NË SHTYPIN E PËRDITSHËM · 2018-12-01 · publik në kuadër të globalizimit”, “Sfida e zhvillimit elektronik dhe ruajtja e të dhënave”, “Pandëshkueshmëria në hipoteka,

Kontrolli i Lartë i ShtetitRruga “Abdi Toptani”, Nr. 1Tiranë Tel/Fax 04/228485, Tel.04/251267Web-site: www.klsh.org.al; e-mail: [email protected]

Shtypur në ShtypshkronjënMORAVA

AUDITUESIT E KLSH-sëNË

SHTYPIN E PËRDITSHËMVëllimi X-të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSHJanar – Qershor 2018

Seria: botime KLSH - 10/2018/94

Tiranë, 2018

ISBN 978-9928-159-74-8

Albana AGOLLIAlbana GJINOPULLIAlbert THOMAAlfonc GABILIAlfred CAKOAlfred LESKAJAlfred ZYLFIAlush ZAÇEAmantja PATOZIArtan MIRASHIArtur HASANBELLIUAulent GURIAulona JONUZIAzmi STRINGABajram LAMAJ Bashkim ARIZAJBesim BILERIBrenton KOTORRIBrunilda ZENELIBujar LESKAJElina BREGAJElira CUKALLAEriola HOXHAErmira VOJKAFatos ÇOÇOLIGjovalin PREÇIIrena ISLAMIJonild HOXHAJKlejvis KULEKoço SOKOLIKozma KONDAKÇIUKristaq GJURGJAJLindita LATI MILOLolita BAHOLLILuan KUKALuljeta NANOManjola NAÇOMarjola LLANAJMegi RUSIMimoza BEDINIMiranda HAXHIAMuhamed KAVAJANiko NAKO Qemal SHEHUQeram CIBAKURedi AMETLLARIRejlond SINANIRinaldo MUÇASali AGAJSelfo ZENELIValbona GAXHAJVjollca SELMANIVullnet KARAFILAJXhuljeta ÇELAJYllka PULASHIZija LIKA

AUDITUESIT E KLSH-së

NË

SHTYPIN E PËRDITSHËM

VËLLIMI X të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH

JANAR – QERSHOR 2018

Tiranë, 2018

Titulli:

Audituesit e KLSH-së në Shtypin e Përditshëm

Vëllimi X-të

Janar- Qershor 2018

Përgatiti botimin:

Amantja PATOZI

Realizoi në kompjuter:

Armanda BEGAJ

Seria e botimeve KLSH

10/2018/94

©Copyright KLSH

ISBN: 978-9928-159-74-8

Shtypur në Shtypshkronjën “MORAVA”

Tiranë, 2018

Përmbajtja

Kontrolli i Lartë i Shtetit 3

PËRMBAJTJA

Faqe

Hyrje 7

Bujar LESKAJ Vetëm llogaridhënia dhe transparenca kthejnë besimin e qytetarëve

11

Vjollca SELMANI Dixhitalizimi, transparenca dhe besimi publik: Mundësitë dhe sfidat e KLSH-së

17

Aulona JONUZI Hallkat e domosdoshme të procesit të auditimit 22

Niko NAKO Edhe njëherë për problemet e shqetësimet e Ujësjellësve sh.a.

25

Aulent GURI Cilësia e ajrit në Shqipëri 34

Fatos ÇOÇOLI Mushka ARMO, Shteti dhe KLSH 37

Alfred LESKAJ Financimi i sistemit shëndetësor nën optikën e një auditimi performance të KLSH-së

40

Fatos ÇOÇOLI Paraja e harruar publike 44

Megi RUSI Energjia e qëndrueshme, objekt i auditimit 46

Brunilda ZENELI Qasja e KLSH-së në rritjen e kapaciteteve njerëzore, nëpërmjet përhapjes së dijes

49

Sali AGAJ

Redi AMETLLARI

Auditimi i KLSH-së, për një reflektim realist shtetëror për bashkimin doganor Shqipëri-Kosovë

53

Zija LIKA Institucione jo efektive në ekzekutimin e vendimeve gjyqësore

59

Alfred ZYLFI Cilësia e godinave shkollore në fokusin e auditimit të performancës

69

Fatos ÇOÇOLI KLSH, miliardat e denoncimeve dhe gjyqet shembullore

73

Alush ZAÇE Auditimet dhe rekomandimet e KLSH-së në shërbim të qytetarit

75

Fatos ÇOÇOLI Masakra hipotekore që paralajmëroi KLSH 79

AUDITUESIT E KLSH-së NË SHTYPIN E PËRDITSHËM Vëllimi X

4 Botime 2018

Albana GJINOPULLI Kontrolli financiar publik në fondet e asistencës europiane

81

Elira CUKALLA Të dhënat dhe rëndësia e tyre 84

Gjovalin PREÇI Fondet buxhetore për zhvillim bujqësor kanë nevojë për monitorim të vazhdueshëm

87

Bujar LESKAJ Për zbatimin pa kushte nga qeveria të rekomandimeve të FMN-së

90

Bujar LESKAJ Auditimi suprem publik i Shqipërisë dhe Kuvajtit së bashku nën moton e INTOSAI-t

95

Yllka PULASHI Kontributi i KLSH-së në investimet e huaja 102

Klejvis KULE Transparenca e KLSH-së përballë partnereve strategjik të saj

106

Azmi STRINGA Sfida e zhvillimit elektronik dhe ruajtja e të dhënave

112

Irena ISLAMI Integriteti publik në kuadër të globalizimit 115

Lolita BAHOLLI Mungesa e kodit të stafit të Prokurimit Publik në Shqipëri

119

Fatos ÇOÇOLI KLSH dhe kontributi në integrimin e vendit 122

Qemal SHEHU Kontributi i KLSH-së në menaxhimin e aseteve vendore

124

Fatos ÇOÇOLI Që llogaridhënia të kthehet në sistem 127

Qeram CIBAKU Institucioni kombëtar i auditimit dhe besimi i publikut

129

Luljeta NANO Zhvillimet institucionale të KLSH-së nën optikën e Progres Raportit të Komisionit Europian

136

Fatos ÇOÇOLI Pse BE vlerëson KLSH-në? 140

Aulent GURI Bashkëpunimi i KLSH-së me botën akademike 142

Amantja PATOZI 93 vjet Kontrolli i Lartë i Shtetit 145

Fatos ÇOÇOLI Gruevski dhe tenderët tanë 148

Bajram LAMAJ Pandëshkueshmëria në hipoteka, shërbimi ndaj qytetareve dhe kontributi i KLSH

150

Redi AMETLLARI Progresi i KLSH-së, si pjesë e zhvillimit kombëtar

154

Përmbajtja


Elina BREGAJ KLSH, hapat drejt Integrimit 157

Bujar LESKAJ Raporti efektiv KLSH- Kuvend. Ja katër kolonat e bashkëpunimit

160

Fatos ÇOÇOLI Ekonomisë, KLSH dhe alternativa për zhvillim 169

Rejlond SINANI KLSH dhe Gjykata Europiane e Audituesve 171

Albana AGOLLI KLSH drejt formatit të plotë profesional 173

Valbona GAXHAJ Përgjegjshmëria menaxheriale në këndvështrimin e një audituesi publik

176

Marjola LLANAJ Parimi i ekonomisë dhe efikasitetit në përdorimin e aseteve publike

179

Vullnet KARAFILAJ Vlerësimi doganor online, risqet që paraqet dhe rekomandimet e KLSH-së

185

Bashkim ARIZAJ KLSH dhe përmirësimi i bazës ligjore për prokurimet publike

188

Jonild HOXHAJ Investimet publike dhe (dis)favoret e korrupsionit

192

Lindita LATI MILO Pavarësia e Kontrollit të Lartë të Shtetit, sfidë e vazhdueshme

196

Kristaq GJURGJAJ KLSH dhe përmirësimi i financave vendore 199

Kozma KONDAKÇIU KLSH dhe teknologjia e informacionit në shërbim të taksave vendore

203

Selfo ZENELI Planet e përgjithshme vendore, mekanizëm themelor i zhvillimit të qëndrueshëm të financave vendore

206

Eriola HOXHA Audituesit si konsulentë të institucioneve publike

210

Artur HASANBELLIU Cilësia e ajrit, rekomandimet e KLSH-së dhe heshtja e institucioneve përgjegjëse

213

Albert THOMA Për monitorimin efecient të prokurimeve publike

217

Alfred CAKO Si të veprojnë Hipotekat me taksën e ambienteve të përbashkëta?

220

Ermira VOJKA Biodiversiteti dhe rëndësia e tij në jetën tonë 223


6 Botime 2018

Alfonc GABILI Zyra e Auditimit të Qeverisë së SHBA (GAO) një model suksesi në fushën e auditimit

227

Brenton KOTORRI Rëndësia e komunikimit institucional 230

Manjola NAÇO KLSH një model larg “Amnezisë institucionale” 233

Mimoza BEDINI KLSH dhe sfida e Institucioneve Supreme të Auditimit në menaxhimin e burimeve njerëzore

236

Miranda HAXHIA KLSH, rrugëtim për në BE 240

Koço SOKOLI Rekomandimet e KLSH-së për zgjidhjen e detyrimeve të papaguara (borxhit tatimor)

243

Besim BILERI Investimet e pastudiuara nxjerrin zbuluar drejtuesit e pushtetit vendor

248

Luan KUKA

Artan MIRASHI

Aktiviteti i Hipotekave në fokusin e Kontrollit të Lartë të Shtetit

251

Xhuljeta ÇELAJ Përpjekje për ruajtjen e mjedisit përmes një rasti auditimi

254

- Media e shkruar dhe vizive për KLSH-në, janar - qershor 2018 263

- Faksimile të pasqyrimit të aktivitetit të KLSH-së dhe shkrimeve të stafit, janar - qershor 2018

295

Muhamed KAVAJA Investimi për audituesin 257

Rinaldo MUÇA Performanca e qeverisë dhe integrimi europian 259

Hyrje


HYRJE

Prej shumë kohësh Kontrolli i Lartë i Shtetit është një zë i veçantë në publicistikën e

vendit, jo thjesht si objekt, por dhe si subjekt i saj. Institucioni është i pranishëm në

faqet e gazetave të ditës dhe portaleve mediatike, jo thjesht si burim informacioni

për aktivitetin e tij, por edhe si prezantues i problematikave serioze të

administratës shqiptare prej vetë audituesve.

KLSH mund të flasë tashmë për një traditë të konsoliduar, që është shndërruar

dalëngadalë, nga një risi e komunikimit institucional, në një fenomen dhe për vetë

shtypin shqiptar.

Po cila ka qenë arsyeja kryesore për mbërritjen në këtë koncept modern dhe

interaktiv të komunikimit me publikun të njërit prej institucioneve më hijerënda të

Republikës sonë parlamentare?

Për ne si KLSH, si institucion kushtetues që zbaton standardet ndërkombëtare të

auditimit të jashtëm publik, si Deklaratën e Limës, ISSAI 1 (Neni 16 “Raportimi i SAI-t

në publik”) dhe ISSAI-n 12 “Vlerat dhe përfitimet nga SAI: të bësh diferencën në

jetën e qytetarit” (Parimi 4 “Raportimi mbi rezultatet e auditimit: të bërit të mundur

që publiku t’i mbajë të përgjegjshme qeverinë dhe institucionet e sektorit publik”),

të qënit në shërbim të qytetarit, të raportuarit drejtpërsëdrejti atij, nënkupton edhe

një komunikim gati të përditshëm me atë vetë.

Po bëhen më shumë se pesë vite e gjysmë tashmë, që institucioni ka zgjedhur ta

realizojë këtë komunikim kryesisht nëpërmjet medias së shkruar, duke i raportuar

qytetarit për punën audituese të bërë në mbrojtje të interesave të tij, nëpërmjet

shkrimeve, eseve, analizave dhe editorialeve të audituesve të vet, të publikuara në

gazetat më të njohura të vendit. Kjo praktikë, e nisur në vitin 2013, përshkruan me

një gjuhë të thjeshtë dhe të drejtpërdrejtë gjetjet dhe rekomandimet e auditimeve

kryesore të KLSH, në fushat më përcaktuese të shërbimeve publike ndaj qytetarit

dhe të ekonomisë shtetërore.

Në takimin sensibilizues të SIGMA-s, një nismë e BE dhe OSBE, e financuar kryesisht

nga Bashkimi Europian, në datën 4 qershor 2018 në Tiranë, me temë “Zhvillimi i

marrëdhënieve efektive të punës ndërmjet KLSH dhe Parlamentit”, z. Joop Vrolijk,


8 Botime KLSH 2018

Këshilltar i Lartë i SIGMA u shpreh: “Ajo që ju keni bërë si KLSH me komunikimin me

qytetarin përmes shkrimeve të audituesve tuaj në shtypin e përditshëm, është

unikale në llojin e vet”.

Shkrimet e audituesve të KLSH-së nuk publikohen aspak si qëllim në vetvete. Ato

synojnë të tërheqin në rrugën e komunikimit të drejtpërdrejtë me qytetarin (të

realizuar edhe nëpërmjet blogjeve dhe komenteve prej lexuesve në faqet

elektronike të gazetave) nëpunësit e institucioneve të tjera të administratës

shtetërore, në mënyrë që ky dialog i nisur të jetë dobiprurës për të dyja palët. Jo

vetëm qytetarët të marrin informacion për gjetjet dhe rekomandimet nga puna e

institucioneve kryesore të Shtetit (KLSH, por edhe institucione të tjera, si ILDKPKI,

ministri të ndryshme, bashki, etj.), por nga reagimet qytetare nëpër blogje,

ekspertët e institucioneve të mësipërme të marrin shtysa për përmirësim të punës,

tema për auditime, investigime, kontrolle të reja, etj.

Me kalimin e viteve, me fitimin e përvojës dhe shtimin e kurajos për t’i thënë gjërat

siç janë në shkrimet e audituesve të KLSH ka rritje të cilësisë së prezantimit të

argumenteve, thellim të konkluzionit auditues, zgjerim të informacioneve për

temën që trajtohet, si dhe përmirësim të gjuhës së përdorur. Publicistika e

institucionit tashmë iu është shmangur stereotipeve të shkrimeve të gjata, me një

stil monoton dhe gjuhë të rënduar teknike. Artikujt sjellin në faqet e gazetave

problematika të qarta dhe propozojnë zgjidhje për secilën prej tyre.

Ky libër është edicioni i 10-të i botimit “Shkrime të audituesve të KLSH në shtypin e

përditshëm”, i cili përmbledh shkrimet më të mira të drejtuesve dhe audituesve me

përvojë dhe atyre të rinj të institucionit për periudhën janar-qershor 2018.

Tematika e këtyre shkrimeve në këtë edicion është shumë e larmishme. Ajo

përmbledh tituj si: “Dixhitalizimi, transparenca dhe besimi publik”, “Vetëm

llogaridhënia dhe transparenca kthejnë besimin e qytetarëve”, “Problemet dhe

shqetësimet e Ujësjellësve sh.a.”, “Cilësia e ajrit në Shqipëri”, “Auditimi i KLSH për

një reflektim realist shtetëror për bashkimin doganor Shqipëri –Kosovë”, “Integriteti

publik në kuadër të globalizimit”, “Sfida e zhvillimit elektronik dhe ruajtja e të

dhënave”, “Pandëshkueshmëria në hipoteka, shërbimi ndaj qytetarëve dhe

kontributi i KLSH”, “Institucione jo efektive në ekzekutimin e vendimeve

gjyqësore”, si dhe dhjetëra tituj të tjerë nga sfera e shërbimeve publike për

qytetarin dhe nga problematika e sektorëve më jetikë të ekonomisë shtetërore.

Që nga janari 2013 deri në qershor 2018, janë 572 shkrime, ese dhe analiza, ku

drejtuesit dhe audituesit më me përvojë, por edhe ata të rinj, kanë provuar veten

Hyrje


në pothuajse të gjitha gazetat kryesore të vendit. Është rritur ndërkohë shumë

gama e tematikave që trajtohen në shtyp. Audituesit sjellin shembuj konkretë nga

puna e tyre, shifra, krahasime, mendime dhe propozime për përmirësimin e punës.

Një vlerë e shtuar e kontributit të KLSH në publicistikën shqiptare është trajtimi i

temave të lëvruara pak për shkak të natyrës teknike të tyre dhe dijeve te kufizuara

në fushat përkatëse, si llogaridhënia publike, integriteti i qeverisjes dhe rritja e

transparencës, respektimi i rregullave të etikës, problematikat e vjeljes së të

ardhurave nga tatimet dhe doganat, të metat e administrimit të pushtetit vendor

dhe taksave vendore, përparësitë në luftën kundër korrupsionit në tenderat

publikë, monitorimi i fondeve shtetërore për zhvillimin bujqësor, auditimi si

konsulent i institucionit publik, etj.

I nderuar lexues,

Kjo përmbledhje është përgatitur prej nesh, me vetëdijen e plotë që komunikimi

ndërmjet institucioneve publike dhe qytetarit nuk është vetëm detyrë

institucionale, por përbën edhe një nga shtyllat kryesore të një demokracie të

zhvilluar dhe funksionale.

Amantja PATOZI


10 Botime KLSH 2018

Bujar LESKAJ


VETËM LLOGARIDHËNIA DHE TRANSPARENCA KTHEJNË BESIMIN E QYTETARËVE

nga Bujar LESKAJ1 – Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetën “Panorama”më 25 mars 2018 dhe “Tirana Times”, më 31 mars 2018.

Në harkun kohor të më pak se dy muajve (shkurt-mars 2018), tre burime

prestigjioze dhe të besueshme ndërkombëtare kanë vlerësuar nivelin e korrupsionit

tek ne dhe problemet me reformën në administratën tonë publike. Që në fillim më

duhet të pohoj se këto klasifikime na turpërojnë të gjithëve Ne, drejtuesve të

Qeverisë shqiptare dhe të institucioneve të tjera të Shtetit (të varura dhe të

pavarura), përfshirë edhe autorin e këtij shkrimi modest.

Më datën 14 mars 2018, publikohet sondazhi i Organizatës së Kombeve të

Bashkuara, i realizuar nëpërmjet kompanisë prestigjioze ndërkombëtare të

sondazheve Gallup International për Indeksin e Lumturisë në 157 shtete1. Ky indeks

përmban nën-indeksin e perceptimit të korrupsionit nga qytetarët, si ndër treguesit

kryesorë të tij. Sipas të dhënave, Shqipëria rezulton të jetë vendi i 19-të më i

korruptuar në botë, ku gati nëntë në dhjetë shqiptarë besojnë se korrupsioni në

administratën shtetërore është gjerësisht i përhapur, Sipas të dhënave, krahasuar

me 5 vjet më parë perceptimi për korrupsionin në Shqipëri është përkeqësuar, nga

84.7%që ishte, në 88.6% aktualisht. Gallup e mat korrupsionin duke pyetur direkt

nga 1 mijë qytetarë për secilin nga të 157 shtete të botës. Ndër dy pyetjet që u

drejtohen atyre për korrupsionin, njëra formulohet: “A është korrupsioni i përhapur

në qeveri, apo jo?”.

Po në muajin mars, SIGMA, një iniciativë e përbashkët e Organizatës për

Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) dhe Bashkimit Europian (BE) për

Mbështetje në Qeverisje dhe Menaxhim, publikoi Raportin e Monitorimit për vitin

2017, për ecurinë e reformës në administratën publike për 6 vendet kandidate në

1 http://www.gallup-international.com/surveys/happiness-hope-economic-optimism/

http://worldhappiness.report/ed/2018/

http://www.gallup-international.com/surveys/happiness-hope-economic-optimism/

http://worldhappiness.report/ed/2018/


12 Botime 2018

BE, përfshirë dhe Shqipërinë. Raporti “Parimet e Administratës Publike: Shqipëria2”,

ndër të tjera thekson se “…mungesa e rregullave specifike për të siguruar rekrutimin

e bazuar në meritë, integritet dhe procedurë disiplinore, për disa grupe punonjësish

që ushtrojnë autoritet publik dhe që nuk mbulohet nga Ligji për Shërbimin Civil pas

ndryshimeve të miratuar në vitin 2014, mbetet një çështje shqetësuese”. Raporti

gjithashtu konstaton se “është përmirësuar përqindja e vendeve të lira të punës të

plotësuara, por ka pasur një rënie të konsiderueshme në numrin e kandidatëve

pjesëmarrës3”, çfarë nënkupton se ka më pak kandidatë që aplikojnë për një

pozicion të hapur, rezultat i drejtpërdrejtë i përshtypjes së qytetarëve se është e

pamundur të fitosh punë në një institucion të administratës publike, pa pasur lidhje

a njohje me drejtuesit e lartë. Në shumicën e pozicioneve më të larta në qeveri,

cilëson raporti i SIGMA-s, nëpunësit janë emëruar përmes përdorimit të procedurës

së jashtëzakonshme.

Më 21 shkurt 2018, organizata jofitimprurese e mirënjohur botërore "Transparency

International (Transparenca Ndërkombëtare)", ndër më të besueshmet në matjen e

korrupsionit në 180 vende të botës, e rendit Shqipërinë në vendin e 91-të ndër këto

180 vende, ose tetë vende më poshtë se një vit më parë. Treguesi i kësaj organizate

konsiderohet botërisht si indikatori më i saktë i përhapjes së fenomenit të

korrupsionit në një shoqëri të caktuar, pasi i referohet perceptimit, ndijimit të tij

nga vetë qytetarët. Ideja e qarkulluar në disa segmente të administratës sonë

publike se "korrupsioni është pakësuar por perceptimi i qytetareve ka ngelur prapa"

nuk qëndron, për arsye se qytetari ndeshet përditë me administratën shtetërore

dhe ai është në gjendje ta vlerësojë sjelljen e saj më mirë se të gjitha institucionet

tona shtetërore. Prandaj edhe "Transparency International" e mat korrupsionin

kudo në botë nga përgjigjet e qytetarëve ndaj anketave të saj. Indikatori i saj është

treguesi më i njohur dhe i pranuar ndërkombëtarisht sot.

Po kjo organizatë përmend në vlerësimin e saj për Shqipërinë se rruga e vendit tonë

për anëtarësim në BE është vështirësuar nga progresi i ngadaltë në luftën ndaj

korrupsionit dhe krimit të organizuar.

Renditje, konsiderata dhe cilësime të tilla duhet të na bëjnë të gjithëve më të

përgjegjshëm dhe të ndërgjegjshëm, pasi nuk po gjejmë rrugëdaljen madhore për ta

luftuar me efektivitet dukurinë më gërryese të besimit të qytetarit tek Shteti,

2http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=GOV/SIGMA(2017)1&doc

Language=En, faqe 27, paragrafi i tretë. 3 Po aty, faqe. 28, paragrafi i parë.

http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=GOV/SIGMA(2017)1&docLanguage=En

http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=GOV/SIGMA(2017)1&docLanguage=En

Bujar LESKAJ


KORRUPSIONIN. Kujtojmë sa larg jemi nga plotësimi i 17 objektivave të Axhendës

2030 të Kombeve të Bashkuara (uljen e ndjeshme të varfërisë, zhvillimin e

qëndrueshëm ekonomik, prodhim dhe konsum të përgjegjshëm, zhvillim të

përgjegjshëm të qyteteve dhe të komuniteteve të tyre, arsim cilësor, uljen e

pabarazive shoqërore, etj.) dhe detyrat që kemi marrë përsipër të realizojmë, si

shtet anëtar i OKB-së, në kuadër të Axhendës së saj.

Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres, në Ditën

Botërore Kundër Korrupsionit, më 9 dhjetor 2017, dha këtë mesazh: "Ne mund ta

realizojmë Axhendën 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm, vetëm nëse çdo vend ka

institucione të forta, transparente dhe gjithëpërfshirëse, të bazuara në sundimin e

ligjit dhe të mbështetura nga publiku"4.

***

Gjykoj se rruga më e mirë është krijimi i sinergjive nga bashkëpunimi real mes

institucioneve kryesore të Shtetit, shoqërisë civile dhe qytetarëve. Në këtë aspekt

duhet të reflektojmë të gjithë. Për shembull, marrëveshjet e bashkëpunimit, të

nënshkruara mes KLSH dhe Ministrisë së Financave që në vitin 2012 dhe me

Prokurorinë e Shtetit po në atë vit, duhet të rigjallërohen dhe të synojnë një

bashkëveprim të pandërprerë, si me strukturat e auditimit të brendshëm dhe

Drejtorisë së Inspektimit Financiar në Ministrinë e Financave, ashtu dhe me

prokurorët që trajtojnë dosjet e dërguara nga KLSH, në Prokurorinë e Shtetit, pse jo

dhe duke krijuar një task-forcë për të ndjekur kallëzimet e KLSH-se dhe të

institucioneve të tjera të pavarura nga Qeveria.

Si KLSH, si institucion suprem auditimi, roli ynë shtrihet në dhënien e

rekomandimeve për ndryshime dhe përmirësime të akteve ligjore dhe nënligjore,

duke synuar minimizimin e riskut të abuzimit me detyrën dhe fondet buxhetore,

minimizimin e korrupsionit dhe tolerancës ndaj tij, shmangien e rasteve të konfliktit

të interesit, etj.

Qeveria duhet të nxjerrë Urdhrin për zbatimin e rekomandimeve tona nga ana e

institucioneve në varësi të saj. Që nga viti 2013, kjo nismë mungon dhe ka

kontribuar në fuqizimin e antikulturës së pandëshkueshmërisë në radhët e

administratës shtetërore

4 http://www.un.org/en/events/anticorruptionday/

http://www.un.org/en/events/anticorruptionday/


14 Botime 2018

Sikurse e kam përmendur edhe në shkrime të mëparshme, korrupsioni ndjek

formulën e studiuesit të mirënjohur me famë botërore, Robert Klitgaard5:

K = M + S – P

ku K është korrupsioni, M monopoli, S sasia që mund të përfitohet nga

korrupsioni(e quajtur ndryshe fuqia diskrecionale e korrupsionit, liria e veprimit të

tij) dhe P përgjegjshmëria, llogaridhënia.

Korrupsioni është i barabartë me monopolin, plus liri veprimi, minus llogaridhënien.

Nëse aktiviteti është publik, privat apo jo-fitimprurës, kudo korrupsioni do të jetë

shumë i mundshëm, kur dikush ka fuqinë e monopolit mbi një mall apo shërbim, ka

fuqinë për të vendosur nëse do ta përfitosh atë dhe sa do të përfitosh, si dhe nuk

është i përgjegjshëm.

Sot në të gjithë botën, institucionet supreme të auditimit të jashtëm publik (SAI-t)

po përpiqen ta bëjnë sa më transparente llogaridhënien dhe aktivitetin e qeverisjes,

praktikisht duke e rishkruar ekuacionin e Klitgaard në

K = M + S – (P+T),

ku elementi i ri “T”, pra transparenca, së bashku me rritjen/fuqizimin e

llogaridhënies, kontribuojnë fuqimisht në frenimin dhe më tej mposhtjen e

korrupsionit në aktivitetet shtetërore.

***

Në këtë këndvështrim, edhe ne si KLSH e kemi pare misionin dhe rolin e sotëm të

audituesve tanë, pasi duke mbikëqyrur nga afër procesin e menaxhimit financiar,

audituesi publik ka mundësi të zbulojë anomalitë dhe deviacionet nga procedurat

standard të menaxhimit të parasë shtetërore, duke identifikuar kështu edhe ato

parregullsi të cilat ngjizin korrupsionin.

Ndonëse si institucion suprem auditimi, natyrshëm kemi më pak fuqi investigative

se organet e Prokurorisë apo të Policisë së Shtetit, vlera e shtuar e punës sonë në

gjetjen e indicieve për korrupsion qëndron në dijet e fituara të audituesve tanë për

të vlerësuar të dhënat dhe pasqyrat financiare të entit publik me risk të lartë për

akte abuzimi me pronën dhe fondet shtetërore, në aftësinë profesionale, njohuritë

dhe ekspertizën financiare që ata kanë, duke dhënë dhe indicie për institucione të

5 Formula e Klitgaard: Monopol+Diskrecion-Pergjegjshmeri=Korrupsion.

https://www.smh.com.au/news/editorial/monopoly--discretion--accountability--corruption/2006/12/03/1165080809865.html



Bujar LESKAJ


tjera. Gjatë mbi 900 auditime që kemi kryer në periudhën 2012-2017, këto vlera të

trupës audituese të KLSH i kemi vënë tërësisht në shërbim të zbulimit të mashtrimit

financiar dhe korrupsionit, krahas rolit parësor të këshillimit dhe ndikimit në

përmirësimin e sistemeve të menaxhimit të pronës dhe parasë publike. Numri i

kallëzimeve penale gjatë kësaj periudhe 6-vjeçare ka qenë tregues i punës sonë,

duke dërguar 266 kallëzime penale apo indicie për 847 nëpunës të Shtetit, kryesisht

zyrtarë të lartë dhe të mesëm, me një ritëm një kallëzim në javë apo një kallëzim

afërsisht çdo tre auditime. Besojmë se këto kallëzime, si dhe në tërësi dosjet e

auditimeve të realizuara nga KLSH, do të jenë indicie dhe materiale të vlefshme për

institucionet e reja të reformës në drejtësi, të cilat tashmë kanë filluar nga

funksionimi, për thellimin e luftës kundër korrupsionit(dhe ky është lajm i mirë për

të gjitha institucionet dhe qytetarët).

Si institucion i auditimit të jashtëm publik, në këto gjashtë vite 2012-2017, e kemi

orientuar aktivitetin auditues drejt sfidave të mirëqeverisjes, duke synuar të fitojmë

besimin e qytetarit përmes një roli aktiv në forcimin e llogaridhënies dhe

transparencës, si dhe në thellimin e luftës ndaj korrupsionit në të gjitha nivelet e

qeverisjes. Edhe pse standardet ndërkombëtare te INTOSAI-t, të cilat po i zbatojmë

gjerësisht në punën tone, theksojnë rolin këshillues dhe rekomandues të

institucioneve supreme të auditimit në drejtim të parandalimit të sjelljeve

korruptive dhe abuzimeve me fondet publike, mjedisi në të cilin operojmë si dhe

nivelet e larta të korrupsionit në çdo qelizë të qeverisjes së vendit, na kanë bërë të

zgjedhim me vetëdije të plotë një qëndrim të balancuar ndërmjet rolit këshillues

dhe parandalues me rolin zbulues dhe denoncues të institucionit.

Rastet e fundit të veprimeve të Prokurorisë ndaj ish-zyrtarëve të Shtetit të

denoncuar prej kohësh nga KLSH, si në fushën e ndërtimit dhe mirëmbajtjes së

rrugëve kombëtare dhe në miradministrimin e pronave shtetërore në zyrat e

hipotekave, dëshmojnë drejtësinë e kallëzimeve penale, gjetjeve dhe

rekomandimeve tona. Por jemi tërësisht të ndërgjegjshëm që asnjë veprim ose

rezultat pjesor qoftë i Prokurorisë, ILDKPKI apo KLSH nuk do të arrijë ta luftojë me

efektivitet korrupsionin, pa krijimin jo thjesht formal të një fronti kombëtar anti-

korrupsion, ku theksi të vihet pikërisht në forcimin e llogaridhënies dhe

transparencës së institucioneve publike. Veprimi i parë i këtij fronti duhet të jetë

largimi nga Qeveria i dhjetëra drejtuesve të lartë të evidentuar dhe denoncuar

penalisht nga KLSH në abuzim flagrant me pronën dhe fondet shtetërore, duke mos

pritur vetëm nga Prokuroria e Shtetit.


16 Botime 2018

***

Nisur dhe nga raportet e fundit të Komisionit Europian, Departamentit Amerikan të

Shtetit dhe nga tre indikatorët e Gallup, SIGMA dhe Transparency International për

nivelin shqetësues të korrupsionit tek ne, ka ardhur koha ta ngremë stekën në

luftën kundër tij. Veçmas, asnjë nga institucionet tona nuk e maksimizon dot punën

e vet. Edhe reforma në drejtësi, e cila është një kusht i domosdoshëm, por jo i

mjaftueshëm për të qenë efektive në luftën ndaj korrupsionit, edhe ekspertiza e

vyer dhe kontributi i institucioneve donatore ndërkombëtare nuk do të arrijnë të

maksimizohen, pa sinergjizimin dhe koordinimin e përpjekjeve të institucioneve

shtetërore mes tyre dhe me shoqërinë civile të vendit, në dobi të të gjithë

qytetarëve, dhe jo thjesht dëgjesa publike për fasadë. Në këto momente nuk

nevojiten më projekte dhe strategji më vete të çdo institucioni, por një projekt

kombëtar i njëjësuar, një strategji kombëtare dhe krijimi i një fronti unik

gjithëpërfshirës në luftën kundër korrupsionit, ku të sinergjizohen dhe

konkretizohen kontributet e secilit institucion. Vetëm kështu ndikimi i qytetarit

shqiptar, i matur dhe i provuar shkencërisht nga organizata si Gallup apo

Transparency International, do të arrijë të ulet në lidhje me korrupsionin e

administratës sonë publike, duke forcuar funksionimin e Shtetit ligjor tek ne.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Bujar LESKAJ për periudhën janar-qershor 2018:

Për zbatimin pa kushte nga qeveria të rekomandimeve të FMN-së.

(Botuar në gazetën “Gazeta Shqiptare”, më 1 prill; “Albanian Daily News”, më 5

prill; “Tirana Times”, më 6 prill 2018)

KLSH, NIK, Auditimi Suprem Publik i Kosovës dhe Kuvajtit , së bashku nën moton e

INTOSAI-t.

(Botuar në gazetën “55”, më 11 prill 2018)

Raporti efektiv KLSH-Kuvend. Ja katër kolonat e bashkëpunimit.

(Botuar në gazetën “Telegraf ”, më 5 qershor 2018)

Vjollca SELMANI


nga Vjollca SELMANI – audituese KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 5 janar 2018.

Tranzicioni i gjatë dhe i vështirë që vendi ynë po kalon prej gati tre dekadash, si dhe

debatet e shumta mediatike mbi nivelin e lartë të korrupsionit në organet e

drejtësisë si dhe në institucionet shtetërore e kanë sfilitur besimin e njerëzve ndaj

transparencës dhe efikasitetit të punës së këtyre institucioneve. Tendenca e

përfitimeve korruptive po rrënon më tej besimin publik duke krijuar një situatë

tepër shqetësuese ku të gjithë, në një formë apo në një tjetër, humbasim

kolektivisht. Besimi publik ndaj institucioneve shtetërore shërben si një katalizator i

fuqishëm për avancimin e reformave në të gjitha hallkat e qeverisjes, prandaj

ringritja e këtij besimi mbi baza të shëndosha mbetet një nga prioritetet kryesore,

pa të cilin këto reforma vështirë që mund të arrijnë objektivat e planifikuara.

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) ka një rol kyç në rifitimin e besimit tek institucionet

shtetërore duke rritur transparencën dhe llogaridhënien në lidhje me përdorimin e

fondeve publike. Transparenca promovon parimet themelore demokratike, që

ndikojnë pozitivisht për të shndërruar cinizmin mbizotërues të qytetarëve ndaj

qeverisjes në një pjesëmarrje aktive të tyre në debatet për çështjet publike.

Gjithashtu, transparenca rrit përgjegjshmërinë dhe përkujdesjen e administratës

publike në menaxhimin e fondeve publike. KLSH synon të sigurojë që në të gjitha

transaksionet ku përfshihen shpenzime publike, të mbizotërojnë transparenca dhe

përgjegjësia në mënyrë që të fitohet besimi i publikut.

Ndërkohë, vendi ynë është përfshirë në revolucionin mbarë botëror të

dixhitalizimit, i cili parashikohet të transformojë tërësisht pjesën dërmuese të

aktivitetit njerëzor. Shpesh herë, dixhitalizimi perceptohet si një burim i

pashmangshëm i transparencës. Sa e vërtetë është kjo? Gjithashtu, në kushtet kur

dixhitalizimi është ende në hapat fillestare, është shumë e rëndësishme të shtrohet

pyetja se cili do të jetë impakti i këtyre transformimeve në besimin e njerëzve tek

DIXHITALIZIMI, TRANSPARENCA DHE BESIMI PUBLIK: MUNDËSITË DHE SFIDAT E KLSH-së


18 Botime 2018

institucionet publike? Si mund të ndihmojë procesi i dixhitalizimi në kryerjen sa më

mirë të misionit të KLSH-s?

Dixhitalizimi ofron mundësi të mëdha për ndryshime të qëndrueshme që synojnë

përmirësimin e besueshmërisë së marrëdhënieve midis individëve, organizatave

dhe institucioneve publike. Zhvillimi i jashtëzakonshëm i mediave sociale, e-

government, revolucioni i katërt industrial ose Industry 4.0 (si do të

revolucionarizohet prodhimi industrial nga interneti i objekteve), janë faktorë që

favorizojnë transparencën e shkëmbimeve ekonomike dhe sociale. Por, problemet e

shkëmbimeve në një kontekst dixhital janë ngushtësisht të lidhura me ato të

shkëmbimeve në një kontekst tradicional (analog). Një shoqëri ku tradicionalisht

mbizotëron fryma e mosbesimit, do të “trashëgojë” eventualisht këtë mosbesim

dhe në botën e dixhitalizuar. E thënë ndryshe, dixhitalizimi nuk është një shkop

magjik që zgjidh menjëherë problemet aktuale shumë akute. Përkundrazi, ai mund

t’i thellojë ato në rast se nuk merren masat e nevojshme për të kuptuar e

kontrolluar ecurinë e këtij procesi me të gjitha pasojat e tij. Rritja e manipulimeve

në sektorin financiar dhe ekonomik, sulmet kibernetike të natyrave të ndryshme,

rastet e plagjiaturës dhe falsifikimit janë disa nga rreziqet që shoqërojnë procesin e

dixhitalizimit dhe që dëmtojnë besimin e përdoruesve të shërbimeve dixhitale.

Disa faktorë të tjerë që lidhen me menaxhimin e teknologjive të reja, shkaktojnë

krizë besimi tek përdoruesit e tyre. Kështu për shembull, mungesa e rregullave dhe

standardeve të qarta të lojës shkakton reaksione të forta në pranimin e modeleve

të reja të biznesit. Kjo po ndodh për shembull me platformat dixhitale Uber ose

Airbnb. Kujtojmë këtu se Gjykata Evropiane e Drejtësisë ka vendosur që platforma

dixhitale Uber të konsiderohet si kompani transporti për sa shfrytëzon aplikacione

të ndryshme për ofrimin e shërbimeve në fushën e transportit. A po veprojnë këto

kompani – platforma dixhitale në përputhje me rregullat e normat e lojës

ekonomike ? A po ushtrojnë këto platforma një konkurrencë të ndershme ndaj

ndërmarrjeve të taksive apo të hotelerisë? Meqë besimi shkatërrohet shumë më

shpejt se sa ndërtohet, mosnjohja e dinamikave të adoptimit të teknologjive të reja

dhe indiferenca ndaj tyre mund të sjellin pasoja shumë negative në lidhje me të

ardhmen e sektoreve të prekur nga këto teknologji.

Një shembull tjetër i tensionit ndërmjet avantazheve dhe disavantazheve të

dixhitalizimit është ai që lidhet me datafikimin (një pjesë gjithmonë e më e madhe e

informacioneve ‘datafikohet’ ose shndërrohet në ‘të dhëna dixhitale’). Datafikimi e

prek drejtpërsëdrejti misionin e KLSH-së. Nga njëra anë, datafikimi përmirëson

Vjollca SELMANI


praktikat e kontrollit duke mundësuar aksesin në të dhënat e ndryshme që kanë

mundësi të rrisin transparencën e aktiviteteve të institucioneve publike. Duke pasur

më shumë të dhëna që lidhen me zbatimin e aktiviteteve publike mundësohet

analiza e këtyre aktiviteteve e mbështetur në evidencën faktuale (Evidence-based

approach). Efektiviteti i kësaj mënyre analize është provuar gjerësisht në fusha nga

më të ndryshmet (nga mjekësia deri në administratën publike). Si rrjedhojë,

transparenca më e madhe do të ndikojë pozitivisht në një besim më të madh të

qytetarëve në këto institucione.

Por, nga ana tjetër, datafikimi ushtron presion për ndryshimin (zgjerimin) e

mandatit të KLSH-së duke tërhequr vëmendjen në rrezikun e sulmeve kibernetike.

Datafikimi rrit mundësinë e ‘rrjedhjes’ së informacionit në mënyrë të paautorizuar

dhe për pasojë rrezikon aktivitetet e personave fizikë apo juridikë aktiviteti i të

cilëve lidhet me këto të dhëna. Sa të sigurta ndaj sulmeve kibernetike janë

shërbimet qeveritare të dixhitalizuara? Një tjetër shtysë për zgjerimin e mandatit

‘tradicional’ të KLSH-s është dhe nevoja për të matur njëherazi efikasitetin dhe

koherencën e iniciativave publike të dixhitalizimit. Në çmasë këto iniciativa kanë

realizuar objektivat e tyre për përmirësimin e shërbimeve qeveritare ? Në çmasë

këto iniciativa janë komplementare, pra plotësojnë njëra-tjetrën?

Sikurse rezulton nga përvoja ndërkombëtare, shumë shpesh, suksesi i një projekti

apo programi është i ndërlidhur me suksesin e një projekti apo programi tjetër.

Mosrespektimi i këtij parimi ekonomik që quhet “supermodularitet” sjell humbje të

mëdha në dy drejtime:

i) në se nuk zhvillohen njëkohësisht projektet komplementare, asnjëri prej tyre

nuk do të jetë efikas sa dhe si duhet;

ii) gjithashtu, ndodh shpesh, kur konstatohet mungesa e efikasitetit të një

programi, në vend që të investohet në drejtim të projekteve që janë

komplementare me të, ndërpritet projekti i avancuar, duke çuar dëm fondet

e përdorura për të. Parimi i “supermodularitetit”është shumë i pranishëm në

kushtet e dixhitalizimit. Kështu për shembull, duhet të sigurohemi që rritja e

numrit dhe nivelit të automatizimit të shërbimeve qeveritare dixhitale të

realizohet paralelisht me programet që garantojnë sigurinë e informacioneve

qeveritare si dhe me programet që vendosin përdoruesit e këtyre shërbimeve

(qytetarët) në qendër të strategjisë qeveritare të dixhitalizimit. Nëse njëri nga

këto aspekte injorohet, komprometohet në mënyrë të pashmangshme

suksesi i aspekteve të tjera.


20 Botime 2018

Një kontribut të veçantë në përcaktimin e hapave të mëtejshëm të KLSH-së ndaj

dixhitalizimit, kanë shkëmbimet e eksperiencave ndërkombëtare në këtë fushë.

Vende të ndryshme të EUROSAI-t po përpiqen të përcaktojnë një seri optimale

praktikash që synojnë zgjerimin e hapësirave të kontrollit dhe rritjen e efikasitetit të

tij përmes dixhitalizimit. Bashkëpunimi ndër-institucional, brenda dhe jashtë vendit,

është një domosdoshmëri që kushtëzohet nga fakti që dixhitalizimit është një

proces kompleks ngushtësisht i lidhur me konceptin e network-ut (rrjetit).

Shkëmbimi i praktikave të pjesëmarrësve të ndryshëm të network-ut ndihmon në

identifikimin e praktikave më të mira që në një fazë të dytë (kur teknologjia dhe

efektet e saj të njihen më mirë) mund të standartizohen.

Kështu për shembull, në kërkim të praktikave më të mira të auditimit të e-

government, një grup pune mbi teknologjitë e informacionit (IT) i përbërë nga disa

vende të EUROSAI-t, ka sugjeruar krijimin e një “intelligent databas” në internet në

të cilën mund të depozitohen raportet e auditimit të e-government nga vende

anëtare të SAI si dhe artikuj, prezantime, metodologji e materiale të tjera që lidhen

me praktikat e kontrollit dixhital. Ideja është që të mundësohen kështu analiza të

thella për menaxhimin efikas të kontrollit të dixhitalizuar, rastet e rrezikut që

shoqërojnë përdorimin e tij, si dhe projekte të ardhshme që paraqesin interes në

këtë fushë. Ky “brainstorming” kolektiv është dizenjuar në mënyrë të tillë që të

angazhojë në diskutim jo vetëm auditet publikë që punojnë në fushën e e-

government, por dhe të gjitha palët e përfshira në auditimin modern të IT-së.

Zgjedhjet e duhura të objektivave dhe praktikave të punës së KLSH-së në funksion

të dixhitalizimit, mund të arrihen nëse do të mbështeten në themele të sigurta si:

1) Një strategji afatmesme e menaxhimit të transformimeve dixhitale të

objektivave dhe praktikave të KLSH-së – e konsideruar si një e tërë dhe

gjithëpërfshirëse për të evituar parcelizimin e punës dhe përpjekjeve.

2) Zhvillimi i kapaciteteve të nevojshme njerëzore (know-how) në përputhje

me njohuritë dhe eksperiencat e duhura për të vënë në zbatim me sukses

mënyrat e reja të punës – ku pavarësisht avancimit të shpejtë të teknologjive

dixhitale, qofshin ato në infrastrukturë (interneti apo telefonia mobile), në

hardware, software “intelligent machines” (makinat që mësojnë); njeriu do të

mbetet pjesa qendrore e sistemeve ekonomike dhe sociale.

3) Vullnet të fuqishëm institucional dhe vijimësi në formulimin dhe zbatimin e

programeve dhe projekteve të transformimit kërkon. Në këto kushte, vetëm

Vjollca SELMANI


dëshira e mirë është e pamjaftueshme për të sjellë frutat e duhura nga

adoptimi i inovacioneve teknologjike, prandaj kërkohet iniciativë, adoptim

dhe përdorim i kujdesshëm i teknologjive dixhitale nëpërmjet programeve të

zbatuara me rigorozitet.

Rruga drejt transformimeve është e gjatë dhe e vështirë. Suksesi kërkon

parapërgatitje institucionale shumë-planëshe dhe bashkëpunim me të gjithë

përdoruesit / përfituesit e eko-sistemit dixhital. Por, sa më herët të kapet roli i

leadership-it në rrugën e transformimeve, aq më frutdhënës do të jetë përdorimi i

këtyre teknologjive inovative. Historia e zhvillimeve teknologjike ka provuar se sa

më shpejtë të kapen dhe të adaptohen arritjet inovative, krijohet një avantazh

konkurues shumë i rëndësishëm që vështirë të mund të kapet nga të vonuarit. Dhe

ne kemi gjithë besimin e vullnetin e duhur për të qenë në vagonat e parë të këtyre

transformimeve.


22 Botime 2018

HALLKAT E DOMOSDOSHME TË PROCESIT TË AUDITIMIT

nga Aulona JONUZI – Kryeaudituese, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 19 janar 2018.

Në Kontrollin e Lartë të Shtetit, procesi i zbatimit të rekomandimeve kryhet për çdo

vit dhe ka për qëllim verifikimin e zbatimit të rekomandimeve të dhëna nga KLSH,

në subjektet e audituara dhe përcaktimin e shkallës së zbatueshmërisë së tyre. Ai

konsiderohet si hallka e 4-t e procesit të auditimit (pas planifikimit, auditimit në

terren dhe raportimit). Çdo praktikë e auditimit në sektorin publik, është e

destinuar të mbart mangësi/ të meta, nëse në të nuk përfshihen proceset e njohura

të “follow-up”-it. Nëse qasjet e auditimit e kushtëzojnë veten deri në zbulimin e

parregullsive, duke mos treguar më tej asnjë potencial zhvillimi, në përfundim këto

qasje do të reduktohen në një teknikë institucionale jokreative. Madje mund të

konkludohet se, qëllimi final i synuar nga auditimi i jashtëm publik ka gjasa të

humbasë, nëse rekomandimet e lëna nuk ndiqen me efektivitet (që do të thotë

monitorim dhe angazhim maksimal deri në zbatimin e plotë të tyre).

Fokusi i këtij shkrimi është zbatueshmëria e masave disiplinore, si element i

rëndësishëm dhe me ndikim në përmirësimin e sistemit të menaxhimit financiar në

tërësi, pasi lidhet pikërisht me nxjerrjen e përgjegjësive individuale për shkeljet e

konstatuara dhe dhënien e masave në raport me to.

Gjatë procesit të verifikimit të zbatimit të rekomandimeve, mbi auditimet e KLSH-

së, të kryera përgjatë 3 mujorit të fundit të vitit 2016 dhe 6 mujorit të parë të vitit

2017, u konstatua se masat disiplinore janë dhënë në referencë të shkeljeve: në

fushën e prokurimeve; ose në procedurat e dhënies me qera; apo mungesës së

koordinimit të kërkesave individuale për projektet në zhvillim me strategjitë

institucionale të zhvillimeve rajonale dhe sektoriale që kanë sjellë favorizim të

projekteve, të cilat nuk kanë rezultuar me ndikim në interesat e shtetit; etj. Në disa

raste, titullarit të institucionit i është lënë në kompetencë vlerësimi, nxjerrja e

përgjegjësisë dhe dhënia e masave disiplinore në raport me shkeljet e konstatuara,

Aulona JONUZI


ku na ka rezultuar se në ato raste kur vendosja e masës është lënë në dorë të

titullarëve, ose nuk është vepruar për zbatimin e rekomandimit; ose në rastet kur

është vepruar janë ngritur komisione disiplinore brenda institucioneve respektive,

të cilat në fakt kanë marrë vendimin “ndërprerje e ecurisë disiplinore”. Në të dy

skenarët e ndjekur (pra si në rastin e mosveprimit ashtu edhe në atë të veprimit)

rezultati ka qenë i njëjtë: Nuk është dhënë asnjë masë disiplinore.

Është paksa paradoksale të mendosh që nga njëra anë pranohen rekomandimet

mbi shkeljet për të cilat kërkohet edhe marrja e masave disiplinore, ndërsa nga ana

tjetër nuk veprohet për zbatimin e rekomandimeve mbi marrjen e masave

disiplinore, ose ecuria disiplinore vendoset të ndërpritet. Gjithë sa më sipër do të

thotë që pranohet të ketë parregullsi, por përgjegjësia mbetet kolektive.

Nëse komisionet disiplinore vendosin ndërprerje të ecurisë disiplinore, a do të thotë

kjo që rekomandimet e KLSH-së nuk qëndrojnë? E nëse po, sa gjasa ka që në

pothuajse të gjitha rastet kur vendosja e masave disiplinore lihet në dorë të

titullarëve, ose ecuria disiplinore është ndërprerë ose nuk është vepruar fare?

Çështja merr rëndësi të veçantë pasi nëpërmjet këtyre masave, synohet të kërkohet

marrja përsipër e përgjegjësisë individuale për kryerjen e një shkeljeje me apo pa

dëm ekonomik. Në fakt “paraja” është vetëm një nga matësit e rëndësisë, por jo

domosdoshmërish më i rëndësishmi. Në këtë kontekst, kur bëhet fjalë veçanërisht

për rekomandime në sektorë kyç, ose me impakt të lartë në mjedis, apo në cilësinë

e jetës së qytetarëve, apo të ngjashme si këto, ndjekja e zbatueshmërisë së tyre

kërkon angazhim maksimal nga SAI dhe nga audituesit, si dhe vëmendje të veçantë

sidomos ndaj rekomandimeve kyçe për të arritur rezultatet e dëshiruara.

Në këto kushte, praktikat e GAO-s na shërbejnë më së miri, duke na udhëzuar se

pikërisht në këto raste kërkesa për zbatimin e rekomandimeve duhet të ngrihet në

mënyrë progresive në nivele më të larta menaxheriale1.

KLSH si një institucion që aplikon Standardet Ndërkombëtare të Auditimit të

Institucioneve Supreme të Auditimit, ISSAI-të, si edhe tërësisht e hapur ndaj

praktikave më të mira të fushës, e konsideron zbatimin e rekomandimeve si pjesë

organike të procesit të auditimit. ISSAI 12 “Vlerat dhe Përfitimet e SAI-ve – bërja e

ndryshimit në jetët e qytetarëve”, konsideron SAI-n si një aktor udhëheqës në

sistemin menaxhimit financiar në tërësi, përtej roleve dhe përgjegjësive tradicionale

të tyre. Është interesante se si ISSAI 12 e trajton “auditimin e jashtëm publik” si një

1 GAO/ 9.2.1 “Si të ndjekim rekomandimet e dhëna”


24 Botime 2018

faktor të rëndësishëm që sjell ndryshimin në jetën e qytetareve. Edhe në këtë

dokument theksohet rëndësia e ndjekjes së rekomandimeve ku parashikohet se, SAI

duhet të ketë mekanizma për ndjekjen e rekomandimeve.

Në vijim, parimi i 3-të, që GAO ndjek përgjatë zbatimit të rekomandimeve “Aplikim i

kujdesshëm i një monitorimi të shëndoshë dhe i sistemit “follow-up”, parashikon se

audituesit duhet të sigurohen që subjektet të kenë sisteme “follow-up”-i që

përmbushin në mënyrën e duhur përgjegjësitë themelore të tyre për zgjidhjen dhe

zbatimin e rekomandimeve të lëna.

Po në referencë të praktikave të SHBA-ve, përgjegjësia e agjencive për të

implementuar rekomandimet buron pikërisht nga Ligji për Kontabilitetin dhe

auditimit, i cili daton që më 19502, i cili citon se, përgjegjësia primare për

përmirësimin e operacioneve, ku nevoja për këtë të fundit diktohet nga puna

audituese, mbetet brenda menaxhimit të vetë agjencisë.

Në përfundim, gjykoj se sado i lartë të jetë niveli i angazhimit të SAI-t në procesin e

zbatimit të rekomandimeve, zbatueshmëria e plotë e tyre kërkon njëkohësisht

angazhim po aq të lartë edhe nga subjektet e audituara, sepse duhen të dyja anët,

për të ngritur “ura të forta” sigurie dhe besueshmërie në funksion të përmirësimit

të jetëve të qytetarëve.

E nëse angazhimi i këtyre të fundit nuk mjafton për të zbatuar rekomandimet e

auditimit të jashtëm publik, atëherë kërkesa për zbatimin e rekomandimeve duhet

të ngrihet në nivelet më të larta menaxheriale. Aty ku mungon angazhimi individual,

duhet një vullnet që buron nga lart-poshtë, gjithëpërfshirës e detyrues. Aktualisht

mungesa e nxjerrjes së një Urdhri nga Kryeministri mbi dhënien e një vlere

detyruese zbatimit të rekomandimeve të KLSH-së riskon të favorizojë antikulturën e

pandëshkueshmërisë.

2 Përgjegjësia primare për përmirësimin e operacioneve, ku nevoja për këtë është diktuara nga puna

audituese, qëndron brenda menaxhimit të agjencisë. Ndërsa përgjegjësia kyçe e audituesit është të bëjë rekomandime konstruktive dhe të ndjekë zbatimin e tyre, me qëllim vlerësimin nëse rezultatet e kërkuar a janë arritur.

Niko NAKO


EDHE NJËHERË PËR PROBLEMET E SHQETËSIMET E UJËSJELLËSVE SH.A.

nga Niko NAKO – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 19 janar 2018.

Probleme për zgjidhje në Ujësjellës sh.a. ka shumë. Në armatën prej mbi 5400

punonjësve që numërojnë aktualisht Ujësjellësit sh.a. ka specialiste, inxhiniere

Hidro të talentuar dhe mjeshtra punonjës Ujësjellësi sh.a. me mjaft përvojë, por ata

ose nuk i pyet kush ose pajtohen me gjendjen e këtyre Shoqërive. Nuk duhen

shkurtuar punonjësit por duhet të administrohet dhe paguhet gjithë uji i

konsumuar. Nga mos kontrolli dhe kërkesa e llogarisë e Degëve teknike dhe

veçanërisht të Drejtuesve të këtyre Shoqërive, duke përfituar edhe nga fakti që

matësit e ujit janë vendosur në shkallët e pallateve nuk janë të sigurte nga

ndërhyrjet apo ç’plumbosja e tyre duke bërë ndërhyrje në matësit e ujit, madje ka

raste që faturohen sasi uji njësoj si një fabrikë e cila shpenzon me mijëra m3 në ditë

me një qytetar të thjesht që ka vetëm 1 çezmë dhe i faturohet 1m3 ne ditë, pa

harruar lavazhet, lidhjet dytësore etj.

Në 56 Shoqëritë e Ujësjellësve sha, në shkallë vendi janë punësuar rreth 5,400

punonjës duke shpenzuar vetëm për pagesën e Këshillave Mbikëqyrëse

mesatarisht rreth 45-50 milion lekë/vit. Nga numri prej 5400 punonjës rreth 40% e

zënë 5 Ujësjellësit sh.a. respektivisht: Tirana 1170 punonjës, Durrësi 605 punonjës,

Feri 302, Berati 249, Shkodër 226 punonjës, etj.

Nga auditimet e ushtruara nga KLSH ka rezultuar se kuadri ligjor dhe nënligjor për

rregullimin veprimtarisë tyre nuk është i plotë, në mjaft shoqëri anonime të

Ujësjellësve kanë rezultuar mjaft shkelje ku mund të përmendim:

Nëse pa energji elektrike mund të rrish edhe 1 javë, pa ujë nuk mund të rish as 1

ditë, ku çmimi dhe fatura e ujit nuk shkon më tepër se 1 kafe në ditë dhe kur UJI

është jetik për njerëzit, atëherë pse nuk paguhet? I pengon mentaliteti i

Shqiptarit se pritet falja e radhës, pa mundësia për të paguar-apo mungesa e

organizimit dhe zbatimi i ligjit, më tepër qëndron kjo e fundit.


26 Botime 2018

Së pari:Kuadri ligjor në fuqi për Ujësjellësit sh.a.

Para transferimit të ish ndërmarrjeve të Ujësjellës-Kanalizime në pushtetin vendor,

veprimtaria e Këshillave Mbikëqyrëse rregullohej bazuar në VKM nr. 642, datë

11.10.2005 “Për funksionimin e Këshillave Mbikëqyrës”, ndryshuar me VKM nr. 677,

datë 3.10.2007 dhe VKM r. 215, datë 28.3.2012. Pas daljes së VKM nr. 660, datë

12.09.2007 “Për transferimin e aksioneve të Shoqërive të Ujësjellësve dhe

Kanalizimeve Njësive të Qeverisjes Vendore” dhe një sërë vendimesh të tjera të

mëvonshme u bë transferimi i aksioneve dhe pronave nga Ministria e Ekonomisë

në pushtetin vendor duke ndryshuar edhe statusit juridik nga ish-ndërmarrje

shtetërore në shoqëri anonime shtetërore shkurt sha. Duke bërë edhe regjistrimin

në QKR.

Pra në asnjë nga 3 VKM e mësipërme nuk përcaktohet qartë:

a. Ku klasifikohen Ujësjellësit sh.a. në Shoqëri strategjike, jo strategjike, apo

jo strategjike vendore.

b. Si do të bëhet shpërblimi (pagesa) e Këshillave Mbikëqyrës, mbi bazën e

përqindjes së pagës Sekretarit të Përgjithshëm Ministrisë Zhvillimit

Ekonomik,Tregtisë Turizmit dhe Sipërmarrjes apo meqenëse aksionet janë

transferuar në pushtetin vendor të paguhen në përqindje mbi pagën e

Sekretarit të Përgjithshëm të Prefekturës.

c. Si do të bëhet pagesa dhe sa e sekretarit të këshillit mbikëqyrës.

A. Për gjendjen e krijuar me Vendimin e Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit

nr.137, datë 30.09.2015 përcjellë me shkresën nr. 527/217 datë 10.10.2015, KLSH

bazuar në nenin 18-Revokimi dhe ndryshimi i akteve, të ligjit nr. 154/2014, datë

22.11.2014 “Për Kontrollin e Lartë të Shtetit”, dhe nenin 26, të Ligjit nr. 9000, datë

30.01.2003, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Ministrave”, u ka

rekomanduar 3 Ministrive, respektivisht: Ministrisë Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë,

Turizmit dhe Sipërmarrjes në bashkëpunim me Ministrisë e Transportit dhe e

Infrastrukturës. Ministrinë e Çështjeve Sociale dhe Ministrinë e Financave,

rekomandime konkrete.

Nga Ministria e Ekonomisë Tregtisë Turizmit dhe Sipërmarrjes të ndërmerret

inciativa për :

a) Ndryshimin e Ligjit nr. 10 264, datë 8.4.2010 “Për një ndryshim dhe shtesë në

ligjin nr. 7926, datë 20.4.1995 “Për transformimin e ndërmarrjeve shtetërore në

shoqëri tregtare”, të ndryshuar në nenin 8, duke kërkuar shfuqizimin e pikës nr. 1.a.

Niko NAKO


të nenit 8, në të cilën përcaktohet që “1/3 e anëtarëve propozohet nga Ministri i

Financave” dhe neni 8 të riformulohet:

“Anëtarët e Këshillave Mbikëqyrëse të shoqërive aksionare shtetërore i propozohen

Ministrit të Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës (sot MZHETTS) si më poshtë:

b) 1/3 e anëtarëve caktohet nga Ministri i Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës;

c) 2/3 e numrit të anëtarëve propozohet nga ministria e linjës administrative apo

nga organi i qeverisjes vendore, që përfaqëson shtetin për shoqërinë shtetërore

përkatëse.

B. Rishikimin dhe ripunimin thelbesor të kuadrit rregullator me synim hartimin një

Vendimi të ri të Këshillit të Ministrave dhe Udhëzimi të ri duke reflektuar të gjitha

problematikat e këtyrë 15 viteve pasi si VKM nr 642 datë 11.10.2005 i ndryshuar me

VKM nr 677 datë 03.10.2007 “Për Këshillat Mbikëqyrës të Shoqërive Anonime

Shtetërore dhe ne Udhëzimin e Ministrit nr 318 datë 08.04.2009 “Për emërimin,

funksionimin dhe shpërblimin e Këshillit Mbikëqyrës në shoqëritë anonime

shtetërore” datojnë që para daljes së Ligjit nr. 10264, datë 08.04.2010.

C. Në funksion të unifikimit të mënyrës së pagesës së anëtarëve dhe sekretarëve të

Këshillit Mbikëqyrës të Ujësjellës-Kanalizime sh.a. nga Ministria e Zhvillimit

Ekonomik,Tregtisë, Turizmit dhe Sipërmarrjes,në bashkëpunim me Ministrinë e

Transportit dhe Infrastrukturës, Ministrin e Shtetit për Çështjet Vendore dhe

Ministrinë e Financave, që të ndërmarrin nismën ligjore dhe të paraqesin në

Këshillin e Ministrave, projekt-vendim mbi mënyrën dhe masën e pagesës së

anëtarëve dhe sekretarëve të Këshillit Mbikëqyrës të Ujësjellës-Kanalizime sh.a.

kryesisht në rregullimin e problemeve të mëposhtme:

Shoqëritë e Ujësjellësve sh.a. aksionet e të cilëve janë transferuar në

pushtetin vendor të mos klasifikohen si Shoqëri Strategjike, por si Shoqëri jo

strategjike vendore, pasi nuk mund të konsiderohet shoqëri strategjike një

Ujësjellës me 10 punonjës.

Pagesa e Këshillave Mbikëqyrës të mos kushtëzohet nga paga e Sekretarit të

Përgjithshëm të Prefekturës, por nga tregues të tjerë, si numri i punonjësve,

xhiroja apo volumi i shitjeve të ujit, etj.

Pagesa e sekretarit të Këshillit Mbikëqyrës të vendoset për pjesëmarrjen në

çdo mbledhje të zhvilluar dhe jo pagë fikse mujore, njëkohësisht të jetë

punonjës i Shoqërisë.


28 Botime 2018

Në këtë kuadër të bëhet edhe rregullimi i sistemit të pagave të Shoqërive të

Ujësjellës Kanalizimeve sh.a, duke vendosur kufij maksimalë për pagat e

punonjësve dhe veçanërisht unifikimin e pagave të administratës dhe

drejtorit të shoqërisë në vendosjen raporteve të drejta me pagat e

punonjësve. Kjo pasi u konstatuan raste të caktimit të pagës së drejtorit të

shoqërisë nga ana e Këshillit Mbikëqyrës në nivele mjaft të larta; përmendim

rastin e Ujësjellësit sh.a. Pukë-Fshat ku paga e Drejtorit ishte caktuar 90 000

lekë/muaj,ndër26hë që shoqëria kishte gjithsej 10 punonjës.

Të rishikohet numri i anëtarëve të Këshillit Mbikëqyrës, me synim reduktimin

e numrit të anëtarëve të Këshillit Mbikëqyrës, pasi si shoqëritë me 10

punonjës dhe ato me mbi 600 punonjës kanë të njëjtin numër prej 6

anëtarësh.

Nga auditimet e kryera nga KLSH për pagesën e bordeve dhe Këshillave

Mbikëqyrëse ka rezultuar se në 14 Ujësjellës sh.a. janë kryer pagesa të tepërta

duke shkaktuar një dëm ekonomik në vlerën 5,183,375 lekë, ku përmendim;

Ujësjellësi sh.a. Fier në vlerën 1.440.278 lekë, Durrës në vlerën 421,589 lekë, Fushë-

Krujë në vlerën 246 713 lekë, Elbasan-Qytet, në vlerën 741,895 lekë, Patos në

vlerën 486,698 lekë, Mirditë në vlerën 1,044,402 lekë, Ura Vajgurore në vlerën

251,100 lekë, etj. Nga 56 Ujësjellës sh.a. në shkallë vendi 44 Ujësjellës sh.a. i kanë

paguar sekretarët e Këshillit më tepër se përcaktimi në udhëzim e Ministrisë

Ekonomisë, duke shkaktuar buxheteve të Ujësjellësve sh.a një dëm ekonomik në

vlerën 1,552,070 lekë.

Së dyti: Gjatë auditimit është konstatuar se disa anëtarë të këshillave Mbikëqyrëse

të 8 Ujësjellësve sha, përfaqësues të Bashkive ndodhen në kushtet e konfliktit

ndërmjet detyrës publike dhe interesave private dhe konkretisht:

Në Këshillat Mbikëqyrëse të 8 Ujësjellësve rreth 14 ish Kryetarë Bashkie dhe

Komune duke qenë në pozicionet e kryetarit të Bashkisë apo Komunës, njëherazi

nga Asambletë e Aksionarëve apo Këshillat Bashkiake (kur ka qenë vetëm 1

aksionar), KLSH dyshon se këto raste janë në gjendjen e konfliktit ndërmjet detyrës

publike dhe interesave private të një zyrtari. Kjo në kuptim të Ligjit nr. 9367, datë

7.4.2005 "Për parandalimin e konfliktit të interesave në ushtrimin e funksioneve

publike" i ndryshuar, neni 29, Kufizimet për kryetarin e bashkisë, të komunës dhe të

Këshillit të qarkut, shkronja a) ku përcaktohet se: Kryetarët e Bashkive dhe

Komunave nuk mund të jenë Drejtues ose anëtarë të organeve Drejtuese të

Niko NAKO


organizatave fitimprurëse, që ushtrojnë veprimtarinë brenda territorit të

juridiksionit të tij.

Për rastet e gjendjes në kushtet e konfliktit ndërmjet detyrës publike dhe

interesave private, KLSH bazuar marrëveshjen e nënshkruar më datën 02.03.2012

ndërmjet Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit dhe Inspektoratit të Lartë për

Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive përfaqësuar nga Kryeinspektori dhe ligjin nr.

9367, datë 07.04.2005 “Për parandalimin e konfliktit të interesave në ushtrimin e

funksioneve publike” neni 8- Identifikimi i interesave private të zyrtarit nga persona

të tretë, KLSH me shkresën nr. 527/176 datë 31.07.2015, i ka ofruar Inspektoratit të

Lartë për Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive, informacionin për dyshime se janë

në gjendjen e konfliktit ndërmjet detyrës publike dhe interesave private të një

zyrtari për 15 persona.

Do vendoset faksimale pjesë e skanuar e Vendimit të Kryetarit të Kontrollit të Lartë

të Shtetit nr. 137, datë 30.09.2015 dhe shkresës KLSH nr. 527/217 datë 10.10.2015

dërguar 3 Ministrive respektivisht: Ministrisë Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë, Turizmit

dhe Sipërmarrjes në bashkëpunim me Ministrisë e Transportit dhe e

Infrastrukturës. Ministrinë e Çështjeve Sociale dhe Ministrinë e Financave.

Mbi auditimet e ushtruara nga KLSH në shoqëritë e Ujësjellës Kanalizime sh.a.

Për vitet 2016-2017, nga Departamenti i Auditimit të Shoqërive Publike, janë

audituar mjaft shoqëri Ujësjellës Kanalizime sh.a. Nga auditimet e kryera kanë

rezultuar dëme ekonomike të konsiderueshme në vlerën 180,597 mijë lekë dhe

shpenzime dhe/ose të ardhura jo në përputhje me parimet e ekonomicitetit,

eficiencës dhe efektivitetit në vlerën 18,399 milion lekë.

Për shpërdorime me dëm ekonomik të konstatuara nga auditimet e KLSH,

përmendim:

Ujësjellës Kanalizime sh.a. Durrës për vitin 2016 me një dëm ekonomik në vlerën

15,001 mijë lekë;

Ujësjellës Kanalizime sh.a. Pogradec për vitin 2016 me një dëm ekonomik në

vlerën 3,757 mijë lekë;

Ujësjellës Kanalizim sh.a. Tiranë për vitin 2017 me një dëm ekonomik në vlerën

95,931 mijë lekë;


30 Botime 2018

Ujësjellës Kanalizime sh.a. Lushnjë për vitin 2017 me një dëm ekonomik në

vlerën 47,619 mijë lekë;

Ujësjellës Kanalizime sh.a. Shkodër për vitin 2016 me një dëm ekonomik në

vlerën 1,930 mijë lekë, etj.

Por çfarë është bërë pas 2 vjetësh në zbatim të rekomandimeve të KLSH?

Si fillim u pranuan rekomandimet e KLSH dhe me Vendimin e Këshillit Ministrave nr.

63, datë 27.1.2016 “Për riorganizimin e operatorëve që ofrojnë shërbimin e

furnizimit me ujë të pijshëm, grumbullimin, largimin dhe trajtimin e ujërave të

ndotura”, u shfuqizuan 3 VKM e mëparshme respektivisht VKM nr. 642, datë

11.10.2005 “Për funksionimin e Këshillave Mbikëqyrës”, ndryshuar me VKM nr .677,

datë 3.10.2007 , VKM nr. 215, datë 28.3.2012 dhe VKM nr. 660, datë 12.09.2007

“Për transferimin e aksioneve të Shoqërive të Ujësjellësve dhe Kanalizimeve Njësive

të Qeverisjes Vendore.

Në Vendimin e Këshillit Ministrave nr. 63, datë 27.1.2016 ndër të tjera në statutet e

këtyre Shoqërive, aksionet e tyre u janë transferuar përkohësisht Këshillave

Bashkiake dhe nuk do ketë më Këshilla Mbikëqyrëse, por si struktura drejtimi

përveç Drejtorisë do funksionojnë Këshillat e Administrimit me 3 persona.

Sipas nenit 5 të Statutit Tip të Ujësjellës sha, Organet e shoqërisë së ujësjellës-

kanalizimeve sh.a., janë:

a. Asambleja e Përgjithshme;

b. Këshilli Administrimit përbëhet nga 3 (tre) anëtarë, 1 (një) prej të cilëve është

administratori dhe 2 (dy) janë persona të cilët nuk janë të punësuar në shoqëri;

c. Administratori (Drejtori i shoqërisë) dhe nga ky i fundit zgjidhen 2 drejtorë njëri

për anën teknike dhe tjetri për anën ekonomike.

Neni 6, Asambleja e Përgjithshme (AP)

Nga ana e KLSH për rastet e abuzimeve në Ujësjellës sh.a. gjatë kësaj periudhe

përveç se është rekomanduar dëmshpërblimi i dëmit në masën 100%, në disa raste

janë dërguar në organet e Prokurorisë duke kërkuar Kallëzime Penale për nivele të

larta drejtuesish e konkretisht: për Drejtorin e Ujësjellësi sh.a. Korçë, Drejtorin e

Ujësjellës Kanalizime sh.a. Durrës, Drejtorin e Ujësjellës Kanalizime sh.a. Lushnjë, etj.

Niko NAKO


1. Asambleja e Përgjithshme përfaqësohet nga kryetari i bashkisë përkatëse, i cili

merr vendime brenda kompetencave të parashikuara nga ligji për organizimin dhe

funksionimin e qeverisjes vendore.

5. Bashkitë dhe shoqëritë e ujësjellës-kanalizimeve sh.a., janë të detyruara të

respektojnë marrëveshjet, detyrimet kontraktore, kontratat e shërbimit, si dhe çdo

të drejtë /detyrim që rrjedh prej tyre, të nënshkruara ndërmjet Këshillit të

Ministrave, ministrive dhe institucioneve qendrore, shoqërive të ujësjellës-

kanalizimeve dhe ish-njësive të qeverisjes vendore me institucionet financiare

ndërkombëtare dhe me shoqëritë kontraktuese.

