9

Sosyo kültürel farkındalık

Farklılıklara saygı gösterme, farklı alt yapıya sahip kişilerle saygı çerçevesinde ve açık fikirli bir şekilde

çalışabilme, profesyonel olarak kendini ortaya koyma, kültürel çeşitliliğin farkına varma ve bu

çeşitliliğin toplumun gelişmesine etkisini fark edebilme, takdir etme ve saygı gösterme ile ilişkilidir.

Grup çalışmaları, empati kurma, kendini başkasının yerine koymayı gerektiren çalışmalar (rol oynama,

drama), sınıf dışı etkinliklere (kamu yararına yapılan projelere katılma vb.) katılma konusunda

öğrencilerin teşvik edilmesi bu yeterliliğin edinilmesine katkı sağlayacaktır.

4.2.Değerler

Dil ve edebiyat dersleri iletişim becerisinin arttırılmasında en önemli araçlardır. Dil bir insanı diğer

insanlara bağlar ve diğer insanların görüşlerini, fikirlerini, duygularını, bakış açılarını öğrenmeye

yardımcı olur. Böylelikle zihni geliştirir, önyargıları azaltır, bakış açısını genişletir ve insanları daha

yakın kılar. Değerlerimizi ve kültürel mirasımızı dilimizle koruruz ve aktarırız. Bu bakımdan dil ve

edebiyat dersleri, saygı, hürmet, merhamet, dürüstlük, hoşgörü, bağlılık, doğruluk, nezaket, iyi niyet,

milli bilinç gibi insani değerlerin aktarılmasında önemli birer araçtır. Öğrenme-öğretme sürecinde ve

ders kitaplarında kullanılan okuma metinleri, verilen konuşma ve yazma konuları öğrencilerin milli,

manevi ve evrensel değerlere ilişkin farkındalık geliştirmelerine katkı sağlayacak şekilde

tasarlanmalıdır. Değer odaklı metinler, konuşma ve yazma konuları öğrencilerin duyarlı bireyler ve

bilinçli vatandaşlar olmalarında etkili olacaktır.

Öğrenme-öğretme sürecinde, metinlerde geçen değerlere odaklanmayı sağlayan sorular

yönlendirilmesi; romanlarda geçen kararkterlerin, bilim insanlarının, örnek şahsiyetlerin iyi

özelliklerinin belirlenmesinin istenmesi; şarkılar, hikaye anlatımları, şiirler değerlerin aktarımını daha

eğlenceli ve kalıcı hale getirecektir. Otobiyografiler, tarihsel öneme sahip insanların, örnek

şahsiyetlerin, bilim insanlarının çalışkanlık, fedakarlık, kararlılık ve sebat ile birşeyleri nasıl

başardıklarına ilişkin deneyimleri ve özlü sözleri değerlerin aktarımında etkili olacaktır. Öğretmenin

rol model olduğu öğrenme-öğretme sürecinde, rol oynama, drama, tartışma, grup çalışması, değer

temalı işbirlikli hikaye ve şiir yazma, şarkı besteleme, değerleri yansıtan görselleri yorumlama, kelime

oyunları, analojiler, ahlaki ikilemlerin yer aldığı metinlerin ve durumların tartışılması değerlerin

aktarımına ve özümsenmesine katkı sağlayacaktır. Dil bağımsız şekilde öğretilemez, sosyal ortamdan

kopuk değildir. Gerçek yaşam durumlarında değerlerin yansımasını içeren olay ve olgulara ilişkin

örneklerin sınıf ortamına getirilmesi ya da öğrencilerin benzer deneyimlerini paylaşmalarının

sağlanması değerlerin aktarımı ve özümsenmesi sürecini daha anlamlı ve kalıcı kılacaktır.

10

Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerde farkındalık oluşturulması, kullanılacak

yöntem ve tekniklerle özümsemeleri ve tutuma dönüştürmeleri hedeflenen değerler ve bu değerlerin

aktarılmasında kullanılabilecek örnek konu başlıkları Tablo 1’de sunulmuştur. Öğrenme-öğretme

sürecinde kullanılacak etkinlik ve öğretim materyallerinin hazırlanmasında, öğretim programı

kazanımları ve ünitelerde belirlenen işlenişle tutarlı olacak şekilde tabloda belirlenmiş değerler ve bu

değerlere ilişkin örnek konu başlıklarını içeren metinlere yer verilebilir. Farklı değerleri ya da konu

başlıklarını içeren metinler de seçilebilir ya da oluşturulabilir. Bu durumda metin çalışmaları sırasında

metinde bulunan değer(ler)e ilişkin sorular yönlendirilmeli ve çalışmalar planlanmalıdır.

Tablo 1. Değerler ve Örnek Konu Başlıkları

Değerler Örnek Konu Başlıkları Değerler Örnek Konu Başlıkları

Adalet Adil olma Ahlak Sözünde durma İyilik ve cömertlik

Aile Aile birliği Doğruluk, dürüstlük Samimiyet

Yardımseverlik Merhamet Fedakârlık

Alçakgönüllülük Mütevazi olma

İnanç ve ibadet Dua Din sevgisi Maddi ve manevi temizlik

İktisat, kanaat, şükür Tutumlu olma

Sabır Tahammül Saygı Farklılıklara saygı Anne babaya hürmet

Sevgi Doğa ve hayvan sevgisi Vatan-millet sevgisi Dil sevgisi

Hoşgörü Farklılıklara karşı hoşgörü

11

5. PROGRAMIN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI

Değerlendirmenin temel amacı, öğrenci başarısı ve gelişimi hakkında bilgi edinmek ve devam eden

öğretme-öğrenme sürecine bu bilgilerden yararlanarak yön vermektir. Çeşitli ve çok sayıda ölçme

aracı kullanılarak sistematik bir biçimde yapılan değerlendirmenin sonuçları, sadece not vermek için

değil; öğrencilere performansları hakkında geri bildirim verme, öğrencileri gösterebilecekleri en üst

performans seviyesine ulaştırmak için motive etme, öğretim etkinliklerinin ve öğretim programının

etkililiğini belirleme amacıyla kullanılabilir.

Bu amaçlarla yapılan değerlendirme çalışmaları, sürekli olmalı, öğrencilerin bireysel farklılıklarını

(öğrenme stilleri vb.) dikkate almalı, öğrencilerin sürece katılımını sağlamalı, öğrencilere kendi

öğrenmelerini nasıl geliştirebilecekleri konusunda yol göstermelidir. Değerlendirme çalışmalarının ve

kullanılan ölçme araçlarının programın temel amaçlarına hizmet eder nitelikte olmasına ve

programda kazandırılması hedeflenen becerileri (eleştirel düşünme, yorum yapma, problem çözme

vb.) kapsamasına ve öğrencilerin mesleki yeterliliklerini (iletişim, takım çalışması becerileri vb.)

desteklemesine dikkat edilmelidir.

Değerlendirme sürecinde kullanılacak ölçme araçları ve değerlendirme yaklaşımları öğretim programı

kazanımları ve bu kazanımların temsil ettiği bilişsel beceri düzeyi ile tutarlı olmalıdır. Öğretim

programında okuma becerisinin değerlendirilmesi önemli bir yer tutmaktadır. Okuma becerisi, en

kısa tanımıyla yazılı metinlerin anlaşılması, kullanılması ve yansıtılmasıdır. Bu tanım, okuma

becerisinin sadece kodlama ve okuduğunu anlamadan ibaret olmadığını göstermektedir. Metnin

bütününün anlaşılabilmesi beş becerinin edinilmesini gerekli kılmaktadır. Bu beceriler; bilgiyi edinme,

genel bir anlayış oluşturma, yorum geliştirme, metnin içeriği üzerine düşünme ve değerlendirme,

metnin formu üzerine düşünme ve değerlendirmedir. Öğrencilerin bu becerileri kullanma

yeterliliklerinin belirlenmesi için hazırlanacak yazılı sınavlarda metinde geçen zaman, yer, kişiyi vb.

belirlemelerine (bilgiyi edinme); ana fikri ya da genel amacı bulma, metinde geçen mesajları bulma

(genel bir anlayış oluşturma); olayların oluş sırasını belirleme, neden-sonuç ilişkisi kurma (yorum

geliştirme); bilgileri karşılaştırma, sonuç çıkarma, metindeki ana fikri destekleyen cümleleri belirleme,

karşılaştırmaları bulma, metin içerisindeki iddiaları değerlendirme, farklı kaynaklardan ve sahip

oldukları bilgi birikiminden yararlanarak metinde verilen bilgiyi yorumlama (metnin içeriği üzerine

düşünme ve değerlendirme); yazarın amacı, tutumu ve bunları ortaya koyarken kullandığı metinsel

özellikleri değerlendirmesine (metnin formu üzerine düşünme ve değerlendirme) imkân sağlayan

sorulara yer verilmelidir. Sınavlarda sorulacak dil bilgisi soruları, dil bilgisi unsurlarının metindeki

12

işlevlerini belirlemeye yönelik olmalıdır. Yazılı sınavlarda metni anlama, çözümleme ve eleştirel

okumaya yönelik sorulara ağırlık verilmelidir.

Bilişsel becerilerin değerlendirilmesinde kullanılacak yazılı sınavlarda, okuma becerisinin

değerlendirilmesinde ağırlıklı olarak açık uçlu (kısa veya uzun cevaplı) ve üst düzey bilişsel becerileri

yordayacak şekilde yapılandırılmış çoktan seçmeli madde türleri; yazma becerisinin

değerlendirilmesinde boşluk doldurma, kısa cevaplı ve uzun cevaplı madde türleri; kelime bilgisinin

değerlendirilmesinde ise boşluk doldurma ve eşleştirme madde türleri bir arada kullanılabilir.

Hazırlanan sorular, eski ve yeni bilgilerin birleştirilmesini, diğer disiplinlerle ve günlük yaşamla

ilişkilendirme yapılmasını gerektirmelidir. Gerçek yaşama ait durumların ve materyallerin kullanıldığı

öncüllere dayalı sorular öğrencilerin çıkarım yapma becerisini yordarken edindikleri bilgileri nerede

ve/veya hangi gerçek yaşam durumlarında kullanabileceklerine ilişin farkındalık geliştirmelerini

sağlayacaktır. Yazılı sınavlar yapılandırılırken bir öncüle (konuyla ilgili okuma metinlerinden alıntılar,

örnek olaylar, analojiler, gerçek yaşam durumlarına ilişkin gazete ve dergi haberleri, görseller

(karikatür, fotoğraf, resim vb.), grafik düzenleyiciler (kavram haritaları, şema, zihin haritaları), tablo

ve grafikler) bağlı, öğrencilerin çıkarımda bulunma, eleştirel düşünme, analiz etme, görsel okuma,

okuduğunu anlama ve uzamsal becerilerinin yordanmasına olanak sağlayacak maddelere yer

verilmelidir. Ancak, soruların öncülün kullanılmasını, analiz edilmesini, değerlendirilmesini veya

yorumlanmasını gerektirecek şekilde oluşturulmasına dikkat edilmelidir.

Öğretim programı kazanımlarında yer alan ancak yazılı sınavlarla ölçülmesi mümkün olmayan

psikomotor ve duyuşsal becerilerin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı veya

derecelendirme ölçeği şeklinde tasarlanmış gözlem formlarından; bilişsel ve psikomotor becerilerin

değerlendirilmesinde ise bireysel veya grup çalışması şeklinde tasarlanan proje ve performans

çalışmalarından yararlanılabilir. Değerlendirme sonrasında performansları hakkında verilen yapıcı geri

bildirimler; öğrencilerin neyin önemli olduğunu, neyin öğretilmeye çalışıldığını ve hangi alanda

gelişmek için çaba sarf etmeleri gerektiğini kavramalarını sağlayacaktır.

13

6. PROGRAMIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Programın daha etkili sonuçlar verebilmesi amacıyla uygulayıcıların dikkat etmeleri gereken hususlar

aşağıda verilmiştir.

1. Programdaki okuma çalışmalarında metinleri anlamak ve değerlendirmek esastır.

Değerlendirmenin bir parçası olarak metinlerin edebiyat geleneği içindeki yerini belirlemek üzere

edebiyat tarihinden yararlanılmalıdır. Ancak bu yararlanma, edebiyat tarihinde bütün türlerin

gelişimini bir arada vermek yerine her türün içinde edebiyat geleneğinin yansıtılması şeklinde

gerçekleşmelidir.

2. Edebiyatın malzemesi dildir. Dil, insanların sadece düşüncelerini dile getirmede kullandığı bir araç

değil, aynı zamanda düşünceyi oluşturan ve geliştiren bir zemin, yani “düşüncenin evi”dir. Dilin

sınırları düşüncenin sınırlarını da belirler. Edebî metinler dilin imkânları içinde ortaya çıkar. Bir dilin

incelikleri edebiyat eserleriyle somut ürünlere dönüşür. Bu yüzden edebiyat eğitimini dönemler,

akımlar, edebiyat kavramları, şairler ve yazarlar hakkında bilgilerin aktarılmasından ibaret olarak

görmek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Edebiyat eğitimi, edebiyatla ilgili bilgilerin yanı sıra öğ-

rencilerin dilin inceliklerini keşfedecekleri, dil bilincini ve becerilerini geliştirecekleri bir zemindir. Bu

bilincin ve becerilerin geliştirilmesi için öğrencilerin edebiyatla temasının okuyucu rolüyle sınırlan-

maması, yazma, dinleme ve konuşma yoluyla dil ve edebiyat bilgilerini hayatlarında kullanmaları na

olanak sağlayacak çalışmalara yer verilmesi önemlidir.

3. Dersler, programdaki ünitelere uygun biçimde yürütülmelidir. Ünitelerde okuma, yazma ve sözlü

iletişim çalışmaları bulunmaktadır. Bu çalışmalara ek olarak bazı ünitelerde dil bilgisi öğretimi, bazı

ünitelerde kitap okuma ve değerlendirme çalışmaları gerçekleştirilir.

4. Program, okuma çalışması olarak farklı eserlerden örneklerin işlenmesinin yanı sıra öğrencilere

yılda en az iki kitabın (her dönem bir kitabın) okutulmasını ve kitap okumaya dair yol gösterici

çalışmalar yapılmasını esas almaktadır. Buna göre Türk Dili ve Edebiyatı dersi kapsamında her

dönemde bir kitap olmak üzere öğrencilerin iki şiir, iki hikâye, iki roman, bir tiyatro ve bir deneme

kitabı okuması sağlanacaktır. Zümre öğretmenlerince ünitelerdeki açıklamalar dikkate alınarak

belirlenecek kitapların okunup tartışılması öğrencilerin okuma alışkanlığını geliştirecektir.

5. Türk Dili ve Edebiyatı derslerinde dil bilgisi öğretimi okuma ve yazma çalışmalarıyla birlikte planlanmıştır. Ses, şekil, kelime ve cümle bilgisi konularının işlenen metinlerle ilişki kurularak okuma çalışmaları kapsamında; yazım, noktalama kuralları ve anlatım bozuklukları konuları yazma çalışmaları kapsamında geri bildirimlerle öğretilmelidir.