Edhe pse kane kaluar 2 vjet që ka dale Vendimi i Këshillit Ministrave nr. 63, datë

27.1.2016, ”Për riorganizimin e operatorëve që ofrojnë shërbimin e furnizimit me

ujë të pijshëm, grumbullimin, largimin dhe trajtimin e ujërave të ndotura”, gjendja

e Ujësjellësve sh.a. është si më parë dhe në mos më keq. Ky vendim në pamje të

parë duket sikur sjell një gjë të re duke lidhur kontrata ndërmjet administratorit të

Shoqërie Ujësjellës sha pra Drejtorit me Këshillin e Administrimit (kontratë e cila ka

ekzistuar edhe më pare me Këshillin Mbikëqyrës) dhe një kontratë ndërmjet

Bashkisë dhe Ministrisë së Linjës e cila është pa vlerë juridike , pasi Ujësjellësit sha

janë Shoqëri anonime dhe janë të pavarura në vendimmarrjen e tyre.

Ky vendim sipas rekomandimit të KLSH, nuk ka vendosur klasifikimin e Ujësjellësve

sha, nuk ka vendosur kritere për përcaktimin e pagave të administratës dhe

Drejtorit (administratorit shoqërisë), nuk është bërë një riklasifikim dhe nuk është

vendosur një tabelë orientuese të pagave dhe aktualisht një punëtor i thjeshte në

Ujësjellës sha, paguhet jo me tepër se 25,000 lekë muaj, kurse administrata mbi

50,000-70,000 leke muaj,drejtori i shoqërisë varion mbi 80,000 deri 120,0000 leke

muaj, si në Puke me 10 punonjës dhe në Durrës me 650 punonjës.

Një problem social teje i mprehte është mos pagesa nga ana e mjaft Shoqërive të

Ujësjellësve të kontributit të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore për

punonjësit e tyre, ku një pjese e mire e tyre janë ne prag pensioni, ngarkesa me

kamat vonesa, mbytja me borxhe nga OSHE për mos pagesën e energjisë elektrike,

e cila në Ujësjellësit sh.a. me ngritje mekanike paguhet me çmim biznesi 14 lekë/kv.

Sipas të dhënave jo zyrtare më datën 31.12.2017 borxhet e energjisë elektrike

shkojnë në mbi 8,713,106,468 lekë, nga të cilat 2,843,784,890 janë kamat vonesa.

Kreditë afat gjata të mara për ndërtimet e mjaft Ujësjellësve të rinj nga Banka

Gjermane (KFV), mbytja e 5-6 prej tyre me borxhe dhe kredi afat gjata, për blerjen e


32 Botime 2018

të ashtuquajturve, Matësit e ujit (sahatet) me Uarles, me “komandim ne distance”,

si ne Ujësjellësit sh.a., Berat, Korçë, Pogradec, Lushnjë, Fier, dhe asnjë Këshill

Bashkiak nuk është ulur dhe ka parë efektivitetin e marrjes se këtyre kredive,

përveç defekteve dhe problematikave që ato kanë shfaqur. Për gjendjen e kredive

nuk publikohen shumat e principialit dhe interesat bankare që paguajnë Ujësjellësit

sha, apo Qeveria për këto Kredi afat gjate. Duhet në riskedulim të këtyre

borxheve,por kështu edhe gjendja e lartë e faturave të papaguara.

Probleme ka edhe me mos pagesën e detyrimeve tatimore, ku në kushtet e

llogaritjes nga sistemi elektronik kamat vonesat kanë shkuar në “stratosferë”.

Ndërsa subvencionet për vitin 2017 nga 650,000,000 lekë të parashikuara janë

dhënë vetëm gjysma e tyre ose në vlerën 287,242,385 mijë lekë, etj.

Nuk ka nevojë për reforma të mëdha dhe “ndëshkim” personash që bëjnë lidhje të

paligjshme të ujit të pijshëm, apo nuk paguajnë faturat e ujit të pijshëm, por më

parë duhet të japin llogari administratat dhe veçanërisht Drejtorët

(Administratorët) e Shoqërive të Ujësjellësve sh.a., Këshillat e Administrimit, të

cilët nuk e kanë kryer punën për të cilën paguhet dhe me veprimet apo

mosveprimet e tyre (pasi kuadri ligjor ka ekzistuar por nuk zbatohet) kanë lejuar

lidhjet e paligjshme duke ligjëruar”vjedhjen” e vlerës së ujit të pijshëm, pra zbatimi i

ligjit duhet të fillojë nga këta të fundit, pastaj të kalojnë tek qytetarët. Mos merret

si shembull energjia elektrike ku u ndëshkuan qytetarët dhe asnjë drejtues i OSHE

apo Zyrave të Shpërndarjes Energjisë Elektrike në rrethe, nuk u vu para

përgjegjësisë ligjore.

Kuadri ligjor dhe nënligjor për administrimin e ujit të pijshëm ekziston por ai nuk po

gjen zbatim dhe me të po abuzohet pasi ndaj abonentëve të cilët nuk paguajnë

faturat e ujit të pijshëm nuk u është kryer ndërprerja e ujit të pijshëm, siç

parashikohet në VKM nr. 236, datë 10.05.1993 “Për administrimin dhe furnizimin

me ujë tek përdoruesit familjarë dhe jo familjar” i ndryshuar me VKM nr. 96, datë

21.2.2007 dhe Udhëzimi i Ministrit të Rregullimit të Territorit dhe Turizmit nr. 03,

datë 28.07.2004 “Për administrimin e ujit të pijshëm”, ku ndër të tjera përcaktohet

se:Nëse pagesa nuk kryhet brenda 30 ditësh, ndërmarrja e ujësjellësit ndërpret

furnizimin me ujë. Shpenzimet e kryera nga ndërmarrja e ujësjellësit, për rilidhjen e

konsumatorit me rrjetin e furnizimit me ujë, të përballohen nga konsumatori.

Një shkrim të botuar në Gazetën Telegraf më datë 23 dhjetor 2014, pra para 3

vjetësh është trajtuar edhe gjendja e lartë e debitorëve në Ujësjellës sh.a., duke

bërë thirrje publike Qeverisë që duke e përshëndetur ndërhyrjen e fuqishme për

Niko NAKO


ndërprerjet e paligjshme dhe pagesat e faturave të prapambetura të energjisë

elektrike të vazhdojë edhe për ndërprerjen e lidhjeve të paligjshme dhe pagesat e

faturave të papaguara për ujin e pijshëm pra debitorët e ujësjellësve sha. Nga

shoqëritë e Ujësjellësve duhet të përgatiten njoftimet me shkrim për secilin

abonent, pasi një pjesë e tyre neglizhojnë, ose jetojnë jashtë vendit dhe nuk janë

në gjendje të njihen me detyrimet për faturat e ujit të pijshëm.

Me rekomandimin dhe ndërhyrjen e audituesve të KLSH, gjatë periudhës së

auditimit në Ujësjellës sh.a., Berat-Kuçovë u krijuan grupe pune, u bënë njoftimet

në TV-Lokale dhe u bë e mundur që të dyfishohet arkëtimi i debitorëve të ujit të

pijshëm nga 100,000-150,000 lekë në ditë u arkëtuan 300,000-500,000 lekë në ditë

dhe në total u arkëtuan mbi 5,000,000 lekë. Ja pra që ende ka rezerva në këtë

drejtim. Në këtë shkrim shtohej pyetja, Se mos mbas debitorëve të energjisë duhet

të vazhdohet edhe me debitorët e ujit të pijshëm, sidomos bizneset.?

Për gjendjen financiare të Ujësjellësave sh.a. të marrin më tepër përgjegjësi

Bashkitë si pronare dhe zotërues të aksioneve, Enti Rregullator i Ujit në lidhje me

përcaktimin e politikës çmimeve, Ministria e linjës, Drejtoria e Përgjithshme e

Ujësjellës Kanalizimeve ku kjo e fundit të mos “ngopet me lugë bosh” dhe jep

“dekorata” me shifrat e pyetësorët për treguesit e performancës që grumbullon

çdo tremujor nga 59 shoqëritë e Ujësjellësve, por të analizojë në vazhdimësi

performancën e tyre, gjendjen e lartë të debitorëve të ujit të pijshëm duke

propozuar masa konkretë për përmirësimin e gjendjes, si ristrukturimi i borxheve

për faturat e papaguara nga abonentët familjarë apo jo familjarë (Bizneset).

Furnizimi me matësit e ujit të pijshëm në mënyrë të përqendruar dhe jo tu lihet në

dorë vendosja e tyre punonjësve të Ujësjellësve, se në vendosjen e tyre po

abuzohet dhe dikush po pasurohet.

Edhe pse jo analizimi i gjendjes së Ujësjellësve sh.a. në mbledhjet më të afërme të

Këshillave Bashkiake duke dalë me një plan veprimi konkret. Ujin na e ka falur

natyra, ne duhet ta administrojmë.


34 Botime 2018

CILËSIA E AJRIT NË SHQIPËRI

nga Aulent GURI1 – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë ”, më 8 shkurt 2018.

Në zbatim të planit vjetor dhe programit të auditimit nr. 682/4, datë 06.10.2017,

Kontrolli i Lartë i Shtetit, realizoi auditimin e performancës me temë “Cilësia e

Ajrit”. Ky auditim u ushtrua në Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit, Agjencinë

Kombëtare të Mjedisit, Inspektoratin Shtetëror të Mjedisit dhe Pyjeve, Institutin e

Shëndetit Publik, si dhe në Agjencinë Rajonale të Mjedisit Berat, Inspektoriatin

Shtetëror të Mjedisit dhe Pyjeve Berat, Drejtorinë Rajonale Shëndetësore Berat. Ky

ishte një auditim paralel ndërkombëtar (EUROSAI Cooperative Audit on Air Quality) i

cili u udhëhoq nga SAI Holandez në bashkëpunim me SAI-n e Polonisë si dhe

ekspertëve të Gjykatës Evropiane të Llogarive, ku morën pjesë rreth 16 SAI nga

vende të ndryshme të Evropës. Pas përfundimit të punës paraprake audituese u

përgatit programi auditues. Në përfundim të punës audituese në terren, me

shkresat nr. 682/5, 6, 7, 8 datë 30.11.2017 iu dërgua projekt raporti i auditimit

institucioneve subjekt auditimi. Me vendimin nr. 203, datë 29.12.2017 të Kryetarit

të KLSH-së, është miratuar Raporti Përfundimtar i Auditimit të Performancës me

temë “Cilësia e Ajrit dhe me shkresën nr. 682/13, datë 29.12.2018, i janë përcjellë

institucioneve subjekt i këtij auditimi, rekomandimet përkatëse.

Nga auditimi ka rezultuar se, qeverisja qendrore dhe lokale në Shqipëri kanë dështuar

në përmirësimin e cilësisë së ajrit. Edhe pse në vitin 2014 është miratuar Strategjia

Kombëtare e Cilësisë së Ajrit, Ministria e Turizmit dhe Mjedisit nuk ka raportuar

asnjëherë mbi zbatimin e saj. Plani Kombëtar i Veprimit për Cilësinë e Ajrit ende nuk

është miratuar nga Këshilli i Ministrave dhe si rrjedhojë, asnjë bashki në Shqipëri nuk

ka miratuar Planet Vendore të Veprimit të Cilësisë së Ajrit në të cilin analizohen në

detaje problemet dhe masat që duhen marrë për eliminimin e tyre. Substancat

kryesore që ndikojnë në cilësinë e ajrit në Shqipëri janë grimcat e imta (PM10 dhe

PM2.5), dyoksidi i squfurit, benzeni, monoksidi i karbonit, plumbi dhe ozoni

troposferik. Këto substanca janë të përcaktuara si ndotësit kryesorë të ajrit nga OBSH

Aulent GURI


dhe janë të parashikuara edhe në Direktivën e Cilësisë së Ajrit 2008/50/EC.

Monitorimi i cilësisë së ajrit (detyrim i Agjencisë Kombëtare të Mjedisit -AKM dhe

Institutit të Shëndetit Publik-ISHP) nuk i përmbush plotësisht standardet e vendosura

nga direktivat përkatëse të BE-së dhe aktet ligjore e nënligjore të vendit tonë. Së pari,

duhet theksuar që i gjithë procesi i monitorimit të cilësisë së ajrit është i pa akredituar

dhe shumë laboratorë për elementë të ndryshëm si për shembull për grimcat e imta

(PM10 dhe PM 2.5) janë të pa kalibruar çka dëshmon qartë për nivelin e ulët të

besueshmërisë së të dhënave që paraqiten në Raportet e Gjendjes së Mjedisit që

publikohen çdo vit nga AKM. Gabimi në nxjerrjen e të dhënave që ato prodhojnë

është shumë i madh. Shembull konkret janë dy stacionet e Tiranës, ku nga vëzhgimi

në terren i grupit të auditimit i shoqëruar dhe i pohuar edhe nga specialistët e

institucioneve përgjegjëse për monitorimin e ajrit, u pa, se të dhënat shënonin 25-30

µg/m3, ndërkohë që vlerat reale (që prodhoheshin nga tubat pasive me të cilat bëhej

dhe krahasimi) ishin 3 herë më të larta. Norma e vendit tonë sa i përket PM10 është 40

µg/m3. Në metodologjinë e monitorimit të cilësisë së ajrit ka 2 lloje matjesh, matjet

fikse dhe matjet treguese. Matje fikse janë ato matje që kryhen në territore të

caktuara vazhdimisht (365 ditë/vit ose 90 % e kësaj sasie për ndotës të veçantë),

ndërkohë që matjet treguese, janë matje që plotësojnë objektivat e cilësisë së të

dhënave që janë më pak të sakta se ato që kërkohen për matjet fikse. Shpesh herë,

media, ekspertë apo edhe politikanë i janë referuar matjeve treguese duke

prezantuar të dhëna që kanë dalë nga një fushatë 2-3 javore monitorimi të cilësisë së

ajrit si vlera reale të qyteteve. Kjo gjë ka patur synim vetëm keqinformimin e

qytetarëve në lidhje me gjendjen e cilësisë së ajrit. Nuk mundet që një periudhë

vetëm disa javore të jetë prezantuese e vlerave të elementëve ose treguesve

kryesorë të cilësisë së ajrit të cilat kanë norma vjetore si dhe kanë metodologji apo

periudha më të gjata kohore se sa disa javore për të arritur në mesataren vjetore.

Në qytetin e Tiranës për vitin 2014 dhe 2015 për të gjetur mesataren e cilësisë së ajrit

urban është vepruar duke matur në 2 pika të ndryshme monitorimi për periudha disa

javore me stacione të lëvizshme. Kjo, nuk mund të jetë aspak vlera reale e qytetit të

Tiranës. Sot, në Tiranë janë vetëm 2 stacione fikse të monitorimit të cilësisë së ajrit në

administrim të ISHP-së, që ndodhen respektivisht në qendër të Tiranës dhe pranë

Parkut Kombëtar të Dajtit (prapa Institutit të Shëndetit Publik - ISHP). Në një kohë kur

Tirana ka vetëm 2 stacione fikse të monitorimit të ajrit, çdo ekspert, specialist apo

njohës i mirë i çështjeve të mjedisit e kupton që vendosja e stacionit të monitorimit të

ajrit prapa ISHP-së është e padobishme. Në të gjithë territorin e vendit tonë kemi

vetëm 7 stacione të matjeve fikse të cilët monitorojnë pa ndërprerje nga të cilat 2 për


36 Botime 2018

një periudhë 2 vjeçare (2015-2016) nuk kanë qenë në gjendje pune. Numri i

stacioneve fikse të monitorimit të cilësisë së ajrit në Shqipëri nuk është i mjaftueshëm

për të prodhuar të dhëna përfaqësuese dhe të besueshme për qytetet përkatëse. Për

të qenë sa më realist, nga një krahasim që grupi i auditimit ka bërë me vendet e

rajonit, Shqipëria rezulton të jetë vendi me numrin më të vogël të stacioneve edhe

pse shtete si Kosova (12 stacione fikse të monitorimit të cilësisë së ajrit) e Maqedonia

(17 stacione fikse të monitorimit të ajri) kanë një sipërfaqe më të vogël se ne.

Monitorimi i ajrit në Shqipëri i ngjason një të sëmuri, i cili nuk ka një termometër të

saktë për të kuptuar nivelin e temperaturës.

Nga ana tjetër Inspektorati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve i cili ka përgjegjësinë që të

ndëshkojë ndotësit e mjedisit në tërësi dhe po ashtu të ajrit nuk kryen inspektime sa i

përket tejkalimit të normave të shkarkimeve të elementëve ndotës të ajrit, sepse nuk

zotëron asnjë mjet/ laborator për matjen e këtyre shkarkimeve në terren për

rrjedhojë edhe marrja e masave administrative është subjektive dhe në rastin konkret

mund të krahasohet me një polic rrugor i cili vendos një gjobë për tejkalim shpejtësie

pa patur radarin si mjet të vërtetimit të tejkalimit të shpejtësisë. Kundravajtjet

administrative, veprat penale kundra ndotjes së ajrit, ligji për ndotjen e ajrit dhe ligji i

inspektimit nuk janë të koordinuara duke qenë se nuk bëjnë dallim midis veprave

penale dhe atyre administrative. Qytetarët e vendit tonë nuk informohen në kohë

reale lidhur me vlerat e cilësisë së ajrit dhe nuk kanë akses “on line” për t’u informuar

se sa është niveli i ndotjes në qytetin ku ata banojnë. Ky akses është i garantuar

vetëm për specialistët e institucioneve përgjegjëse për monitorimin e cilësisë së ajrit.

Së fundmi, por jo më pak e rëndësishme, janë edhe sëmundjet që lidhen direkt ose

indirekt me cilësinë e ajrit të jashtëm. Instituti i Shëndetit Publik nuk ka të dhëna

konkrete se sa ka ndikuar cilësia e ajrit në shtimin e numrit të vdekjeve, shtimin e

sëmundshmërisë së popullsisë veçanërisht në zona të ndotura. Raporti i OBSH-së për

vitin 2012, në rubrikën përkatëse për Shqipërinë ka përcaktuar tregues të ndryshëm si

për shembull numrin e vdekjeve ose vitet e humbura të jetës si pasojë e ndotjes së

ajrit, por askush në Shqipëri nuk mund të thotë se si kanë dalë këto rezultate, as ISHP

që e ka detyrim të raportojë pranë OBSH-së dhe as selia e saj në Shqipëri.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Aulent GURI për periudhën janar-qershor 2018:

Bashkëpunimi i KLSH me botën universitare.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 24 maj 2018.)

Fasos ÇOÇOLI


MUSHKA ARMO, SHTETI DHE KLSH

nga Fatos ÇOÇOLI1 – Ekspert i Jashtëm, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 8 shkurt 2018.

Kompania aksionere ARMO (nga inicialet në anglisht Albanian Refining and

Marketing of Oil) që përfshin dy rafineritë që kemi, atë të Fierit, e ndërtuar 50 vjet

më parë (në vitin 1968) dhe atë të Ballshit, e 34 viteve më parë (1975), u shndërrua

në private me 85% të kapitaleve të saj, në vitin 2008. Ishte një privatizim që u

cilësua në atë kohë i suksesshëm, por që, për fat të keq, me kalimin e viteve, nuk

rezultoi i tillë. Të dyja rafineritë, ndryshe nga planet e biznesit të paraqitura gjatë

ankandit të privatizimit, punuan fare pak. Nafta vinte në rafineritë, por nuk dihej ku

përpunohej. Rafinerive nuk iu bënë investimet kapitale për të cilat kishin nevojë të

domosdoshme, që të prodhonin naftë D1, atë që tregtohet në Bashkimin Europian,

me vetëm 0.1% squfur. Po të ishin kryer ato investime të premtuara, këto dy

struktura do të ishin tërësisht funksionale dhe fitimprurëse sot dhe të një mijë e

katërqind punonjësit të paguar dhe me punë të garantuar, dhe jo me 12 rroga të

papaguara dhe në mes të rrugëve, sikurse sot. Edhe pse Shteti ynë ishte pronar me

15% të aksioneve në ARMO dhe kjo kompani përbënte interes strategjik për

ekonominë shqiptare, nga asnjë strukturë përgjegjëse e tij nuk u ngrit qoftë edhe

një herë të vetme zëri për premtimet e pa mbajtura dhe kushtet e parealizuara në

kontratën e privatizimit. Në të kundërt, ARMO me 85% në dorë të privatit, arriti të

mos paguante jo vetëm furnitorët e saj dhe kreditë e marra nga bankat private, por

edhe taksat dhe detyrimet e tjera ndaj Shtetit për të gjithë këtë periudhë, për rreth

10 vjet! Grumbulloi kësisoj me qindra miliona euro detyrime. Të gjithë që e

zotëruan në këto 10 vjet, sipërmarrësi sot i kërkuar në mbarë Europën për detyrime

të pashlyera, kompanitë private që pas vitit 2013 e morën me qera, e përdorën

ARMO-n si përdoret një mushkë e urtë, duke i ngarkuar borxhe-dru pambarim,

duke nxjerrë vetëm fitime prej saj, derisa mushkës iu thye shtylla kurrizore. Tani kjo

“mushkë” aset ekonomik kombëtar ndodhet në prag të falimentimit, mbylljes

përfundimtare dhe të gjithë dinjitarët tanë më të lartë shtetërore duket sikur vetëm


38 Botime 2018

ngrenë supet me keqardhje. Sikur duan të thonë:”Na vjen keq, por nuk është në

dorën tonë. ARMO është e privatizuar. I takon privatit!”. Po pjesa shtetërore 15%?

Po detyrimi kushtetues dhe kombëtar për ta konsideruar një kompani me interes

strategjik për ekonominë tonë, edhe po të mos kishim qoftë edhe një përqind

aksione? Asnjë raport, shkresë apo informacion nuk bëhet publik nga ministritë

tona ekonomike për përgjegjësitë e strukturave përkatëse shtetërore ndaj

keqmenaxhimit të saj dhe mospagimit 10 vjeçar të detyrimeve ndaj Shtetit. Askush

nuk llogarit koston, humbjen në Buxhetin tonë të Shtetit, nga fakti që këto struktura

nuk kërkuan llogari dhe nuk vepruan në kohën e duhur. Askush nuk llogarit koston e

shkatërrimit të dy aseteve kombëtare, rafinerive të vetme të naftës që kemi. Po

kush duhet ta bëjë? Kontrolli i Lartë i Shtetit, institucioni që ngjan e vetmja

strukturë publike e përgjegjshme, kumton në një njoftim publik të ditëve të fundit,

se është i gatshëm të auditojë, por i ka duart e lidhura. Kushtetuta e ndalon të

auditojë në kompani ku pjesa shtetërore e aksioneve është më pak se 51%. Dhe

ARMO ka vetëm 15% aksione shtetërore. Nëse deputetët e Kuvendit tonë duan

vërtet të zbardhen përgjegjësitë dhe historia e hidhur e ARMO-s të bëhet një mësim

për të gjitha privatizimet dhe koncesionet e ardhshme të vendit, mjafton të

amendojnë Kushtetutën (qoftë dhe përmes një ligji të veçantë), duke e lejuar

Institucionin Publik Suprem të Auditimit të kontrollojë edhe pjesën publike (të të

gjithë ne shqiptarëve) në kompani të rëndësishme, ku aksionet e Shtetit janë më

pak se 51%. Shumë institucione supreme auditimi të Europës, simotra të KLSH, e

gëzojnë këtë mandat. Por lind pyetja: a e duan vallë deputetët tanë shkuarjen deri

në fund me të vërtetën e hidhur të keqmenaxhimit 10 vjeçar të ARMO-s? Nxjerrjen

e përgjegjësive të plota, deri në sanksione edhe materiale për zyrtarët dhe ish-

zyrtarët përgjegjës për shkeljen e ligjeve financiare dhe fiskale të Shtetit? ARMO

është një patate e përvëluar që djeg dhe asnjë “dorë”shtetërore sot nuk do që ta

mbajë. Nëse është kështu, të paktën të kenë guximin të mandatojnë strukturën e

vetme profesionale dhe të përgjegjshme që kemi në mbrojtje të parasë publike,

KLSH-në, që të kontrollojë!

1 Shkrime të tjera të botuara nga Fatos ÇOÇOLI për periudhën janar-qershor 2018:

Paraja e harruar publike.

(Botuar në gazetën “Sot”, më 17 shkurt 2018.)

Fasos ÇOÇOLI


KLSH, miliardat e denoncimeve dhe gjyqet shembullore.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 13 mars 2018.)

Masakra hipotekore që paralajmëroi KLSH.

(Botuar në gazetën “Sot”, më 20 mars 2018.)

KLSH dhe kontributi në integrimin e vendit.


Që llogaridhënia të kthehet në sistem.

(Botuar në gazetën “Gazeta Shqiptare”, më 11 maj 2018.)

Pse BE vlerëson KLSH-në?


Gruevski dhe tenderët tanë.

(Botuar në gazetën “Gazeta Shqiptare”, më 25 maj 2018)

Ekonomisë, KLSH dhe alternativa për zhvillim.

(Botuar në gazetën “Shqiptarja.com”, më 8 qershor 2018.)


40 Botime 2018

FINANCIMI I SISTEMIT SHËNDETËSOR NËN OPTIKËN E NJË AUDITIMI PERFORMANCE TË KLSH-së

nga Alfred LESKAJ – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 15 shkurt 2018.

Kujdesi shëndetësor është një faktor i rëndësishëm i zhvillimit të vendit. Një

popullatë e shëndetshme, është parakushti i një shoqërie që funksionon e

zhvillohet në mënyrë harmonike. Por prej vitesh perceptimi i qytetarëve shqiptar

është që cilësia e shërbimeve shëndetësore është e ulët. Kjo ndjesi e përgjithshme

ka ndikuar në pakënaqësinë e tyre ndaj këtyre shërbimeve, të ofruara kryesisht nga

institucionet shëndetësore publike.

Shëndetësia shqiptare ka pasur dhe ka një numër jo të vogël sfidash, të cilat prekin

drejtpërdrejt standardin dhe nivelin e produkteve që ajo ofron për pacientët.

Procedurat e zgjatura dhe me shumë hallka në sistemin e referimit për pacientët,

pakënaqësia e pacientëve për cilësinë e dobët të shërbimeve shëndetësore,

financimi i ulët i sistemit shëndetësor, rritja e kostove të shërbimeve në mungesë të

protokolleve të miratuara, etj., përbëjnë problemet kryesore dhe tregojnë

performancën e ulët të sistemit shëndetësor.

KLSH në përfundim të auditimit të performancës mbi kostimin e shërbimeve

spitalore, në raportin përfundimtar të auditimit të miratuar me vendimin e nr. 204

datë 29/12/2017, të Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, ka evidentuar

parregullsi dhe problematika të ndryshme në sistemin e ofrimit të kujdesit

shëndetësor. Në mënyrë të përmbledhur ato kanë qenë pjesë e konstatimeve dhe

rekomandimeve për Ministrin e Shëndetësisë e Mbrojtjes Sociale, Fondin e

Sigurimit të Kujdesit Shëndetësor dhe spitalet universitare dhe rajonale në vend

duke evidentuar probleme, mes të cilave, domosdoshmërinë mbi;

a) Hartimin dhe miratimin e Protokolleve Klinike, sipas praktikave më të mira;

b) Implementimin e modelit DRG;

Alfred LESKAJ


c) Rritjen e autonomisë së spitaleve;

d) Rritjen e transparencës së shpenzimeve;

e) Optimizimin e përdorimit të burimeve të ndryshme;

f) Zhvillimin dhe shtrirjen e projektit e-health mbi shëndetësinë elektronike;

g) Zvogëlimin e procedurave të panevojshme dhe të shumëfishta për përfitimin

e kujdesit shëndetësor, etj.

Gjatë këtij auditimi nga departamenti i performancës së KLSH-së janë adresuar

përgjegjësitë dhe rekomandime të ndryshme të cilat, të vlerësuar drejt,

potencialisht mund të sjellin përmirësime në të ardhmen nga institucionet e

kujdesit shëndetësor.

Sistemi aktual shëndetësor përdor protokolle dhe udhërrëfyes klinikë, mbi bazën e

klasifikimit ICD9-CM, një standard i kufizuar deri në 300 sëmundje. Shumica e

vendeve të tjera e përdorin në mënyrë standarde klasifikimin ICD-10. Megjithëse

Ministria e Shëndetësisë ka hartuar disa protokolle dhe udhërrëfyes klinikë, ato

kanë nevojë të rinovohen, pasi kanë një kohë të gjatë që janë hartuar dhe nuk i

përgjigjen zhvillimeve të fundit të shëndetësisë. Vlen të theksohet, për shembull, se

në QSUT vetëm një shërbim përdor protokolle të miratuar nga MSHMS sipas

praktikave të mira, duke u bazuar në klasifikim më të fundit ICD-10. Ekzistenca e

protokolleve dhe udhëzuesve klinikë të miratuar nga Ministria e Shëndetësisë do të

ketë për pasojë zvogëlimin e keqpërdorimit dhe abuzimit të barnave dhe

materialeve mjekësore, si dhe në evidentimin e përgjegjësive të stafit mjekësor për

trajtimin e pacientëve.

Sa i përket financimit të shërbimit shëndetësor përfshijnë përdorimin e sistemit

DRG – (Diagnosis Related Grouping-Grupimit në bazë të Diagnozës) për përcaktimin

e kostove të shërbimeve spitalore.

Kostimi i shërbimit shëndetësor në rrjetin tonë spitalor publik, evidenton këto

nevoja primare:

1. Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale në bashkëpunim me FSDKSH,

QKCSA-ISH dhe QSUT kërkohet të hartojë/rinovojë Protokollet dhe udhëzuesit

klinikë për institucionet shëndetësore.

2. Financimi i shërbimeve spitalore duhet të bëhet mbi bazën e përcaktimit të

kostove sipas modelit DRG, klasifikimit më të fundit ndërkombëtar ICD-10 të


42 Botime 2018

sëmundjeve dhe protokolleve/udhëzuesve klinikë të miratuar nga Ministria e

Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale.

3. Institucionet shëndetësore duhet të garantojnë cilësinë e shërbimeve

shëndetësore sipas standardeve të miratuara nga Ministria e Shëndetësisë

nëpërmjet procesit të akreditimit.

4. FSDKSH duhet të aplikojë procedurën e prokurimeve publike për përfituesit e

institucioneve shëndetësore jo publik për paketat shëndetësore që ajo financon.

5. Institucionet publike përgjegjëse për kontrollin e paketave shëndetësore duhet të

realizojnë vlerësimin cilësor të tyre sipas parametrave klinik të përcaktuara në

protokollet klinike.

6. Përcaktimi i marzhit të fitimit për paketat shëndetësore nga Këshilli Teknik i

FSDKSH të bëhet sipas përcaktimeve ligjore në fuqi.

7. Rritja e shkallës së autonomisë për spitalet dhe ndryshimi i formës së menaxhimit

të tyre për t’ju përshtatur ndryshimeve të parashikuara në ligjin e sigurimeve të

kujdesit shëndetësor dhe zhvillimeve të shëndetësisë.

8. Sistemet informatike pjesë e shëndetësisë elektronike përveç avantazheve në

aspektin klinik, të ndikojnë në rritjen e transparencës, zvogëlimin e korrupsionit,

zvogëlimin e barrës administrative, zvogëlimin e kostove shtesë dhe rritjen e cilësisë

së shërbimeve të kujdesit shëndetësor.

9. FSDKSH duhet të planifikojë një sistem informatik të unifikuar për vlerësimin e

kostove spitalore për të reflektuar zhvillimet e fundit të shëndetësisë dhe

mundësinë e suportimit të Protokolleve Klinike sipas klasifikimit ICD-10 dhe modelit

DRG.

10. Sistemet informatike produkte të FSDKSH, Ministrisë së Shëndetësisë dhe

Mbrojtjes Sociale dhe Institucioneve Shëndetësore duhet të jenë të unifikuar në

gjenerimin e raporteve sipas formatit të kërkuar të regjistrit elektronik dhe

kërkesave të blerësit unik të shërbimeve FSDKSH.

Këto konkluzione, fryt i një analize të kujdesshme dhe të thelluar, të grupit të

auditimit të departamentit të performancës së KLSH, shpien në disa konkluzione të

rëndësishme. Ndër më kryesoret përmendim:

Sistemi aktual i vlerësimit të kostove për shërbimet spitalore është një vlerësim që

mbart shpenzime të tepërta dhe nuk reflekton kostot e vërteta, duke orientuar

Alfred LESKAJ


kërkesat e institucioneve shëndetësore spitalore drejt vlerësimit të shpenzimeve

dhe jo sipas kostove të tyre. Mungesa e specialiteteve pranë shërbimeve në spitalet

rajonale dhe bashkiake, si dhe mungesa e performancës së shërbimit parësor ka

krijuar rritjen e kostove dhe përqendrimin e pacienteve në qendrën më të madhe

universitare QSUT. Implementimi i paketave shëndetësore përbën një nismë të

mirë për miratimin e protokolleve për këto paketa, por mënyra e

vlerësimit financiar të tyre bie ndesh me ligjin e prokurimeve publike, duke rritur

kostot e këtyre shërbimeve shëndetësore. Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes

Sociale së bashku me Fondin edhe QSUT duhet të angazhohen në hartimin dhe

implementimin e protokolleve klinike për të gjitha shërbimet spitalore duke pasur si

orientim modelin DRG dhe klasifikimin më të fundit ndërkombëtar të sëmundjeve

ICD-10. Riorganizimi i hartës së spitaleve mbi bazën e treguesve të performancës së

shërbimit spitalor përbën një kusht të nevojshëm dhe të domosdoshëm për uljen e

kostove të tepërta për sistemin shëndetësor. Premisat e krijimit të një tregu

shëndetësor do të çonte në ekuilibrin e kërkesë-ofertës duke rritur eficiencën,

cilësinë e shërbimeve nga ofruesit e kujdesit shëndetësor për pacientë.


44 Botime 2018

PARAJA E HARRUAR PUBLIKE

nga Fatos ÇOÇOLI – Ekspert i Jashtëm, KLSH,


Deri tani janë të paktë ata që e shohin administrimin shtetëror në atë që ai duhet

vënë realisht përpara përgjegjësisë dhe i duhet kërkuar më shumë llogari, në

mënyrën se si i shpenzon paratë e të gjithë neve, taksapaguesve shqiptarë. Nuk

janë pak, por mbi 6.6 miliardë euro. Rreth 3.4 miliardë euro shpenzime dhe rreth

3.2 miliardë euro të ardhura nga tatimet dhe doganat, si dhe hua të marra. Pra,

buxheti i shtetit i një viti. Informacioni që marrim si qytetarë se si janë përdorur

gjithë këto para tonat, si janë kryer shpenzimet dhe si janë vjelur të ardhurat, është

pak të thuash i mangët. Është gati i paqenë! I vetmi institucion që na kujton se si po

përdoren këto para, është Kontrolli i Lartë i Shtetit, me njoftimet e tij për shtyp, ku

kumton gjetjet e tij në sektorë të rëndësishëm si marrëveshjet për naftën, KESH,

OSHE, prokurimet, tatimet, hipotekat e me radhë. Çdo burim tjetër duket një

propagandë e rëndomtë interesash partiake dhe qeveritare. Dy ditë më parë,

institucioni i mandatuar nga Kushtetuta për të ruajtur paranë publike, bëri të njohur

gjetjet e një viti të tërë, 2017-ës. Përtej dëmit ekonomik tradicional që kishte

zbuluar, në nivelin 85.5. milionë euro (O Zot, duken pak në krahasim me një rrëmet

tjetër!), më bëri përshtypje një tregues tjetër, ai që KLSH e quan “Shkelje të

disiplinës financiare me ndikim negativ në perfomancën e subjekteve të audituara, si

në të ardhura dhe në shpenzime”. Është shprehje teknike e auditimit, por me fjalë

të thjeshta nënkupton paranë publike të prishur keq, apo mungesa në të ardhura,

apo të ardhura shumë më të pakta se sa duhej të ishin mbledhur. Nuk janë pak këto

fonde jo të menaxhuara si duhet, por plot 826 milionë euro! Më shumë se 300 euro

menaxhuar keq për çdo shqiptar. Çdo të bënim ne nëse dikush nga familja me katër

anëtarë bën rrush e kumbulla 1.2 milionë lekë të vjetra të buxhetit familjar, apo nuk

siguron të ardhurat që duhej të siguronte? Do të ngrinim zërin në kupë të qiellit.

Ndërsa për këto 826 milionë euro të prishura keq apo mungesë të ardhurash në

Buxhetin tonë të Shtetit, askush nuk shqetësohet. KLSH i bie fort kambanës, por ata

Fasos ÇOÇOLI


që duhet ta dëgjojnë dhe të kundërveprojnë, ku janë? Le të marrim një nga sektorët

ku këto 826 milionë euro janë shkelur. KLSH thotë: “Grupi i dytë i shkeljeve dhe

dëmeve më të mëdha konstatohet përsëri në fushën e prokurimeve publike.(Nga

fjala e Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit në analizën vjetore 2017, 15 shkurt

2018, Durrës). “Vërehet një përqendrim i prokurimeve në një numër të kufizuar

operatorësh…Në numër të lartë janë procedurat që kanë diferenca të lartë të ofertës

fituese dhe fondit limit, pra mbi 20%, fakt që ngre pikëpyetje si për saktësinë e

llogaritjes së fondit limit ashtu edhe për uljen e ofertave në nivele që vënë në rrezik

realizimin e shërbimeve, investimeve apo sigurimin e mallrave në cilësinë e duhur”.

Ç’do të thotë kjo? Do të thotë që me qindra milionë euro që shpenzohen në

prokurimet e fondeve publike nuk shpenzohen mirë, në bazë të normave të një

administrate publike të përgjegjshme, se nuk sigurohet vlera e duhur për paranë e

harxhuar lumë të taksapaguesve shqiptarë. Po për 600 konfliktet gjyqësore si

rrjedhojë e problemeve të privatizimeve të mbartura ndër vite, por për mijëra

rastet e shkeljeve të hipotekave me pronat e qytetarëve të këtij vendi, që rrezikojnë

të na sjellin një cunam qindra miliona eurosh vendimesh të Gjykatës së Strasburgut

ku duhet të paguajë Shteti ynë nga paratë tona? Po për qindra gjyqet e fituara nga

punonjësit e larguar me pa të drejtë nga administrata shtetërore dhe që

dëmshpërblehen sërish me paratë e të gjithë neve? A nuk duhet të ndihet dikush

fajtor, përgjegjës për këto dëme apo para të harxhuara keq? Apo fajtori, si

gjithmonë në shtetin tonë do të ngelet i panjohur dhe përgjegjësia jetime? Sërish

vetë KLSH e jep zgjidhjen, por ajo po vonohet, edhe pse ky institucion ka katër vjet

që po e kërkon. Është ligji për përgjegjësinë materiale të nëpunësit publik. Në

mënyrë që çdo vendim-marrje e gabuar e atyre që na drejtojnë të ketë një kosto

materiale për ata vetë, në rast se vërtetohet paaftësia e tyre, pakujdesia, apo më

keq, abuzimi e korrupsioni. Po pse politikanët tanë, ata që përbetohen çdo ditë e

natë për mbrojtjen e interesave tona financiare, e injorojnë këtë ligj të propozuar

prej katër vjetësh nga KLSH? Që këta veshë të shurdhër të dëgjojnë më në fund,

duhet të ngrihemi ne si qytetarë dhe të mbrojmë paratë e taksave që paguajmë çdo

ditë. Po nuk e bëmë ne, askush tjetër nuk do të na vijë për ndihmë. Zëri kurajoz dhe

profesional i KLSH rrezikon të shndërrohet në një thirrje në shkretëtirë, përpara

indiferencës së politikës. Ky zë mund të shumëfishohet vetëm nga reagimi i duhur

qytetar. E ç’mund të ketë gjë më me vlerë në një aksion publik, se sa dalja për të

mbrojtur paratë tona, paranë e harruar dhe të keqtrajtuar publike?


46 Botime 2018

ENERGJIA E QËNDRUESHME, OBJEKT I AUDITIMIT

nga Megi RUSI – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 24 shkurt 2018.

Çështja e energjisë së rinovueshme e të qëndrueshme është mjaft delikate dhe

komplekse e fatkeqësisht edhe pse është në qendër të vëmendjes së politikave

kombëtare e ndërkombëtare, ajo është fare pak e trajtuar nga këndvështrimi i

auditimit. Burimet e energjisë së rinovueshme përfshijnë energjinë e ujit, erës, ajrit,

diellit, biomasës, mbetjeve, atë gjeotermale, etj. Përcaktimet dhe kufizimet në

lidhje me burimet e energjisë së rinovueshme ndryshojnë nga vendi në vend, dhe

secili prej tyre ka politikat e tij lidhur me llojet e burimeve të energjisë që do të

shfrytëzojë. Në Shqipëri burimi më i përhapur i kësaj energjie është padyshim

uji, dhe shumë pak dielli apo era.

Shqipëria, ka një shpërndarje hidrografike me një sipërfaqe ujëmbledhëse të

madhe e cila është rreth 57% më shumë se gjithë territori shtetëror i vendit, duke

bërë që hidroenergjia të jetë burimi më i përhapur i energjisë së rinovueshme. Sot

në vendin tonë mbi 98% e energjisë elektrike sigurohet nga energjia hidrike,

ndërkohë që burimet e tjera kanë një rol dytësor në kontributin e tyre.

Energjia e ujit mund të përftohet në mënyra të ndryshme, duke shfrytëzuar

rrjedhën e ujit, presionin e tij ose një kombinim të të dyjave, që është tipik për

hidrocentralet me diga. Energjia potenciale gjenerohet si rezultat i gravitetit dhe

varet nga diferenca e niveleve të lartësive. Aktualisht në vendin tonë janë ndërtuar

e po vazhdojnë të ndërtohen një sërë hidrocentralesh me kapacitet të madh e të

vogël, në rrjedha të ndryshme ujore të shpërndara gjeografikisht në gjithë territorin

e Shqipërisë. Një nga avantazhet e energjisë së ujit është ndotja minimale e mjedisit

e krahasuar me forma të tjera të prodhimit të energjisë. Hidrocentralet

përgjithësisht kërkojnë një mirëmbajtje minimale dhe mund të operohen nga

distanca. Ato mund të vihen në veprim brenda pak sekondave dhe për këtë arsye

mund të përdoren për të mbuluar kërkesat e menjëhershme të prodhimit të

Megi RUSI


energjisë, sidomos në kohën e pikut të saj. Edhe pse energjia e ujit renditet ndër më

të përdorurat, ajo gjithashtu ka disa të meta. Hidrocentralet karakterizohen nga

kosto të larta të investimeve, veçanërisht në rastin e hidrocentraleve të mëdha dhe

kjo shkon krah për krah me ndikimet negative në mjedis siç është nevoja për të

përmbytur sipërfaqe të mëdha toke, shkatërrimi i biodiversitetit dhe efektet e

ndryshme socialo-ekonomike. Sasia e energjisë së prodhuar gjithashtu mund të

varet nga luhatjet e nivelit të rrjedhjes së ujit, kësisoj furnizimi mund të mos jetë

gjithmonë i vazhdueshëm.

Auditimet e përqendruara në fushën e energjisë së qëndrueshme përgjithësisht

janë auditimet mjedisore për çështje specifike, por jo domosdoshmërish. Ato mund

të përfshijnë të gjitha llojet e auditimeve, në varësi të kushteve konkrete të hasura

dhe mund të shtrihen në faza dhe hallka të ndryshme të ciklit, si në burim ashtu

edhe gjatë gjenerimit, furnizimit apo konsumimit të energjisë. Duke marrë parasysh

investimet dhe zhvillimin e vazhdueshëm të këtij sektori, ka ardhur koha që

Kontrolli i Lartë i Shtetit të drejtoj fokusin e tij edhe në auditimet e infrastrukturës

së energjisë së rinovueshme. Kjo është një iniciative e madhe sepse në shumë

vende të botës ende nuk ka pasur përvojë të mjaftueshme me auditimet e kryera

në mënyrë specifike në fushën e energjisë së qëndrueshme. Fenomen i vërtetuar

nga studimet e pyetësorët të kryer në 60 Institucione të ndryshme Supreme të

Auditimit (SAI) në botë ku vetëm ¼ e tyre kanë raportuar se kanë eksperiencë në

auditime në fushën e prodhimit të energjisë dhe kursimit të sajë të gjeneruar nga

burime të rinovueshme ose jo të rinovueshme, çka dëshmon për eksperiencën e

pakët të hasur në këtë fushë auditimi.

Kontrolli i Lartë i Shtetit gjithashtu ka kryer auditime në institucione mjedisore si ish

Drejtoritë e Pyjeve, Ministrinë e Mjedisit, Agjencinë Kombëtare të Mjedisit,

Agjencinë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura, ku ka identifikuar problematika të

ndryshme në lidhje me pasojat dhe ndikimet në mjedis nga ndërtimi i

hidrocentraleve, si dhe ka lënë rekomandime për marrjen e masave të rrepta për

zvogëlimin e risqeve në aspektin e mbrojtjes së mjedisit duke rritur

përgjegjshmërinë e institucioneve në lidhje me lejet mjedisore dhe kontrollin e

zbatimit korrekt të tyre. Rëndësia e ekzistencës dhe ruajtjes së mjedisit apo zonave

të mbrojtura në thelb ka të bëjë me gjenerimin e përfitimeve ekonomike, sociale

dhe mjedisore, përfitime të cilat kanë rezultuar shumë të vakëta për periudhat e

auditimit, për shkak të kohës së shkurtër të ekzistencës së institucioneve përkatëse

si dhe mungesës së një mbështetje institucionale nga strukturat më të larta. Këto


48 Botime 2018

problematika të hasura shërbejnë si indicie dhe për programimin e audititmeve

specifike të infrastrukturës së energjisë së rinovueshme së bashku me politikat

shtetërore të mirë studiuara dhe zbatimin real të tyre.

Për më tepër Kontrolli i Lartë i Shtetit në vitet e fundit ka bërë një sërë përpjekjesh

për të ngritur kapacitetet e stafit në këtë drejtim duke mundësuar trajnime

ndërkombëtare në fushën e audititmit të infrastrukturës së qëndrueshme, si

qëndrueshmëria e infrastrukturës së ujit, transportit, materialeve të ndërtimit,

minierave dhe padyshim energjisë së rinovueshme.

Procedura e përgatitjes së auditimit specifik në këtë fushë gjen zbatueshmëri edhe

duke u bazuar në udhëzimet e auditimit të INTOSAI, ku përfshihen ISSAI 5130

Zhvillimi i Qëndrueshëm "Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit dhe Manuali i

Auditimit të Energjisë së Qëndrueshme për Institucionet Supreme të Auditimit, etj.”

udhëzime ku paraqiten rekomandime të përgjithshme dhe ndihmëse për kryerjen e

auditimeve të përqendruara në këtë fushë, si dhe informacion i dobishëm për

çështjet e energjisë. Këto dokumente kanë si qëllim të asistojnë audituesit gjatë

përgatitjes se auditimeve në fushën e energjisë së qëndrueshme duke ofruar

shembuj për mënyrën se si duhet të përcaktohen kriteret dhe qasjet e auditimit.

Institucioni i auditimit mund të zhvillojë analizën e vet të riskut për të verifikuar

vlefshmërinë e temave të mundshme të auditimit. Kjo analizë zakonisht është pjesë

e një studimi paraprak të një procedure auditimi e cila është paralelisht pjesë e

fazës së planifikimit. Zgjedhja e një teme të përshtatshme të auditimit është vendim

i institucionit auditues, i cili e referon planifikimin për auditim bazuar ne vlerësimin

e situatës në fushën e energjisë së qëndrueshme, verifikimit se si kjo fushë është e

rregulluar me marrëveshje ndërkombëtare dhe me ligjet kombëtare, si dhe bazuar

në pasqyrën e instrumenteve të qeverisë për menaxhimin e energjisë, duke

përcaktuar në këtë mënyrë fushën për auditim në hallkat e dobëta të këtij zinxhiri

që kanë ndikim negativ. Zhvillimi i qëndrueshëm nxjerr në pah nevojën për

ekuilibrin mes aspekteve ekonomike, sociale dhe mjedisore. Prandaj,

qëndrueshmëria nuk është e njëjta gjë me ndikimin në mjedis, por një koncept më

kompleks. Zhvillimi i qëndrueshëm kërkon një përpjekje nga të gjithë sektorët, dhe

për të kontrolluar ndikimin e qëndrueshmërisë së infrastrukturës në përgjithësi dhe

asaj të energjisë në veçanti, audituesi duhet të përqendrohet në çështjet mjedisore

duke i kushtuar vëmendje aspekteve sociale dhe ekonomike.

Brunilda ZENELI


QASJA E KLSH-së NË RRITJEN E KAPACITETEVE NJERËZORE, NËPËRMJET PËRHAPJES SË DIJES

nga Brunilda ZENELI – Kryeaudituese, KLSH,


E citova këtë thënie të shkrimtarit amerikan Louis L’Amour, për të treguar

rëndësinë që dija, si një proces që e shoqëron individin gjatë gjithë jetës, si dhe

përçimi i saj tek të tjerët, ka për individin dhe mjedisin ku punojmë dhe jetojmë.

KLSH, synon të jetë një institucion profesional i besueshëm që i kontribuon shtimit

dhe kursimit të vlerës së parave publike, duke dhënë siguri mbi llogaritë financiare

të përdoruesve të tyre dhe duke ndihmuar në përmirësimin e menaxhimit të

Qeverisë e të enteve të tjera publike nëpërmjet auditimit, duke fituar në këtë

mënyrë besim të plotë tek qytetarët shqiptarë dhe të audituarit. Për të arritur këtë,

KLSH nuk mund të kufizohet vetëm në raportimin e përdorimit të parave publike në

përputhje me ligjin, por duke qenë një trupë profesionale dhe me një gjykim prej

eksperti. Misioni i saj shtrihet edhe tek vlerësimi i përgjegjshmërisë qeveritare dhe

të enteve të tjera publike në lidhje me përdorimin e burimeve publike në tërësi.

Pikërisht, nisur nga fakti i këtij misioni të rëndësishëm, por dhe të vështirë që ka,

KLSH i ka kushtuar një vend të rëndësishëm në të gjithë planet e saj strategjike

shtimit dhe forcimit të kapaciteteve të burimeve njerëzore. KLSH në planin e saj

strategjik ka si bosht të filozofisë së menaxhimit të burimeve njerëzore, vlerësimin e

tyre si një aset institucional, duke u fokusuar në konsolidimin dhe trajnimin e tyre të

vazhdueshëm me qëllim rritjen e dijes individuale dhe kolektive dhe përçimin e saj

tek të tjerët.

Rritjen e kapaciteteve të burimeve njerëzore, KLSH gjatë viteve 2012-2017 e ka

patur në fokusin e saj kryesor. Rritja e kapaciteteve profesionale, ju krijon mundësi

“Dituria është si paraja: për të pasur vlerë duhet qarkulluar dhe

në qarkullim mund të rritet në sasi dhe me shpresë edhe në cilësi”.

Louis L’Amour


50 Botime 2018

audituesve të ndjekin ritmet e ndryshimeve, duke e bërë KLSH më dinamike dhe

pjesëmarrëse.

Nisur nga sa thamë më lart, KLSH këtë sfidë e ka përmbushur më së miri gjatë viteve

2002-2017, duke u angazhuar në një punë të pandërprerë për rritjen dhe fuqizimin

e kapaciteteve të burimeve njerëzore, gjë e cila është realizuar nëpërmjet disa

mënyrave të cilat njihen edhe si praktikat më efikase për përhapjen e dijes, e

konkretisht:

a. Nëpërmjet rotacionit brenda institucionit:

Nëpërmjet rotacionit, ku transferimi i dijes nga njëri pozicion në tjetrin ndihmon për

rritjen e kapaciteteve profesionale. Pikërisht për të shfrytëzuar pozitivisht dijen dhe

për ta transferuar atë tek të tjerët, nga Kryetari i KLSH-së është ndjekur një politikë

e tillë, ku auditues me eksperiencë dhe aftësi profesionale të spikatura, por edhe

auditues të rinj janë promovuar në pozicione të ndryshme. Kjo traditë ka ndjekur

vazhdimësinë e saj dhe është aplikuar dhe së fundmi, ku Kryetari i KLSH-së theksoi

domosdoshmërinë e saj në Analizën vjetore të KLSH-së 2017.

Rotacioni është aplikuar në të gjitha nivelet, në nivelin e audituesve, të

kryeaudituesve, si dhe të drejtorëve ku janë përfshirë të gjithë departamentet si

Departamenti i Auditimit të Institucioneve Qendrore, Departamenti i Auditimit të

Buxhetit të Shtetit, Departamenti i Auditimit të Performancës, Departamenti i

Auditimit të Aseteve dhe Mjedisit, Departamenti i Auitimit të Investimeve të Huaja

dhe Teknologjisë së Informacionit, etj. Ky rotacion i vazhdueshëm, i shtrirë në të

gjitha nivelet strukturore, ka shërbyer më së miri për rritjen e kapaciteteve dhe

aftësive profesionale të stafit në disa fusha, si dhe për shkëmbimin e dijes.

b. Nëpërmjet shkëmbimit të dijës me organizata jashtë institucionit:

Nëpërmjet shkëmbimit të dijes midis institucioneve dhe organizatave të fushës, me

njerëz që kanë role të ndryshme, ka rezultuar një prej mënyrave më efektive për

rritjen e dijes individuale dhe kolektive. Pikërisht KLSH, gjatë periudhës 2012-2017,

ka institucionalizuar 9 marrëveshje bashkëpunimi me SAI homologe dhe konkretisht

të: Austrisë, Turqisë, Polonisë, Sllovenisë, Kosovës, Kroacisë, Malit të Zi, Bosnje

Hercegovinës, Maqedonisë. Këto Marrëveshje Bashkëpunimi, kanë shërbyer si një

aset mjaft produktiv me impakt rritjen dhe zhvillimin e kapaciteteve të KLSH-së.

Gjithashtu, jo më pak të rëndësishme kanë qenë një sërë bashkëpunimesh me

organizata ndërkombëtare të auditimit si INTOSAI, ku KLSH është anëtare e Grupit

të Punës së INTOSAI për auditimin e integritetit në subjektet e audituara dhe do të

Brunilda ZENELI


angazhohet në të ardhmen në realizimin dhe shtimin e numrit të auditimeve të

integritetit, EUROSAI, SIGMA, DG-Budget ku vlen për t’u theksuar partneriteti i

vendosur mes KLSH dhe DG-Budget. Një rol të rëndësishëm ka patur dhe ka

bashkëpunimi me institucionet e vendeve më të përparuara në fushën e auditimit si

Government Accountability Oficce (GAO)-Amerikë, European Court of Auditors

(ECA)-BE etj., ku janë zhvilluar një sërë trajnimesh, konferencash, pjesëmarrje në

auditime, të cilat kanë ndikuar pozitivisht në cilësinë e veprimtarisë audituese të

KLSH, ku shkëmbimi i dijes dhe eksperiencave ka qenë vendimtar në rezultatet e

përftuara.

c. Nëpërmjet trajnimit të vazhdueshëm:

Të mësuarit dhe dituria janë të ndërlidhura së bashku. Strategjitë e dijes rrethojnë

iniciativat e të mësuarit dhe dijes, ato duhet të konvergjojnë me iniciativa trajnimi.

Trajnimi si koncept në përgjithësi është i domosdoshëm të zhvillohet në të gjitha

organizatat publike apo private, pasi ka ndikime të drejtpërdrejta në cilësinë dhe

rezultatet e punës së çdo njësie organizative. Por një rëndësi të veçantë trajnimi i

burimeve njerëzore ka në KLSH, si një organizatë e cila nëpërmjet auditimeve, do të

vlerësojë përgjegjshmërinë qeveritare dhe të enteve të tjera publike në lidhje me

përdorimin e burimeve publike në tërësi, programet qeveritare dhe të enteve të

tjera publike në lidhje me transparencën dhe sa e si rezultatet e këtyre programeve

kanë kënaqur interesat e taksapaguesve shqiptare, angazhohet të vlerësojë edhe

veprimtarinë e administratorëve publikë në lidhje me përmbushjen e përgjegjësive

të tyre për përdorimin e parave publike dhe kjo kërkon individë të ditur. Nëpërmjet

trajnimit individët e veçantë përfitojnë njohuri shtesë, me qëllim që të bëhen më të

aftë profesionalisht dhe në këtë mënyrë të kuptojnë dhe të zgjidhin në një kohë më

të shkurtër e me cilësi objektivat e tyre individuale, si dhe objektivat e organizatës

në tërësi. Vetëm me rekrutimin e suksesshëm të punonjësve, KLSH nuk mund të

arrijë objektivat e veta, çdo gjë është në lëvizje dhe ndryshim të pandërprerë,

prandaj dy prej nën objektivave strategjikë, janë rritja e kapaciteteve njerëzore

institucionale dhe rritja e kapaciteteve njerëzore individuale, pasi nëpërmjet tyre

arrihet:

Përfitimi punonjësve të kualifikuar dhe të vlefshëm;

Rritja e cilësisë së punës audituese;

Rritja e besueshmërisë ndaj KLSH-së.


52 Botime 2018

Në zbatim të rekomandimeve të Kongresit të INTOSAI, 2010 dhe e rishikimeve të

bërë në vijimësi nga kjo organizatë, KLSH ka implementuar në Matjen e

Performancës Institucionale sipas Kornizës së Matjes së Performanës së SAI-ve, ku

rritja e kapaciteteve audituese dhe e cilësisë së auditimit, janë pjesë e saj. Në

funksion të kësaj metodologjie janë monitoruar parametrat e zhvillimit institucional

duke vlerësuar kapacitetet audituese dhe cilësinë në auditim. Praktikat e mira të

fushës, kërkojnë që zhvillimi metodologjik dhe profesional të burimeve njerëzore,i

cili duhet të kryhet bazuar në dy shtylla kryesore, ku njëra prej tyre është trajnimi i

vazhdueshëm i stafit auditues. KLSH ka forcuar kapacitetet audituese, nëpërmjet

një procesi të vazhdueshëm kualifikimi, kryerjes së trajnimeve të thelluara dhe

gërshetimit të ngritjes arsimore me veprimtarinë praktike audituese. Për arritjen e

këtij objektivi strategjik dhe të vazhdueshëm të KLSH-së, faktet flasin vetë.

Ditë mesatare trajnimi për punonjës

Burimi: KLSH, Departamenti i Metodologjisë

Rëndësia e procesit të trajnimit është cekur jo pak herë edhe nga studiues të huaj,

të cilët e kanë cilësuar trajnimin si:

“Procesi i trajnimit është procesi i përvetësimit sistematik të sjelljeve,

koncepteve, njohurive, roleve apo aftësive që sjellin një performancë më të mirë

në punë”.

Sali AGAJ, Redi AMETLLARI


DOGANOR SHQIPËRI-KOSOVË

nga Sali AGAJ dhe Redi AMETLLARI1 – Auditues, KLSH,

botuar në gazetat “Telegraf”, “55”, “Koha Jonë”, më 27 shkurt 2018.

Në mbyllje të vitit 2017, Kontrolli i Lartë i Shtetit përfundoi auditimin e

performancës me temë “Unifikimi i pikave doganore të Shqipërisë me Kosovës”,

miratuar me Vendimin e Kryetarit nr. 202, datë 29.12.2017. Auditimi kishte si risi

bashkëpunimin e frytshëm me institucione të rëndësishme të Kosovës si, Zyra

Kombëtare e Auditimit, Ministria e Financave, Dogana dhe Oda Ekonomike e

Kosovës. Raporti përfundimtar i auditimit iu përcoll Presidentit të Republikës së

Shqipërisë, Kuvendit, Kryeministrit, Ministrisë së Diasporës dhe Ministrisë për

Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Ambasadës së Kosovës.

Natyrshëm, pritshmëria dhe ndjeshmëria e publikut dhe biznesit janë të larta. Në

aspektin politik të integrimeve, e si financuese e pikës së përbashkët doganore në

Morinë-Vermicë, Bashkimi Evropian është një tjetër aktor që ka një pritshmëri të

lartë për të parë tek Shqipëria një ekonomi të fortë, me protagonizëm rajonal, si

dhe institucionalisht të pjekur për t’u bashkuar në familjen evropiane. Për shkak të

valencave të shumta që mbart tema, u trajtuan studime ekonomike nga Universiteti

i Harvardit, hulumtime nga ekspertë të makroekonomisë dhe anketa për biznesin,

të hartuara nga grupi i auditimit, veçanërisht me Dhomën e Tregtisë dhe të

Industrisë të Tiranës dhe Odën Ekonomike të Kosovës, për të zbërthyer në një masë

të gjerë komponentët e këtij auditimi.

Në përfundim të punës audituese, KLSH ka arritur në mesazhin se: “Me gjithë

përparimin e arritur në fushën e shkëmbimit tregtar dhe bashkëpunimit doganor,

marrëveshjet e nënshkruara nuk përbëjnë një bazë të plotë rregullatore për

unifikimin doganor me Kosovën. Marrëveshjet e nënshkruara karakterizohen nga

një formë e shprehjes së vullnetit të mirë, por nuk janë pasqyruar në politika të

mirëfillta qeveritare, të cilat do ta realizonin me përgjegjshmëri dhe me sukses

bashkimin doganor me Kosovën. Konstatohet se nuk ka një angazhim të

AUDITIMI I KLSH-së, PËR NJË REFLEKTIM REALIST SHTETËROR PËR BASHKIMIN


54 Botime 2018

vazhdueshëm institucional, bazuar në një strategji të posaçme për unifikimin

doganor me Kosovën, gjë e cila ka dëmtuar dukshëm besimin e bizneseve në dy anët

e kufirit. Veprimtaria e Ministrisë së Financave e Ekonomisë dhe Drejtorisë së

Përgjithshme të Doganave në unifikimin e pikave doganore është e mangët dhe nuk

ka krijuar premisat për një bashkim doganor të shpejtë ndërmjet Shqipërisë dhe

Kosovës. Nuk është hedhur hapi vendimtar, unifikimi i politikave fiskale, si parakusht

për sigurimin e bashkimit doganor, i cili përbën një potencial për rritjen e

shkëmbimit të mallrave, rritjen e ekonomisë për dy vendet, si dhe një parapërgatitje

e proces maturimi për institucionet shqiptare për t’u bërë ballë sfidave që

parashtron integrimi në tregun evropian”.

Pozicioni i Shqipërisë dhe Kosovës në CEFTA

Shqipëria me Kosovën kanë lidhur një marrëveshje të tregtisë së lirë (MTL), por

bashkimi doganor është një shkallë më e lartë, jo vetëm si ndërveprim ekonomik,

por edhe si një sinkronizim ekonomiko-fiskal dhe kërkon vendosjen e tarifave të

përbashkëta karshi vendeve të treta. Në rastin e MTL-së, siç është CEFTA, shtetet

anëtare tregtojnë pa tarifa doganore me njëri tjetrin, por ruajnë sovranitetin e

politikave tregtare me shtetet e tjera jashtë CEFTA-s. Pra, tarifat e vendosura karshi

atyre vendeve jo anëtare ndryshojnë nga një shtet në tjetër. Kjo mund të çojë në

fenomenin që në teorinë ekonomike quhet “diversion tregtar” (Viner 1950) – një

situatë ku të mirat nga jashtë MTL importohen në një vend anëtar me tarifë të ulët,

nga ku mund të dërgohen pa tarifë në një vend brenda MTL-së që aplikon një tarifë

të lartë për palët e treta. Bazuar në të dhënat e INSTAT, në periudhën 2012-2016

eksportet me vendet e BE kanë zënë mesatarisht 76,6 % të totalit; ndërsa eksportet

me CEFTA-n zënë 12,4% të totalit. Në CEFTA, me gjithë barrierat e shumta

burokratike që ngrihen nga vendet anëtare karshi mallrave shqiptare, Shqipëria ka

raportuar vetëm 3 raste (numrin më të vogël krahasuar me shtetet e tjera) në

Komitetin e Përbashkët gjatë periudhës 2009-2016. Kjo tregon një nivel të dobët të

komunikimit dhe aksesit që ka biznesi shqiptar tek instancat shtetërore për të

adresuar problematikat që ndesh në kufijtë ballkanikë.

Tarfia e përbashkët

Ekonomisti i shquar, David Ricardo, në veprën e tij “Parimet e Politikave Ekonomike

dhe Taksimit” (v. 1817) thekson se “Eliminimi i tarifave do të sillte një përfitim neto

në dobi të mirëqenies së përgjithshme – nga ku përftimet e konsumatorëve janë më

të mëdha se humbjet e prodhuesve”. Vendosja e tarifave të përbashkëta është një

proces i shtrirë në kohë, p.sh BE-së iu deshën 11 vjet dhe me efekte zinxhir në



hallkat ekonomike dhe administrativ. Sipas një skenari 1, vendosja e një tarifë të

përbashkët sjell një tarifë të lartë për shembull për Kosovën. Kjo nënkupton që

konsumatorët në Kosovë do të paguajnë çmime më të larta për importet nga jashtë

unionit doganor ose do të furnizohet nga furnitorë më pak eficient nga Shqipëria.

Pavarësisht tarifave të larta të importit, qeveria e Kosovës do të përfitojë më pak të

ardhura për shkak të alternimit të burimit të importit, nga vendet me jashtë, me

furnitorë nga Shqipëria. Sipas një skenari 2, vendosja e një tarife më të ulët, për

shembull në Shqipëri, do të ulte riskun e diversionit tregtar dhe do të sillte dy

efekte pozitive. Së pari do të rriste importet e Shqipërisë nga vendet e tjera duke

sjellë efektin pozitiv të “krijimit të tregtisë”. Së dyti, do të rriste të ardhurat në

importet. Prodhuesit vendas, megjithëse do të ndeshen me një konkurrencë të

lartë, kjo do të kompensohej nga përfitimet që do të vijnë për konsumatorët, të

cilët do të blejnë mallra me çmime më të ulëta. Rregullimet ligjore: Cili shtet do t’i

mbledhë detyrimet doganore? Si do të mblidhen këto detyrime dhe si do të bëhet

ndarja e të ardhurave?

Barrierat burokratike.

Për periudhën, 2012-2016 eksportet me Italinë zinin mesatarisht 51,0 % të

eksporteve gjithsej të Shqipërisë, ndjekur nga Kosova me 7,5 %, Spanja me 6,8 %,

Greqia me 3,9 %. Eliminimi i barrierave jotarifore përbën qëllimin kryesor të

Marrëveshjes për Nxitjen dhe Lehtësimin e Tregtisë mes Shqipërisë dhe Kosovës.

Në këtë kuadër janë ngritur edhe grupe pune, por biznesi vazhdon të ndeshet me të

tilla pengesa. Sipas një ankete të kryer nga Oda Ekonomike e Kosovës, theksohet se

“Ekzistimi i barrierave jo-tarifore, në të vërtetë paraqet një neglizhencë të qeverive

respektive. Andaj duhen siguruar kushte që incidentet e shpeshta që paraqiten në

sektorë të ndryshëm të mos ndodhin, duke krijuar kështu kushte për fuqizimin e

marrëdhënieve tregtare”. Tre janë format kryesore të barrierave të hasura nga

biznesi i Kosovës: burokracia e tepruar; certifikata e origjinës; dokumenti fitosanitar

dhe më konkretisht: Në pikën kufitare shqiptare kërkojnë noterizimin e analizave të

kualitetit të lëshuara nga IKSHP ose Instituti Bujqësor dhe nuk e njohin dokumentin

fitosanitar. Sipas bizneseve kosovare të anketuar, Shqipëria është i vetmi vend që

kërkon dokumente të ndryshme, madje edhe krahasuar me të gjitha shtetet e BE-

së, etj.

Operimi i Doganës së Kosovës në Portin e Durrësit.

Në Portin e Durrësit, 90% e tranzitit dhe 30 % e mallrave që përpunohen kanë si

destinacion Kosovën. Deklaratat publike në këtë rrafsh, të cilat shërbyen edhe si


56 Botime 2018

informacion për grupin e auditimit, nuk përputheshin me gjendjen reale të

konstatuar nga grupi auditues në fushën e ekzistencës së bazës ligjore, përgatitjeve

administrative nga Ministria e Financave dhe Drejtoria e Përgjithshme e Doganave

si dhe kapaciteteve infrastrukturore të Portit të Durrësit. Nga operimi i plotë i

doganës kosovare në Portin e Durrësit, bizneset do të përfitonin një ulje të kostos

aktuale me rreth 2 milionë euro në vit. Braktisja e projektit për vënien e Portit të

Shëngjinit në shërbim të Doganës së Kosovës, pa u kryer një studim i mirëfilltë për

potencialet dhe përfitimet ekonomike që do të sillte për të dy vendet, ka shkaktuar

një mungesë përgatitjeje institucionale e cila është reflektuar edhe në shtyrjen e

operimit të doganës së Kosovës në Portin e Durrësit. Nga informacionet e marra

nga grupi i auditimit, operimi i doganës së Kosovës në Portin e Durrësit do të

fillonte në dhjetor 2017, për të cilën u përgatit edhe një projektvendim i Këshillit të

Ministrave “Për lejimin e kryerjes së kontrolleve fizike nga zyrtarët e zyrës doganore

të Kosovës në Portin e Durrësit dhe Porto Romano dhe njohjen e licencave të

agjencive të përfaqësimit Doganor të Kosovës”. Por, qeveria shqiptare hoqi dorë

nga miratimi i këtij projektvendimi, për një afat të pacaktuar. Kjo tërheqje

konstatohet edhe nga fakti se zyra doganore e Kosovës nuk u hap në muajin

dhjetor, sikurse qe parashikuar, për arsye se nga pala shqiptare nuk është marrë

asnjë masë për të plotësuar kriteret bazë të operimit, siç vëren Dogana e Kosovës

në “Raportin për Parakushtet e vendosjes së Doganës së Kosovës në Portin e

Durrësit” dërguar në datën 23.10.2017 Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave.

Çfarë nuk shkon?

Për bashkimin doganor Shqipëri-Kosovë nuk ekziston një kuadër rregullator i

posaçëm që të rregullojë marrëdhëniet mes dy vendeve, por vihet re një kuadër i

shpërndarë në dispozitat e marrëveshjeve të nënshkruara. Këto marrëveshje e

cekin në mënyrë tangente unifikimin e pikave doganore me Kosovën por nuk

përfaqësojnë në thelb, në formë dhe përmbajtje, një bazë ligjore të posaçme.

Konkretisht, Marrëveshja për Nxitjen dhe Lehtësimin e Tregtisë nuk parashikon

strategjinë e implementimit të punës, organet dhe ministritë përgjegjëse për të

ndjekur procesin dhe nuk kanë arritur të eliminojë barrierat burokratike.

Harmonizimi fiskal, si gur-themeli i unionit doganor, nuk është konturuar si politikë

qeveritare, bazuar në një marrëveshje ndër-qeveritare, por është shtruar në formë

aspirate. Në Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020, ndonëse

përmendet në mënyrë tangenciale bashkëpunimi me Kosovën dhe me gjithë



rëndësinë që ka për vendin tonë, ky bashkëpunim nuk parashikohet në një kapitull

të veçantë.

Mungesë efektiviteti:

Strukturat institucionale të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë dhe Drejtorisë së

Përgjithshme të Doganave Shqiptare nuk janë angazhuar në mënyrë të

vazhdueshme e në koordinim me institucionet e Kosovës në këtë drejtim, për shkak

të mungesës së një strategjie të posaçme. Paradoksi që është krijuar është se në

optikën e performancës, procesi është invers, nga inputet po shkohet tek një

objektiv i vagullt e retorik, që ndryshon trajtë pas çdo deklarate publike, e jo nga një

objektiv i qartë e strategjik tek inputet. Kjo ka shkaktuar një situatë ku Dogana

shqiptare por edhe Ministria e Financave po e gjene veten të papërgatitura dhe

shumë prapa përballë deklaratave politike në këtë rrafsh.

Çfarë kemi rekomanduar?

KLSH ka dhënë 24 rekomandime në këtë auditim, ndër kryesore janë:

- Hartimi i një strategji kombëtare të posaçme për bashkimin doganor me

Kosovën, për ta veçuar Kosovën nga përgjithësimi i një bashkëpunimi

ekonomik me vendet e Europës Juglindore.

- Në grupet e përbashkëta të punës midis Shqipërisë dhe Kosovës, të

përfshihen edhe Bashkimi i Dhomave të Tregtisë e Industrisë të Shqipërisë

dhe Oda Ekonomike e Kosovës, si organizata që përfaqësojnë bizneset e të

dy vendeve

- Hartimi i një studimi mbi vendosjen e Portit të Shëngjinit në shërbim të

Doganës së Kosovës. (“Porti i Shëngjinit – Porti i integrimeve shqiptare”,

Fjala e deputetit Bujar Leskaj në Kuvendin e Shqipërisë, 2009).

- MFE të marrë masa që në administratën doganore të instalohet një

platformë Single Window (sikurse do të implementohet nga pala kosovare

në vitin 2018) dhe të shqyrtojë rekomandimin 36 të UN/CEFECAT për të

krijuar një Single Window (Dritare të Vetme) Shqipëri – Kosovë.

- MFE dhe DPD të ndërmarrin hapat e nevojshëm administrativë për krijimin

e një regjistri elektronik të përbashkët për bizneset që operojnë në Shqipëri

dhe në Kosovë.


58 Botime 2018

Këto rekomandime kanë si qëllim ndërmarrjen e hapave konkretë, për të realizuar

një zhvendosje nga retorika aktuale në një angazhim shtetëror efektiv dhe

gjithëpërfshirës, duke thirrur në tryezat e përbashkëta edhe organizatat e bizneseve

të të dyjave vendeve. Po ashtu, duke marrë parasysh të metat e strukturës së

eksporteve shqiptare, të cila përbëhen nga produkte me vlerë të ulët e të

papërpunuara, është me rëndësi që bashkimi doganor të zhvishet nga ambalazhi

politik e të parashtrohet si domosdoshmëri e realitetit të zhvillimeve ekonomike.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Redi Ametllari për periudhën janar-qershor 2018:

Progresi i KLSH-së, si pjesë e zhvillimit kombëtar.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 qershor 2018.)

Zija LIKA


INSTITUCIONE JO EFEKTIVE NË EKZEKUTIMIN E VENDIMEVE GJYQËSORE

nga Zija LIKA – ish-Ekspert i Jashtëm, KLSH,

botuar në revistën “Monitor“, më 1 mars 2018.

Ndonëse me vonesë kohore të konsiderueshme dy vjeçare, ish ministri i shtetit për

inovacionin dhe administratën publike, në mbështetje të Ligjit 152 / 2013 “Për

nëpunësin civil” të ndryshuar, ka nxjerrë urdhrin nr 5151, datë 28.10.2015 “Për

zbatimin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë nga institucionet e

administratës publike, të përfshira në fushën e zbatimit të ligjit për shërbimin civil”.

Nëpërmjet këtij urdhri, është përcaktuar procedura që duhet të ndiqet nga ana e

institucioneve përkatëse të administratës publike, të përfshira në fushën e zbatimit

të ligjit të sipërpërmendur, lidhur me ekzekutimin e vendimeve gjyqësore të formës

së prerë, për rikthimin në vendin e mëparshëm të punës apo pozicion pune të

barazvlefshëm (të të njëjtit nivel dhe kategori), të ish nëpunësve civilë të larguar

padrejtësisht nga puna, të cilët e konfirmojnë këtë të drejtë përmes këtyre

vendimeve përkatëse gjyqësore.

Kjo procedurë përfshin ngritjen e një komisioni të posaçëm pranë secilit prej

institucioneve përkatëse debitore, i cili duhet të shqyrtojë mundësitë e sistemimit

(rikthimit) në një pozicion të rregullt pune të shërbimit civil, të ish nëpunësve

gjyqfitues, zotërues të vendimeve gjyqësore të formës së prerë, ende të pa

ekzekutuara.

Vetëm pas dërgimit nga komisioni i posaçëm tek Departamenti i Administratës

Publike, të akt rekomandimit përkatës për sistemimin në punë të ish nëpunësit civil

gjyqfitues, ky i fundit (DAP) duhet të vijojë me nxjerrjen e aktit të emërimit.

Le të shohim se çfarë ka ndodhur në DPT Tiranë

Do të duhej të kalonin rreth 3,5 vite nga hyrja në fuqi e Ligjit 152 / 2013 “Për

nëpunësin civil”, apo 1,5 vite nga nxjerrja e urdhrit të detyrueshëm për zbatim, të

ish ministrit të shtetit për inovacionin dhe administratën publike nr. 5151, datë

28.10.2015 “Për zbatimin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë nga


60 Botime 2018

institucionet e administratës publike, të përfshira në fushën e zbatimit të ligjit për

shërbimin civil, që DPT Tiranë të nxirrte në zbatim të tij, urdhrin nr.25, datë

24.04.2017 “Për ngritjen e komisionit të posaçëm, për zbatimin e vendimeve

gjyqësore të formës së prerë nga administrata tatimore”.

Bazuar në këtë urdhër të DPT-së, komisioni i posaçëm i ngritur në zbatim të tij, në

përfundim të shqyrtimit të kërkesave të gjyqfituesve (të cilat janë shpeshherë

shumë të pakta, krahasuar me numrin e tyre) i propozon ish nëpunësit civil (në rast

se është e mundshme), sistemimin në një pozicion pune të të njëjtit nivel dhe

kategori, në zbatim të dispozitivit të vendimit gjyqësor “titull ekzekutiv”.

Çuditërisht vetëm pasi ish nëpunësi civil, shpreh pëlqimin për sistemimin në

pozicionin e propozuar të punës, komisioni i posaçëm i DPT- së, i drejtohet DAP-it

me akt rekomandimin përkatës, për emërimin e tij në këtë pozicion. Po në rast se

ish nëpunësit civilë, zotërues të vendimeve gjyqësore të formës së prerë ende të pa

ekzekutuara, nuk kërkojnë të rikthehen në punë apo nuk e japin pëlqimin për

pozicionin e punës që ju ofrohet në bazë të këtij urdhri të sipërcituar (gjë e cila ka

nivel shumë të lartë probabiliteti), çfarë duhet të ndodh?! Fatkeqësisht nëse ndodh

kështu, në mënyrë krejtësisht të paligjshme bazuar në këtë urdhër, ndërpritet

vazhdimi i mëtejshëm i procedurës përkatëse ligjore dhe të gjithë ata që refuzojnë

rikthimin në pozicionin e propozuar të punës konform vendimeve përkatëse

gjyqësore të formës së prerë, lejohen padrejtësisht në dëm të taksapagueve

shqiptarë, të vazhdojnë të trajtohen me dëmshpërblimin përkatës në mënyrë krejt

të pakufizuar në kohë (deri sa të jetojnë), ndërkohë që ligjërisht vazhdimi dhe

përfundimi i kësaj procedure ligjore, duhet ta ndërpres menjëherë këtë

dëmshpërblim financiar.

Përveç sa më sipër, vonesa shumë e gjatë kohore dhe plotësisht e pajustifikuar, në

lidhje me ngritjen e këtij komisioni të posaçëm nga ana e DPT-së, të ngarkuar sipas

urdhrit të sipërcituar me detyrimin ligjor të gjetjes së mundësive dhe vazhdimit të

procedurave përkatëse në bashkëpunim me DAP, për rikthimin në punë të ish

nëpunësve civilë, konform vendimeve gjyqësore të formës së prerë ende të pa

ekzekutuara, ngarkon me përgjegjësi ligjore, financiare dhe administrative,

drejtuesit kryesor të kësaj drejtorie të përgjithshme, si dhe ata respektiv të

drejtorive të saj juridike, apo të burimeve njerëzore.

Të dhënat statistikore të deritanishme tregojnë se, zbatimi i akteve të mësipërme

nënligjore, të nxjerra me shumë vonesë sikurse themi më sipër, jo vetëm nuk e ka

zgjidhur këtë problematikë shumë të rëndësishme në aspektin ligjor, ekonomik,

Zija LIKA


financiar, social e të tjera, por përkundrazi e ka vështirësuar e përkeqësuar edhe

më tej atë. Kështu për shembull, nëse janë rikthyer në marrëdhënie pune në zbatim

të vendimeve gjyqësore të formës së prerë, rreth 10 – 15% e numrit të ish

nëpunësve civilë të administratës tatimore qendrore, të larguar më parë

padrejtësisht nga puna pas vitit 2000, zotërues të vendimeve përkatëse gjyqësore

të formës së prerë, ende të pa ekzekutuara deri në fundin e vitit 2013 (kohë në të

cilën hyri në fuqi ligji 152 /2013), të paktën në periudhën e mëpasshme rreth 40% e

këtij numri nëpunësish civilë të kësaj administrate që janë larguar nga puna, i janë

shtuar listës së gjyqfituesve, përfitues të dëmshpërblimeve të majme financiare,

qysh prej momentit të largimit përkatës nga puna, derisa të rikthehen në të ose të

jenë gjallë nëse ky rikthim nuk do të ndodh. Bazuar në ligjin në fuqi 152/2013 “për

nëpunësin civil” të ndryshuar, nenit 66/1, pika 1,në të cilin përcaktohet se vendimet

gjyqësore të formës së prerë për rikthimin e nëpunësve civilë në detyrë, duhet të

zbatohen menjëherë nga “njësia përgjegjëse” e cila në bazë të nenit 4, pika 1,

shkronja f, të po këtij ligji është Departamenti i Administratës Publike (DAP) për

institucionet e administratës shtetërore dhe njësia e burimeve njerëzore, për

institucionet e pavarura dhe njësitë e qeverisjes vendore, konstatohet fare qartë se

në rastin që analizojmë: DPT dhe DAP (ashtu sikurse edhe shumë institucione të

tjera, që e kanë këtë problematik), janë plotësisht jo efektive përsa i takon

ekzekutimit të vendimeve gjyqësore të formës së prerë të kësaj natyre.

Disa këshilla e rekomandime, për minimizimin e dëmit financiar nga statusi i

nëpunësit civil.

Nisur nga fakti që përgjatë 17 viteve të fundit të veprimit të Ligjeve nr. 8549 datë

11.11.1999 “Statusi i nëpunësit civil” dhe 152/2013 “për nëpunësin civil” të

ndryshuar, buxheti i shtetit shpenzon çdo vit miliona euro për dëmshpërblimin, që

rrjedh nga ekzekutimi i vendimeve gjyqësore të formës së prerë në favor të ish

nëpunësve me status të larguar më parë nga puna, në rolin e një ekonomisti finance

me përvojë të gjatë pune në këtë profesion e mësimdhënie, duke qenë i obliguar të

kontribuoj profesionalisht në favor të interesit publik, kam bërë publike përgjatë

vitit 2017, përmes mediave të ndryshme vendase dhe paraqitur paranë

institucioneve kryesore ligjzbatuese të vendit tonë, përmes faqeve të tyre zyrtare

elektronike, disa mendime, këshilla dhe rekomandime ekonomiko – ligjore, të cilat

nëse do të zbatohen do të çojnë në minimizimin e këtij dëmi financiar sistematik e

të përvitshëm, duke bërë të mundur që paratë e taksapaguesve, të mos përdoren

për pagesa inproduktive e parazitare, por t’ju rikthehen atyre, në formën e


62 Botime 2018

investimeve publike, mallrave dhe shërbimeve qeveritare, rritjes së rrogave dhe

pensioneve, politikave më të mira sociale e të tjera.

Meqenëse institucione të ndryshme shtetërore (sistemi tatimor qendror, doganat

në pjesën më të madhe të pozicioneve të punës, ministri, bashki e tjera), që gëzojnë

ligjërisht statusin e nëpunësit civil për punonjësit e tyre, kanë specifika të ndryshme,

jam përqendruar në zgjidhjen e këtij problemi në sistemin tatimor qendror, që

përbëhet nga: DPT-Tiranë, 13 DRT, DTM- Tiranë e tjera, ndërkohë që kjo zgjidhje

mund shërbejë si model edhe për institucione të tjera me status, në vartësi me

veçoritë që ato kanë.

Së pari: Duhet të bëhet rregullimi përkatës ligjor, duke ngarkuar me përgjegjësi

financiare, administrative dhe/ose penale autoritetet përkatëse vendimmarrëse,

për largime të padrejta nga puna, të konfirmuara përmes vendimeve përkatëse

gjyqësore të formës së prerë, që lidhen me periudhat respektive nga datat e

largimit, deri tek ato të marrjes formë të prerë të vendimeve gjyqësore dhe për

mosekzekutim në kohë të këtyre të fundit, prej datave përkatëse që duhet të

realizohej përmbushja e këtij detyrimi ligjor, deri në ato të ekzekutimit të këtyre

vendimeve, apo në vazhdim për pjesën e mbetur të tyre ende të paekzekutuar.

Zbatimi i pjesës së parë të këtij rekomandimi, që lidhet me largimet nga puna të ish

nëpunësve civilë dhe zhvillimin e proceseve gjyqësore përkatëse deri në marrjen

formë të prerë të vendimeve gjyqësore në favor të tyre, duhet të analizohet me

shumë kujdes dhe objektivitet, pasi periudha e deritanishme e funksionimit të

sistemit të drejtësisë, është mbushur me raste të shumta kontestimesh, gjykimesh

jo korrekte të ndershme e profesionale, të shoqëruara me ngjarje e fenomene

korruptive, të denoncuara edhe prej emisioneve televizive investigative si “Fiks-

Fare”, “Stop”, “Boom” e të tjera. Lidhur me atë çka themi, le të shpresojmë se

funksionimi në të ardhmen i strukturave të reja të sistemit të drejtësisë, të dala nga

implementimi i reformës në drejtësi, do të ndryshojë në drejtimin e duhur realitetin

përgjithësisht negativ të funksionimit të deritanishëm të këtij sistemi. Gjithashtu

këto autoritete, në përkatësi të institucioneve që gëzojnë statusin e nëpunësit civil,

duhet të mbajnë përgjegjësinë e sipërcituar, në të gjitha ato raste kur sipas

verifikimeve përkatëse, rezulton se kanë bërë emërime në punë nga jashtë ose

brenda sistemit, në ato pozicione pune tek të cilat ato duhet të rikthenin

detyrimisht, ish nëpunësit përkatës, zotërues të vendimeve gjyqësore të formës së

prerë,të cilat e konfirmonin më parë këtë të drejtë, duke lejuar në këtë mënyrë

vazhdimin abuziv të pagimit inproduktiv të këtyre të fundit, me fondet përkatëse

Zija LIKA


publike të buxhetit të shtetit, deri në momentin e rikthimit në vendin e mëparshëm

të punës, sikurse përcaktohet në këto vendime gjyqësore, ose derisa të jenë gjallë

nëse ato nuk ekzekutohen.

Është plotësisht e mundur që kjo shtesë organike, jo vetëm të mos cënojë aspak me

kosto shtesë financiare buxhetin e shtetit, por përkundrazi të gjenerojë të ardhura

shtesë të konsiderueshme për të. Kjo gjë bëhet plotësisht e mundshme, nëse

realizohet rikthimi në punë i ish nëpunësve tatimorë të larguar më parë

padrejtësisht nga puna, duke ekzekutuar vendimet gjyqësore të formës së prerë, të

cilat e konfirmojnë këtë të drejtë, ndërkohë që shtesa organike e miratuar më parë

sikurse themi më sipër, duhet të jetë jo më e vogël se numri përkatës i këtyre të

fundit.

Menjëherë pas këtij miratimi, Ministria e Financave konformë procedurave

përkatëse ligjore, duhet të transferojë fondin përkatës të parashikuar në buxhetin e

shtetit për dëmshpërblime të kësaj natyre, në fond pagash për llogari të DPT-Tiranë,

duke shtuar pjesën kontributit të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, që do të

paguhet nga punëdhënësi (shteti) dhe rritjen totale respektive të pagës bruto

krahasuar me më parë.

Ky transferim është tepër i rëndësishëm, pasi ai bën të mundur zëvendësimin e

shpenzimeve buxhetore inproduktive me ato produktive, pasi këto të fundit në çdo

rast do të krijojnë të ardhura shtesë nga punësimi për llogari të buxhetit të shtetit,

ndërkohë që ndryshesa (rritja/ulja) e shpenzimeve faktike në kuadrin e këtij buxheti,

Së dyti: Për të gjithë ish nëpunësit tatimor, të larguar më parë nga puna dhe për të

cilët aktualisht ekzistojnë vendimet përkatëse gjyqësore të formës së prerë në favor

të tyre, duhet të fillojnë menjëherë nga ana e DPT-së dhe DAP-it Tiranë, procedurat

e rikthimit të tyre në punë, duke i kërkuar paraprakisht qeverisë në mënyrë të

argumentuar, miratimin e një shtese organike për aq sa nevojitet, në përmbushje të

detyrimit përkatës ligjor, që rrjedh edhe nga zbatimi i Ligjit 152 / 2013 “për

nëpunësin civil”, të ndryshuar, neni 7, pika 2, shkronja gj. Përfshirja e rreth 10.000

subjekteve të biznesit të vogël me xhiro vjetore mbi 2 deri 5 milion lekë të reja, në

skemën ligjore të tvsh-së, duke filluar prej datës 01.04.2018 e në vazhdim, do të

kërkojë përveç të tjerash, shtimin e organikës së administratës tatimore qendrore

mbi numrin 1586 që ajo është aktualisht, në mënyrë që të bëhet i mundur jo vetëm

përpunimi, azhornimi, gjurmimi dhe ndjekja e informacionit përkatës tatimor, por

edhe kontrolli i vazhdueshëm tatimor i tyre në përputhje me legjislacionin tatimor

në fuqi.


64 Botime 2018

do të jetë e barabartë me pjesën e kontributit të sigurimeve shoqërore dhe

shëndetësore, që do të paguaj punëdhënësi (shteti) në zbatim të legjislacionit

përkatës, plus rritjen totale respektive të pagës bruto, krahasuar me më parë për të

gjithë ish nëpunësit e rikthyer faktikisht në punë, minus pjesën e dëmshpërblimit

financiar të ndërprerë për ata ish nëpunës, të cilët sikurse themi më poshtë lirohen

apo largohen nga shërbimi civil. Përllogaritet se vlera e çdo dëmshpërblimi financiar

të ndërprerë, është përafërsisht e mjaftueshme për të mbuluar koston shtesë

buxhetore të rikthimit dhe vazhdimit në punën e mëparshme, të katër ish

nëpunësve zotërues të vendimeve gjyqësore të formës së prerë, të cilat e

konfirmonin më parë këtë të drejtë. Kjo do të thotë se vlera e dëmshpërblimit, që i

korrespondon 20% të numrit total të ish nëpunësve tatimorë të kësaj kategorie, të

cilëve për shkaqet e përmendura më poshtë ju ndërpritet dëmshpërblimi financiar,

është e mjaftueshme për të përballuar koston shtesë buxhetore të rikthimit dhe

vazhdimit në punën e mëparshme, të të gjithë pjesës tjetër të barabartë me 80% të

numrit total të tyre, ndërkohë që nëse shifra e mësipërme e daljes nga skema e

dëmshpërblimit financiar është mbi 20%, atëherë gjenerohet përfitim shtesë

buxhetor në formën e kursimit të shpenzimeve përkatëse të këtij buxheti.

Nëse për këtë kategori ish nëpunësish, kryhen procedurat përkatëse ligjore të

rikthimit në punë dhe për këtë bëhet njoftimi zyrtar i secilit prej tyre, atëherë

ndërpritet menjëherë dëmshpërblimi financiar i sipërpërmendur, pasi në këtë

moment madje edhe kur ekzistojnë arsye të justifikuara ligjore për mosparaqitje në

punë, efektet e vendimeve gjyqësore të formës së prerë nuk justifikohen (zerohen),

ndërsa të gjithë ata që paraqesin aktin e dorëheqjes me shkrim, apo për arsye të

ndryshme të pajustifikuara ligjore nuk e respektojnë këtë vendimmarrje, lirohen

apo largohen respektivisht nga shërbimi civil dhe numri i tyre i zbritet atij të

strukturës së shtuar organike të personelit, duke e fiksuar atë përkohësisht në

përputhje me rregullat përkatëse ligjore.

Në përfundim të këtij procesi, do të jetë tepër e sigurt, se numri i ish nëpunësve të

kësaj kategorie që do të vazhdojnë të paguhen, do të jetë më i vogël nga ai i

mëparshëm, madje me një ndryshim thelbësor tepër të madh, pasi këta të fundit

nuk do të paguhen më në mënyrë inproduktive e parazitare, por nëpërmjet punës e

cila padyshim dhe për çdo rast, do të gjenerojë nëpërmjet produktivitetit përkatës,

përfitim shtesë me interes publik. Në lidhje me këtë, ka shumë të ngjarë që pjesa

më e madhe e atyre, që kanë emigruar jashtë vendit (në Europë, SHBA, apo

kontinente të tjera), apo që kryejnë punë të tjera ose merren me biznes, nuk do të

Zija LIKA


preferojë të rikthehet në vendin e mëparshëm të punës, ndërkohë që padyshim ju

intereson vazhdimi sa më gjatë në kohë i përfitimit parazitar të dëmshpërblimit

ekonomik, që rrjedh nga mos kryerja e procedurave përkatëse ligjore të rikthimit në

punën e mëparshme, konform vendimeve gjyqësore përkatëse të formës së prerë.

Aktualisht janë rreth 380 ish nëpunës të sistemit tatimor të larguar nga puna pas

vitit 2000, për të cilët ekzistojnë vendimet përkatëse gjyqësore të formës së prerë

në favor të tyre, por që ende figurojnë të pakthyer në punën e mëparshme. Ky fakt,

përbën një dëm të madh ekonomik të përvitshëm që i bëhet buxhetit të shtetit dhe

taksapaguesve shqiptarë, pasi secili prej tyre ka përfituar dhe përfiton çdo vit, në

vartësi me pagën përkatëse që ka patur, një shumë prej 9-10 milion lekësh të vjetra,

pa dhënë asnjë lloj kontributi në punë. Duke qenë kështu, kuptohet fare qartë që

shumicës së tyre apo ndoshta të gjithëve, nuk i intereson rikthimi në punën e

mëparshme, madje mund ta konsiderojnë si një nga fatkeqësitë më të mëdha, nëse

një gjë e tillë u ndodh, pasi ata mund të bëjnë punë të tjera (qoftë edhe në sektorin

publik) dhe paguhen për to, të merren me biznese, e tjera, apo të emigrojnë jashtë

vendit për vite të tëra dhe deri sa të arrijnë moshën e pensionit ose të jenë gjallë

(gjë e cila nuk përbën aspak çudi), të paguhen duke shtuar çdo vit në llogarinë

bankare të çdonjërit prej tyre, shumën prej rreth 10 milion lekësh. Përvoja e

deritanishme ka treguar se kjo pagesë, mund të vazhdojë pandërprere deri në më

shumë se 40 vjetë rresht, duke kapur shifrën e mbi 400 milion lekëve.

Në këtë situatë, rikthimi i tyre në punë sa më shpejtë që të jetë e mundur (qoftë

edhe me shtesë organike), jo vetëm që e ndërpret efektin përkatës negativ në

buxhetin e shtetit, por përkundrazi mundëson lëvizjen e tij drejt kahut pozitiv, pasi

kontributi (produktiviteti) i punës së tyre në sistemin tatimor, i cili ende

karakterizohet nga një nivel i lartë evazioni fiskal, do të shoqërohet me siguri në

kushtet e mirëmenaxhimit të këtij sistemi, me një rritje të ardhurash për buxhetin e

shtetit disa herë më shumë se rrogat përkatëse të tyre, të cilat vazhdojnë t’i marrin

sistematikisht në periudha periodike vjetore, në mënyrë inproduktive e parazitare,

madje dhe pa zbritur më parë kontributin e sigurimeve shoqërore dhe

shëndetësore, sikurse ndodh me të punësuarit.

Pra zbatimi i kësaj skeme ekonomiko-ligjore në çdo lloj rasti dhe rrethane, do të

rezultojë me efekte financiare pozitive për buxhetin e shtetit dhe do të ulë nga ana

tjetër, treguesin në % që zë kostoja reale vjetore e mbajtjes së personelit të

administratës tatimore qendrore, (të cilës i shtohet edhe dëmshpërblimi vjetor i

sipërcituar), ndaj totalit të të ardhurave vjetore që vilen prej kësaj administrate,


66 Botime 2018

ndërkohë që vonesat subjektive të pajustifikuara nga ana ligjore, lidhur me

ekzekutimin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë (për sa i takon rikthimit në

vendin e mëparshëm të punës, të ish nëpunësve përkatës të larguar më parë nga

puna), apo akoma më keq mosekzekutimi fare i tyre, do të vazhdojnë të ndëshkojnë

financiarisht këtë buxhet dhe taksapaguesit shqiptarë. Mundësia e rikthimit në

punë, për raste të tjera të ngjashme, qoftë edhe me shtesë organike deri në masën

ku të ardhurat e produktit marxhinal të punës barazojnë çmimin e saj (pagën),

sikurse përcakton shkenca e ekonomisë, duhet të shikohet me përparësi edhe në

institucione të tjera ku vepron ligji përkatës “për nëpunësin civil”, duke përfshirë

edhe njësitë e qeverisjes vendore.

Në këndvështrimin ligjor, ekonomik, financiar dhe social, çdo shtesë organike e

miratuar konform procedurave përkatëse ligjore, që do të mundësonte rikthimin në

punën e mëparshme të ish nëpunësve të kategorisë së lartpërmendur, do të ishte e

justifikuar deri në masën që treguesi ekonomik “të ardhura të produktit marxhinal

të punës”, të jetë jo më i vogël se pjesa e kontributit të sigurimeve shoqërore dhe

shëndetësore që paguan punëdhënësi (në rastin tonë shteti), në zbatim të

legjislacionit përkatës, plus rritja respektive e pagës bruto krahasuar me më parë,

pasi pjesa tjetër e shpenzimeve që lidhet me pagën, mbulohet financiarisht nga

fondi përkatës i parashikuar në buxhetin e shtetit për dëmshpërblime dhe i

transferuar më parë në fond pagash, sikurse themi më sipër.

Së treti: Është e domosdoshme dhe emergjente që në kuadrin e rregullimit dhe

përmirësimit të mëtejshëm të legjislacionit në fushën e shërbimit civil e të tjera, të

përcaktohet qartë se nëse përgjatë periudhës kur ish-punonjësi civil apo jo civil,

është trajtuar apo trajtohet me dëmshpërblim financiar nga fondet e buxhetit të

shtetit për shkak të ekzekutimit të vendimit përkatës gjyqësor të formës së prerë në

favor të tij dhe nga ana tjetër brenda kësaj periudhe, verifikohet se ai ka qenë apo

është i punësuar në sektorin publik dhe për pasojë i paguar prej fondeve publike

buxhetore, atëherë këto shuma pagesash duhet t’i zbriten atij prej dëmshpërblimit

të pritshëm, ose të kërkohet rikthimi i tyre në buxhetin e shtetit, përmes vendimit

ekzekutiv të nxjerrë prej institucionit përkatës, konform zbatimit të procedurave të

nevojshme ligjore.

KLSH, institucion suprem i auditimit të zbatimit të legjislacionit dhe ruajtjes e

mirëmenaxhimit të parasë e pronës publike.

Nisur nga dëshira e mirë për të kontribuar në zgjidhjen sa më eficiente të kësaj

problematike tepër të rëndësishme dhe komplekse në aspektin ligjor, ekonomiko–

Zija LIKA


financiar, social, moral, politik e shoqëror (sikurse themi më sipër), para disa kohësh

(përgjatë vitit 2017), përmes adresave përkatëse elektronike të DAP-it, DPT-së,

DPD-së, Ministrisë së Financave, Kryeministrisë, Avokatit të Popullit, KLSH-së, dhe

Presidentit të Republikës kam dërguar opinonin, këshillat dhe sugjerimet e mia

ekonomiko - ligjore, të cilat njëkohësisht i kam bërë publike, duke i botuar edhe në

disa prej gazetave kryesore të vendit tonë, si dhe në revistën ekonomike “Monitor”.

Megjithëse këto këshilla dhe sugjerime ekonomiko – ligjore, të cilat janë rezultat i

një studimi të thelluar shkencor të kësaj problematike komplekse, me pasoja shumë

të rënda negative për buxhetin e shtetit shqiptar (prej jo më pak se 10 milion euro

çdo vit), do të çonin në minimizimin e dëmit financiar, nëse do të merreshin në

konsideratë dhe zbatoheshin nga ana e institucioneve ligjvënëse dhe ligjzbatuese,

fatkeqësisht me përjashtim të KLSH-së, nuk u morën në konsideratë, madje u

anashkaluan dhe u nënvlerësuan ndoshta pa i lexuar fare, duke mos më kthyer në

shënjë respekti dhe mirënjohje për këtë kontribut shkencor të dhënë në favor të

interesit publik, qoftë edhe përgjigjen formale me tre shkronja “FLM”.

Nëse këto institucione të lartpërmendura (përveç KLSH-së), qoftë edhe në

bashkëpunim me specialistët përkatës të FMN-së (të cilët kanë asistuar në këtë

periudhë ekspertimin e financave publike shqiptare dhe çuditërisht nuk kanë dhënë

asnjë lloj rekomandimi zyrtar për zgjidhjen e kësaj problematike), disponojnë të

paktën një skemë ekonomiko–ligjore më eficiente se ajo e rekomanduar nga ana e

ime, atëherë çfarë presin akoma që nuk e vënë në zbatim, ndërkohë që praktika e

deritanishme e ndjekur prej tyre ku mbizotëron spontaniteti, pasiviteti dhe “gjumi

letargjik”, jo vetëm nuk e minimizon dëmin financiar të shkaktuar prej të paktën 10

milion euro çdo vit, por përkundrazi tenton ta thellojë akoma më tej atë. Sqarojmë

se i vetmi institucion, i cili i mirëpriti, studiojë dhe vlerësojë si të drejta, dobishme,

shkencore dhe eficiente këto rekomandime, që çojnë nëse zbatohen nga

institucionet përkatëse shtetërore në minimizimin e dëmit financiar sistematik të

përvitshëm, sikurse përmendet më sipër, ishte KLSH-ja që e ka përfshirë dhe

vazhdon ta përfshijë këtë problematikë kontrolli, si pikë të veçantë e të

rëndësishme të programeve audituese, të cilat janë realizuar dhe vazhdojnë të

realizohen, veçanërisht pranë institucioneve të administratës publike, të përfshira

në fushën e zbatimit të ligjit “për shërbimin civil”. Pavarësisht nga sa themi,

implementimi i plotë i rekomandimeve të lartpërmendura të karakterit ekonomiko

– ligjor, të cilat optimizojnë zgjidhjen e kësaj problematike të ndërlikuar dhe

komplekse duke i përdorur instrumentet përkatës deri në shterim, kërkon përveç të

tjerash përmirësime të mëtejshme ligjore dhe meritojnë të merren në konsideratë


68 Botime 2018

dhe diskutohen prej komisioneve parlamentare të ekonomi – financës dhe atij të

legjislacionit, përndryshe këto të fundit, (ndonëse me shumë vonesë), duhet të

gjëjnë zgjidhjet e duhura përkatëse. Bazuar në të gjithë informacionin kompleks e

transparent, të përditësuar dhe publikuar nga ana e KLSH-së në faqen e saj zyrtare;

vlerësimet e shumta pozitive, të bëra prej përfaqësuesve zyrtarë të institucioneve

supreme audituese (SAI) të vendeve të ndryshme partnere të botës (duke përfshirë

edhe ato të disa prej vendeve të zhvilluara); rezultatet e larta me impakt pozitiv

edhe për të ardhmen, të arritura në fushën e gjetjeve, zbulimeve, luftës kundër

korrupsionit e evazionit fiskal, dhënies së rekomandimeve ndaj subjekteve të

audituara, qeverisë dhe kuvendit, në funksion të përmirësimeve të mëtejshme të

performacës (sidomos të institucioneve të shërbimit publik), legjislacionit e të tjera

(veçanërisht përgjatë periudhës kur ky institucion drejtohet nga zoti Leskaj),

rezulton se KLSH (ALSAI) nuk është vetëm institucion suprem i auditimit të zbatimit

të legjislacionit, ruajtjes e mirëmenaxhimit të parasë e pronës publike, në përputhje

me parimet kyçe të auditimit (pavarësia, ligjshmëria, paanëshmëria,

profesionalizmi, transparenca, konfidencialiteti, interesi publik, ekonomiciteti,

efiçenca, efektiviteti, etj.) dhe standardet ndërkombëtare të institucioneve

supreme të auditimit (ISSAI, EUROSAI, INTOSAI), pasi ai nuk auditon thjesht

performancën e të tjerëve, por udhëheq institucionalisht me performancën e tij.

Nisur nga sa më sipër, shpreh bindjen se funksionimi në të ardhmen i strukturave të

reja të sistemit të drejtësisë, të karakterizuara nga ndershmëria, profesionalizmi,

korrektesa dhe integriteti moral (në ndryshim rrënjësor nga sa më parë), do të bëj

të mundur që rezultatet pozitive të veprimtarisë së këtij institucioni të sipërcituar,

të avancojnë më tej dhe të jenë akoma më të prekshme në favor të interesit publik.

Alfred ZYLFI


CILËSIA E GODINAVE SHKOLLORE NË FOKUSIN E AUDITIMIT TË PERFORMANCËS

nga Alfred ZYLFI – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 16 mars 2018.

Tashmë në KLSH auditimi i performancës në këto vite nuk përbën më risi sepse ai

është bërë rutinë e punës së tij dhe Departamentit të Auditimit të Performancës,

por ajo që duhet veçuar është përfshirja e tij gjithnjë e më shumë në sektorë të

shërbimeve publike për të vlerësuar e rekomanduar përmirësimit e objektivave të

tyre. Në këtë fokus auditimi i performancës në KLSH u përqendrua në godinat

shkollore parauniversitare si një nga faktorët kryesorë për ngritjen e një sistemi sa

më cilësor të arsimimit roli i të cilit është parësor për çdo vend që synon një zhvillim

të qëndrueshëm ekonomik, kulturor dhe social.

Arsimimi dhe shkalla e tij është e lidhur ngushtësisht edhe me ndërtesat shkollore,

të cilat kanë ndikimin e tyre shumë të rëndësishëm në mbarëvajtjen e këtij procesi

kaq delikat. Nga rëndësia mjaft e madhe që kanë ndërtesat e shkollave në edukimin

e fëmijëve, shpesh janë quajtur si “mësuesi i tretë”. Hapësirat e shkollës, ku fëmijët

kalojnë pjesën më të madhe të ditës, përcakton mënyrën se si ata reagojnë brenda

këtij dimensioni, e ndikon drejtpërsëdrejti në sjelljen e tyre, procesin e marrjes e

dhënies së mësimit e gjithashtu në kushtet shëndetësore të tyre. Asnjë godinë nuk

lidhet aq fort e nuk ndikon aq shumë sa ndërtesat e shkollave tek nxënësit,

komuniteti dhe pamja urbane. Pikërisht rëndësia që ka ndërtesa e shkollës dhe

numri i madh i strukturave shkollore që ekzistojnë, rikonstruktohen e që kërkojnë të

ndërtohen në të ardhmen, lind nevojën që të njohim, të kuptojmë e të arsyetojmë

mbi evoluimin, historikun e tipologjitë e tyre në mënyrë që mos përsërisim gabimet

e të shkuarës në të ardhmen. Ndërtesat shkollore kanë një zhvillim të ulët nga

pikëpamja cilësore, megjithëse këto vitet e fundit ka patur një rritje sasiore për

shkak të disa politikave stimuluese që kërkojnë domosdoshmërish të ushtrojnë një

“presion” pozitiv në nivelet politike për të kaluar nga “riparimet e pjesshme sipas

nevojave të çastit” drejt “zgjidhjeve të plota e afatgjata”.


70 Botime 2018

Ndërmjet këtij auditimi jemi munduar të skicojmë dhe adresojmë rrugën për

përmbushjen dhe plotësimin e përparësive strategjike gjithëpërfshirëse të faktorit

“Ndërtesë” në arsimimin e nxënësve, kaq të rëndësishëm për sigurimin e

mbarëvajtjen e këtij procesi kaq delikat. Gjithashtu, kemi kërkuar të promovojmë

bashkëveprimin ndërmjet qeverisjes qendrore, pushtetit vendor, shoqërisë civile,

grupeve të interesuara, komunitetit të biznesit dhe publikut të gjerë, se rritja e

performancës së vendit ku zhvillohet procesi mësimor është investimi që ndikon në

zhvillimin tërësor të vendit.

Godinat shkollore parauniversitare kanë marrë vëmendjen e duhur këto vitet e

fundit kryesisht në drejtim të rritjes së cilësisë tyre, megjithatë ajo vazhdon të

ndeshet me problematikat, që kanë të bëjnë me;

përcaktimin e legjislacionit dhe përgjegjësitë, kompetencat, vendim-

marrjen, nëpërmjet bashkëpunimit midis institucioneve qendrore;

përcaktimi i fushave të përgjegjësisë ndërmjet institucioneve qendrore e

lokale;

mungesën e strategjisë për godinat shkollore parauniversitare;

mungesën e studimeve për ndërtimin, zhvillimin dhe mirëmbajtjen e

godinave shkollore parauniversitare;

marrëdhënie të dobëta e inefektive të partneritetit me palët e interesit;

hartimin e projekteve jocilësore në ndërtimin dhe rikonstruksione e

objekteve arsimore;

mungesën e praktikave më të mira që sjellin risi dhe modernizim;

mungesën e shkollave dhe amortizimi i tyre;

mungesën e mjediseve shkollore, klasa, laboratorë, palestra, ndërtimet pa

leje në ambientet shkollore, zënia e ambienteve shkollore dhe të oborreve

të tyre;

mungesën e vlerësimit dhe certifikimit të tyre sipas standardeve europiane

në hapësira, në numër nxënësish, ventilim dhe ajrim të klasave, ndriçimit të

tyre në kushtet natyrale dhe nëpërmjet dritës elektrike, etj.;

mungesën e vlerësimit të shkollave sipas karakteristikave dhe standardeve

të tyre në përputhje me ciklet e mësimdhënies si të arsimit fillor, nëntë-

Alfred ZYLFI


vjeçar dhe të mesëm;

mungesën e përcaktimit e nevojave dhe prioriteteve si për godina të reja

shkollore, ashtu dhe rikonstruksionin e tyre cilësor në funksion të kohës;

mungesën e përcaktimit të kostove për çdo shkollë për mirëmbajtjen dhe

miradministrimin e tyre, etj.

Në këtë kontekst i zhvilluar e detajuar në raportin përfundimtar të auditimit

Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit nëpërmjet sintezës së përmirësimit

mirëkuptimit të aktorëve të ndryshëm, pasqyrimit me realizëm dhe objektivitet i

situatës, vlerësimit performancës sistemit ka dhënë mesazhin kryesor: “Nxitje e

reformave për vlerësimin e cilësisë së godinave shkollore parauniversitare, duke i

cilësuar si “mësuesi i tretë” për ndikimin e tyre shumë të rëndësishëm në

mbarëvajtjen e procesit aq delikat të mësimdhënies e mësim nxënies në sistemin e

arsimit”.

Sot sfida për arsimim sa më cilësor gjithëpërfshirës e të barabartë qëndron në

rritjen bashkëpunimit të gjithanshëm të institucioneve qendrore e vendore,

sipërmarrjeve e bizneseve, partnerëve të tjerë zhvillimorë, publikut, etj., për të

kërkuar e përshtatur edhe lidhjen e godinave shkollore me shkallën arsimore, për të

ndërtuar një sistem godinash shkollore të hapur me zhvillimet e teknologjinë

bashkëkohore që të lehtësojë arsimimin, sot e në të ardhmen në përputhje me

sistemin e BE.

Godinat shkollore të sistemit parauniversitar, si objekte në të cilat mësojnë nxënësit

dhe punojnë mësuesit e personeli ndihmës, duhet të plotësojnë standardet për

objektet shkollore në shumë aspekte, si pozicioni, orientimi, ndriçimi, ajrosja e

hapësirave, ngrohja dhe mirëmbajtja e higjienës në objektin shkollor si dhe

orenditë, mjetet mësimore ndihmëse dhe mbingarkesa në programit mësimor,

sepse ato ndikojnë direkt në shëndetin fizik të nxënësve.

Për këto apo dhe të tjera duhet të kryhen studime që të konsistojë në zhvillimin e

politikave dhe hapave ligjorë që duhen ndërmarrë për reformimin dhe

modernizimin menaxhimit të godinave shkollore në sistemin e arsimit

parauniversitar, përcaktimin e kritereve të përgjithshme, organizimin dhe

funksionimin e institucioneve, në përputhje me kërkesat e perspektivën e zhvillimit

ekonomik, kombëtar dhe rajonal, normave dhe standardeve dhe drejtimeve

europiane të zhvillimit të vendit. Për të gjitha këto Pushteti Vendor në bashkëpunim

me Qeverinë duhet të marrin masa për të plotësuar të gjitha boshllëqet ligjore dhe


72 Botime 2018

institucionale duke bërë dhe përmirësimet përkatëse në mënyrën e menaxhimit të

godinave shkollore parauniversitare në sistemin e arsimit e cila duhet të

përqendrohet në:

përmirësimi i cilësisë së ligjit ekzistues;

përcaktimit të saktë dhe të plotë mbi vartësitë e sistemit të arsimit dhe

menaxhimit të administrimit të godinave shkollore;

përcaktimit të përgjegjësive dhe kalimit të kompetencave dhe pronësive të

sistemit të godinave të arsimit parauniversitar nga qeverisja vendore;

përmirësimin e të gjithë kuadrit ligjor ekzistues në lidhje me këtë sistem

përmes rritjes së bashkërendimit të legjislacionit dhe heqjes së pengesave të

ndërmjetme;

përgatitjen e infrastrukturës dhe personelin administrues që merret me

sistemin e godinave të arsimit parauniversitar;

përmirësimin e monitorimit dhe vlerësimit të sistemit të menaxhimit dhe

administrimit të godinave të arsimit parauniversitar;

përcaktimin e strukturave përkatëse nga nivel qendror e deri tek niveli më i

ulët të cilat do të merren jo vetëm me politikat e tij por edhe me administrimin

e gjithë këtij sistemi.

Fasos ÇOÇOLI


KLSH, MILIARDAT E DENONCIMEVE DHE GJYQET SHEMBULLORE


botuar në gazetën “Telegraf”, më 13 mars 2018.

Në këto gjashtë vite 2012-2017, syri profesional vëzhgues dhe ruajtës i parave

publike, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka denoncuar pa pushim abuzimet me paranë e

përbashkët të shqiptarëve. Janë me miliarda euro në formën e dëmit ekonomik, të

parasë shtetërore të shpenzuar keq, ose të të ardhurave të munguara në Buxhetin e

Shtetit. Të gjitha të ravijëzuara dhe përmbledhura në dosje të përgatitura me kujdes

dhe përgjegjshmëri. Gati një denoncim në javë (një kallëzim penal në javë) në 2186

ditë ose mbi gjashtë vjet! Ky institucion nuk ka kursyer denoncime ndaj zyrtarëve të

lartë të Partisë Demokratike në vitet 2012-2013 në pushtet, dhe më vonë të Partisë

Socialiste dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim, me bindjen se korrupsioni nuk është

as blu dhe as rozë, por i zi. Pikërisht kjo shpërfillje ndaj fuqisë politike të momentit

në pushtet dhe respekti e përkushtimi ndaj standardeve ndërkombëtare të

profesionit, përbën fuqinë e vërtetë të gjetjeve dhe denoncimeve të institucionit

“watchdog” (ruajtës) të parasë së përbashkët të qytetarëve. Sepse askush nuk

mund të akuzojë apo ankohet për anim partiak apo politik. Askush nuk mund të

flasë për shantazh apo gjobëvënie, sikurse përflitej jo fare pa të drejtë ky institucion

gjashtë vjet e tre muaj më parë. Një fuqi e tillë e sotme amplifikohet nga siguria se

gjetjet dhe zbulimet e dëmeve ekonomike, parave të shpenzuara keq ose të

humbura si të ardhura kanë ardhur si rezultat i një analize të kujdesshme të rrezikut

të institucionit shtetëror që kontrollohet, i një pune hulumtuese të hollësishme dhe

të ndershme, duke i krahasuar gjetjet dhe shkeljet me kuadrin ligjor përkatës, duke

mos pritur asnjë sekondë, kur materialet bëhen gati, për të bërë kallëzimin penal, si

dhe duke mos hapur asnjëherë “ankandin” abuziv: “sa para më jep, që të mos të ta

nxjerr emrin e mos të të denoncoj tek prokurori”? Një dukuri e shëmtuar dhe

shtetvarrosëse kjo, që ndodhte rëndom në institucione të tjera, që paguheshin e

paguhen nga taksapaguesit shqiptarë për të kontribuar në luftën kundër abuzimit

dhe korrupsionit shtetëror! Përkundrazi, institucionit ruajtës të parasë së qytetarit i


74 Botime 2018

është dashur të përballet me presione të forta politike, sa herë “ka sulmuar qiejt”

(dhe këtë e ka bërë përherë) duke denoncuar në Prokurori edhe ministra të Shtetit,

apo abuzime e dëme ekonomike në nivele me qindra milion euro. Nëse sot

abuzohet më pak në nxjerrjen e naftës shqiptare, nëse Agjencia Kombëtare e

Burimeve Natyrore është në ristrukturim pozitiv më në fund, kjo ndodh edhe falë

denoncimeve të KLSH. Nëse sot janë prapa hekurave ish-drejtues dhe drejtues të

Autoritetit Rrugor Shqiptar, Kontrolli i Lartë i Shtetit i ka denoncuar ata që në vitin

2013 e më tej në vijimësi. Masakrës me pronat e qindra mijëra shqiptarëve dhe

mbivendosjet dhe abuzimet e të gjitha llojeve nëpër hipoteka dhe zyra të ALUIZNI-t,

KLSH i është përgjigjur me 36 kallëzime penale për 196 drejtues, ish-drejtues,

përgjegjës sektori dhe specialistë të këtyre zyrave. Në pamundësi për t’i gjykuar e

dënuar po vetë zyrtarët e Shtetit të kapur në abuzim flagrant (nuk është gjykatë),

në më shumë se gjashtë vite, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka depozituar mbi 270

kallëzime penale, dosje të artikuluara dhe shumë profesionale e të detajuara, pranë

organit të akuzës. Institucionet e reja që do të dalin nga reforma në drejtësi,

prokurorët profesionistë dhe me integritet me siguri që do të trajtojnë me

përparësi denoncimet e KLSH. Sepse ato, ndryshe nga denoncimet nëpër media (me

gjithë vlerën e jashtëzakonshme të këtyre të fundit), janë të pajisura me

dokumente, fakte dhe shifra kokëforta, të cilat do të shërbenin si një bazë ideale

nisjeje për procese gjyqësore shembullore kundër abuzuesve me pronën shtetërore

dhe paratë e qytetarëve të këtij vendi. Reforma në drejtësi do të fitonte procese

konkrete dhe dinjitoze hetimi dhe gjyqesh, peshë dhe besim në sytë e njerëzve,

pikërisht në rast se do të mbështetej tek denoncimet e KLSH-së. Dhe me siguri që

një ditë ajo do të mbështetet! Dhe kjo ditë nuk është shumë e largët.

Alush ZAÇE


AUDITIMET DHE REKOMANDIMET E KLSH-së NË SHËRBIM TË QYTETARIT

nga Alush ZAÇE – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 15 mars 2018.

Në fjalën e tij në analizën vjetore të vitit 2017, zhvilluar në datat 15-16 shkurt 2018,

Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit cilësoi se “Aktiviteti i KLSH-së gjatë vitit 2017

është motivuar dhe udhëhequr nga drejtimi themelor: “Auditimi publik në shërbim

të qytetarit” i Kongresit INCOSAI i XXII-të, i INTOSAI-t dhe nga drejtimi tjetër

themelor “Si mund të ndihmojnë SAI-et në rikthimin e besimit të qytetarëve tek

qeverisja publike?” i Kongresit të X-të të EUROSAI-t. Ai theksoi se ”Jemi përpjekur t’i

realizojmë këto dy orientime themelore duke i parë si detyra/sfidat tona kryesore,

mbi bazën e mesazhit kuptimplotë të Kongresit INCOSAI i XXII-të”.

Si auditues, jemi të ndërgjegjshëm që në çdo hap të punës sonë mbartim, secili prej

nesh, imazhin dhe autoritetin e institucionit tonë kushtetues. Ky imazh dhe besimi i

qytetarit në punën e KLSH-së forcohet vetëm në rast se vihemi tërësisht në shërbim

të interesave të qytetarit. Nisur nga kjo qasje dhe filozofi e institucionit, e mishëruar

në vullnetin e drejtuesit të institucionit dhe e të gjithë trupës audituese të tij, për

bashkëpunimin e hapur dhe efektiv me shoqërinë civile, me grupet e interesit, si

dhe në kuadrin e transparencës për zgjidhjen e ankesave të qytetareve dhe grupeve

të interesit, kemi marrë në shqyrtim ankesën e Shoqatës Shqiptare të Inxhinierëve

Konsulentë (AACE) për problematikat që dalin nga legjislacioni aktual i prokurimeve

të shërbimeve të konsulencës.

Në opinionin publik ka akuza pa fund për dhurata me prokurimet publike, pra me

paratë e taksapaguesve, për përfitime politike apo monetare. Akuza për fituesit e

tenderëve të paracaktuar, që dalin fitues me vlera pothuajse 100% të fondit limit që

prokurohet. Kemi dëgjuar vetëm akuza të tilla, por asnjëra palë nuk ka bërë pyetjen

“Si është e mundur që të paracaktohen fituesit kur tenderi është i hapur dhe mund

të marrë pjesë kushdo qoftë, mjafton të plotësojë kriteret e përcaktuara në


76 Botime 2018

Dokumentet e Tenderit? Përse qenka kaq e sigurt, që mund të përcaktohet fituesi

me urdhër? Cila pjesë e procedurave të prokurimit publik ja u lejon këtë ndërhyrje?

Nga auditimet e kryera nga KLSH në prokurimin e këtij shërbimi, konstatuam se

problemi në këto raste, përgjithësisht, nuk qëndron në përllogaritjen e fondit limit,

sikurse eksperienca na ka treguar se ndodh rëndom në prokurimin e punëve

publike. Problemi në këto prokurime qëndron në mangësitë ligjore që kanë

çrregulluar raportin ofertë teknike – ofertë ekonomike.

Si KLSH kemi bërë analizën e këtyre mangësive dhe në zbatim të nenit 15 të Ligjit

154/214 “Për organizimin dhe funksionimin e KLSH-së”, është marrë Vendim nga

Kryetari i KLSH-së dhe janë rekomanduar pranë Agjencisë së Prokurimit Publik (si

institucioni i ngarkuar me ligj për të paraqitur propozime për rregullat e prokurimit),

ndryshime ligjore në Vendimin e Këshillit të Ministrave me nr. 914, datë 29.10.2014

“Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” dhe në Dokumentet Standarde të

Tenderit.

Mangësitë ligjore të konstatuara, mbi të cilat abuzohet nga Komisionet e Vlerësimit

të Ofertave, duke bërë vlerësime subjektive, ishin mungesa e nënkritereve

(detajimit të kritereve) në setin e rregullave dhe orientimeve e gjykimeve të

vlerësimit. Ky detajim nga kuadri ynë ligjor i deritanishëm nuk bëhet dhe kjo kishte

sjellë një varg abuzimesh, prej të cilave kush e pësonte, krahas dëmtimit të

interesave të Buxhetit të Shtetit, ishte konsumatori fundor, qytetari me shërbime

më të pakta dhe aspak cilësore ndaj tij.

Kemi kërkuar që në Nenin 28 të VKM nr. 914, datë 29.12.2014 “Për miratimin e

rregullave të prokurimit publik”, i ndryshuar, të specifikohet që: “Në rastin e

procedurave të prokurimit “Shërbim konsulence”, si përvojë e mëparshme për

shërbimet e ngjashme me objektin e prokurimit do të njihen dhe/ose shërbimet e

ngjashme me fushat përkatëse të ekspertizës, pjesë e objektit të prokurimit”.

Gjithashtu kemi propozuar që në Nenin 37 të VKM nr. 914, datë 29.12.2014 “Për

miratimin e rregullave të prokurimit publik”, i ndryshuar, të shtohet “Titullari i

autoritetit kontraktor apo personi i autorizuar nxjerr urdhër për krijimin e

komisionit të vlerësimit të ofertave, siç përcaktohet në nenin 58 të këtyre

rregullave. Në rastin e shërbimit të konsulencës, të gjithë anëtarët e komisionit

duhet të jenë ekspertë të fushës së objektit që prokurohet”, ndryshim ky që do të

sjellë vlerësim profesional të ofertave të shërbimit të konsulencës.

Alush ZAÇE


Në Vendimin e marrë nga Kryetari i KLSH-së për propozimet për përmirësime

ligjore, të cilat i janë propozuar APP-së, propozimi më i rëndësishëm është ai i

vendosjes së nënkritereve të vlerësimit. Kështu, është propozuar që në DST të

vendosen nënkriteret si më poshtë:

Për kriterin “Përvoja për Pune të Ngjashme të Konsulentit”:

Përvoja për punë të ngjashme;

Kapaciteti ekonomik dhe certifikatat e standardeve të cilësisë.

Për kriterin “Metodologjia e Propozuar”:

Përqasja teknike dhe metodologjia;

Plani i punës dhe grafiku i dorëzimit të projektit;

Organizimi i Stafit.

Për kriterin “Kualifikimet e Stafit Kryesor të Propozuar”:

Kualifikim i përgjithshëm;

Eksperienca në fushën përkatëse.

Në çdo rast, anëtarët e KVO në mënyrë individuale duhet të argumentojnë dhe

dokumentojnë lidhur me mënyrën e pikëzimit, sipas nënkritereve të mësipërme.

Për kriterin “Transferimin e Njohurive”, (nëse kërkohet):

Nëse transferimi i njohurive nuk aplikohet (nuk kërkohet), atëherë pikët maksimale

të parashikuara për vlerësimin e këtij kriteri duhet t’i shtohen kriterit “Kualifikimet e

Stafit kryesor të propozuar”.

Si KLSH besojmë se zbatimi i rekomandimeve që kemi dhënë, vendosja e këtyre

nënkritereve të detajuara më sipër, në Dokumentet Standarde të Tenderit, së

bashku me ndryshimet e propozuara në Vendimin e Këshillit të Ministrave me

nr.914 datë 29.10.2014, i cili orienton që “Secili prej anëtarëve të komisionit të

vlerësimit të ofertave duhet të shpjegojë në detaje vlerësimin e tij”, do të minimizojë

vlerësimin subjektiv që i bëhet operatorëve ekonomikë që operojnë në fushën e

shërbimit të konsulencës.

Mbyllja e këtyre “shtigjeve”, do të ishte një kontribut i jashtëzakonshëm për të

“ndëshkuar”, nëpërmjet ligjit ata “konsulentë” fitues që bëjnë pakte të fshehta me

Autoritetet Kontraktore, në kurriz të cilësisë së shërbimit. Rastet e bëra publike


78 Botime 2018

kohët e fundit nga Prokuroria e Shtetit dhe veprimet e ndërmarra prej saj, në

reflektim të cilësisë së ulët ose skandaloze të punimeve në disa objekte rrugore,

kanë provuar drejtësinë e gjetjeve dhe rekomandimeve të KLSH në auditimet e tij

në këto gjashtë vitet e fundit (2012-2017) pranë Autoritetit Rrugor Shqiptar. Pa

dyshim që shkeljet dhe abuzimet e konstatuara kanë ardhur edhe si rezultat i

vlerësimeve subjektive të bëra nga Autoritetet Kontraktore në shërbimet e

konsulencës. Këtyre vlerësimeve iu mbyllet rruga një herë e përgjithmonë me

zbatimin e rekomandimeve të Kontrollit të Lartë të Shtetit, i cili në punën e tij i jep

përparësi interesave të qytetarit.

Dhe në vijim të kësaj motoje, KLSH, në bashkëpunim me grupet e interesit (si rasti i

bashkëpunimit me AACE), do të vazhdojë të rekomandojë përmirësime ligjore edhe

në fusha të tjera, siç është ajo e shërbimit të mbikëqyrjes së punimeve, në mënyrë

që edhe ky shërbim të vlerësohet në mënyrë sa më objektive dhe cilësia e këtij

shërbimi të ndikojë pozitivisht tek qytetari.

Fasos ÇOÇOLI


MASAKRA HIPOTEKORE QË PARALAJMËROI KLSH


botuar në gazetën “Sot”, më 20 mars 2018.

Arrestimet e fundit nga Prokuroria për tjetërsimet e tokës shtet në bregdetin e

qarkut Lezhë dhe dyshimet e forta të përfunduara në një vendim bllokues të

Këshillit të Ministrave për të kontrolluar nëse rreth 30 mijë parcela në të gjithë

bregdetin shqiptar janë dhënë në pronësi me procedura të rregullta apo jo,

përfaqësojnë vetëm paradhomën e një masakre të përbindshme të ndodhur me

pronën private dhe shtetërore tek ne. Ato i japin të drejtë shqetësimeve dhe

denoncimeve prej 6 vitesh të KLSH-së, institucionit mbrojtës të parasë publike të

qytetarëve. Ky i fundit i ka kushtuar një rëndësi të veçantë kontrolleve dhe

auditimeve të tij në Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (hipotekat) të

vendit, i bindur se letrat dhe denoncimet e qytetareve, ku në mbi 90% flisnin për

padrejtësi në hipoteka, i paraprinin të keqes së madhe të abuzimit dhe

korrupsionit shtetëror në këto zyra. Për vetëm pesë vitet e fundit 2013-2017,

KLSH ka realizuar 25 auditime në hipoteka. Vetëm hipotekën e Lezhës e ka

audituar dy herë, në vitin 2013 dhe në vitin 2017. Nuk janë pak, për një

institucion me 160 auditues gjithsej dhe me një buxhet modest prej 3 milion

eurosh në vit, kur i duhet të kontrollojë zbatimin e Buxhetit të Shtetit në të gjithë

ngrehinën shtetërore në qendër dhe në bashkitë në të 365 ditët e vitit. Për vetëm

periudhën janar 2013-qershor 2017, KLSH ka realizuar 40 auditime në hipotekat

dhe zyrat rajonale të ALUIZNI-t, duke zbuluar një dëm ekonomik rreth 18.5

milionë euro. Ky institucion ka kallëzuar penalisht 196 persona, ish drejtues,

drejtues dhe specialistë si të hipotekave dhe të ALUIZNI-t, ose nga pesë persona

për çdo auditim. Të bën përshtypje se ndërsa nga kallëzimet penale të

institucionit janë gjykuar e dënuar disa ish punonjës nga zyrat e ALUIZNI-t

Shkodër, Vlorë, Sarandë dhe Tiranë, deri tani nuk është gjykuar dhe arrestuar

asnjë nga ish drejtuesit, drejtuesit dhe specialistët e hipotekave, të denoncuar

nga KLSH. Kjo tregon se në hipoteka mbrojtja partiake dhe shtetërore, e shtrirë


80 Botime 2018

deri në prokurori, për hajdutët dhe masakruesit e të drejtave të ligjshme

pronësore të shqiptarëve, ka qenë e fortë, që nga viti 2012 e deri sot. Hipotekat

janë ndër zgjatimet fundore më të ndjeshme dhe të rëndësishme të metastazave

të korrupsionit galopant partiak dhe shtetëror. KLSH ka denoncuar dhe bërë

publike edhe mënyrat e tjetërsimit të pasurisë shtet në certifikata pronësie

abuzive për individë të ndryshëm. Ka ngritur zërin për administrimin e mangët të

praktikave dhe kërkesave të qytetarëve në proces, nëpër hipoteka, që krijonin

zvarritje jo vetëm me muaj, por edhe me vite, për regjistrimin e lejeve të

ndërtimit mbi truall shtetëror, për regjistrime pasurish me ndryshime të zërave të

kadastrave (rasti flagrant i fundit i Lezhës, ku toka ranore dhe fond pyjor është

dhënë në pronësi private si tokë bujqësore), për regjistrimet në bashkëpronësi të

paligjshme, për regjistrimet e pronave me mbivendosje, etj. Të gjithë këtë

masakër me qindra mijëra metra katrorë tokë të dhënë në mënyrë abuzive në

dëm të pronarit privat real, ose po me qindra mijëra metra katrorë tokë shtet të

dhënë privatit të veshur me pushtet, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka dashur ta

kufizojë, ta bllokojë ose ta parandalojë. Ka propozuar gjatë kësaj kohe 133 masa

për largim nga puna, 134 masa vërejtje deri në largim nga puna. Ka kërkuar

ndryshimin thelbësor të mënyrës së punës nëpër hipoteka, duke parë

performancën shumë të ulët të tyre në shërbimin ndaj qytetarëve. Mirëpo

ngrehina shtetërore, sidomos ajo qendrore qeveritare ka preferuar deri tani

heshtjen, duke mos vlerësuar me objektivitet dhe transparencë gjetjet dhe

dukuritë e ngritura si shqetësime madhore nga institucioni i auditimit publik të

jashtëm të vendit. Ky mosveprim ka bërë që masakra të vazhdojë e patrazuar.

Tani është koha më shumë se kurrë që si prokuroria, ashtu dhe grupi i veçantë që

do të ngrejë qeveria për të kontrolluar të 30 mijë parcelat e dhëna në bregdet, të

bazohen mbi kallëzimet penale dhe dosjet e auditimeve të KLSH në hipoteka, pse

aty e kanë të vërtetën lakuriqe. Aty kanë të dokumentuar historitë e vjedhjeve,

praktikat abuzuese, mënyrat e përvetësimit të pronës shtetërore dhe të

tjetërsimit të paligjshëm të asaj private nga “specialistët” e deritanishëm të

hipotekave, të ndihmuar nga një radhë hartografësh e pseudo ekspertësh. Nëse

duhen kontrolle dhe auditime të reja, të 160 audituesit e KLSH-së janë të gatshëm

të japin ndihmesën e tyre. Shteti duhet t’i besojë trupës profesionale dhe të

përkushtuar të audituesve të këtij institucioni të vet, në këto ditë të zbulimit të

majës së ajsbergut të korrupsionit shtetëror, që parathonë zbulime të reja edhe

më ngjethëse dhe dëmtuese të pronës dhe parave publike të qytetarëve të këtij

vendi.

Albana GJINOPULLI


KONTROLLI FINANCIAR PUBLIK NË FONDET E ASISTENCËS EUROPIANE

nga Albana GJINOPULLI – Drejtore Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 25 mars 2018.

Gatishmëria e BE-së për të pranuar vendet e Europës Qendrore dhe Lindore si

vende kandidate potenciale u tregua shprehimisht për herë të parë në Këshillin e

Europës në Kopenhagen (1993), i cili deklaroi “Vendet kandidate që aspirojnë

anëtarësimin, do të bëhen anëtare të Bashkimit Europian. Pranimi do të bëhet sapo

vendi i asociuar të jetë i aftë të marrë përsipër detyrimet e anëtarësimit duke

plotësuar kushtet ekonomike dhe politike të kërkuara”.

Në qershor të vitit 2000, Këshilli i Europës në Santa Maria de Feira ra dakord që të

gjithë vendet e rajonit të jenë “kandidatë potencialë” për pranimin në BE. Kjo

perspektivë do të ndihmonte çdo vend për të nxitur reformat paqësore dhe për të

filluar të vendosin ligjet e tyre në të njëjtën linjë me ato të BE-së.

Në procesin e zgjerimit të BE-së të gjitha vendet kandidate, ndër të tjera duhet të

krijojnë dhe të zhvillojnë sistemin e tyre të kontrollit të brendshëm financiar në

sektorin publik (PIFCS–Public Internal Financial Control Systems) dhe gjithashtu të

zbatojnë këtë sistem në njësitë e qeverisjes.

Kontrolli i Brendshëm Financiar Publik ngushton distancën ndërmjet kulturave të

ndara për të sjellë një njohje të sistemeve moderne të kontrollit të brendshëm në

“Botën e Vjetër”, dhe ndihmon për të shpjeguar se si “Bota e Re” komunikon në

mënyrë efektive mbi këto çështje. Si elementi kryesor i Kontrollit të Brendshëm

Financiar Publik, përgjegjshmëria menaxheriale është një nga kushtet për pranimin

në Europë. Kushtet për anëtarësimin e BE-së të vendosura nga Këshilli Europian dhe

i zhvilluar nga Opinionet e Bashkimit Europian janë kryesisht të një natyre

ekonomike dhe politike. BE-ja kërkon nga Shtetet kandidate të arrijnë një nivel të

caktuar të zhvillimit ekonomik dhe demokratik, me qëllim që të jenë të aftë të

mbështesin detyrimet e anëtarësimit pa vështirësi të mëdha. Në këtë kuptim, BE


82 Botime 2018

gjithashtu kërkon që vendet e Europës Qendrore dhe Lindore të adoptojnë acquis

communautaire.

Vende të cilat marrin statusin e “Vendit Kandidat” në Bashkimin Europian hyjnë në

negociata për një numër kapitujsh të cilat synojnë transpozimin e EU “Acquis

communautaire” (ose legjislacioni i përbashkët i kërkuar për tu aplikuar në të gjithë

vendet anëtare: i ashtuquajtur “hard” acquis) në legjislacionin kombëtar. Kapitulli

32 i Acquis communautaire konsiston në tre elementë: Kontrolli i brendshëm

financiar publik (PIFC), auditimi i jashtëm dhe mbrojtja e interesave financiarë të

BE-së / lufta kundër mashtrimit.

Referuar këtij të fundit pra auditimit të jashtëm, në nivel kombëtar rëndësia bëhet

e dyfishtë, nga njëra anë kërkohet dhënia e sigurisë mbi nivelin e përgjegjshmërisë

së përdorimit të fondeve të alokuara për Shqipërinë nga BE (si pjesë e të hyrave në

Buxhetin e Shtetit) dhe nga ana tjetër Komisioni Europian kërkon siguri për

mbrojtjen e interesave financiarë të Bashkimit Europian.

Nëpërmjet Instrumentit të Para Anëtarësimit IPA, Komisioni Europian ka vënë në

dispozicion të Shqipërisë më shumë se 1 miliard euro për tu menaxhuar dhe

administruar në mënyrë të decentralizuar nga Qeveria Shqiptare: 517 milion dhe

649.4 milion euro përkatësisht me Marrëveshjet Kuadër të Programit IPA I dhe IPA II.

Nënshkrimi i këtyre Marrëveshjeve vendos detyrimin që Qeveria merr përsipër të

japë siguri tek Komisioni nëpërmjet auditimit të pavarur, mbi plotësinë, saktësinë

dhe vërtetësinë e raporteve ose pasqyrave financiare dhe llogaritë vjetore të tyre si

dhe funksionimin efikas të sistemeve të menaxhimit, kontrollit dhe mbikëqyrjes,

ligjshmërinë dhe rregullsinë e transaksioneve të kryera me fondet e instrumentit të

para anëtarësimit. Kjo është rregulluar nga Qeveria Shqiptare nëpërmjet krijimit të

Agjencisë së Auditimit të Programeve të Akredituar të Asistencës së BE, si autoritet i

pavarur auditimit për fondet e BE-së në Shqipëri. Ligji 90/2016, i cili jep kësaj

agjencie statusin e Agjencisë Autonome nën vartësinë e Kryeministrit, duke krijuar

një rreth vicioz ku përfshihen të dyja përgjegjësitë e auditimit, pra të vlerësimit dhe

të raportimit tek e njëjta strukturë Qeveria, situatë e cila komprometon tiparin

thelbësor të auditimit “pavarësinë”.

Natyrshëm lind pyetja, po Kuvendi apo qytetari shqiptar nga duhet ta marrë këtë

siguri?

Përsëri i referohemi Marrëveshjeve Kuadër dhe Rregulloreve të Komisionit Europian.

Në çdo aspekt donatori është kujdesur më së miri për mbrojtjen e interesave të BE-

Albana GJINOPULLI


së, ka krijuar sisteme të kontrollit të cilat nëse zbatohen efektivisht u japin

financuesit sigurinë e arsyeshme se çfarë po ndodh me fondet e asistencës.

Strukturat e ngarkuara janë përgjegjëse tek Komisioni Europian, raportojnë

rregullisht tek DG përkatëse, por informacioni dhe raportimi nuk ndjekin të njëjtën

linjë brenda vendit.

Është përgjegjësi e shtetit shqiptar të çojë më tej këto rregulla edhe pse në

Marrëveshjet Kuadër nuk ka asnjë nen ku të kërkohet që Legjislativi Shqiptar të

marrë sigurinë e kërkuar për fondet e asistencës, për të mos diskutuar më tej

çështje të performancës së autoritetit auditues. Duket se ka ndjeshëm një mangësi

në marrjen e informacionit dhe më tej të sigurisë, probleme të standardeve të

auditimit ku mungon parimi bazë i pavarësisë në funksionim dhe raportim, po ashtu

dhe të cilësisë së informacionit dhe raportimeve të auditimit në lidhje me

përgjegjshmërinë e përdorimit të fondeve të BE nga institucionet shqiptare.

Është në interes të vetë vendit që krahas sigurisë për donatorin të fitojë sigurinë për

interesat e vendit, duke nxitur mirëqeverisjen dhe mirëadministrimin e përdorimit

të asistencës Europiane. Vetëm kështu Programi i Instrumentit të Paranëtarësimit

do të jepte rezultatet për të cilat është krijuar dhe mbështet vendet kandidate.

Natyra evoluese e standardeve të BE-së për përgjegjshmërinë financiare bën më të

vështirë për të njohur standardet e BE-së në kontrollin financiar dhe auditimit nga

shtetet aderuese. Në përgjigje të kësaj nevoje, auditimi i fondeve të alokuara

nëpërmjet asistencës IPA nga Kontrolli i Lartë i Shtetit do të jetë një nxitje të

vazhdueshme për vendosjen e sistemit të llogaridhënies financiare dhe rrit

mundësinë e matjes së progresit në vendosjen e standardeve të larta të

përgjegjshmërisë financiare. Rezultatet e auditimeve të asistencës së BE-së nga

Kontrolli i Lartë i Shtetit do të mundësojnë analizën e sistemit të llogaridhënies për

financimet e BE-së, krahasojmë zhvillimin e sistemit shqiptar të përgjegjësisë

financiare dhe identifikimin e hapave që duhet të bëhen për të arritur standardet

Europiane.

Nga ana tjetër, krijimi i mekanizmave efektive të kontrollit financiar do të ketë

rëndësi shumë të madhe për zhvillimin administrativ të vendit. Krijimi i sistemeve

efektive të kontrollit financiar siguron vlerë më të mirë të parasë publike

pavarësisht burimit, po ashtu dhe pakësimin e mundësive për mashtrim, korrupsion

dhe parregullsi financiare, si një nga problemet më të mëdha të administrimit

publik të vendeve kandidate.


84 Botime 2018

TË DHËNAT DHE RËNDËSIA E TYRE

nga Elira CUKALLA – Audituese, KLSH,

botuar në gazetat “Telegraf”dhe”Koha Jonë”, më 28 mars 2018.

Historia e një institucioni publik apo privat, ecuria dhe zhvillimi i mëtejshëm i tij

realizohet nëpërmjet të dhënave që disponon. Objektivi kryesor i investimit në

Teknologjinë e Informacionit (TI), është disponueshmëria e të dhënave si dhe

eliminimi i burokracive pa cënuar integritetin dhe konfidencialitetin.

Në vite, kompanitë në çdo sektor të industrisë në botë, kanë provuar humbjen,

vjedhjen apo shitjen e të dhënave të tyre sensitive. Incidentet që kanë ndodhur, jo

rrallë herë me pasojë humbjen e të dhënave edhe në profil të lartë, i kanë kushtuar

organizatave miliona dollarë në kostot direkte dhe dëmtim të reputacionit në

mënyrë indirekte. Në disa raste, shkak për humbjen e të dhënave është bërë: shitja

e detajeve të llogarisë së klientit, humbja e laptopëve, USB, CD, kaseta dhe celulare.

Të dhënat janë rriskuar jo vetëm nga humbja e pasurive fizike, por dhe nga zbulimi i

transmetimeve elektronike, për arsye se përdoruesit fundorë nuk i kuptojnë

rreziqet që lidhen me dërgimin e të dhënave personale apo sensitive përmes postës

elektronike, mesazheve dhe mjeteve të transferimit të skedarëve, apo përdorimit të

rrjeteve sociale. Pjesa më e madhe e tyre është konsideruar e paqëllimshme dhe

rezulton të ketë ardhur si rezultat i veprimeve të përdoruesve të brendshëm, palëve

të treta dhe përdoruesve të jashtëm.

Rritja e investimeve në teknologji, në mënyrë të pashmangshme shoqërohet me

rritjen e kërcënimeve të brendshme dhe të jashtme, çfarë e bën mbrojtjen e të

dhënave më të vështirë se kurrë!