14

6. Ünitelerdeki sözlü iletişim çalışmalarına ait açıklamalar dikkate alınarak konuşma ve dinleme

uygulamaları aşamalı biçimde gerçekleştirilir. Her ünitenin başında, yapılacak sözlü iletişim çalışmaları

planlanır, her öğrencinin bir dönemde en az bir sözlü iletişim uygulamasına katılması sağlanmalıdır.

Ünitelerdeki sözlü iletişim tür ve tekniklerine dair tanıtıcı bilgiler verilmeli, gerekli görüldüğünde

konuyla ilgili örnek video ve uygulamalardan yararlanılarak öğrencilerin konuşma ve dinleme

tekniklerini kavramaları sağlanmalıdır.

7. Dersin işlenişinde ve uygulamalarda görsel iletişim araçlarına yer verilmeli; slayt, bilgisayar,

televizyon, etkileşimli tahta, genel ağ, eba uygulamaları vb. etkin olarak kullanılmalıdır. Kazanımlarla

ilgili belgesellerden, filmlerden vb. yararlanılmalıdır. Teknolojik araç ve gereçler kullanılırken gizlilik,

bütünlük ve erişilebilirlik göz önüne alınmalı ve genel ağın güvenli kullanımı konusunda gerekli

uyarılar yapılmalı ve tedbirler alınmalıdır. Casus yazılımlar veya kimlik bilgilerinin çalınması ve

kullanılmaya çalışılması gibi risklerle karşı karşıya kalmamak için güncel anti virüs yazılımı kullanma,

kişisel güvenlik duvarı kullanımı, işletim sistemleri güncellemeleri gibi güvenlik yazılımları kullanılarak

güvenlik önlemleri alınmalıdır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen dijital kaynakların kullanımı

ile ilgili kurallara uyulmalıdır. Dijital kaynakların, özellikle Genel Ağdan indirilerek kullanılan

materyallerin kullanımında intihal yapılmamalı, etik kurallara, telif haklarına riayet edilmelidir.

Öğrencilerin buna riayet etmesi sağlanmalıdır.

8. Öğretim materyali hazırlama ve derse hazırlıklı gelmenin öğretmenin asli görevleri arasında olduğu

unutulmamalıdır. Öğretmenler, Türk Dili ve Edebiyatı dersi ile ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumları

öğrencilerine kazandırırken sadece ders kitaplarına bağlı kalmamalıdırlar. Sınıf düzeyi, öğrencilerin

ilgi, hazır bulunuşluk düzeyleri, öğrenme stilleri gibi unsurları göz önünde bulundurarak kazanımlarla

tutarlı olacak şekilde öğretim materyalleri (bilgi notu, sunum, etkinlik, çalışma kağıtları, proje, okuma

parçaları vb.) yapılandırmalı ve kullanmalıdırlar. Öğretim materyalleri hazırlanırken zümre öğret-

menleri ve diğer disiplinlerin öğretmenleriyle işbirliği yapılmalıdır.

9. Türk Dili ve Edebiyatı dersinin işlenmesi okuma, yazma ve sözlü iletişim çalışmaları olmak üzere üç temel aşamada gerçekleştirilir. Her ünitede, belirlenen metinler üzerinden okuma çalışmaları tamamlandıktan sonra yazma ve sözlü iletişim çalışmaları yapılmalıdır. Bu çalışmaların kapsamı öğre- tim programındaki ünitelerde açıklanmıştır. Uygulamalarda ünitelerdeki açıklamalara ve belirtilen sürenin verimli bir şekilde kullanılmasına dikkat edilmelidir.

15

6.1. Ders Kitabı Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar

Ders kitapları, öğretim programlarında belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi; bilgi ve becerileri

öğrencilere kazandıracak etkinlikleri içermesi ve bunlara rehberlik edici nitelikte olması açısından

öğretmen ve öğrencilerin faydalandığı en önemli eğitim ve öğretim araçlarından biridir. Hazırlanacak

ders kitaplarının Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı’nın öğretim yaklaşımını yansıtması ve

programdaki amaçlara, kazanım ve becerilere uygun olması son derece önemlidir.

Hazırlanan ders kitaplarında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

1. Türk Dili ve Edebiyatı ders kitapları, programın öğretim yaklaşımına uygun olarak öğrencilerin

becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bir öğretim tasarımına sahip olmalıdır. Kitaplardaki metinleri

anlamak, çözümlemek ve eleştirel bakışla değerlendirebilmek için öğrenciler metin türü, yazarlar-

şairler, edebî dönemler, akımlar, kavramlar vb. hakkında bazı bilgilere ihtiyaç duymaktadırlar. Bu

bilgiler, her metin için gerektiği ölçüde ders kitaplarında doğrudan verilmelidir. Sınıf içi

çalışmalarda öğrencilerden beklenen, bu bilgilerden yararlanarak okudukları metinleri anlamaları,

çözümlemeleri ve eleştirel bakışla değerlendirmeleridir.

2. Ders kitabı, kazanımlara, ünitelere ve ders işleme sürecine ilişkin açıklamalara uygun şekilde

yapılandırılmalıdır.

3. “Türk Dili ve Edebiyatına Giriş” kazanımlarına yönelik çalışmalar sadece aynı isimli ünitede; haber

ve reklam metinlerine ilişkin kazanımlar ise bu metinlerin bulunduğu 10. sınıfta yapılır. Bunun

dışındaki bütün kazanımlar bütün sınıflar için geçerlidir.

4. Her metinde bütün kazanımlarla ilgili çalışma yapılması zorunlu değildir. İncelenen metnin içeriği

hangi kazanımların gerçekleştirilmesine daha uygunsa o kazanımlara yönelik çalışmalar

yapılmalıdır. Okuma, yazma ve sözlü iletişim etkinlik ve açıklamaları gerçekleştirilirken ilgili

kazanımlar dikkate alınmalıdır. Bir öğretim yılında her kazanıma yönelik en az bir çalışma

yapılmalıdır.

5. Ders kitaplarında yazma çalışmaları için ünitelerde verilen etkinlik ve açıklamalar doğrultusunda

tür ve tekniklere yönelik bilgiler ve örnekler verilir, daha sonra öğrencilere yönelik yazma

çalışmalarının nasıl yürütüleceği açıklanır. Öğrencilerin kendi yazılarını kitap üzerine değil,

defterlerine veya bağımsız kâğıtlara yazmaları istenir.

6. Sözlü iletişim kazanımları dinleme ve konuşma çalışmaları içerisinde birbirini tamamlayacak

şekilde uygulanır. Bu çalışmalar için ünitelerde verilen etkinlik ve açıklamalara bağlı olarak ders

kitabında gerekli bilgiler ve açıklamalar örneklerle gösterilir.

7. Dokuzuncu sınıf ders kitabındaki ilk ünitede ve 10, 11. ve 12. sınıf ders kitaplarının sonunda Türkçenin tarihî gelişimi ile Türk edebiyatının dönemlerini yansıtan şemalar bulunmalıdır.

16

8. Her kitabın sonunda kitap içerisinde geçen edebiyat terimlerinden oluşan bir sözlük yer almalıdır.

9. Ders kitabına seçilen metinler, temaya uygun görsel unsurlarla desteklenmelidir. Ancak bu durum

her metin için zorunlu değildir.

10. Metinde öğrencilerin bilemeyeceği kelimelerin anlamları metinden sonra verilmelidir.

11. Her ünitenin sonunda o ünitede kazandırılması amaçlanan bilgi ve becerileri değerlendirmeye

yönelik olarak “Ünite Değerlendirme Çalışmalarına” yer verilir. sorularının kazanımlara uygun ve

yeterli sayıda olması ayrıca kazanım testlerinin de yeterli sayıda olması beklenmektedir.

12. Kitaba tamamı veya bir kısmı alınan eserlerin yazarı ve alındığı kaynak, metnin altında belirtilmeli;

yararlanılan kaynakların listesi kitabın sonunda verilmelidir. Metinler öncelikli olarak birincil

kaynaklardan alınmalı, yazım ve noktalama açısından alıntı metinlerin aslına sadık kalınmalıdır.

13. Kitapta alıntı yapılan metinler dışında kalan bölümlerde kabul görmüş terim ve kavramlara yer

verilmeli; Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu ve Türkçe Sözlük esas alınmalıdır.

14. Sayfa 11’de belirtilen değerlere ilişkin öğrencilerde farkındalık oluşturmak ve değerlerin

özümsenmesine, tutuma dönüştürülmesine katkı sağlamak önemlidir. Seçilen metinlerde bu

değerlere yer verilmeli, değerlere öğrencilerin dikkatini çeken metin çalışmaları (yönlendirici

sorular, ahlaki muhakeme vb.), etkinlikler tasarlanmalıdır.

Ders Kitabına Alınacak Metinlerin Nitelikleri:

Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarına alınacak metinlerin aşağıdaki nitelikleri sağlaması gerekir:

1. Metinler, “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçlarına ve Temel İlkeleri”ne uygun olmalıdır.

2. Metinlerde Türk milletinin bölünmez bütünlüğüne; millî, manevi, kültürel ve ahlaki değerlerine

aykırı unsurlar yer almamalıdır.

3. Metinlerde ayrıştırıcı, bölücü, siyasi ve ideolojik ifadelere yer verilmemelidir.

4. Metinler, dersin amaç ve kazanımlarını gerçekleştirecek özelliklere sahip olmalıdır.

5. Metinler, öğrencilerin sınıf düzeylerine ve yaş seviyelerine uygun olmalıdır.

6. Metinler, öğrencilerin ruh dünyalarını olumsuz yönde etkileyecek nitelikte olmamalıdır.

7. Metinler dil, anlatım ve içerik açısından yazıldığı dönem ve anlayışın karakteristik özelliklerini

yansıtan seçkin eserlerden alınmalıdır.

8. Dünya edebiyatından seçilen metinler, doğru ve nitelikli çevirilerden alınmalıdır.

9. Seçilen metinler, öğrencilerin duygu, düşünce ve hayal dünyalarını zenginleştirecek; bilgi, beceri,

dil ve estetik zevk düzeylerini geliştirecek nitelikte olmalıdır.

10. Bir sınıfa ait ders kitabında kullanılan bir metin aynı yayınevinin başka bir sınıfa ait kitabında

kullanılmamalıdır.

11. Bir sınıfta aynı sanatçıdan, farklı türlerde olmak koşuluyla, en fazla iki metin alınabilir.

17

12. Gazete haberi, reklam, dilekçe, tutanak, öz geçmiş, taslak senaryo öyküsü türlerinde özgün

metinlerin yanı sıra ders kitabının yazarı/yazarları tarafından üretilen metinler de kullanılabilir. Bu

türler dışında ders kitabı yazarları tarafından yazılan metinlere yer verilmez.

13. Türkçenin tarihî değişim ve gelişimini öğrencilerin daha iyi anlamalarını sağlamak amacıyla

İslamiyet öncesi Türk edebiyatından seçilen metinlerin bir kısmı hem asıllarına uygun dil ve

söyleyişiyle hem de günümüz Türkçesiyle verilmelidir.

14. Divan edebiyatından seçilen metinler, dil yönüyle daha sade olan örneklerden tercih edilmelidir.

Metnin günümüz Türkçesine çevrilmiş şekli verilmemelidir. Ayrıca şiirin yazıldığı aruz ölçüsünün

kalıpları metnin altına yazılmalıdır.

15. Roman, hikâye, tiyatro, destan gibi ürünlerin tamamı kitaba alınamayacağı için bu tür eserlerin en

uygun kısmı veya kısımları kazanımlar da dikkate alınarak seçilmelidir. Metnin başında eserin seçilen

bölümüne kadarki kısa özeti verilmeli, seçilen metnin eserin hangi bölümünden alındığına dair kısa bir

açıklama yapılmalıdır. Seçilen metnin arkasından eserin sonraki bölümlerinin özeti verilmelidir.

16. Kitaba alınan metinlerin uzunluğu konusunda öğretim programındaki ders işleme süreci ve

ünitelerde planlanan ders saati dikkate alınmalıdır.

17. Metinler seçilirken ya da oluşturulurken öğrencilere aktarılması hedeflenen değerlere göre metin

belirlenmesi beklenmemektedir. Tablo 1’de sunulan değerleri içeren metinlere yer verilebileceği gibi

seçilen ve/veya oluşturulan metnin kendisinde var olan değer(ler)e ilişkin öğrencilerde farkındalık

oluşturmaya yönelik soru ve çalışmalara yer verilmesi beklenmektedir.

18. Aynı kazanım ile bütün metin türlerinde eylem yapmak mümkün olmadığından ayrıca karışıklığa

sebebiyet vereceğinden dolayı kazanımlar, ilgili metin türünün hepsinde geçerli olacak şekilde ayrı

ayrı yazılmıştır. Bu nedenle, okuma kazanımlarındaki bazı kazanımlar, ifade olarak aynı olsa da metnin

türüne göre farklılık arz etmektedir. Bu sebepten kazanımlar, metin türüne göre ele alınmalıdır.

6.2. Ders İşleniş Süreci

Okuma Çalışmaları

Okuma çalışmaları, “Ünite Başında Yapılacak Çalışmalar” ve “Metin Üzerinde Yapılacak Çalışmalar”

şeklinde iki aşamada yürütülür.

1. Ünite Başında Yapılacak Çalışmalar

Her ünitenin başında ele alınan metin türünün özellikleri, yapı unsurları, tarihî gelişimi vb. hakkında o

ünite için yapılan açıklamalar dikkate alınarak genel bilgiler verilir. Örneğin, İslamiyet’in kabulünden

önceki dönemden Tanzimat Dönemi’ne kadarki Türk şiirini kapsayan 10. sınıfın 2. ünitesinde şu

18

konularda kısa bilgiler verilir: İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, geçiş dönemindeki Türk şiiri, Türk halk

şiiri, dinî-tasavvufi Türk şiiri, anonim halk şiiri ve divan şiirinin genel özellikleri.

2. Metin Üzerinde Yapılacak Çalışmalar

Metin üzerinde hazırlık, metni anlama ve çözümleme, eleştirel okuma çalışmaları yapılır.

a. Hazırlık

Bu aşamada, işlenecek metne dikkat çekmek ve okuma çalışmalarıyla ulaşılacak bilgi ve becerilere

yönelik olarak öğrencilerde bir beklenti ve merak oluşturmak amacıyla kısa bir çalışma planlanır ve

uygulanır.

b. Metni Anlama ve Çözümleme

Bu aşamada, incelenen metinler üzerinde Okuma (Metni Anlama ve Çözümleme) kazanımlarına

yönelik çalışmalar yapılır. Öncelikle metin, öğrenciler ve/veya öğretmen tarafından yüksek sesle

okunur. Metinde geçen bilinmeyen kelime ve söz gruplarının anlamları belirlenir. Daha sonra metnin

anlamını (metindeki duygu, düşünce, bilgi, olay, durumlar, kişiler, mekânlar vb.) kavratmaya yönelik

çalışmalar yapılır. Bu çalışmalarda daha çok soru-cevap yöntemi kullanılır. Soruların bir kısmı metni

oluşturan birimleri (paragraf, diyalog, dörtlük vb.), bir kısmı da metni bir bütün olarak

anlamlandırmaya yönelik olmalıdır. Örneğin bir deneme incelenirken bir yandan paragraflarda yer

alan düşünceleri belirlemeye bir yandan da konu akışı, ana düşünce gibi metnin bütününü bir arada

değerlendirmeye yönelik soru ve etkinlikler kullanılabilir. Bir şiirde hem beyit ve dörtlüklerin her

birinin anlamı hem de şiirin bütünündeki temayı/duyguyu belirlemeye yönelik çalışmalar yapılır.

Bu aşamada incelenecek metni çözümlemeye yardımcı olacak bilgiler (dönem özellikleri, akımlar,

yazar/şair, anlatım teknikleri, edebî sanatlar, ahenk unsurları vb.) kısaca verilir. Burada verilen bilgiler

ünite başında verilen genel bilgilerden farklı olarak incelenecek metne özgü bilgiler olmalıdır.

Örneğin, bir metinde Kutadgu Bilig’in yapısı ve özellikleri, yazarı hakkında bilgi; bir başka metinde

Yunus Emre’nin hayatı ve şiirinin özellikleri, ilahi türünün özellikleri, tasavvufun temel kavramları gibi

konularda bilgiler verilir. Okunan metin, ünite başında ve bu aşamada verilen bilgiler doğrultusunda

çözümlenir. Örneğin incelenen şiir; kullanılan mazmunlar, edebî sanatlar, nazım türü, ahenk unsurları

vb. açısından değerlendirilir.

Bu aşamada ayrıca edebî nitelikler, iletiler, kültürel değerler, düşüncelerdeki tutarlılık, başka

metinlerle ilişkiler vb. açısından değerlendirilir.

19

Dil Bilgisi

Dokuz ve onuncu sınıfta dil bilgisi konuları ünitelerde belirtilen sıralamaya uygun biçimde, me-

tinlerle ilişki kurularak ve metnin anlamını oluşturan, etkileyen, destekleyen yönleri öne çıkarılarak

işlenir. Bir ünitede incelenen metinlerin dil bilgisindeki tüm konuları örneklendirmeye yetmediği

durumlarda ek olarak başka kısa metinler kullanılabilir.

On bir ve on ikinci sınıfta incelenen metinler bir bütün olarak dil özellikleri bakımından değer-

lendirilir. Burada amaç ele alınan metindeki bütün dil özelliklerini incelemek değil, metnin yapısını ve

anlamını etkileyen önemli dil özelliklerini vurgulamaktır. Örneğin bir hikâyede birleşik kiplerin, bir

makalede edilgen çatılı fiillerin, bir romanda söz ve düşünce aktarımında kullanılan dil yapılarının

metnin anlamına etkisi değerlendirilir. Aynı metinde birden fazla dil yapısının etkisi bir arada değer-

lendirilebilir. Dil bilgisi çalışmaları 9. ve 10. sınıfta belirlenen ünitelerde; 11 ve 12. sınıflarda ise her

ünitede bir metin üzerinde yapılır.

Yazma Çalışmaları

Yazma çalışmaları; “Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma”, “Yazma Sürecini Uygulama” şeklinde iki

aşamada gerçekleştirilir. Yazma çalışmalarında her kazanım için ayrı etkinliklerin yapılması yerine,

ünitelerde verilen açıklamalar doğrultusunda her öğrencinin metin üretmesine yönelik çalışmalar

yapılmalıdır.

a. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma

Yazma çalışmaları okuma çalışmalarıyla paralel biçimde yürütülmektedir. Ünitelerde metin türüne

özgü yapı unsurları, anlatım biçimleri, teknikleri vb. hakkındaki bilgiler ve örnekler çoğunlukla okuma

çalışmalarında verilmektedir. Bu nedenle yazma çalışmaları, bu bilgilerle ilişki kurularak ve ünitede

belirtilen açıklamalar doğrultusunda yapılır.

Okuma çalışmalarında tartışma metni, araştırmaya dayalı metin, öz geçmiş ve senaryoda taslak öykü

(sinopsis) türlerine ilişkin açıklama ve örnekler yer almamıştır. Bu türlere ilişkin bilgiler ve örnekler

yazma çalışmalarında sunulur.

b. Yazma Sürecini Uygulama

Yazma çalışmaları ünitelerde verilen açıklamalar doğrultusunda yazma sürecinin aşamaları uy-

gulanarak gerçekleştirilir. Bu aşamaların ayrıntıları ve metin türüne göre uygulama farklılıkları üni-

telerde yeri geldikçe verilmelidir. Aşamalar uygulanırken öğrencilerin dikkat edeceği hususlar

açıklanır. Öğretmen, aşamaların uygulanmasında öğrencilere rehberlik eder.

20

Temelde okuma çalışmaları içinde gerçekleştirilen dil bilgisi öğretimi yazma çalışmalarındaki

uygulamalarla geliştirilir. Yazım ve noktalama kuralları 9. sınıfın birinci ve ikinci ünitesinde, anlatım

bozuklukları ise 10. sınıfın yedinci ve sekizinci ünitesinde yazma çalışmalarında bağımsız bir konu

olarak işlenir. Bununla birlikte bütün ünitelerdeki yazma çalışmalarında, öğrencilerin bu konulardaki

hataları öğrenci düzeyine uygun geri bildirimlerle düzeltilir.

Sözlü İletişim Çalışmaları

Sözlü iletişim çalışmaları; “Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma”, “Sözlü İletişim Uygulamaları”

şeklinde iki aşamada gerçekleştirilir.

a. Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma

Ünitelerdeki sözlü iletişim tür ve tekniklerine dair tanıtıcı bilgiler verilir, gerekli görüldüğünde konuyla

ilgili örnek video ve uygulamalardan yararlanılarak öğrencilerin konuşma ve dinleme tekniklerini

kavramaları sağlanır.

b. Sözlü İletişim Uygulamaları

Ünitelerdeki sözlü iletişim çalışmalarına ait etkinlikler dikkate alınarak konuşma ve dinleme

uygulamaları aşamalı biçimde gerçekleştirilir. Her ünitenin başında, yapılacak sözlü iletişim çalışmaları

planlanır, her öğrencinin bir dönemde en az bir sözlü iletişim uygulamasına katılması sağlanır.

7. KAZANIM VE ÜNİTELERİN YAPISI

Kazanımlar

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı’nda dört temel dil becerisine yönelik kazanımlar yer

almaktadır. Kazanımların kapsam bakımından birbirinden ayrılacak biçimde yazılmasına özen

gösterilmiş; kapsam ve sınırlılıklarını daha belirgin hâle getirmek üzere altlarına açıklamalar

yazılmıştır. Sadece bazı metin türlerinde ve bazı sınıf düzeyinde geçerli olan kazanımlar ilk açıklama

maddesinde kırmızı renkle belirtilmiştir.

Öğretim programı kazanımları üç ana başlık altında toplanmıştır. Metin türlerine ilişkin bilgiler ve

gelişim evreleri “A) Okuma” kazanımları içinde, benzer metinlerin yazılı ortamlarda nasıl üretileceği

“B) Yazma”, dinleme ve konuşma becerilerine ilişkin kazanımlar ise “C) Sözlü İletişim” başlığı altında

yer almıştır. Kazanım gruplarına ilişkin açıklamalar aşağıda sunulmuştur.

1. Okuma Kazanımları (Metni Anlama ve Çözümleme): “1.Şiir, 2.Öyküleyici(Anlatmaya Bağlı Edebî Metinler), 3.Tiyatro-Senaryo, 4.Bilgilendirici(Öğretici) Metinler” şeklinde dört başlık altında gruplandırılmıştır. Aynı kazanım ile bütün metin türlerinde eylem yapmak mümkün olmadığından ayrıca karışıklığa sebebiyet vereceğinden dolayı kazanımlar, ilgili metin türünün hepsinde geçerli

21

olacak şekilde ayrı ayrı yazılmıştır. Bu nedenle, okuma kazanımlarındaki bazı kazanımlar, ifade olarak

aynı olsa da metnin türüne göre farklılık arz etmektedir. Bu farklılık, açıklamalarda belirtilmiştir.

“Metni Anlama ve Çözümleme” de metnin temasının, konusunun, açık ve örtük iletilerinin, tür

özelliklerinin, anlatım biçim ve teknikleri ile üslup özelliklerinin incelenmesine, metnin edebî ve fikrî

açıdan değerlendirilmesine yönelik kazanımlar verilmiştir.

2. Yazma kazanımları: Herhangi bir türde bir plan dâhilinde metin yazma sürecini kavratacak şekilde

hazırlanmıştır. Bu kazanımlar, planlı yazma sürecinin temel aşamalarını oluşturan “hazırlık, planlama,

taslak metin oluşturma, metni düzeltme ve geliştirme, yazılan metni paylaşma” basamaklarının alt

basamaklarını içermektedir. Yazma sürecinin başarısı, öğrenciler açısından, okuma ile kazanılan bilgi

ve birikimlerin uygulama yoluyla pekiştirilmesine fırsat tanıyacaktır. Uygulamaların öncelikle sınıf

ortamında yaptırılması, herhangi bir nedenle sınıf içi uygulamaların yetiştirilemediği veya daha geniş

bir hazırlık gerektirdiği durumlarda ödevlendirme yoluyla gerçekleştirilmesi doğru bir uygulama

olacaktır.

3. Sözlü İletişim kazanımları: Öğrencilerin dinleme ve konuşma becerilerinin geliştirilmesi hedeflenen

kazanımlardır. Öğrencilerin dinleme becerisini geliştirmeye yönelik olarak “Dinlediğini Anlama” ve

“Eleştirel Dinleme” kazanımlarına yer verilmiştir. Konuşma becerisinin geliştirilmesi için ise bir

konuşmada hazırlık sürecinden konuşmanın tamamlanmasına kadarki süreçte gerekli olan becerilere

ve tutumlara ilişkin kazanımlara yer verilmiştir.

Öğretim programında yer alan dört temel dil becerisine ilişkin beceri ve tutumlara ilişkin genel

ifadeler kullanılarak yapılandırılan kazanım lar sınıf düzey ine gö re a y rıştırılm amıştır . Bu

kazanımlar, dört yıl süresince her bir sınıf düzeyinde ünitelerde belirtilen çalışmalarla

öğrencilerin etkili iletişimciler olmak için edinmesi beklenilen bilgi, beceri, tutumların genel

ifadeleridir. Kaznımların yapısı aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.

Üst başlık adı

Alt başlık adı

A) OKUMA (METİN ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME)

1. ŞİİR

Kazanım ifadesi

Üst

başlık

kodu

A.1. 1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını belirler. Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle

tahmin etmesi veya kaynaklardan Kazanım açıklaması

Alt başlık no

Kazanım no italik yazı ile

belirtilmiştir.

22

Kazanım sayıları aşağıda tablo: 2 de sunulmuştur.

Tablo:2

Kazanım Kazanım Sayısı A) OKUMA (METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME) 1.ŞİİR 16 2.ÖYKÜLEYİCİ (ANLATMAYA BAĞLI) EDEBÎ METİNLER 16 3.TİYATRO-SENARYO 14 4.BİLGİLENDİRİCİ (ÖĞRETİCİ) METİNLER 15 B) YAZMA 13 C) SÖZLÜ İLETİŞİM Konuşma 15 Dinleme 11 TOPLAM 100

Ünite Çalışmaları

Ünitelerde okuma, yazma ve sözlü iletişim çalışmaları bulunmaktadır. Bu çalışmalara ek olarak bazı

ünitelerde dil bilgisi öğretimi, bazı ünitelerde kitap okuma ve değerlendirme çalışmaları

gerçekleştirilir.

Dört yıla yayılan üniteler, haftaları ve içerikleriyle bir tablo üzerinde gösterilmiştir. Programın öğretim

yaklaşımında, bilgi ve uygulamanın bir arada olması ön görüldüğü için, ünitelere ait tabloda okuma,

yazma ve sözlü iletişim konuları da aynı düzlemde görülecek şekilde yerleştirilmiştir. Ünitelerin

çoğunda okuma, yazma ve sözlü iletişim konuları birbiriyle ilişkili olarak yapılandırılmıştır. Ayrıca bazı

ünitelerde sözlü iletişim çalışmaları okuma ve yazma çalışmalarından bağımsız biçimde

yapılandırılmıştır.

Ünite tablolarında masal, fabl, destan, efsane, şiir, tiyatro, hikâye, roman, senaryo, anı, deneme, gezi

yazısı, sohbet, fıkra, günlük, blog, eleştiri, biyografi, otobiyografi, mülakat, söylev, makale, dilekçe,

tutanak, mektup, e-posta, haber ve reklam olmak üzere 28 farklı türe dair bilgi ve uygulamalara yer

verilmiştir. Ünitelerde metin türlerinin dağılımında edebiyat geleneği içinde daha güçlü olan ve daha

çok karşılaşılan edebî türler olarak hikâye, roman, şiir ve tiyatroya her sınıf düzeyinde yer verilmiştir.

Diğer türlerden deneme, anı, destan, efsane, haber, reklam, dilekçe ve tutanağa ilk kez onuncu

sınıfta; eleştiri, sohbet, fıkra, biyografi, otobiyografi, mülakat, söylev ve gezi yazısına ilk kez on birinci

sınıfta yer verilmiştir.

23

Ünitelerin yapısı aşağıda şematik olarak sunulmuştur.

Okuma,

Ünite no

Snıf no

Ünite adı

Ünite süresi

Ünitenin işleneceği dönem

Yazma, Sözlü İletişm bölümleri

9. 6. ÜNİTE: MASAL / FABL 2. DÖNEM

Ünite süresi: 3 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

Ünitede verilecek metinler

Açıklamalar

1. Türk halk edebiyatından bir masal örneği

2. Doğu edebiyatından bir masal örneği

3. Divan edebiyatından fabl özelliği gösteren bir

mesnevi örneği 4. Batı edebiyatından bir fabl

örneği

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Fabl yazma aşamaları doğrultusunda bir fabl yazma çalışması yapılması sağlanır.

Yazma kazanımları çerçevesinde yazdıkları değerlendirirlir.

Yazama Çalışmlar

Dinleme türleri ve etkili dinlemenin ilkeleri açıklanır.

Dinlediklerine yönelik soru sorma, dinlediklerini özetleme, eleştirel dinleme çalışmaları yapmaları sağlanır.

Yaptıkları çalışmaların, dinleme kazanımları çerçevesinde değerlendirilmesi sağlanır.

Dinleme ve konuşma çalışmları

Dilbilgisi Konuları: Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım bozukluklarını düzeltme

Dilbilgisi konuları

Üniteler oluşturulurken aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır:

1. “Okuma” çalışmalarında, her metin türünün işleneceği ilk aşamada, türün karakteristik

özellikleri ve gerekli edebî terminolojinin verilmesi esas alınmış; okuma metinleri Cumhuriyet

döneminden seçilmiştir. Bu tercihte öğrencilerin edebiyatla tanıştıkları 9. sınıfta yakın dönem

metinlerini daha kolay anlayacakları ve kendi dünyaları ile daha kolay ilişkilendirecekleri

düşüncesi belirleyici olmuştur. İstisna olarak destan, fabl, mesnevi gibi türlerde -doğası gereği-

seçim, ait olduğu dönemden yapılmıştır. Dokuzuncu sınıfta türlere ilişkin genel bir kavrama

24

düzeyinin kazanılması hedeflenmiş; bütün metin türlerinin tarihî akış içindeki gelişimine yönelik

çalışmalar onuncu sınıftan başlayarak ünitelere dâhil edilmiştir.