Kuptimi i problemit

Për të siguruar të dhënat, konfidencialitetin, integritetin dhe disponibilitetin e tyre,

duhet në mënyrë të domosdoshme të implementohen kontrolle operacionale dhe

strategjike. Që kontrollet të jenë sa më efektive, fillimisht duhet të marrin përgjigje

këto pyetje themelore:

Elira CUKALLA


1. Cilat janë të dhënat personale që dispononi?

2. Ku gjenden këto të dhëna, si brenda organizatës ashtu edhe në palët e treta?

3. Në ç’mënyrë transmetohen e ku shkojnë këto të dhëna?

Përgjigja e këtyre pyetjeve është sfida me të cilën përballen institucionet në zbatim

të detyrimeve ligjore/rregullatorë për mbrojtjen e të dhënave kudo në botë. Nga

ana tjetër, çdo institucion do të mund të realizojë në mënyrë efektive vazhdimësinë

e biznesit apo ofrimit të shërbimeve vetëm nëse ka qartësuar rëndësinë e pyetjeve

dhe të përgjigjeve.

Zhvillimi teknologjik ka bërë që sasia e të dhënave të rritet me shpejtësi e po ashtu

dhe përdorimi i pajisjeve mobile, por kjo rritje shoqërohet me risk të lartë lidhur me

aksesimin në të dhëna sensitive nga palë të paautorizuara.

Vlera materiale e të dhënave, të cilat disponohen ose aksesohen nga punonjësit e

autorizuar, mundëson krijimin e një mjedisi informal, ku të dhënat përdoren për

përfitime personale. Punonjësit gjithashtu nga të drejtat e përdorimit të sistemit

dhe mungesës së rregullave e politikave të një vendi pune të modernizuar nga

teknologjia, mund të shkaktojnë me ose pa qëllim humbjen e të dhënave apo

tjetërsimin e tyre. Edhe nëse sistemet janë ndërtuar dhe operojnë në mënyrë të

sigurt, dhe IT dhe politikat e kërkojnë ndjekjen e parimit të nevojshëm të

funksionimit me role dhe menaxhim të rreptë të përdoruesve, përsëri mbetet

rreziku që lidhet me të dhënat, për arsye se rrënja e problemit është përdoruesi.

Njëkohësisht punonjësit në palët e treta, që për arsye kontraktuale kanë të drejta

në zhvillimin, testimin apo prodhimin e një aplikacioni që përmban të dhëna,

përbën një numër të konsiderueshëm të personave që mund ti keqpërdorin ato.

Mbrojtja e të dhënave

Institucionet publike, që përballen me kosto të larta të mirëmbajtjes së sistemeve

teknologjike, nuk e kanë vlerësuar të nevojshme në pothuajse asnjë rast trajnimin

dhe inkurajimin, përsosjen profesionale të specialistëve IT. Oficer sigurie ose

ekspert për mbrojtjen e të dhënave, nuk ekziston në strukturat e institucioneve

publike edhe në rastet kur kanë sisteme komplekse me të dhëna të rëndësishme.

Hyrja në fuqi në maj të vitit 2018 e rregullores GDPR (General Data Protection

Regulation) të BE-së, kërkon kapacitete njerëzore, të përgatitur për ta

implementuar me sukses, trajnime dhe ndërgjegjësim në lidhje me rëndësinë e saj.

Qëllimi i rregullores së re GDPR është që të mbrojë privatësinë dhe shkeljet e së


86 Botime 2018

drejtës për mbrojtjen e të dhënave personale, kur zhvillimet dhe përfshirja

teknologjike sa vjen dhe po bëhet me e madhe edhe në vendin tonë. Nga ana tjetër,

edukimi i brezave që vijnë me kulturën dixhitale dhe mbrojtjen e të dhënave

personale është me rëndësi të veçantë!

Auditimi i Teknologjisë

Auditimi IT ka një rëndësi të veçantë në institucionet që gjenerojnë/ruajnë të

dhëna, ku fokusin qëndron në mënyrën se si këto të dhëna përdoren e jo në

madhësinë e tyre.

KLSH zhvillon prej më shumë se 3 vitesh, bazuar në Ligjin nr.154/2014 ”Për

Organizimin dhe Funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”, auditime të

teknologjisë së informacionit duke ndikuar në: përmirësimin e qeverisjes IT, rritjen e

sigurisë së të dhënave dhe analizimin e tyre, përmirësimin e aplikacioneve si dhe

monitorimin e shërbimit të mirëmbajtjes që në pothuajse të gjitha rastet është

shërbim i dhënë tek palët e treta.

Bazuar në përvojën audituese të teknologjisë së informacionit, KLSH konstaton se

institucionet edhe pse investojnë në aplikacione të ndryshme me një përfshirje të

gjithanshme teknologjike, nuk i kushtojnë rëndësi mbrojtjes së të dhënave që

disponojnë duke ndërtuar rregullore të qarta, qoftë për punonjësit e brendshëm

ashtu dhe nga palët e treta që kanë akses në këto të dhëna, të cilat në disa raste

janë me rëndësi kombëtare.

KLSH, si institucion suprem auditimi, po luan një rol të rëndësishëm në

evidentimin e këtyre problematikave dhe ndërgjegjësimin e opinionit publik si dhe

palëve të interesuara për rëndësinë që ka kontrolli dhe ruajtja e të dhënave

personale pavarësisht klasifikimit për nga rëndësia që këto të dhëna kanë.

Vazhdimisht KLSH, rekomandon rritjen e kapaciteteve njerëzore në teknologjinë e

informacionit, si një mënyrë e domosdoshme për të qenë jo vetëm në sinkron me

investimet në këtë drejtim të cilat duhen monitoruar, por edhe në ndryshimin e

një kulture se në shtet nuk ka specialistë të përgatitur për teknologjitë reja dhe

askush nuk i monitoron ato.

Gjovalin PREÇI


FONDET BUXHETORE PËR ZHVILLIM BUJQËSOR KANË NEVOJË PËR MONITORIM TË VAZHDUESHËM

nga Gjovalin PREÇI – Drejtor Drejtorie, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 29 mars 2018.

KLSH në mënyrë të vazhdueshme po rrit kontributin dhe ndikimin e tij në

përdorimin me efektivitet, eficiencë dhe ekonomicitet të fondeve publike,

nëpërmjet auditimeve dhe kryesisht atyre të performancës. Konsolidimi në pesë

vitet e fundit të auditimit të performancës, si një nga llojet më bashkëkohore të

auditimit, ka bërë të mundur që të përfshihet në auditim gjithnjë e më shumë

përdorimi i fondeve buxhetore në fusha të caktuara të ekonomisë. Në këtë kuadër,

kohët e fundit KLSH ka përfunduar auditimin e performancës së fondeve buxhetore

të akorduara nga Agjencia për Zhvillim Bujqësor dhe Rural. Krahas mangësive të

evidentuara si në procedurat burokratike dhe të kushtueshme të aplikimit për

fermerët, informacion i kufizuar dhe jo cilësor, disa skema të dështuara (si ajo për

të luftuar mizën e ullirit), etj., efektiviteti i fondeve buxhetore për zhvillimin

bujqësor nuk ka arritur objektivat e synuara kryesisht për shkak të mungesës së

monitorimit të investimeve dhe skemave kombëtare të akorduara.

Pikësëpari, është e nevojshme që monitorimi të fillojë me një shpërndarje të

mjaftueshme të numrit të inspektorëve të AZHBR, për të kontrolluar dosjet e

aplikuesve dhe përfituesve potencial brenda afatit të caktuar pasi krijohen vonesa

të panevojshme në përzgjedhjen e projekteve, ekzekutimin e pagesave ndaj

përfituesve, për pasojë ndikim negativ në besimin e fermerëve për grandet në

skemat kombëtare të bujqësisë. Kështu, duhet shmangur konstatimi i një prirjeje

negative të zvogëlimit të numrit të inspektorëve dhe specialistëve që angazhohen

direkt me kontrollin dhe monitorimin e skemave kombëtare, dy nga aktivitetet e një

rëndësie të veçantë për AZHBR, në raport me numrin e skemave kombëtare,

numrin e përfituesve që duhet të kontrollojnë, shtrirjen e gjerë territoriale të

investimeve që financohen, si dhe rritjes së përvitshme të vlerës së fondeve

buxhetore, me pasoja në uljen e efektivitetit të grandeve të dhëna.


88 Botime 2018

Në kuadër të monitorimit të skemave kombëtare të një rëndësie të veçantë është

shmangia e mungesave në staf, kryesisht në drejtorinë e kontrollit, pasi duke ulur

volumin e punës, detyrimisht ul performancën monitoruese në tërësi të AZHBR-së.

Profesionet dhe formimi bazë universitar i specialistëve kontrollues në përshtatje

me drejtimet e akordimit të fondeve buxhetore është thelbi i suksesit në kontroll,

monitorim dhe efektivitet të skemave kombëtare. Fatkeqësisht konstatohet se

rekrutimi i një pjesë të konsiderueshme të punonjësve në sektorin e kontrollit

përgjatë viteve 2013-2017 ka qenë në kundërshtim me kriteret e përcaktuara nga

vetë AZHBR, për më tepër që mbizotërojnë profesione që nuk kanë lidhje të

drejtpërdrejtë me aktivitetet kryesore të saj. Po të shtojmë këtu se janë larguar

afërsisht 62% e specialistëve të drejtorisë së kontrollit, ku një pjesë e

konsiderueshme (30 prej tyre) janë me 3-6 vite eksperiencë në AZHBR me formimin

e duhur profesional, duke ndikuar negativisht në aktivitetin e kontrollit, si dhe në

efektivitetin e shpenzimeve buxhetore shtetërore.

Në mënyrë të domosdoshme duhet të përcaktohet qartazi në udhëzimet e

përbashkëta të Ministrisë së Bujqësisë dhe Ministrisë së Financave funksioni i

monitorimit për skemat kombëtare të vogla, përveç verifikimit para financimit dhe

pas financimit 70% të vlerës së investimit. Kjo duhet shoqëruar me ngritjen dhe

fuqizimin e sektorit të monitorimit, analizën për përcaktimin e numrit të duhur të

stafit të kësaj strukture, me qëllim mbulimin sa më të mirë jo vetëm të investimeve,

por dhe të skemave të ashtuquajtura të vogla. Sektori i monitorimit duhet të

hartojë një manual të detajuar për metodologjinë e kryerjes së monitorimit,

mungesa e të cilëve, ka sjell ulje të efektivitetit gjatë ushtrimit të detyrave të këtij

sektori dhe ulje të efektivitetit të fondeve të dhëna. Sektori i monitorimit duhet të

sigurojë informacion të mjaftueshëm për indikatorët gjatë monitorimit të

investimeve të cilët japin të dhëna reale dhe të qëndrueshme se sa efektive janë

fondet e dhëna. Gjithashtu, rritja e efektivitetit të veprimtarisë monitoruese të

AZHBR-së ka nevojë për rritjen e bashkëpunimit dhe koordinimit në kohë midis

sektorit të monitorimit dhe sektorëve të tjerë brenda këtij institucioni.

Është mjaft e rëndësishme që AZHBR të hartojë dhe të zbatojë një strategji dhe

aktivitete informimi e ndërgjegjësimi, duke ju drejtuar të gjitha grupeve të interesit

për skemat e përfitimit, kriteret dhe kushtet që duhet të plotësojnë për mbështetje

financiare të prodhimit bujqësor dhe zhvillimin rural, sipas kërkesës së vendosur në

udhëzimin përbashkët për zbatimin e skemave kombëtare. Një drejtim i veçantë për

fuqizimin dhe përmirësimin e monitorimit të fondeve buxhetore të akorduara nga

Gjovalin PREÇI


AZHBR është pajisja e stafit dhe specialistëve kontrollues me infrastrukturën

përkatëse që nga automjete të përshtatshme transporti, programe kompjuterike të

fushës, dhënie mundësie verifikimi në regjistra elektronikë publikë, mjete matëse, etj.

Gjatë auditimit të performancës së AZHBR në dhënien e grandeve buxhetore për

periudhën janar 2013 - shtator 2017 kanë rezultuar edhe problematika të tjera, për

të cilat Kryetari i KLSH, Zoti Bujar Leskaj, me vendimin nr. 209, datë 29.12.2017 ka

miratuar Raportin Përfundimtar, si dhe për përmirësimin e gjendjes, i ka

rekomanduar AZHBR-së dhe Ministrisë së Bujqësisë përkatësisht 38 masa

disiplinore dhe 11 masa organizative, me afat zbatimi kryesisht brenda gjashtë-

mujorit të parë 2018.


90 Botime 2018

PËR ZBATIMIN PA KUSHTE NGA QEVERIA TË REKOMANDIMEVE TË FMN-së

nga Bujar LESKAJ – Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetat “Gazeta Shqiptare”, “Albania Daily News” dhe “Tirana Times”,

më 1, 5 dhe 6 prill 2018.

Deklarata përmbyllëse e 20 marsit 2018 e misionit të parë të monitorimit të Fondit

Monetar Ndërkombëtar, pas dhënies së kredisë trevjeçare Shqipërisë prej 330.9

milionë euro më 28 shkurt 2014 (prej këtej, dhe kalimit të këtij institucioni

prestigjioz në rolin e thjeshtë vëzhguesit, në bazë të nenit 4, të marrëveshjes së

lidhur me FMN-në, dhe jo më ndikuesit të drejtpërdrejtë nëpërmjet kushteve për

akordimin e transheve të kredisë për ekonominë tonë), ngre disa shqetësime

thelbësore që duhet t’i lexojmë dhe adresojmë si duhet që të gjithë: Kuvendi,

Qeveria, njësitë e vetëqeverisjes vendore (bashkitë), institucionet e pavarura

kushtetuese, shoqëria civile dhe mediat.

Deklarata ngre alarmin se “Duke pasur parasysh nivelin e lartë të borxhit publik

(71,2% e PBB-së në fund të vitit 2017...), tronditje të tilla negative si ngadalësimi i

rritjes ekonomike... apo materializimi i detyrimeve të kushtëzuara, mund të japin

ndikim negativ te borxhi dhe te qëndrueshmëria e jashtme, çka do të kërkonte një

korrigjim të fortë fiskal”1. FMN me detyrime të kushtëzuara i referohet kryesisht

pagesave të Buxhetit të Shtetit ndaj partneriteteve publik-privat të lidhura deri tani

dhe që do të kontraktohen edhe në të ardhmen, si nga qeveria qendrore dhe nga

njësitë e vetëqeverisjes vendore.

Në lidhje me partneritetet publik-privat, FMN thekson në deklaratë se “...një

prioritet kyç është pakësimi i vendimmarrjeve të fragmentuara dhe fuqizimi i

proceseve të vlerësimit të riskut brenda Ministrisë së Financave. Këto procese janë

me rëndësi kritike, po të kemi parasysh detyrimet e mëdha të kushtëzuara që shpesh

1 http://www.imf.org/external/lang/albanian/np/ms/2018/ms032018a.pdf Deklarata Përmbyllëse e

misionit të FMN, faqe. 3, paragrafi i parë, 20 mars 2018.

http://www.imf.org/external/lang/albanian/np/ms/2018/ms032018a.pdf

Bujar LESKAJ


janë pjesë e kontratave të PPP-ve me një horizont kohor afatgjatë. Praktika aktuale

e propozimeve të pa kërkuara duhet të eliminohet”2.

Në të njëjtën linjë me rekomandimet e FMN, në përshëndetjen tij gjatë prezantimit

të Strategjisë sonë Kombëtare për Energjinë 2030, më 26 mars 2018, të lexuar nga

drejtoresha e USAID-it në Shqipëri, zj. Catherine Johnson, Ambasadori amerikan

Donald Lu u shpreh: “...Më lini që t’i bëj jehonë mesazhit që është përcjellë nga FMN

se Shqipëria do të përfitojë duke mos dhënë më koncesione jo konkurruese tek

bizneset individuale sepse duhet të ketë një kontratë transparente standarde për të

gjithë konkurrentët në sektorin e energjisë. Askush nuk duhet të marrë trajtim të

posaçëm3”.

Ky cilësim i fortë vjen nga Ambasadori Lu, miku i madh i shqiptarëve, ideator dhe

imponues për realizimin e reformës së domosdoshme në drejtësi, për forcimin e

shtetit të së drejtës, institucioneve dhe kombit shqiptar. Në veçanti, shqetësimi i tij

që askush nuk duhet të gëzojë trajtim të posaçëm në dhënien e fondeve publike,

duhet të na bëjë të reflektojmë thellë. Situata është vërtetë problematike.

Legjislacioni i derisotëm në fushën e koncesioneve dhe partneritetit publik-privat

(PPP) përballet me një handikap, me një të metë thelbësore. Ai nuk parashikon një

oponencë teknike dhe profesionale të pavarur nga Ekzekutivi, e cila të funksionojë

nën drejtimin dhe mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të Kuvendit. Neni 18 i Ligjit

nr.125/2013, “Për Koncesionet dhe Partneritetin Publik-Privat”, me emërtimin

“Komisioni i dhënies së koncesionit/partneritetit publik privat”, parashikon ngritjen

e kësaj strukture në varësi të plotë nga Autoriteti Kontraktues (i cili është në

shumicën dërrmuese të rasteve dikasteri i linjës), duke përfshirë edhe pagesën e

këtij komisioni për punën e bërë. Eksperienca e deritanishme sjell shembuj të

shumtë të koncesioneve të kontraktuara dhe menaxhuara keq, edhe për shkak të

mungesës së një oponence profesionale dhe të pavarur nga Ekzekutivi.

Sot jemi në kushtet kur projekti 1 miliardë euro i bërë publik nga Qeveria dhe në

tërësi planet për ofrimin gjithnjë e më të madh të shërbimeve publike në nivel të

qeverisjes qendrore dhe vendore, nëpërmjet koncesioneve ose formulës së PPP-ve,

sikurse e kanë theksuar dhe po e theksojnë me forcë edhe FMN, Banka Botërore,

USAID, etj., po sjellin ekspozimin e rritur të ekonomisë sonë përballë risqeve të (i)

përzgjedhjes së gabuar të një partneriteti publik-privat, pa një studim të thelluar të

raportit kosto-përfitim, (ii) të natyrës afatgjatë të këtyre projekteve dhe

2 Po aty, faqe. 3, paragrafi i tretë

3 http://www.tpz.al/2018/03/26/ambasada-amerikane-ultimatum-rames-ndal-koncesionet/

http://www.tpz.al/2018/03/26/ambasada-amerikane-ultimatum-rames-ndal-koncesionet/


92 Botime 2018

kompleksitetit të kushteve kontraktuale të tyre, (iii) të një kuadri ligjor të munguar

ose të paplotë, (iv) të transparencës dhe pjesëmarrjes së pakët të publikut në

proces, si dhe (v) të dështimit të projektit, me kosto të larta dhe afatgjata mbi

Buxhetin e Shtetit.

Këshillat profesionale të FMN-së duhen respektuar dhe zbatuar. Përballimi i risqeve

të mësipërme, përgatitja e strategjisë dhe planit të veprimit për zbutjen e tyre janë

përgjegjësi dhe detyra të menjëhershme dhe urgjente për institucionet e Shtetit

tonë.

Eksperienca e derisotme, e konstatuar edhe gjatë disa auditimeve tona si KLSH, ka

dëshmuar se koncesionet e dhëna dhe vitet e para të zbatimit të partneriteteve të

para publik-privat, në përgjithësi kanë gjeneruar problematika të shumta, ndër të

cilat edhe sociale, ku si më kryesoret renditen:

1. Kontrata koncesionare tejet të favorshme për biznese të caktuara dhe

jokonkurruese për shumicën dërrmuese të sipërmarrjeve private;

2. Rritje e paargumentuar e shpenzimeve prodhuese ose kostove të shërbimit për

efekt të shmangies së pagesës së taksës mbi fitimin ose në rëndim të çmimit fundor

mbi konsumatorin ose mbi Buxhetin e Shtetit;

3. Zgjatje të afatit të koncesioneve tej çdo limiti kohor;

4. Ndryshim i kritereve të përzgjedhjes së kompanisë fituese nga ato që i ofrohen

publikut shqiptar me kriteret e shpallura në shtypin e huaj dhe në dokumentet e

tenderimit;

5. Mos arkëtim i garancisë bankare nga koncesioni i dështuar;

6. Afat tejet i shkurtër i shpalljes së ftesave të projekteve koncesionare (praktika

botërore e ka mesatarisht 2 vjet, tek ne ka ndodhur shpallja edhe brenda pak

javëve!);

7. Mungesë e plotë dhe kronike e diskutimit paraprak publik për një koncesion ose

partneritet publik-privat që do të jepet;

8. Mungesë e strategjive për sektorët specifikë ku jepet koncesioni apo partneriteti

publik privat dhe përfshirje e gjerë e qeverisë qendrore në përzgjedhjen e

projekteve dhe licencimin përkatës;

9. Mospërdorim i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit dhe akteve të tjera juridike

ndërkombëtare, në të cilat Shqipëria si shtet është palë, të cilat prevalojnë mbi

Bujar LESKAJ


legjislacionin vendas dhe janë një premisë e mirë për rishikimin e kontratave

koncesionare problematike të dhëna më herët, të cilat cenojnë konkurrencën e lirë

dhe përkeqësojnë çmimet e mallrave dhe të shërbimeve për qytetarët.

Gjykoj se disa koncesione ose PPP, për vetë rëndësinë strategjike që mbartin (p.sh.

porte, aeroporte) sot dhe në të ardhmen duhen të argumentohen dhe mbrohen

nga Qeveria edhe në Këshillin e Sigurisë Kombëtare. Në këto raste orientimi duhet

të jetë drejt aleatëve tanë strategjikë si SHBA dhe Gjermania. Ndërsa kompanitë e

regjistruara si “off shore”, pra me pronësi jo të qartë dhe transparente, nuk duhet

të lejohen të marrin pjesë në tendera publikë.

Po më 20 mars 2018, Gjykata Europiane e Audituesve (ECA), institucioni suprem i

auditimit i Bashkimit Europian, duke publikuar gjetjet dhe rekomandimet e Raportit

të saj Special mbi partneritetet publik-privat të koordinuara nga Komisioni Europian

(të cilin do t’ia vëmë në dispozicion edhe Kuvendit dhe Ekzekutivit), shprehej se

“Partneritetet Publik-Privat të bashkë financuara nga BE në Vendet Anëtare, nuk

mund të konsiderohen si një opsion ekonomikisht i mundshëm për ndërtimin ose

dhënien në përdorim të infrastrukturës publike4”.

Sipas ECA-s, partneritetet publik-privat (PPP) të audituara prej saj paraqisnin

mangësi të përhapura dhe përfitime të kufizuara, duke rezultuar në 1.5 miliardë

euro shpenzime joeficiente dhe joefektive. Përveç kësaj, vlera për para dhe

transparenca u dëmtuan gjerësisht nga politika dhe strategji të paqarta, nga

analizat e papërshtatshme, nga regjistrimi jashtë bilancit i PPP-ve dhe mungese

balancimi në ndarjen e riskut mes privatit dhe Shtetit. Na lind natyrshëm pyetja: kur

në vendet e Bashkimit Europian, me një legjislacion dhe kulturë shtetare shumë më

të konsoliduar se ne, PPP-të konsiderohen problematike, si duhet të jenë ato tek ne?

Në deklaratën për shtyp, ECA pohon se audituesit e saj audituan 12 partneritete

publik privat të bashkë financuara nga BE në Francë, Greqi, Irlandë dhe Spanjë në

fushën e transportit rrugor dhe teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, me

një kosto totale prej 9.6 miliard euro dhe një kontribut të BE-së prej 2.2 miliard

euro.

Institucioni suprem i auditimit i BE-së thekson me forcë se “Audituesit gjetën që

PPP-të ju lejuan autoriteteve publike të siguronin infrastrukturë në shkallë të gjerë

përmes një procedure të vetme, por kjo e rriti riskun e konkurrencës së

4 https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INSR18_09/INSR_PPP_EN.pdf Njoftim për Shtyp i

Gjykatës Europiane të Audituesve, Luksemburg, 20 mars 2018, faqe 1, fragmenti i parë.

https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INSR18_09/INSR_PPP_EN.pdf


94 Botime 2018

pamjaftueshme dhe për këtë arsye autoritetet kontraktuese u vendosën në një

pozicion negociator më të dobët. Për më tepër, shumica e PPP-ve të audituara

demonstruan ineficienca të konsiderueshme gjatë ndërtimit të infrastrukturave që

kishin marrë përsipër, me shtatë nga nëntë projektet e kompletuara (që

korrespondojnë me 7.8 miliard euro si kosto projekti) që shkaktuan vonesa deri në

52 muaj dhe rritje të mëdha të kostos5”.

Në Greqi (deri tani vendi përfitues më i madh i kontributeve të BE-së nëpërmjet

PPP-ve, me 3.3 miliard euro ose 59% të totalit), kosto për kilometër e tre

autostradave të audituara u rrit ndjeshëm deri në 69%, ndërkohë që niveli i

rentabilitetit i këtyre projekteve u reduktua ndjeshëm, duke rënë me 55%. ECA

thekson se arsyet kryesore për këtë shpenzim joefektiv qëndronin në faktin se

boshllëqet financiare të shkaktuara nga rinegocimi i kontratave të PPP-ve u lejua të

mbuloheshin nga buxheti i BE dhe i shtetit investues, me projekte të përgatitura

keq nga partnerët publikë dhe me kontrata me koncesionarët privatë, të

nënshkruara përpara se sa çështjet e rëndësishme të ngelura pezull të ishin zgjidhur.

Të gjitha institucionet e Shtetit tonë duhet të ndërgjegjësohen në maksimum për

problematikën e thellë dhe serioze të menaxhimit të partneriteteve publik-privat

edhe tek ne. Risqet e lidhura me koncesionet dhe PPP-të, e bëjnë imperative dhe të

domosdoshme që Kuvendi të shikojë mundësitë për krijimin e një njësie të

oponencës së përhershme e profesionale ndaj gjenerimit dhe zbatimit në praktikë

të këtyre kontratave, një sekretariat pranë Kuvendit, i përbërë fillimisht qoftë edhe

nga dy ose tre ekspertë, personalitete të fushës së financave dhe administrimit

publik, një ekip i cili të funksionojnë në vartësi të tij dhe të jetë i pavarur

financiarisht nga Ekzekutivi. Kjo njësi duhet të ketë kapacitetin e mjaftueshëm

financiar për të komisionuar ekspertë të fushave respektive për studimin/

oponencën sipas koncesionit apo PPP-së që shqyrtohet, në emër dhe për llogari të

Kuvendit dhe Komisionit parlamentar përkatës. Krijimi i një strukture të tillë do të

jepte sinjalin e parë se vërejtjet dhe sugjerimet e FMN-së, Bankës Botërore, USAID-it

dhe partnereve tanë të tjerë të rëndësishëm ndërkombëtarë, ndaj risqeve që po

grumbullohen mbi menaxhimin e qëndrueshëm të financave tona publike, po

dëgjohen si duhet, këshillat po zbatohen dhe kundërveprimi ndaj këtyre risqeve

është ai i duhuri dhe në kohë.

5 https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INSR18_09/INSR_PPP_EN.pdf Po aty, faqe 1,

fragmenti i tretë.

https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/INSR18_09/INSR_PPP_EN.pdf

Bujar LESKAJ


Nga Bujar LESKAJ – Kryetar i KLSH-së,

botuar në gazetën “55”, më 11 prill 2018.

Të bashkuar dhe të frymëzuar nga moto e INTOSAI-t “Experentia mutua Omnibus

prodest (Nga eksperienca e përbashkët fitojmë të gjithë)”, duke falenderuar dhe

shprehur mirënjohje të thellë për mirëdashjen dhe angazhimin personal të

Presidentit Al-Sarawi të Byrosë së Auditimit Shtetëror të Kuvajtit dhe të gjithë

punonjësve të Byrosë që kontribuan në organizimin ekzemplar të kësaj Konference

të Përbashkët Shkencore, më lejoni të cilësoj se jo rastësisht janë përzgjedhur tre

tema themelore të saj.

Auditimi mbi bazën e riskut, risqet e punës institucionale, si dhe qasja ndaj

revolucionit dixhital të Big Data (të dhënave masive) janë sot kryefjala e zhvillimeve

më të fundit të progresit në auditimin suprem publik kudo në botë.

I. Auditimi mbi bazën e riskut

Në ditët e sotme, si në auditimin publik ashtu dhe në atë jo publik, janë të njohura

botërisht katër qasje audituese: ajo e procedurave thelbësore, e bilanceve

financiare, e auditimit të bazuar në sistem dhe e auditimit të bazuar në risk. Qasja e

fundit është mënyra e auditimit që po fiton gjithnjë e më shumë përparësi, sepse

mundëson përdorimin me efektivitet dhe efiçiencë të burimeve të kufizuara

audituese në dispozicion të institucioneve publike dhe private.

Risku karakterizon çdo veprimtari që kryen njeriu në shoqëri, ekonomi, politikë,

arsim, shkencë, shëndetësi, rend, turizëm, infrastrukturë, etj. Çdo risk është

specifik, dmth ka natyrën e tij: përmasat, densitetin (i lartë, i mesëm, i ulët),

ndikimin, masën e humbjeve (dëmtimeve), etj. Risku në sistem përcaktohet nga

natyra e proceseve, objekteve dhe struktura (infrastruktura). Për të menaxhuar

riskun në sistem, duhet bërë menaxhimi i proceseve eventualisht në objekte

ose/edhe në strukturat përkatëse.

AUDITIMI SUPREM PUBLIK I SHQIPËSË DHE KUVAJTIT SË BASHKU NËN MOTON E INTOSAI-t


96 Botime 2018

Risku është pasiguria e rezultatit, dhe një menaxhim i mirë i riskut lejon:

Të rritet besimi në arritjen e rezultateve të dëshiruara;

Të trajtohen kërcënimet në mënyrë efektive në nivele të pranueshme; dhe

Të merren vendime të informuara mbi shfrytëzimin e mundësive.

Menaxhimi i mirë i riskut u lejon grupeve të interesit të rrisin besimin në aftësitë

organizative të institucionit dhe në dobinë e shërbimeve të ofruara prej tij.

Kjo është arsyeja përse auditimi mbi bazën e riskut njihet ndërkombëtarisht si

praktikë e mirë jo vetëm në administratën publike, por në të gjithë sektorët e

ekonomisë, si çelësi i suksesit të një institucioni, njësie ose strukture audituese, në

përmbushjen e misionit dhe detyrave të saj.

Kjo qasje behet akoma dhe më shumë domosdoshmëri në veprimtarinë e

institucioneve supreme të auditimit publik, vëllimi i punës së të cilave po rritet në

progresion gati gjeometrik me kalimin e kohës dhe me disponueshmërinë gjithnjë e

më të madhe të të dhënave virtuale të enteve që ato auditojnë, pa shkëputur

punën në terren dhe komunikimin e vazhdueshëm me drejtuesit dhe punonjësit e

tjerë të institucionit të audituar.

Hapi i parë në analizën dhe modelimin e riskut është identifikimi i nevojës për të. E

thënë ndryshe: a ndeshemi me një nivel risku të atillë për të cilin do të ishte e

nevojshme dhe frytdhënëse një analizë e kujdesshme? Analizimi dhe vlerësimi i

riskut ka njohur dhe po njeh një bum, jo vetëm në fushën ekonomiko-financiare,

por pothuajse në çdo aspekt të jetës.

Jam i sigurtë se prezantimet e Byrosë së Auditimit Shtetëror te Kuvajtit, e cili është

një SAI shumë i zhvilluar dhe me progres konstant në të gjitha llojet e auditimit, e

Zyrës së Auditimit Suprem të Polonisë(NIK), një nga SAI-t Europiane më të mëdha

dhe moderne, të Zyrës Kombëtare te Auditimit te Kosovës, e cila dhe pse një

strukture relativisht e re, e krijuar vetëm një dekadë me parë, ka njohur një

dinamike të ndjeshme zhvillimi, së bashku me kontributin tonë modest si ALSAI, do

të sjellin praktika dhe eksperienca të punës audituese bazuar mbi analizën e riskut,

me vlerë për të gjitha SAI-t tona dhe më tej.

Prezantimet do të theksojnë se metodologjia e auditimit dhe qasjet hulumtuese

bazuar në analizën e riskut janë shumë të ngjashme si në auditimin financiar e të

përputhshmërisë, ashtu dhe në atë të performances dhe të teknologjisë së

informacionit. Gjatë kryerjes së këtyre katër lloj auditimeve, risqet analizohen në dy

Bujar LESKAJ


nivele, në nivelin strategjik dhe në nivelin operacional. Analiza e riskut në nivelin

strategjik kryhet për të identifikuar dhe përzgjedhur fushat dhe institucionet që do

të auditohen, ndërsa analiza në nivel operacional kryhet për të identifikuar në

mënyrë të hollësishme temën dhe entitetin(entitetet) e zgjedhur për të audituar.

Shkëmbimi i eksperiencave të auditimeve tona bazuar në risk, do të na mundësojnë

si SAI që të përmirësojmë dhe përsosim:

• Vlerësimin dhe minimizimin e riskut të auditimit, duke e përqendruar auditimin

në zonat me risk të lartë;

• Përdorimi optimal te burimeve audituese që kemi në dispozicion;

• Një vlerësim paraprak ezaurues rreth temës dhe entitetit që auditohet;

• Zbulimin e dobësive më të theksuara në funksionimin e

entit/programit/projektit të audituar;

• Vlerësimin dhe dokumentimin e riskut të audituesve, duke marrë parasysh

riskun e menaxhimit dhe riskun e realizimit të objektivave të vetë audituesve;

• Rritjen e besueshmërisë së auditimit;

• Kontributin për arritjen e 3E-ve (ekonomicitetit, efektivitetit dhe eficiencës nga

enti/projekti/programi i audituar;

• Realizimin e auditimeve efektive dhe ekonomike.

II. Risqet e punës institucionale

Gjatë ditës së dytë do të prezantojmë eksperiencat e secilit nga SAI-t tona në

menaxhimin, pra në përballimin dhe mitigimin e risqeve të veprimtarisë sonë

institucionale. Suksesi i këtyre eksperiencave dhe qasjeve në menaxhimin e riskut

institucional varet shumë nga prania e një strategjie përkatëse efektive dhe plan

veprimi eficient dhe efektiv.

Menaxhimi i riskut konceptohet si tërësia e proceseve të përfshira në identifikimin,

vlerësimin dhe gjykimin e risqeve, përcaktimin e përgjegjësisë, ndërmarrjen e

veprimeve për zvogëlimin apo parashikimin e tyre, si dhe monitorimin dhe

rishikimin e progresit.

Sipas Modelit COSO-ERM, menaxhimi i riskut institucional është një proces i ndikuar

nga titullari i njësisë, menaxherët dhe pjesa tjetër e stafit, i projektuar për të

identifikuar ngjarjet e mundshme që mund të kenë impakt në institucion dhe


98 Botime 2018

menaxhuar riskun, për ta mbajtur brenda kufijve të oreksit për risk, që i përket

arritjes së objektivave strategjike të institucionit.

Si ALSAI, ne mars 2015, mbështetur në ISSAI 9130 “Udhëzues për Standardet e

Kontrollit të Brendshëm për Sektorin Publik- Informacion i zgjeruar për Menaxhimin

e Riskut Institucional” dhe në Ligjin e vendit ”Për Menaxhimin Financiar dhe

Kontrollin”, kemi miratuar Strategjinë e Menaxhimit të Riskut Institucional, në

përputhje me objektivat kryesore të Strategjisë së Zhvillimit të SAI-t tonë 2013-

2017.

Qëllimi i Strategjisë sonë të menaxhimit të riskut është që të sigurojë që ky koncept

të jetë në themel të kulturës organizative, nëpërmjet qasjes dhe filozofisë së

zvogëlimit të riskut dhe vlerësimit të tij, për çdo veprimtari që kryen institucioni i

Kontrollit të Lartë të Shtetit.

Si SAI, e konsiderojmë se për të qenë efektiv, menaxhimi i riskut institucional duhet

të bëhet pjesë e kulturës dhe veprimtarisë së audituesve tanë, i integruar në planet

dhe veprimtaritë e përditshme audituese dhe nuk duhet parë si një program i

shkëputur.

Në vijueshmëri në këto vite, kemi kërkuar qe menaxhimi i riskut të bëhet

përgjegjësi e çdo punonjësi të institucionit, i çdo niveli deri në hierarkinë më të lartë

drejtuese.

Shpreh besimin se shkëmbimi i eksperiencave dhe diskutimet e SAI-ve tona, gjatë

pjesës së parë të ditës së dytë të kësaj Konference Shkencore, lidhur me mundësitë

e një menaxhimi sa më efektiv të riskut të veprimtarisë institucionale, do të japin si

rezultat përsosjen e politikave tona menaxheriale të menaxhimit të riskut.

Pjesa e dytë e ditës së dytë të Konferencës sonë do të përqendrohet në diskutimin e

një prej sfidave më madhore, me të cilën përballen dhe do të përballen edhe më

gjerë e thellë në të ardhmen, të gjitha SAI-t tona, me menaxhimin e fluksit dhe

vënien në përdorim të të dhënave masive dixhitale, të quajtura “Big data”.

“Big Data”, ose të dhëna masive, është një term i dalë botërisht në fillim të viteve

2000, i cili përshkruan një vëllim të madh të dhënash në forme dixhitale, të

strukturuara dhe të pastrukturuara.

III. Big Data

Bujar LESKAJ


Në epokën e dixhitalizimit të mbarë shoqërive tona, gjithnjë e më shumë informata

janë në dispozicion në internet. Me qeverisjen elektronike, qeveritë mund të bëhen

më transparente në sytë e qytetarit, pasi mund ta vendosin informacionin

menjëherë në dispozicion të tij në kohë reale dhe ta bëjnë lehtësisht të arritshëm

për të.

Në të njëjtën kohë, qytetarët gjithnjë e më shumë po përfshihen në çështjet e

auditimit. Ata mund të bëhen të ashtuquajturit "auditues nga kolltuku", pra nga

komoditeti i shtëpisë së tyre ose nga vendi i tyre i punës, ata mund t'u japin

audituesve opinionet dhe gjetjet e tyre për një sërë çështjesh, apo edhe të veprojnë

si auditues në lidhje me programe ose shërbime publike.

"Të dhënat e hapura" (open data), të dhënat masive (Big Data) dhe qasja e

pakufizuar elektronike në informacion, janë quajtur "vaji i ri" që lubrifikon shoqëritë

moderne. Ato kanë implikime shumë të gjera për të gjitha institucionet shtetërore,

duke përfshirë institucionet supreme të auditimit (SAI-t), pasi kërkojnë prej tyre që

të ndryshojnë në mënyrë drastike mënyrën se si e organizojnë punën e tyre.

Në kushtet e një aktiviteti si publik dhe privat, i cili po ndryshon kaq me shpejtësi në

botën e internetit, ne SAI-t ndodhen përpara një sfide sa të vështirë aq edhe

thelbësore për ta. Në pamje të parë, duket sikur ata humbasin pozicionin e tyre të

privilegjuar, ngaqë pothuajse gjithkush ka një qasje pothuajse të pakufizuar në

informacion.

Në të vërtetë, është pikërisht tani momenti ynë, i SAI-ve, për të përcaktuar rolin

parësor që duhet të kenë në këtë shoqëri të “open data dhe “”big data”. Sqarimi

dhe interpretimi i të dhënave dixhitale të veprimtarive publike, garantimi i sigurimit

të vërtetësisë së tyre janë detyra dhe përgjegjësi që natyrshëm bien mbi strukturën

kushtetuese që mbikëqyr miradministrimin e fondeve publike, pra pikërisht mbi ne.

Ne SAI-t duhet të shfrytëzojmë plotësisht pozitën e veçantë dhe përvojën e tyre për

të mbledhur dhe analizuar në mënyrë kritike informacionin. Ne na është besuar

ligjërisht qasja në të gjitha institucionet qeveritare, duke përfshirë ato agjenci, që,

për nga natyra e punës që bëjnë, mbeten jashtë aksesit të qytetarëve. Prandaj dhe

përgjegjësia jonë është më e madhe.

Jam i bindur se konferenca dhe kumtuesit e saj do të paraqesin strategjitë dhe

taktikat e SAI-ve tona në fushën e dixhitalizimit, të të dhënave të hapura dhe të

dhënave masive, në mënyrë që të ndërtojmë kapacitetet e duhura njerëzore, duke

përfshirë trajnimin dhe rekrutimin e personelit me kapacitete në fushën e TI dhe


100 Botime 2018

çështjet që lidhen me analizën e të dhënave masive dhe dixhitalizimin, si dhe duke

kryer ndryshimet e mundshme organizative(krijimin e departamenteve, drejtorive

apo njësive të reja, etj.).

Sot sfida e punës audituese është sigurimi i cilësisë në përdorimin e të dhënave

masive. Sot, një auditues nuk mund dhe nuk duhet ta konceptojë punën e tij larg

përdorimit të përditshëm, në çdo kohë dhe vend-ndodhje të laptop-it të vet.

Zhvillimi i metodave të reja të auditimit, mjeteve dhe teknikave të përshtatura për

punën në ekip, duke përdorur në çdo hap internetin, kërkon analizë të thelluar të të

dhënave, për të verifikuar vërtetësinë dhe saktësinë e tyre, duke siguruar cilësi në

përdorimin e të dhënave masive. E gjithë kjo qasje e re do të kërkojë përshtatjen e

procesit të auditimit, sqarimin e çështjeve të aksesit dhe ruajtjes së të dhënave, si

dhe sigurimin që SAI i ka aftësitë të auditojë sistemet e TI ku ruhen të dhënat

masive.

Konferenca jonë do të përcjellë fuqishëm mesazhin se të dhënat masive kanë një

potencial të jashtëzakonshëm në gjurmimin dhe analizimin e shpenzimeve

qeveritare, jo vetëm nga ne audituesit, por edhe nga publiku dhe qytetarët e

interesuar. Ndaj bindjen se ne SAI-t, si institucionet më të larta të auditimit publik

në vendet tona, do të punojmë fort në këtë drejtim, në sinergji me partnerët e tjerë

lokalë dhe ndërkombëtarë, që të dhënat qeveritare të hapen për publikun. Këto të

dhëna të hapura dhe masive do të kenë një impakt të madh në rritjen e

Formatimi i të dhënave qeveritare në formën e të dhënave masive është një tjetër

sfidë dhe për këtë, ne SAI-t kemi një rol qendror në promovimin e transparencës, si

dhe që aksesi i qytetarit, publikut dhe shoqërisë civile në informacionin qeveritar të

mund të kuptohet dhe përdoret prej tyre në formatet e të dhënave të hapura dhe

të dhënave masive.

Konferenca jonë do të diskutojë rëndësinë e mësimit kumulativ në dixhitalizimin e

aktivitetit auditues, duke u rekomanduar SAI-ve të përpilojnë strategji për këtë dhe

përshtatje të këtij lloji mësimi me standardet ndërkombëtare të fushës (ISSAI-t). Ajo

do të diskutojë aspektet ligjore dhe specifikimet e sigurisë së të dhënave masive, si

dhe sfidat e aksesit dhe cilësisë së të dhënave masive, veçanërisht ato që kanë të

bëjnë me aksesin ndaj të dhënave të njësisë publike që auditohet mbi një bazë të

përhershme. Konferenca po ashtu do të trajtojë sfidën e përdorimit të të dhënave

masive si inpute për auditimet dhe diapazoni në të cilin të dhënat nga auditimi

mund të publikohen si të dhëna të hapura, me qëllim që të merret përfitim shtesë

për publikun dhe qytetarin.

Bujar LESKAJ


produktivitetit dhe të menaxhimit të riskut të programeve dhe fondeve qeveritare.

Kjo përbën pa dyshim një sfidë kryesore për rritjen e transparencës, besimit të

qytetarit në qeverisje dhe kufizimin efektiv të korrupsionit.

Për ne, kjo eksperiencë e një Konference të plotë të përbashkët shkencore është

unikale dhe do të jetë me dobishmëri e përfitim të jashtëzakonshëm.

Duke falenderuar edhe njëherë Byronë e Auditimit Shtetëror te Kuvajtit dhe në

veçanti Presidentin Al-Sarawi për mikpritjen e ngrohtë dhe organizimin e përsosur

të kësaj Konference, Ju uroj të gjithëve suksese në kumtesat tuaja dhe në punimet e

Konferencës!

Në përfundim, më lejoni një konsideratë personale. Si ALSAI, si SAI i një vendi të

vogël Europian, jemi përpjekur gjatë viteve 2012-2017 të organizojmë disa forume

për progresin e auditimit publik, të bindur në dobinë e shkëmbimit të ideve dhe

eksperiencave të punës sonë audituese si SAI Europiane dhe më gjerë. Kemi

realizuar pesë konferenca vjetore modeste, me pjesëmarrje dhe të studiuesve e

këshilltarëve nga SIGMA, DG-Budget, Parlamenti Europian, etj., për tema të

ndryshme si Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit për një menaxhim financiar

të përgjegjshëm në sfidat e sotme, Auditimi kombëtar në shërbim të qeverisjes

kombëtare, Analiza e Riskut, Të Auditosh për Qëndrueshmëri dhe Zhvillim, etj.


102 Botime 2018

KONTRIBUTI I KLSH-së NË INVESTIMET E HUAJA

nga Yllka PULASHI – Drejtore Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën”Koha Jonë”, më 17 prill 2018.

Marrja e statusit të vendit kandidat për në BE dy vjet më parë, po sjellin rritjen e

angazhimit dhe projekteve të Bashkimit Europian. Investimet e huaja direkte vitin e

kaluar arritën vlerën e 970 milionë eurove. Sipas statistikave të Bankës së

Shqipërisë, investimet e huaja mbyllën një tjetër vit në rritje, me rreth 3.6% më

shumë krahasuar me vitin 2016, në realizimin e projekteve dhe programeve me

financim të huaj nga institucione donatore ndërkombëtare ose nga shtete partnere

të Shqipërisë. Interesi më i lartë i vendit tonë është që këto financime, shumica e të

cilave janë kredi të buta, të realizohen në kohë, duke sjellë përmirësim të ndjeshëm

të perspektiva e ditëve të fundit e çeljes nga Parlamenti Europian të negociatave

për anëtarësimin e infrastrukturës dhe rritje të cilësisë së shërbimeve publike ndaj

qytetarit shqiptar.

Në shërbim të këtij interesi madhor, edhe KLSH si institucion agjent i qytetarit dhe

Kuvendit për përdorimin me ekonomicitet, efektivitet dhe eficiencë të parasë

publike, i ka parë auditimet e tij në projektet me financim të huaj, në funksion të

mirëmenaxhimit të këtyre fondeve.

Duke parë kompleksitetin dhe problematikën e marrëveshjeve me donatorët dhe

institucionet kreditore të huaja, ka qenë dhe është në vijimësi investimi që trupa

audituese e këtyre projekteve të përfaqësohet nga audituesit me eksperiencë dhe

dije profesionale, të kompletuar nga auditues të rinj me të dhëna premtuese.

Rritja e efektivitetit të investimeve në projektet me financime të huaja, kërkon para

së gjithash studime të fizibilitetit (leverdishmërisë) sa më të sakta dhe të

gjithanshme, me pjesëmarrjen e të gjithë palëve të interesuara, të bashkërenduara

me përllogaritjet e nevojshme për kohën, formën dhe mundësinë e kthimit të

investimit, të shprehur në tregues të matshëm dhe të dukshëm sasiorë dhe cilësorë.

Eksperienca e deritanishme ka treguar se projekti ose programi me financim të huaj

Yllka PULASHI


merr një periudhe kohore relativisht të gjatë për zbatimin e tij, me vonesa të

theksuara, duke zbehur përfitimin përfundimtar prej tij.

Brenda vetë projektit, nuk ka gjithnjë një ekuilibër optimal midis shpenzimeve

kapitale dhe atyre operative, çka bën që jo të gjitha programet dhe projektet të

jenë të orientuara drejt zgjerimit të kapaciteteve prodhuese të ekonomisë sonë,

përmirësimit të produktivitetit të saj, rritjes së aftësive konkurruese dhe mundësive

për punësim.

Edhe nëse projekti ecën mirë në momentet e fillimit, nuk janë të pakta rastet kur

veprimtaria mbikëqyrëse e enteve tona publike paraqet mangësi, duke ndikuar në

cilësinë dhe në afatet e realizimit të projektit nga kontraktori. Kjo gjeneron shpesh

një ujdi të fshehtë mes drejtuesve të projektit dhe kontraktorit dhe kjo dukuri

negative kërkon para së gjithash një monitorim të rreptë nga ana e njësive zbatuese

publike, punonjësit e të cilave duhet të jenë të përgjegjshëm, se përfitimet e

komuniteteve, ashtu si dhe huaja e marrë e që duhet paguar nga Buxheti i Shtetit,

varen prej veprimtarisë së tyre. Gjatë veprimtarisë audituese si KLSH, nga auditimet

tona kemi konstatuar se vijon të mbetet problematik realizimi në afat i projekteve

me financime të huaja, të shoqëruara me nivele të ulëta disbursimi në krahasim me

programin e marrëveshjes, shpesh të shoqëruara me kosto shtesë në pagesën e

përqindjes për kredinë e pa tërhequr, si dhe vonesa në realizmin e objektivave. Në

rastin e rialokimeve, rriten me tepër shpenzimet menaxheriale dhe të konsulencës,

në dëm të shpenzimeve për investime.

Në projektet e infrastrukturës rrugore, një nga shkaqet kryesore të vonesave dhe të

rritjes së kostos janë shpronësimet, ku përgjithësisht projektet nisin dhe kontratat

nënshkruhen pa përfunduar plotësisht procedura e shpronësimeve. Gjithashtu,

pamundësia financiare për kompletimin plotë të segmenteve të veçanta rrugore, ka

cënuar sigurinë rrugore si dhe standardet Europiane të kësaj sigurie. Kemi vërejtur

se jo në të gjitha rastet mbahen garancitë bankare për kontratat e nënshkruara,

duke lënë shkak për mos përmbushje të detyrimeve kontraktore dhe mungesë

penalizmi, kryesisht kjo për kontratat e shërbimeve të konsulencës. Mungesa e

bashkërendimit të kohës së përfundimit të projektit, me përgatitjen dhe

kualifikimin e personelit të nevojshëm për të vënë në zbatim investimet e kryera, ka

zvogëluar efektivitetin e projekteve.

Njësitë e menaxhimit/koordinimit të projektit nuk arrijnë të zbatojnë ligjin e

marrëveshjes në mënyrë të plotë lidhur me dokumentacionin që rrjedh prej saj

(amendamentet, marrëveshje të veçantë mbi procedurat e disbursimit, etj.) Në të


104 Botime 2018

shumtën e herës janë konstatuar ndryshime të shpeshta të stafeve, ose ndryshime

të strukturës së tyre, duke sjellë mos organizim, apo mbikëqyrje dhe monitorim të

dobët të projekteve.

Kemi vërejtur mangësi të shumta dhe cilësi të dobët të shërbimeve të supervizionit

gjatë zbatimit të kontratave, pasi ka raste që nuk arrihen parametrat teknike të

përcaktuar në marrëveshje për punimet e reja apo rehabilituese, duke rënë në ujdi

me kontraktorin. Për pasojë, bie cilësia e punimeve dhe ligjërohen padrejtësisht

vonesat në zbatimin e projektit. Në fushën e prokurimeve hartohen kontrata pa

objektiva të matshëm dhe pa sanksione në rastet e mos arritjes së treguesve;

likuidime për shërbime dhe punime të parealizuara dhe të pa dokumentuara, mos

aplikim të penaliteteve gjatë zbatimit të kontratës bazë, zgjatje të paargumentuara

të afatit të punimeve, etj.

Një problem i rëndësishëm i dalë nga auditimet është mosrealizimi i monitorimit të

vazhdueshëm dhe mbikëqyrja e kontratave të punimeve për shërbimin e

konsulencës, duke sjellë për pasojë dëm ekonomik për punime të pakryera por të

paguara, cilësi të dobët, shtim të volumeve të punimeve dhe vonesa të tej zgjatura

dhe të pa argumentuara e pa justifikuara në realizimin e komponentëve të veçantë

dhe të projektit në tërësi. Janë konstatuar parregullsi në zbatimin e afateve të

përfundimit të kontratave (kryesisht për punimet e ndërtimit), si dhe nuk kanë

kërkuar zbatimin e penaliteteve për kontraktorët të cilët nuk kanë mundur të

plotësojmë detyrimin e realizimit të kontratës brenda afateve të përcaktuara.

Të gjitha këto të meta dhe shumë të tjera të konstatuara nga auditimet, si KLSH

kemi synuar t’i korrigjojmë me rekomandimet që kemi dhëne në auditimet tona, në

bashkëpunim të ngushtë me institucionin e audituar dhe me ministritë e organet

superiore të mbikëqyrjes.

Sfida me miratimin e ligjit të ri organik të KLSH-së në vitin 2014, për mundësinë e

auditimit të projekteve të financuara nga fonde të Bashkimit Europian, ka hapur një

perspektivë të gjerë përpara audituesve të institucionit. Nga njëra anë, përafrimi i

zhvillimit të ekonomisë shqiptare me rregullat e Acquis Communautaire kërkon

rritjen e eficiencës maksimale prej investimit të fondeve të brendshme dhe të

huaja. Nga ana tjetër, ritmi i Shqipërisë për arritjen e standardeve Europiane do të

varet shumë nga rritja e nivelit të financimeve të jashtme, si dhe e cilësisë

audituese të këtyre financimeve, në funksion të përshpejtimit të integrimit të

vendit.

Yllka PULASHI


KLSH e ka rrokur këtë sfidë dhe e ka përballuar me sukses atë, në sajë të trajnimeve

dhe eksperiencës së grumbulluar me grupe auditimi, me auditues të fushave të

ndryshme (ekonomistë, financierë, inxhinierë, jurist, etj.), si në SAI-t partnere,

kryesisht në Poloni, Kroaci dhe Turqi, si dhe në trajnimet e Projektit të Binjakëzimit

të BE-së, IPA 2013 (i cili është në fazën përmbyllëse të tij, pas realizimit me sukses

të mbi 90 misioneve të këshillimit dhe trajnimit), ashtu dhe në trajnimet brenda

vendit me ekspertë të fushës.

Plani i ri strategjik i zhvillimit të institucionit 2018-2022, i lançuar nga Kryetari i KLSH

në Analizën Vjetore të KLSH në shkurt 2018, në qytetin e Durrësit, përmban

objektiva ambiciozë dhe në drejtim të rritjes së cilësisë së gjetjeve dhe

rekomandimeve të institucionit, përsa i përket projekteve me financim të huaja,

objektiva të cilat trupa jonë audituese është e angazhuar maksimalisht t’i realizojë

në kohë dhe me efektivitet të plotë.


106 Botime 2018

TRANSPARENCA E KLSH-së PËRBALL PARTNERËVE STRATEGJIK TË SAJ

nga Klejvis KULE – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf“, më 19 prill 2018.

Kriza financiare globale, e cila shkatërroi vendet e punës dhe dëmtoi rritjen

ekonomike në shumë pjesë të botës, përqendroi vëmendjen në nevojën për një

transparencë më të madhe në sektorin publik dhe atë privat. Kjo thirrje për

transparencë, së bashku me shtrirjen gjithnjë e më të gjerë të internetit,

dixhitalizimin e të dhënave, përdorimin e teknologjisë si dhe nga lëvizjet e

ndryshimeve shoqërore dhe politike, krijuan atë që quhet “Axhenda e hapur e

veprimtarisë”. Në Transparency International Strategy 2020 (TIS) theksi vihet në

ndryshimin që institucionet publike dhe private të zbatojnë standardet më të larta

të transparencës, llogaridhënies dhe integritetit për të parandaluar dhe përballuar

korrupsionin. “Transparenca” mund të përshkruhet si parim që njerëzit, të cilët

varen nga vendimet administrative, transaksionet e biznesit ose subvencionet,

fitojnë njohuri se si bëhen vendimet që i prekin ato në mënyrë direkte ose indirekte.

Është detyrë e nëpunësve civilë, menaxherëve dhe agjencive të veprojnë në mënyrë

transparente, të kuptueshme dhe të parashikueshme. Vitet e fundit po bëhen

përpjekje të madhe për tu anëtarësuar në Bashkimin Europian dhe një nga kriteret

e rëndësishme për tu plotësuar është, përshtatja e legjislacionit të Komunitetit Europian

në hapësirën e tyre ligjore dhe pastaj ta vënë atë në zbatim. Ndërmjet shteteve

demokratike është arritur një konsensus i përgjithshëm mbi përbërësit e qeverisjes

së mirë, që përfshijnë disa parime, ku përveç të tjerave është transparenca dhe

pjesëmarrja qytetare në vendimmarrjen e institucioneve publike. Sa më sipër

procedurat transparente nënkuptojnë mbledhjet e hapura, publikimin e gjendjes

financiare, legjislacionit, buxhetin, auditimet, prokurimet, etj.

Në Republikën e Shqipërisë ekziston një nevojë dhe domosdoshmëri për

ndërgjegjësimin dhe edukimin e vetë institucioneve për transparencë në

administratën publike. Si i tillë, vendi ynë ka nevojë të përmirësojë politikat e

qeverisë përsa i përket transparencës si dhe qytetarit i duhet ofruar një pasqyrë për

Klejvis KULE


një administratë publike të depolitizuar, profesionale dhe të zhvilluar duke u bazuar

në praktikat më të mira ndërkombëtare të menaxhimit të burimeve njerëzore.

Vetëm një qasje e tillë do të siguronte krijimin dhe zhvillimin e një administrate

publike të pa korruptuar dhe të pavarur nga ndikimi politik, e cila bazë themelore të

funksionimit të saj ka ligjin dhe si e tillë është në shërbim të të gjithë shoqërisë.

Parandalimi dhe luftimi i korrupsionit në administratën publike duhet të jetë

rrënjësor dhe të gjitha institucionet duhet të punojnë në bashkëpunim të ngushtë

me njëra tjetrën. Duhet të kthehet besimi i publikut dhe të rritet rezistenca kundër

sjelljes dhe praktikave të korruptuara. Mungesa e transparencës në marrëdhëniet

midis politikanëve, shërbyesve civilë, udhëheqësve publikë dhe bizneseve të tyre

krijon një ambient të mbyllur ku mundësia dhe presioni i korrupsionit është i lartë.

Këtë nismë të rëndësishme, nëpërmjet një pune me vullnet të palodhur, prej viti

2012 e deri më sot, e ka vënë në zbatim një nga institucionet model të vendit tonë,

siç është Kontrolli i Lartë i Shtetit. Sipas standardeve ndërkombëtare (ISSAI 20),

nocioni i transparencës i referohet raportimit publik të besueshëm, të qartë dhe

relevant të SAI mbi statusin, mandatin, strategjinë, aktivitetet, menaxhimin

financiar, operacionet dhe performancën e SAI-t. Përveç kësaj, ai përfshin detyrimin

e raportimit publik mbi gjetjet dhe konkluzionet e auditimit, si dhe qasjen e publikut

në informacionin mbi SAI. Duke i vënë gjetjet e tyre të auditimit në dispozicion të

publikut, SAI-t ofrojnë një dritare kritike mbi transparencën në menaxhimin e

financave publike.

Kohët e fundit qytetarët i shikojnë Institucionet Supreme të Auditimit (SAI) si

institucione të besueshme, të cilat nëpërmjet raporteve dhe gjetjeve të tyre

ndihmojnë në përdorimin e fondeve publike me ekonomicitet, eficiencë dhe

efikasitet. Ata duan të dinë se si shpenzohen fondet publike nga institucionet

publike dhe se si institucionet i kryejnë detyrat e tyre. Sot, siç është theksuar më

parë, ekziston një kërkesë më e fortë për promovimin e demokracisë dhe qeverisjes

së mirë, e cila kërkon forcimin e transparencës dhe llogaridhënies. Si një institucion

kyç për t'iu përgjigjur kësaj kërkese, SAI-t po marrin shumë rëndësi, roli dhe

përgjegjësitë e tyre po rriten vazhdimisht. Siç theksohet në standardet

ndërkombëtare, SAI duhet të komunikojë në mënyrë të qartë me qytetarët se çfarë

bëjnë dhe çfarë vlere të shtuar ata krijojnë për shtetet dhe shoqëritë e tyre në

mënyrë që të rrisin njohuritë publike rreth rolit që luan SAI në aspektin e

llogaridhënies dhe transparencës.


108 Botime 2018

Sa më sipër, bazuar në motot “Udhëheqja nëpërmjet shembullit” dhe“Qytetarët

janë përfituesit kryesorë të auditimit publik”, KLSH ka nxitur rritjen e

përgjegjshmërisë, transparencës, dhe përdorimit me efektivitet, eficiencë dhe

ekonomicitet të pasurisë publike, duke forcuar integritetin dhe besimin e publikut

tek institucioni, për të qenë vlerë e shtuar për shoqërinë dhe të sjellë ndryshim në

jetën e qytetarëve. Ndryshimi në drejtimin e institucionit në dhjetor 2011 solli

transformime të rëndësishme në filozofinë e menaxhimit të KLSH-së, si dhe të

raportit të institucionit me palët e interesit në përmbushjen e misionit të tij

kushtetues. Kryetari i ri i këtij institucioni shumë të rëndësishëm, theksonte në

fund-vitin 2011, se “Do të realizojmë përmirësimin e transparencës në marrëdhëniet

me publikun, nëpërmjet një partneriteti të gjerë me median dhe me organizatat jo-

fitimprurëse që luftojnë korrupsionin”.

Kjo qasje e KLSH-së e ndjekur përgjat një periudhe 2012-2018 është në përputhje të

plotë dhe bazohet në standardet profesionale të auditimit publik suprem, ISSAI-t,

ku po përmend disa prej tyre, si Deklarata e Limës (ISSAI 1), Standartin ISSAI 20

“Parimet e Transparencës dhe të Përgjegjshmërisë”, Parimi i 8-të, mbi komunikimin

në kohë dhe gjerësisht të Institucioneve Supreme të Auditimit (SAI-t), në ISSAI-n 12

“Vlerat dhe dobitë e Institucioneve Supreme të Auditimit – Të bësh ndryshimin në

jetën e qytetarëve”, dhe Parimi i 6-të mbi komunikimin efektiv me palët e interesit.

Këto standarde e orientuan institucionin se si të jetë sa më i efektshëm në

përcjelljen e informacionit për auditimet dhe gjetjet e tij, jo vetëm për Kuvendin,

por edhe për publikun e gjerë. Krahas njoftimeve për shtyp për rezultatet e

auditimeve, KLSH zgjodhi këtë qasje origjinale dhe të drejtpërdrejtë, komunikimin

me qytetarin nëpërmjet shkrimeve, editorialeve, analizave në shtypin e përditshëm.

Transparenca dhe përgjegjëshmëria e aktivitetit të institucionit ka përbërë një nga

treguesit kryesorë të modernizimit të tij dhe ka rritur besimin e publikut dhe

qytetarëve. Gjatë aktiviteteve audituese 2012-2018, KLSH-ja e ka konsideruar

transparencën si instrument të nxitjes së llogaridhënies të administratorëve publik.

Ky parim nënkupton dhe i referohet disponibilitetit të informacionit të raporteve të

auditimit ndaj publikut të gjerë, në përputhje me rregullat që qeverisin këtë proces,

duke i konsideruar qytetarët si aleatin më besnik në luftën kundër korrupsionit dhe

papërgjegjshmërisë nga nëpunësit publik. Transparenca ka qenë dhe vazhdon të

mbetet shprehje e filozofisë dhe përqasjes së institucionit të KLSH-së për të

vendosur në plan të parë interesat e qytetarit.

Klejvis KULE


Duke patur si mision informimin e publikut dhe Kuvendit të Shqipërisë në lidhje me

përgjegjshmërinë e qeverisë dhe të enteve të tjera publike për përdorimin e

burimeve publike sipas ligjit, me ekonomicitet, efektivitet dhe efiçiencë dhe nxitjen

e kësaj përgjegjshmërie në të gjithë sektorin publik, për shtimin e luftës kundër

korrupsionit, KLSH e ka vënë gjithmon theksin në forcimin e bashkëpunimit me

palët e interesit, si: qytetarët, Parlamentin, organizatat kombëtare dhe

ndërkombëtare. Në Konferencën e 7-të Ndërkombëtare Antikorrupsion, e

organizuar në Lima të Perusë, për Komunitetin INTOSAI, ku KLSH ishte

pjesëmarrëse, u theksua rëndësia e bashkëpunimit ndërkombëtar të Institucioneve

Supreme të Auditimit dhe rritjen e rolit të tyre në ndihmë të një qeverisjeje sa më

transparente. Simpoziumi i 24-t i Përbashkët OKB-INTOSAI i maj-qershorit 2017

theksoi sfidën e përdorimit të të dhënave të hapura “open data” jo vetëm si inpute

për auditimet, por edhe si outpute në përdorim të qytetarit, duke cilësuar se “të

dhënat nga auditimi mund të publikohen si të dhëna të hapura, me qëllim që të

merret përfitim shtesë për publikun... Për këtë, SAI-t kanë një rol qendror në

promovimin e transparencës, si dhe aksesit të qytetarit, publikut dhe shoqërisë civile

në informacionin qeveritar”.

Nga viti në vit, KLSH dhe Kuvendi i kanë ngritur raportet e tyre në një shkallë më të

lartë duke shërbyer si aktorë kryesorë të transparencës dhe llogaridhënies, në

funksion të informimit të qytetarëve mbi mënyrën sesi shpenzohen fondet publike.

Janë intensifikuar marrëdhëniet jo vetëm në nivel mbledhjesh për raportim të

institucionit, por është rritur pjesëmarrja e anëtarëve të Kuvendit të Shqipërisë në

aktivitete të organizuara nga KLSH, të tilla si Konferenca Shkencore, takime me

vlerësues dhe ekspertë nga Institucionet Ndërkombëtare dhe homologët etj.

Partneriteti me shoqërinë civile dhe mediat ka filluar të institucionalizohet në vitin

2012 nëpërmjet marrëveshjeve të nënshkruara nga Kryetari i KLSH me disa OJF

(Albanian Platform for Policiy Advocacy, Integrimi Urban, Komiteti Shqiptar i

Helsinkit, Institutin për Studime Publike dhe Ligjore, Shoqata Mjedisore të

ndryshme, Shoqatën e ish të Përndjekurve), ndër më aktivet në luftën kundër

korrupsionit për më shumë transparencë në qeverisje. Organizimi tashmë për

publikun e gjerë të aktivitetit “Java e hapur”, duke ofruar informacion, dëshmon për

vendosmëri në transparencë dhe komunikim të drejtpërdrejtë të institucionit me

publikun. Kjo eksperiencë u zhvillua më tej në nëntor të vitit 2017, ku institucioni u

ofroi qytetarëve shqiptar “Muajin e hapur” me shumë aktivitete, seminare dhe

prezantime për ta sjellë veprimtarinë e institucionit sa më pranë qytetarit. Në

zbatim të parimit 8-të, të ISSAI 20, për komunikimin aktiv të SAI-t nëpërmjet


110 Botime 2018

publikimeve, gjatë periudhës 2013-2018 institucioni ka botuar libra, shkrime të

audituesve, revista shkencore, manuale të auditimit etj. Vetëm gjatë kësaj periudhe

KLSH, në fushën e komunikimit dhe të transparencës me publikun, ka përgatitur

kolanën e saj të botimeve, e cila ka arritur në fund të vitit 2017 në 83 tituj, nga

vetëm 12 botime modeste të periudhës 1992-2011. Botimet e KLSH-së janë zbatim i

detyrimeve ndërkombëtare të angazhimit të institucioneve të auditimit edhe në

fushën e botimeve të dokumentacionit, për t’i mundësuar qytetarëve një akses më

të gjerë. Për vitin 2017, institucioni ka qenë i pranishëm 6.7 herë më shumë me

informacione dhe mesazhe në median e shkruar dhe ka gjashtëfishuar praninë e tij

në mediat audiovizive, krahasuar me vitin 2010, duke kontribuar në median e

shkruar të vendit me 521 artikuj, njoftime, editoriale dhe komente analitike

përgatitur nga audituesit e tij. Lufta kundër mashtrimit dhe korrupsionit nëpërmjet

auditimeve të KLSH njeh tregues konkretë të cilët kanë ardhur duke u përmirësuar

nga viti në vit të tilla si intensifikimi i rasteve dhe rritje e numrit të kallëzimeve

penale. Rreth 98% e vendimeve të Kryetarit të KLSH-së për gjetjet dhe

rekomandimet nga auditimet sot publikohen në faqen në internet të institucionit në

kohë pothuajse reale. Raportet më të rëndësishme të auditimit i janë dërguar dhe

komunikuar Kuvendit, duke synuar një ndërveprim aktiv me Ligjvënësin.

Transparenca dhe përgjegjshmëria institucionale ka arritur në nivelet më të larta të

arritura në vitet e fundit, duke krijuar një aset të madh për institucionin e KLSH-së,

aset që do të zhvillohet dhe fuqizohet më tej. Në Strategjinë për zhvillimin e

institucionit të KLSH 2018-2022 dhe Strategjinë e komunikimit, theksohet se faktorë

kyç në rritjen e transparencës dhe mirëqeverisjes janë marrëdhëniet e KLSH me

publikun dhe Kuvendin, si dhe duke përfshirë edhe partnerë të tjerë në nivel

kombëtar dhe ndërkombëtar. Gjithashtu KLSH, përveç zhvillimeve të rëndësishme

dhe konkrete që ka arritur, sot ndodhet përball disa objektivave sfidues, të cilat do

ndihmojnë në forcimin e mëtejshëm të pozitave të veta si institucioni kryesor në

kontributin në luftën ndaj korrupsionit dhe mirëqeverisjen, konkretisht:

1. Garantimi i vazhdueshëm i transparencës dhe aksesibilitetit të të gjitha palëve të

interesit në KLSH;

2. Promovimi i një komunikimi efektiv me qytetarët dhe Parlamentin, në kuadër të

rolit të KLSH-së si një “watchdog” që siguron transparencë mbi fondet publike;

3. Përmirësimi i cilësisë së të dhënave të ofruara për palët e interest (saktësia,

qëndrueshmëria dhe kohëzgjatja);

Klejvis KULE


4. Konsolidimi i pjesëmarrjes së audituesve në opinion-dhënien në median e

shkruar dhe kalimi gradual drejt dhënies së opinionit në emisionet televizive;

5. Forcimi i kapaciteteve të auditimit, si atij të brendshëm dhe të jashtëm publik;

6. Përmirësimi i vazhdueshëm i bazës ligjore, rregullatore dhe metodologjisë së

KLSH, në përputhje me standardet INTOSAI dhe praktikat më të mira europiane;

7. Vëmendja e vazhdueshme ndaj qytetarëve, Parlamentit, palëve të interesuara,

ndaj ngjarjeve dhe shqetësimeve të vendit, duke përdorur një komunikim efektiv.

Parë në tërësi këto sfida, me qëllim realizimin e tyre, nuk do të mjaftonte vetëm

puna e Kontrollit të Lartë të Shtetit, por e të gjitha institucioneve që përbëjnë një

sistem publik të cilat, duhet të punojnë së bashku për të identifikuar dhe përcaktuar

një rrugë zhvillimi që do të çojë në përmirësimin e qeverisjes, sigurimin e

transparencies, llogaridhënies, parandalimin e mashtrimit, abuzimit dhe

korrupsionit si dhe të plotësojë kërkesat për përdorimin efikas të burimeve në

sektorin publik.


112 Botime 2018

SFIDA E ZHVILLIMIT ELEKTRONIK DHE RUAJTJA E TË DHËNAVE

nga Azmi STRINGA – Drejtor Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 20 prill 2018.

Në datën 11 prill 2018, u zhvillua seminari me temë “Control Environment: e-

Estonia” organizuar nga SAI i Estonisë. Pjesëmarrësit në këtë seminar vizituan

Ekspozitën “e- Estonia” ku u njohën me zhvillimet kryesore të Estonisë në fushën e

digjitalizimit të shërbimeve publike dhe mekanizmat bazë të përdorura për

digjitalizimin e shoqërisë, politikat dhe sfidat kryesore, si dhe shërbimet publike të

ofruara nëpërmjet platformave elektronike në Estoni. Nëpërmjet përdorimit të

gjerë të teknologjive të informacionit dhe digjitalizimit në shërbimet publike,

Estonia kursen nga 2% - 6% të PBB-së në vit.

Përfaqësuesit e Autoritetit të Sistemeve të Informacionit të Estonisë parashtruan

nevojën e shtrirjes dhe zhvillimit të IT, si dhe rritjen e sigurisë së të dhënave gjatë

përdorimit të platformave digjitale në institucionet publike. Siguria Kibernetike po i

tejkalon kufijtë e çështjeve teknike dhe po transformohet gati në çështje politike,

duke pasur parasysh dhe zgjerimin e përdorimit të sistemeve të informacionit.