2. “Yazma” ve “Sözlü İletişim” çalışmalarında yazılı ve sözlü anlatım uygulamalarına ilişkin

açıklamalar, bu bölümlerin hemen altında verilmiş, ayrıca konular için etkinlik önerilerinde

bulunulmuştur.

3. Dokuzuncu sınıfta öğrencinin bir kavram alanı olarak edebiyatla ilk kez karşılaştığı dikkate

alınarak “Türk Dili ve Edebiyatına Giriş” ünitesine gerek görülmüş; bu ünitede “edebiyat”ın genel

nitelikleri ile Türk dili ve edebiyatının dönemlerine ilişkin genel bir bilgi verilmesine yönelik konu

başlıkları verilerek başlıklara yönelik metinlerin verilmesi uygun bulunmuştur.

4. Programda temel edebî türler olarak değerlendirilen şiir, hikâye, roman ve tiyatro türlerinin her

sınıfta tekrarlanması; her yıl, birinci döneme hikâye ve şiirle, ikinci döneme roman ve tiyatroyla

başlanması esas alınmıştır. Bununla, öğrencinin edebiyatın temel türlerine ait daha çok örnekle

karşılaşması ve bu türlerde zaman içinde oluşan edebî birikimi takip edebilmesi hedeflenmiştir.

5. Dokuzuncu sınıftaki “Yazma” ve “Sözlü İletişim” çalışmalarına giriş niteliğindeki konularla

başlanmıştır. “Yazma Çalışmaları”nda öğrencinin yazmanın bilinçli bir çaba gerektirdiğini fark

edeceği, “Sözlü İletişim Çalışmaları”nda ise iletişimin temel kavramlarına yönelik çalışmalara yer

verilmiştir.

6. Dokuzuncu sınıfın birinci döneminde, öğrencinin kavraması ve sonraki dönemlerde uygulayarak

kalıcı kazanımlara dönüştürmesi istenen “Araştırmaya Dayalı Metin Yazma” konusu

yerleştirilmiştir. Bu başlık altında yapılacak uygulamalı çalışmalarla öğrencinin bilgi tarama

yollarını öğrenmesi, bilgiyi işleme ve kaynak gösterme şekillerini kavraması ve bunu ahlakî bir

değer olarak benimsemesi amaçlanmıştır. Böylece öğrencilere öğrenim hayatı boyunca bu türde

yapacakları yazma çalışmaları için temel beceriler kazandırılacaktır.

7. Dokuzuncu sınıfta öğrencinin edinmesi beklenen bir beceri de araştırdığı konuyu sözlü olarak

etkili bir şekilde sunmasıdır. Bu durum dikkate alınarak “Sunu Hazırlama” ve “Hazırlıklı Konuşma”

konuları ünitelere dâhil edilmiştir. Hazırlıklı konuşma uygulamaları, öğrencilerin sözlü

iletişimlerini güçlendirmek için her yıla yerleştirilmiştir.

8. Sağlıklı bir iletişimin ön koşullarından biri olan “Etkili Dinleme”ye 9. ve 10. sınıfta bir uygulama

alanı olarak yer verilmiştir.

9. Tartışma türlerinden “Panel” ve “Açık Oturum”a 9. sınıfta, “Münazara”ya 11. sınıfta yer

verilmiştir. Münazarada belirtilen görüşten ziyade argüman geliştirmek ve karşı argümanları

çürütmek önemli olduğu için, 11. sınıftaki “Tartışma Metni” konusu münazarayla eş zamanlı

verilmiştir.

25

10. Yazma çalışmalarında öğrencilerin farklı edebî türlerde dili kullanma becerilerinin geliştirilmesi

amaçlanmıştır. Yazma konusunda özel ilgi ve becerisi olan öğrencilerin aldıkları eğitimle kişisel

gelişimlerine dair bir bakış açısına ve yeterliliğe ulaşmaları da hedeflenmiştir.

11. Öğrencilerin günlük hayatın farklı alanlarındaki ihtiyaçlarına yönelik olarak mektup/e-posta,

günlük/blog, tartışma metni, dilekçe, tutanak, iş görüşmesi, biyografi, otobiyografi, özgeçmiş,

mülakat gibi türlerde yazma çalışmalarına yer verilerek bu türlerdeki yazma becerilerinin

geliştirilmesi amaçlanmıştır.

12. Program, okuma çalışması olarak farklı eserlerden örneklerin işlenmesinin yanı sıra öğrencilere

yılda en az iki kitabın (her dönem bir kitabın) okutulmasını ve kitap okumaya dair yol gösterici

çalışmalar yapılmasını esas almaktadır. Buna göre Türk Dili ve Edebiyatı dersi kapsamında her

dönemde bir kitap olmak üzere öğrencilerin iki şiir, iki hikâye, iki roman, bir tiyatro ve bir

deneme kitabı okuması sağlanacaktır. Zümre öğretmenlerince ünitelerdeki açıklamalar dikkate

alınarak belirlenecek kitapların okunup tartışılması öğrencilerin okuma alışkanlığını

geliştirecektir.

13. Türk Dili ve Edebiyatı derslerinde dil bilgisi öğretimi okuma ve yazma çalışmalarıyla birlikte

planlanmıştır. Ses, şekil, kelime ve cümle bilgisi konularının işlenen metinlerle ilişki kurularak

okuma çalışmaları kapsamında; yazım, noktalama kuralları ve anlatım bozuklukları konularının

yazma çalışmaları kapsamında öğretilmesi planlanmıştır. 11. ve 12. sınıflarda konu temelli dil

bilgisi öğretimi yerine incelenen metinlerin, öne çıkan dil özellikleri bakımından

değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca tüm sınıflara yazma çalışmalarında öğrencilerin anlatım

bozuklukları ve yazım, noktalama hatalarının “Yazma Çalışmaları” içinde geri bildirimlerle

öğretilmesi benimsenmiştir.

26

8. PROGRAMIN KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

A) OKUMA (METİN ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME)

2. ŞİİR

A.1. 1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını belirler. Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmesi veya kaynaklardan yararlanarak öğrenmesi sağlanır.

A.1. 2. Şiirin temasını belirler. a. Tema, bir metinde genel olarak bir kelimeyle ifade edilen temel duygu veya kavramdır. (Örnek: vatan) Seçilen metne göre bir kelime grubu hâlinde de ifade edilebilir. (Örnek: Vatan sevgisi) b. Tematik bütünlüğü olmayan şiirlerde (Genellikle gazel, koşma vb.) birden çok temanın bir arada bulunabileceği göz önünde tutulmalıdır. Bu durum aynı zamanda türün/dönemin/anlayışın bir özelliğini gösterecektir.

A.1. 3. Şiirde ahengi sağlayan özellikleri/unsurları belirler. Şiirde ahenk unsurları (ölçü, kafiye, redif, asonans, aliterasyon, nakarat, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) üzerinde durulur.

A.1. 4. Şiirin nazım biçimini ve nazım türünü belirler. a. Şiirin nazım biçimi belirlenirken nazım birimi, kafiye düzeni, ölçü vb. şekline ait özelliklerin; nazım türü belirlenirken içeriğin (konu, tema vb.) esas alındığı vurgulanır. b. Divan, halk ve dünya şiirinden gelen biçim ve türler ile şaire özgü yenilikler, buluşlar ve – varsa- bunların geleneksel biçim ve türlerle ilişkisi ele alınır. c. Ayrıca metne/döneme göre konu bakımından lirik, epik, pastoral vs. şiir türlerine değinilir.

A.1. 5. Şiirin ahenk ve şekil özelliklerinin –varsa- içerikle ilişkisini belirler. Bazı şiirlerde nazım birimi, ölçü ve kafiye seçimi, kelimelerin düzenlenişi, dizelerin uzunluğu-

kısalığı vb. aracılığıyla içeriğin görsel olarak şiirin şekline yansıtıldığı ve/veya ahenk

özelliklerinin içerikle bağlantılı olduğu belirtilir.

A.1. 6. Şiirdeki mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyerek bunların anlama katkısını değerlendirir. a .Şiirde öne çıkan, dikkat çeken ve/veya yaygın olarak bilinen edebî sanatların ele alınması yeterli olacaktır. b .Şiirdeki bütün edebî sanatların tespiti yoluna gidilmeyecektir.

A.1. 7. Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi/varlık arasındaki ilişkiyi belirler. a.Söyleyicinin okuyucu açısından şairin gerçek kişiliği değil de şiirde konuşan kurgu kişilik/varlık olduğu, söyleyicinin şiirin içeriğine ve aksettirdiği ruh durumuna göre karakter ve

27

“ses” kazandığı, bu durumun şiiri okuma tonuna/tarzına etkide bulunduğu ve okuma faaliyetinde okuyucunun bu söyleyiciyle özdeşleştiği vurgulanır. b. Söyleyicinin genel okuyucuya, bir kişi, grup ya da varlığa seslenme durumuna göre muhatabı belirlenir.

A.1. 8. Şiirde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirler. a .Şiirde bu unsurların varlığı metne göre farklılık gösterir. b .Şiirde ayrıca şiirin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlara ve/veya şiirin dönemin gerçekliğiyle ilişkisine değinilir. c. Bazı metinlerde ise içeriğin/göstergelerin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisi üzerinde durulur. ç.Ayrıca bu hususlar değerler eğitimi çerçevesinde ele alınır.

A.1. 9. Şiirde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b .Şiirin, bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk vb. açısından değerlendirilmesi ve/veya şiirde görülen edebî, felsefi, estetik anlayışı; diğer metinler veya yazarlarla bağlantılarının/etkileşimlerinin belirlenmesi sağlanır. c .Şiirin aynı, benzer ya da karşıt çizgideki şiirlerle karşılaştırılması sağlanır. Gerekirse ilgili akım, dönem, topluluk veya anlayışlara yönelik genel bilgilendirme yapılır.

A.1. 10. Şiirin içeriğini anlam bakımından çözümleyip şiiri yorumlar. a .Şiirdeki açık ve örtük iletileri; şiirle ilgili tespitlerini, eleştirilerini, güncellemelerini ve beğenisini metne dayanarak/gerekçelendirerek kazanımlar çerçevesinde ifade etmesi sağlanır. b. Beğendiği/tercih ettiği şiirlere yönelik ezber çalışması yaptırılır.

A.1. 11. Şairin hayatını, fikrî ve edebî kişiliğini inceleyip şair ile şiir arasındaki ilişkiyi değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b .Şiirin şairin ünlü eserlerinden biri olması, şairin tanınmasına katkısı, şiirin edebiyat ve/veya toplum hayatındaki akisleri vb. hususlar üzerinde durulur. (Örnek: Necip Fazıl’ın “Kaldırımlar Şairi”, Arif Nihat’ın “Bayrak Şairi” olarak ünlenmesi; “İstiklâl Marşı”nın millî marş, Mehmet Âkif’in ise bu vesileyle “millî şair” olarak anılması; Vesilet’ün Necat’ın mevlid türünün sembol eseri olup halk arasında bir ritüele vesile olması vb.) Bu hususların metne ve şaire göre farklılık göstereceği belirtilir. c .Şairin diğer önemli şiir ve eserlerinden bahsedilir. Anonim eserlerde tabiatıyla şairle ilgili husus dikkate alınmaz.

A.1. 12. Türün/biçimin genel özellikleri ile türün/biçimin ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini belirler. a. Türün/biçimin ve dönemin/akımın diğer önemli yazar ve eserleri 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b. Türün genel özelliklerini sıralaması sağlanır.

28

c. Önde gelen, temsil edici diğer yazar ve eserlerden bahsedilir. Eserlerden bahsedilirken duruma göre şiir adı ve/veya kitap adına değinilir. (Örnek: Kaside biçiminin diğer önemli şairleri ve eserleri, Servetifünun’un diğer önemli şairleri ve eserleri; Tevfik Fikret, Rübab-ı Şikeste kitabı; Cenap Şahabettin, Elhan-ı Şita şiiri)

A.1.16. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar. Ünite, süre ve içerikler tablosunda belirtilen yerlerde yapılacaktır.

3. ÖYKÜLEYİCİ (ANLATMAYA BAĞLI) EDEBÎ METİNLER (Masal/Fabl, Destan, Mesnevi, Hikâye, Roman vb.)

A.2. 17. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını belirler. Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmesi veya kaynaklardan yararlanarak öğrenmesi sağlanır.

A.2.18. Metnin türünün kaynağını, tarihsel dönemle ilişkisini belirler. Metin türlerinin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin, yayın organlarının etkisi üzerinde durulur.

A.2.19. Metnin tema ve konusunu belirler. Tema, bir metindeki temel duygu veya kavramdır (Örnek: aile, sevgi). Konu, metinde duygu veya kavramların herhangi bir somut duruma bağlı olarak ele alındığı ana problemdir (Örnek: Türkiye’de aile bağları). Metnine göre, konu bir ya da birkaç cümleyle de ifade edilebilir. “Konu”nun yaygın anlayışa ve kullanıma göre “özetin özeti” olduğu göz önünde tutulmalıdır (Örnek: Romanın teması “sosyal değişim”, konusu ise “1930’lu yıllarda Ankara’nın elit muhitinde görülen Batılılaşma eksenli sosyal değişim”dir.).

A.2.20. Metindeki çatışmaları belirler. Metindeki temel çatışmayı/karşılaşmayı ve bu çatışma etrafında metinde yer alan veya metnin ima ettiği diğer çatışmaları/karşılaşmaları/karşıtlıkları belirlenmesi sağlanır.

A.2.21. Metindeki olay örgüsünü belirler. Öyküleyici metinlerde olayların birbirleriyle ilişkisi ve sıralanışı (kurgulanması) üzerinde durulur.

A.2.22. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler. a.Öyküleyici metinlerde şahısların rol dağılımları, olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özellikleri, toplumsal statüleri, -varsa- tarihsel/gerçek kişilikleri veya bu kişiliklerle ilişkileri; tip veya karakter özelliği gösterip göstermedikleri vb. belirlenir. b. –Varsa- yazarın kişiliğini, düşünce ve yorumlarını emanet ettiği bir yansıtıcı kahraman bulunup bulunmadığı değerlendirilir.

A.2.23. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler. a.Öyküleyici metinlerde kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişki, olayların gelişiminde zaman ve mekânın işlevi vb. belirlenir.

29

b.Metnin kurgu zamanı ile -varsa- içeriğin bir tarihsel zamanla/dönemle ilişkisine değinilir. Örneğin; romancı veya hikâyecinin olayları hangi zaman dilimleri içinde kurguladığı (Günün bir saati, aylar, yıllar, geri dönüş ve ileri gidişler vs.) kurgu zamanını, olayların/konunun Sultan II. Abdülhamit döneminde geçmesi ise tarihsel zaman/dönem ilişkisini ortaya koyar.

A.2.24. Metinde anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirler.

a.Öyküleyici metinlerde anlatıcının özellikleri ile hâkim, kahraman-anlatıcı ve gözlemci bakış açılarından hangisinin kullanıldığı belirlenir.

b. Seçilen bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğine dikkat çekilir.

c. Bir metinde birden fazla anlatıcı ve bakış açısı bulunabileceği, anlatıcının değişmesine göre bakış açısının da değişebileceği vurgulanır.

ç.Anlatıcının yönlendirme yapıp yapmadığı, olayları yorumlayıp yorumlamadığı, yazarın düşünce veya kişiliğiyle örtüşen bir yansıtıcı olup olmadığı, tarafgir davranıp davranmadığı gibi hususlar değerlendirilir.

d. Anlatıcının metin-okuyucu ilişkisi açısından yazarın gerçek kişiliği değil, kurgu olduğu vurgulanır.

A.2.25. Metindeki anlatım teknikleri ve öğelerinin işlevlerini belirler.

a .Öyküleyici metinlerde yararlanılan anlatma (öyküleme, betimleme, açıklama vb.), gösterme, özetleme, geriye dönüş, diyalog, iç konuşma, iç çözümleme, bilinç akışı gibi anlatım teknikleri ile pastiş, parodi, ironi gibi öğeler üzerinde durulur.

b. Bu teknikler ve öğeler, ilgili ünitelerdeki dağılım dikkate alınarak verilir.

c. Ayrıca modern hikâyelerde olay hikâyesi ve durum hikâyesi ayrımı üzerinde durulur.

A.2.26. Metnin üslup özelliklerini belirler. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özellikleri belirlenir. (Cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, anlatım teknikleri, söz sanatları, akıcılık, yalınlık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk, zenginlik, sıcaklık, kuruluk, gibi hususlara/değer yargılarına göre ele alınacaktır.)

A.2.27. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirler. a. Metinde bu unsurların varlığı metne göre farklılık gösterir. b. Ayrıca metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlara ve/veya metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisine değinilir. c. Bazı metinlerde ise içeriğin/göstergelerin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisi incelenir. ç. Ayrıca bu hususlar değerler eğitimi çerçevesinde ele alınır.

A.2.28. Metinde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b. Metni, bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk vb. açısından değerlendirmesi ve/veya metinde görülen edebî, felsefi, estetik anlayışı; diğer metinler veya yazarlarla bağlantılarının/etkileşimlerinin belirlemesi sağlanır.

30

c. Metni aynı, benzer ya da karşıt çizgideki metinlerle karşılaştırması sağlanır. ç.Gerekirse ilgili akım, dönem, topluluk veya anlayışlarla ilgili genel bilgilendirme yapılır.

A.2.29. Metnin içeriğini anlam bakımından çözümleyip metni yorumlar. Metindeki açık ve örtük iletileri; metinle ilgili tespitlerini, eleştirilerini, güncellemelerini ve beğenisini metne dayanarak/gerekçelendirerek ilgili kazanımlar çerçevesinde ifade etmesi sağlanır.

A.2.30. Yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b. Metnin yazarın ünlü eserlerinden biri olması, yazarın tanınmasına katkısı, metnin edebiyat ve/veya toplum hayatındaki akisleri vb. hususlar üzerinde durulur. Bu hususların metne ve yazara göre farklılık göstereceği vurgulanır. c. Yazarın diğer önemli eserlerinden bahsedilir. Metnin ve/veya yazarın aynı türdeki diğer metinlerinin –varsa- sinema ve tiyatroya yapılan uyarlamalarından ve bunun yankılarından/etkilerinden bahsedilebilir. ç.Anonim eserlerde tabiatıyla yazarla ilgili husus dikkate alınmaz.

A.2.31. Türün genel özellikleri ile türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini belirler. a.Masal/fabl hariç türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazar ve eserleri 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b .İlgili Kazanımlardan hareketle Türün genel özelliklerini sıralaması sağlanır. c .Önde gelen, temsil edici diğer yazar ve eserlerden bahsedilir.

A.2.32. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar. Ünite, süre ve içerikler tablosunda belirtilen yerlerde yapılacaktır.

4. TİYATRO – SENARYO

A.3.33. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını belirler. Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmesi veya kaynaklardan yararlanarak öğrenmesi sağlanır.

A.3.34. Metnin türünün kaynağını, tarihsel dönemle ilişkisini belirler a. Metin türlerinin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin, teknolojinin etkisi üzerinde durulur. b. Geleneksel tiyatro (Karagöz, orta oyunu, meddah, köy seyirlik oyunları) ve modern tiyatro türleri (trajedi, komedi, dram) ile senaryodan bahsedilir.

A.3.35. Metnin tema ve konusunu belirler. Tema, bir metindeki temel duygu veya kavramdır. Konu, metinde duygu veya kavramların herhangi bir somut duruma bağlı olarak ele alındığı ana problemdir. Metnine göre, konu bir ya da birkaç cümleyle de ifade edilebilir. “Konu”nun yaygın anlayışa ve kullanıma göre “özetin özeti” olduğu göz önünde tutulmalıdır.

31

A.3.36. Metindeki çatışmaları belirler. Metindeki temel çatışmayı/karşılaşmayı ve bu çatışma etrafında metinde yer alan veya metnin ima ettiği diğer çatışmaları/karşılaşmaları/karşıtlıkları belirler.

A.3.37. Metindeki olay örgüsünü belirleyip metnin yapısıyla ilişkisini değerlendirir. a.Modern tiyatro türünde olay örgüsünün perde, sahne vb. bölümlemeler etrafında düzenlendiği ifade edilir. (Bazı metinlerde bu bölümlemelere karşılık gelen meclis, fasıl gibi terimler bulunur.). b. Geleneksel tiyatronun yapı özellikleri de bu çerçevede belirlenir.

A.3.38. Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirler. a.Şahıs kadrosunun özellikleriyle bağlantılı olarak temsil (icra/dramatizasyon) etkinliğinde kostüm teriminden de bahsedilir. Geleneksel tiyatroda kostümlerin standart bir özellik göstermesine mukabil, modern tiyatroda aynı eserin farklı temsillerinde, metinle ilişkili ya da metinden bağımsız olarak, farklı kostüm uygulamaları olabileceği belirtilir. Bu uygulamaların tiyatroda olduğu gibi senaryoda da metin çerçevesinde yazar, yönetmen, yapımcı, kostümcü, tasarımcı, oyuncu işbirliğiyle yapıldığı ifade edilir. b. Oyuncuların/icracıların metni kendi tarzlarına ve kabiliyetlerine göre canlandırdıkları/yorumladıkları hatırlatılır.

A.3.39. Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirler. a. Mekân özellikleriyle bağlantılı olarak dekor/sahne düzenlemesi teriminden de bahsedilir. Mekân ve dekorun geleneksel tiyatroda standart bir özellik göstermesine mukabil, modern tiyatroda aynı eserin farklı temsillerinde, metinle ilişkili ya da metinden bağımsız olarak, farklı mekân ve dekor uygulamaları olabileceği belirtilir. b. Ayrıca modern tiyatroda efekt uygulamalarından bahsedilir. Bu uygulamaların tiyatroda olduğu gibi senaryoda da metin çerçevesinde yazar, yönetmen, yapımcı, oyuncu, tasarımcı ve teknik ekip işbirliğiyle gerçekleştirildiği /yorumlandığı ifade edilir.

A.3.40. Metnin dil, üslup ve anlatım/sunum özelliklerini belirler. Geleneksel tiyatronun dil, üslup ve anlatım/sunum özellikleri (seslenmeler, tekerlemeler, deyimler, gazeller, beyitler, şarkı-türkü-müzikler, yanlış anlamalar, taklitler, şiveler vs.) belirlendikten sonra bunların metnin türü ve içeriğiyle ilişkisi ele alınır. Modern tiyatroda ve senaryoda ise yazara özgü üslup özellikleri ele alınacaktır.

A.3.41. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirler. a. Metinde bu unsurların varlığı metne göre farklılık gösterir. b. Ayrıca metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlara ve/veya metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisine değinilir. c. Bazı metinlerde ise içeriğin/göstergelerin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisi incelenir. ç. Ayrıca bu hususlar değerler eğitimi çerçevesinde ele alınır.

32

A.3.42. Metinde edebiyat, sanat ve fikir akımlarının/anlayışlarının yansımalarını değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b. Metni, bağlı olduğu edebî dönem, akım, gelenek, topluluk vb. açısından değerlendirmesi ve/veya metinde görülen edebî, felsefi, estetik anlayışı; diğer metinler veya yazarlarla bağlantılarının/etkileşimlerinin belirlenmesi sağlanır. c. Metni aynı, benzer ya da karşıt çizgideki metinlerle karşılaştırması sağlanr. ç.Gerekirse ilgili akım, dönem, topluluk veya anlayışlarla ilgili genel bilgilendirme yapılır. d.Modern tiyatro metinlerinde ve senaryoda -varsa- geleneksel tiyatro unsurları/etkileri tespit edilir.

A.3.43. Metnin içeriğini anlam bakımından çözümleyip metni yorumlar. a. Metindeki açık ve örtük iletileri; metinle ilgili tespitlerini, eleştirilerini, güncellemelerini ve beğenisini metne dayanarak/gerekçelendirerek ilgili kazanımlar çerçevesinde ifade etmesi sağlanır. b. Türk sineması ve tiyatrosunda geleneksel tiyatro unsurları ve/veya tipleriyle benzerlik gösteren hususlara örnekler verilebilir. c. Meddah oyununun çağdaş türlerle (tek kişilik gösteriler vb.) benzerlik/farklılık ilişkisine değinilebilir.

A.3.44. Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir. a. Bu kazanım 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır. b. Metnin yazarın ünlü eserlerinden biri olması, yazarın tanınmasına katkısı, metnin edebiyat ve/veya toplum hayatındaki akisleri vb. hususlar ele alınır. c. Bu hususlar metne ve yazara göre farklılık gösterecektir. ç.Yazarın diğer önemli eserlerinden bahsedilir. d. Anonim eserlerde (geleneksel tiyatroda) tabiatıyla yazarla ilgili husus dikkate alınmayacaktır.

A.3.45. Türün genel özellikleri ile türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini belirler. a.İlgili kazanımlardan hareketle Türün genel özelliklerini sıralaması sağlanır. b.Tiyatro ve senaryo terimlerini (kazanımlarda geçenlere ek olarak suflör, replik, tirad, jest- mimik, aksesuar, makyaj, rol, reji, kamera açısı, yakın plan, zumlama, plato, jenerik vs.) açıklanır. c.Önde gelen, temsil edici diğer yazar ve eserlerden bahsedilir. ç.Geleneksel tiyatroda ise kalıplaşmış ünlü oyunlara (Örnek: Kanlı Nigâr) ve ünlü meddah, kavuklu, pişekâr ve Karagözcülere (Kel Hasan, Abdürrezzak, İsmail Dümbüllü vs.) değinilir. d.Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazar ve eserleri 10, 11 ve 12. sınıf düzeylerinde ele alınacaktır.

A.3.46. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar. Ünite, süre ve içerikler tablosunda belirtilen yerlerde yapılacaktır.

33

5. BİLGİLENDİRİCİ (ÖĞRETİCİ) METİNLER

A.4.47. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını belirler. Öğrencilerin bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmesi veya kaynaklardan yararlanarak öğrenmesi sağlanır.

A.4.48. Metnin türünün kaynağını, tarihsel dönemle ilişkisini belirler. Metin türlerinin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve

etkileşimlerin, yayın organlarının ve teknolojinin etkisi üzerinde durulur.

A.4.49. Metnin türüyle konu, amaç ve hedef kitle arasında ilişki kurar.

A.4.50. Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirler.

A.4.51. Metindeki anlatım biçimlerini/tekniklerini belirleyip metnin türü ile ilişkilendirir. Metinde anlatım biçimlerinden (öyküleme, betimleme, tanımlama, açıklama, kanıtlama, tartışma, karşılaştırma, tanık gösterme, örnekleme, gönderme, alıntılama, kaynak gösterme vs.) hangisinin veya hangilerinin kullanıldığı ve bunların metnin türüyle ilişkisi belirtilir.

A.4.52. Metnin görsel ve işitsel unsurlarla ilişkisini belirler. a. Bazı metin türlerinde resim, karikatür, fotoğraf, çizim, grafik, tablo, diyagram, istatistik veri gibi unsurların metin türüyle ilişkisi ve metne katkısı üzerinde durulur. b. Haber, reklam ve sunum gibi metinlerde ayrıca –varsa- seslendirme ve dramatizasyon (filme çekme vb.) unsurlarına değinilir.

A.4.53. Metnin üslup özelliklerini belirler. a. Metinde yazara/metne özgü dil ve anlatım özellikleri belirlenir. (Cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, söz sanatları, akıcılık, yalınlık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk, zenginlik, sıcaklık, kuruluk, gibi hususlara/değer yargılarına göre ele alınır.) b. Bu hususların/yargıların 5. Kazanım’da ifade edilen anlatım biçimleri/teknikleriyle de ilişkili veya iç içe olduğu göz önünde tutulur.

A.4.54. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirler. a. Metinde bu unsurların varlığı metne göre farklılık gösterir. b. Ayrıca metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlara ve/veya metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisine değinilir. c. Bazı metinlerde ise içeriğin/göstergelerin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisi incelenir. ç.Ayrıca bu hususlar değerler eğitimi çerçevesinde ele alınır.

A.4.55. Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder. a. Ortaya konulan bilgi, tespit ve yorumları/görüşleri gerekçe, kanıt, tutarlılık, geçerlilik, doğruluk açısından değerlendirilir. b. Bilgi veya yorum ağırlıklı olmasını metnin türüyle ilişkilendirmesi sağlanır.

34

A.4.56. Metinde yazarın bakış açısını belirler. a. Bilgilendirici/öğretici metinlerde yazar ile anlatıcının aynı şey olduğu yani edebî (sanatsal/kurgusal) metinlerden farklı olarak gerçek bir kişiyle karşı karşıya olduğumuz hatırlatılır. b. Yazarın konuya ve okuyucuya yönelik yaklaşımı/tavrı belirlenir. Konuyu hangi açıdan ele aldığı yanında, yönlendirme yapıp yapmadığı, taraf olup olmadığı, öznel veya nesnel davranıp davranmadığı gibi hususların bakış açısına etkide bulunduğu hatırlatılır.

A.4.57. Metinde fikrî, felsefi veya siyasi akım, gelenek ya da anlayışların yansımalarını değerlendirir. a. kazanımlarda belirtilen hususların varlığı metne göre farklılık gösterebilir. b. Metinde görülen veya metnin ortaya koyduğu fikrî, felsefi, siyasî veya estetik anlayışın; diğer metinler veya yazarlarla bağlantılarının/etkileşimlerinin belirlenmesi sağlanır. c.Metni aynı, benzer ya da karşıt çizgideki metinlerle karşılaştırır. ç.Gerekirse ilgili akım ya da anlayışlarla ilgili genel bilgilendirme yapılır. Bu hususların, metnin türüne göre farklılık göstereceği vurgulanır.

A.4.58. Metnin içeriğini anlam bakımından çözümleyip metni yorumlar. Metindeki açık ve örtük iletileri; metinle ilgili tespitlerini, eleştirilerini, güncellemelerini ve beğenisini metne dayanarak/gerekçelendirerek ilgili kazanımlar çerçevesinde ifade etmesi sağlanır.