Gjatë diskutimeve u theksua rëndësia që ka për qeveritë që kërkojnë të aplikojnë

qeverisjen elektronike e-GOV, hartimi dhe zbatimi i një bazë ligjore që rregullon

Takimi i XII-të i EUROSAI IT Working Group u zhvilluar në datat 11- 13 prill 2018 në

Talin të Estoni-së, i cili kryesohet nga Zyra Supreme e Auditimit të Polonisë.

EUROSAI-ITWG është një nga grupet e punës më të mëdha të EUROSAI-t. Në këtë

takim të rëndësishëm morën pjesë përfaqësues nga 36 SAI-t anëtare të EUROSAI,

nga Gjykata Europiane e Audituesve si dhe nga GAO e Shteteve të Bashkuara të

Amerikës, të cilët janë pjesë e INTOSAI Working Group on IT Audit. EUROSAI-ITWG

ka si qëllim të nxisë Institucionet Supreme të Audimit të Europës që së bashku të

eksplorojnë ndikimet strategjike që vijnë si rezultat i zhvillimeve në fushën e

teknologjisë së informacionit (IT), si në fushën e auditimit dhe në përdorimin e IT-së

në administrimin institucional të SAI-ve.

http://www.intosaiitaudit.org/

Azmi STRINGA


përdorimin e IT në shërbimet publike, duke u siguruar që korniza ligjore të jetë në

një hap me zhvillimet në këtë sektor. Ky diskutim u ndoq me shumë interes dhe

vëmendje nga përfaqësuesit e KLSH pasi dhe Shqipëria ka një platform shërbimesh

digjitale e-Albania. Evidentimi i risqeve në aplikimin e e-Lituanisë dhe e-Estonisë

dhe rolin që SAI-t e këtyre vendeve luajnë në miradministrimin e tyre, parashtron

para KLSH rëndësinë e zgjerimit të auditimeve IT në planin afatmesëm, në gjithë

spektrin e-Albania dhe më gjerë, me një periodicitet nga 2-4 vjet, referuar

praktikave më të mira.

Në ditën e dytë takimi nisi me fjalën përshëndetëse të Kryetarit të SAI-t Estonez

z.Janar Holm, i cili uroi mirëseardhjen dhe shprehu kënaqësinë që takimi i XII-të, i

EUROSAI-ITWG u zhvillua në kryeqytetin Estonez, Talin, i njohur në Bashkimin

Europian si “smart city”, qyteti pararojë në aplikimin e qeverisjes elektronike në

Europë. Ai bëri një pasqyrim të gjerë të përdorimit të teknologjisë IT dhe auditimit

të saj në Estoni. Pas fjalës përshëndetëse të Kryetarit të SAI-t Estonez, u prezantua

moduli CUBE për auditimet i ndërtuar nga EUROSAI-ITWG. CUBE (Control Space for

e-Government) është një modul i dizenjuar nga SAI-t pjesëtarë të EUROSAI - IT

Working Group, për të thjeshtuar dhe konsoliduar auditimin IT. Synimi i këtij moduli

është që të kthehet në një bazë të dhënash inteligjente për raportet e auditimit,

prej të cilit mund të aksesohen lehtësisht auditimet e qeverisjes elektronike e-GOV.

Në ditën e tretë takimin e hapi Presidenti i SAI-t Polak, z. Krzysztof Kwiatkowski. Në

cilësinë e Presidentit të NIK-ut Polak, si drejtues i EUROSAI-ITWG, ai gjeti rastin të

njoftoj pjesëmarrësit se ky grup u zgjerua edhe me 4 shtete, Armeninë, Bosnje-

Hercegovinën, Malin e Zi dhe Azerbajxhanin. Ai renditi sfidat e drejtimit të këtij

grupi, për EUROSAI-n, nën shembullin e grupit të punës të INTOSAI-t. Në fjalën e tij

ai përfitoi nga rasti të falenderojë KLSH-në, që u bë SAI pilot në impementimin e

Active Handbook të Auditimit IT. Z. Kwiatkowski i drejtoi një falenderim të veçantë

GAO-s së SHBA-së, të përfaqësuar në takim, në cilësinë e anëtarit të grupit të punës

së INTOSAI-t.

Në vijim të takimit u bë një prezantim i detajuar i projektit për përdorimin pilot të

“IT Active Handbook”, zhvilluar si pjesë e binjakëzimit midis SAI-t Polak NIK dhe

KLSH-së. Ky projekt është asistuar nga ekspert të EUROSAI-ITWG nga Polonia,

Portuglia dhe Estonia, vend pritës i këtij takimi. IT Active Handbook është ndërtuar

bazuar në INTOSAI IT Audit Handbook. Në bazë të kësaj eksperience të suksesshme,

pjesë e projektit të binjakëzimit ndërmjet KLSH dhe SAI-t Polak, modulet e testuara


114 Botime 2018

të Active IT Audit Handbook mund të aksesohen në faqen e internetit të EUROSAI-

ITWG dhe përdoren nga pjestarët e EUROSAI në auditimet IT që zhvillojnë.

Përfaqësuesit nga SAI i Zvicrës, që ka drejtimin e nën-grupit të punës përgjegjës për

zhvillimin e ITSA (IT Self Assessment) dhe ITASA (IT Audit Self Assessment), bën një

prezantim në lidhje me rëndësinë e zhvillimit nga SAI-t të vetëvlerësimeve periodike

në lidhje me përdorimin e teknologjisë së informacionit dhe auditimin e saj.

Përfaqësuesit e ECA (Gjykata Europiane e Audituesve) inkurajuan SAI-t të kryejnë

këto vetëvlerësime. Sipas ekspertëve të EUROSAI-ITWG vetëvlerësimet IT(A)SA

duhet të kryhen periodikisht çdo 2-4 vjet. Zhvillimet në IT do të ndryshojnë

mënyrën se si auditohet. Si rrjedhojë kërkohet trajnim dhe edukim i vazhdueshëm i

audituesve në lidhje me përdorimin dhe auditimin e IT.

Irena ISLAMI


INTEGRITETI PUBLIK NË KUADËR TË GLOBALIZMIT

nga Irena ISLAMI – Drejtore Drejtorie, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 23 prill 2018.

Një forum i organizuar nga OECD në fund të muajit mars në Paris diskutoi dhe

debatoi lidhur me një temë të rëndësishme dhe aktuale “Integriteti publik, në

kuadër të globalizimit: Si të ndërtojmë një shoqëri më të drejtë?”

Integriteti ndikon në krijimin e kushteve të barabarta për biznesin, reduktimin e

pabarazive social-ekonomike dhe bërjen e politikave publike më efektive, duke

rritur për të gjithë përfitimet nga globalizimi. Për këtë arsye të gjitha qeveritë duhet

të bashkëpunojnë për të luftuar korrupsionin dhe praktikat negative në fusha si

infrastruktura, tregtia, konkurrenca, zhvillimi i qëndrueshëm, etj. Në këtë drejtim

hartimi i një strategji anti-korrupsion është parësor sepse korrupsioni është

shqetësimi kryesor i qytetarëve, përpara globalizimit dhe emigracionit. Ky

shqetësim i qytetarëve është i justifikuar sepse korrupsioni është fenomeni që po

gërryen shoqërinë e sotme. Korrupsion sjell shpërdorimin e burimeve publike,

thellon pabarazitë ekonomike dhe sociale, “ushqen” pakënaqësitë popullore dhe

sjell humbjen e besimit tek institucionet publike.

Nga disa studime të kryera nga OECD rezulton që korrupsioni “redukton” benefitet

e globalizimit:

Benefitet në kuadër të globalizimit janë të rrezikuara sepse për shkak të

korrupsionit deformohet tregu dhe krijohet konkurrencë e pandershme,

dekurajohen investimet e huaja direkte dhe dëmtohen politikat publike.

Investitorët dekurajohen kur korrupsioni prek dhënien e licencave ose të

lejeve mjedisore, doganat ose mbrojtjen e pronësisë intelektuale.


116 Botime 2018

Korrupsioni afekton mirëqenien e qytetarëve dhe shpërndarjen e të

ardhurave dhe i dekurajon qytetarët që të ushtrojnë përgjegjësitë e tyre në

jetën sociale, ekonomike dhe politike.

Korrupsioni afekton edhe politikat publike sepse qeveritë humbasin të

ardhurat nga taksat e korporatave sepse ato priren ta ushtrojnë aktivitetin

e tyre atje ku taksat janë më të ulëta. Përveç kësaj korrupsioni brenda vetë

shteteve, sidomos në fushën e prokurimeve publike, zvogëlon efektivitetin

e shpenzimeve publike dhe alokimin e burimeve, duke sjellë pabarazi dhe

varfëri.

Një fushë tjetër me risk ku priten globalizmi dhe integriteti është “skllavëria

moderne”, e cila përfshin trafikun njerëzor dhe shfrytëzimin e krahut të

punës.

Në mënyrë që globalizmi të “fitojë” ndaj korrupsionit nevojitet bashkëpunim

ndërkombëtar, i cili është shumë i rëndësishëm për parandalimin dhe investigimin

e korrupsionit, si edhe për ndëshkimin e të korruptuarve.

Duke iu referuar çështjes që u ngrit në fillim të këtij artikulli, mund të themi që

globalizimi mund të sjellë më shumë përfitime për qytetarët nëse të gjithë

angazhohen në një detyrë me peshë të rëndë, që të ketë më shumë etikë në

veprimet tona, më shumë përgjegjësi dhe më shumë llogaridhënie, më shumë

iniciativa për promovimin e integritetit në veprimet e qeverisë, të transaksioneve të

biznesit dhe të shoqërisë në përgjithësi.

Krijimi i kushteve për një globalizim të drejtë kërkon vendosmëri, bashkëpunim dhe

ndërveprim në të gjithë sektorët. Nëse korrupsioni ka përmasa ndërkombëtare, kjo

kërkon një bashkëpunim ndërkombëtar më të fortë, me qëllim përballim e sfidave

të integritetit global në një mënyrë të integruar dhe të koordinuar.

Institucionet Supreme të Auditimit duhet të punojnë dhe të ndërmarrin hapat e

duhur që të mund të kontribuojnë që integriteti publik të jetë në shërbim të

mirëqenies së qytetarëve dhe të jetë në shërbim të mbrojtjes së interesit të tyre.

Një fushë me risk të lartë korrupsioni është infrastruktura: rrugët,

hekurudhat, aeroportet, portet dhe infrastruktura dixhitale, e cila tërheq

investitorët ndërkombëtarë, por projektet infrastrukturore janë shumë

vulnerabël karshi korrupsionit, marrëveshjeve të fshehta dhe keq-

menaxhimit.

Irena ISLAMI


Në këtë drejtim, nëse i referohemi Kontrollit të Lartë të Shtetit do të konstatojmë

që qysh nga viti 2013 në vazhdim, KLSH ka pasur një vizion të ri, me qëllim

modernizimin e institucionit, duke synuar instalimin e një sistemi efektiv të

integritetit:

Në fokus të politikave të ndjekura nga menaxhimi është pasur parasysh që

masat e ndërmarra për instalimin e një sistemi efektiv të integritetit të jenë

të vazhdueshme, pjesë e menaxhimit të përditshëm të institucionit të KLSH-

së dhe jo politika të përkohshme, me impakt krijimin e një ambienti jo

korruptiv dhe implementimin e një kulture etike dhe me integritet.

KLSH i është bashkuar iniciativës së ndërmarrë nga Gjykata Holandeze e

Auditimit për kryerjen e vetëvlerësimit të integritetit, i cili synon në testimin

e sistemit të integritetit, evidentimin e fushave vulnerabël dhe me risk si

dhe hartimin e planit të masave që do të merren për forcimin e sistemit të

etikës si dhe përmirësimin e menaxhimit të integritetit në institucion. Një

nga metodat inovative, në funksion të fuqizimit të sistemit të integritetit

është dhe metoda INTOSAINT (Integrity Self Assesment INTOSAI).

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka aplikuar këtë instrument të vetëvlerësimit të

integritetit për herë të parë të plotë në vitin 2014.

Në KLSH është miratuar një strukturë e veçantë, Sektori i Etikës dhe

Integritetit. Nëpërmjet krijimit të këtij sektori, KLSH avancoi duke emëruar

si pjesë të strukturës organizative “Komisionin e integritetit“, i cili ndër të

tjera ka përgjegjësi si strategjike dhe menaxheriale përsa i përket

integritetit.

Në Rregulloren e brendshme të organizimit dhe funksionimit të institucionit

janë sanksionuar procedura, të cilat tentojnë konsolidimin dhe forcimin e

sistemit të kontrollit të integritetit të punonjësve gjatë veprimtarisë

audituese.

Kodi Etik i KLSH-së. Bazuar në kërkesat e ISSAI 30, KLSH ka hartuar,

disponon dhe zhvillon një Kod Profesional të Etikës.

Gjatë vitit 2013, KLSH u pranua anëtare e Task Forcës së Organizatës

Europiane të Institucioneve Supreme të Auditimit (EUROSAI) “Mbi auditimin

e etikës” dhe ka pasur rolin e tij aktiv në këtë Task Forcë.


118 Botime 2018

Në zbatim të ISSAI 20: "Parimet e transparencës dhe llogaridhënies", KLSH

ka synuar që nëpërmjet transparencës së veprimtarisë së aktivitetit

institucional të sigurojë dhe ti japë publikut një garanci dhe një

transparencë të plotë në lidhje me menaxhimin e sistemit të integritetit në

KLSH. Këtij qëllimi i kanë shërbyer publikimet në internet të raporteve të

performancës institucionale, publikimit të analizave vjetore dhe periodike

të veprimtarisë së KLSH-së, etj.

Si përfundim mund të themi që KLSH është bashkuar me tendencën e SAI-ve

europiane dhe ka ngritur strukturën e tij etike, ka Kodin e tij të Etikës, po

bashkëpunon me shoqërinë civile, po bën gjithnjë e më shumë transparente

veprimtarinë e tij, po menaxhon konfliktin e interesit nëpërmjet deklarimeve

periodike, po drejton nëpërmjet shembullit të Drejtuesve të Lartë, duke vlerësuar

maksimalisht sjelljen etike dhe integritetin e audituesve të jashtëm publikë.

Lolita BAHOLLI


MUNGESA E KODIT ETIK TË STAFIT TË PROKURIMIT PUBLIK NË SHQIPËRI

nga Lolita BAHOLLI – Kryeaudituese, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 24 prill 2018.

Të gjitha organizatat duhet të zhvillojnë një kod etik për stafin e tyre, kod i cili duhet

ndjekur. Kodi i etikës është një deklaratë e formalizuar që përmban kode etike të

sjelljes që duhet të ndjekin anëtarët e organizatave. Shumica e parimeve të etikës

janë të lidhura me prokurimin dhe bazohen në parimet e trajtimit të barabartë,

proporcionalitetit dhe transparencës.

Zyrtarëve të prokurimit i besohet një lloj i veçantë i administrimit të shpenzimit të

parave si nga buxheti i shtetit ashtu dhe nga burime të tjera publike. Për rrjedhojë

ata duhet të shpenzojnë paratë pa devijuar nga procedurat e prokurimit dhe pa i

përshtatur ato për lehtësitë e tyre. Mesazhi i një procedure duhet të jetë i qartë për

blerësit dhe furnizuesit, pasi zyrtari i prokurimit ka përgjegjësi për të vepruar në

mënyrë etike dhe duhet të jetë e qartë se çfarë mund të ndodhë nëse nuk

respektohen sjelljet etike.

Në Republikën e Shqipërisë, autoritetet kontraktore dhe faktorët e tjerë që lidhen

me prokurimin publik, për sjelljen e tyre profesionale në prokurim, nuk kanë një

kod etik të prokurimit, si një konsideratë e përditshme e punës, të cilit ato duhet t`i

përmbahen, për të përcaktuar vlerat thelbësore dhe normat e sjelljes etike,

praktikat e rekomanduara, si dhe për të vendosur kodin e mirësjelljes në mes të

autoriteteve kontraktuese, operatorëve ekonomikë dhe kontraktorëve. Kjo në një

kohë që në shumë shtete si dhe në organizata të ndryshme në botë, ekziston dhe

zbatohet një kod i tillë.

Nga auditimet e kryera nga KLSH janë të shumta rastet me korrupsion në këtë

fushë, të cilat flasin për një sjellje jo etike. Këtu mund të përfshihen devijimet nga

procedurat e sakta; rezistenca ndaj auditimit; mbajtja jo e saktë e dokumentacionit;

hezitimi për të deleguar kompetencat; sekreti i tepruar; menaxhim i diktuar; takime

të panevojshme me operatorët ekonomikë, vendosja e të njëjtit staf në procedura


120 Botime 2018

për një periudhë të gjatë kohore, dhënia e informatave të operatorëve ekonomike

pjesëmarrës në procedurë, etj. Shumë herë lihet të nënkuptohet se anëtarët e

njësive të hartimit të dokumenteve të tenderit apo të komisioneve të vlerësimit të

ofertave kanë qenë të diktuar të veprojnë në kundërshtim me bazën ligjore të

përcaktuar, apo janë shtyrë nga interesa të përfitimeve të ngushta vetjake,

pavarësisht përcaktimeve të nenit 26, “Veprimet korruptive dhe konflikti i

interesave” të Ligjit nr. 9643, datë 20.11.2006, ndryshuar, “Për prokurimin publik”,

ku janë përcaktuar arsyet e refuzimit të një oferte deri në kallëzimin penal në

organet përkatëse, kur aktet apo veprimet në fjalë përbëjnë vepër penale.

Roli kryesor i secilit zyrtar të prokurimit është të ekzekutojë funksionin e tij të

prokurimit sipas standardeve më të larta të profesionalizmit dhe në respektimin e

vlerave, objektivave dhe interesave të organizatës. Kjo nënkupton që zyrtari i

prokurimit duhet t'i përmbahet parimeve të drejtësisë, paanësisë, transparencës, të

shmangë konfliktin e interesit dhe të ndonjë padrejtësie tjetër si dhe të respektojë

dhe zbatojë politikat, rregullat dhe procedurat përkatëse të organizatës.

Zyrtarët e prokurimit duhet të udhëhiqen nga fryma e ligjit ose koncepti më i gjerë

që ka për qëllim të shprehet në një kod. Është e nevojshme që zyrtarët e prokurimit

të kuptojnë se çfarë ligji apo rregulli synon të arrijë. Kjo do të thotë se prokurimi

duhet të shihet si një profesion që duhet të kryhet nga stafi profesional, pasi

prokurimi i cili bazohet në praktika të shëndosha etike ndikon në ekonominë e çdo

vendi.

Përgjithësisht në akte të ndryshme të prokurimit, pranohet nevoja për të rregulluar

dhe monitoruar në mënyrë efektive etikën dhe sjelljen etike të zyrtarëve të

përfshirë në sistemin e prokurimit për të siguruar transparencën dhe

llogaridhënien, por eksperienca audituese e Kontrollit të Lartë të Shtetit ka treguar

se lihet shumë për të dëshiruar.

Punësimi i stafit profesional të prokurimit dhe përcaktimi i qartë i roleve si dhe

dhënia e përshkrimit të vendeve të punës e minimizon incidentin e konfliktit të

interesit, përmirëson mbikëqyrjen dhe sjelljen etike. Për këtë arsye tashmë ka

lindur nevoja për të zhvilluar një manual të kodit të sjelljes për zyrtarët e

prokurimit, i cili të sigurojë mekanizmin për udhëheqjen e sjelljes së stafit dhe

identifikimin e sjelljes së pranueshme si dhe përcaktimin qartë të pasojave.

Kodi i prokurimit duhet të përcaktojë konceptet dhe parimet etike që lidhen me

procesin e prokurimit si besnikërinë dhe respektin për rregullat dhe rregulloret,

Lolita BAHOLLI


ndershmërinë gjatë procesit; paanshmëri dhe drejtësi; transparencë;

konfidencialitet; shmangie të shfaqjes së pahijshme si dhe kujdesin e duhur,

gjithashtu duhet të nxisë standardet më të larta të kompetencës profesionale midis

atyre për të cilët ata janë përgjegjës, për respektimin e konfidencialitetit dhe

informacionit të marrë si edhe mospërdorimin e tij për përfitime personale, të

përpiqen për një konkurrencë të vërtetë, të drejtë dhe transparente;

Kjo jo vetëm që do të ndihmojë në rikthimin e perceptimeve të publikut për

procedurat e prokurimit, por gjithashtu do të bëjë që procesi të jetë i qëndrueshëm

dhe të kontribuojë në zhvillimin social ekonomik të vendit, në vend që të shihet si

një veprimtari përmes së cilës asetet publike konvertohen në pasuri private.

Gjetjet e raportuara në këtë fushë nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, tregojnë se jo

vetëm ka ardhur koha por jemi shumë vonë që institucionet apo organizatat që

kryejnë procedura prokurimi të hartojnë dhe të venë në funksion në mënyrë të

detyrueshme kodin e sjelljes etike për stafin e prokurimit.


122 Botime 2018

KLSH DHE KONTRIBUTI NË INTEGRIMIN E VENDIT


botuar në gazetën “Telegraf”, më 7 maj 2018.

Miratimi nga parlamentet e vendeve anëtare të Bashkimit Europian i rekomandimit

të Komisionit Europian për nisjen e bisedimeve të anëtarësimit me Shqipërinë,

është pa dyshim një proces politik. Megjithatë, këto parlamente, në diskutimet e

anëtarëve të tyre, shikojnë çdo lëvizje, ndryshim dhe përparim konkret në të 33

kapitujt e Marrëveshjes së Asocim-Stabilizimit të vendit tonë me BE-në. Kapitulli i

32-të, ai i “Kontrollit Financiar”, në një nga të dy pjesët kryesore të tij, atë të

auditimit të jashtëm publik, është praktikisht i plotësuar tërësisht. Në ka një

institucion transparent, të përgjegjshëm, të hapur me qytetarin (98% e raporteve të

auditimit publikohen në kohë reale në faqen e internetit të institucionit

www.klsh.org.al ), që gëzon besimin dhe simpatinë e qytetarëve, ky është Kontrolli i

Lartë i Shtetit (KLSH). Një fakt i tillë është konstatuar edhe nga organizata të

rëndësishme ndërkombëtare, si Transparency International, Open Budget Index i

International Budget Partnership, etj.

Miratimi i Ligjit të ri të KLSH-së nga Kuvendi i Shqipërisë, më 27 nëntor 2014, mund

të konsiderohet pa mëdyshje si reforma më e rëndësishme në të gjithë historinë e

Kontrollit të Lartë të Shtetit, që nga viti 1992 e këtej, kur ky institucion nisi të

funksionojë, pas zhvillimeve demokratike në Shqipëri. Ky ligj ia shtroi rrugën e

reformimit dhe modernizimit të plotë këtij institucioni, në përputhje të plotë me

Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (ISSAI-t) të organizatës botërore të

institucioneve supreme të auditimit INTOSAI. Në këtë mënyrë është përmbushur

me sukses projekt-idea e paraqitur nga Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit,

z.Bujar Leskaj, në Komisionin e Ekonomisë dhe Financave të Kuvendit të Shqipërisë

më 14 nëntor 2011 si dhe Strategjia e Zhvillimit 2013-2017 të KLSH, e pasuar nga

strategjia e re e zhvillimit të institucionit 2018-2022. Ky ligj, që shënon një arritje të

rëndësishme në kornizën ligjore të vendit, përmban amendime të qenësishme në

http://www.klsh.org.al/

Fasos ÇOÇOLI


drejtim të forcimit të pavarësisë së KLSH, të drejtave dhe detyrave të tij, statusit të

audituesve, si dhe në marrëdhënien me subjektet e audituara.

Me këtë ligj, legjislacioni i Kontrollit të Lartë të Shtetit, i përafrohet gjithnjë e më

shumë standardeve ndërkombëtare të auditimit INTOSAI dhe legjislacioneve

bashkëkohore të institucioneve homologe në vendet e tjera Europiane dhe më

gjerë. Kontrolli i Lartë i Shtetit ka për kompetencë të auditojë edhe përdoruesit e

fondeve publike të ofruara nga Bashkimi Europian ose organizata të tjera

ndërkombëtare. Realizimi me sukses i Projektit të Binjakëzimit IPA 2013 për

modernizimin e kapaciteteve audituese të KLSH është një tjetër garanci për

institucionet Europiane për kontributin e këtij institucioni në rrugën e integrimit.

Pasja e një ligji tërësisht në përputhje me standardet INTOSAI ka qenë një kërkese e

kahershme e Bashkimit Europian, e cila gjendet në të gjitha Progres Raportet, që

nga viti 2009 e deri në vitin 2013, pa praninë e të cilit Kapitulli i 32-të i Marrëveshjes

së Asocim-Stabilizimit të Shqipërisë me BE-në, as hapej, as edhe mbyllej.

Duke vlerësuar rëndësinë e miratimit të këtij Ligji integral të KLSH-së, Delegacioni i

Bashkimit Europian në Tiranë është shprehur më 28 nëntor 2014: “…Delegacioni i

BE-së e përgëzon Parlamentin shqiptar për vendimin e djeshëm për miratimin e Ligjit

mbi Kontrollin e Lartë të Shtetit. Ai është jo vetëm një hap i madh përpara lidhur me

përpjekjet e Shqipërisë për të reformuar auditin e jashtëm të fondeve publike, por

gjithashtu i lehtëson rrugën Programit të BE-së për Mbështetjen e Buxhetit për

Menaxhimin e Financave Publike”. Prej këtej del qartë kontributi i qenësishëm i

KLSH-së në integrimin e vendit. Nëse bëhet tek ne një vlerësim apo garë për

institucionet shqiptare më pranë standardeve Europiane, pa dyshim ky institucion

kushtetues do të dilte ndër të parët.


124 Botime 2018

KONTRIBUTI I KLSH-së NË MENAXHIMIN E ASETEVE VENDORE

nga Qemal SHEHU – Drejtor Departamenti, KLSH,


Menaxhimi i aseteve është burimi kryesor i të ardhurave në Njësitë e Vetëqeverisjes

Vendore (NJVQV), pas Reformës Territoriale dhe Administrative. Si i tillë, ai nuk

është një aktivitet që mund të përfundojë në një afat të caktuar, por është një

proces i vazhdueshëm në fazën e tanishme të zhvillimit të tyre. Nevoja për të

mbledhur dhe analizuar të dhënat mbi statusin operacional dhe mirëmbajtjen e

aseteve është parësore, pasi pa mbledhjen e të dhënave NJVQV nuk mund të

fillojnë të ndërmarrin një planifikim kuptimplotë për menaxhimin e tyre.

Dhënia e pavarësisë dhe rritja e autonomisë së NJVQV ka sjellë në vëmendje

domosdoshmërinë e vlerësimit të auditimeve nga KLSH-ja në drejtim të

administrimit dhe menaxhimit të aseteve të qëndrueshme që ato zotërojnë në

territorin e tyre, si dhe krijimin e të mirave publike ndaj komunitetit. Në auditimet e

kryera gjatë viteve 2015-2017, në disa bashki e komuna pas ndarjes së re

administrative, rezultatet e pritura në menaxhimin e aseteve nuk janë arritur

përkundrazi, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka konstatuar shpërdorime e veprime

korruptive që sjellin pasoja të pariparueshme juridike e institucionale, ku prona

është kthyer në mjet fitimi për titullarë dhe menaxherë të disa njësive vendore,

duke i shitur e dhënë me qira pa pasur tagër ligjor, si dhe u ka munguar vizioni dhe

përgjegjësia ligjore në ushtrimin e kompetencave, duke u kthyer në “pronarë” të

këtyre pronave.

Shfrytëzimi i tyre deri tani është pa efektivitet dhe me eficiencë shumë të ulët, pasi

produktet e tyre nuk po transferohen si të mira për komunitetin. Në kuadrin e

decentralizimit, janë transferuar të gjitha pronat e qëndrueshme në territoret e

bashkive dhe ish-komunave, por mungesa e shoqërimit të këtij transferimi me

udhëzues të posaçëm apo me trajnime të punonjësve që do të punojnë me

administrimin dhe menaxhimin e tyre, ka sjellë amulli. Trajtimi i këtyre resurseve jo

Qemal SHEHU


në mënyre ligjore dhe si një burim i rritjes së të ardhurave të bashkisë dhe mos

administrimi i tyre sipas akteve ligjore në fuqi, ka sjellë që një pjesë e aseteve janë

“përvetësuar” nga persona që nuk kanë plotësuar kushtet e caktuara dhe nuk kanë

njohuri apo kapacitete menaxhuese e administruese.

KLSH-ja, duke e vlerësuar maksimalisht rëndësinë e menaxhimit të asteve vendore,

ka kryer trajnime me audituesit e Departamentit të Auditimit të Njësive të

Vetëqeverisjes Vendore, duke evidentuar auditimet cilësore brenda KLSH, si dhe

duke bashkëpunuar me lektorë e specialistë të fushës përkatëse për asetet (pyje,

kullota, vepra ujore, etj.) dhe me ekspertë të jashtëm, për të ndihmuar audituesit

në rritjen të aftësive profesionale të auditimit në këtë fushë, pasi rekomandimet e

KLSH-së po japin një impuls të ri.

Nga auditimi që ka kryer KLSH në procedurat e transferimit të aseteve, pas

Reformës Territoriale, janë konstatuar parregullsi në zbatimin e procedurave në

transferimin e të drejtave dhe detyrimeve, në kundërshtim me Ligjin nr. 9228, datë

24.04.2004 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”, i ndryshuar dhe Vendimin e

Këshillit të Ministrave me nr. 510, datë 10.06.2015 “Për miratimin e procedurave

për transferimin e të drejtave dhe detyrimeve, personelit, aktiviteteve dhe çdo

dokumentacioni tjetër zyrtar në njësitë e qeverisjes vendore, të prekura nga

riorganizimi administrativo-territorial”. Këto parregullsi kanë sjellë mos evidentim

të drejtë të inventarit të aseteve të këtyre njësive, si dhe mos evidentim të saktë të

të drejtave dhe detyrimeve apo borxhi i bizneseve ndaj njësive të qeverisjes

vendore. Kemi theksuar se mos vlerësimi sa duhet i kësaj problematike mund të

çojë në një “faliment” apo rritje të huave në nivel lokal, një shqetësim i ngritur edhe

nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, USAID dhe Banka Botërore.

Njësive të Vetëqeverisje Vendore u janë transferuar pjesa më e madhe e pronave,

kullotave dhe pyjeve, për të cilat ende nuk janë kryer inventarizimet dhe

regjistrimet në Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (ZVRPP-të), me

justifikimin e mungesës së hartave përkatëse. Bashkimi i ish Komunave me

Bashkitë, ka nxjerrë edhe një problem të mprehtë në lidhje me dhënien me qira të

sipërfaqeve të konsiderueshme të tokave bujqësore të pandara me afat kohorë nga

30 deri 99 vjet, ndërkohë një pjesë të tyre i kanë dhënë me qira, pa i patur ato në

pronësi, pasi pronat nuk janë transferuar. Por edhe në rastet kur pronat u janë

transferuar Njësive të Vetëqeverisjes Vendore, dhënia me qira e tyre është bërë në

mungesë të plotë të dokumentacionit, problematikë që në një të ardhme jo të


126 Botime 2018

largët mund të krijojë një problem social, duke kryer investime në mungesë të

dokumentacionit ligjor.

KLSH nga auditimet e kryera në NJVQV, në lidhje me pronat ka konstatuar mungesë

vizioni dhe keqadministrim të tyre, për të cilën për përmirësimin e gjendjes kemi

rekomanduar masa organizative.

Gjithashtu, konstatojmë se bashkitë e kanë të pamundur kontrollin e territorit, dhe

në disa Njësi të Vetëqeverisjes Vendore mungon edhe personeli i specializuar për

këtë qëllim. Në pjesën më të madhe të bashkive janë krijuar dhe funksionon

Inspektorati i Mbrojtjes së Territorit (IMTV), por ajo që kemi konstatuar është se

këto struktura janë plotësuar me specialistë jo të fushës, duke mos zbatuar Ligjin

nr.9780, datë 16.07.2007 “Për inspektimin dhe mbrojtjen e territorit nga ndërtimet

e kundërligjshme”, të ndryshuar.

Si KLSH, për përmirësimin e gjendjes, do të këmbëngulim fort në zbatimin e

rekomandimeve tona të sigurt se, prania e vizionit dhe e një strategjie për

menaxhimin e aseteve vendore, do të ishte qasja e duhur dhe afatgjatë në

shfrytëzimin me efektivitet dhe eficiencë të aseteve vendore.

Fasos ÇOÇOLI


QË LLOGARIDHËNIA TË KTHEHET NË SISTEM


botuar në gazetën “Gazeta Shqiptare”, më 11 maj 2018.

Nëse të gjithë ne si qytetarë, të politizuar deri në rrënjë të flokëve nga bombardimi

me lajme e pseudo-lajme nëpër media, presim duarkryq me padurim të bien në

rrjetë “peshqit e mëdhenj” të korrupsionit, kryesisht politikanë, harrojmë se kjo

dukuri ushqehet përditë e pandëshkuar në administratën tonë shtetërore, me mos

kërkimin në sistem të llogarisë. Kërkesa e llogarisë nuk mund të bëhet e plotë në

formë fushatash dhe takimesh me qytetarë, me gjithë vullnetin e mirë

kryeministror. Presioni pozitiv i ankesave të qytetarëve, që sot mblidhet i mirë

strukturuar nga bashkëqeverisja, përfundon në spektaklin e radhës, në rast se

mbaron vetëm me zgjidhjen e problemit të qytetarit ankues të radhës dhe me

dënimin, nëse vërtetohet, të zyrtarit apo zyrtarëve që e kanë zvarritur. Problemi,

apatia shtetërore apo mosveprimi në rast të një korrupsioni pasiv apo aktiv, mbetet

aty, pasi kalon rrëmeti bashkëqeverisës, si shiu që lag gjethet, por nuk tund për ta

rrëzuar, trungun e korrupsionit. Dhe korrupsioni më i rrezikshëm është ai që

harrohet. Të përqendruar në sportin popullor të hamendimeve të gjetjes së

peshqve të mëdhenj për rrjetat e hapura nga vetingu në gjyqësor dhe polici,

rrezikojmë të anashkalojmë korrupsionin galopant në gjirin e administratës sonë

shtetërore. Të fshehura mirë në tenderat aspak transparentë dhe krejtësisht jo të

barabartë, në koncesionet apo partneritetet publik-privat (PPP) me ofertë të

pakërkuar, metastazat e korrupsionit po rrezikojnë shëndetin e buxhetit të Shtetit

tonë për vitet që do të vijnë. Duke e ngarkuar atë, njëlloj si mushka, me “drunj”

gjoja për përmirësimin e shërbimeve ndaj popullatës(sa shqiptarë e dinë se “Check-

up-i”, kontrolli mjekësor falas, për të cilin të gjithë e paguajmë privatin sa frëngu

pulën, edhe për kontrolle të pabëra, po kalon në dështim kronik), apo për rritjen e

investimeve të huaja. Por në fakt, duke i shtuar stivën e detyrimeve, derisa një ditë

mushkës “Buxhet” t’i thyhet kurrizi. Aventura me PPP-të duhet parë me shumë

kujdes. Ato janë të domosdoshme, tani që TAP-i dhe hidrocentralet mbi Devoll po


128 Botime 2018

përfundojnë, por duhet të jenë transparentë 100%. Përndryshe korrupsioni i sotëm

qeveritar do t’i përpijë. Dhe “drita” mbi llogaridhënien e këtyre vendimeve aq me

rëndësi për fatin e dhjetëra dhe qindra miliona eurove para të të gjithëve, nuk ka si

bie me fushata raportimesh të ministrave të fushës, apo dëgjimesh ankesash nga

qytetarët e kundërveprimesh të menjëhershme. Bie fjala, për “Check-up”-in, një

qytetar mund të ankohet për rezultatet e shëndetit të tij, që ky shërbim sot falas

mund t’ia ketë nxjerrë jo të sakta, por kurrsesi jo për dhjetëra mijëra kontrollet e

“Check-up” të pakryera gjatë një viti, për të cilat, në bazë të kontratës, Buxheti i

Shtetit tonë duhet t’i paguajë privatit që realizon këtë shërbim njëlloj sikur këto

kontrolle të jenë bërë, ngaqë nuk përmbushet kuorumi!!!(sasia e kontrolleve reale

të rëna dakord në kontratë). “Drita” do të binte dhe llogaridhënia në administratën

tonë publike do të hynte në sistem, në rast se do të miratohej ligji për Përgjegjësinë

Materiale të Nëpunësit Shtetëror. Këtë ligj Kontrolli i Lartë i Shtetit ka vite që po e

rekomandon të përgatitet dhe të miratohet, por askush nuk ka reaguar. Nëse ky ligj

miratohet, atëherë përgjegjësia ndaj dështimeve nëpër tendera e koncesione, ndaj

dëmeve materiale të shkaktuara Buxhetit të Shtetit, nuk do të ngelej më jetime. Do

të kishte një emër funksionari të Shtetit, ose disa syresh, sipas tipit të përgjegjësisë,

kolektive apo individuale. Do të konkretizohej në shuma që funksionarët dëmtues

të Buxhetit dhe interesave të të gjithëve, apo edhe kryerës së abuzimit e

korrupsionit, do të detyroheshin t’i paguanin si dëmshpërblim Buxhetit të Shtetit.

Ky zhvillim, miratimi i këtij ligji do të sillte peshën e rëndë dhe të papërballueshme

të shpërblimit të dëmit, në rast të një vendim-marrje me pasoja tejet negative për

paranë publike. Do të shërbente si frenim i fortë, njëlloj si vetingu, për cilindo në

administratën shtetërore, që do t’i hynte rrugës së abuzimit apo korrupsionit, me

synim përfitim vetjak. Deri tani, i mbrojtur nga daullet e shiut të vetingut ndër

gjykatës dhe prokurorë, ky “cilido” e sheh rrugën e hapur për abuzim në

administratën publike. Por nëse ligji i propozuar nga KLSH do të merrte formë dhe

miratohej, atëherë llogaridhënia do të niste të kthehej në sistem të pagabueshëm,

kur abuzuesi do të hynte në administratën shtetërore si në vrimën e gjilpërës.

Qeram CIBAKU


INSTITUCIONI KOMBËTAR I AUDITIMIT DHE BESIMI I PUBLIKUT

nga Qeram CIBAKU – Auditues, KLSH,


Këto vitet e fundit, fokusi i auditimeve të KLSH-së nuk ka ndjekur kornizën a

stereotipin klasik të “auditimeve financiare” (ku certifikohen llogaritë e

institucioneve mbi besnikërinë ndaj kritereve dha parimeve të kontabilitetit), apo

vlerësimeve për rregullshmërinë në zbatimin e ligjeve dhe legjislacionit nga ana e

subjekteve dhe agjencive shtetërore, (të njohura si “auditime të përputhshmërisë”).

Në fakt, janë alternuar dhe kombinuar mbikëqyrja e financave shtetërore dhe

dhënia e opinionit mbi deklaratat financiare vjetore, me vlerësimin rreth

pajtueshmërisë së veprimtarisë së tyre sipas dispozitivit rregullativ në fuqi.

Mbi këtë bazë, nëpërmjet planifikimit dhe kryerjes së angazhimeve audituese në

institucionet, agjencitë, sektorët dhe entet publike me risk të lartë të mashtrimit

dhe korrupsionit; dhënies së rekomandimeve konkrete për fusha, drejtime, politika,

programe, procedura e kontrolle që duhen korrigjuar, reformuar, plotësuar a

përmirësuar, i është shërbyer në mënyrë të drejtpërdrejtë qytetarit dhe nxitjes së

llogaridhënies së zyrtarëve që përdorin fondet dhe paratë publike. Pra, i është

shërbyes kauzës së Kongresit të X-të, të EUROSAI-t (Turqi, 22-25 maj 2017), i cili, në

analizën rreth avancimit dhe evoluimit të rolit të institucioneve kombëtare të

auditimit të jashtëm, në kuadër të axhendës së OKB-së mbi Qëllimet e Zhvillimit të

Qëndrueshëm, konsideroi si objektiv të ditës avancimin e këtij roli “për t’iu

përgjigjur nevojave të reja të shoqërisë në mënyrë më të mirë”.

Për të ilustruar praktikisht dobinë dhe rolin e institucionit të KLSH për jetën e

qytetarëve, (kjo falë dhe ndjeshmërisë së institucionit mbi reagimin publik e

mediatik), jemi mjaftuar vetëm me një aspekt të analizës: vëmendjen e posaçme që

KLSH tregoi mbi vlerësimin e sistemit të rekrutimeve e karrierës në arsimin

parauniversitar si dhe funksionimin e platformës dixhitale “Mësues për Shqipërinë”.


130 Botime 2018

Që në krye të herës duhet thënë se, ka shumë arsye për këtë vëmendje të shtuar të

KLSH ndaj arsimit dhe mësuesit, sepse shoqëritë e civilizuara nuk e kthejnë

vështrimin mbi mësuesin vetëm kur kremtohet dita e mësuesit. Aksioma i pranon

mësuesit si edukatorë të paepur e të pakursyer, që manifestojnë zotësi e

kompetenca psiko-pedagogjike të mirëfillta dhe që ndikojnë të tjerët të avancojnë

dhe fitojnë njohuritë shkencore, kompetenca profesionale të spikatura dhe vlera

humane e qytetare, (sikundër Kadareja, thotë gjithçka për mësuesen përmes pak

rreshtave të poezisë së tij. “Ata të urtat gjer në dhembje/Të thjeshta gjer në

madhështi”).

Në analizën e mëposhtme, duam të sjellim në mënyrë të sintetizuar para syve të

publikut, jo vetëm të gjeturat e konstatuara nga auditimet mbi aspektet e

funksionimit, performancën dhe dobësitë në aplikimin në praktikën e përditshme të

portalit të punësimit “Mësues për Shqipërinë”, por edhe kontributet e KLSH në

përmirësimin e këtij sistemi rekrutimi e punësimi, për ta bërë sistemin më eficient

dhe më të lehtë në përdorim, duke shmangur kurthet e procedurave.

Portali “mësues për Shqipërinë” në skanerin e auditimit të KLSH

Në ditët e sotme, platformat dhe portalet digjitale të punësimit janë kthyer gati-gati

në “një modë”. Përveç portalit të punësimit të Shërbimit Kombëtar të Punësimit,

(që funksionon mbi bazën e Vendimit të Këshillit të Ministrave), janë lancuar dhe

disa portale të tjera që rregullohen me udhëzime të Ministrave sipas fushës së

përgjegjësisë shtetërore që mbulojnë, të tilla si “Infermierë për Shqipërinë”,

“Mësues për Shqipërinë”, etj., Qëllimi i deklaruar si lajtmotiv i këtyre portaleve

lidhet me meritën në rekrutim, duke inkurajuar një standard dhe kulturë të re në

burimet njerëzore dhe duke promovuar më të aftët e më të kualifikuarit.

Slogani: Punë ka, por s’ka profesionistë/(apo portale ka, por sa punësohen prej

tyre?!)

Nga analizat e kryera për një nga institucionet më të rëndësishme të administrimit

të veprimtarisë arsimore vendore në kryeqytet, janë testuar nga auditimi dhe kanë

rezultuar tregues të ulët të performancës nga rekrutimet përmes garës konkurruese

të portalit të punësimit. Më konkretisht, në Portalin “Mësues për Shqipërinë” për

rastin e analizuar nga auditimi i KLSH, në konkurrimet 2015-2016 dhe 2016-2017

kanë marrë pjesë 587 aplikantë gjithsej dhe janë sistemuar në vende vakante

definitive 98 kandidatë, ndërsa në pozicione provizore 49 kandidatë. Pra,

konstatohet se, vetëm 16,6 % e kandidatëve që kanë konkurruar nëpërmjet këtyre

Qeram CIBAKU


dy portaleve, janë sistemuar me kontratë punësimi definitive, (ose vetëm 25 % janë

punësuar nga pozicioni definitiv dhe zëvendësues). Nga ana tjetër, në subjektin e

audituar, për periudhën janar-dhjetor 2016 rezultojnë 31 punonjës, nga të cilët 17

prej tyre janë pa arsimin përkatës dhe 14 janë mësues jashtë profili.

Referuar të dhënave në tabelën e përgjithshme të renditjes së kandidatëve

pjesëmarrës në portale, u evidentua se numrin më të lartë të kandidatëve të

punësuar, e përbëjnë ato të profilit arsimi fillor, gjuha angleze, matematikë, etj.

Mirëpo, asnjëri nga kandidatët e profileve shkenca shoqërore, gjuha frënge, gjuha

gjermane, gjuha italiane, (të listuar në portalin 2015-2016) dhe kandidatët e

profileve gjeografi, TIK, edukim muzikor e shkenca shoqërore (të portalit 2016-

2017), nuk ka arritur të emërohet nëpërmjet njësisë arsimore vendore.

Sa më sipër, bazuar dhe në këto indikatorë të matjes së performancës, duhet ende

shumë kohë që të arrihen synimet dhe pritshmëritë e nismës së portalit, në bazë të

së cilit,”kjo nismë do të krijojë mundësi për të rinjtë, të cilëve do t’u ofrohen mundësi

reale punësimi dhe përfitimi të eksperiencave pozitive në drejtim të mësimdhënies”,

sikundër synohet nga Ligji nr. 69/2012, datë 21.06.2012 “Për sistemin arsimor

parauniversitar në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar dhe Udhëzimi i MAS-it

nr.38, datë 06.10.2015 “Për procedurat e lëvizjes paralele, emërimit dhe largimit

nga puna të mësuesit në institucionet arsimore publike të sistemit arsimor

parauniversitar”.

KLSH ka vlerësuar reformat në arsimin parauniversitar, kontributet e Ministres së

MASR znj. Nikolla si dhe ka propozuar që nga ministria e linjës të ndërmerret një

paketë masash dhe të përsosen mekanizmat, për të nxitur jo vetëm pjesëmarrjen e

mësuesve apo të rinjve të diplomuar në procesin e konkurrimit në portalin e

punësimit “Mësues për Shqipërinë”, por edhe të krijohen shanset dhe mundësinë

reale të punësimit të tyre. Në këtë mënyrë, kjo iniciativë mund të ndikojë në

përmirësimin e cilësisë në arsim në komunitetet në nevojë si dhe në ndryshimin e

mentalitetit të kërkuesve të punës në arsim. KLSH i ka rekomanduar Ministrisë së

Arsimit, Sporteve dhe Rinisë që të rishikojë dhe përmirësojë Udhëzimin nr. 38, datë

06.10.2015 “Për procedurat e lëvizjes paralele, emërimit dhe largimit nga puna të

mësuesit në institucionet arsimore publike të sistemit arsimor parauniversitar”, në

lidhje me aspektet e mëposhtme:

Të korrigjohet Udhëzimi, duke përcaktuar që gjithë dokumentacioni i duhur

për konkurrimin të jetë origjinal ose fotokopje të noterizuara, pasi


132 Botime 2018

përdorimi i dokumentacionit të fotokopjuar e të pa noterizuar (si deri me

tani), krijon hapësira për parregullsi, shkelje dhe veprime abuzive.

Të qartësohen procedurat e renditjes së kandidatëve konkurrues të një

profili në portal, kur kandidatët rezultojnë me totalin e përgjithshëm të

pikëve të barabarta, si dhe të përmirësohet e rregullohen mënyrat e

njoftimit dhe të konfirmimit nga ana e kandidatëve, pasi shumë prej tyre

banojnë në rrethe dhe mbeten jashtë skemës së njoftimeve.

Të plotësohet udhëzimi dhe për nevoja të arsyetuara (që duhen detajuar në

udhëzim), të lejohet kryerja e lëvizjeve paralele dhe gjatë vitit, kur nevojat e

shkollave e bëjnë këtë transferim të nevojshëm. Pra, lëvizjet paralele të

bëhen dhe gjatë vitit, aq më tepër që, në muajin gusht që është afati

përfundimtar sipas udhëzimit, nuk kanë përfunduar regjistrimet e nxënësve

dhe balancimi i numrit të klasave dhe mësuesve, etj.

Të marrësh “në apel” qeverisjen dhe të fitosh besimin e publikut

Motoja e INTOSAI-t është se institucionet kombëtare të auditimit duhet të

udhëheqin proceset e auditimit në gjithë sektorin publik dhe të ndikojnë në

përmirësimin e cilësisë së jetës së qytetarëve të vendeve të tyre. Pavarësisht

mënyrës se si KLSH është shikuar nga qeveritë (ata e kanë konsideruar auditimin si

“një e keqe e domosdoshme” apo si “një barrë shpenzimi”), ky institucion ka

përmbushur në mënyrë korrekte përgjegjësitë e tij ligjore e kushtetuese.

KLSH është institucion i shërbimit publik, që realizon detyrimet kushtetuese në

pozitat rigoroze kundrejt qeverisë/qeverive të radhës, duke u “mbajtur lëkurën e

ujkut para syve” gjithë zyrtarëve që janë të prirur nga keqmenaxhimi dhe

shpërdorimi financiar, material, monetar a buxhetor. Ndaj ky institucion, që “merr

në apel” qeverisjen shtetërore (jo vetëm Qeverinë!) dhe administrimin e kuletës së

shtetit, ka fituar besimin e publikut, meqenëse ka vendosur dhe zbatuar standarde

dhe ka krijuar një profil të performancës përmes shembullit dhe nxitjes së

llogaridhënies dhe transparencës nga autoritetet dhe zyrtarët e shtetit.

Konsolidimi i këtij profili është mundësuar përmes përgatitjes së raporteve të

besueshme dhe rekomandimeve që adresojnë zgjidhje praktike për Kuvendin,

organet e qeverisjes se përgjithshme në nivel qendror e vendor, etj. Konkluzionet e

angazhimeve audituese janë jo vetëm zgjidhje racionale për më të mirën duke

vlerësuar raportet kosto/përfitim, por edhe një mundësi për të vënë në lëvizje

mekanizmat e administratës dhe përmirësuar shërbimin ndaj qytetarit dhe

Qeram CIBAKU


mirëqeverisjen. Kjo vlerë publike me mjaft dobi, ndikon për të kuruar defektet dhe

pikat e dobëta të sistemeve, nënsistemeve dhe fushave të llogarisë, si dhe për të

parandaluar abuzimin, mashtrimin, dëmet financiare dhe korrupsionin e çdo niveli.

Vetëm në auditimin e zhvilluar në një nga njësitë arsimore vendore, institucioni

kombëtar i auditimit i ka rekomanduar Ministrit të Arsimit, Sporteve dhe Rinisë një

paketë propozimesh që i kontribuojnë përmirësimeve të legjislacionit dhe

plotësimit të dispozitave dhe akteve nënligjore në fuqi, duke u ofruar si aleat i afërt

i aspiratave të qytetarëve që kanë varur shpresat e tyre të punësimit tek drejtësia e

portaleve.

Ky kombinim i shërbesës shtetërore me perceptimin dhe besimin publik u

rikonfirmua edhe nga rezultatet e sondazhit të realizuar nga koordinimi i Programit

të Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin (PNUD) dhe Institutit për Demokraci e

Ndërmjetësimi (IDM) për vitin 2017, rezultate të lancuara e të bëra publike pak ditë

më parë. Referuar raportit1, KLSH si aleat i i aspiratave të qytetarëve dhe denoncues

i abuzimit rankohet në top-listën e institucioneve më të vlerësuara nga qytetarët

dhe publiku, sepse ka manifestuar në sytë e opinionit publik një rol të perceptuar

prej 67% në rritjen e përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies së Qeverisë dhe

qeverisjes, (duke shënuar një rritje prej 6 pikë përqindje përkundrejt matjeve dhe

indikatorëve të sondazhit të vitit 2015)2.

Le të përmbyllim analizën vetëm me një argument: niveli i perceptimit të rolit

kontribuues të KLSH për nxitjen e llogaridhënies publike është 4% më e lartë se

perceptimi nga publiku mbi rolin qe luan Kuvendi i Shqipërisë, agjent i së cilit është

KLSH.

Fakti është se, si instrument aktiv i promovimit të llogaridhënies, përgjegjshmërisë

dhe transparencës, Kontrolli i Lartë i Shtetit, i vlerësuar si akumulim i përvojave dhe

kapaciteteve të integruara e shumëdimensionale për afro 100 vjet jetë, ka fituar në

këtë mënyrë besimin e qytetarëve të vendit, por dhe respektin e institucioneve

homologe të familjes së INTOSAI-t. Prandaj, ky vlerësim i rankimit publik nuk është

thjeshtë një shtysë krenarie, por atij vlerësimi i rrinë ngjeshur fjalët e Paolo Coelhos

në veprën “Alkimisti”, se “nganjëherë, dhe një mbret plak ka nevojë të ndihet

krenar për veten”.

1 PNUD dhe IDM, “Sondazhit i opinionit publik, Besimi në qeverisje” 2017, Tiranë 2018, faqe 32, grafiku

nr.19. 2 PASOS dhe IDM, “Sondazhi Besimi në qeverisje 2015, Tirane, dhjetor 2015, faqe31, grafiku nr. 20.


134 Botime 2018

Korrupsioni dhe fronti i kontribuesve kundër tij

Aspektet e korrupsioni i cekte pak ditë më parë, Byroja për Demokracinë, të Drejtat

e Njeriut dhe Punën e Departamentit Amerikan të Shtetit, në raportin e publikuar

mbi respektimin e të drejtave njerëzore, ku u skanua niveli i demokracisë dhe

problematikat e hasura në praktikën e të gjitha vendeve të analizuara për vitin

2017. Më konkretisht, në Seksionin IV “Korrupsioni dhe mungesa e transparencës

në qeverisje”, të “Country Reports on Human Rights Practices for 2017”3, DASH

nënvizoi se gjatë vitit 2017 (citojmë): “korrupsioni ishte i përhapur në të gjithë

degët e qeverisjes në Shqipëri”. Kontributi i KLSH për denoncimin e korrupsionit

tanimë është zyrtarisht e ndërkombtarisht i njohur dhe prandaj nuk do të ndalemi

në këtë shkrim. Por, meqenëse “stina e llogaridhënies” sapo ka nisur nga

Kryeministri dhe anëtarët e kabinetit qeveritar, (në disa raste këto takime devijojnë

nga qëllimi i tyre, pasi qytetaret duke shfrytëzuar mundësinë e takimit në publik me

zyrtarët më të lartë, përpiqen të adresojnë dhe zgjidhin hallet e problemet e veta

familjare), që të marrin kuptimin e llogaridhënies, këto takime e dëgjesa publike

duhet të përgatiten jo thjesht si qëllim propagande e vizibiliteti. Në këto takime e

dëgjesa duhet të preken më konkretisht tema dhe duhet t’u jepet përgjigje pyetjeve

të tilla si, “Cilat janë pikat e programit qeveritar që ende nuk janë realizuar dhe

përse kjo ka ndodhur, meqë programi qeverisës është dokument i votëbesuar në

Kuvendin e Shqipërisë?”, “Çfarë po bën konkretisht Qeveria në luftën kundër

korrupsionit dhe çfarë masash janë dhënë ndaj ministrave që nuk kanë vrarë

mendjen për të zbatuar rekomandimet e raporteve të auditimit të KLSH-së?”, “Si po

i shpenzojnë dikasteret dhe agjencitë paratë e shtetit?”, ”Në çfarë raportesh janë

fondet e buxhetuara me fondet e shpenzuara sipas skemave të partneritetit të

gërshetuar publik-privat dhe si janë projeksionet e shlyerjeve/kthimeve që do tu

ngarkohen kostove buxhetore të programeve të ardhshme buxhetore

afatmesme?”, etj.

Nëse i qasemi modelit matematikor të Robert Klitgaard mbi korrupsionin 4 ,

metaforikisht ai parashtrohet si rezultante e shumës se monopolit me diskrecionit

në vendimmarrje, duke zbritur përgjegjshmërinë publike. Kjo do të thotë se me

rritjen e shkallës së përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies së zyrtarëve të shtetit, të

mbikëqyrjes dhe kontrollit më rigoroz ,(qoftë nga autoritetet qeveritare ose nga

3Departameni Amerikan i Shtetit, “Country Reports on Human Rights Practices for 2017”, Albania, faqe

15. 4R.Klitgard, “International corporation against corruption”, Nëntor 1997.

Qeram CIBAKU


publiku), do të kemi më shumë dëshmi për ngushtimin e hapësirave për korrupsion

dhe ndëshkimit të tij në përditshmëri. Ndaj, forcimi i mekanizmave të llogaridhënies

nënkupton konsolidimin dhe frontin e koordinuar që inkurajon llogaridhënien dhe

përgjegjshmërinë publike, “ndezjen e motorëve” edhe nga institucionet apo aktorët

e tjerë me peshë, si Kuvendi, Prokuroria, Inspektimi Financiar Publik, Auditimi i

Brendshëm, Mediat dhe shoqëria civile, etj. për të vënë “alertin” mbi

papërgjegjshmërinë dhe pa ndëshkueshmërinë, në plotësim të ëndrrës evropiane

për fëmijët tanë.


136 Botime 2018

ZHVILLIMET INSTITUCIONALE TË KLSH-së NËN OPTIKËN E PROGRES RAPORTIT TË KOMISIONIT EUROPIAN

dokumente të rëndësishëm për përcaktimin e prioriteteve zhvillimore e sfidave

institucionale përtej së tashmes.

Komisioni Europian, Drejtoria e Përgjithshme e Buxhetit dhe Delegacioni i BE-së në

Shqipëri, kanë qenë dhe mbeten partnerë të rëndësishëm në procesin e reformimit

dhe modernizimit të institucionit të KLSH-së, drejt përafrimit me praktikat e acquis

communitare, të BE-së.

Fokusuar në këtë aspekt, Raporti i Komisionit Europian publikuar në prill 2018 ka

pasqyruar dinamikën, progresin institucional si dhe orientimet e rekomandimet për

zhvillimet që duhet të ndjekë KLSH-ja në periudhat në vijim.

Në këtë raport në kapitullin 32 “Auditimi i jashtëm” konstatohet dukshëm një

progres i zhvillimit si të kuadrit legjislativ rregullator ashtu edhe të performancës

operacionale të KLSH-së drejt reformimit modernizimit dhe praktikave më të mira

të fushës. Raporti konfirmon progresin e bërë në përmbushjen e objektivave të

zhvillimit institucional, atë të sigurimit të kuadrit rregullator ligjor në përputhje me

Standardet Ndërkombëtare të Auditimit, dhe forcimit të kapaciteteve audituese

dhe të metodologjisë të auditimit.

Zhvillimi i kuadrit rregullator ligjor në përputhje me kërkesat e Standardeve

Ndërkombëtare të Auditimit ka qenë një nga fushëbetejat institucionale më të

rëndësishme të KLSH-së. “Pavarësia funksionale, operacionale dhe financiare e

Kontrollit të Lartë të Shtetit është përcaktuar në kuadrin kushtetues dhe ligjor në

përputhje me standardet e INTOSAI-t, theksohet në Progres Raport.

nga Luljeta NANO – Sekretare e Përgjithshme, KLSH,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 22 maj 2018.

Progres Raportet e Komisionit Europian nga KLSH janë konsideruar në vijimësi si

Luljeta NANO


Ishte Komisioni Europian që në Progres Raportin e tetorit të vitit 2012 vinte në dukje

që: “Ka pasur përparim në fushën e auditimit të jashtëm. Kryetari i ri i Kontrollit të

Lartë të Shtetit (KLSH) u emërua nga Kuvendi në dhjetor të 2011-ës. Pas disa vitesh

në pezullim, janë përgatitur dhe janë dërguar për procedurën e miratimit projekt

ndryshimet e ligjit të SAI-t për ta sjell në përputhje të plotë me standardet e

Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve të Kontrollit të Lartë (INTOSAI)”.

Ligji “Mbi Organizimin dhe Funksionimin të KLSH-së” u miratua në nëntor 2015 dhe

odiseja më shumë se dy vjeçare nga viti 2012 deri në fund të vitit 2014 e miratimit

të Ligjit të ri Organik të KLSH-së, në një farë mënyre shtoi periudhën e stërzgjatur

për më shumë se dy dekada të tranzitimit të KLSH-së drejt implementimit të

kërkesave të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit.

Ky ligj siguroi rrugën e zhvillimit drejt reformimit të KLSH-së si një institucion

modern Europian i auditimit suprem publik.

Në këtë aspekt Progres Raporti orienton që për të ardhmen politikat menaxheriale

të institucionit duhet të fokusohen në forcimin dhe zbatimin e kuadrit rregullator

ligjor. “Zbatimi i plotë i kuadrit rregullator ligjor duhet të sigurohet më tej” cilësohet

në Raport.

Zbatimin e këtij rekomandimi, KLSH e konsideron të lidhur ngushtë me objektivin e

zhvillimit të kapaciteteve institucionale.

Aktet nënligjore në zbatim të Ligjit organik të KLSH-së, kuadri i brendshëm

rregullator administrativ e organizativ së bashku me manualet dhe udhëzuesit

specifikë të auditimit në zbatim të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit ISSAI

kanë krijuar një infrastrukturë solide si dhe një platformë efektive të zhvillimit

institucional. Krahas ndërtimit të infrastrukturës rregullative legjislative politikat

menaxheriale janë fokusuar në zhvillimin e vazhdueshëm profesional të audituesve

e konfirmuar kjo edhe në konkluzionet e Progres Raportit të Komisionit Europian

dhe konkretisht:

“Përsa i përket kapacitetit institucional, zhvillimi profesional i audituesve ka qenë

prioritet në vitet e fundit me mesatarisht 25 ditë trajnimi për auditues në vit”.

Në funksion të zhvillimit të kapaciteteve institucionale, Raporti pasqyron dinamikat

në drejtim të përgatitjes së dy dokumenteve të rëndësishëm të zhvillimit strategjik

të KLSH-së, duke konfirmuar që: Plani i ri strategjik i zhvillimit për 2018-2022 u

miratua në dhjetor 2017. Strategjia e komunikimit për periudhën 2017-2019 u

miratua në korrik 2017.


138 Botime 2018

Objektivat prioritare të Strategjisë së Zhvillimit 2018-2022 janë në një linjë dhe

shprehin konvergjencën me rekomandimet e Progres Raportit të Komisionit

Europian. Raporti cilëson se “Aktivitetet audituese ende nuk kryen në përputhje të

plotë në Standardet Ndërkombëtare të Auditimit ISSAI”.

Zbatimi i standardeve ndërkombëtare të auditimit gjatë veprimtarisë audituese

përbën një sfidë për të gjitha Institucionet Supreme të Auditimit në nivel global.

Cilësia e veprimtarisë audituese të KLSH-së ka qenë dhe mbetet një nga objektivat e

zhvillimit institucional për periudhat në vijim. Në strategjinë e Zhvillimit për pesë

vitet e ardhshme 2018-2022 theksohet se “Cilësia e Auditimit është ndër prioritetet

kryesore dhe është e lidhur ngushtë me procesin e përfitimit nga auditimet duke

prodhuar raporte në funksion të mirëqeverisjes dhe rritjes së përgjegjshmërisë së

menaxhimit të financave publike”. Një nga mënyrat që KLSH do të vijojë të aplikojë

për të shtuar vlerë dhe gjeneruar përfitime në forcimin e përgjegjshmërisë,

transparencës dhe integritetit të qeverisjes në tërësi dhe të njësive të sektorit

publik është duke ofruar vlerë dhe cilësi në vetë auditimet e kryera prej tij.

Rritja e cilësisë së Auditimit për sigurimin e kryerjes së veprimtarisë audituese në

përputhje të plotë me standardet e auditimit të jashtëm publik si dhe praktikat e

mira të fushës ka qenë objektiv prioritar strategjik i KLSH-së për periudhën e kaluar

2013-2017. KLSH përgjatë kësaj periudhe ka progresuar në drejtim të hartimit të

Manualeve të Auditimit (Përputhshmërie dhe Financiare) si baza metodologjike në

drejtim të zhvillimit dhe modernizimit të veprimtarisë audituese. Në raportin e KE-

së, theksohet progresi që KLSH ka bërë në drejtim të pilotimit të auditimeve të

përputhshmërisë financiare apo dhe të auditimeve IT. “Manualet e reja të

përputhshmërisë dhe të auditimit financiar u pilotuan së pari në vitin 2016.

Auditimet e para të IT u kryen në vitet 2016 - 2017. Në vitin 2017, KLSH ka

ndërmarrë hapa drejt përmirësimit të kontrollit dhe sigurimit të cilësisë në

përputhje me Standardet ndërkombëtare të Auditimit”.

Përsa i përket rekomandimeve të adresuara nga KLSH subjekteve të audituara

Komisioni vëren se “Ndikimi i punës së auditimit është i kufizuar” duke e

argumentuar me nivelin relativisht të ulët të zbatimit të rekomandimeve. Në këtë

aspekt artikulohet që: “Shqipëria nevojitet të përmirësojë implementimin e

rekomandimeve të auditimit të jashtëm”.

Efektiviteti i auditimeve të KLSH-së arrihet vetëm nëpërmjet zbatimit të

rekomandimeve nga entitetet publike dhe është e vetmja mënyrë, përmes së cilës

Luljeta NANO


KLSH si institucion i auditimit të jashtëm publik mund të kontribuojë efektivisht në

mirëqeverisje.

Janë pikërisht adresimi i rekomandimeve të karakterit legjislativ dhe organizativ të

cilat kanë efekt parandalues të shkeljeve dhe parregullsive si një nga funksionet

themelore të institucioneve supreme të auditimit.

KLSH në funksion të rritjes së nivelit të implementimit të rekomandimeve ka

përdorur të gjitha instrumentet institucionale në drejtim të adresimit të kërkesave

për ngritjen dhe funksionimin e një “trekëndëshi partneriteti” (Parlament, KLSH

dhe Ekzekutiv) për zbatimin e rekomandimeve sikurse është shprehja e vullnetit të

kreut të ekzekutivit nëpërmjet nxjerrjes së një Urdhri për zbatimin e

rekomandimeve të KLSH-së (Urdhër i cili mungon që nga tetori 2013 për mungesë

vullneti) dhe rritjes së mbikëqyrjes parlamentare nga legjislativi pra të krijimit të një

nënkomisioni të dedikuar për shqyrtimin e raporteve të auditimit dhe

rekomandimeve të KLSH-së konsideruar ky i fundit si një mekanizëm efektiv për

rritjen e llogaridhënies nga institucionet qeveritare.


140 Botime 2018

PSE BE VLERËSON KLSH-në?



Në faqet 93-94 të Progres Raportit 2018 të Komisionit Europian për Shqipërinë,

thuhet:” Pavarësia funksionale, operacionale dhe financiare e Institucionit Shtetëror

të Auditimit (KLSH-së) është garantuar në Kushtetutë dhe në kornizën ligjore, në

përputhje me standartet e INTOSAI-t…Për sa i përket kapacitetit institucional,

zhvillimi profesional i audituesve ka qenë prioritar në vitet e fundit, duke kryer

mesatarisht 25 ditë trajnimi/për auditues çdo vit. SAI ka miratuar planin e auditimit

për vitin 2018 duke përdorur një metodologji vlerësimi bazuar në risk. Plani i ri i

zhvillimit strategjik për 2018-2022 është miratuar në dhjetor të 2017-ës”. Syri

vëzhgues dhe kontrollues i Bashkimit Europian është më hulumtues dhe llogari

kërkues për institucionet shqiptare se kurrë ndonjëherë, tani që qeveria e tij,

Komisioni Europian, i dha rekomandimin Parlamentit Europian që të miratojë çeljen

e negociatave me Shqipërinë më 17 prill 2018. Po në të njëjtën datë doli Progres

Raporti 2018 për Shqipërinë dhe cilësimet për institucionin e auditimit të jashtëm

publik në vend. Lind pyetja: pse kaq vlerësues syri i rreptë profesional i BE-së?

Përgjigjja është e thjeshtë. Kontrolli i Lartë i Shtetit ka 6 vite e gjysmë që po

funksionon mbi bazën e parimeve dhe standardeve të organizatës ndërkombëtare

të institucioneve supreme të auditimit, INTOSAI. Institucioni që tashmë ka mbi 6

vite e gjysëm që ka shpalosur të plotë pavarësinë dhe profesionalizmin, mbështetur

fort mbi standardet ndërkombëtare të fushës, ISSAI-t, në rradhë të parë në

Deklaratën e Limës (ISSAI 1) dhe në Deklaratën e Meksikos(ISSAI 10). Ligji i ri i

miratuar në fund të vitit 2014, pas një beteje epokale me interesat për t’i cënuar

pavarësinë këtij institucioni kushtetues, u vlerësua nga Delegacioni i Bashkimit

Europian në Tiranë si një “...hap domethënës në integrimin e vendit në BE”(nga

prononcimi i Delegacionit një ditë më vonë miratimit të ligjit, 28 nëntor 2014).

Avancimi i institucionit në nivel të kapaciteteve të audituesve të tij, është realisht

mbresëlënës. Kontrolli i Lartë i Shtetit, me gjetjet në raportet e auditimit dhe

Fasos ÇOÇOLI


kallëzimet e tij penale kundër qindra abuzuesve me pronën publike dhe paratë e

taksapaguesve, ka sjellë shpresë në zemrat e qytetarëve të thjeshtë se korrupsioni

mund të zbulohet dhe dënohet. Të gjitha Progres Raportet e fundit të Bashkimit

Europian për Shqipërinë të viteve 2014-2017 kanë rekomanduar se duhen

ndërmarrë hapa edhe më të fuqishëm e konkretë për forcimin e pavarësisë dhe

veprimtarisë së institucioneve kushtetuese si KLSH, në një proces gjithëpërfshirës

reformash. Ato kanë vënë në dukje nevojën për të garantuar zbatimin efektiv të

legjislacionit në fuqi, si dhe profesionalizmin, funksionimin dhe pavarësinë e këtyre

institucioneve. Është e domosdoshme që me ndihmën e programeve të asistencës

së Bashkimit Europian të realizohet verifikimi dhe vlerësimi i kuadrit të

përgjithshëm ligjor, si dhe organizimi individual institucional i këtyre institucioneve,

me qëllim forcimin e pavarësisë dhe funksionimit normal të tyre. Ka ardhur sërish

koha që ekspertë të pavarur të programeve dhe Shteteve Anëtare të BE-së të

identifikojnë masat konkrete që synojnë të rrisin pavarësinë, transparencën,

profesionalizmin dhe besimin publik te këto institucione, si dhe mbushjen e

boshllëqeve ekzistuese në kuadrin e përgjithshëm legjislativ dhe në strukturat e tyre

institucionale. Sidomos lufta e thelluar ndaj korrupsionit kërkon sinergjizimin e

veprimtarisë së këtyre institucioneve, pasi arritjet individuale të gjithsecilit janë

shumë pak dhe shumëfishohen, vetëm nëse koordinohen me veprimtarinë dhe

arritjet e institucionit tjetër të pavarur. Përparësitë e sotme të reformës në drejtësi

në asnjë mënyrë dhe kohë nuk do të anashkalojnë apo sjellin në plan të dytë

misionin, vlerat dhe arritjet e institucioneve të tilla të pavarura të Shqipërisë, si

KLSH apo ILDKPKI. Ato përbëjnë shtyllën kurrizore të besimit publik se ky vend

mund të bëhet. Puna e tyre, e inkuadruar natyrshëm në punën dhe rezultatet e

strukturave të reja të reformës në drejtësi, do të sjellë shtetin e së drejtës dhe

besimin e humbur të qytetarëve shqiptarë tek institucionet shtetërore.


142 Botime 2018

KLSH RRIT BASHKËPUNIMIN ME BOTËN UNIVERSITARE

fundit ka intensifikuar gjithmonë e më shumë bashkëpunimin duke nënshkruar

“Marrëveshje Bashkëpunimi” me institucione akademike, Universitete të ndryshme

si për shembull Universiteti i Durrësit Aleksandër Moisiu, Universiteti Mesdhetar i

Shqipërisë, Fakulteti Ekonomik në Universitetin e Tiranës, Fakulteti Gjeologji-

Miniera, Kolegji Universitar “Luarasi”, etj., ku në jo pak raste ka bashkëpunuar

ngushtë edhe me profesorë të nderuar si Prof. Dr. Skënder Osmani, Prof. Dr. Omer

Stringa, Prof. Dr. Jorgji Bollano, etj., si në organizimin e konferencave shkencore,

“workshop-eve” e seminareve ashtu edhe në auditime të ndryshme. Trendi më i ri

që po gjen gjithmonë e më shumë aplikim në praktikën e punës së Kontrollit të

Lartë të Shtetit, krahas bashkëpunimeve për organizimin e një sërë konferencash

shkencore me Universitetet më në zë të vendit, është edhe prezantimi në

ambientet universitare në leksione të hapura, i disa prej auditimeve të

performancës të kryera me profesionalizëm nga audituesit e KLSH-së. Në këto

prezantime audituesit janë shoqëruar nga Drejtori i Departamentit të Performancës

në KLSH, z. Rinald Muça i cili krahas njohjes së studentëve me praktikën e punës të

Departamentit të Performancës duke evidentuar dhe nxjerrë në pah auditimet e

fushave e tematikave të ndryshme të realizuara përgjatë viteve 2012-2017, ka

theksuar gjithashtu nevojën për bashkëpunim midis KLSH-së dhe botës akademike

në tërësi. Gjatë këtij pesë vjeçari, pesë fushat apo drejtimet kryesore ku janë

fokusuar auditimet e performancës janë 1. Reformat qeveritare; 2. Shërbimet socio-

ekonomike; 3. Projektet infrastrukturore; 4. Projektet mjedisore-energjetike; dhe 5.