A.4.59. Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir. a. Metnin, yazarın hayatıyla ilişkisi (özellikle hatıra, otobiyografi, günlük, mektup vb. gibi kişisel hayatı konu alan metinlerde öne çıkar); metnin, yazarın ünlü eserlerinden biri olması, yazarın tanınmasına katkısı, metnin düşünce ve/veya toplum hayatındaki akisleri vb. hususlar üzerinde durulur. (Örnek: Ömer Seyfettin’in Yeni Lisan adlı makalesinin tarihsel açıdan önemi, etkileri ve şöhreti). Bu hususlar metne ve yazara göre farklılık gösterecektir. b. Yazarın diğer önemli eserlerinden bahsedilir. c.E-posta, haber, reklam, blog vb. metinler için bu kazanım geçerli olmayacaktır.

A.4.60. Türün genel özellikleri ile türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini belirler. a.Kazanımlardan hareketle türün genel özelliklerini sıralaması sağlanır. b.Önde gelen, temsil edici diğer yerli ve yabancı yazar ve eserlerden bahsedilir. c.Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazar ve eserleri hususu tabiatıyla e-posta, haber, reklam, blog vb. metinler için geçerli olmayacaktır.

A.4.61. Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.

Ünite, süre ve içerikler tablosunda belirtilen yerlerde yapılacaktır.

35

B) YAZMA

B.1. Yazacağı metnin türüne göre konuyu, temayı, ana düşünceyi, amacı ve hedef kitleyi belirler.

B.2. Yazma konusuyla ilgili hazırlık yapar.

a.Konuyla ilgili okuma ve araştırmalar yapması sağlanır.

b.Yazısında kullanacağı bilgi, gözlem, düşünce, duygu, izlenim ve deneyimleriyle ilgili

notlar çıkartması ve görsel, işitsel dokümanlar bulması veya hazırlaması sağlanır.

c. Araştırma, kaynaklara ulaşma, İnternet’i doğru ve etkin kullanma, not alma ve özetleme

teknikleri üzerinde durulur.

ç. Kaynak kullanma ve alıntı yapmanın hukuki ve etik boyutları belirtilir.

d.Konuyu sınırlamanın önemine değinilir.

B.3. Yazacağı metni planlar.

B.4. Metin türüne özgü yapı ve şekil özelliklerine uygun yazar. a.Metnin türüne göre; birimlere, paragraflara, bölümlemelere, giriş-gelişme-sonuç (serim- düğüm-çözüm) aşamalarına, olay örgüsüne/kurguya vb. dikkat çekilir. b.Başlığı belirlemesi ve gerekirse alt başlık/bölüm başlığı ve epigraf kullanması sağlanır. c. Kaynak ve dipnot gösterme şekline karar vermesi gerektiği belirtilir.

B.5. Metin türüne özgü dil özelliklerini, uygun anlatım tür/biçim ve tekniklerini kullanır. a.Türle ilgili okuma kazanımlarında ifade edilen anlatım teknikleri, anlatım biçimleri/türleri ve düşünceyi geliştirme yollarından uygun olanlarını kullanması gerekliliği vurgulanır. b.Şiirde ayrıca ahenk unsurlarını, imge ve söz sanatlarını kullanması sağlanır.

B.6. İyi bir anlatımda bulunması gereken özelliklere dikkat ederek yazar. İyi bir anlatımın açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık gibi özellikler taşıması gerektiği hatırlatılır.

B.7. Metnin türüne göre terim, kavram, deyim, atasözü, ağız/şive vb. kullanır.

B.8. Farklı cümle yapılarını ve türlerini kullanır. Bir yazıda basit, birleşik, sıralı, bağlı, eksiltili, devrik, kurallı cümle; isim cümlesi ve fiil cümlesi şeklinde farklı cümle yapılarının/türlerinin kullanılmasının metne katkısı vurgulanır.

B.9. Görsel ve işitsel unsurları doğru ve etkin kullanır. Metnin türüne göre; resim, fotoğraf, grafik, çizim, veri tabloları, ses ve görüntü kayıtları vb. unsurları, metni tamamlayıcı ve/veya destekleyici unsurlar olarak kullanır.

B.10. Plan ve malzeme/içerik doğrultusunda taslak metin oluşturur.

B.11. Taslak metni gözden geçirir. a. Dil bilgisi, yazım ve noktalama bakımından gözden geçirmesi sağlanır. b. Açıklık, duruluk, akıcılık, yalınlık ve kelime tercihleri bakımından gözden geçirmesi sağlanır. c.Birimler, paragraflar, bölümler, olay örgüsü/kurgu ve başlık gibi yapı ve şekil unsurları arasındaki anlam bağlantıları, tutarlılık, denge ve akış bakımından gözden geçirmesi sağlanır. ç.Metnin içeriğini ve üslubunu/anlatımını tür özellikleri bakımından gözden geçirmesi sağlanır. d. Yazısının okunaklılığını ve sayfa düzenini gözden geçirmesi sağlanır.

36

B.12. Ürettiği ve paylaştığı metinlerin birey ve yazar olarak sorumluluğunu üstlenir. Üretilen ve paylaşılan metinlerin hukuki, ahlaki ve mesleki sorumluluğunun bilincinde hareket edilmesi gerektiği vurgulanır.

B.13. Yazdığı metni başkalarıyla paylaşır. a. Yüksek sesle okuma; panoda sergileme; elektronik ortamlarda, kitap, dergi ve gazetelerde yayımlama; yarışmalara katılma gibi yollarla paylaşmaları sağlanır. b. Eleştirilere açık olması, gerekirse metin çerçevesinde eleştirileri cevaplaması sağlanır.

37

C) SÖZLÜ İLETİŞİM

1. KONUŞMA

C.1.1. İletişim sürecini oluşturan öğeleri ve iletişimde dilin işlevini belirler.

a.İletişimin tanımı ve öğeleri (gönderici, alıcı, ileti, kanal, geri bildirim, kod, bağlam vb.) örneklerle açıklanır.

b. Dilin işlevleri (göndergesel, heyecana bağlı, alıcıyı harekete geçirme, şiirsel, kanalı kontrol ve dil ötesi işlevler) örneklerle açıklanır.

C.1.2. Konuşmanın konusunu, amacını, hedef kitlesini ve türünü belirler.

C.1.3. Konuyla ilgili gözlem, inceleme veya araştırma yapar.

C.1.4. Konuşma metnini planlar.

C.1.5. Konuşma planına uygun olarak konuşma kartları hazırlar.

C.1.6. Konuşmasında yararlanacağı görsel ve işitsel araçları hazırlar.

C.1.7. Konuşmasına uygun sunu hazırlar.

Yazılı, görsel ve işitsel unsurların, sunuda doğru ve işlevsel olarak kullanımının önemi ve nasıl gerçekleştirileceği açıklanır.

C.1.8. Konuşma provası yapar.

Konuşma öncesinde konuşma yapılacak yerin, kullanılacak araçların, konuşma içeriği ve süresinin kontrol edilmesinin önemi vurgulanır.

C.1.9. Boğumlama, vurgulama, tonlama ve duraklamaya dikkat ederek konuşur.

a.Konuşmacının sesleri ve heceleri birbirine karıştırmadan, yutmadan, tam ve doğru

çıkarması; kelime ve cümle vurgusuna dikkat etmesi; ses tonunu amacına, ortama, içeriğe ve

hedef kitleye uygun olarak ayarlaması gerektiği vurgulanır.

b.Konuşurken nefes almak için sözün anlamına uygun duraklamalar yapılmasının önemi belirtilir.

C.1.10. Konuşurken gereksiz ses ve kelimeler kullanmaktan kaçınır.

Konuşma sırasında “hım, eee, ııı” gibi sesleri veya “işte, hani, yani, şey, mesela, atıyorum” vb. kelimeleri gereksiz yere ve dinleyiciyi rahatsız edecek düzeyde kullanmaktan kaçınılması gerektiği vurgulanır.

38

C.1.11. Konuşmasında beden dilini doğru ve etkili biçimde kullanır.

Konuşmacının içeriğe ve hitap ettiği kitleye uygun jest ve mimikler kullanmasının, dinleyici ile göz teması kurmasının, heyecanını kontrol etmesinin, dış görünümünü ve kıyafetini konuşma yapacağı ortama göre ayarlamasının önemi vurgulanır.

C.1.12. Konuşmasına etkili bir başlangıç yapar.

Konuşmaya etkili bir başlangıç yapmak için içeriğe uygun soru sorma, şiir okuma; bir fıkra, hikâye, anı anlatma gibi tekniklere başvurulabileceği vurgulanır.

C.1.13. Konuşmasının içeriğini zenginleştirir.

Bir konuşmanın deyim, atasözü, vecize, terim, alıntı, kısa hikâye, anı, şiir, fıkra, söz sanatları, istatistiklerden yararlanma vb. unsurlarla zenginleştirilebileceği vurgulanır.

C.1.14. Konuşmasında önemli noktaları vurgulayan ve konuşmayı takip etmeyi kolaylaştıran ifadeler kullanır.

Konuşmacının önemli noktaları vurgulamak ve dinleyicilerin ilgisini canlı tutmak için çeşitli geçiş ifadelerini (bundan dolayı, özellikle, kısacası vb.) kullanabileceğine dikkat çekilir.

C.1.15. Konuşmasını etkili bir biçimde sonlandırır.

Konuşmanın genel iletisinin, konuşmanın sonunda da vurgulanmasının önemi açıklanır.

2. DİNLEME

C.2.16. Konuşmasında süreyi verimli kullanır.

C.2.17. Konuşmasında teknolojik araçları etkili biçimde kullanır.

C.2.18. Dinleme amacını belirler.

C.2.19. Amacına uygun dinleme tekniklerini kullanır.

Not alarak dinleme, empati kurarak dinleme, seçici dinleme, eleştirel dinleme vb. tekniklerin kullanılabileceği vurgulanır.

C.2.20. Dinlediği konuşmanın konusunu ve ana düşüncesini tespit eder.

C.2.21. Dinlediği konuşmada konu akışını takip eder.

Dinlediği konuşmadaki temel kavramların ve ayrıntıların belirlenmesi sağlanır.

C.2.22. Dinlediklerini özetler.

C.2.23. Dinlediği konuşmadaki açık ve örtük iletileri belirler.

39

C.2.24. Dinlediklerini ön bilgileriyle karşılaştırır.

C.2.25. Dinlediği konuşmanın tutarlılığını sorgular.

Konuşma; konu akışındaki uyum; olaylar, bilgiler ve düşünceler arasındaki tutarlılık açısından değerlendirilir.

C.2.26. Dinlediği konuşmada öne sürülen düşüncelerin dayanaklarının geçerliliğini sorgular.

40

PROGRAMIN ÜNİTE, SÜRE

VE İÇERİKLERİ

9. SINIF

41

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

42

9.1. TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

Aşağıdaki konulara uygun metinler:

1. İletişim

2. Dil ve kültür arasındaki ilişki

3. Türkçenin dünya dilleri arasındaki yeri

4. Türk edebiyatının dönemleri

5. Türkçenin tarihî gelişim dönemleri

6. Bilim ve sanatın amaç ve yöntemleri

7. Metinlerin sınıflandırılması

8. Edebiyatın güzel sanatlar içerisindeki yeri

9. Edebiyatın bilim dallarıyla ilişkisi

10. Edebî metinlerin özellikleri

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Yan sütundaki okuma konularından biri

seçilerek yazma kazanımlarına uygun yazı yazmaları sağlanır.

Yazıları yazma kazanımları çerçevesinde

değerlendirilir.

“İletişim öğeleri ve dille sağlanan iletişim”

konusunda konuşma yapmaları sağlanır.

Yapılan konuşmalar sözlü iletişim

kazanımları çerçevesinde değerlendirirlir.

Dilbilgisi Konuları:

Ses Bilgisi : Türkçenin kullanımından doğan farklılıklar Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım bozukluklarını düzeltme

Dilbilgisi Konuları :

İletişim, vurgu, tonlama

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

43

9.2. HİKÂYE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden bir olay hikâyesi

2. Cumhuriyet döneminden bir durum hikâyesi

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme:

Öğrencilere bir hikâye antolojisi veya Cumhuriyet

dönemi yazarlarından birine ait bir hikâye kitabı

okutulur ve kitaptan seçilen bazı hikâyeler sınıfta

değerlendirilir.

Özelliklerine uygun Hikâye yazma çalışması

yapmaları sağlanır.

Yazılan hikâyeler yazma kazanımları

çerçevesindedeğerlendirilir.

Hikâye tanıtımına yönelik, özelliklerine

uygun (iş birlikli) elektronik sunu

tasarlamaları ve sunmaları sağlanır.

Yapılan Sunular, sözlü iletişim kazanımları

çerçevesindedeğerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını,

anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

44

9.3. ŞİİR 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden hece ölçüsüyle yazılan iki şiir

2. Cumhuriyet döneminden aruz ölçüsüyle yazılan bir şiir

3. Cumhuriyet döneminden serbest tarzda yazılmış iki şiir

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Bir şiire benzeterek dize, beyit, dörtlük, bent

yazma veya şiiri devam ettirme gibi çalışmalar yaptırılır.

Öğrencilerin yazdığı şiirler, Yazma

Kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı şiirler çeşitli araç ve

yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya vb.) sergilenir.

Öğrencilerin beğendikleri şiirlerden oluşan bir dinleti hazırlamaları sağlanır.

Öğrencilerden şiir dinletisindeki bazı

bölümleri bilişim teknolojilerinden yararlanarak kaydetmeleri ve bu kayıtta gerekli düzenlemeleri yapmaları istenir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

45

9.4. ROMAN 2. DÖNEM Ünite süresi: 6 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatından iki roman

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme:

Öğrencilere Cumhuriyet döneminde yazılmış bir roman

okutulur ve eser sınıfta değerlendirilir.

Aşağıdaki çalışmalardan biri veya birkaçı yapılır:

Öğrencilerden okudukları bir romanın yapı

unsurlarından birini veya birkaçını (kişiler,

mekân, zaman, olay örgüsü) değiştirerek

romana kısa eklemeler yapmaları istenir.

Öğrencilerden bir romanın bir kesitini bakış

açısı ve anlatıcıyı değiştirerek yazması istenir.

Roman türünü tanıtan, aşamalarına uygun

hazırlıklı konuşma yapmaları sağlanır.

Yapılan konuşmalar sözlü iletişim

çerçevesindedeğerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

46

9.5. TİYATRO 2. DÖNEM Ünite süresi: 5 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden üç tiyatro (trajedi,

komedi, dram) örneği

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrenciler gruplara ayrılarak her grubun kısa

oyun yazma aşamalarına uygun 3-5 dakikada

oynanabilecek kısa bir oyun yazmaları

sağlanır.

Yazma kazanımları çerçevesinde yazdıkları

değerlendirirlir.

Öğrenciler yazdıkları kısa oyunları sınıf

imkânları dâhilinde Kısa Oyun Sahneleme

aşamalarına uygun olarak sahnelemeleri

sağlanır.

Öğrencilerden sahneledikleri kısa oyunu

bilişim teknolojilerinden yararlanarak kayda

almaları, düzenlemeleri ve

değerlendirmeleri sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını,

anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜ

RK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

47

9.6. MASAL / FABL 2. DÖNEM Ünite süresi: 3 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Türk halk edebiyatından bir masal örneği

2. Doğu edebiyatından bir masal örneği

3. Divan edebiyatından fabl özelliği gösteren bir

mesnevi örneği

4. Batı edebiyatından bir fabl örneği

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Fabl yazma aşamaları doğrultusunda bir fabl

yazma çalışması yapılması sağlanır.

Yazma kazanımları çerçevesinde yazdıkları

değerlendirirlir.

Dinleme türleri ve etkili dinlemenin ilkeleri

açıklanır.

Dinlediklerine yönelik soru sorma, dinlediklerini özetleme, eleştirel dinleme çalışmaları yapmaları sağlanır.

Yaptıkları çalışmaların, dinleme kazanımları çerçevesinde değerlendirilmesi sağlanır.

Dilbilgisi Konuları: Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

48

9.7. MEKTUP / E-POSTA 2. DÖNEM Ünite süresi: 2 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden bir özel, bir edebî

mektup; iki e-posta örneği

2. Divan edebiyatından bir mektup örneği

3. Tanzimat Dönemi’nden bir mektup örneği

e-posta yazarken kişisel bilgilerin güvenlik altına

alınması gerektiği vurgulanır

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Mektup yazma aşamaları doğrultusunda

mektup / e-posta yazma çalışması yapmaları

sağlanır.

Yazılan mektuplar ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilir.

Mektupların muhataplarına gönderilmesi

sağlanır.

Açık oturum uygulamasından önce

öğrencilere açık oturumun özellikleri

hakkında kısa bilgi verilir.

Açık oturumda tema olarak sorumluluk,

adalet, saygı, hoşgörü, alçakgönüllülük gibi

insani değerlerlerden biri seçilir.

Oluşturulacak 4-6 kişilik gruplarla açık

oturum düzenlenir.

Yapılan açık oturum ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını,

anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

49

9.8. GÜNLÜK / BLOG 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden iki günlük örneği İki

blog örneği

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Günlük yazmada gözlem ve kişisel

izlenimlerin önemi vurgulanarak öğrencilerden günlük yazması istenir.

Öğrencilerin yazdığı metinler ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilerin bir blog oluşturmaları ve başta

günlükleri olmak üzere diğer yazılı veya görsel üretimlerini bu blogda paylaşmaları sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

10. SINIF

50

TÜR

K DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

51

10.1. HİKÂYE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Dede Korkut Hikâyeleri’nden bir örnek

2. Bir halk hikâyesi

3. Tanzimat Dönemi’nden bir hikâye

4. Milli Edebiyat Dönemi’nden iki hikâye

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden 9. sınıfta öğrendiği yazma

aşamalarını dikkate alarak bir hikâye yazmaları; bu hikâyelerde özellikle anlatma, gösterme, diyalog ve iç konuşma tekniklerini kullanmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı hikâyeler, bu tekniklerin kullanımı bakımından değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı hikâyeler çeşitli araç ve yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya vb.) sergilenir.

Öğrencilerden kendilerine verilen konularda

aşamalarına uygun olarak hazırlıklı konuşma yapmaları istenir.

Yapılan konuşmaların ilgili kazanımlar çerçrvesinde değerlendirilmesi sağlanır

Dilbilgisi Konuları : Kelime Türleri: *İsim *Sıfat * Zamir * İsim, sıfat ve zamirlerin özellikleri anlatılarak metin içindeki işlevlerine dikkat çekilir ve metne katkısı

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

52

10.2. ŞİİR 1. DÖNEM

Ünite süresi: 8 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiirinden bir

koşuk, bir sagu 2. Geçiş dönemi (11-12. yüzyıl) Türk edebiyatından kısa

metin örnekleri 3. Halk edebiyatından bir ilahi ve bir nefes 4. Halk edebiyatından üç mâni ve bir türkü 5. Halk şiirinden bir koşma 6. Divan şiirinden bir mesnevi 7. Divan şiirinden iki gazel 8. Divan şiirinden bir kaside 9. Divan şiirinden bir şarkı

Halk edebiyatından ilahi örneği Yunus Emre’nin

şiirlerinden seçilir ve bu şiir üzerinden tasavvuf geleneği açıklanır.

Seçilen metinlerden hareketle 9. sınıfta verilen söz sanatları (teşbih, istiare, mecazımürsel, teşhis ve intak) hatırlatılır; tenasüp, telmih, hüsnütalil, tecahüliarif, kinaye, tevriye, tariz sanatları açıklanır.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme

Öğrencilere bir şiir antolojisi okutulur ve eser sınıfta değerlendirilir.

Okuma bölümünde edinilen bilgilerden

yararlanılarak mani ve koşma yazma çalışması yapılır.

Öğrencilerin yazdığı şiirler sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı şiirler çeşitli araç ve yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya vb.) sergilenir.

Öğrencilerin bir grubundan aile

büyüklerinden veya başka kişilerden “mani” derlemeleri ve bunları konularına göre tasnif ederek sınıfta okumaları istenir.

Öğrencilerin bir grubundan halk şiiri nazım biçimlerinden (koşma, semai, varsağı, destan, türkü, mani, ilahi, nefes vb.) oluşan bir şiir dinletisi hazırlamaları ve sunmaları istenir.

Öğrencilerin bir grubundan divan şiiri nazım biçimlerinden (gazel, kaside, şarkı, rubai, terkibi bent vb.) oluşan bir şiir dinletisi hazırlamaları ve sunmaları istenir.

Bu dinletilerde öğrencilerin, şairin rolüne bürünüp, kendisi ve şiirin nazım biçimi hakkında kısa bilgi vererek şiiri okuması sağlanır.

Dilbilgisi Konuları

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

53

10.3. DESTAN / EFSANE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 4 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Dünya edebiyatının ilk destanlarından bir örnek

2. Türk halk edebiyatından bir efsane

3. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatından bir destan

4. İslamiyet’in kabulünden sonraki dönemden bir destan

5. 1923-1980 dönemi Türk edebiyatından bir yapma destan

Efsane ve destanların, ait oldukları toplumun millî

kimliğiyle olan bağı; tarihî, kültürel ve toplumsal açıdan önemi üzerinde durulur.

İslamiyet’in kabulünden sonraki dönemden alınan destan örneği Battalnâme, Danişmendnâme, Saltuknâme veya Köroğlu Destanı’ndan seçilir.

Manzum veya mensur bazı destan metinlerinin roman, hikâye gibi öyküleyici türde, manzum bazı destan metinlerinin ise (epik şiir/koşma-destan vb. tarzlarda) şiir türünde değerlendirildiği hakkında bilgilendirme yapılır.

Türk destanları işlenirken millî ve manevi değerler üzerinde durulur.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden yakın çevrelerindeki varlıklar, mekânlar, tarihi olaylar, tabiat olayları ve inanışlarla ilgili efsaneleri sözlü kültür kaynaklarından derlemeleri ve yazıya geçirerek (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya vb.) sergilenir.

Derleyip yazdıkları efsaneleri sınıfta sunmaları

sağlanır.

Dilbilgisi Konuları : Kelime Türleri: *Fiil *Zarf * Fiil ve zarfların özellikleri anlatılarak metin içindeki işlevlerine dikkat çekilir ve metne katkısı değerlendirilir.

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

54

10.4. ROMAN 2. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Dünya edebiyatından bir roman

2. Tanzimat Dönemi Türk edebiyatından bir

roman

3. Servetifünun Dönemi’nden bir roman

4. Millî Edebiyat Dönemi’nden bir roman

Dünya edebiyatından alınan metin, roman türünün

19. yüzyıldaki klasik örneklerinden seçilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden okudukları bir romanın

sonucunu değiştirerek yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı metinler ilgili kazanımlar çerçevesinde değerlendirilir.

Sinemaya uyarlanmış Türk ve dünya

edebiyatından bir romanın filmi izlemeleri ve yorumlamaları sağlanır. etkili dinleme özellikleri çerçevesinde dinlemeleri değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları: Kelime Türleri: *Edat * Bağlaç *Ünlem

* Edat, bağlaç, ünlemlerin özellikleri anlatılarak metin içindeki işlevlerine dikkat çekilir ve metne katkısı değerlendirir.

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

55

10.5. TİYATRO 2. DÖNEM

Ünite süresi: 5 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Geleneksel Türk tiyatrosundan iki metin (Karagöz, orta

oyunu)

2. 1860 – 1923 arası dönemden iki metin

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme:

Öğrencilere Cumhuriyet Dönemi Türk tiyatrosundan tarihi olay ve olguların gerçekleşmesinde rol almış örnek şahsiyetlerin konu

edildiği bir eser okutulur ve eser sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerden özelliklerine uygun orta oyunu yazmaları istenir.

Yazılan orta oyunlar, türün özellikleri ve yazma kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrenciler tarafından yazılıp hazırlığı yapılan orta

oyunu sahnelenir.

Sahnelenen Orta oyunu, ilgili kazanımlar çerçevesinde değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları :

Cümlenin Ögeleri: Cümlenin ögelerini belirlemeye yönelik

çalışmalarda farklı kelime gruplarını içeren örnekler verilerek kelime gruplarının cümle ögelerinin oluşmasında ve belirlenmesindeki işlevi değerlendirilir.

* Öge dizilişinin cümlenin anlamına katkısı okuma metinlerinden alınan bölümler üzerinde gösterilir.

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

56

10.6. ANI 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatından iki anı

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden türün özelliklerine

uygun birer anı yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı anı metinleri, tür özellikleri ve yazma kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Yazmış olduğu anısını sınıfta sunmaları

sağlanır.

Dilbilgisi Konuları

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

57

10.7. HABER METNİ 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Güncel gazete haberlerinden iki metin

2. Genel Ağ (İnternet) haberlerinden bir

metin

Gazete, televizyon ve Genel Ağ haberciliğinin farkları

vurgulanır.

Şiddet içerikli haberlerin; reyting aracı olarak kullanılmaması gerektiği bilinci verilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Haber metni yazmanın aşamalarına

uygun bir gazete haberi yazma çalışması yapılır.

Öğrencilerin yazdığı haber metinleri

türün özellikleri ve ilgili yazma

kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilerden bir televizyon haberi

hazırlamaları ve sunmaları istenir.

Haberi hazırlarken metni yazmanın yanı sıra habere ait sunucu konuşması ve haberin unsurlarına ait videolar hazırlamaları ve bu videoları birleştirmeleri istenir.

Hazırlanan videolar sınıfta değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları : Cümle Türleri: Yüklemin türüne, ögelerin dizilişine, yapısına, anlamınagörecümletürleriokumametinlerinden alınan bölümler üzerinde ve işlevlerine dikkat çekilerek işlenir.

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

58

10. 8. REKLAM METNİ 2. DÖNEM

Ünite süresi: 1 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Güncel gazete, televizyon reklamları ve broşür örnekleri

2. Geçmiş dönemlerde y a y ı m l a n a n gazete, dergi,

televizyon reklamları, broşür ve ilan örnekleri

3. Güncel gazete, dergi, televizyon reklamları, broşür ve

ilan örnekleri

Reklamın tüketim bağımlılığını artıran bir unsur

olabileceği vurgulanır.

Öğrencilerin sınıfa getirdiği farklı dönemlere ait reklam

videoları incelenir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden reklam metni yazmanın aşamaları doğrultusunda reklam metni hazırlamaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı reklam metinleri, türün özellikleri ve yazma kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilerden i m k a n l a r d a h i l i n d e bir ürünü, okulunu, üyesi olduğu kulübü, bir mesleği vb. tanıtan bir reklam videosu çekmeleri ve sunmaları sağlanır.

Yapılan sunumların ilgili kazanımlar çerçevesinde değerlendirilmesi yapılır.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

59

10.9. DİLEKÇE/ TUTANAK 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. İkidilekçe

2. Bir olay tutanağı

3. Bir toplantı tutanağı

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Dilekçe yazma aşamaları doğrultusunda bir dilekçe yazma çalışması

yapılır.

Tutanak yazma aşamaları doğrultusunda bir tutanak yazma çalışması yapılır.

Öğrencilerin yazdığı dilekçe ve tutanaklar tür özelliklerine ve ilgili

yazama kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Yazılan dilekçe ve

tutanakların sunumunun yapılması sağlanır.

Dilbilgisi Konuları : Dilekçe ve tutanaklardaki dil özellikleri

Dilbilgisi Konuları: Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım bozukluklarını düzeltme

11. SINIF

60

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

61

11.1. HİKÂYE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminde (1923-1940) yazılmış iki

hikâye

2. Cumhuriyet döneminde (1940-1980) yazılmış üç

hikâye

1923-1940 döneminden seçilecek metinlerin biri

olay hikayesi; bir diğeri de durum hikâyesi

olmalıdır.

1940-1980 döneminden alınan metinler farklı

eğilimleri temsil eden (bireyin iç dünyasını

esas alan, toplumcu gerçekçi, millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan) hikâyelerden seçilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden hikâye yazma aşamalarını

dikkate alarak ve öğrendikleri anlatım

tekniklerinden en az üçünü kullanarak bir

hikâye yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı h i k â y e metinleri i l g i l i y a z m a k a z a n ı m l a r ı ç e r ç e v e s i n d e d eğerlendirilir.

Öğretmen tarafından sınıfa getirilen

seslendirilmiş bir hikâye dinletilir ve öğrencilerden dinledikleri hikâyeyi

yorumlamaları istenir.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

62

11.2. ŞİİR 1. DÖNEM Ünite süresi: 6 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Tanzimat Dönemi’nden iki şiir

2. Servetifünun Dönemi’nden iki şiir

3. Fecriati topluluğundan bir şiir

4. Millî Edebiyat Dönemi’nden üç şiir

5. Cumhuriyet’in ilk döneminden hece ölçüsüyle

yazılmış birşiir

Millî Edebiyat’ın eğilimlerini yansıtan bir şiirin yanı sıra

dönemin bağımsız isimlerinden Mehmet Âkif Ersoy’un bir

şiiri değerlendirilir, “manzume” ve “manzum hikâye”

kavramları açıklanır. Ayrıca aynı dönemden Yahya Kemal

Beyatlı’nın bir şiirinden hareketle bu dönemdeki “saf şiir”

anlayışı ve özellikleri hakkında bilgi verilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Kitap Okuma ve Değerlendirme:

Cumhuriyet döneminden bir şiir kitabı veya bir şiir antolojisi okutulur ve

eser sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerin istedikleri tema ve türde şiir

dilinin özelliklerine uygun birer şiir yazmaları

sağlanır.

Yazılan şiirler yazma kazanımları çerçevesinde

değerlendirilir.

Öğrencilerin bu ünitedeki okuma

çalışmalarında değinilen dönemlere ait şiir

örneklerinden oluşan bir şiir dinletisi

hazırlamaları ve sunmaları sağlanır.

Bu dinletide öğrenciler, bir sohbet ortamında farklı şiir anlayışlarını temsil eden şairlerin

rollerine bürünür. Bu şairlerin şiir ve sanat

hakkındaki görüşleri diyaloglar hâlindeki

tartışmalarla kısa bir drama içinde yansıtılır.

Öğrenciler dramada temsil ettikleri şairin

şiirlerinden bağlama uygun örnekler de okur.

Bu çalışmada öğretmen, kaynak bulma,

metin yazma, şiir seçimi ve sahneleme

konusunda rehberlik yapar.

Şiir dinletisinden sonra ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirme yapılır.

Dilbilgisi Konuları

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

63

11.3. MAKALE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarında yazılmış

birer bilimsel metin

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Özellikleri doğrultusunda araştırmaya

dayalı bir metin yazma çalışması yapılır.