Shërbimet social-kulturore.

Në këto leksione, studentët kanë patur mundësinë të njihen më tepër me rolin dhe

filozofinë e KLSH-së, si mbikëqyrës i fondeve publike, me një profil të konsoliduar si

“watchdog”, dhe më specifikisht në auditimet e performancës. KLSH si institucion i

pavarur kushtetues, është ndërtuar që t’i shërbejë qytetarit shqiptar, duke qenë

nga Aulent GURI – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf ”, më 24 maj 2018.

Nën moton “nga eksperienca e përbashkët përfitojmë të gjithë”, KLSH në vitet e

Aulent GURI


“agjent” i Kuvendit dhe palëve të interesit, duke i informuar në mënyrë të

vazhdueshme, të paanshme dhe të plotë, mbi përgjegjshmërinë që qeveria dhe

entet publike tregojnë në përdorimin e parasë publike. Studentët nga ana e tyre,

por edhe trupa akademike kanë shprehur mjaft interes në përfshirjen e tyre në

auditimet e KLSH-së në të ardhmen, e sidomos në auditimet e performancës, të

cilat, për nga natyra janë më gjithëpërfshirëse. Deri më tani janë prezantuar katër

auditime të performancës me synimin që të vazhdohet kjo praktikë e nisur duke

qenë se ka patur një impakt mjaft pozitiv si për audituesit e KLSH-së të cilët

përfitojnë në mënyra të ndryshme përgjatë prezantimit të punës së tyre përballë

një auditori mjaft kualitativ, ashtu edhe për vet studentët dhe profesorët të cilët

kanë mundësi të njihen me tematika nga më të ndryshmet të cilat Departamenti i

Performancës në KLSH ka trajtuar në vitet e fundit. Katër auditimet e prezantuara

në këtë leksione janë: “Cilësia e Ajrit”, “Performanca e Ministrisë së Arsimit Sportit

dhe Rinisë në Zhvillimin e Sportit”, “Unifikimi i pikave doganore të Shqipërisë me

Kosovën” dhe “Trashëgimia kulturore”. Diskutimet dhe pyetjet nga ana e

studentëve krahas atyre lidhur me auditimet e prezantuara kanë prekur edhe

çështje të tjera si metodologjia e përdorur në hartimin dhe realizimin e raporteve të

auditimit, teknikat e vjeljes së informacionit, përpunimit dhe përdorimit të

analizave të ndryshme si për shembull Analiza Kosto-Përfitim, SWOT, PESTLE, etj.

Qëllimi kryesor i raporteve të auditimeve të performancës është mbulimi ose

fokusimi në tematika aktuale të cilat sjellin shqetësime në komunitet si dhe të

garantojë që këto raporte të jenë lehtësisht të kuptueshme për grupet e interesit

dhe publikun e gjerë. Nuk janë lënë pa përmendur edhe sfidat që hasin audituesit e

jashtëm në punën e tyre të përditshme dhe se sa e rëndësishme është përfshirja

qytetare në përmirësimin e mëtejshëm të realitetit që audituesit nxjerrin në pah.

Në mjaft raste dhe sidomos në auditimet e performancës, qytetarët janë përfshirë

në mënyra të ndryshme e në faza të ndryshme të auditimit duke dalë në “gjetje”

shumë të rëndësishme për auditimin të cilat nuk do të kishin qenë të mundura pa

përfshirjen e tyre. Synimi i audituesve të KLSH-së është gjithmonë krah interesit

publik, gjë e cila është kuptuar më së miri nga një pjesë e mirë e qytetarëve dhe kjo

ka qenë një ndër arsyet kryesore që ata kanë kontribuar në këto auditime.

Në përfundim, këto takime janë shfrytëzuar edhe për të ftuar për të aplikuar të

gjithë studentët e interesuar për zhvillimin e praktikave mësimore pranë

institucionit të KLSH-së. Kështu, në muajin Prill 2018 u zhvillua edhe rekrutimi i

studentëve praktikantë dhe nga rreth 350 aplikues u përzgjodhën 15 studentë nën

kujdesin e Grupit të Punës për Menaxhimin e Programit të Praktikave Studentore i

http://www.klsh.org.al/web/200_3794.pdf

http://www.klsh.org.al/web/200_3794.pdf


144 Botime 2018

përbërë prej 7 Audituesish, dhe nën kujdesin e Sekretares së Përgjithshme e

Drejtoreshës së Përgjithshme në Kontrollin e Lartë të Shtetit. Këta 15 studentë

(emrat e të cilëve janë publikuar në faqen zyrtare të KLSH-së) do të zhvillojnë pranë

këtij institucioni praktikën mësimore 6-mujore, të marrëdhënies së para-punësimit,

Universitet – Institucion Publik. Ky mësim i nxjerrë nga eksperienca e vendeve më

të zhvilluara është duke u aplikuar në KLSH me qëllim asistimin e brezit të ri të

studentëve në mënyrë që të fitojnë më shumë njohuri e të jenë më të përgatitur

përpara se të ballafaqohen me tregun e punës.

Amantja PATOZI


93 VJET KONTROLLI I LARTË TË SHTETIT

nga Amantja PATOZI – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, “Koha Jonë” dhe “Sot”, më 27 maj 2018.

Ka shumë njerëz në Shqipëri, që kanë dëgjuar të flitet për Kontrollin e Shtetit vetëm

pas vitit 1991. Historia me zigzage e shtetit shqiptar, por sidomos 50 vitet e

diktaturës gati e kishin ngulitur keqkuptimin se ky institucion më parë nuk ka

ekzistuar fare. Por, në fakt, e vërteta është ndryshe, sepse historiku i Kontrollit të

Lartë të Shtetit lidhet ngushtë me shpalljen nga deputetët e Kuvendit Kushtetues

më datë 21 janar 1925 të krijimit të Republikës Parlamentare Shqiptare.

Fill pas miratimit të Statutit Themeltar të Republikës Shqiptare, Presidenti i

Republikës në atë kohë, Ahmet Zogu më datë 20 maj 1925 firmosi Dekret-Ligjin

“Mbi formimin e Këshillit Kontrollues”, dekret që hyri në fuqi më datë 26 maj 1925.

Ky këshill krijohej si një organ kushtetues dhe nuk varej nga asnjë ministri. Ndaj

edhe kjo datë shënoi edhe rrugëtimin e institucionit të parë kontrollues të shtetit

shqiptar, gati 13 vjet pas qeverisë së parë të Ismail Qemalit.

Që nga ajo ditë e deri më sot kanë rrjedhur shumë vite, në të cilat Kontrolli i Shtetit

ka pësuar ndryshime të thella si në koncept ashtu edhe në funksionimin e vet, në

varësi të rrethanave historike dhe të regjimit politik të kohës.

Më poshtë po japim shkurtimisht etapat kryesore nëpërmjet të cilave ka kaluar në

vite historia e këtij institucioni të rëndësishëm për çdo shtet modern në botë.

Në vitet 1928-1939, vendi drejtohej nga një monarki institucionale. Me ligj të

veçantë përcaktohej mënyra e organizimit dhe ushtrimit të veprimtarisë së

institucionit të Kontrollit Shtetëror, mënyra e raportimit në Parlament dhe

marrëdhëniet e tij me qeverinë e mbretin.

Në Gusht 1946 bëhet riorganizimi tërësor i organeve të kontrollit, si në formë edhe

në përmbajtje. Me ligj të veçantë të Kuvendit Popullor krijohet Komisioni i Kontrollit

të Shtetit, i cili ishte në përbërje të Qeverisë dhe në varësi të plotë prej saj.


146 Botime 2018

Me vendosjen e pluralizmit në Shqipëri, me asistencën e BE u hartua projekt-ligji

“Për Shërbimin e Kontrollit të Shtetit”, i cili u miratua nga Kuvendi i Shqipërisë në

31 gusht 1992. Në këtë ligj sanksionohej se Shërbimi i Kontrollit të Shtetit ishte

organi më i lartë i kontrollit ekonomiko--financiar dhe i pavarur nga qeveria.

Pavarësia e plotë, depolitizimi dhe departizimi i organit suprem të kontrollit u

realizuan me miratimin e Ligjit nr. 8270, datë 23.12.1997 “Për Kontrollin e Lartë të

Shtetit” dhe më pas të Ligjit themelor të Shtetit nr. 8417, datë 21.10.1998

“Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, pjesa e katërmbëdhjetë “Kontrolli i Lartë i

Shtetit”, nenet 162-165.

Në datën 27 nëntor 2014, Kuvendi i Shqipërisë miratoi Ligjin e ri të KLSH-së,

nr.154/2014, “Mbi organizimin dhe funksionimin e KLSH”. Ky ligj realizon

profilizimin e KLSH-së si një institucion modern Europian i auditimit suprem publik,

i cili e bazon aktivitetin e tij tërësisht në standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t.

KLSH gjatë gjithë periudhës së pluralizmit ka vepruar në mënyrë të pavarur, duke

gëzuar pavarësi dhe duke u përpjekur të bashkëpunojë me institucionet homologe

dhe partnerët ndërkombëtare. Në pamundësi të përmendjes së të gjithë figurave të

drejtuesve të KLSH ndër vite, do të veçonim personalitetet e ndritura, veçanërisht

në vitet 1925-1944, si: Kol Thaçi, Laç Gera, Llambi Aleksi, Fejzi Alizoti, Lame Kareco,

Eqerem Libohova, Xhaferr Ypi, Rrok Gera, Izedin Beshiri dhe të tjerë.

Kujtesa institucionale e një organi kushtetues është e një rëndësie parësore për të

lexuar drejt vlerat dhe kontributin e tij përgjatë viteve, por edhe gabimet dhe

momentet e kthimeve prapa. Një analizë e tillë në dritën e fakteve të plota i

shërben institucionit kushtetues për të kuptuar qartë pozicionin e tij në shoqëri, por

edhe opinionit publik dhe qytetarëve për të peshuar si duhet misionin dhe

realizimin e tij nga ky institucion.

Institucionet Supreme të auditimit sot janë pozicionuar si kurrë më parë, për të

bërë diferencën, jo vetëm për vendet e tyre, por në tërësi për të gjithë botën. Në

nivel kombëtar, SAI-t ndihmojnë në përmirësimin e shërbimeve publike dhe

ndihmojnë drejtuesit publikë të planifikojnë të ardhmen.

Duhet të ndjehemi krenar që shteti shqiptar dhe themeluesit e tij, që prej vendosjes

së pavarësisë në vitin 1912 kanë pasur largpamësinë për të krijuar edhe një

strukture të pavarur shtetërore që do të mbikëqyrte mënyrën e shpenzimit të asaj

arke simbolike të shtetit të ri të sapokrijuar.

Amantja PATOZI


Duke e parë veten në këtë mision, kemi kërkuar identitetin institucional, nëpërmjet

dokumentimit dhe hedhjes dritë të plotë mbi historinë e zhvillimit të KLSH, si një

përgjegjësi për brezat që vijnë, por edhe një shërbim për qytetarin, opinionin publik

dhe partnerët tanë vendas dhe të huaj.

Në këto gjashtë vite Kontrolli i Lartë i Shtetit nën drejtimin e Zotit Leskaj ka bërë një

progres të dukshëm në të gjitha dimensionet, duke e kthyer KLSH-në, në një

Institucion Modern të auditimit të jashtëm publik.

Në Raport progresin e fundit për Shqipërinë, në kapitullin 32 “Kontrolli financiar”

është theksuar fakti që: “Për sa i përket kapacitetit institucional, zhvillimi

profesional i audituesve ka qenë prioritar në vitet e fundit, duke kryer mesatarisht

25 ditë trajnimi/për auditues çdo vit. SAI ka miratuar planin e auditimit për vitin

2018, duke përdorur një metodologji vlerësimi bazuar në risk”.

Pavarësisht arritjeve të viteve të fundit KLSH aspiron që nëpërmjet auditimeve të tij

të sjellë vlerë të shtuar në shërbimin ndaj qytetarit, Kuvendit dhe subjekteve

publike që auditon. Kjo nënkupton sigurimin e aftësive më të mira profesionale dhe

njohurive mbi standardet ndërkombëtare të fushës për të gjithë trupën audituese

dhe personelin mbështetës në KLSH, nëpërmjet partneriteteve dhe punës së

përbashkët, duke zbatuar një nga parimet e ISSAI 12, që të udhëheqësh nëpërmjet

shembullit.


148 Botime 2018

GRUEVSKI DHE TENDERAT TANË


botuar në gazetën “Gazeta Shqiptare”, më 27 maj 2018.

Rasti i ish-Kryeministrit maqedonas, Nikolla Gruevski, i dënuar pak ditë më parë për

abuzime në një tender për blerjen e makinës së tij super të shtrenjtë prej afro 600

mijë eurosh, të sjell ndërmend me dhjetëra, në mos qindra raste të denoncuara nga

KLSH për abuzimet me tenderat publikë, të zyrtarëve dhe ish-zyrtarëve tanë të

lartë. Ky institucion ka denoncuar pa pushim abuzimet në tenderat e qeverisë

qendrore dhe njësive vendore. Janë me miliarda euro në formën e dëmit ekonomik,

të parasë shtetërore të shpenzuar keq, ose të të ardhurave të munguara në

Buxhetin e Shtetit, të zbuluar dhe denoncuar në 6 vite e gjysëm nga KLSH. Të gjitha

të përmbledhura në dosje-denoncime për Prokurorinë. Nëse sot abuzohet më pak

në nxjerrjen e naftës shqiptare, nëse Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore

është në ristrukturim pozitiv më në fund, kjo ndodh edhe falë denoncimeve të këtij

institucioni. Sot kemi prapa hekurave ish-drejtues dhe drejtues të Autoritetit Rrugor

Shqiptar, kur KLSH i ka denoncuar ata që në vitin 2013 e më tej në vijimësi. I njëjti

institucion ka denoncuar abuzimet me tenderat dhe me menaxhimin e gjithë

shpenzimeve dhe të ardhurave buxhetore me një ritëm një kallëzim penal në javë

në 2326 ditë, ose në gjashtë vjet e katër muaj, por pak ose asfare nuk është lëvizur

nga strukturat e tjera përgjegjëse dhe pritëse të denoncimeve. Paradoksi është se

kemi me dhjetëra zyrtarë të nivelit shumë të lartë në administratën tonë

shtetërore, që mbahen ende në punë, me gjithë denoncimet e KLSH ndaj tyre. Ky

institucion nuk ka kursyer dorë duke denoncuar zyrtarëve të lartë të të gjitha

partive kryesore. Të Partisë Demokratike në vitet 2012-2013, kur kjo ishte në

pushtet, dhe më vonë të Partisë Socialiste dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim.

Pikërisht ky distancim ndaj fuqisë politike të momentit në pushtet dhe respekti e

përkushtimi ndaj standardeve ndërkombëtare të profesionit, ato të organizatës

botërore të 192 institucioneve supreme të auditimit, INTOSAI-t, përbën fuqinë e

vërtetë të gjetjeve dhe denoncimeve të institucionit. Nëse ato do të ishin ndjekur

Fasos ÇOÇOLI


nga organet kompetente, sot situata me korrupsionin galopant që ende e kemi do

të ishte krejt ndryshe. Puna profesionale, përkushtimi ndaj standardeve

ndërkombëtare dhe partneriteti i fuqishëm me organizatat simotra të zhvilluara të

Europës, kanë sjellë heshtje në kampin politik shqiptar në lidhje me këtë institucion

kushtetues. Kamp që për interesa dritëshkurtra partiake e politike të momentit, nuk

rresht së akuzuari e sulmuar çdo institucion shtetëror. Një fuqi e tillë denoncuese e

KLSH shumëfishohet, nga siguria profesionale, se gjetjet dhe zbulimet e dëmeve

ekonomike, parave të shpenzuara keq ose të humbura si të ardhura për Buxhetin e

Shtetit, kanë ardhur si rezultat i një analize të kujdesshme të riskut të institucionit

shtetëror që kontrollohet. Një punë hulumtuese të hollësishme dhe të ndershme,

duke i krahasuar gjetjet dhe shkeljet me kuadrin ligjor përkatës, duke mos pritur

asnjë sekondë, kur materialet bëhen gati, për të bërë kallëzimin penal dhe duke

përcjellë materialet në Prokurori pa kompromis dhe me kurajo. Institucionet e reja

që po dalin nga reforma në drejtësi, sidomos njësia e specializuar SPAK, prokurorët

profesionistë dhe me integritet të kësaj strukture, duhet të trajtojnë me përparësi

denoncimet e KLSH dhe të ILDKPKI, sapo ajo të nisë funksionimin. Është shpresa se

më në fund do të kemi gjyqe shembullore, si ajo që pak ditë më parë përfundoi

Maqedonia ndaj ish-Kryeministrit të vet, edhe pse vetëm për shkeljet me blerjen e

supermakinës së vet shtetërore. Denoncimet e KLSH, ndryshe nga denoncimet

nëpër media(me gjithë vlerën e jashtëzakonshme sensibilizuese të këtyre të fundit),

janë të pajisura me dokumente, fakte dhe shifra kokëforta, të cilat do të shërbenin

si një bazë ideale nisjeje për procese gjyqësore që do të paralizonin korrupsionin

galopant, kundër abuzuesve me pronën shtetërore dhe paratë e qytetarëve të këtij

vendi në nivelet më të larta të administratës. Reforma në drejtësi do të fitonte

procese konkrete dhe dinjitoze hetimi dhe gjyqesh, peshë dhe besim në sytë e

njerëzve dhe partnereve tanë perëndimorë, njësoj si Maqedonia fitoi tre ditë më

parë me vendimin e gjykatës maqedonase ndaj ish-Kryeministrit Gruevski.


150 Botime 2018

PANDËSHKUESHMËRIA NË HIPOTEKA, SHËRBIMI NDAJ QYTETARËVE DHE KONTRIBUTI I KLSH-së

nga Bajram LAMAJ – Drejtor Departamenti, KLSH,


Pandëshkueshmëria është një fenomen që po konsolidon mungesën e përgjegjësisë

në kryerjen e detyrës nga administrata publike dhe po cenon drejtpërsëdrejti

qeverisjen e mirë dhe rritjen e cilësisë së shërbimit ndaj publikut. Ky fenomen

është i përhapur gjerësisht në Shqipëri, veçanërisht në hipoteka, dhe është e lidhur

ngushtësisht me konceptin e moszbatimit të ligjit kur shkelet për ndëshkim njësoj

për të gjithë, veçanërisht për administratën publike që paguhet për shërbim ndaj

qytetarëve. Ndjeshmëria e qytetarëve është shumë e madhe kur ata nuk marrin

shërbimin e kërkuar në Zyrat Vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, e

më keq akoma kur nëpunësi që i ka cenuar pronën me veprimet dhe mosveprimet e

tij nuk ndëshkohet, duke qenë në dijeni se ai ka shkelur dhe ligjin në momentin që

ai ndeshet përsëri në sportel, krijon një impakt negativ dhe ai nuk denoncon më

veprime korruptive dhe humbet besimin në institucione.

Publiku është njoftuar nga Kontrollit të Lartë të Shtetit me transparencës në media

dhe në faqen zyrtare për auditimet që ka kryer në ZVRPP dhe masat që

rekomandon,organizative dhe ato disiplinore, si dhe dërgimin e shumë zyrtarëve të

hipotekave në organin e prokurorisë për shpërdorim detyre.

Realiteti flet në të kundërtën, pasi nëse nga ZVRPP masat organizative dhe

administrative për vitin 2017-2018 janë zbatuar deri në 70%, masat disiplinore nuk

janë zbatuar as 20% nga ZQRPP-a, e cila ka të drejtën të fillojë procedurat

administrative. Qëndrimi i këtij institucioni në marrëdhënie me KLSH, nuk ka qenë

ai që kërkon koha, për ndëshkimin e punonjësve të korruptuar e që shkelin ligjin

dhe nuk përmbushin kërkesat e detyrës për shërbim korrekt ndaj qytetarëve. Çdo

rekomandim organizativ i dhënë nga KLSH, është fakt se ka patur një ndikim shumë

pozitiv, pasi kemi parandaluar me qindra veprime të paligjshme transaksionesh

pronësore në ZVRPP-të që mund të kryheshin nga administrata e hipotekave në

Bajram LAMAJ


bashkëpunim me persona të interesuar. Fakti se masat kufizuese janë dhënë për të

parandaluar vazhdimin e kryerjes së transaksioneve që rrjedhin nga prona të

regjistruara në shkelje të ligjit, duke cenuar direkt interesat e pronarëve legjitime

dhe përvetësuar padrejtësisht pronën publike “shtet”, tregon se kur ka

bashkëpunim e vlerësim reciprok institucional, nuk mungojnë rezultatet. Një pjesë e

madhe e këtyre rekomandimeve jo vetëm që pranohen, por janë marrë dhe masa

kufizuese deri në plotësimin me dokumentacionin e duhur tekniko ligjor, kjo ka

ardhur dhe nga këmbëngulja institucionale e profesionalizmi i treguar e KLSH, duke

rritur besimin e qytetarëve tek institucioni i KLSH.

Megjithëse në procedurat e auditimit dhe evadimit të tyre, ku kryhen mbi tre herë

ballafaqime si në subjekt dhe në ambientet e KLSH me transparencë dhe me frymë

bashkëpunuese e debati, ku reflektohen të gjitha ato argumente ligjore dhe

vlerësohen me skepticizëm profesional të gjitha provat dokumentare, ku përgatitet

Raporti Përfundimtar dhe dërgohen rekomandimet e miratuara nga Kryetari i KLSH,

këtu fillon problemi i zbatimit të ligjit dhe shfaqet fryma e pandëshkueshmërisë

ndaj personave përgjegjës. Ka ZVRPP si ajo e Burrelit, Fierit, Kolonjës, Kukësit,

Sarandës, etj., që jo vetëm nuk i kanë zbatuar plotësisht, por në shumë raste janë

bërë palë me përfituesit e paligjshëm të pasurive, duke marrë masë parandaluese

kufizimi, por për interesa personale kanë lejuar dhe kryer veprime me pasuritë që

janë konstatuar me mungesë dokumentacioni ose me pasuritë e regjistruar në

shkelje të ligjit, pra duke vazhduar me paligjshmërinë. Mungesa e dëshirës për të

zbatuar ligjin apo për tu thelluar në vlerësimin e parregullsive të evidentuara nga

KLSH, ka çuar deri aty sa të merren iniciativa administrative të pa mbështetura në

ligj nga drejtuesit e ZQRPP, duke kryer auditim mbi rekomandimet e KLSH dhe më e

keqja se KLSH nuk vihet në dijeni dhe as nuk kryhet ndonjë ballafaqim, duke patur

parasysh se KLSH është organi më i lartë i auditimit të jashtëm publik (rasti i ZVRPP

Burrel, ku ka 6 muaj nuk është marrë asnjë masë për zbatimin e rekomandimeve

dhe nuk është njoftuar KLSH brenda afatit ligjor. Sigurisht është në të drejtën e

Titullarit të ZQRPP të kërkojë rishikim të rekomandimeve për masa disiplinore, por

nuk ka asnjë të drejtë ligjore të veprojë në kundërshtim me ligjin , duke devijuar

trajtimin ligjor të KLSH për masat organizative e të cenojë direkt interesat e publikut

dhe të shtetit.

Është në të drejtën e drejtuesit të ZQRPP-së që të verifikojë problematika, por nuk

ka asnjë të drejtë të kontestojë punën e institucionit për interesa të ngushta e


152 Botime 2018

nepotike, duke mos zbatuar rekomandimet por ka munguar përgjegjësia

institucionale për informimin zyrtar të KLSH sipas ligjit.

Kjo marrëdhënie dhe ezaurimi i shkeljeve, pa u vënë në dijeni KLSH, ka rritur frymën

negative tek punonjësit e ZVRPP se “...ne nuk ka kush na ndëshkon për shkeljet e

ligjit që na evidenton KLSH”. Shmangia e ballafaqimit institucional nga ZQRPP ka

bërë të mundur që me gjithë punën korrekte që kryen KLSH e vlerësuar dhe nga

Raport Progresi i BE të tre viteve të fundit, kjo shikohet në perceptimin e publikut,

ku çdo ditë paraqiten qytetar dhe ankesa për probleme pronësie e kanë marrë

përgjigje në kohë dhe janë nxitur institucionet për zgjidhjen e problemeve.

Perceptimi që qytetarët kanë për punën e ZVRPP-ve, tregon qartësisht se puna e

KLSH në këto institucione nuk vlerësohet në rëndësinë duhur, pasi mundësitë që një

nëpunës të kapet dhe të dënohet për shkelje të ligjit janë shumë të pakta. Dihet se

në strukturat e hipotekave një pjesë e njerëzve janë punësuar me influenca si

politike dhe nepotike, kjo sjell dhe mosbesim se ushtrohen influenca mbi

institucionet ligj zbatuese, në mënyrë që hetimet ndaj tyre ose të mos nisin fare,

ose që të mos çojnë asnjëherë në një përfundim konkret, ky është fakt. Fenomeni i

pandëshikueshmërisë në ZVRPP, jo vetëm nuk është ulur, por po bëhet edhe më e

vështirë për ta luftuar këtë fenomen, duke qenë se pushteti i shkelësve të ligjit në

këto institucione është në rritje.

Është interesante të vihet re se skenarët ku transaksioni korruptiv është më i

dukshëm “Paguani dikë nën dorë në një institucion për të marrë një shërbim” dhe

“Ndërhyni për të punësuar një të afërm/të njohur jashtë procedurave” në ZQRPP

janë prezentë dhe krijojnë pamundësinë për tu ndëshkuar.

Fenomeni i pandëshkueshmërisë lidhet ngushtësisht me konceptin e ligjit,

moszbatimin e tij, korrupsionin dhe, mosfunksionimin e sistemit të drejtësisë.

Ndërkohë shikohet se në masat e marra në hipoteka , vërehet shpesh që shkelësit

lëvizin duke bërë rokada, por nuk dalin jashtë sistemit, kjo ndodh për arsye se këta

persona krijojnë një pushtet ekonomik dhe politik duke e bërë pandëshkueshmëria

edhe më të vështirë për ta luftuar atë. Ligji në Shqipëri, vazhdon të veprojë ndryshe

për qytetarët e thjeshtë dhe ndryshe për zyrtarët e lartë. Kontrasti midis asaj çfarë

mendojnë qytetarët për sa i përket mundësisë që ata vetë të ndëshkohen për

shkelje ligjore dhe asaj që ata mendojnë se ndodh me një zyrtar të lartë për të

njëjtat shkelje, vazhdon të jetë i konsiderueshëm. Kur korrupsioni prevalon në

institucione, kthehet në mbështetësin kryesor të fenomenit të

pandëshkueshmërisë. Nuk mund të mohohen disa hapa të ndërmarrë për

Bajram LAMAJ


respektimin e afatit të shërbimit në hipoteka, por thelbi i mirëqeverisjes në

hipoteka mbetet tek zgjidhja e problemeve dhe shqetësimeve që ka publiku, por

ndëshkimi “publik”, nuk e zëvendëson ndëshkimin institucional dhe administrativ.

Ndërhyrja e planifikuar për reformimin dhe funksionimin e sistemit të regjistrimit,

legalizimit dhe kthimit të pronave e kompensimit të ish pronarëve, mund të sjellë

ndryshime të konsiderueshme në perceptimet e qytetarëve shqiptarë mbi

pandëshkueshmërinë në vend, si dhe për rolin apo performancën e institucioneve

që mendohet të krijohen, por kjo kërkon maturi e pragmatizëm, për faktin që e

nesërmja mos të na kthejë aty ku ishim.

Pavarësisht se Shqipëria ka arritur një nivel të mirë përgatitjeje në luftën

antikorrupsion, duke adoptuar edhe një strategji dhe plan veprimi kundër

korrupsionit, ky i fundit vazhdon të jetë shumë i përhapur. Për këtë arsye nevojiten

shumë përpjekje për të bërë progres me qëllim ndërtimin e një historiku solid të

investigimeve, ndjekjeve penale dhe dënimeve në të gjitha nivelet. Në këtë kuadër

merr një rëndësi të veçantë vlerësimi i funksionit dhe punës së institucioneve të

pavarura (këtu përfshihet edhe KLSH si organi suprem i auditimit të jashtëm publik)

të përfshira në luftën kundër korrupsionit dhe mbrojtja e tyre nga politika dhe

ndikime të tjera të panevojshme. Departamentit Amerikan të Shtetit në raportet e

saj, për sa i takon “të drejtave të njeriut” ka evidentuar faktin se

pandëshkueshmëria mbetet problem në Shqipëri.

Kjo kërkon rritjen e frymës së bashkëpunimit institucional ndërmjet institucioneve

dhe për rastin konkret mes KLSH dhe Ministrisë së Drejtësisë, Zyrës Qendrore të

Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme me qëllimin e mirë që nëpërmjet këshillimit,

ballafaqimit dhe në respekt të pavarësisë institucionale të ndikojmë nguljen e

mundësisë së pandëshkueshmërisë për të gjithë ato punonjës të hipotekave që

shkelin ligjin dhe të ndikojmë direkt në përmirësimin e shërbimit ndaj qytetarëve,

që tashmë janë të lodhur në dyert e hipotekave.

Kjo do japë një impakt pozitiv në përmirësimin e imazhit të pandëshkushmërisë dhe

do të rrisë gatishmërinë qytetarëve për të raportuar shkelje ligjore me sfond

korruptiv e që cënon të drejtat e tyre legjitime, kështu që në mungesë të aktivitetit

efikas të shoqërisë civile, do të kemi një angazhim më të madh qytetar për

mirëqeverisje e përfitim të shërbimeve cilësore e në kohë për nevojat që kanë në

hipoteka.


154 Botime 2018

PROGRESI I KLSH-së SI PJESË E ZHVILLIMIT KOMBËTAR

nga Redi AMETLLARI – Auditues, KLSH,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 1 qershor 2018.

Në 28 maj, KLSH kremtoi 93 vjetorin e krijimit duke hyrë kështu në një moshë një

shekullore.

Por, pa hyrë në rrjedhën historike, kjo moshë 93 vjeçare i akordon Kontrollit të

Lartë të Shtetit medaljen e institucionit më të vjetër të pavarur të historisë së

shtetit shqiptar. Pra, është vetë historia që e njeh KLSH-në si një institucion të

pandashëm me ecurinë e zhvillimit të shtetit shqiptar.

Po çfarë përfaqëson Kontrolli i Lartë i Shtetit? Përkufizimi që tejçon plotësisht

kumtin e KLSH-së vjen nga një personalitet i shquar që mori nismën ligjore për

themelimin e Këshillit Kontrollues në vitin 1925, deputeti i Vlorës, Mustafa Tragjasi:

“Populli po thotë se taksat jam tue i paguar por nuk jam duke ditur se ku po

prishen. Edhe për t'i dhënë një dritë popullit që nesër t'i paguajë taksat ma me

gëzim është e nevojshme që ta ndriçojmë mbi të ardhurat dhe të prishurat”. Pra,

mesazhi është i qartë, KLSH u përket qytetarëve si taksapagues.

Pas 100 viteve Shtet, në 2012, Kontrolli i Lartë i Shtetit u imbarkua në një lundrim

kah “kontinentit të qytetarëve”, për të braktisur njëfarë ishulli burokratik e

izolacionist që u krijua edhe nga tranzicioni i egër në Shqipëri. Si busull në këtë

udhëtim vjen miratimi i ligjit 154/2014 i KLSH-së që e rithemeloi Kontrollin e Lartë

të Shtetit sipas morfologjisë së simotrave europiane dhe standardeve të auditimit

publik të Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Audimit

(INTOSAI-t). Ky është një udhëtim kah vetvetes, për t’u rikthyer tek raison d'être,

arsyeja e ekzistencës së këtij institucioni, qytetarit.

Janë një sërë organizatash prestigjioze ndërkombëtare, me peshë në politikëbërjen

europiane dhe atë botërore, që në analizën e zhvillimit të Shqipërisë, kanë përdorur

si indikator edhe ecurinë e KLSH-së.

Redi AMETLLARI


Në planin institucional, është me rëndësi të theksojmë se në kuadër të

implementimit të standardeve ndërkombëtare, Programi SIGMA (nismë e

përbashkët e BE-së dhe OECD) ka vlerësuar miratimin e "Manuali për Auditimin e

Përputhshmërisë" dhe "Manuali i Auditimit Financiar" nga Kryetari i KLSH, z. Bujar

Leskaj në 31 dhjetor 2015. SIGMA thekson se manualet tregojnë se ato janë

zhvilluar në linjë me nivelet 3 dhe 4 të ISSAI (standardet), të cilat adresojnë

zhvillimin e auditimeve individuale dhe përfshijnë parimet përgjithësisht të njohura

profesionale që përforcojnë auditimin efektiv dhe të pavarur të subjekteve të

sektorit publik.

Në planin e kontributit në qeverisjen publike që ofron në çdo auditim që kryen, në

2016 organizata prestigjioze “Transparency International” e vlerësoi KLSH-në si ndër

të vetmit institucion që lufton korrupsionin në Shqipëri. Aty theksohet se kallëzimet

për abuzime vijnë vetëm nga KLSH. “Të 15 institucionet dhe sektorët e shqyrtuar

janë larg të qenit shtylla të forta për luftën kundër korrupsionit. Në terma relativë,

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) dhe Avokati i Popullit janë më të mirët në këtë

sistem, ndërsa Shoqëria Civile, Prokuroria dhe Gjyqësori janë ndër më të dobëtit”,

thuhet në raportin e TI.

Në 16 mars 2018, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) dhe Programi i

Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (PNUD) prezantuan gjetjet e sondazhit “Besimi

në Qeverisje 2017”, dhe e klasifikuan KLSH në vendin e parë si institucioni më i

besueshëm sa i përket ushtrimit të kontrollit ndaj qeverisë.

Së fundmi, edhe progres raporti i BE-së i 2017, në shqyrtimin e plotësimit të 5

kritereve të Kopenhagenit, analizon kontributin dhe ecurinë e KLSH. Progres raporti

thekson se “Pavarësia funksionale, operacionale dhe financiare e Institucionit

Shtetëror të Auditimit është garantuar në Kushtetutë dhe në kornizën ligjore, në

përputhje me standardet e INTOSAI-t”. Me tej, përsa i përket kapacitetit

institucional, progres raporti thekson se “zhvillimi profesional i audituesve ka qenë

prioritar në vitet e fundit, duke kryer mesatarisht 25 ditë trajnimi për auditues çdo

vit. SAI ka miratuar planin e auditimit për vitin 2018 duke përdorur një metodologji

vlerësimi bazuar në risk”. Progres raporti i BE-së i rekomandoi KLSH-së miratojë një

qasje të auditimit të jashtëm bazuar në risk, mbështetur në të cilën do të planifikojë

se si do të reduktohen gradualisht auditimet e përputhshmërisë dhe do të rriten

auditimet e performancës dhe ato financiare”.

Si një institucion pararojë, jo vetëm i zhvillimeve kombëtare, por edhe të atyre

ndërkombëtare, KLSH ka qenë i angazhuar dhe po angazhohet në rritjen e numrit të


156 Botime 2018

auditimeve të performancës. Viti 2017 qe viti i përfundimit të Strategjisë së

Zhvillimit Institucional 2013-2017 të KLSH, ku zhvillimet profesionale dhe rritja e

kapaciteteve audituese përmbushën Objektivin e Tretë Strategjik, përmirësimi i

cilësisë dhe shtimi i numrit të auditimeve të performancës. Auditimet e

performancës janë rritur ndjeshëm në numër (20 përqind më shumë se një vit më

parë), mbulueshmëri institucionesh dhe cilësi, duke trajtuar tema me ndjeshmëri të

lartë publike si Siguria Ushqimore, Efektiviteti i Politikave për Zhvillimin Strategjik të

Turizmit, Kostimi i shërbimeve spitalore, Cilësia e Ajrit, Unifikimi i Pikave Doganore

mes Shqipërisë dhe Kosovës, Rehabilitimi i ish të përndjekurve Politikë në

Periudhën e Tranzicionit dhe Efektiviteti i Granteve në AZHBR, etj.

Me miratimin e Strategjisë së re 2018-2020, Departamenti i Auditimit të

Performancës do të nisë një rrugëtim të ri, me më shumë sfida dhe përgjegjësi, ku

auditimet e performances do të marrin një rol edhe me protagonist si pjesë e

natyrshme e aktivitetit të Kontrollit të Lartë të Shtetit.

Natyrisht, numri i lartë i auditimeve të përputhshmërisë nuk është një përzgjedhje e

brendshme institucionale, por nxitet nga faktorë të jashtëm, si korrupsioni i lartë në

sektorin publik që po cënon përditë interesat e qytetarëve shqiptarë Problemet e

mprehta të korrupsionit në Shqipëri, që siç evidentohen nga Raporti i

Departamentit Amerikan të Shtetit janë të shtrira në të gjitha degët e qeverisjes, e

detyrojnë KLSH që të ruajë një vigjilencë të lartë për të vënë para përgjegjësive

ligjore zyrtarë që shpërdorojnë me një të rënë të lapsit milion euro të qytetarëve

shqiptarë. Auditimet e përputhshërisë po ashtu vijnë si një reagim i KLSH-së në

përgjigje edhe të ankesave që depozitohen në këtë institucion nga qytetarët, por

edhe nga indiciet që burojnë prej denoncimeve të mediave dhe OJQ-ve.

Prandaj, KLSH-ja në auditimet e saj dhe në çdo reformë institucionale do të

vazhdojë të japë kontributin e saj në proceset integruese të vendit, duke u

pozicionuar, me parzmoren e INTOSAI-t dhe Kushtetutës, në rolin e saj si shërbestar

i qytetarëve dhe gardian i fondeve dhe aseteve publike. Në këtë kontekst,

vlerësimet për ecurinë e KLSH-së marrin edhe një trajtë të zhvillimeve kombëtare,

pasi në Shqipëri mund të ketë korrupsion, por ka edhe kush e lufton. Vlerësimet e

organizmave ndërkombëtare për KLSH-në janë edhe një promovim i asaj se në

Shqipëri nuk ka vetëm anë të errët, por edhe një institucion, që me fjalët e

nismëtarit të themelimit të KLSH-së, deputetit, Mustafa Tragjasi, po i hedh “një

dritë popullit që nesër t'i paguajë taksat ma me gëzim...”

Elina BREGAJ


KLSH, HAPAT DREJT INTEGRIMIT

nga Elina BREGAJ – Përgjegjëse sektori, KLSH,


“Duhet ta pranojmë, të gjithë jemi pjesë e historisë së nesërme”

Alan Shepard

Në 93-vjetorin e krijimit të institucionit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, është e një

rëndësie të veçantë vlerësimi i figurave dhe ngjarjeve që kanë lënë gjurmë ndër vite

në arritjet dhe zhvillimet e tij. Formimi i një kujtese institucionale, si një element i

rëndësishëm në kuadër të modernizimit të administratës shqiptare, integrimit të saj

në Bashkimin Europian, duhet të jetë detyrë e përgjegjësi profesionale dhe morale

e çdo punonjësi të administratës shtetërore, për të kontribuar në ndërtimin e

vetëdijes dhe identitetin institucional, përpara se të jemi përballë detyrave,

përgjegjësive e sfidave të reja të Integrimit.

KLSH-ja, në kuadrin e Integrimit, ka arritur të jetë partnere me akademikët e

specialistët në fushën e auditimit, duke dhënë e marrë informacione e kërkime në

një fushë tepër të rëndësishme ndërkombëtarisht, me një peshë të rëndësishme në

jetën publike në vend. Në këto gjashtë vite, janë botuar Revista Shkencore çdo

katër muaj, me informacione, ide, e opinione në fushën e auditimit publik,

kontabilitetit dhe financës publike në përgjithësi, të cilat shihen me një interes të

veçantë nga punonjësit në këtë fushë, nga akademikët, specialistë të enteve publike

dhe private, profesionistë të pavarur si dhe çdo i interesuar tjetër në çështje me

interes publik. Kjo është një iniciativë të cilën duhet ta përqafojnë të gjithë

institucionet publike me rëndësi në vend. Kërkimi shkencor është një komponent

shumë i rëndësishëm zhvillimi, i cili promovon transparencën me qytetarët,

llogaridhënien, pjesëmarrjen qytetare dhe profesionalizmin. Këto janë direktiva të

rëndësishme edhe të Integrimit Europian, të cilat institucioni ynë i ka implementuar

me sukses.


158 Botime 2018

Për më tepër, bashkëpunimi me individë dhe institucione të rëndësishme në vend,

si Kuvendi, subjektet publike që auditohen, është një tregues i qartë i integritetit

institucional. Pavarësisht problematikave të hasura në aspekte të zbatimit të

rekomandimeve të KLSH-së, efektiviteti i këtij institucioni vërehet në

bashkëpunimin me Parlamentin, kryesisht me Komisionin e Ekonomisë dhe të

Financave, si dhe me Qeverinë, shoqërinë civile dhe median, për të rritur

efektivitetin dhe pavarësinë reale të KLSH-së duke zbatuar rekomandimet e dhëna

nga Komisioni Europian dhe për të realizuar misionin e saj të qenësishëm, luftën

kundër korrupsionit.

Kryetari i KLSH-së, ka vlerësuar dhe ka vendosur një theks të rëndësishëm në

bashkëpunimin ndër-rajonal dhe pjesëmarrjen në aktivitete e konferenca të

rëndësishme për shkëmbimin e eksperiencave, e për trajnimin sa më të mirë të

audituesve të KLSH-së në Shqipëri. Ky është investim në formimin dhe forcimin e

kapaciteteve të Institucionit dhe aktivitetit auditues të Institucionit, në përputhje të

plotë me standardet e INTOSAI-t dhe EUROSAI-t. Tashmë, auditues të financave

publike në vend mund t’i nënshtrohen trajnimeve më të mira, si dhe vizitave me

vlerë në institucione homologe për të përcjellë ekspertizën dhe dijen në punën e

sotme, e të nesërme, si pjesë e historisë së suksesit të këtij institucioni ndër vite. IT-

ja po ashtu në procesin e auditimit ka marrë një rëndësi edhe më të veçantë për

specializimin e mëtejshëm, në harmoni me digjitalizimin dhe zhvillimet e fundit të

veprimtarisë institucionale bashkëkohore.

“Experentia mutua Omnibus Prodest”...

Referuar motos së sipërme të INTOSAI-t, vlen të përmendim edhe promotoren që

nxit fuqishëm bashkëpunimin midis institucioneve të larta të auditimit, Gjykatën

Europiane të Audituesve, ECA. Aspirata për integrim, për adaptimin e praktikave më

të mira Europiane, është shprehur në ndërtimin e marrëdhënieve midis KLSH-së

dhe ECA-s përgjatë këtyre viteve. Ky bashkëpunim është karakterizuar nga vullneti i

mirë për të vijuar dhe thelluar më tej ndërveprimin mes këtyre dy institucioneve. Ky

bashkëpunim është konkretizuar tashmë edhe nëpërmjet internship-eve gjashtë-

mujore të pesëmbëdhjetë audituesve të KLSH-së pranë këtij institucioni, por

gjithashtu edhe nëpërmjet kurseve të trajnimit që ECA organizon mbi çështje të

interesit të përbashkët, ku përfaqësuesit e KLSH-së kanë dhënë kontributin e tyre.

Për ne si KLSH, si SAI, të kemi ekspertë të trajnuar nga ECA në auditimet tona është

garantim i suksesit dhe cilësisë së trupës audituese, për të promovuar vlerat më të

Elina BREGAJ


mira nga auditimet e kryera, në prodhimin e dokumenteve të mirëshkruar strategjik

të KLSH-së.

Së fundmi, duke iu referuar edhe Raportit të Komisionit Europian për Shqipërinë,

për vitin 2018, zhvillimi profesional i audituesve ka qenë prioritar në vitet e fundit,

duke kryer mesatarisht 25 ditë trajnimi/për auditues çdo vit. KLSH-ja ka miratuar

planin e auditimit për vitin 2018 duke përdorur një metodologji vlerësimi bazuar në

risk dhe është miratuar plani i ri i Zhvillimit Strategjik për 2018-2022, si dhe

Strategjia mbi komunikimin për periudhën 2017-2019. Perspektiva e së ardhmes

patjetër fokusohet në rritjen e cilësisë së punës audituese, një qasje e re e auditimit

të jashtëm bazuar në risk. Risitë në sektorin e auditimit, standardet dhe qasjet e

reja janë gjithmonë të vlerësuara për t’u implementuar dhe zhvilluar në këtë

institucion, sa historik, aq edhe Europian.


160 Botime 2018

RAPORTI EFEKTIV KLSH-KUVEND JA KATËR KOLONAT E BASHKËPUNIMIT

nga Bujar LESKAJ – Kryetar i KLSH-së,


Në frymën e përcaktimeve të Deklaratës së Limës1 dhe të orientimeve të Raportit të

SIGMA-s nr. 332 “Marrëdhëniet mes Institucioneve Supreme të Auditimit dhe

Komisioneve Parlamentare”, në cilësinë e kandidatit të nominuar nga Presidenti i

Republikës për pozicionin e Kryetarit të KLSH-së, në Platformën Strategjike3 për

zhvillimin e KLSH-së, paraqitur në Komisionin e Kuvendit për Ekonominë dhe

Financat, kam theksuar se një ndër objektivat kryesore të punës së institucionit në 7

vitet e ardhshme do të ishte: “Intensifikimi i konsultimeve me Komisionin për

Ekonominë dhe Financat të Kuvendit të Shqipërisë për përafrimet strategjike të KLSH

2011- 2018, në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj Kuvendit, si një detyrim

kushtetues... Në zbatim të detyrimit kushtetues, KLSH do të shërbejë tërësisht si

struktura numër një dhe më e besueshme e informimit të Kuvendit për mirë

administrimin e pronës shtetërore, si për shumicën ashtu dhe për pakicën

parlamentare, nëpërmjet raporteve periodike të saj dhe takimeve e konsultimeve të

herëpashershme me anëtarët e Kuvendit, por sidomos me Komisionin për Ekonominë

dhe Financat”. (nëntor 2011)

***

Në strategjinë e zhvillimit të KLSH 2013-2017, në Pikën 6 “Partnerët tanë

strategjikë”, kemi cilësuar se “Kuvendi është partneri ynë kryesor... Kuvendi është i

interesuar që KLSH të jetë një institucion i fuqishëm dhe profesional. Krahas

shpërndarjes së burimeve publike në subjektet publike, ai ka deleguar edhe

1 Deklarata e Limës, Lima, Peru, 1977, http:/issai.org/media/12901/issai_1_e.pdf

2 Raporti i SIGMA-s “Marrëdhëniet mes SAI-ve dhe Komisioneve Parlamentare”, Paris, 09 dhjetor 2002.

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/nispacee/unpan020450.pdf 3 Platforma Strategjike për Zhvillimin e KLSH-së, faqe 6.

http://klsh.org.al/web/20120127090824projekide_70.pdf

http://www.issai.org/media/12901/issai_1_e.pdf

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/nispacee/unpan020450.pdf

http://klsh.org.al/web/20120127090824projekide_70.pdf

Bujar LESKAJ


përgjegjësitë për përdorimin e tyre por ai mbetet i interesuar që të verifikojë se si

janë përmbushur këto përgjegjësi. Kontrolli i Lartë i Shtetit paraqitet si instrumenti

kryesor për të verifikuar se si janë përmbushur përgjegjësitë e këtyre subjekteve në

pikëpamje të funksioneve të deleguara me ligj. Partneriteti i KLSH me Kuvendin

realizohet kryesisht nëpërmjet Komisionit të Ekonomisë dhe të Financave, i cili

diskuton dhe i propozon Kuvendit çështje që kanë të bëjnë me Buxhetin e Shtetit dhe

burimet publike në tërësi4”.

***

Sot, si auditues të jashtëm publik, jemi të bindur se ekziston një marrëdhënie

simbiotike (e domosdoshme, jetike) mes Parlamentit dhe institucionit më të lartë të

auditimit të jashtëm publik (SAI-t). Parlamenti dhe SAI kanë role reciprokisht

mbështetëse për të siguruar një qeverisje efektive. Ata përbëjnë dy elementë

thelbësorë të një sistemi të balancuar të llogaridhënies së Qeverisë, të quajtur

Trekëndëshi i Llogaridhënies, sipas studiuesit Rick Stapenhurst dhe të tjerë5.

4 Strategjia e Zhvillimit të KLSH 2013-2017, faqe 8.

http://www.klsh.org.al/web/strategjia_klsh_2013_2017_937.pdf 5 Rick Stapenhurst dhe të tjerë “Të ndjekësh paranë:Krahasimi i Komisioneve Parlamentare të

Llogarive Publike”, Londër, 20 janar 2014, www.amazon.co.uk/Following-Money-Parliamentary-Committees-Stapenhurst/dp/B01FKTMPXK , përshtatur për Shqipërinë

http://www.klsh.org.al/web/strategjia_klsh_2013_2017_937.pdf

http://www.amazon.co.uk/Following-Money-Parliamentary-Committees-Stapenhurst/dp/B01FKTMPXK

http://www.amazon.co.uk/Following-Money-Parliamentary-Committees-Stapenhurst/dp/B01FKTMPXK


162 Botime 2018

Parlamenti mund të kryejë funksionet e tij vitale të mbikëqyrjes së aktivitetit

qeveritar në mënyrë eficiente dhe efektive, kur ai përdor dhe mund të mbështetet

mbi punën audituese të SAI-t. Nga ana e tij, SAI mund të jetë shumë më efektiv,

nëse Parlamenti dhe komisionet e tij sigurojnë forume për paraqitjen dhe

diskutimin e rezultateve të rëndësishme të auditimeve të SAI-t, duke përbërë

aleatin kyç në nxitjen e Ekzekutivit dhe në inkurajimin e institucioneve të tjera të

pavarura, për të ndërmarrë veprimet e duhura korrigjuese të propozuara nga SAI.

Progresi i marrëdhënieve Parlament-SAI

Marrëdhëniet mes Parlamenteve dhe SAI-ve janë forcuar dhe rritur gjatë dy-tre

dekadave të fundit gati në të gjitha vendet e botës, përfshi dhe Shqipërinë, sidomos

pas shpërthimit të krizës së përbotshme financiare dhe ekonomike të vitit 2008, kur

roli i SAI-ve në shëndoshjen e financave publike u rrit ndjeshëm.

Në harkun kohor të tre viteve (22 dhjetor 2011-19 dhjetor 2014), në kuadrin e

Axhendës së saj të Zhvillimit post 2015, Organizata e Kombeve të Bashkuara ka

miratuar dy Rezoluta për institucionet supreme të auditimit:

- Rezolutën A/66/209 "Nxitja e eficiencës, përgjegjshmërisë, efektivitetit dhe

transparencës së administratës publike, duke forcuar Institucionet Supreme të

Auditimit", dhe

- Rezolutën A/69/228: "Promovimi dhe fuqizimi i eficiencës, përgjegjshmërisë,

efektivitetit dhe transparencës së administratës publike, me anë të forcimit të

institucioneve të larta të auditimit".

Me anë të tyre, OKB nxit parlamentet e Shteteve Anëtare të OKB-së të forcojnë

pavarësinë e SAI-ve të vendeve të tyre dhe të bashkëpunojnë më fort me to.

Miratimi i Rezolutave përbën kurorëzimin e përpjekjeve të bashkuara të SAI-ve nga i

gjithë globi, në një lobim konkret dhe të mirë organizuar nga ana e Organizatës së

tyre INTOSAI, e cila numëron 192 SAI anëtare nga 192 shtete të botës.

Rezolutat kontribuojnë në njohjen dhe kuptimin e rëndësisë që kanë dokumentet

themelore të auditimit publik suprem, Deklarata e Limës e vitit 1977 dhe Deklarata

e Meksikos e vitit 2007. Këto dokumente, nëse njihen dhe zbatohen nga dhe

parlamentet dhe SAI-t e Shteteve Anëtare të OKB-së, sigurojnë një auditim suprem

të përgjegjshëm, profesional, të aftë të forcojë llogaridhënien dhe rrisë

transparencën në administrimin e fondeve dhe aseteve publike.

Bujar LESKAJ


Këto Rezoluta, të cilat shërbejnë si udhërrëfyes në punën tonë, ne i kemi përkthyer

në shqip dhe ia kemi kaluar në vitin 2015, Kuvendit dhe komisioneve të tij në formë

fletëpalosje, si dhe kemi promovuar në opinionin publik dhe pranë palëve të tjera të

interesit, përmbajtjen dhe rëndësinë e tyre.

Sipas Anders B. Johnsson, Sekretar i Përgjithshëm i Unionit Ndërparlamentar

Botëror (IPU), “Një studim i fundit i kryer nga IPU tregon se në shumicën e vendeve

(85%) anëtarë të OKB-se, raporti i SAI-t përbën burimin kryesor të informacionit për

Parlamentin në punën e tij kontrolluese”6.

***

Cilësoj kontributin e rëndësishëm që ka dhënë Programi SIGMA i Bashkimit

Europian dhe i OECD-së (Mbështetja për Përmirësim në Qeverisje dhe Menaxhim)

prej tashmë 26 vitesh në përmirësimin e qeverisjes publike në vendet kandidate

dhe potenciale kandidate për anëtarësim në Bashkimin Europian.

Falenderoj SIGMA-n për ndihmësen e çmuar dhënë KLSH ndër vite, në veçanti

Këshilltarët e Lartë të saj z. Joop Vrojlik, për kontributin në trajnimet e audituesve

të institucionit dhe në hartimin dhe procesin e diskutimit të draft-ligjit organik të

KLSH-së, si dhe z. Alastair Swarbrick për ndihmesën e tij.

Vlerësoj SIGMA-n për Raportet e saj me nr. 33 “Marrëdhëniet mes Institucioneve

Supreme të Auditimit dhe Komisioneve Parlamentare” të datës 9 dhjetor 2002 dhe

me nr. 54 “Zhvillimi i Marrëdhënieve Efektive të Punës mes Institucioneve Supreme

të Auditimit dhe Parlamenteve”, të datës 12 maj 20177, lidhur me situatën e

marrëdhënieve Parlament-SAI, praktikat e mira të SAI-ve më të zhvilluara Europiane

dhe sugjerimet konkrete për progresin e mëtejshëm të këtyre marrëdhënieve,

sidomos në optikën e SAI-ve të vendeve kandidate dhe potenciale kandidate për në

BE.

Këto sugjerime na kanë ndihmuar ndjeshëm ne si SAI, si KLSH, në ndërtimin e një

raporti efektiv dhe eficient me Kuvendin e Shqipërisë. Jam i sigurte se për

përmbajtjen dhe rëndësinë e këtyre gjetjeve dhe orientimeve të SIGMA-s, do të

flasë në detaje z. Alastair Swarbrick, Këshilltar i Lartë i SIGMA-s.

6 Anders B. Johnsson, fjala në Konferencën për Fuqizimin e Auditimit Publik të Jashtëm në rajonet e

INTOSAI-t, maj 2010, Vjenë. http://www.intosai.org/uploads/intosaipublikation02112010small.pdf 7 Raporti i SIGMA-s “Zhvillimi i Marrëdhënieve Efektive të Punës mes SAI-ve dhe Parlamenteve”, Paris,

12 maj 2017. http://sigmaweb.org/publications/Supreme_audit-institutions-and-parliaments-SIGMA-Paper-No.%2054.pdf

http://www.intosai.org/uploads/intosaipublikation02112010small.pdf

http://sigmaweb.org/publications/Supreme_audit-institutions-and-parliaments-SIGMA-Paper-No.%2054.pdf



164 Botime 2018

Falenderoj SIGMA-n si për organizimin e një numri të konsiderueshëm takimesh,

tryezash të rrumbullakëta, seminaresh e konferencash, ndër të cilat veçoj Takimin

dhe Marrëveshjen e Stambollit të datës 9 mars 2011, Konferencën dhe Rezolutën

për Marrëdhëniet midis SAI-ve dhe Parlamenteve, mbajtur në Budva, Mal i Zi më

datat 18-20 nëntor 2013, si dhe Konferencën e mbajtur më datat 8-9 nëntor 2016

në Ankara, Turqi, mes SAI-ve të vendeve kandidate dhe potenciale kandidate për

anëtarësim në Bashkimin Europian, me temë “Zhvillimi i marrëdhënieve efektive

ndërmjet Institucioneve Supreme të Auditimit dhe Parlamenteve”. Të tre këto

evente kanë shërbyer si gurë kilometrikë në dhënien e mesazhit se puna audituese,

gjetjet dhe rekomandimet e një SAI përbëjnë punë integrale të vetë Parlamentit, e

parë kjo në këndvështrimin e qasjes “SAI si institucion watchdog i Parlamentit dhe

qytetarëve”.

Marrëdhënia simbiotike Kuvend i Shqipërisë-KLSH

Marrëdhëniet e Kontrollit të Lartë të Shtetit me Kuvendin e Shqipërisë, e sidomos

me Komisionin për Ekonominë dhe Financat të Kuvendit të Shqipërisë, reflektojnë

kërkesat e standardeve ndërkombëtare të INTOSAI-t për më shumë përgjegjësi në

sistemin e llogaridhënies për përdorimin e fondeve publike, në veçanti të

Deklaratës së Limës, e quajtur ndryshe “Magna Carta”, Kushtetuta e Institucioneve

Supreme të Auditimit, ISSAI 1, Neni 8 “Marrëdhënia me Parlamentin”, i cili thekson

se: “Institucioni Suprem i Auditimit duhet të fuqizohet dhe të mandatohet nga

Kushtetuta për t’i raportuar gjetjet e tij në mënyrë të pavarur dhe çdo vit

Parlamentit”, të ISSAI-t 12, “Vlerat dhe Përfitimet nga institucionet supreme të

auditimit, të bësh diferencën në jetët e qytetarëve”, Parimi 6 “Komunikimi efektiv

me Parlamentin dhe palët e tjera të interesuara”, i cili u kërkon SAI-ve të zhvillojnë

marrëdhënie profesionale me Parlamentin dhe partnerët e tjerë, duke

“...komunikuar me Parlamentin dhe veprimtarët e tjerë të interesuar, në një mënyrë

që të rrisin njohuritë e tyre dhe të kuptuarit e rolit dhe përgjegjësive të SAI-t, si një

auditues i pavarur i sektorit publik”8, si dhe të ISSAI-t 20, “Parimet e Transparencës

dhe Llogaridhënies”, Parimi 7 “SAI-t të mbajnë një marrëdhënie të fortë me

komisionet përkatëse parlamentare për t'i ndihmuar ata të kuptojnë më mirë

raportet dhe konkluzionet e auditimit dhe të ndërmarrin veprimet e duhura".

8 ISSAI 12, http://www.intosai.org/issai-executive-summaries/view/article/issai-12-the-value-and-

benefits-of-supreme-audit-institutions-making-a-difference-to-the-liv.html

http://www.intosai.org/issai-executive-summaries/view/article/issai-12-the-value-and-benefits-of-supreme-audit-institutions-making-a-difference-to-the-liv.html

http://www.intosai.org/issai-executive-summaries/view/article/issai-12-the-value-and-benefits-of-supreme-audit-institutions-making-a-difference-to-the-liv.html

Bujar LESKAJ


Gjashtë vite e gjysmë më parë, vinim nga një traditë raportesh formale me

Kuvendin, pothuajse tërësisht të përqendruara në paraqitjen shabllone çdo vit të

detyrimit kushtetues të raportimit mbi Zbatimin e Buxhetit të Konsoliduar të Shtetit

për vitin pararendës dhe të raportimit mbi Performancën e KLSH. Nuk ishte e lehte

ta tejkaloje këtë mënyrë të menduari.

Në filozofinë tonë të punës si institucion “whatchdog” i qytetarit dhe Kuvendit,

zgjodhëm qasjen e promovimit të trekëndëshit të llogaridhënies “Parlamenti

(qytetarët)” - KLSH - Qeveri”, në dobi të forcimit të llogaridhënies dhe

transparencës së qeverisjes. Për këtë, synuam dhe kërkuam komunikim më të

shpeshtë me Parlamentin, duke respektuar rregullin bazë që si institucion suprem i

auditimit, si SAI, ne nuk bëjmë politika, por auditojmë zbatimin e tyre.

Pohojmë me mirënjohje që ky rregull përgjithësisht është mirëkuptuar nga Kuvendi

i Shqipërisë. Dëshmi konkrete e frymës pozitive të bashkëpunimit, me të cilin

Kuvendi mirëpriti qasjen tonë, është nisma e rishikimit të ligjit integral të Kontrollit

të Lartë të Shtetit, e përfunduar në nëntor 2014. Komisioni për Ekonominë dhe

Financat, sidomos Kryetari z. Erjon Braçe dhe Sekretari i tij, Akademik Anastas

Angjeli, por edhe deputetët Florjon Mima, Edmond Spaho, etj., të Komisionit dhe

Kuvendit, luajtën një rol parësor për miratimin e një ligji modern për KLSH, tërësisht

në përputhje me standardet ndërkombëtare të INTOSAI-t, çka ishte dhe një kërkesë

e përsëritur e Bashkimit Europian në Progres Raportet e tij për Shqipërinë për vitet

2011-2013.

Si KLSH, jemi përpjekur të konturojmë raportin me Kuvendin, në shinat e forcimit të

llogaridhënies dhe transparencës. Në këtë konturim, na kanë ndihmuar gjetjet,

përsiatjet me eksperiencat e SAI-ve të zhvilluara europiane dhe konkluzionet e

Raporteve të SIGMA-s Nr. 33 dhe Nr. 54, sidomos të këtij të fundit. Nëpërmjet tyre,

kemi fituar qartësinë e mungesës së natyrshme që parlamentet kanë në kapacitete

profesionale, për të kontrolluar përdorimin me ekonomicitet, eficiencë dhe

efektivitet të fondeve publike, si dhe të rolit tonë si SAI, po ashtu të natyrshëm, për

të plotësuar këtë mungesë me informacion objektiv, me ekspertizë, dije dhe

kapacitete, të cilat ne duhet t’i afrojmë, duke shpalosur vlerat e një SAI të pavarur,

si integriteti, përgjegjshmëria, vlera e shtuar, profesionalizmi, etj.

Të ndihmuar nga Raportet e SIGMA-s dhe nga rezolutat e takimeve dhe

konferencave të lartpërmendura, të organizuara nga ky Program, jemi përpjekur të

përcjellim informacionin objektiv, ekspertizën dhe gjetjet nga auditimet, tek

Kuvendi, nëpërmjet shtimit të komunikimit me komisionet e tij dhe paraqitjes në


166 Botime 2018

vëmendje të Kuvendit, jo vetëm të një numri të rëndësishëm të raporteve të

auditimit, por edhe të informacioneve përmbledhëse për disa prej tyre.

Për shembull, gjatë vitit 2017, kemi paraqitur në Kuvend (Kryetarit të Kuvendit të

Shqipërisë, Nën Kryetarëve të Kuvendit, Komisionit për Ekonominë dhe Financat,

komisioneve te tjera parlamentare) informacione mbi rekomandimet e auditimit në

Bankën e Shqipërisë, informacion mbi auditimet në AlbPetrol, informacion mbi

integritetin e zyrtarëve të administratës shtetërore, etj., krahas dërgimit të disa prej

raporteve më të rëndësishme të auditimit.

Në tërësi, për vitin 2017, Kuvendi është njohur dhe informuar me hollësi për 38

auditime, ose mbi 24 përqind të auditimeve tona tërësore në vit. Kuptohet,

Kuvendit i kanë kaluar raportet më të rëndësishme në tematika dhe impaktin e

shpresuar nga auditimi. Përqindja rritet, kur flasim për raporte të auditimit të

institucioneve qendrore ose raporte të auditimit të performancës. Për këtë vit,

synojmë të informojmë dhe sensibilizojmë Kuvendin dhe komisionet e tij, për rreth

30 përqind të auditimeve tona tërësore.

Vullneti për thellimin e bashkëpunimit ka qenë reciprok. Pjesëmarrja e Kryetarit të

Kuvendit, Kryetarit të Komisionit për Ekonominë dhe deputetëve në aktivitetet e

KLSH-së, si analizat Vjetore, konferencat shkencore, por edhe në aktivitete

ndërkombëtare, dëshmon për mbështetjen parlamentare.

Rezoluta e Kuvendit

Në vitin 2016, Kuvendi miratoi Rezolutën e datës 20 tetor 2016, “Mbi perfomancën

e Kontrollit të Lartë i Shtetit të vitit 2015“, ku theksohet që “Kuvendi i Shqipërisë, në

funksion të detyrimeve të tij kushtetuese, por dhe në zbatim të rekomandimeve të

Progres Raportit 2015 të Komisionit Europian për ngritjen e një mekanizmi më

eficient nga Kuvendi për zbatimin e rekomandimeve të KLSH-së, shpreh angazhimin

e tij maksimal në këtë drejtim, me qëllim përmirësimin e bashkëpunimit dhe

ushtrimin e kontrollit parlamentar për zbatimin e rekomandimeve të KLSH-së, sa më

poshtë:

- Të bashkëpunojë me KLSH-në dhe Qeverinë, që të rritet shkalla e ndërveprimit

gjithëpërfshirës me të gjitha institucionet e administratës publike për zbatimin e

rekomandimeve të KLSH-së;

Bujar LESKAJ


- Të shikojë mundësinë e krijimit të Nënkomisionit Parlamentar brenda Komisionit

për Ekonominë dhe Financat për të monitoruar në mënyrë sistematike aktivitetin e

KLSH-së dhe zbatimin e rekomandimeve”.

Menjëherë kemi dhënë dakordësinë tonë për krijimin e nënkomisionit të dedikuar

parlamentar. Për të gjitha detyrat e lëna nga rezolutat e Kuvendit të Shqipërisë, ato

të viteve 2012, 2014 dhe 2016, si SAI kemi hartuar plane konkrete pune për

zbatimin e tyre.

Jemi të ndërgjegjshëm që rrugët e komunikimit dhe përcjelljes së ekspertizës nga

auditimet, në kanalet dhe mënyrat se si ky informacion mund të shfrytëzohet nga

Parlamenti dhe komisionet e tij, janë të shumëllojshme. Në këtë drejtim, na ngelet

shumë për të bërë.

Sfida e së ardhmes

Sikurse shprehet edhe Raporti i SIGMA-s nr. 54 në pikën 1.2.2 “Komunikimi-të

kuptuarit të rolit dhe punës së SAI-ve”, “...përcjellja formale e raporteve të auditimit

nuk mjafton për të stimuluar ndjekjen e duhur të zbatimit të rekomandimeve dhe

veprimin nga ana e Parlamentit. SAI-t kanë nevojë të bëjnë më shumë për të

shpjeguar rolin e tyre dhe punën që bëjnë”9.

Na pret përpara një sfidë e madhe. Me Vendimin e Kryetarit Nr. 56, datë 30 prill

2018, KLSH miratoi Kodin e Etikës së Kryetarit, i cili njeh dhe pranon pa asnjë

kushtëzim Kodin e Etikës së Deputetit të Kuvendit. Ky standard hap rrugën, në

kushtet e mungesës totale të konfliktit të interesit për 6 muajt e ardhshëm në

përfundim të mandatit të kryetarit aktual, për një marrëveshje të gjerë kuadër

KLSH-Kuvend, të cilën me këtë rast ia propozoj Kryetarit të Kuvendit.

Si KLSH, si SAI, në bazë të standardeve të INTOSAI-t, të Rezolutave të OKB-së dhe të

Raporteve të SIGMA-s, gjykojmë se marrëveshja duhet të përfshijë jo vetëm

fuqizimin e ndjekjes parlamentare për zbatimin e rekomandimeve të KLSH-së, si

plotësim edhe të rekomandimit të njëjtë(forcimi i ndjekjes parlamentare) të dhënë

nga Progres Raportet e Komisionit Europian për Shqipërinë në tre vitet e fundit

2016, 2017 dhe 2018, por edhe një axhendë konkrete për zbatimin e rekomandimit

9 Raporti i SIGMA-s “Zhvillimi i Marrëdhënieve Efektive të Punës mes SAI-ve dhe Parlamenteve”, Paris,

12 maj 2017, faqe 13, fragmenti i parë. http://sigmaweb.org/publications/Supreme_audit-institutions-and-parliaments-SIGMA-Paper-No.%2054.pdf




168 Botime 2018

qendror të KLSH-së në këto vite, për draftimin dhe miratimin e Ligjit për

Përgjegjësinë Materiale të Nëpunësit Publik, si dhe angazhimin juridik të Qeverisë

për nxjerrjen e Urdhrit për zbatimin e rekomandimeve të KLSH nga ana e

institucioneve në varësi të saj.

Ka ardhur koha e krijimit të nën komisionit të dedikuar të Kuvendit, pranë

Komisionit për Ekonominë dhe Financat, për shqyrtimin e gjetjeve dhe

rekomandimeve nga raportet e auditimit të KLSH, nën shembujt e praktikave të

mira të sugjeruara nga Raporti Nr. 54 i SIGMA-s (faqe 43 “Përvojat europiane për

trajtimin e raporteve të SAI-t”).

Në Strategjinë e Zhvillimit të KLSH 2018-2022, Pika 4 “Partnerët strategjikë”, kemi

theksuar se “Cilësia dhe besueshmëria e raporteve të auditimeve të KLSH po tërheq

gjithnjë e më shumë vëmendjen e parlamentarëve, duke rritur mundësinë e

funksionimit të mekanizmave të “Trekëndëshit të Llogaridhënies” (SAI-Parlament-

Qeveri), pasi gjetjet dhe rekomandimet e auditimit orientohen pikërisht drejt

identifikimit dhe zgjidhjes së problematikave të qeverisjes publike, duke kontribuar

për mirëqeverisjen10”.

Investimi kryesor i së ardhmes për një SAI është forcimi i besimit të qytetarëve dhe

Parlamentit në rolin dhe vlerën e shtuar të punës së tij. Si auditues të KLSH, si trupë

auditimi që synon të shndërrohet në një formacion auditues modern europian,

garantojmë se do të kushtojmë të gjitha kapacitetet dhe energjitë tona në

realizimin e këtij investimi madhor.

10

Strategjia e Zhvillimit të KLSH 2018-2022, faqe 39, paragrafi i parë. Kolana “Botimet KLSH”, 2018

Fasos ÇOÇOLI


EKONOMISË, KLSH DHE ALTERNATIVA PËR ZHVILLIM


botuar në gazetën “Shqiptarja.com“, më 8 qershor 2018.

Pak ditë më parë opozita e vendit, në Komisionin për Ekonominë dhe Financat të

Kuvendit, me paraqitjen e raportit të performancës së Kontrollit të Lartë të Shtetit,

kishte rastin të bënte kauzë të saj politike gjetjet e forta të institucionit auditues. Të

tilla si dëmi ekonomik 85.8 milion euro vetëm për vitin 2017, apo shkelje të

disiplinës financiare me të ardhura të munguara në Buxhetin e Shtetit dhe

shpenzime jo efektive për 825,6 milion euro! Këto shifra janë akt-akuza të mirëfillta

për keq-qeverisje të vendit. Në pjesën më të madhe, ndoshta mbi 80 përqind, këto

dëme dhe pasoja negative kolosale janë shkaktuar nga drejtuesit e administratës

shtetërore, të ardhur nga partia në fuqi, kundërshtarja kryesore dhe rivalja e

opozitës së sotme. Opozita i ka të gjitha arsyet të jetë e pranishme në takime të tilla

ballafaquese dhe të thotë të sajën. Mbledhje të ngjashme komisionesh

parlamentare konsiderohen fatlume për çdo opozitë të shteteve të tjera Europiane

dhe më gjerë, ku ajo mund të dëshmojë të metat dhe problematikat e mprehta të

qeverisjes së sotme, dhe ç’është më e rëndësishmja, t’i mbështesë ato nga gjetjet

dhe rekomandimet profesionale të institucionit më të lartë kontrollues të vendit të

saj. Aty ia vlen që opozita të shkarkojë gjithë energjitë dhe arsenalin e denoncimeve

të veta. Duke ofruar, përse jo, edhe planet e saj. Alternativat për një qeverisje më të

mirë. Duke thënë: “Unë, të nderuar qytetarë që më keni votuar apo jo, po të isha në

pushtet, po të kisha ministrat e mi, do ta bëja kështu”. Mirëpo opozita jonë mungon

në pikëtakime të tilla të rëndësishme, në pretekstin e bojkotit. Kur Kontrolli i Lartë i

Shtetit, në tetor 2017, paraqiti raportin për zbatimin e Buxhetit të Konsoliduar të

Shtetit për vitin 2016, një detyrim i tij kushtetues, me gjetje sërish të forta dhe

rekomandime me vlerë, opozita ishte. Por kësaj radhe, refreni i saj ishte: “Kjo qeveri

është e hashashit dhe e krimit. Të luftojmë këtë qeveri të republikës së bananeve!”.

Këto janë fraza që mund të shkojnë në një demonstrim të pakënaqësisë së

qytetarëve nëpër rrugë. Por jo në mbledhje të komisioneve parlamentare,


170 Botime 2018

veçanërisht të Komisionit të Ekonomisë, ku denoncohet nga një institucion

profesionist i mandatuar nga Kushtetuta, anti-kultura e pandëshkueshmërisë, kur

dhjetëra e qindra drejtues të lartë të administratës sonë shtetërore kapen “me

presh në duar” në abuzim të detyrës dhe të pronës publike dhe denoncohen në

Prokurori, ndërsa qeveria qendrore hesht dhe në vend t’i largojë, i mban ose i

promovon në poste të tjera! Kjo është “marihuana” e vërtetë që po deformon dhe

gati shkallmon besimin e qytetarit shqiptar tek Shteti dhe këtë duhet të denoncojë

me forcë opozita e vendit. Kurse ajo nuk po tregohet serioze. Po humbet raste të

arta për të ngjallur shpresë dhe frymë të mirëfilltë opozitare. Në Komisionin e

Ekonomisë, nga opozita mungojnë personalitete të ekonomisë sonë publike, që më

parë kanë kontribuar në të, si Florjon Mima, Sherefedin Shehu, Ridvan Bode,

Edmond Spaho apo Liljana Elmazi. Lëvizja opozitare dhe alternativa sfiduese ndaj

keq-qeverisjes së partisë në pushtet duhet të mbarset me propozime konkrete për

përmirësime ligjore në ekonominë publike. Përse të mos bëhet aksion i deputetëve

të opozitës së sotme propozimi katërvjeçar i KLSH, dërguar Kuvendit për katër vitet

e fundit rresht, për përgatitjen dhe miratimin e Ligjit për Përgjegjësinë Materiale të

Nëpunësit të Lartë Publik? Ky ligj do të përbënte frenimin real të korrupsionit

galopant në strukturat tona shtetërore dhe opozita do të merrte pikët e saj pranë

qytetarit, në rast se e bënte nismë të sajën. Njësoj sikur fitoi realisht me nismën për

ligjin e dekriminalizimit të Parlamentit. Tani përparësia numër një e vendit është de-

korruptimi i administratës sonë shtetërore dhe ky ligj do të mund të shndërrohej në

kauzën perfekte të një opozite të suksesshme. Po kërkesa 5-vjeçare e KLSH që

Kryeministri i vendit të nxjerrë Urdhër për zbatimin e rekomandimeve të KLSH për

administratën qendrore?! I tillë ka qenë Urdhri i vitit 2006 i Kryeministrit të

mëparshëm. Madje, në këtë rast opozita do të tregonte edhe vlerat e punës së

Kryeministrit të vet, kur ishte në pushtet. Por opozita jonë nuk po bëzan, nuk po

lëviz, e ndrydhur në veprime jo-serioze të stilit “jam agjenci zbulimi dhe përgjimi!”.

Sa keq për vetë atë dhe për vendin. KLSH-në e kanë vlerësuar organizata si

Transparency International, SIGMA, Raportet e Progresit te Bashkimit Europian.

Bazuar mbi punën dhe vlerat e institucioneve kushtetuese të pavarura, si ILDKPKI,

KLSH, Avokati i Popullit, opozita jonë mund dhe ka nevojë të japë alternativa

konkrete për zhvillim. Vetëm duke i dhënë ato, ajo mund të krijojë frymën opozitare

të domosdoshme për të sjellë ndryshim në jetën politike, ekonomike dhe sociale të

vendit.

Rejlond SINANI


KLSH DHE GJYKATA EUROPIANE E AUDITUESVE

nga Rejlond SINANI – Auditues, KLSH,


Në datat 14-16 Maj 2018, në Gjykatën Europiane të Audituesve (ECA) u zhvillua

trajnimi me temë “Teknikat dhe metodat e analizës financiare”. Pjesëmarrës në

këtë trajnim ishin punonjës të niveleve të ndryshme të ECA-s, si auditues,

specialistë finance, menaxherë projektesh, etj. Kontrolli i Lartë i Shtetit u

përfaqësua nga kryeaudituesja Valbona Gaxha dhe audituesi Rejlond Sinani.

Trajnimi u zhvillua nën udhëheqjen e z. Guido Peiffer, me një përvojë të pasur

profesionale dhe akademike në fushën e shërbimeve financiare.

Objektivat e këtij trajnimi ishin:

Analiza e pasqyrave financiare dhe gjenerimi i indikatorëve të kapacitetit

financiar dhe të performancës financiare të subjekteve private, si

kontraktorë potencialë dhe përfitues të institucioneve evropiane;

Analiza e pasqyrave financiare dhe gjenerimi i indikatorëve të performancës

financiare të subjekteve publike;

Diskutimi i koncepteve financiare dhe jo-financiare të performancës së

subjekteve publike si dhe sugjerimi i kornizës konceptuale mbi identifikimin

e indikatorëve të performancës.

Punimet e këtij trajnimi u hapën me një prezantim të pjesëmarrësve dhe në vijim,

z.Guido Peiffer shpjegoi rëndësinë dhe përmbajtjen e këtij seminari ku u trajtuan

elementët përbërës të pasqyrave financiare, efekti i ndryshimeve të tyre si edhe

rëndësia e elementëve në marrjen e vendimeve apo nxjerrjen e konkluzioneve.

Gjatë këtij aktiviteti u theksua se raportet financiare mund t'u sigurojnë

menaxherëve të subjekteve private dhe administratorëve të subjekteve publike një

mjet të vlefshëm me të cilin do të matet përparimi i tyre kundrejt objektivave të

brendshëm të paracaktuar. Përveç kësaj, ndjekja e raporteve të ndryshme me


172 Botime 2018

kalimin e kohës është një mjet i vlefshëm për identifikimin e tendencave në fazat e

tyre të hershme. Raportet përdoren gjithashtu nga bankierë, investues dhe analistë

të biznesit për të vlerësuar gjendjen financiare të një subjekti.

Analiza financiare është e rëndësishme për krijimin e strategjisë pasi jep një pasqyrë

të qartë mbi gjendjen aktuale të subjektit si dhe risqet e mundshme në të ardhmen.

Organizatat e sotme qeveritare përballen me sfidat e llogaridhënies si kurrë më

parë. Përveç kësaj, organizatat qeveritare përballen me këto sfida edhe nga palët e

ndryshme të interesit. Balancimi i qëllimeve shpesh konfliktuale të fushave të

ndryshme të administrimit është një test i vazhdueshëm për këto subjekte.

Për sektorin publik, strategjia e organizatës është një zgjedhje ose rrugë që ata

ndërmarrin për të krijuar vlerë publike për qytetarët që ju shërbejnë. Përgatitja dhe

ekzekutimi i strategjisë duhet të jetë një ndër kompetencat thelbësore të çdo

organizate, si për ato fitimprurëse edhe për subjektet qeveritare.

Në një seksion të veçantë gjatë trajnimit u diskutua në lidhje me leximin dhe

interpretimin e pasqyrave financiare të konsoliduara dhe raportit të risqeve të disa

subjekteve të ndryshme si private edhe publike.

Albana AGOLLI


KLSH DREJT FORMATIMIT TË PLOTË PROFESIONAL

nga Albana AGOLLI – Ish-drejtuese në KLSH,


Kush do të lexojë këto rreshta, mund të mendojë se kam konflikt interesi, duke

qenë ish-punonjëse e këtij institucioni. Ndoshta mund ta lehtësojë këtë fakti që po

shkruaj e ndodhur me punë jashtë shtetit, në vendin më të zhvilluar të kontinentit

tonë, Gjermaninë. Edhe pse jam jashtë Atdheut, mendjen dhe vëmendjen e kam

gjithnjë tek lajmet që përcjellin mediat tona. Me Kontrollin e Lartë të Shtetit (KLSH)

më lidhin shumë vite pune, eksperienca jete dhe përvojë në auditim, që nga vitit

1997. Së bashku me kolegët, jam rritur profesionalisht me institucionin, sidomos në

periudhën 2012-2017, kur u kryen reforma të gjera, në dobi të plotë të ne,

audituesve. Nga tradita e trishtë e një kohe kur standardet ndërkombëtare të

INTOSAI-t i njihnin vetëm një grusht njerëzish në institucion, që numëroheshin me

gishtat e njërës dorë, u arrit që praktikisht secili auditues të shkojë të paktën një

deri tre herë jashtë shtetit në vit, për të marrë trajnim me kolegët e tij auditues të

institucioneve supreme të auditimit në Europë. Tani moto “Experentia mutua

Omnibus prodest (Nga eksperienca e përbashkët fitojnë të gjithë)” e INTOSAI-t

njihet nga të gjithë audituesit e KLSH, madje edhe nga punonjësit mbështetës.

Prandaj dhe gëzohem, kur lexoj në mediat e Shqipërisë, se institucioni dhe drejtuesi

i tij marrin vlerësime maksimale për punën e kryer nga ajo strukturë e Parlamentit,

e caktuar ta mbikëqyrë, nga Komisioni për Ekonominë. Kjo ndodhi dje, më 6

qershor, në mbledhjen e këtij Komisioni për të diskutuar performancën e KLSH. Po

ashtu mendoj se një Këshilltar i Lartë i SIGMA-s, Joop Vrojlik kishte plotësisht të

drejtë katër ditë më parë, kur në një aktivitet të këtij programi të OECD-së dhe BE-së

në Tiranë, për marrëdhëniet e institucionit auditues me Parlamentin, ju drejtua

audituesve të KLSH: “Ju keni bërë një progres të paimagjinueshëm, që në kujtesën

time, asnjë institucion auditimi, të paktën në Europë, nuk ka mundur ta bëjë. Në

vitin 2011, ju ishit me 2 ditë trajnimi për auditues në vit. Mesatarja e institucioneve

europianoperëndimore më të zhvilluara të auditimit është 20 ditë trajnimi në vit. Ju


174 Botime 2018

keni arritur në 29 ditë!”. Këtë unë e kam përjetuar vetë. Nga mediat, mësova për

paraqitjen nga Kontrolli i Lartë i Shtetit i raportit të tij të performancës për vitin

2017. Deputetët e Komisionit të Ekonomisë dhe Financave të Kuvendit vlerësuan

profesionalizmin e punës së kryer nga institucioni, por edhe mënyrën e raportimit

transparent, bazuar në Kornizën e Matjes së Performancës së institucioneve

Nga ana tjetër, jam në kontakte të shpeshta me koleget dhe kolegët e mi atje dhe

të gjithë me konfirmojnë atë që e kam përjetuar për 5 vite rresht 2012-2017:

kultura e punës dhe mjedisi është inkurajues për karrierën dhe zhvillimin

profesional të audituesve të vjetër dhe të rinj. Institucioni po “rinohet” (në 6 vjet ka

ulur moshën mesatare nga 50 në 42 vjeç), pa humbur nga eksperienca e audituesve

me stazh të gjatë pune, por duke marrë mendësinë, qasjet e reja dhe energjinë e

audituesve të rinj. Në nivel të dijeve shkencore dhe profesionalizmit, KLSH është një

institucion me 8 drejtues me titullin "Profesor", "Profesor i Asocuar" apo “Doktor i

Shkencave”, me 19 drejtues dhe auditues që kanë një diplomë të dytë, ose diploma

supreme të auditimit (SAI-ve). Ky dokument u miratua si standard për t’u përdorur

nga të gjitha SAI-t në Kongresin e INTOSAI-t, INCOSAI i XXII-të në dhjetor 2016 në

Abu D’habi të Emirateve të Bashkuara Arabe. Ai dëshmon përgjegjësinë e KLSH ndaj

rolit dhe misionit të vet, si dhe cilësinë e lartë në ofrimin e një pasqyre për të

shikuar objektivisht rezultatet e punës. Më ka bërë përshtypje dhe një frazë e një

deputeti gjerman, anëtar i delegacionit të Parlamentit Europian që në maj të këtij

viti vizitoi KLSH-në:”Po të kishit si vend një stafetë për flamurin e institucionit më

pranë BE-së, me siguri do ta kishit fituar stafetën!”. Kuptohet konotacioni negativ

që kanë stafeta apo flamuri tek ne, për shkak të diktaturës së gjatë komuniste në

Shqipëri. Tingëllojnë si fjalë të emulacionit socialist të atij regjimi të shëmtuar. Por

ngelet vlerësimi që deputetët e Parlamentit Europian i bënë ligjit të ri të KLSH, si

kontribut real dhe i fortë për integrimin e vendit, si dhe standardeve të integritetit

dhe të profesionalizmit që ky institucion zbaton. Në Sofje, Bullgari më 15 maj 2018,

dy ditë përpara Samitit europian, KLSH dhe Kryetari i tij morën vlerësime nga i

gjithë komuniteti i SAI-ve europiane për pavarësinë reale dhe tërësisht funksionale

të institucionit. Institucioni shqiptar i auditimit të jashtëm është në pararojë të

zhvillimeve integruese të vendit dhe këtë e dëshmojnë jo vetëm vlerësimet nga

Transparency International, nga SIGMA apo nga Raportet e Progresit të Bashkimit

Europian, por janë vetë qytetarët që me shtimin e letrave të tyre drejtuar KLSH,

shprehin besimin se ky institucion bie era shtet dhe mund t’u ndihmojë të zgjidhin

hallet që kanë. Kjo më bën të ndjehem krenare, për institucionin ku kalova një pjesë

të jetës dhe karrierës sime.

Albana AGOLLI


dhe certifikata ndërkombëtare në kontabilitet dhe auditim. Institucioni ku kam

punuar përcjell përgjegjshmëri, progres dhe integritet. E bën këtë nëpërmjet

cilësisë së punës audituese, por edhe përmes 86 titujve të librave të botuar brenda

gjashtë viteve e gjysmë, apo 521 artikujve, analizave dhe shkrimeve të botuara në

shtypin tonë nga audituesit dhe drejtuesit e institucionit në 5 vjet 2013-2017. Kjo

përgjegjshmëri, frymë e përhershme reformimi dhe progresi, transparence dhe

pune në ekip, më bën të shprehem me bindje se KLSH përfaqëson strukturën

publike drejt formatimit të plotë profesional.


176 Botime 2018

PËRGJEGJSHMËRIA MENAXHERIALE

NË KËNDVËSHTRIMIN E NJË AUDITUESI PUBLIK

nga Valbona GAXHAJ – Kryeaudituese, KLSH,

botuar në gazetën “Sot”, më 13 qershor 2018.

Gjatë një trajnimi pranë Gjykatës së Llogarive Europiane, tema e drejtimit financiar,

përcaktimi i përgjegjësive dhe mënyra e qeverisjes në të gjitha nivelet e hierarkisë

së njësisë publike, u trajtuan si një çështje që fillon me vendosjen e objektivave të

njësisë bazuar në misionin dhe vizionin e saj. U theksua si shumë e rëndësishme që

objektivat e njësisë duhet të vendosen me përgjegjshmëri nga ana e drejtimit në

mënyrë që të jenë të qartë, konkretë, relevantë, me përgjegjësi të mirëcaktuara

dhe lehtësisht të matshëm.

Me një qasje interesante, pjesëmarrësit të ndarë në grupe u vendosën në rolin e

drejtuesit i cili duhej të hartonte objektivat e një njësie të supozuar dhe më pas në

rolin e audituesit të jashtëm për t’i vlerësuar këto objektiva dhe për të mësuar

nëpërmjet tyre për mënyrën dhe kulturën e qeverisjes.

Në reflektim të kësaj eksperience, si auditues të jashtëm publik, sjellim në

vëmendje faktin se në shumë institucione misioni është një perifrazim i Ligjit

organik mbi të cilin është ngritur njësia publike dhe vizioni është një formulim

konfuz, i copëzuar ose mungon fare. Pra, prej tyre kuptojmë çfarë njësia duhet të

bëjë por jo se cila është strategjia me të cilën ajo do të përmbushë misionin. Po

ashtu, shpesh gjejmë që objektivat e njësisë janë përsëri perifrazim i neneve të ligjit

dhe për më tepër të pandryshueshëm nga viti në vit.

Që nga ky moment audituesi merr mesazhin e parë mbi kulturën dhe nivelin e

përgjegjshmërisë në qeverisje të njësisë dhe me skepticizmin dhe profesionalizëm i

mban parasysh ato kur harton kriteret e auditimit. Procesi i vlerësimit të qeverisjes

dhe përgjegjshmërisë menaxheriale përshkallëzohet më tej kur audituesi zbërthen

objektivat e njësisë në procedura, procese pune, sisteme kontrolli të cilat i teston

për të konkluduar me siguri të arsyeshme nëse fondet publike janë përdorur me

Valbona GAXHAJ


efektivitet, eficiencë dhe ekonomicitet. Kjo gjithmonë në funksion të përmbushjes

së objektivit të tij: dhënies së opinionit mbi përdorimin e fondeve publike.

Në përfundim të auditimit, për çdo shkelje të ligjit, parregullsi, mangësi të

konstatuar, audituesi duhet të përcaktojë përgjegjësitë për keqmenaxhimin e

fondeve publike dhe aty përballet me sfidën e sintetizimit të gjetjeve në një

konkluzion të vetëm nëse njësia i ka arritur objektivat e saj ose jo. Ky proces bëhet

edhe më i vështirë kur gjetjet nuk janë të matshme në terma sasiorë apo kur ato

ndërthuren me tregues cilësorë me impakt jo të drejtpërdrejtë në menaxhimin e

sektorit publik. Pra, ndodhemi në rastin ku “përgjegjësia” dhe “përgjegjshmëria”

ndërthuren dhe çështja nuk është më thjesht nëse jemi në përputhshmëri me ligjin

apo jo.

Analiza deduktive e bërë paraprakisht nga audituesi, që nga hartimi i objektivave

deri te vlerësimi i masës dhe përgjegjshmërisë së realizimit të tyre, vjen vetiu në

ndihmë duke e bërë më të thjeshtë formulimin e konkluzioneve dhe

rekomandimeve. Tek këto rekomandime konkretizohet dhe realizimi i objektivit të

audituesit.

Pra është e rëndësishme që i gjithë procesi i auditimit të kuptohet si ndërveprim

midis dy palëve: KLSH dhe njësi publike, me qëllimin për të shtuar vlerë në rritjen e

përgjegjshmërisë së menaxhimit për miradministrimin e fondeve dhe pronës

publike.

Në funksion të kësaj, në kuadrin e projektit të binjakëzimit me Dhomën Superiore

të Auditimit polak - NIK, KLSH-ja ka miratuar formatet e reja të raportimit të cilat

sjellin risi në formulimin e gjetjeve dhe konstatimeve duke i argumentuar ato në

mënyrë koncize mbi kriterin (objektivi), shkakun (përgjegjësitë), impaktin

(konseguenca, përgjegjshmëria), rëndësinë dhe rekomandimin. Pavarësisht se

aplikimi i këtyre formateve mbart sfidat e veta në lidhje me mënyrën e formulimit

të gjetjes, aftësisë së të shkruarit me profesionalizëm të audituesve, vlen për të

theksuar se ky është një shembull i përgjegjshmërisë menaxheriale. Kjo pasi,

pavarësisht se raportet e auditimit në formatin e vjetër hartoheshin në përputhje

me Ligjin dhe rregulloret, çështja dhe shqetësimi që shtrohej ishte: a ishin këto

raporte të plota, të kuptueshme dhe të formuluara me cilësinë dhe

profesionalizmin e duhur në funksion të rritjes së dobisë së auditit të jashtëm,

rritjes së nivelit të zbatimit të rekomandimeve. Pra, në fund të fundit, a e realizonte

ky produkt, me përgjegjshmërinë e duhur menaxheriale, misionin e KLSH-së:

“detyrimi për informim të qytetarit” sipas vizionit “ të fitojmë besimin e qytetarit“?!


178 Botime 2018

Megjithatë, trajtimi i përgjegjshmërisë menaxheriale si çështje që duhet të

pasqyrohet që në pikënisje të aktivitetit të çdo njësie publike, me vendosje të

objektivave dinamike dhe të matshme të saj, është veçse një këndvështrim i

diskutimit. Nga puna audituese e KLSH-së, numri i lartë i gjetjeve në disa njësi të

qeverisjes vendore apo njësi varësie, çështja e përgjegjshmërisë menaxheriale

duhet të fillojë me sqarimin e konceptit të saj në vetvete dhe më pas se si ajo duhet

pasqyrohet në gjithë strukturën hierarkike zbatuese dhe raportuese. Koncepti i

“përgjegjshmërisë” gjendet i ndërthur në konceptin e “përgjegjësisë”, dhe shpesh

trajtohet si një nën koncept kompleks i saj. Për audituesin ato duhet të trajtohen së

bashku, që do të thotë se struktura hierarkike e njësisë duhet të testohet me

pyetjen nëse ajo e kontrollon, mat dhe nxit përgjegjësinë me përgjegjshmëri në çdo

hallkë të saj me strategji dhe masa konkrete dhe jo vetëm me disa trajnime formale

ndërgjegjësimi.

Mariola LLANAJ


PARIMI I EKONOMISË DHE EFIKASITETIT NË PËRDORIMIN E ASETEVE PUBLIKE

nga Marjola LLANAJ – Kryeaudituese, KLSH,


Përfaqësues të Kontrollit të Lartë të Shtetit në datat 31 Maj dhe 1 Qershor 2018,

ishin pjesë e Seminarit të Auditimit të Prokurimit Publik 2018, i cili u zhvillua në

Athinë, organizuar nga Gjykata Greke e Auditimit, si një aktivitet lidhur me

përditësimin e dokumenteve të Auditimit të Prokurimit Publik të përgatitura nga

Komiteti i Kontaktit të Institucioneve Supreme të Auditimit të Bashkimit Europian.

Përfaqësuesit e SAI-ve pjesëmarrëse patën mundësi për të diskutuar ndryshimet

kryesore të paraqitura nga Direktivat 2014 të Prokurimeve Publike të BE-së dhe

diskutuan rezultatet e përditësuara të auditimit në fushën e auditimit të

prokurimeve publike.

Pjesëmarrja e SAI-ve siguroi vlerësimin përfundimtar dhe kontributin e tyre në

punën e rishikimit të këtyre dokumenteve.

Gjatë këtij seminari të gjithë përfaqësuesit e SAI-ve, u njohën dhe u informuan mbi

zhvillimet më të fundit të legjislacionit europian të prokurimit publik, u diskutuan

çështjet të auditimit të prokurimeve publike dhe u shkëmbyen përvojat me

auditues nga SAI të tjera të BE-së.

Gjatë zhvillimit të seminarit përfaqësuesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit e gjetën

veten pjesë të Komunitetit Europian të auditimit , dhe me kënaqësi ndan të njëjtat

përvoja dhe parime mbi të cilat udhëhiqen auditimet e KLSH, parimi i ekonomisë

dhe efikasitetit në përdorimin e aseteve publike .

Në komunitetin Europian dhe në Shqipëri, ligji i prokurimit publik në thelb ndjek në

mënyrë të drejtpërdrejtë qëllimin e kufizuar: Hartimin dhe zhvillimin e procedurave

për dhënien e kontratave publike.

Ky qëllim, është një instrument për arritjen e një objektivi më të rëndësishëm,

zhvillimin e konkurrencës efektive në këtë sektor, në interes të krijimit dhe


180 Botime 2018

respektimit të lirive themelore në integrimin europian të anëtarëve të këtij

komunitetit ose atyre vendeve që dëshirojnë të jenë pjesë e tij.

Për shkak të diversitetit të situatave të jetesës, legjislacioni i Prokurimit Publik nuk

mund të vendosë norma për çdo situatë ligjore; prandaj është shumë e rëndësishme

njohja e parimeve themelore të prokurimit publik.

Kuadri ligjor rregullator i Prokurimit Publik duhet parë në dy këndvështrime: së pari,

përmes parimeve të caktuara që e udhëheqin autoritetin kontraktues në

vendimmarrjen e tij dhe së dyti nga tenderuesit në vlerësimin e të drejtave të tyre

në procedurat e prokurimit publik.

Në fushën e prokurimit publik, përveç parimeve specifike të përcaktuara në ligje,

vendime dhe udhëzues, është e rëndësishme që parimet e përbashkëta të vlerave

të qytetërimit Europian të jenë kritere, që duhet të merren në konsideratë gjatë

zbatimit të këtij sistemi ligjor.

Në Komunitetin Europian, ngritja e sistemit të prokurimit publik, zhvillimi dhe

zbatimi bazohet në parimin e lëvizjes së lirë të mallrave, parimit të lirisë së

themelimit dhe parimit të lirisë së ofrimit të shërbimeve, të cilat rrjedhin nga

Traktati themelues i Komunitetit Europian dhe mbi parimet e ekonomisë,

efikasitetit dhe efektivitetit, sigurimit të konkurrencës ndërmjet tenderuesve,

transparencës së prokurimit publik, trajtimit të barabartë të ofertuesve dhe të

proporcionalitetit. Këto parime janë të specifikuara në nenin 2, të Direktivës

2004/18 / EC, si vijon:

- parimi i trajtimit të barabartë;

- mosdiskriminimi ;

- transparenca;

Kuadrin bazë për rregullimin ligjor të prokurimit publik e siguron Traktati i

themelimit të Komunitetit Ekonomik Europian, i cili kishte kryesisht për qëllim

krijimin e një tregu të brendshëm të përbashkët të Shteteve Anëtare në ndalimin e

çdo diskriminimi kombëtar dhe kufizimi në përzgjedhjen e produkteve dhe

shërbimeve, duke përfshirë lëvizjen e lirë të mallrave pa të gjitha detyrimet

doganore si dhe ndalimin e kufijve sasiorë, që ka efekt të njëjtë mbi detyrimet

doganore dhe kuotat midis shteteve anëtare.

Qëllimi i Traktatit të KE-së do të arrihej më së miri edhe duke ndaluar kufizimin e

lëvizjes së lirë të fuqisë punëtore, shërbimeve, kapitalit, pagave, vetëpunësimit, dhe

Mariola LLANAJ


lirinë e zgjedhjes së themelimit të ndërmarrjeve në vendet e shteteve anëtare.

Arritja e objektivit të Traktatit është të përfshijë zhvillimin e politikave të

rëndësishme të Komunitetit Europian, veçanërisht në fushat e ligjit të

konkurrencës, ndihmës shtetërore dhe bujqësisë.

Regjimi i lëvizjes së lirë të mallrave dhe shërbimeve është më i rëndësishmi për

fushën e prokurimit publik. Traktati themelues i Komunitetit Europian (Traktati i KE-

së) përmban objektivin themelor të acquis të prokurimeve publike, që do të thotë

hapja e tregut të prokurimit publik ndërmjet shteteve anëtare dhe lejimin e

tenderuesve për të marrë pjesë në procedurat e dhënies së kontratave publike,

individit përtej kufijve të shteteve anëtare. Duke qenë se nuk do të ishte e mundur

që Shtetet Anëtare, në bazë të Traktatit të KE-së, të vendosin rregulla më specifike

të prokurimit publik, direktivat e prokurimeve publike janë miratuar si burim ligjor

dytësor.

Kuptimi i parimeve themelore dhe vendosja e tyre në një sistem legjislacioni është

edhe më domethënës në pikëpamje të faktit se, megjithëse zbatimi i direktivave

nuk ka qenë efektiv kudo, parime të tilla krijojnë një bazë të vetme për

interpretimin dhe arritjen e objektivave që shoqërojnë sistemin e prokurimit publik

nëpërmjet kontratave themelore dhe direktivave përkatëse.

Parimet kanë luajtur një rol të rëndësishëm, si në drejtimin e ligjvënësit gjatë

miratimit të përmbajtjes së normave ligjore dhe në kuptimin e dispozitave ligjore,

veçanërisht në rastet e përcaktimit të pasaktë të tyre. Kuptimi dhe interpretimi i

parimeve të caktuara lehtëson interpretimin e normave ligjore në kuptim të

përmbajtjes, kontekstit dhe qëllimit.

Parimet ligjore lidhin normat ligjore me një tërësi të vetme, duke siguruar norma të

tilla me përmbajtjen e kërkuar, veçanërisht në rastet kur bollëku dhe diversiteti i

rrethanave aktuale nuk mund të mbulohen gjithmonë nga një normë ligjore.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, auditon prokurimet publike, duke u udhëhequr nga parimi

i ekonomisë dhe efikasitetit në përdorimin e aseteve publike duke përqasur

standardet ndërkombëtare dhe metodikat më të fundit të auditimit me kulturën

dhe mjedisin ku auditon, duke i kthyer raportet e veta në një vlerë të shtuar për çdo

subjekt, në shërbim të një menaxhimi më të mirë të fondeve dhe aseteve publike. .

KLSH, në çdo raport auditimi, ka rekomanduar vazhdimisht Autoritetet

Kontraktuese që të hartojnë dhe zhvillojnë procedura prokurimi bazuar në këto

parime, parimi i ekonomisë, efikasitetit dhe efektivitetit arrihet vetëm nëse


182 Botime 2018

autoriteti kontraktues e përdor prokurimin publik në mënyrë që të garantojë

përdorimin ekonomik dhe efikas të pasurive publike dhe të arrijë me sukses

qëllimet e ekzistencës së kuadrit ligjor të prokurimit publik, të përcaktuara në

përputhje me rregulloret që mbulojnë përdorimin të aseteve buxhetore dhe të

pasurive të tjera publike.

Përdorimi i duhur i kuadrit rregullator të prokurimit publik nga autoriteti

kontraktues në kryerjen e një procedure të prokurimit publik duke hartuar

dokumentacionin e tenderit në mënyrë të tillë që të bëjë të mundur paraqitjen e

ofertave të suksesshme dhe konkurruese kontribuon në një nivel më të lartë të

ekonomisë dhe efikasitetit. Duke vepruar kështu, autoriteti kontraktues siguron

trajtim jo diskriminues dhe në këtë mënyrë qasje më të madhe të prokurimit publik

tek operatorët ekonomikë.

Ky parim detyron autoritetin kontaktues që, duke kryer prokurimin publik dhe

përzgjedhjen e ofertuesve, duhet të garantojë se ka shfrytëzuar përdorimin

financiar të financimeve të alokuara në mënyrën më të mirë të mundshme në

raport të drejte dhe të balancuar midis shpenzimeve të investimit dhe përfitimit të

fituar.

Një nga synimet e sistemit të përgjithshëm të prokurimeve publike është përdorimi

racional i financave publike; secili autoritet kontraktues kur administron dhe

menaxhon pasuritë publike duhet të jetë i vetëdijshëm për përgjegjësinë që

ndërmerr gjatë përdorimit të procedurave të prokurimit publik.

Parimi i efikasitetit kërkon përdorimin e fondeve të alokuara në atë mënyrë që të

arrihen qëllimet maksimale; parimi i ekonomisë, nga ana tjetër, do të thotë arritja e

një efekti të dëshiruar me volumin minimal të aktiveve të përfshira.

Efektiviteti përcaktohet si një raport midis investimeve dhe rezultateve ose

qëllimeve të pa përcaktuara financiarisht në sektorin publik; kjo është arsyeja pse

duhet të përcaktohen qëllimet e matshme, të përcaktuara qartë në misionin që

përcaktojnë institucionet që administrojnë pasuritë publike, për më tepër, arritja e

tyre duhet të monitorohet edhe pse ekziston një shumëllojshmëri e madhe kur

bëhet fjalë për qëllimet në administratën publike, pasi është e vështirë specifikimi i

një treguesi sintetik të vetëm për të treguar plotësisht efektivitetin e tyre .

Prandaj në çdo raport të tij Kontrolli i Lartë i Shtetit kërkon dhe rekomandon që

Autoriteti Kontraktues të balancojë ekonominë, efikasitetin dhe efektivitetin gjatë

përdorimit të procedurave të prokurimit publik, pasi zhvillimi i një prokurimi publik

Mariola LLANAJ


përfshin jo vetëm vetë procedurën si proces, por është edhe një fazë para shpalljes

së njoftimit për tenderim kur autoriteti kontraktues formulon një listë të nevojave

në lidhje me mallrat, shërbimet ose punimet inxhinierike në veçanti.

Është pikërisht kjo fazë, hartimi, ku autoriteti kontraktues duhet të ketë kujdes të

lartë dhe përgjegjshmëri. Autoriteti kontraktues duhet në mënyrë të detajuar dhe

të justifikuar të përcaktojë objektin e prokurimit publik; duhet të përcaktojë

qartësisht nëse ai ka nevojë të vërtetë për objektin që prokuron apo ky aktivitet i tij

përfaqëson thjesht “dëshirën” për të shpenzuar fondet buxhetore sa më shpejt që

të jetë e mundur në frymën e realizimit sa më të lartë të fondeve pavarësisht nga

nevojat aktuale.

Hartimi i dokumentacionit të përshtatshëm të tenderit është një kusht i nevojshëm

dhe i mjaftueshëm për realizimin me sukses të një procedure të prokurimit publik.

Kushtet dhe kriteret duhet të jenë proporcionale me objektin e prokurimit publik;

kriteret nuk duhet të jenë të pajustifikueshme, diskriminuese ose ekskluzive, ata

duhet të mundësojnë konkurrencën e drejtë dhe të ofrojnë të gjithë informacionin

përkatës në mënyrë që ofertuesit të mund të ofrojnë oferta krahasuese.

Dështimi i paraqitjes së ofertave krahasuese dhe konkurruese zakonisht i atribuohet

dokumentacionit të tenderit të zhvilluar në mënyrë të dobët. Formulimi i kritereve

është momenti vendimtar në realizimin e pritjeve sa i përket ofertës më të

favorshme. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që Autoritetet kontraktuese

duhet të vendosin nëse çmimi duhet të zgjidhet si kriteri i vetëm ose nëse duhet të

përfshihen gjithashtu dhe kriteret e tjera. Pasi nuk është e mundur të modifikohen

apo ndryshohen kriteret gjatë zhvillimit të procedurës, autoriteti kontraktues duhet

të dijë paraprakisht se cilat janë pritshmëritë e tij; autoriteti kontraktor nuk duhet

të “zbulojë”, pasi të jenë marrë ofertat, që kritere të tjera do të mundësonin një

vendim më të mirë lidhur me ekonominë.

Për përcaktimin dhe kryerjen me ekonomi të procedurës së prokurimit, një gjë

tjetër e rëndësishme është faza e zbatimit të kontratës, si dhe respektimi i

marrëdhënieve kontraktuale të finalizuar në një kontratë të mirë hartuar nga ana

ligjore.

Autoriteti kontraktues mund të vlerësojë lehtë efektet e dhënies së prokurimit

publik në bazë të punës apo shërbimeve të kryera; prandaj duhet t'i kushtojë

vëmendje të veçantë kryerjes së mirë të punëve, me monitorim të vazhdueshëm


184 Botime 2018

dhe mbikëqyrje të sjelljes së ofertuesit në përputhje me kushtet e përcaktuara në

kontratë.

Ndryshimet e mundshme të kontratave, duhet të bëhen bazuar në gjendjen faktike

dhe në bazën e duhur ligjore. Ka shembuj të trajtuara dhe bërë publike gjerësisht

nga Kontrolli i Lartë i Shtetit në raporte të ndryshme Auditimi, kur çmimi

përfundimtar kontraktual, me të gjitha ndryshimet e përfshira, bëhet më i lartë se

vlera më e lartë e ofertës në momentin e shpalljes së kontratës.

Një faktor i rëndësishëm për të siguruar parimin e ekonomisë (dhe ndoshta më e

rëndësishmja) janë zyrtarët që kryejnë procedurat e prokurimit publik. Kur zyrtarët e

shohin realizimin e prokurimit publik më shumë si një sjellje zyrtare të detyrueshme

sesa si një mundësi për të arritur rezultate të mira, kjo nuk të çon gjëkundi tjetër

veçse në një burokraci të panevojshme dhe shkatërrimin e mundësisë së ofruar nga

sistemi i prokurimit publik për një përdorim efektiv dhe ekonomik të financave

publike.

Prokurimi publik përfaqëson një zonë ku ka rrezik mjaft të lartë të sjelljes

korruptive; kjo duhet të zotërojë mendimin se hartimi dhe zhvillimi i një procedure

tenderimi bazuar në parimin e ekonomisë duhet të jetë i barabartë me parimin e

menaxhimit të mirë të pronës personale të këtij zyrtari.

Në rast se parimet e mësipërme, konsiderohen vetëm si pjesë integrale e kuadrit

rregullator të prokurimit publik, por nuk bëhen pjesë e brendshme e mendësisë dhe

filozofisë së Autoriteteve Kontraktuese dhe Institucioneve në Shqipëri, nuk do të

jemi asnjëherë në gjendje të sigurojmë zbatimin dhe përqafimin e Direktivës së KE

për të qenë pjesë e integrimit europian.

Vullnet KARAFILAJ


nga Vullnet KARAFILAJ – Kryeauditues, KLSH,


Globalizimi, efektet e të cilit ne i ndjejmë dhe i komentojmë çdo ditë, është pasojë e

revolucionit të teknologjive të informacionit, komunikimit, sistemit liberal të

shkëmbimeve tregtare në kuadrin e Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT) apo

marrëveshjeve rajonale në kontinente të ndryshme të botës. Së paku tre shekujt e

fundit, historia ka dëshmuar se progresi teknologjik ka qenë për të gjitha vendet

“motori i industrializimit të tyre”.

Duke jetuar në një shoqëri dinamike, post-industriale e cila po zhvillohet në mënyrë

marramendëse drejt asaj që quhet “knowledge-based society” ose shoqëria e

bazuar në dije, menaxhimi i doganave është vetëm një nga shumë fushat, në të cilat

është synuar koncepti i veprimtarive “pa letra”.

Në vijim të këtyre zhvillimeve dhe nevojave të tregut për menaxhim të fluksit të

punës, duke filluar nga data 1 shkurt 2018 hyri në zbatim procedura e vlerësimit të

përqendruar online të deklaratave doganore, duke bërë të mundur zëvendësimin e

dokumentacionit që plotësonin agjencitë doganore për sipërmarrësit.

Në gjykimin tonë si auditues kemi vërejtur disa efekte pozitive nga kjo

vendimmarrje ndër të cilat mund të përmendim:

a) Vlerësimi doganor online shmang kontaktet e drejtpërdrejta me biznesin, duke

ulur ndjeshëm korrupsionin dhe abuzimet në këtë segment të shërbimit doganor;

b) Përqendrimi i të dhënave online sipas doganave unifikon procedurat e

vlerësimit, ndërkohë që më parë vlera doganore përcaktohej ndryshe nga një

doganier tek tjetri për të njëjtin artikull;

c) Krijimi i një database të vlerës, ku raportohet historiku i veprimeve të

periudhave të fundit, duke mundësuar krijimin e një baze reale të të dhënave për

vlerësim dhe minimizimin e përdorimit të çmimeve të referencës;

VLERËSIMI DOGANOR ONLINE, RISQET QË PARAQET DHE REKOMANDIMET E KLSH-së


186 Botime 2018

d) Shkurtimi i kohës dhe kostove për bizneset;

e) Eliminimi i dokumentacionit shkresor si dhe shkurtimi kohës së zhdoganimit të

mallrave.

Megjithatë, nga puna jonë si auditues përpos anëve pozitive të vlerësimit doganor

online, konstatojmë edhe praninë e disa risqeve të cilat jo vetëm duhen marr në

konsideratë por dhe duhen trajtuar me kujdesin dhe vëmendjen e merituar.

Në një vlerësim objektiv të situatës nëse do të realizonim një analizë SWOT, do të

përmendim si dobësi dhe kërcënime elementët e mëposhtëm:

a) Mungesën e moduleve të menaxhimit të riskut;

b) Mungesën e punonjësve të mirë trajnuar;

c) Largimet e shpeshta nga puna të punonjësve të doganës;

d) Mungesën e një faze paraprake diskutimi dhe ndërgjegjësimi kundrejt bizneseve

mbi procedurat dhe përdorimin e sistemit dhe shërbimit të ri doganor.

Trajtimi i çështjeve të mësipërme është i rëndësishëm për rritjen e efikasitetit dhe

lehtësimin jo vetëm të shërbimit doganor dhe kontrollit të tij, por edhe të

lehtësimit të proçedurave të tjera të tregtisë, duke ditur nevojën imediate të

doganave për trajtim si hallka më problematike e administratës në Shqipëri. Në

shumicën e shteteve shkëmbimi i të dhënave elektronikisht (EDI, Electronic Data

Interchange), në fillim të implementimit nuk ka qenë plotësisht operativ. Për të

bërë të mundur zbatimin e tij në mënyre efikase dhe shmangien e kostove e

shpenzimeve joefektive, e vlerësojmë si domosdoshmëri praninë e një stafi të mirë

trajnuar, i cili jo vetëm do të garantojë mirëmbajtjen e sistemit dhe mbrojtjen e tij

nga çdo sulm i mundshëm kibernetik por edhe do të mundësojë kryerjen me

korrektësi të trajtimit dhe ofrimit të shërbimit. Nisur nga kjo dhe rekomandimet e

herëpashershme që KLSH ka lënë në dogana risjellim dhe njëherë në vëmendje se

largimet e shpeshta nga puna të stafit të doganave janë një kërcënim dhe kosto e

lartë, si për implementimin e sistemit të ri ashtu dhe për institucionin dhe buxhetin

e shtetit, kostot e të cilave do të rëndojnë drejtpërsëdrejti në xhepat e qytetarëve.

Në këtë aspekt gjykojmë, që këto ndryshime dhe automatizimi i shërbimeve të

shihen në:

a) mënyrë racionale duke eliminuar masat penguese dhe vlerësuar faktorët e

jashtëm kërcënues;

Vullnet KARAFILAJ


b) mënyrë të thjeshtë për të mos krijuar pakënaqësi dhe pamundësi përdorimi nga

ana e bizneseve;

c) mënyrë të barabartë duke patur të njëjta rregulla loje për të gjithë tregtarët.

Është fakt që në Shqipëri, për vetë qenien në këtë tranzicion të gjatë, transformimi i

shoqërisë, ndryshimet e administratës, krijimi i strukturave dhe ngritja e

mekanizmave të reja kanë krijuar mangësi, të cilat përdoren dhe keqpërdoren, duke

qenë vazhdimisht një kërcënim për mirëqeverisjen dhe ekonominë. Jemi të gjithë të

ndërgjegjësuar se jo vetëm letrat dhe shkresat janë të manipulueshme por sistemet

dhe programet gjithashtu, duke pohuar dhe njëherë shprehjen e të madhit Steve

Jobs “Nuk janë mjetet tek të cilat mund të kemi besim – ato janë vetëm mjete. Ato

punojnë, ose nuk punojnë. Janë njerëzit tek të cilët mund të kemi ose jo…”


188 Botime 2018

KLSH DHE PËRMIRËSIMI I BAZËS LIGJORE PËR PROKURIMET PUBLIKE

nga Bashkim ARIZAJ – Drejtor Departamenti, KLSH,


Kontrolli i Lartë i Shtetit, në të gjitha raportimet e tij përpara Kuvendit për zbatimin

e Buxhetit të konsoliduar të Shtetit për vitin e mëparshëm, ka theksuar

problematiken e mprehte me të cilën hasen prokurimet publike tek ne, duke

rekomanduar masa konkrete për përmirësimin e situatës. Ndër këto masa, me

kryesoret janë propozimet për përmirësime në kuadrin ligjor dhe atë rregullues të

prokurimeve, pasi ato krijojnë mundësitë për mos-përsëritjen e dukurive negative

dhe parandalimin e korrupsionit.

1. Në nenin 66 të këtij Vendimi, ku bëhet fjalë për shqyrtimin dhe vlerësimin e

ofertave, përcaktohet se “Pas korrigjimit të gabimeve aritmetike, komisioni i

vlerësimit të ofertave verifikon nëse ofertat e vlefshme janë ose jo me çmim

anomalish të ulët sipas formulës së përcaktuar në dokumentet standarde të

tenderit. Nëse një apo disa oferta vlerësohen si anomalish të ulëta, komisioni i

vlerësimit të ofertave duhet të kërkojë sqarime nga ofertuesit, përpara se të marrë

vendim për kualifikimin ose jo të tyre, në përputhje me nenin 56 të Ligjit te

Prokurimeve Publike. Në çdo rast, ofertuesi ka detyrimin të argumentojë dhe të

dokumentojë me prova shkresore sqarimet për elementin/elementet e veçanta të

ofertës, në përputhje me kërkesat e nenit 56 të Ligjit te Prokurimeve Publike”.

Në zbatim të kësaj pike, në rast se ofertuesi refuzon të japë sqarime, pra nuk

paraqet me shkrim argumentimin e elementit/elementëve të veçanta të ofertës,

atëherë Komisionet e Vlerësimit të Ofertave (KVO) e s’kualifikojnë këtë ofertues

nga procedura e mëtejshme e prokurimit. Pra ky nen nuk përcakton se çfarë duhet

të bëjë Autoriteti Kontraktues (institucioni publik që zhvillon tenderin), në rast se

Duke ju referuar auditimeve të kryera gjatë viteve të fundit, janë tre përmirësimet

kryesore që KLSH ka rekomanduar në Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 914,

datë 29.12.2014 “Për Miratimin e Rregullave të Prokurimit Publik”.

Bashkim ARIZAJ


ofertuesi refuzon të japë sqarime të dokumentuara për argumentimin e

elementëve të veçanta të ofertës, brenda afatit të përcaktuar.

Po kështu, në këtë nen dhe në tërësi, në bazën ligjore që rregullon prokurimin

publik, nuk përcaktohet se çfarë duhet të bëjnë Autoritetet Kontraktuese, në rast se

një ofertues, pas hapjes dhe leximit të ofertave, tërhiqet në mënyrë të njëanshme

nga procedura e prokurimit.

Si KLSH kemi vërejtur raste të shpeshta kur, pas daljes së ofertave anomalish të

ulëta, disa operatorë kanë refuzuar të paraqesin me shkrim sqarimet për ofertën

anomalish të ulët, e për pasojë automatikisht janë s`kualifikuar nga procedura e

prokurimit. Po kështu, edhe pas hapjes dhe leximit të ofertave nga KVO, disa

operatorë ekonomikë kanë tërhequr në mënyrë të njëanshme ofertat nga

procedurat e prokurimit, duke bërë që edhe këta operatorë automatikisht të

s`kualifikohen nga procedura e prokurimit.

Ky vakum ligjor lejon hapësira për abuzime sepse gjatë afatit 15 ditor që ka

Komisioni i Vlerësimit të Ofertave (KVO) për këtë vlerësim, apo gjatë afatit të

paraqitjes së sqarimeve për ofertat anomalish të ulëta, operatorët që kanë

paraqitur oferta në vlera të ulët negociojnë, me qëllim ndarjen e fitimit me

operatore të tjerë që kane paraqitur oferta në vlera më të larta, dhe për këtë arsye

tërhiqen lehtësisht nga procedura e prokurimit. Pra, për tërheqjet në mënyrë të

njëanshme të operatorëve ekonomikë pas hapjes dhe leximit të ofertave, në bazën

ligjore që rregullon prokurimin publik nuk parashikohen penalizime administrative

apo ekonomike (gjoba), çka e bën procesin e vlerësimit të ofertave subjektiv dhe

lehtësisht të manipulueshëm.

Këto ndryshime bëhen edhe më të domosdoshme, duke pasur parasysh faktin që

në rregullat e prokurimit publik, sigurimi i ofertës nuk kërkohet në procedurat e

prokurimit me vlerë më të ulët se kufiri i lartë monetar, si dhe për procedurat me

vlerë më të lartë se kufiri i lartë monetar, sigurimi i ofertës lihet në gjykimin

fakultativ të vetë Autoritetit Kontraktues, çka nuk i jep mundësinë Autoritetit

(institucionit shtetëror përkatës) që të kërkojë së paku konfiskimin e sigurisë së

ofertës.

2. Neni 74 i Vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 914, datë 29.12.2014 “Për

Miratimin e Rregullave të Prokurimit Publik”, në lidhje me Bashkimin e Operatorëve

Ekonomikë (BOE), cilëson se “Oferta mund të paraqitet nga një bashkim

operatorësh ekonomikë, ku njëri prej të cilëve i përfaqëson të tjerët gjatë procedurës


190 Botime 2018

dhe në rast përzgjedhjeje, edhe gjatë zbatimit të kontratës. Në ofertë duhet të

përcaktohet pjesa e shërbimit, punës ose furnizimit, që do të kryejë secili nga

anëtarët e këtij bashkimi. Para dorëzimit të ofertës, bashkimi duhet të krijohet

zyrtarisht, me një marrëveshje të noterizuar, ku të përcaktohen përfaqësuesi i

grupit, përqindja e pjesëmarrjes së punës/shërbimit/furnizimit dhe elementet

konkrete, që do të kryejë secili nga anëtarët e këtij bashkimi”.

Në zbatim të kësaj pikë, si KLSH kemi vërejtur raste, ndonëse jo të shpeshta, kur

gjatë periudhës 15 ditore të afatit të vlerësimit të ofertave apo gjatë afateve të

ankimit për raste të ndryshme, një nga anëtarët e BOE është tërhequr nga

bashkimi, duke bërë që ky BOE të s`kualifikohet automatikisht nga procedura e

prokurimit. Pra, kjo bazë ligjore lejon hapësira për abuzime, sepse një nga anëtarët

e BOE (sidomos ata që mund të ketë përqindje të vogël në shoqëri) mund të

negociojë me operatorët e tjerë, me qëllim ndarjen e fitimit dhe për këtë, tërhiqet

lehtësisht nga procedura prokurimit, duke prishur bashkimin e kësaj shoqërie.

Edhe në këtë rast, bëhet i domosdoshëm rregullimi ligjor, për të përcaktuar se çfarë

duhet të bëjë Autoriteti Kontraktor, në rast se një nga anëtarët e bashkimit të

operatorëve ekonomikë tërhiqet nga shoqëria, në mënyrë të njëanshme dhe pa

arsye të përligjur.

3. Në nenin 18 dhe 24 të Vendimit të Këshillit të Ministrave nr. 914, datë 29.12.2014,

ku flitet për sigurimin e ofertës dhe sigurimin e kontratës, përcaktohet se:

“Në procedurat e prokurimit me vlerë më të lartë se kufiri i lartë monetar, autoriteti

kontraktor mund t’u kërkojë ofertuesve të paraqesin sigurimin e ofertës, sipas këtij

neni. Në këtë rast, sigurimi i ofertës ka formën e një depozite apo garancie, të

lëshuar nga një bankë ose një shoqëri sigurimi, e licencuar nga shteti për të ushtruar

këtë veprimtari”.

“Sigurimi i kontratës garanton autoritetin kontraktor në rastet e shkeljes së

kontratës. Para nënshkrimit të kontratës, ofertuesi i përzgjedhur si fitues duhet t’i

dorëzojë autoritetit kontraktor një sigurim kontrate prej 10% të vlerës së saj.

Sigurimi i kontratës ka formën e një depozite apo garancie, të lëshuar nga një bankë

ose një shoqëri sigurimi, e licencuar nga shteti për të ushtruar këtë veprimtari”.

Nga auditimet që ka kryer KLSH, pothuajse në të gjitha procedurat e prokurimeve,

sigurimi i ofertës dhe sigurimi i kontratës nuk është bërë në formën e një depozite

apo garancie, të lëshuar nga një bankë, por është bërë nga një shoqëri sigurimi.

Garancia e ofertës dhe e kontratës e lëshuar nga shoqëritë e sigurimit behet në

Bashkim ARIZAJ


formën primi, çka do të thotë që operatorët ekonomikë nuk depozitojnë para në

kesh në këto shoqëri në vlerën 2% të fondit limit për garancinë e ofertës dhe 10% të

vlerës së kontratës fituese për garancinë e kontratës, por paguajnë një vlerë të

papërfillshme që afërsisht shkon nga 1,000 lekë deri në 5,000 lekë. Marrim një

shembull, në një procedurë prokurimi me fond limit 100 milion lekë, sigurimi e

ofertës duhet të jetë 2 milion lekë, ndërsa kontrata ka dalë fituese me vlerën 90

milion lekë dhe sigurimi i kontratës duhet të jetë 9 milion lekë. Në rast se, për arsye

të shkeljeve të ndryshme do të kërkohet konfiskimi i këtyre garancive, buxheti i

shtetit do të përfitojë sipas rastit 2 milion lekë për sigurimin e ofertës dhe 9 milion

lekë për sigurimin e kontratës. Mirëpo, nga auditimet e KLSH është konstatuar se,

në asnjë rast të kërkesave të Autoritetit Kontraktues për të konfiskuar sigurimin e

ofertës apo të kontratës, nuk ka gjetur bashkëpunim nga shoqëritë e sigurimit dhe

çështjet kanë shkuar në gjykatë, duke e zvarritur pambarimisht këtë proces dhe

pothuajse asnjë herë nuk është bërë e mundur arkëtimi i shumave në Buxhetin e

Shtetit.

Nëse sigurimi i ofertës dhe i kontratës do të bëhej në kesh në një bankë të nivelit të

dytë, dhe në rast se Autoriteti Kontraktues kërkon konfiskimin e tyre, ky konfiskim

do të behej brenda afateve të përcaktuara në rregullat e prokurimit publik.

Edhe për këtë rast, behet nëse është i domosdoshëm rregullimi ligjor për të kërkuar

që sigurimi i ofertës dhe i kontratës të bëhet vetëm në bankat e nivelit të dytë në

kesh, nisur dhe nga përvoja dhe përafrimi me rregullat dhe udhëzimet e

prokurimeve të institucioneve financiare ndërkombëtare të cilat këto garanci i

kërkojnë të bëhen vetëm në bankat e nivelit të dytë (sipas udhëzimeve të

prokurimeve të miratuara nga Banka Europiane e Investimeve).

Si KLSH besojmë se zbatimi i rekomandimeve që kemi dhënë për ndryshimet e

propozuara në Vendimin e Këshillit të Ministrave me nr. 914, datë 29.10.2014, do të

minimizojë vlerësimin subjektiv që i bëhet operatorëve ekonomikë në tenderat

publikë.

Mbyllja e këtyre “shtigjeve”, do të ishte një kontribut i jashtëzakonshëm për të

“ndëshkuar”, nëpërmjet ligjit ata që ofertojnë me vlera ekonomike shumë të ulëta,

duke bërë pakte të fshehta me kontraktorët, në kurriz të sasisë dhe mbi të gjitha të

cilësisë së mallrave dhe shërbimeve për qytetarin. Këtyre pakteve do të mund t’iu

mbyllet rruga një herë e përgjithmonë me zbatimin e rekomandimeve të Kontrollit

të Lartë të Shtetit, i cili në punën e tij përfaqëson vetëm interesat e qytetarit.


192 Botime 2018

INVESTIMET PUBLIKE DHE (DIS)FAVORET E KORRUPSIONIT

nga Jonild HOXHA – Kryeauditues, KLSH,


Në thelb të çdo njësie publike qëndron një rol, një mision, një objektiv, një detyrim

apo një angazhim i cili nëse shkon paralel me përgjegjshmërinë e funksionarëve

publike, kjo njësi i ka përmbushur më së miri ato. Referuar një publikimi të

Transparency International për vitin 2017 për Shqipërinë, vendi ynë renditet në

vend të 91 nga 180 në total duke qenë pas Kosovës dhe para Bosnje Hercegovinës.

Në një situatë si kjo e sotmja ku, pothuajse në të gjitha mjediset e administratës

publike, niveli në të cilin perceptohet korrupsioni është i lartë, tregon as më pak e

as më shumë por se ky fenomen është pjesë integrale e një rrethi vicioz brenda të

cilit gjenden të gjithë aktorët dhe faktorët që shoqërojnë një aktivitet publik, që nga

faza e planifikimit e deri në përfundim të tij e madje deri në gjykimin e tij kur vjen

puna tek sistemi gjyqësor. Kostoja e dukshme e këtij fenomeni është vetëm maja e

ajsbergut pasi pasojat reale të korrupsionit në administratë janë ato të cilat

ndodhin në një shtrirje më të gjerë, në hapësirë dhe në kohë dhe që kërkojnë një

analizë të studiuar mirë.

Nëse gjyqësori dhe ekzekutivi do të funksiononin në përputhje të plotë me parimet

e mirëqenies dhe mirëqeverisjes së shëndoshë, pavarësisht mangësive për shkak të

gabimeve njerëzore, ndoshta dhe fokusi kryesor i KLSH nuk do të ishte auditimi i

përputhshmërisë, por ai financiar dhe i performancës. Në drejtimin social disa

fenomene si emigrimi jashtë vendit, cenimi i meritokracisë akademike si dhe

promovimi i aftësive të tjera korruptive kanë deformuar ndjeshëm boshtin që duhet

të ndjekin brezat e rinj duke nxjerrë “talente” të reja në fushën abuzivizmit duke

demotivuar kështu masën, duke ulur pritshmëritë e të rinjve për të ardhmen e duke

kaluar fokusin në rrugëzgjidhje alternative në rrugë informale, jo ligjore e deri në

krime.

Jonild HOXHAJ


Korrupsioni në administratë është një fenomen i cili bie ndesh me parimet mbi të

cilat punonjësit janë zgjedhur apo emëruar duke bërë që këta funksionarë të

përvetësojnë të drejta jo legjitime për përfitime personale në kurriz të

taksapaguesve, biznesit dhe mirëqenies së përgjithshme. Duke qenë

gjithëpërfshirës, ky fenomen prek aspekte politike, sociale dhe ekonomike.

Cilat janë ndikimet dhe pasojat e korrupsionit në drejtim të investimeve publike

dhe pse KLSH i konsideron me risk?

Nëpërmjet korrupsionit në drejtim të investimeve, funksionarët publikë të përfshirë

në këtë fenomen i sigurojnë subjekteve shërbime nëpërmjet shmangies së

pagesave të detyrueshme, certifikimit të akteve të manipuluara e jo në përputhje

me realitetin apo shmangien e kërkesave për kualifikime me qëllim lehtësimin e

procedurave të palëve të përfshira në aferë. Pasojat kryesore të korrupsionit në

këtë fushë janë ato që lidhen me rritjen e kostos së shërbimeve projektuese,

mbikëqyrëse dhe kolauduese si dhe të ndërtimeve për subjektet e kontraktuara si

dhe deformimi i tregjeve për të gjitha këto. Duke synuar një marzh fitimi të paktën

për ti mbijetuar një tregu ku korrupsioni kthehet në një kosto të pashmangshme

për disa dhe një e keqe e domosdoshme për disa të tjerë, operatorët e tregut të

projektimit, mbikëqyrjes e kolaudimit si dhe ndërtimit, kalojnë në uljen e cilësisë së

shërbimit apo të punës. Në një situatë akoma më ekstreme, ulja e cilësisë së

shërbimeve dhe punimeve shkon në mos kryerjen e tyre duke kaluar kështu në një

fiktivitet të plotë, dhe e gjithë kjo sepse kostoja reale tejkalon vlerën e likuiduar të

shërbimit apo të punimeve. Në këto kushte, projektet hartohen me mangësi,

mbikëqyrja nuk kryhet gjatë gjithë intervalit të punimeve, investimet amortizohen,

degradohen, realizohen me mangësi, kthehen në objekt abuzimi dhe bëjnë që në

një të ardhme shumë të hershme të rikryhen duke përdorur të njëjtën skemë

abuzimi.

KLSH e ka përsëritur këtë fakt, e shumë probleme të tjera që lidhen me investimet

dhe vazhdon ti përsërisë çdo ditë, nëpërmjet raporteve të publikuara në faqen

zyrtare, nëpërmjet kallëzimeve penale si dhe nëpërmjet botimeve të herë pas

hershme të vet stafit të saj. Në bazë të eksperiencës së auditimit, KLSH, si një

Institucion i pavarur në një mjedis të shumëllojshëm, arrin të gjenerojë konstatime,

konkluzione rezultate dhe rekomandime në drejtim të përmirësimit të punës që

duhet të kryeje administrata publike. Duke qenë një organ suprem auditimi, për

peshën që mbart si nga emërtimi i tij ashtu edhe për detyrat e tij funksionale,


194 Botime 2018

Kontrolli i Lartë i Shtetit, ka synuar këto 6 vitet e fundit vënien përpara përgjegjësisë

të nismëtarëve realë të fenomeneve korruptive dhe jo vetëm të personave të

përfshirë sipas gjurmët dokumentare të auditimit duke hedhur dritë, denoncuar

dhe synuar ndëshkimin e paligjshmërisë.

Ajo që ngelet problem edhe sot e kësaj dite dhe që KLSH i ka mëshuar në raste

specifike kur ka qenë e nevojshme, është cedimi i sistemit të drejtësisë për

problematikat e ngritura nga Institucioni i Kontrollit të Lartë të Shtetit. Në mungesë

të kompetencave ligjore për ta realizuar vetë këtë drejtësi, institucioni ka paraqitur

rastet konkrete për të cilat janë konstatuar shkelje në organin e akuzës dhe fakt

është që shumë prej këtyre çështjeve ngelen nëpër dosje ose orvaten nëpër seanca

gjyqësore e duke mos penalizuar askënd. Ndërkohë që vijohet me këto procedura

gjyqësore të tej zgjatura (apo të mbyllura), funksionarë publikë, sipërmarrës apo

çdo lloj tjetër operatori ekonomik në tregun e investimeve publike nuk pengohet

apo nuk penalizohet për sa ka kryer shkelje dhe kjo bëhet shkak për dhënien e

shembullit se “po nuk dhe nuk merr gjë” duke blerë kështu një tender, funksionarët

dhe në fund duke blerë edhe vetë drejtësinë.

Lufta kundër korrupsionit, para së gjithash, është një luftë e brendshme e individit,

e shtypjes së tundimeve personale dhe e shmangies se përfitimeve nëpërmjet

shpërdorimit të detyrës. Për audituesit e KLSH është jo vetëm kaq, por është edhe

qëllim në vetvete i krijimit të bindjes te funksionari publik në fillim dhe më pas të

subjekti i audituar se përfitimet nëpërmjet korrupsionit janë një kosto për të

ardhmen e cila nuk është e largët.

Auditimi dhe eksperienca e jetës ka treguar se korrupsioni veç varfëron pasi është

një shpërndarje parash në duar të caktuara dhe në këtë mënyrë të pasurit

pasurohen e të varfrit varfërohen. Prishja e ekuilibrave në të gjitha fushat e

përmendura më sipër çon në deformimin e shtetit ligjor dhe në probleme në rritje.

Nëse bëhet një bilanc, konstatohet se nga një auditim në tjetrin, investimet

përsëriten për të njëjtat rrugë, kantieret e sapo mbyllura për rrugët rihapen për

punime të kanalizimeve, brenda garancisë së një investimi kryhet një tjetër i

mbivendosur, etj. Shpesh, garancitë e punimeve (vlera 5% e mbajtur për garanci)

lëshohen duke u mjaftuar me kalimin e afatit 1 apo 2 vjeçar të parashikuar në

kontratë dhe pa verifikuar nëse investimi ruan apo jo të njëjtën trajtë si në

momentin e përfundimit të tij, duke i humbur kështu edhe kuptimin këtij

dokumenti e duke mbajtur peng një vlerë prej 5% vetëm për efekt formal për

zbatimin e kontratës dhe jo për sigurimin e cilësisë së punimeve të kryera.

Jonild HOXHAJ


Përsëritja e investimeve lidhet ngushtë me mungesën e një garancie më të gjatë në

afat për punimet e ndërtimit. Nëse do të kishim një periudhë garancie të gjatë,

detyrimisht, sipërmarrësit do të rrisnin cilësinë e punës për të përmbushur afatin e

kërkuar. Nisur nga eksperienca audituese, garancia e punimeve të ndërtimit është

një ndër elementët kyç që duhet të marrë trajtimin e duhur nga ligjvënësit duke e

rritur atë përtej afateve aktuale, të cilat parashikojnë një afat prej 2 vjetësh për

investimet publike. Një afat i tillë është jashtëzakonisht pak duke marrë në

konsideratë vlerat që parashikohen nga institucionet shtetërore për investimet.

Mangësitë në drejtim të cilësisë së punimeve jo domosdoshmërish mund të

shfaqen që në vitin e parë apo të dytë të përdorimit të tij. Kjo, kuptohet varet edhe

nga lloji i investimit, por nëse marrim rastin e rrugëve, për të cilat investohet jo pak,

problematikat e tyre shfaqen mesatarisht një periudhe 5 vjeçare ku si pasojë e

cilësisë së dobët shkrifërohen, çedojnë apo kërkojnë riveshje.

Sa më sipër janë një përmbledhje e shumë prej problemeve që audituesit e

Kontrollit të Lartë të Shtetit konstatojnë dita ditës gjatë auditimeve të investimeve

publike. Ajo që duhet theksuar dhe që ka vlerë të ndryshojë në vazhdimësi është

fakti se lufta kundër korrupsionit është një detyrë e përbashkët. Kjo është një herë

detyrë morale dhe personale për publikun, biznesin dhe operatorët ekonomike

pjesëmarrës në tregun e investimeve publike dhe shumë herë më shumë detyrë për

funksionarët publikë. Për këta të fundit, KLSH në vazhdimësi do të hedh dritë për ti

vënë ata përpara përgjegjësisë duke synuar rritjen e llogaridhënies së ekzekutivit

ndaj publikut që e ka zgjedhur, rritjen e eficiencës së investimeve, shmangien e

keqpërdorimit të parasë publike si dhe identifikimin e aktorëve të mundshëm të

përfshirë në afera korruptive, shkaktarët e vërtetë të disfavoreve në brezat që vijnë.


196 Botime 2018

PAVARËSIA E KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT, SFIDË E VAZHDUESHME

nga Lindita LATI MILO – Drejtor i Përgjithshëm, KLSH,

botuar në gazetën “Shqiptarja.com”, më 19 qershor 2018.

Proceset e integrimit janë shumë komplekse dhe integrale për çdo vend dhe

qeverisje që synon të jetë e suksesshme në këtë proces, jo thjesht si qëllim në

vetvete, por si instrumenti i duhur për të rritur përgjegjshmërinë dhe standardin e

shërbimit ndaj qytetarit, duke synuar mirëqenien e tij. Eksperienca e vendeve të

tjera ka treguar se shkalla e përgjegjshmërisë së qeverisjes dhe qeverive përbën

çelësin e proceseve të suksesshme integruese. Në këtë këndvështrim, bazuar në

standardin ndërkombëtar ISSAI 12 “Vlerat dhe Përfitimet nga SAI-t: të bësh

diferencën në jetën e qytetarëve”, Institucionet Supreme të Auditimit (SAI-t) luajnë

një rol jetik për rritjen e përgjegjshmërisë, transparencës dhe integritetit të

qeverive të vendeve përkatëse.

Nuk ishte i rastësishëm fakti që një ditë përpara Samitit të Kryetarëve të shteteve të

Europës dhe të Ballkanit Perëndimor, në të njëjtën sallë u mbajt Konferenca e

Nivelit të Lartë “Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit në rritjen e

Përgjegjshmërisë, Transparencës dhe Integritetit në Sektorin Publik”, në Sofje të

Bullgarisë, organizuar nga SAI i Bullgarisë.

Prezantimi i eksperiencave nga SAI-t e vendeve anëtare dhe vendeve kandidate të

BE-së mundësoi të identifikoheshin praktikat më të mira jo vetëm në nivel rajonal,

por edhe më gjerë. Eksperienca e Kontrollit të Lartë të Shtetit në lidhje me fitimin

dhe mbajtjen e pavarësisë reale të auditimit të jashtëm publik në kontekstin

shqiptar u cilësua si rasti studimor më i mirë nga përfaqësuesit e Gjykatës

Europiane të Audituesve, fakt i cili u përcoll edhe përtej asaj salle. Tashmë,

konsiderohet si pjesë e vlerës së shtuar në zinxhirin e praktikave më të mira në

rrjetin ndërkombëtar të institucioneve supreme të auditimit, e për rrjedhojë kjo

eksperiencë është pjesë e punimeve studimore të fushës së auditimit, përfshirë

edhe qarqet akademike. Jo thjeshtë për faktin e pohuar nga KLSH, por për faktet e

Lindita LATI MILO


provuara nga procesi i rishikimit mes kolegëve (Peer Riview), i kryer nga Gjykata

Austriake e Auditimit.

Një institucion modern i auditimit të jashtëm publik ka një rol jetik në sigurimin e

qytetarëve nëse qeveria përdor siç duhet taksat dhe asetet e tyre. Megjithatë,

është e vështirë për qytetarët të besojnë garantin e përgjegjshmërisë së qeverisë,

pra institucionin e auditimit të jashtëm publik, nëse ky institucion nuk është i

pavarur.

Diskutimet mbi pavarësinë e SAI-ve fokusohen në kornizën kushtetuese dhe ligjore,

e sanksionuar si në Deklaratën e Limës të vitit 1977, e konsideruar si “Magna

Carta”, Kushtetuta e institucioneve supreme të auditimit, ashtu edhe në Deklaratën

e Meksikos të vitit 2007. Mirëpo, sikurse është argumentuar dhe provuar, pavarësia

institucionale përfshin shumë më tepër se sa thjesht ligjet dhe rregullat. Po aq sa të

rëndësishme janë kushtetuta dhe ligjet për të mundësuar pavarësinë, po aq jetik

dhe themelor për pavarësinë e KLSH-së është forcimi dhe konsolidimi i institucionit,

nëpërmjet veprimit, çdo ditë, në përmbushje të misionit kushtetues, si shërbestar i

qytetarit dhe agjent i Kuvendit. Të qenit shërbestar i qytetarit përbën moton dhe

mesazhin themelor të strategjive të zhvillimit të EUROSAI-t dhe INTOSAI-t për vitet

2017-2022.

Ruajtja në terma realë e pavarësisë operative konsiderohet si një sfidë e

vazhdueshme dhe ajo më e vështira. Pavarësia institucionale dhe operative e një

SAI sfidohet në çdo auditim, në çdo gjetje, në çdo konkluzion dhe në çdo

rekomandim. Sikurse Kryetari Leskaj cilësoi në Konferencën e Nivelit të Lartë në

Sofje, “Ruajtja e pavarësisë institucionale nuk është vetëm një çështje e ruajtjes së

ekuilibrit, por gjithashtu ka të bëjë me mençurinë institucionale për të zgjedhur

momentin e duhur, për të zgjedhur fjalët e duhura, për të zgjedhur rekomandimin e

duhur dhe për të zgjedhur partnerët strategjikë”.

Për më tepër, përtej Deklaratës së Meksikos, korniza e standardeve ndërkombëtare

të SAI-ve kërkon nga institucionet e auditimit të jashtëm publik që ta konsiderojnë

vetveten si institucione profesionale, që realizojnë aktivitetin auditues bazuar në

vlerësimin e riskut. Qasje kjo që ka ndikim në pavarësinë institucionale, rëndësia e

së cilës vjen në rritje. Në këtë kontekst, progresi profesional dhe zbatimi i nivelit të

4-të, të këtyre standardeve nga audituesit e KLSH-së përbën sfidën kryesore dhe një

domosdoshmëri për një pavarësi institucionale efektive.


198 Botime 2018

Për këto arsye, pavarësia nuk mund të “arrihet”, por fitohet çdo ditë, jo si një

privilegj, por si një përgjegjësi përpara qytetarit, i cili përfaqësohet nga Parlamenti,

para të cilit KLSH raporton, por jo vetëm. KLSH, në zbatim të strategjisë

institucionale për rritjen e transparencës së punës audituese dhe si institucion i

përgjegjshëm, informon direkt publikun nëpërmjet shkrimeve të audituesve në

shtypin e përditshëm, në partneritet me median, mbi gjetjet dhe rekomandimet

kryesore dhe me interesin me lartë publik, të adresuara institucioneve publike të

audituara. Kjo qasje është cilësuar si unike nga partnerët tanë ndërkombëtarë. Ajo

kontribuon në kultivimin e kulturës së transparencës dhe përgjegjshmërisë, duke

qenë SAI një organizatë që udhëheq nëpërmjet shembullit.