Araştırmaya dayalı metinlerin

yazımında kütüphanede ve Genel Ağ’da

kaynak taramasının nasıl yapıldığı ve

sınırlandırıldığı örneklerle gösterilir.

Öğrencilerden Genel Ağ’da yaptıkları

araştırmaları bilişim teknolojilerini

kullanarak iş birlikli bir rapor hâline

getirmeleri istenir.

Farklı kaynaklardaki bilgilerin bir

metinde nasıl terkip edileceği

örneklerle açıklanır.

Metin içinde ve sonunda bilimsel

kaynak göstermeye ilişkin temel ilkeler

örneklerle açıklanır.

Öğrencilerin yazdığı metinler

değerlendirilir.

Münazaranın özelliklerine uygun

öğrencilerin bir münazara örneği

sunmaları sağlanır.

Yapılan münazaranın

değerlendirilmesi yapılır.

Dilbilgisi Konuları: Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım

bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

64

11.4. SOHBET/FIKRA 1. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet öncesi dönemden

yazılmış bir sohbet

2. Cumhuriyet döneminden bir sohbet

3.Cumhuriyet öncesi dönemden bir fıkra

4 . Cumhuriyet döneminden bir fıkra

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerin türün özelliklerine uygun

güncel bir konuda fıkra yazmaları sağlanır.

Öğrencilerin yazma çalışmaları

tamamlandıktan sonra seçilen

metinler türün özellikleri ve yazma

kazanımları çerçevesinde

değerlendirilir.

Öğrencilerin organizasyonuyla sınıfta veya

okuldaki bir salonda mesleğinde uzman kişilerle

bir söyleşi gerçekleştirilir.

Söyleşinin gerçekleştirilmesi için bir

konuşmacının davet edilmesi, afiş

hazırlanması, salonunhazırlanması, söyleşi

yapılacak kişinin öz geçmişinin sunulması,

soruların hazırlanması vb. işler öğrenciler

arasında görev dağılımı yapılarak yürütülür.

Dilbilgisi Konuları: Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını, anlatım

bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

65

11.5.BİYOGRAFİ/OTOBİYOGRAFİ 1. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1.Cumhuriyet döneminden bir biyografi

2.Cumhuriyet döneminden bir otobiyografi

3.Divan edebiyatından bir tezkire

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öz geçmiş ha kk ı n da bilgi ve ör nekl er

veril ir. Öğrencilerin verilen özelliklere

uygun öz geçmişlerini yazmaları sağlanır.

Öğrencilere öz geçmişlerini o anki durumlarına

uygun biçimde veya on yıl sonraki durumlarını

hayal ederek yazabilecekleri söylenebilir.

Öğrencilerden sınıfta bir özelliklerine

uygun bir iş görüşmesini

canlandırmaları istenir.

Yapılan görüşme sınıfça değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

66

11.6. ROMAN 2. DÖNEM

Ünite süresi: 5 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. 1923-1960 arasından bir roman

2. 1960 sonrasından iki roman

1923-1960 arasından tarih bilincinin

oluşmasına katkı sağlayacak bir roman örneği

Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri

Karaosmanoğlu veya Halide Edip Adıvar’ın

eserleri arasından seçilir.

1960 sonrasından alınan romanlardan biri

modern, diğeri postmodern romanlardan

seçilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma

kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik

çalışmalar yapılır

Kitap Okuma ve Değerlendirme

1923-1980 arasında yazılan bir Türk romanı okutulur ve sınıfta

değerlendirilir.

Aşağıdaki yazma çalışmalarından biri veya birkaçı

yapılır:

Öğrencilerden gerçek hayattan bir ögeyi (kişi,

olay, mekân, durum vb.) herhangi bir romanın

parçası gibi yazmaları istenir.

Öğrencilerden iki ayrı romanın kişilerini aynı

ortamda buluşturarak kısa bir roman kesiti

yazmaları istenir.

Yazılan roman kesitleri türün özellikleri ve

yazma kazanımları çerçevesinde

değerlendirilir.

Öğrencilerden, kendilerine verilen

konularda hazırlıklı konuşma yapmaları

istenir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

67

11.7. TİYATRO 2. DÖNEM

Ünite süresi: 4 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden (1923-1960) bir trajedi

2. Cumhuriyet döneminden (1923-1960) bir komedi

3. Cumhuriyet döneminden (1923-1960) bir dram

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında t i y a t r o türünün gelişimi, yönelimleri

açıklanır.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerden tra j e di , komedi ve

dram türlerinden birini seçerek türün

özelliklerine u y g u n bir sahne

yazmaları istenir.

Yazılan sahnelerden seçim yapılarak

değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdıkları kısa

oyunlardan s eç i l enl eri n

sahnelenmesi sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

68

11.8. GEZİ YAZISI 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet Döneminden iki gezi yazısı

2. Divan edebiyatından bir gezi yazısı

Divan edebiyatından seçilen gezi yazısı Evliya

Çelebi’nin Seyahatnâme’sinden alınır.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerden gezdikleri bir yer hakkında

özelliklerine uygun bir gezi yazısı yazmaları

istenir.

Öğrencilerin yazdığı ge z i y a z ı s ı metinleri

t ü r ü n ö z e l l i k l e r i v e y a z m a

k a z a n ı m l a r ı ç e r ç e v e s i n d e

değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı gezi yazısı metinleri çeşitli araç ve yöntemlerle (sınıf panosu,

okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya)

sergilenir.

Yazdıkları gezi yazılarının sunumunun

yapılması sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

69

11.9. ELEŞTİRİ 2. DÖNEM

Ünite süresi: 3 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden bir eleştiri

2. Tanzimat Dönemi’nden bir eleştiri

3. Cumhuriyet döneminde yazılan bir edebî eleştiri

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerden okudukları bir roman, hikâye

veya şiirle ilgili olarak özelliklerine uygun bir

eleştiri yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı eleştiriler sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerden okudukları bir kitabı

tanıtmaları ve kitaba dair eleştirilerini

sözlü olarak sunmaları istenir.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını,

anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

70

11.10. SÖYLEV 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet dönemine ait bir söylev

2. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatından

bir söylev

3. İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatından bir

söylev

4. 1923-1980 d ö n e m i Türk edebiyatından bir s ö y l e v

Türün dünya ve Türk edebiyatındaki ilk

örneklerine değinilir.

Cumhuriyet dönemine ait söylev örneği Mustafa

Kemal Atatürk’ün Nutuk adlı eserinden alınır.

Nutuk ve Göktürk Kitabeleri işlenirken millî ve manevi değerler üzerinde durulur.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerin türün özelliklerine uygun bir

söylev metni yazmaları istenir.

Yazılan metin tür özellikleri ve yazma

kazanımları çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilerden yazma çalışmalarında

hazırladıkları söylevi sınıfta sunmaları

istenir.

Yapılan sunumların ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilmesi yapılır.

Dilbilgisi Konuları:

Metin üzerinden yazım ve noktalama hatalarını,

anlatım bozukluklarını düzeltme

TÜR

K DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

71

11.11. MÜLAKAT 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet öncesinden bir mülakat örneği

2. Cumhuriyet döneminden bir mülakat

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır

Öğrencilerden türün özelliklerine uygun bir

mülakat hazırlamaları istenir.

Öğrencilerin yaptıkları mülakatı bilişim teknolojileriyle

ses kaydına almaları ve üzerinde gerekli düzenlemeleri yapmaları istenir.

Öğrencilerin hazırladıkları

mülakatlar sınıfta sunulur ve değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları:

12. SINIF

72

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

73

12.1. HİKÂYE 1. DÖNEM

Ünite süresi: 6 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. 1980 sonrası dönemde yazılmış dört

hikâye

2. Küçürek hikâye örnekleri

1980 sonrası dönemde; seçilen hikâyelerin

farklı eğilimleri ve farklı anlatım tekniklerini yansıtmasına dikkat edilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme

Bir hikâye antolojisi veya bir yazara ait hikâye kitabı okutulur ve sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerden öğrendikleri anlatım tekniklerinden

en az üçünü kullanarak bir hikâye yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı hikâyeler, tekniklerin

kullanımı bakımından değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı hikâyeler, çeşitli araç ve

yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, web sitesi) sergilenir.

Öğrencilerden, kendilerine verilen

konularda hazırlıklı konuşma yapmaları istenir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

74

12.2. ŞİİR 1. DÖNEM Ünite süresi: 8 Hafta

OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Yedi Meşale Topluluğu’ndan bir şiir

2. Toplumcu eğilimleri yansıtan bir şiir

3. Cumhuriyet döneminden mistik yönelimleri yansıtan bir şiir

4. Cumhuriyet dönemi bağımsız şairlerinden üç şiir

5. Garip şiirinden bir örnek

6. Mavi Hareketi’nden bir şiir

7. İkinci Yeni şiirinden bir örnek

8. Hisar Topluluğu’ndan bir şiir örneği

9. Cumhuriyet döneminden dinî duyarlılıkları yansıtan bir şiir

10. Cumhuriyet döneminden iki halk şiiri örneği

11. 1980 sonrası Türk şiirinden üç örnek

Ünite başında Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin

genel bir değerlendirmesi yapılır. Bu noktada özellikle Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde

serbest şiir anlayışının ortaya çıkışı ve gelişimi

üzerinde durulur.

Cumhuriyet dönemi bağımsız şairlerinden (Cahit

Sıtkı Tarancı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Muhip Dıranas, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Behçet

Necatigil, Cahit Külebi ) üç şiir incelenir.

Cumhuriyet Dönemi şairlerinin etkilendiği sanat

ve düşünce akımları (sezgicilik, gerçeküstücülük,

füturizm) hakkında genel bilgi verilir. Bu akımların Türk şiiri üzerindeki etkisi incelenen

şiirlerle ilişki kurularak kısaca değerlendirilir.

Yukarıda adı geçen şiir toplulukları ve şairlerin sanat anlayışları hakkındaki bilgiler metinler

incelenmeden önce verilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden istedikleri temada serbest ölçüyle birer şiir

yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdığı şiirler sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı şiirler çeşitli araç ve yöntemlerle (sınıf

panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya… )

sergilenir.

Öğrencilerden Cumhuriyet dönemi Türk

şiirinden ve Türk dünyasına ait şiirlerden oluşan bir şiir dinletisi hazırlamaları ve sunmaları istenir.

Yapılan şiir dinletisi, ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

75

12.3. SENARYO 1. DÖNEM

Ünite süresi: 4 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Türk edebiyatı eserlerinden sinemaya

uyarlanmış bir metin, bu metinden üretilen

senaryo metni ve filmin ilgili bölümü

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden özelliklerine uygun 3-5 dakikalık

kısa bir film senaryosu yazmaları istenir.

Bu uygulamada senaryo yazmayı kolaylaştırmak

amacıyla öğrencilerden öyküleyici bir metni (masal, fabl, hikâye, roman vb.) veya metnin bir bölümünü senaryoya dönüştürmeleri istenebilir.

Yazılan senaryonun bilişim

teknolojileri aracılığıyla filminin çekilmesi, düzenlenmesi ve sunulması istenir.

Öğrencilerin hazırladığı filmler

değerlendirilir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

76

12.4. ROMAN 2. DÖNEM

Ünite süresi: 8 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. 1923-1980 arasında farklı duyarlılıklarla yazılmış üç roman

2. 1980 sonrasında farklı duyarlılıklarla yazılmış iki roman

1923-1980 arasında biri millî-tarihî duyarlılığı, biri dinî duyarlığı öne çıkaran, biri de toplumcu düşünceye dayanan birer roman seçilir.

1980 sonrası romanlardan biri polisiye- macera diğeri fantastik roman türünden seçilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme: Öğrencilere 1 9 8 0 sonrasında y a z ı l a n bir Türk romanı okutulur ve sınıfta değerlendirilir.

Aşağıdaki yazma çalışmalarından biri yapılır:

Öğrencilerden farklı toplumsal ve kültürel

eğilimleri yansıtan bir roman kesiti yazmaları istenir.

Öğrencilerden polisiye-macera veya fantastik türe

örnek olabilecek bir roman kesiti yazmaları istenir.

Yazılan roman kesitlerinden seçilenlerin sunumlarının yapılması sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

77

12.5. TİYATRO 2. DÖNEM

Ünite süresi: 5 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden (1 9 6 0 sonrası) bir dram, bir komedi, bir trajedi

2. Cumhuriyet döneminden ( 1960 sonrası) bir

epik tiyatro

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden bir tiyatro metninin bir bölümünü veya tamamını özelliklerine dikkat ederek radyo tiyatrosuna dönüştürmeleri istenir.

Oluşturulan radyo tiyatrosu yazma kazanımları

çerçevesinde değerlendirilir.

Öğrencilere bir radyo tiyatrosu dinletilir.

Öğrencilerden yazdıkları radyo

tiyatrosunu bilişim teknolojileri yardımı ile seslendirmeleri düzenleyerek sınıfta sunmaları istenir.

Yapılan sunumlar değerlendirirlir.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

78

12. 6. DENEME 2. DÖNEM

Ünite süresi: 3 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet döneminden birdeneme .

2. Batı edebiyatından bir deneme.

3. 1923-1960 dönemi Türk edebiyatından bir deneme.

4. 1960 sonrası Türk edebiyatından iki deneme.

Batı edebiyatından alınan deneme örneğinin, türün ilk metinlerinden olmasına özen gösterilir.

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Kitap Okuma ve Değerlendirme: Bir deneme kitabı (antoloji veya bir yazara ait) okutulur ve sınıfta değerlendirilir.

.

Öğrencilerden b elirledikleri bir konuda d e n e m e yazmaları istenir.

Öğrencilerin yazdıkları denemelerde herhangi bir

durum, varlık veya kavramla ilgili düşüncelerini kişisel yorumlarıyla, derinlikli biçimde yazmalarının önemi vurgulanır.

Öğrencilerin yazdığı denemeler sınıfta değerlendirilir.

Öğrencilerin yazdığı denemeler çeşitli araç ve

yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete,

sosyal medya… ) sergilenir.

Yazdıkları denemerden seçilen denemerin

Sunumunun yapılması sağlanır.

Yapılan sunumların ilgili kazanımlar

çerçevesinde değerlendirilmesi sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

TÜRK

DİLİ V

E E

DE

BİY

AT

I DE

RSİ Ö

ĞR

ETİM

PR

OG

RA

MI

79

12.7. ANI 2. DÖNEM

Ünite süresi: 2 Hafta OKUMA YAZMA SÖZLÜ İLETİŞİM

1. Cumhuriyet öncesi Türk edebiyatından i k i

anı

2. Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatından bir anı

Metinler üzerinde ilgili okuma kazanımlarını

gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.

Öğrencilerden anı yazmaları istenir.

Öğrencilerin anılarını yazarken duygularını,

gözlemlerini ve izlenimlerini de paylaşması gerektiği vurgulanır.

Öğrencilerin yazdığı anılar sınıfta değerlendirilir.

. Öğrencilerin yazdığı anılar çeşitli araç ve yöntemlerle

(sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, web sitesi) sergilenir.

Yazdıkları anıların sunumunun

yapılması sağlanır.

Dilbilgisi Konuları:

80