Qasja e KLSH-së u vlerësua nga i gjithë komuniteti i SAI-ve europiane. Gjykata e

Llogarive e Spanjës, ku ndodhet edhe Sekretariati i EUROSAI-t, organizatës rajonale

të INTOSAI-t për Europën, në vlerësim të eksperiencës të përcjellë në Sofje nga SAI

shqiptar, e ftoi Kryetarin Leskaj për një prezantim të sfidave për pavarësinë reale të

SAI-t, në emër të EUROSAI-t, në një tryeze të rrumbullaket “SAI-t dhe ndërveprimi

me botën akademike”, e cila u organizua po në Spanjë më 13 qershor 2018.

Ballafaqimi i eksperiencës shqiptare me atë ndërkombëtare, në të cilën kontesti i

vendit ka rolin e vet, mundëson identifikimin e aspekteve të domosdoshme dhe

instrumenteve të duhur për përmirësimin dhe konsolidimin e një pavarësie

efektive, duke sjelle rritjen e vlerës dhe efektivitetin e KLSH për qytetarin.

Pavarësia e KLSH nuk është qëllim në vetvete por instrument për realizuar misionin

kushtetues dhe objektivat institucional. Një institucion i pavarur nga politika, që

funksionon bazuar në Kushtetutën e vendit, Ligjin bazë, manualet e auditimit e

standardet ndërkombëtare të auditimit të jashtëm publik, rezolutat e OKB-së, e

praktikat më të mira të INTOSAI-t e EUROSAI-t mund të realizojë në interes të

qytetarit misionin e vete si “watchdog” i parasë dhe i aseteve publike.

Kristaq GJURGJAJ


KLSH DHE PËRMIRËSIMI I FINANCAVE VENDORE

nga Kristaq GJURGJAJ – Auditues, KLSH,


Me reformën administrative dhe territoriale, me decentralizimin e shumë

kompetencave në lidhje me vendosjen e disa taksave dhe tarifave vendore dhe

grumbullimin e tyre, shtohet dhe përgjegjësia e Njësive të Vetëqeverisjes Vendore, në

drejtim të krijimit të strukturave për mbledhjen e taksave dhe rritjen e kapaciteteteve

administrative.

Pavarësisht kësaj, realiteti në të cilin gjenden sot financat e Njësive të Vetëqeverisjes

Vendore (NJVQV-të, pra bashkitë), flet për një qasje ku kryetarët e Njësive më shumë

presin nga fondet e qeverisë qendrore, se sa punojnë për të shtuar ato ekzistuese për

të rritur burimet që kanë dhe për të gjetur burime të tjera të ardhurash, nga vënia në

eficiencë e pasurive që u janë dhënë. Reforma Territoriale dhe Administrative nuk po

jep frytet e duhura, në drejtim të shtimit të ardhurave dhe në drejtim të mirë

menaxhimit të aseteve dhe burimeve ekonomike që u janë vënë në dispozicion të 61

bashkive. Vetë sistemi i taksave dhe tarifave vendore kërkon një reformim, si pjesë e

rëndësishme e zbatimit të Reformës Territoriale dhe Administrative.

Një pjesë e bashkive janë në faza të konsolidimit të strukturave të brendshme, të

shtrirjes së shërbimeve të munguara në gjithë territorin e tyre. Edhe pse ka kaluar më

shumë se një vit nga miratimi i ligjit nr. 68/2017 “Për financat e Vetëqeverisjes

Vendore”, puna po çalon në krijimin e burimeve financiare e njerëzore të bashkive,

çka në të vërtetë nevojitet për shërbime më të mira vendore, veçanërisht në

përmirësimin e infrastrukturës, zbatimin e projekteve të reja, shërbimeve sociale, etj.

Nga auditimet e Kontrollit të Lartë të Shtetit, ka rezultuar se administrimi i taksave

dhe tarifave vendore reflekton mangësi të mëdha. Në shumë njësi vendore

konstatohen nivele të larta të borxhit tatimor, pasaktësi të vlerës reale në mungesë të

transferimit të të drejtave nga ish-komunat në Bashki.


200 Botime 2018

Janë konstatuar se ende mjaft subjekte ushtrojnë aktivitet pa u regjistruar në QKB

dhe organet tatimore (Zyrat e Taksave Vendore). Këto subjekte, nga njëra anë, përveç

se nuk paguajnë taksa dhe sigurimet shoqërore (kryejnë evazion fiskal), nga ana tjetër

kryejnë konkurrencë të pandershme, duke shitur me çmime të ulëta.

Në këtë drejtim ka mjaft neglizhencë apo ka raste që sipërmarrësit nuk u binden

rregullave dhe nuk pranojnë të regjistrohen.

Në kuadrin e reformës së sistemit tatimor, nga pushteti vendor mblidhen rreth 20 lloj

taksash dhe tarifash, ku nga më kryesoret përmendim: taksa mbi pasurinë (ndërtesat

dhe tokës bujqësore), taksa mbi kalimin e pronësisë, taksa e ndikimit në

infrastrukturë, taksa e regjistrimit të automjeteve, taksa për zënien e hapësirave

publike, tarifa e pastrimit, taksa e truallit, taksa e tabelës dhe reklamës, tarifa e

shërbimit (pastrimit, ndriçimit dhe gjelbërimit), etj.

Nga ajo që KLSH ka konstatuar gjatë vitit 2017, në auditimet e ushtruara e 32 ish

bashki dhe 120 ish komuna, është mungesa e planifikimit të drejtë të të ardhurave,

pasi vihen re rezerva në planin e disa lloj taksash e tarifash vendore, për të cilat nuk

është mbajtur parasysh as edhe realizimi i vitit të mëparshëm dhe parashikimi në plan

i borxhit të krijuar ndër vite.

Kemi vërejtur si KLSH se nuk ka procedura të shkruara për ndjekjen e debitorëve të

periudhave të mëparshme, dhe në shumë raste nuk ka një transferim të saktë të listës

së këtyre debitorëve gjatë procesit të transferimit të kompetencave nga komunat

drejt Bashkive. Problemi i borxhit tatimor edhe për njësitë e vetëqeverisjes është

sensitiv, pavarësisht mungesës së një shifre të saktë për të mundësuar rritjen e

sensibilizimit për këtë lloj problematike.

Vetëm në auditimet e vitit 2017, detyrimet e paarkëtuara nga Bashkitë ndër vite janë

2 miliardë e 575 milion lekë, ku përmendim Bashkitë Patos në vlerën 263.6 milion

lekë, Divjakë në vlerën 261 milion lekë, Shkodër në vlerën 216 milion lekë, Fier në

vlerën 173.6 milion lekë, Sarandë në vlerën 146.6 milion lekë, Krujë në vlerën 160

milion lekë, Kavajë në vlerën 132 milion lekë, Durrës në vlerën 113.6 milionë lekë, Ura

Vajgurore në vlerën 100.8 milion lekë, Roskovec në vlerën 96.6 milion lekë, Himarë në

vlerën 82 milion lekë, Kukës në vlerën 74.6 milionë lekë etj.

Audituesit e KLSH kanë konstatuar se në disa NJVQV nuk është ndërtuar një sistem i

informatizuar dhe cilësor, me qëllim që të sigurojë administrim të drejtë të të

ardhurave dhe të mundësojë siguri të mjaftueshme operacionale për trajtim të njëjtë

të subjekteve objekt të taksave dhe tarifave vendore. Një sistem i sigurtë garanton

Kristaq GJURGJAJ


edhe një sistem efektiv kontrolli të administrimit fiskal në organet e pushtetit vendor,

duke siguruar një planifikim dhe mbledhje në mënyrë të saktë të taksave e tarifave

vendore, si dhe rritje të cilësisë së shërbimeve për popullatën.

Kemi vërejtur se pas kryerjes së reformës administrative dhe kalimit të aktivitetit të

bizneseve në Bashkitë të mëdha, nga punonjësit e ish-komunave nuk është bërë

dorëzimi i detyrës dhe listat apo dosjet e bizneseve me proces verbal. Pra, nuk janë

dorëzuar me inventar, dosjet e bizneseve, regjistrat e tatimpaguesve, pasqyra e

debitorëve të krijuar sipas viteve, lloji i aktivitetit, detyrimet dhe arkëtimet,

veçanërisht debitorët e taksës së tokës të cilët nuk disponohen me lista emër për

emër, detyrimi dhe pagesa për secilin vit, të cilët zënë një volum të madh pune (edhe

kur janë dorëzuar janë dorëzuar në total), veprime këto në kundërshtim me kërkesat e

VKM nr. 510, datë 10.06.2015 “Për miratimin e procedurave për transferimin e të

drejtave dhe detyrimeve, personelit, aktiviteteve dhe çdo dokumentacion tjetër zyrtar

në njësitë e qeverisjes vendore, të prekura nga riorganizimi administrativo-territorial”,

me Urdhrin e Ministrit të Financave nr. 47, datë 30.06.2015 “Për procedurat e

mbylljes së llogarive të njësive të qeverisjes vendore që do të shkrihen”, si dhe me

Udhëzimin e Përbashkët të Ministrit për çështjet vendore dhe Ministrit të Financave

nr. 3237, datë 16.07.2015 “Për procedurat, afatet kohore, standardet dhe kriteret e

plotësimit të dokumentacionit të nevojshëm, për riorganizimin administrativo-

territorial”.

Në asnjë prej NJVQV-ve nuk janë krijuar regjistrat për subjektet me leje minerale që

shfrytëzojnë sipërfaqe pyjore/ kollusore, me të dhënat e kontratave për sipërfaqen e

shfrytëzueshme dhe vlerën e qirasë ku ushtrojnë aktivitet subjekte private, si në ish-

bashkitë Mat, Klos, Tropojë, Dropull, Delvinë, etj.

Nga auditimet, KLSH ka konstatuar se nga disa ish-komuna, dhënia me qira e tokave

bujqësore të pandara është bërë në kundërshtim të hapur me Udhëzimin e Këshillit të

Ministrave me nr. 1, datë 18.7.2012 “Për procedurat e dhënies me qira të tokave

bujqësore të pandara”, si dhe të akteve të tjera ligjore e nënligjore që kanë si objekt

tokën bujqësore. Pas reformës territoriale mjaft fermerë që kanë lidhur kontrata me

ish-komunat për dhënien me qera të tokave të pandara, nuk kanë zbatuar kontratat e

lidhura me pasojë mos pagesën e detyrimeve kontraktore, fenomen ky i shfaqur

dukshëm pas shkrirjes së komunave në Bashkitë Cërrik, Roskovec, Ura Vajgurore,

Delvinë, Gramsh, etj.

Për eliminimin e mangësive, KLSH ka rekomanduar vëmendje të shtuar për

përmirësim të treguesve financiarë të njësive të vetëqeverisjes vendore. Në lidhje me


202 Botime 2018

burimet e tyre financiare, KLSH ka orientuar bashkitë që të përqendrohen në rritjen e

të ardhurave vendore përmes paketave “të zgjuara” fiskale, duke shfrytëzuar asetet

dhe pasuritë e tyre. Kemi konstatuar se ecuria në këtë aspekt nuk është e kënaqshme.

Krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit, bashkitë tona janë shumë më tepër të

varura nga fondet që vijnë nga qeveria qendrore. Prandaj, kemi kërkuar që fokusi i

tyre të jetë pavarësia financiare e mundësuar nga burimet tërësisht në dorë të

bashkive. Një problem për t’u adresuar më tej është se ka ende mbivendosje e

kontroll të panevojshëm në fushën e veprimtarisë me dhe nga pushteti qendror, që

del mjaft qartë me ekzistencën e drejtorive të dekoncentruar dhe kontrollin e

prefektit, mjegullën në kufirin mes dy pushteteve në fusha si mjedisi, menaxhimi i

pyjeve e kullotave, bujqësisë, etj.

KLSH, si agjent i Parlamentit dhe i qytetareve në përmirësimin e financave vendore të

bashkive të reja, synon me rekomandimet e saj, të orientojë drejt administratat

tatimore bashkiake, për përmirësimin e gjendjes në vjeljen e taksave dhe tarifave

vendore, për të ulur borxhin në rritje të njësive vendore dhe për të shtuar shërbimet

ndaj qytetarëve, të sigurtë se prania evazionit të duhur dhe e një strategjie për

menaxhimin e kësaj detyre themelore në secilën bashki, do të ishte qasja e duhur dhe

afatgjatë në shfrytëzimin me efektivitet dhe eficiencë të burimeve vendore.

Kozma KONDAKÇIU


KLSH DHE TEKNOLOGJIA E INFORMACIONIT NË SHËRBIM TË TAKSAVE VENDORE

nga Kozma KONDAKÇIU – Drejt r Drejtorie, KLSH,


Në vitet 2013-2018 Kontrolli i Lartë i Shtetit e ka përqendruar vëmendjen në

zhvillimin e auditimeve të sistemeve të teknologjisë së informacionit me fokus të

veçantë auditimin e institucioneve zbatuese të Buxhetit të Shtetit në nivel qendror

dhe vendor.

Ecuria e zhvillimeve të auditimeve të TI për vitet 2015-2017 paraqitet:

Këto arritje i dedikohen edhe bashkëpunim me ekspertët polak, estonez e portugez

të Projektit të Binjakëzimit IPA të Bashkimit Europian me KLSH. Fryt i këtij projekti

ishte jo vetëm zhvillimi i burimeve njerëzore por dhe përdorimin i teknikave të reja

siç ishte Manuali aktiv i auditimit IT i zhvilluar dhe testuar për herë të parë në KLSH.

Ky manual përbërën një risi edhe për komunitetin e auditimit të teknologjisë së

informacionit të EUROSAI-t dhe INTOSAI-t për përdorimin e mjeteve për analizimin

e riskut në planifikimin e auditimit të TI.

Produkt i këtij Bashkëpunimi të frytshëm ishte edhe zhvillimi i një auditim pilot të

Teknologjisë së Informacionit (TI) në Drejtorinë e Përgjithshme të Taksave dhe

Tarifave Vendore të Bashkisë Tiranë, me fokus auditimin e sistemeve të


204 Botime 2018

Teknologjisë të Informacionit. Kjo bashki mbledh të ardhura nëpërmjet taksave

vendore në nivel të disa dhjetëra miliona euro në vit dhe mënyra e administrimit të

informacionit dixhital për këtë aktivitet është përcaktuese në performancën e këtij

institucioni.

Kërkesat për informacion për fushat përkatëse u hartuan nga grupi i auditimit, në

përputhje me manualin e Auditimit të Teknologjisë së Informacionit të KLSH,

përgatitur në bazë të Manualit të WGITA-IDI mbi Auditimin e Teknologjisë së

Informacionit për Institucionet Supreme të Auditimit. Në përfundim të këtij

auditimi pilot, KLSH konkludoi se zhvillimi i teknologjisë së informacionit në

mungesë të një Strategjie në këtë drejtori përcaktuese të Bashkisë Tiranë për

sigurimin e të ardhurave të saj, ka sjellë mos pasqyrimin qartë të objektivave të

institucionit lidhur me infrastrukturën e TI dhe burimet e nevojshme për ngritjen,

zhvillimin dhe mirëmbajtjen e saj. Mungesa e Planit Strategjik mbart riskun e keq

adresimit të burimeve të nevojshme për mbështetjen e veprimtarisë së vjeljes se

taksave dhe tatimeve vendore. Me gjithë përpjekjet e bëra, Drejtorinë e

Përgjithshme të Taksave dhe Tarifave Vendore në Bashkinë Tiranë nuk ka marrë

masa të mjaftueshme rregullatore dhe organizative për garantimin e sistemeve të

informacionit. Menaxhimi i elementëve kritikë në sistemet e informacionit, është i

pamjaftueshëm dhe i papërshtatshëm, ndërsa investimet në sistemet e

informacionit nuk kanë zgjidhur përfundimisht efektivitetin e regjistrimeve dhe

sigurimin e qëndrueshmërisë së veprimtarisë së Drejtorisë.

Rekomandimet e dala nga ky auditim synojnë të ndihmojnë Drejtorinë e

Përgjithshme të Taksave dhe Tarifave Vendore të Bashkisë Tiranë në ofrimin e

shërbimeve me cilësi dhe në kohë për taksapaguesit, nëpërmjet menaxhimit me të

mirë dhe efektiv të sistemeve të regjistrimit, dhënies së informacionit, shpjegimit

dhe llogaritjes së detyrimit/ve tatimore duke shmangur në maksimum gabimet

teknike të sistemit, si dhe përshpejtimin dhe lehtësimin e procedurave për pagesat

e taksave vendore për të gjitha subjektet taksapaguese që ushtrojnë aktivitetin e

tyre në qytetin e Tiranës. Ky raport auditimi ka marrë vlerësimet jo vetëm të njësisë

së audituar pranë bashkisë Tiranë, por edhe të ekspertëve partnerë në Projektin IPA

të Binjakëzimit të KLSH me institucionet supreme të auditimit. Në vijim, raporti do

të përfshihet në platformën online “Cube” të organizatës europiane të

institucioneve supreme të auditimit, e cila pasqyron auditimet me të arrira të

kryera në fushën e teknologjisë së informacionit nga SAI-t e zhvilluara evropiane.

Kozma KONDAKÇIU


KLSH po synon të përdorë auditimin e TI për rritjen e efektivitetit të teknologjisë së

informacionit të përdorur në mbledhjen dhe menaxhimin efektiv të taksave dhe

tatimeve duke evidentuar dobësitë dhe dhënë rekomandime jo vetëm në nivel

vendor, por edhe atë qendror.


206 Botime 2018

PLANET E PËRGJITHSHME VENDORE, MEKANIZËM THEMELOR

I ZHVILLIMIT TË QËNDRUESHËM TË FINANCAVE VENDORE

nga Selfo ZENELI – Kryeauditues, KLSH,


Kontrolli i Lartë i Shtetit, në zbatim të ligjeve për menaxhimin e Sistemit

Buxhetor në Republikën e Shqipërisë, ligjit për Menaxhimin Financiar dhe

Kontrollin, si dhe të Ligjit me nr. 139/2015 “Për Vetëqeverisjen Vendore”

dhe Ligjit me nr. 68/2016 ”Për Financat e Vetëqeverisjes Vendore” ka

konstatuar ritme të ngadalta në ecurinë e reformës territoriale vendore dhe

të decentralizimit, si dhe mosplotësim të pritshmërive në drejtim të fuqizimit

të financave vendore, për një zhvillim të qëndrueshëm në të ardhmen.

Mirëqeverisja ka si mision rritjen e mirëqenies së komuniteteve, nëpërmjet

përmbushjes sa më cilësishëm të nevojave, nëpërmjet planifikimit për një

zhvillim të qëndrueshëm të proceseve dhe fuqizimit të financave vendore.

Proces kryesor në këtë qasje për zhvillim është hartimi dhe zbatimi i Planeve

Buxhetore funksionale, reale, të mirëstudiuara dhe të mbështetura në Plane

të Përgjithshme të Zhvillimit Vendor, shkencërisht të bazuara në analizën e

riskut dhe në burimet në dispozicion.

Fuqizimi i financave Vendore nuk mund të realizohet pa hartimin e planeve

të përgjithshme vendore, si instrument kryesor i zbatimit të Buxhetit

Vendor, me fonde të financuara nga Buxheti i Shtetit. Këto plane tashmë

prej 2 vitesh janë hartuar dhe janë në proceset përfundimtare të miratimit

në Këshillat Bashkiakë të gati 26 bashkive të vendit, bazuar në marrëveshjen

ndërmjet ish–Ministrisë së Zhvillimit Urban (MZHU) me institucionin e

Selfo ZENELI


Agjencisë Kombëtare të Planifikimit të Territorit, duke synuar realizimin e

planeve të përgjithshme vendore në 26 Bashki të vendit.

KLSH ka audituar realizimin e kësaj Marrëveshjeje, duke shtruar pyetjet:

1) A e kanë parashikuar dhe përfshirë strategjinë e përgjithshme të

zhvillimit vendor këto plane në nivel të çdo Bashkie?

2) A përmbushin këto plane funksionin e të qenit instrument kryesor

dhe burim bazë i të dhënave për hartimin e buxhetit afatmesëm dhe

vjetor të Njësive të Vetëqeverisjes Vendore?

Kontrolli i Lartë i Shtetit, në përgjigje të këtyre pyetjeve, nga auditimet e

kryera në disa prej 26 Bashkive të përfshira në projektin lidhur me hartimin

e Planeve të Përgjithshëm Vendore, ka konstatuar se këto plane të hartuara

dhe miratuara, si dhe një pjesë e projekt-planeve në proces miratimi, janë të

paplota, të mangëta në strukturë e në tregues, duke mos plotësuar

karakterin e të qenit gjithëpërfshirës dhe kësisoj, duke mos siguruar

përmbushjen e funksionit kryesor si instrument integral parashikimi e

programimi. Për më tepër kur ky instrument synohet të shërbejë në një

shtrirje kohore deri 25 vjet. Disa prej mangësive në PPV rendisim:

Struktura e projektit të Planeve të Përgjithshëm Vendore përbëhet nga 3

komponentë:

1. Strategjia Territoriale e Bashkisë;

2. Plani i Zhvillimit Territorial;

3. Rregullorja e Planit.

KLSH ka vërejtur se rezulton një strukturë jo të plotë e funksionale, që të

shërbejë si mekanizëm për parashikime të treguesve Buxhetorë afatmesëm e

afatgjatë, pra për të hartuar buxhete real e funksional, në përmbushje të

funksioneve të rishikuara pas reformës territoriale.

Mungesa e funksionalitetit të Strukturës lidhet me faktin që në të mungojnë,

nuk përfshihen, si dhe nuk reflektohen qartësisht një sërë komponentësh, si:


208 Botime 2018

a. Analiza e konsoliduar e cila përfshin pikat e forta dhe mundësitë, pikat e

dobëta dhe kërcënimet;

b. Matrica e qëllimeve, objektivave, programeve dhe projekteve të planit;

c. Matrica e zbatimit të planit;

d. Matrica e prioritarizimit të projekteve; dhe

e. Fishat e projekteve.

Të gjitha këto duhen shoqëruar me treguesit e shpërndarjen e buxheteve të

nevojshëm apo burimet e financimit të mbuluar nga buxheti i Bashkisë dhe

buxheti Qendror, me synim që ky të jetë sa më funksional dhe i aplikueshëm

dhe lehtësisht i përdorshëm nga personeli zbatues gjatë shtrirjes në kohën

prej 25 vitesh të parashikuar, por edhe lehtësisht i monitorueshëm.

Kjo situatë është në kundërshtim me Ligjin nr. 107/2014 “Për Planifikimin

dhe Zhvillimin e Territorit”, Ligjin nr. 10296, datë 10.07.2010 “Për

Menaxhimin Financiar dhe Kontrollin” dhe me Ligjin nr. 9936, datë

26.06.2008, “Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor në Republikën e

Shqipërisë”.

Mangësi tjetër kryesore konsiston se Planeve të Përgjithshme Vendore të

hartuara u janë kufizuar vetëm në pjesën kryesore të Zhvillimit Urban dhe

nuk plotësohen, ose thënë më saktë mungojnë parashikimet e përcaktimet

në tregues të zhvillimit të fushave, si bujqësia dhe zhvillimi rural, ujërat,

pyjet, burimet natyrore, tashmë të transferuara totalisht si funksione, asete

e pasuri në Bashkitë përkatëse, vënia në funksion e të cilave do të

gjeneronte burime të ardhurash, punësimi dhe zhvillim të qëndrueshëm.

Për këtë, KLSH ka rekomanduar që Bashkitë, Kryetari dhe Këshillat Bashkiak

të marrin masa, të vazhdojnë procedurat deri në miratim dhe njëkohësisht

me grup të veçantë të shqyrtojnë plotësinë, saktësinë dhe funksionalitetin e

strukturës së projektit të Planeve të Përgjithshëm Vendore, ku të reflektohen

qartësisht elementet dhe treguesit e munguar trajtuar më sipër. Të gjitha

këto të shoqëruara me shpërndarjen e buxheteve të nevojshëm apo burimet

e financimit të mbuluar nga buxheti i Bashkisë dhe buxheti Qendror, me

Selfo ZENELI


synim që Projektet e Planeve të Përgjithshëm Vendore të jenë sa më

funksionalë dhe lehtësisht të përdorshëm dhe të monitorueshëm nga

personeli zbatues në shtrirjen kohore të parashikuar prej 25 vjet.

KLSH, nisur nga fondet e destinuara dhe përdorura për Hartimin e Planeve të

Përgjithshme Vendore, do të ketë përparësi vënien në proces studimi dhe

parashikimin e përfshirjen e një auditimi performance dhe të kombinuar me

tematikë “Performanca dhe efektiviteti i përdorimit të Fondeve për Hartimin

e Planeve të Përgjithshme Vendore për 26 Bashki, me burim financimi nga

Buxheti i Shtetit”.


210 Botime 2018

AUDITUESIT SI KONSULENTË TË INSTITUCIONEVE PUBLIKE

nga Eriola HOXHA – Audituese, KLSH,

botuar në gazetën “55”, më 20 qershor 2018.

Prej vitesh auditimi është konsideruar thjesht një procedurë administrative që

përdorej për të kontrolluar dokumentet, numëruar aktivet, dhe raportuar ngjarjet

e ndodhura në të kaluarën tek disa nivele drejtuesish. Madje nuk është e largët

koha ku në kujtesën e audituesve, institucioneve dhe publikut KLSH prezantohej

dhe shfaqej nën petkun e vjetruar të kontroll-revizionit, imazh i së cilës do të

fillonte të ndryshonte dukshëm nga viti 2012 dhe në vazhdim ku u shënua një

kthesë në filozofinë e menaxhimit të këtij institucioni. Në 6 vitet e fundit, KLSH

është orientuar gjithmonë e më shumë drejt standardeve ndërkombëtare, si e

vetmja rrugë e duhur për të rritur efektivitetin e strukturave të auditimit, mbrojtjen

e interesave publike, si dhe për të shmangur arbitraritetin e për të shtuar

efikasitetin e menaxhimit të burimeve publike në tërësi.

Sot, si dëshmitarë të këtyre zhvillimeve dhe ndryshimeve, mund të themi se

tashmë dhe puna e audituesit ka kaluar në një profesion të vlefshëm për zgjidhjen

dhe përmirësimin e shumë problematikave në institucionet publike , duke rikujtuar

dhe njëherë se nuk është zbulimi i mashtrimeve qëllim në vetvete, por promovimi i

dialogut të hapur dhe konstruktiv me palët e audituara dhe qeverinë në mënyrë që

përmes ekzaminimit të eficiencës, të efektivitetit dhe vlerësimit të programeve ose

të vetë institucioneve, të arrihet udhëheqja drejt përmirësimit.

Nën një klimë zhvillimi dhe qeverisje gjithmonë e më komplekse ku korrupsioni,

mashtrimi, teknologjia dhe fshehja e të dhënave shtojnë rreziqet e mirëqeverisjes,

nga puna jonë si auditues kemi konstatuar një mësim shumë të rëndësishëm: se

rregullat asnjëherë nuk janë të mjaftueshme, rregullat asnjëherë nuk janë garanci

se shkeljet do të marrin fund. As ndëshkimet madje.

Nisur nga këto konstatime, nga filozofia moderne e drejtimit në KLSH dhe përqasja

me standardet ndërkombëtare puna e audituesit gjithmonë e më tepër po

Eriola HOXHA


orientohet drejt bashkëpunimit me institucionet duke përfshirë dhe shërbimin

këshillues nëpërmjet rekomandimeve që lihen në çdo auditim, pranueshmëria dhe

zbatueshmëria e të cilave është gjithmonë në rritje. Studiuesit theksojnë se një

audit është efektiv vetëm nëse ka bindur vendimmarrësin e njësisë së audituar të

ndjek rekomandimet e propozuara, duke u nisur nga efektet pozitive që pritet të

sjellin këto rekomandime.

Iniciativa dhe përkushtimi i KLSH për të siguruar që veprimtaria audituese të kryhet

në pajtueshmëri me ISSAI-t, ka qenë në fokus të veprimtarisë institucionale në këto

vite. Jo vetëm duke marr shembullin e vendeve të zhvilluara, por dhe duke

bashkëpunuar me këto të fundit, nëpërmjet trajnimeve, konferencave,

internshipeve, shkëmbimeve të stafit dhe projekteve pilot në auditime, në mënyrë

që dhe cilësia e auditimit dhe rekomandimeve të jetë në nivel sa më të lartë, sa më

praktike dhe sa më ndihmuese për institucionet publike.

Sjellim në vëmendje se p.sh në Holandë, raportet e auditimeve dhe rekomandimet

e tyre citohen dhe futen në referencat e doktorantëve, planeve strategjike,

manualeve, etj. Në Britani, auditet nuk kufizohen vetëm në çështjet apo

institucionet britanike por e kanë kthyer vëmendjen mbi probleme në rang global,

siç janë problemet e klimës dhe ato të energjisë, rekomandimet e së cilave janë me

interes dhe impakt të lartë social për të gjithë.

KLSH është gjithmonë pjesëmarrëse në çdo Konferencë Kombëtare apo

Ndërkombëtare, për të marr më të mirën e praktikave audituese të vendeve

evropiane apo dhe më tej. Sjellim në vëmendje pjesëmarrjen në konferencën e

datës 15 maj 2018, në Sofje të Bullgarisë, Zyra Kombëtare e Auditimit të së cilës

(BNAO) nën Presidencën Bullgare të Këshillit të Bashkimit Europian,organizoi

Konferencën e Nivelit të Lartë me titull “Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit

në rritjen e Përgjegjshmërisë, Transparencës dhe Integritetit në Sektorin Publik”.

KLSH mori pjesë me një delegacion të kryesuar nga Kryetari, z. Bujar Leskaj dhe i

përbërë nga znj. Lindita Milo (Lati), Drejtore e Përgjithshme dhe z. Fatos Çoçoli,

ekspert i jashtëm. Në panelin e parë të Konferencës, Kryetari i KLSH paraqiti sfidat

e institucionit për forcimin e pavarësisë institucionale, rëndësinë e miratimit të

ligjit organik të KLSH në vitin 2014 si një hap konkret dhe përcaktues në drejtim të

një pavarësie të plotë të institucionit dhe theksoi rëndësinë e partneritetit të

institucionit me Parlamentin , Komisionin e Kuvendit për Ekonominë dhe Financat,

Kryetarin dhe Sekretarin e tij, si dhe me partnerët ndërkombëtarë.


212 Botime 2018

Në forumin e diskutimeve Presidenti i Gjykatës Europiane të Audituesve (ECA)

përmendi rrjetin e krijuar mes SAI-ve të vendeve të Ballkanit Jugperëndimor si një

strukturë që po i shërben me shkëmbimin e informacionit dhe të eksperiencave të

mira të auditimit, jo vetëm modernizimit të SAI-ve por edhe integrimit të vendeve

të tyre.

Nën frymën e një filozofie të tillë po punojnë dhe audituesit, pavarësisht sfidave

me të cilat ndeshen në përplasjen e herëpashershme me institucionet të cilat ende

janë në dilemën nëse KLSH është aty për t’i kritikuar dhe ndëshkuar apo për t’i

ndihmuar.

Megjithatë sipas Progres Raportit të fundit të KE, në 2017, 52% e rekomandimeve

të SAI për përmirësime legjislative dhe organizative janë pranuar nga të audituarit

dhe 68% e tyre janë duke u implementuar. Shifër që tregon bashkëpunim dhe

vlerësim nga institucionet e audituara, marr parasysh faktin që shumë prej

rekomandimeve kanë vështirësi në zbatim të menjëhershëm për shkak të nevojës

në kohë për përshtatshmëri me standardet e reja kërkuara nga KLSH.

Po kështu në maj të vitit 2017, SAI dhe CHU (Njësia Qendrore e Harmonizimit të

Auditimit të Brendshëm) firmosën një Memorandum Mirëkuptimi të ri, për të

koordinuar dhe monitoruar më mirë ndjekjen e zbatimit të rekomandimeve të

auditimeve, duke vlerësuar rëndësinë e tyre në përmirësimin e cilësisë së

qeverisjes, punës së institucioneve publike dhe rritjen e besimit të qytetarëve.

Ndërkohë, KLSH vazhdon të sjellë vlerë të shtuar në shërbimin ndaj qytetarëve,

Kuvendit dhe subjekteve që auditon dhe të veprojë si një agjent ndryshimi, në

shërbim të qeverisjes së mirë, duke reflektuar vlerat dhe parimet e një SAI modern,

anëtar i komunitetit të INTOSAI-t i udhëhequr nga motoja “KLSH shërbestar i

qytetarit”.

Si përfundim më lejoni të ndaj me ju një thënie që e ndjejmë jo vetëm pjesë të

filozofisë sonë jetësore por edhe të punës si audituese:

“Mund të mos jemi përgjegjës për situatën në të cilën ndodhemi, por do të jemi në

qoftë se nuk bëjmë asgjë për ta ndryshuar (Martin Luther King).

Një thënie e shkurtër por që të bën të mendosh gjatë…

Artur HASANBELLIU


CILËSIA E AJRIT, REKOMANDIMET E KLSH-së DHE HESHTJA E INSTITUCIONEVE PËRGJEGJËSE

nga Artur HASANBELLIU – Drejtor Drejtorie, KLSH,


Jetojmë në një mjedis të ndotur, i cili përherë e më tepër po dëmton rëndë

shëndetin tonë, por ku, për fat të keq, evidencat e sakta të kësaj ndotjeje të

perceptuar dhe vërejtur gjerësisht nga qytetarët, mungojnë.

E thënë më qartë, institucionet përgjegjëse shtetërore nuk kanë të dhëna konkrete

mbi pasojat që jep ndotja e ajrit në shëndetin e njerëzve dhe në mjedis. Po ashtu,

nuk ka analiza mbi pritshmëritë e politikave të cilësisë së ajrit lidhur me përfitimet

ekonomike, sociale e mjedisore.

Nuk jemi i vetmi vend që ka probleme me ndotjen e ajrit, i cili është padyshim një

fenomen global. Kujtojmë se Komisioni Europian ka vendosur të padisë Gjermaninë,

Francën, Hungarinë, Italinë, Rumaninë dhe Britaninë për shkeljen e dispozitave të

cilësisë së ajrit, pasi ka rezultuar se në këto vende, ndotja e ajrit është në nivele më

të larta se ato të lejuara nga rregulloret europiane. Por ndoshta jemi ndër vendet e

pakta në botë, që nuk dimë ende saktësisht se cila është situata reale e ndotjes në

vend.

Vlerat e cilësisë së ajrit në vendin tonë nuk janë reale, për një arsye të thjeshtë që

ato nuk janë gjithëpërfshirëse. Aktualisht, në të gjithë vendin kemi vetëm 7 stacione

monitorimi të cilësisë së ajrit, të cilat duhet dhe monitorojnë pa ndërprerje, por

ndërkohë 2 prej tyre, për një periudhë 2 vjeçare nuk kanë qenë në gjendje pune. Të

gjitha këto stacione rezultojnë të jenë të pa-akredituara. Për më tepër, një pjesë e

tyre janë të pa-kalibruara, ç’ ka dëshmon qartë për nivelin e ulët të besueshmërisë

së të dhënave që ato japin. Gjithashtu, praktika e deritanishme e monitorimit të

cilësisë së ajrit nuk është në përputhje me kërkesat e Direktivave të BE-së. Paratë e

shpenzuara në këtë proces shkojnë vetëm për pagat apo dietat e punonjësve të

përfshirë në monitorim, ndërkohë që për kalibrimin e laboratorëve të stacioneve të


214 Botime 2018

monitorimit nuk ka asnjë investim. Ky alokim i gabuar ose planifikim jo i mirë i

buxhetit shkakton shkëputjen midis objektivit të monitorimit të cilësisë së ajrit dhe

parave të shpenzuara për të.

Gjithashtu, ky proces nuk është efektiv, për arsye se qëllimi kryesor i sistemit të

monitorimit është të prodhojë të dhëna të sakta e të besueshme, të cilat në fakt

nuk realizohen. Duke qenë se Raportet e Gjendjes së Mjedisit, sa i takon kapitullit të

cilësisë së ajrit paraqesin të dhëna të pabesueshme, si rezultat i mungesës së

kalibrimit dhe akreditimit të stacioneve të monitorimit, atëherë ato nuk

përmbushin qëllimin kryesor të tyre.

Sikur të mos mjaftonin problemet teknike në matje, janë edhe paqartësitë në

ndarjen e kompetencave ndërmjet institucioneve të autorizuara me ligj për t’u

marrë me një procedurë të tillë. Si KLSH, kemi konstatuar se bashkëpunimi midis

institucioneve kryesore, si Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, Agjencia Kombëtare e

Mjedisit, Inspektorati Shtetëror i Mjedisit e Pyjeve, si dhe Instituti i Shëndetit Publik

jo gjithmonë ka qenë i frytshëm dhe në nivelet e duhura. Një fakt shumë i

rëndësishëm që nuk mund të anashkalohet është se Instituti i Shëndetit Publik nuk

ka akses në të dhënat e monitorimeve për cilësinë e ajrit që bën Agjencia

Kombëtare e Mjedisit.

Një sërë verifikimesh ende nuk mund të bëhen nga institucionet kompetente, të

paktën në një nivel cilësor të tyre. Kontrolli i shkarkimeve të gazrave nga

automjetet është i pamundur të kryhet nga institucionet përkatëse përgjegjëse. Po

ashtu, kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve të substancave ndotëse nga impiantet

industriale nuk mund të arrihet, për sa kohë nuk kryhet kontrolli i monitorimit të

shkarkimeve industriale nga Inspektorati Shtetëror i Mjedisit. Nuk duhet harruar se

kontrolli dhe reduktimi i ndotjes së shkaktuar nga industria e ndërtimit është një

sfidë e madhe në rastin e Shqipërisë, me ritmet gati të shfrenuara që kemi në

sektorin e ndërtimit. Mungojnë Plani Kombëtar dhe planet lokale për menaxhimin e

cilësisë së ajrit, të cilat duhet të hartohen dhe implementohen nga pushteti vendor.

Me keqardhje pohojmë se Strategjia Kombëtare për Cilësinë e Ajrit, e miratuar në

vitin 2014, ende nuk është zbatuar. Për më tepër, kjo strategji ka objektiva të

përgjithshme dhe nuk parashikon masa konkrete për zbatimin e këtyre objektivave.

Në të nuk përcaktohen qartë përgjegjësitë e institucioneve kundrejt mos realizimit

të këtyre objektivave, aktivitetet që ato duhet të zhvillojnë dhe afatet kohore për

përmbushjen e këtyre objektivave.

Artur HASANBELLIU


Është e qartë se monitorimi i cilësisë së ajrit nuk i përmbush standardet e

vendosura nga direktivat përkatëse të BE-së. Vlerat e publikuara për Tiranën, por

edhe për qytetet e tjera të Shqipërisë nga stacioni i lëvizshëm i Agjencisë

Kombëtare të Mjedisit, nuk janë përfaqësuese si vlera mesatare të tyre. Numri i

stacioneve fikse të monitorimit të cilësisë së ajrit në Shqipëri nuk rezulton të jetë i

mjaftueshëm për të prodhuar të dhëna përfaqësuese dhe të besueshme për qytetet

përkatëse.

Në të njëjtën kohë, Inspektorati i Mjedisit nuk kryen inspektime, sa i përket

tejkalimit të normave të shkarkimeve të elementëve ndotës të ajrit. Dhe kjo ndodh

për arsyen e thjeshtë se nuk zotëron asnjë mjet apo laborator për matjen e këtyre

shkarkimeve në terren. Jo vetëm kaq, por nga ana e Institutit të Shëndetit Publik

nuk është kryer asnjë studim epidemiologjik për vlerësimin e lidhjes shkak-pasojë,

lidhur me ndikimin e cilësisë së ajrit në shëndetin e popullatës. Dhe kur flasim për

popullatën në Shqipëri, duhet të kemi parasysh statistika trishtuese si ato të rritjes

së pashpjegueshme të sëmundjeve vdekjeprurëse të pashërueshme dhe atyre

kardiake.

Situata rëndohet edhe më shumë nga fakti se Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, në

strukturën e re që ka implementuar, nuk ka më në organikën e saj sektorin e ajrit,

gjë që pritet të ndikojë negativisht në objektivat e përgjithshme të saj, lidhur me

përmirësimin e cilësisë së ajrit. Ishte pikërisht sektori i ajrit që merrej me miratimin

dhe zbatimin e strategjisë dhe planit kombëtar.

Sikur të mos mjaftonin të gjitha problemet e sipërpërmendura, Shqipërisë i mungon

një sistem efektiv për ndjekjen penale të thyerjeve të legjislacionit mjedisor.

Pikërisht për të përmbushur këtë mangësi, miratimi i ligjit të krimit mjedisor është

një domosdoshmëri për Shqipërinë.

Është fakt që sanksionet lidhur me cilësinë e ajrit janë parashikuar në Kodin Penal,

në Kreun IV “Vepra penale kundër mjedisit”, neni 201 “Ndotja e ajrit”, në Ligjin

nr.8897, datë 16.5.2002 “Për mbrojtjen e ajrit nga ndotja”, Kreu IX, neni 19

parashikohen gjithashtu sanksionet e ndotësve të ajrit. Gjithashtu, Ligji nr. 10431,

datë 9.6.2011 “Për Mbrojtjen e Mjedisit”, Neni 69 “Kundërvajtjet” parashikon të

gjitha rastet në të cilat Inspektorati Shtetëror i Mjedisit e Pyjeve mund të marrë dhe

të vendosë masa administrative për subjektet që ndotin cilësinë e ajrit. Ligji nr. 10

433, datë 16.6.2011 “Për inspektimin në Republikën e Shqipërisë”, Kreu VII

“Kundërvajtjet Administrative”, është ligji kryesor mbi të cilin Inspektorati Shtetëror

i Mjedisit e Pyjeve operon, bazuar dhe në ligjet e mësipërme.


216 Botime 2018

Inspektorati është organi i vetëm në Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit, i cili vendos

masa administrative, kur ato nuk përbëjnë vepra penale, ndërsa në rastet kur kemi

të bëjmë me vepra penale, ky institucion mund të bëjë kallëzim në prokuror ose në

polici. Inspektorati Shtetëror i Mjedisit e Pyjeve gjithashtu ushtron kontrolle, bazuar

në kushtet e lejeve të Mjedisit të Tipit A, B dhe C, të vendosura nga Agjencia

Kombëtare e Mjedisit, nëse kushtet dhe normat për emetimin dhe shkarkimin e

elementëve ndotës në ajër janë respektuar nga subjektet private apo jo.

Për një periudhë shumë të shkurtër, rreth tre vjeçare, duke parë problematikën e

mprehtë lidhur me cilësinë e ajrit, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka kryer dy auditime

performance. Konkretisht, në vitin 2014 ka kryer auditimin mbi implementimin e

politikave mjedisore me fokus cilësinë e ajrit dhe në vitin 2017, auditimin e

performancës mbi cilësinë e ajrit në Shqipëri. Ky i fundit, në kuadër të një auditimi

të përbashkët me 16 SAI-e, institucione homologe të KLSH-së në Europë.

Në auditimin e parë janë adresuar specifikisht rekomandime për problematikën e

hasur dhe në auditimin e dytë rezulton se Ministria e Mjedisit jo vetëm që nuk ka

ndërmarrë masa për zbatimin e rekomandimeve të lëna nga auditimi i parë, por

situata paraqitet edhe më e agravuar, saktësisht siç u përshkrua më lartë.

Mbetet në përgjegjësinë ligjore dhe morale të lidershipit politik dhe administrativ të

Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit, ndërhyrja sa më parë për minimalisht marrjen e

masave për të mos rënduar më tej situatën. I domosdoshëm është hartimi me

urgjencë i një plan veprimi, jo vetëm në zbatim të rekomandimeve të KLSH-së, por

edhe në zbatim të të gjithë detyrimeve ligjore ndërkombëtare dhe kombëtare të pa

mbajtura deri tani, në dobi të përmirësimit të situatës mjedisore dhe sjelljes së saj

në parametra normalë. Përpos të gjithave, ky është një detyrim sa ligjor, aq edhe

moral karshi brezave që do të vijnë.

Albert THOMA


PËR MONITORIM EFICIENT TË PROKURIMEVE PUBLIKE

nga Albert THOMA – Auditues, KLSH,


Megjithëse me hapa të ngadaltë, procesi i prokurimit të fondeve publike është

transformuar në vazhdimësi gjatë dy dekadave të fundit, si nga pikëpamja

rregullatore ashtu dhe nga logjistika, kryesisht sistemi elektronik i prokurimit të

fondeve publike.

Procedurat e prokurimit, sidomos ato me ndjeshmëri si në veprat publike të

infrastrukturës, monitorohen njëlloj, sipas kuadrit rregullator, si për çdo prokurim

tjetër, përfshi dhe ato me vlerë të vogël. Monitorimi është lënë në kompetencë të

autoriteteve kontraktore dhe mekanizmave të parashikuar në ligj, si Agjencia e

Prokurimit Publik, Komisioni i Prokurimit Publik dhe Gjykata. Po a ka treguar

përvoja e këtyre viteve se monitorimi dhe kontrolli kanë qenë eficientë dhe të

pavarur?

Shqipëria synon dhe aspiron të çelë negociatat me BE dhe në këtë kurs duhet të

ishte imediate reformimi i sistemit të monitorimit dhe kontrollit të prokurimit

publik dhe veçanërisht të realizimit të investimeve publike kryesisht veprat e mëdha

të infrastrukturës.

Dhënia e kontratave publike nga ose në emër të autoriteteve shtetërore duhet të

jetë në përputhje me parimet e Traktatit të Funksionimit të Bashkimit Europian

(TFEU), dhe në veçanti të lëvizjes së lirë të mallrave, lirisë së veprimtarive dhe lirisë

për të ofruar shërbime, si dhe parimet që rrjedhin prej saj, të tilla si trajtimi i

barabartë, mos diskriminimi, njohja reciproke, proporcionaliteti dhe transparenca.

Megjithatë, për kontratat e punëve publike mbi një vlerë të caktuar, dispozitat

duhet të hartohen në koordinim me procedurat kombëtare të prokurimit për tu

siguruar kështu se këto parime kanë efekt praktik dhe prokurimi publik është i

hapur për konkurrim. Prokurimi publik luan një rol kyç në strategjinë Europa 2020,

të përcaktuar në Komunikatën e Komisionit të datës 3 marsit 2010, me titull


218 Botime 2018

“Europa 2020, një strategji për rritjen e zgjeruar, të qëndrueshme dhe përfshirëse”,

si një nga instrumentet e bazë të tregut që do të përdoret për të arritur rritje të

zgjeruar, të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse, duke siguruar përdorimin më

efikas të fondeve publike. Për këtë qëllim, rregullat e prokurimit publik, miratuar në

përputhje me Direktivën 2004/17/EC dhe 2004/18/EC të Parlamentit Europian dhe

Këshillit, duhet të rishikohen dhe modernizohen me qëllim rritjen e efikasitetit të

shpenzimeve publike, duke lehtësuar në veçanti pjesëmarrjen e shoqërive të vogla

dhe të mesme (NVM) në prokurimin publik, dhe për ti mundësuar autoriteteve

kontraktore përdorimin sa më të mirë të prokurimit publik në mbështetje të

qëllimeve të përbashkëta shoqërore.

Aktualisht në fushën e prokurimit publik dhe të kontrollit të investimeve, impakt në

drejtim të përmirësimit të procedurave dhe rritjes së monitorimit e kontrollit ka

luajtur vetëm auditimi i jashtëm publik, Kontrolli i Lartë i Shtetit. Ai, në veprimtarinë

audituese ka evidentuar jo vetëm shkeljet dhe kundravajtjet me pasoja financiare

dhe ka rekomanduar masa deri dhe drastike, duke i referuar në institucionet

ligjzbatuese si prokuroria, por parësore është evidentimi i dobësive të sistemit si në

prokurim, edhe në monitorim e kontroll të realizimit të investimeve me fondet

publike.

Një nga dobësitë themelore për të cilat disa herë KLSH ka rekomanduar

përmirësime ligjore, është vendosja e mekanizmave parandalues në sistemin

elektronik të prokurimit në lidhje me bashkëpunimin korruptiv të KVO dhe

rrjedhimisht të autoriteteve kontraktore me operatorët e tregut, ndarja e

procedurës në fazën e kualifikimit dhe në fazën e vlerësimit të ofertave. Ende KVO

kur hap procedurën e vlerësimit të ofertave ka në dispozicion si kualifikimin e

operatorëve ashtu dhe ofertat ekonomike. Pasi ka informacionin e plotë, qëllon të

hyjnë në bashkëveprim me operator të paracaktuar nga autoritetet duke ekzpozuar

dhe informacione të operatorëve të tjerë me qëllim krijimin e bazës për ankimime

me qëllim skualifikim të operatorëve më ekonomik, në favor të operatorëve të

paracaktuar. Nëse sistemi do të ndante në fillim vlerësimin e kritereve të

kualifikimit dhe pas kësaj procedure të shfaqte ofertat ekonomike do të

parandalohej bashkëpunimi korruptiv midis autoritetit kontraktor dhe operatorëve

ekonomik në treg në drejtim të shmangies së konkurrencës së ndershme dhe

sigurimit të efektivitetit të fondeve publike. Nga auditimet e KLSH ka rezultuar

shpesh që kjo dobësi të krijoj kushte për zgjerim të bashkëpunimit korruptiv deri në

hallkat e kontrollit me ligj siç është APP, KPP dhe gjykatat.

Albert THOMA


Një dobësi tjetër themelore e evidentuar nga KLSH është procesi i mbikëqyrjes dhe

kolaudimit të veprave publike të cilat janë liberalizuar dhe aktualisht kolaudimet

kryhen nga operator privat të lincensuar për këtë qëllim. KLSH ka evidentuar raste

kur kolaudatorët paraqiten në prokurim për kolaudim të veprave publike me shuma

qesharake deri dhe në 1,000 lekë. Shtrohet pyetja për çfarë interesi kolaudatori

privat do të japë garancinë e kryerjes siç duhet të punëve publike kur 1,000 lekë

nuk arrijnë as për transportin deri në destinacion ku është vepra e ndërtuar?

Natyrisht që ka një interes dhe ky interes është shpërblimi që ndërtuesit japin për

mbikëqyrësit dhe kolaudatorët, të cilët i përpilojnë aktet e kolaudimit në më të

shumtën e herës në kafe duke rritur fiktivitetin dhe mbuluar vjedhjet dhe

shpërdorimet në ndërtimin e veprave publike. KLSH ka rekomanduar për penalizm

shumë operator të kësaj natyre dhe ka rekomanduar vënien në ngarkim dhe dëmet

ekonomike të evidentuara dhe është i vetmi institucion që ushtron presion në këtë

drejtim. Sipas ligjit autoritetet kontraktore pranojnë veprat publike në bazë të aktit

të kolaudimit të këtyre operatorëve dhe përveç auditimit të jashtëm publik nuk i

nënshtrohen asnjë lloji tjetër monitorimi apo kontrolli dhe shumica e veprave

publike, sidomos ato të infrastrukturës, nuk janë efektive, degradojnë në një kohë

të shkurtër madje dhe brenda periudhës së garancisë.

Ka ardhur koha dhe është imediate të reformohet ky shërbim duke krijuar

instrumente me përgjegjësi shtetërore të pavarura, si p.sh. institute, të cilat të

marrin në dorë me kompetencë mbikëqyrjen dhe kolaudimin e punimeve për

veprat publike dhe sidomos ato të infrastrukturës dhe të mos lihet në dorë të

autoriteteve kontraktore marrja në dorëzim vetëm mbi bazën e një akti kolaudimi,

fiktiv në më të shumtën e rasteve, nga operatorët privat të licencuar të cilët nuk

kanë asnjë përgjegjësi ligjore dhe shtetërore të certifikojnë punimet sipas interesit

të ndërtuesve apo furnizuesve të mallrave ku një pjesë e mirë e fondit të investimit

vidhet apo shpërdorohet.


220 Botime 2018

SI DUHET TË VEPROJNË HIPOTEKAT ME TAKSËN E AMBJENTEVE TË PËRBASHKËTA?

nga Alfred CAKO – Kryeauditues, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 22 qershor 2018.

Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH), përveç se propozon dhe këshillon për ndryshime

ligjore dhe ndryshime të tjera sa herë që ka dispozita ligjore bllokuese apo një

vakum ligjor, ai është një gardian për rritjen e standardeve të respektimit të kuadrit

ligjor egzistues dhe ndaljen e gabimeve, keqinterpretimeve apo edhe abuzimeve

me këtë kuadër ligjor. Në këtë kuptim mund të analizonim një aspekt të

rëndësishëm të keqinterpretimit apo abuzimit me ligjin nga ana e Zyrave Vendore

të Regjistrimit të Pasurive (ZVRPP-ve), gjatë regjistrimit të pasurive në procesin e

kalimit të pronësisë në lidhje me taksën për kalimin në pronësi të ambjenteve të

përbashkëta.

Ka një shqetësim dhe interes të mirkuptuar prej KLSH-së nga ana e shoqatave të

ndërtuesve ose të bizneseve që operojnë në fushën e ndërtimeve të cilat i janë

drejtuar edhe KLSH-së me kërkesë për konsultime me argumente jo ligjore për të

intimiduar veprimet e saj gjatë auditimeve në ZVRPP. Në të njëjtën gjatësi vale me

ndërtuesit janë edhe punonjësit e ZVRPP-ve që kanë sjellë një reagim kundërshtues

të paargumentuar në ligje nga ana e tyre në lidhje me kërkesën këmbëngulëse të

KLSH-së që të rikuperojnë dëmin ekonomik të shkaktuar në buxhet, të ndryshojnë

dhe të marrin në konsideratë në të ardhmen edhe trajtimin e taksës së ambjenteve

të përbashkëta gjatë regjistrimit të pasurive duke i sjellë kështu arkës së shtetit të

ardhura të konsiderueshme të munguara në mënyrë abuzive dhe korruptive.

Shkelja e këtij kuadri rregullator në mënyrë spekulative dhe korruptive sigurisht që

ka kohë që po goditet hap pas hapi nga ana e KLSH-së duke i ardhur në ndihmë

buxhetit dhe interesit shtetëror e publik e duke ngritur edhe në këtë aspekt

kërkesat për standardet e punës së ZVRPP-ve.

Por le të flasim pak më teknikisht mbi problemin me gjuhën e argumentave ligjore

mbi pretendimet e ndërtuesve dhe ZVRPP-ve kundër kërkesës së KLSH-së. Ndaj

Alfred CAKO


kërkesave dhe pretendimeve të bashkuara në thelb të dy palëve, me kërkesa me

ngjyrim paksa të ndryshëm por synim të njëjtë, përgjigjet e argumentuara të KLSH-

së kanë qenë e do të jenë në thelb si më poshtë:

1- Ndërtuesit ngrejnë pretendimin se kërkesa e KLSH-së ndaj zyrave të regjistrimit

të pasurive për taksimin e ambjenteve të përbashkëta do të ngrinte më tej koston e

ndërtimeve. Kjo qasje nuk është e vërtëtë pasi gjatë kontratave ligjore për

transferimin e pasurisë nga ndërtuesit tek blerësit e banesave këta të fundit

paguajnë sipas përqindjes në kate edhe përqindjen e ambjenteve të përbashkëta,

vlerë për të cilën ndërtuesit nuk duan të paguajnë taksën e kalimit në pronësi. Në

këtë kuptim zbatimi i ligjit mund të ulte vetëm fitimin mbi baza abuzive ose

korruptive të ndërtuesve. Gjithashtu, ndërtuesit kanë ngritur pretendime të pabaza

në letrat e tyre drejtuar KLSH-së sikur punonjësit e saj gjatë auditimeve kanë

kërkuar edhe regjistrimin e truallit funksional të ndërtesës të pa zënë me ndërtime,

gjë që nuk është e vërtetë pasi raportet dhe vendimet e auditimeve të KLSH-së kanë

kërkuar taksën e kalimit të pronësisë vetëm për ambjentet e përbashkëta brenda

godinës së ngritur.

2- Punonjësit e ZVRPP-ve në observacionet e tyre kundër kërkesës së KLSH-së ndaj

tyre për rekuperimin e dëmit të shkaktuar nga mos-taksimi i ambjenteve të

përbashkëta dhe ndryshimin e veprimeve të tyre në të ardhmen, kanë pretenduar

pa baza ligjore duke thënë se sipërfaqja e përbashkët nuk mund të jetë e

tatueshme, për faktin se ajo nuk shprehet në metër katror, por në përqindje dhe se

në referim të nenit 28, të Ligjit nr. 9632, datë 30.10.1996 “Për sistemin e taksave

vendore”, i ndryshuar, taksimi i sipërfaqeve të përbashkëta nuk është kompetencë

e ZVRPP-së, por e Bashkisë.

Argumenti i audituesve të KLSH-së për këtë çështje ka qenë kundër këtij pretendimi

për faktin se taksa për kalimin e pronësisë vendoset për të gjitha sipërfaqet e

ndërtesës (qoftë e përbashkët apo jo), për të cilën transferohet e drejta e

pronësisë. Në përqindje shprehet “kuota e pjesëmarrjes” dhe jo sipërfaqja, siç

pretendohet. Në fakt, sipërfaqet e përbashkëta regjistrohen në m2 sipas Ligjit

nr.33/2012, datë 21.3.2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme” dhe

konkretisht nenit 50, “Regjistrimi i mjediseve të përbashkëta në ndërtesa”. Por nga

ana e audituesve të KLSH-së argumentohet se edhe shprehja në përqindje sigurisht

që mund të përkthehet lehtësisht në sipërfaqe për m2 thjesht duke kryer një veprim

të thjeshtë matematikor. Për më tepër, sipërfaqet e përbashkëta janë të mirë-

përcaktuara në aktin e kolaudimit dhe në projektin arkitektonik, të cilin punonjësit


222 Botime 2018

dhe regjistruesi i ZVRPP-ve duhet ta kontrollojë me detaje përpara vijimit me

regjistrimet përkatëse.

Së dyti, pretendimi i këtyre punonjësve se nuk është kompetenca e ZVRPP-së vjelja

e taksës së kalimit të pronësisë për sipërfaqet e ndërtimit por kompetencë e

bashkive është totalisht e pabazë për shkak se në nenin 28, pika 4 e Ligjit nr. 9632,

datë 30.10.1996 “Për Sistemin e taksave vendore”, i ndryshuar, citohet se “Vjelja e

taksës mbi kalimin e të drejtës së pronësisë për ndërtesat bëhet nga zyrat e

regjistrimit të pasurive të paluajtshme...”.

Në vazhdim, në këtë debat tekniko-ligjor, KLSH ka këmbëngulur sipas kësaj fryme të

shpjeguar më lart se është detyra e ZVRPP-ve që në përputhje me Ligjin nr.33/2012,

datë 21.3.2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, i ndryshuar, pika 2, të

kryejnë regjistrimin e detyrueshëm të sipërfaqeve të përbashkëta (sipërfaqe

ndërtimi) sipas nenit 50, “Regjistrimi i mjediseve të përbashkëta në ndërtesa”. Pra

nga mosveprimi në përputhje me kuadrin ligjor është shmangur edhe pagimi i

taksës së kalimit të pronësisë për këto sipërfaqe sipas nenit 28, të Ligjit nr. 9632,

datë 30.10.1996 “Për Sistemin e taksave vendore”, i ndryshuar.

Ermira VOJKA


BIODIVERSITETI DHE RËNDËSIA E TIJ NË JETËN TONË

nga Ermira VOJKA – Audituese, KLSH,


Aktiviteti i përditshëm i çdo njeriu është i lidhur me biodiversitetin dhe në këtë

aspekt lind natyrshëm pyetja, çfarë dimë ne për biodiversitetin dhe a kemi ndikim

të drejtpërdrejtë në të?

Në një raport special të publikuar në tetor të vitit 2015 nga eurobarometër

“Qëndrimet e europianëve kundrejt Biodiversitetit” për të kuptuar se sa të

familjarizuar janë qytetarët europianë me termin “biodiversitet” ata u pyetën “Keni

dëgjuar ndonjëherë për biodiversitetin”?

Nga përgjigjet rezultoi që pjesa më e madhe e kishin dëgjuar termin “biodiversitet”

por më pak se 1/3 e tyre e kuptonin së çfarë donte të thoshte ky term dhe rreth 2/3

e qytetarëve europianë të anketuar nuk e dinin kuptimin e termit biodiversitet.

Biodiversiteti është tipari më kompleks dhe më thelbësor i planetit tonë, ai është

shumëllojshmëria e jetës në tokë në të gjitha format dhe ndërveprimet. “Diversiteti

biologjik” nënkupton shumëllojshmërinë midis organizmave të gjallë nga të gjitha

burimet tokësore, detare apo ekosisteme të tjera ujore, në tërësinë ekologjike të së

cilës ato janë pjesë, kjo përshin diversitetin brenda specieve si dhe diversitetin

ndërmjet specieve dhe ekosistemeve1.

Meqenëse ne jemi duke parë gjithnjë e më shumë drejt objektivave të zhvillimit të

qëndrueshëm, ai që duhet të kemi në konsideratë është biodiversiteti i cili është një

element jetik për mirëqenien e planetit tonë dhe për cilësinë e jetës së njeriut.

Njerëzit janë të varur nga funksionimi i ekosistemeve për disa arsye: ekosistemet

prodhojnë oksigjen, pastrojnë ujin dhe ajrin, krijojnë rezerva ujore dhe i qarkullojnë

ato, rregullojnë klimën, krijojnë shtresat e punueshme të tokës, parandalojnë

erozionin dhe dëmtimet nga përmbytjet, ofrojnë lëndë të parë si dhe japin ushqim

1 Neni 2 i Konventës së Kombeve të Bashkuara mbi Diversitetin Biologjik, 5 qershor 1992.


224 Botime 2018

dhe bimë për mjekësinë. Shumica e këtyre shërbimeve që ne marrim nga

ekosistemet nuk mund të zëvendësohet nga teknologjia njerëzore kundrejt asnjë

kostoje.

Vendi ynë dhe mbrojtja e biodiversitetit

Shqipëria, edhe pse një vend i vogël, shquhet për larmi të peizazheve biologjike dhe

radhitet ndër vendet me biodiversitet të lartë në Europë. Larmia e ekosistemeve

dhe habitateve, ofrojnë një shumëllojshmëri të lartë të llojeve të bimëve dhe

kafshëve. Rreth 32% e të gjithë florës europiane ndodhet në Shqipëri. Flora

shqiptare është e lidhur ngushtë me florën e rajonit të Mesdheut, si dhe me florën

e Alpeve Europiane Jugore dhe më gjerë. Diversiteti i peizazhit brenda vendit rrjedh

nga karakteristikat natyrore dhe origjina e lashtë e Shqipërisë, si dhe aktiviteti i

shoqërisë njerëzore. Gjithashtu Shqipëria shquhet për një diversitet të lartë të

burimeve gjenetike, llojeve dhe ekosistemeve. Në vendin tonë rriten rreth 400 lloje

bimore të cilat janë ballkanike, kjo tregon që Shqipëria ka një larmi të pasur të

florës dhe faunës.

Për të mbrojtur këtë larmishmëri të peizazheve si dhe larmishmërinë e florës dhe

faunës në vitin 2000 është miratuar Strategjia e parë për Biodiversitetin në Shqipëri

dhe që nga ajo periudhë janë bërë përpjekje lidhur me çështjet e mjedisit apo dhe

drejtpërdrejtë me biodiversitetin. Janë ngritur struktura siç është Ministra e

Turizmit dhe Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura si dhe është

miratuar një legjislacion mbi çështjet e mjedisit, mbrojtjes së natyrës dhe

ndërgjegjësimit të publikut. Në janar të vitit 2016 është miratuar Dokumenti i

Politikave Strategjike për Mbrojtjen e Biodiversitetit që identifikon qartë fushat

kryesore të punës, përkatësisht: rritjen e sipërfaqes së zonave të mbrojtura,

hartimin e planeve të menaxhimit dhe zbatimin e tyre; plotësimin e kuadrit ligjor në

përputhje me BE-në për natyrën dhe mjedisin; eliminimin e prerjeve të pyjeve dhe

gjuetisë së paligjshme, si dhe aktivitetet e ndërtimit të kapaciteteve dhe të zbatimit

të planeve të veprimit për llojet dhe habitatet e rrezikuara. Republika e Shqipërisë

ka aderuar në dy protokollet e Konventave të Diversitetit Biologjik:

- Protokolli i Nagojës për akses në burimet gjenetike dhe ndarjen e përfitimit,

aderuar me Lligjin nr. 113/2012, datë 22.11.2012; Protokolli Nagoya-Kuala Lumpur,

shtesë në Protokollin e Kartagjenas për Biosigurinë, aderuar me Ligjin nr.112/2013,

datë 22.11.2012; si dhe ka miratuar Ligjin Nr. 9587, datë 20.7.2006 për “Mbrojtjen

e Biodiversitetit”, i cili është azhurnuar me:

Ermira VOJKA


Ligjin Nr. 37/2013 datë 14.2.2013 dhe ligjin Nr. 68/2014 datë 3.7.2014

Po lind pyetja çfarë mund të bëjnë dhe duhet të bëjnë strukturat përgjegjëse lidhur

me mbrojtjen e biodiversitetit?

Hapi i parë që duhet të ndërmerret për mbrojtjen e biodiversitetit ka të bëjë me

informimin e qytetarëve për rëndësinë që ka biodiversiteti në jetën e tyre.

Gjithashtu duhet të ofrohet siguri që çështjet lidhur me biodiversitetin merren në

konsideratë kur bëhet fjalë për planifikimet e investimeve të reja në infrastrukturë.

Duhet të bëhet e mundur një implementim më i mirë i legjislacionit në fuqi për

biodiversitetin. Të punohet për rigjenerimin e natyrës dhe biodiversitetit në rastet

ku është dëmtuar nga njerëzit. Strukturat përkatëse të sigurohen që subvencionet

për bujqësinë dhe peshkimin nuk dëmtojnë biodiversitetin. Me krijimin e AKZM

duhet të punohet për zgjerimin e zonave të mbrojtura të cilat kanë ndikim direkt në

përmirësimin e gjendjes së mjedisit dhe biodiversitetit. Duhet të promovohen

kërkimet që kanë të bëjnë me humbjen e biodiversitetit si dhe të miratohen ligje

më të forta për mbrojtjen e natyrës dhe të biodiversitetit.

Në përmbushje të detyrimeve të tij kushtetuese, Kontrolli i Lartë i Shtetit

përkatësisht Departamenti i Auditimit të Performancës ka në fokusin e tematikave

për auditim edhe çështjet e mjedisit dhe nëpërmjet kryerjes së këtyre auditimeve ai

ka kontribuar dhe do të vazhdojë të kontribuojë nëpërmjet dhënies së

rekomandimeve për përmirësimin e të gjitha çështjeve të lidhura me mjedisin

përfshirë këtu edhe biodiversitetin. Auditime të tilla si: “Implementimi i Politikave

Qeveritare për Mbrojtjen e Mjedisit”, “Menaxhimi i Parqeve Kombëtare”, “Ruajtja e

Ekosistemit të Parkut Kombëtar të Prespës”, “Cilësia e Ajrit”, që janë kryer nga KLSH

apo auditimet që po kryhen aktualisht me në fokus mjedisin janë një përpjekje e

KLSH për të dhënë kontributin e saj si një Institucion Suprem Auditimi bashkëkohor

i cili ashtu si dhe SAI-t e tjera ka kuptuar vlerën dhe rëndësinë e mjedisit dhe

biodiversitetit në jetën e qytetarëve dhe nëpërmjet rekomandimeve të tij përpiqet

të kontribuojë në përmirësimin e situatës.

Zvogëlimi i numrit të specieve të kafshëve dhe të bimëve, i habitateve natyrale dhe

i ekosistemeve apo më keq akoma mundësia e zhdukjes së tyre, është një problem

serioz në nivel global. Sipas raportit special të Komisionit Europian ka një numër

faktorësh që kërcënojnë biodiversitetin siç janë: ndotja; fatkeqësitë e shkaktuara

nga njerëzit si dëmtimet e shkaktuara nga industria apo shkarkimi i vajrave në

mjedis; ndryshimet klimaterike; mbi shfrytëzimi i burimeve natyrore si peshkimi


226 Botime 2018

mbi normat e lejuara, gjuetia pa kriter, shfrytëzimi i tokës bujqësore mbi

kapacitetet e saj; shpyllëzimi dhe humbja e habitateve dhe llojet invazive.

Ruajtja e biodiversitetit jo vetëm që siguron mbrojtjen e organizmave që na

rrethojnë si dhe burimet që këto organizma kanë nevojë për të mbijetuar por

gjithashtu mbështet pritshmëritë tona për një cilësi më të lartë të jetës në të

ardhmen.

Duke pasur në konsideratë se sa pak njohuri ne kemi rreth mënyrës se si funksionon

natyra, ruajtja e biodiversitetit si një investim i rëndësishëm për të ardhmen është

dhurata më e çmuar që ne mund tu lëmë brezave të ardhshëm.

Alfon GABILI


ZYRA E AUDITIMIT TË QEVERISË SË SHBA (GAO) NJË MODEL SUKSESI NË FUSHËN E AUDITIMIT

nga Alfonc GABILI – Auditues, KLSH,


Falë mbështetjes së Kryetarit të KLSH z. Bujar Leskaj, së bashku me një kolege

patëm fatin të jemi pjesë e “Programit Ndërkombëtar të Praktikës së Audituesve

2018 (International Fellowship Auditor Program)”, për 4 muaj pranë Zyrës së

Auditimit të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës (Government

Accountability Office – GAO).

Zyra e Auditimit të Qeverisë së SHBA (GAO), është një agjenci e pavarur, jo partiake

që punon për Kongresin dhe që është pjesë e pushtetit legjislativ. E njohur ndryshe

si “Watchdogu i Kongresit”, GAO auditon se si Qeveria Federale shpenzon paratë e

taksapaguesve. GAO udhëhiqet nga Kontrollori i Përgjithshëm për një mandat 15

vjeçar, i cili emërohet nga Presidenti në bazë të listës së propozuar nga Kongresi.

Z.Gene L. Dodaro nga data 22 Dhjetor 2010, është aktualisht Kontrollori i 8 i

Përgjithshëm i GAO, pasi u konfirmua nga Senati dhe u emëruar në këtë detyrë nga

Presidenti Obama. Ai ka shërbyer si Kontrollor i Përgjithshëm i Komanduar që nga

Marsi 2008.

GAO, u themelua në vitin 1921. Në këtë vit, Akti i “Buxhetit dhe Kontabilitetit”,

transferoi përgjegjësitë e auditimit, kontabilitetit dhe ankesave nga Departamenti i

Thesarit të SHBA-ve, tek një agjenci e re. GAO u krijua sepse menaxhimi financiar

federal kishte hasur probleme pas Luftës së Parë Botërore. Lufta kishte rritur

borxhin publik dhe për këtë arsye Kongresi pa të nevojshme të kishte më shumë

informacion dhe kontroll më efektiv mbi fondet publike. Akti e krijoi GAO-n të

pavarur nga pushteti ekzekutiv dhe i dha një mandat të gjerë të hetojë mbi

mënyrën e përdorimit të fondeve federale. Akti gjithashtu i kërkonte Presidentit të

SHBA-ve të përgatisë një buxhet vjetor për qeverinë federale. Akte të tjera të

mëvonshme qartësuan dhe zgjeruan rolin e GAO-s, por Akti i “Buxhetit dhe

Kontabilitetit” vazhdon të shërbejnë si baza kryesore e veprimtarisë së GAO-s.


228 Botime 2018

GAO i kryen detyrat e saj audituese, në pjesën më të madhe (rreth 90%), në bazë të

kërkesave të ardhura nga Kongresi, komisionet dhe/ose nënkomisionet

parlamentare dhe pjesën tjetër me inicimin e Kontrollorit të Përgjithshëm. Çdo vit

GAO prodhon më shumë se 900 produkte të ndryshme si raporte auditimi, dëshmi

para Kongresit dhe/ose komisioneve parlamentare, etj. Deri më tani GAO ka

ndihmuar Kongresin dhe Qeverinë Federale në kursimin e Buxhetit Federal nga

shpenzimet jo efektive në vlerë rreth 175 miliard dollarë!

Përgjegjshmëria dhe transparenca janë elementët kyç në përmirësimin e qeverisjes,

e për pasojë Institucionet Supreme të Auditimit (SAI) luajnë një rol kritik në

përmirësimin e performancës së qeverisjes. Për këtë arsye, Programi Ndërkombëtar

i Praktikës së GAO-s (International Fellowship Auditor Program - IAFP), një kurs

intensiv studimi 4 mujor, është dizajnuar për të fuqizuar kapacitet e SAI-ve

pjesëmarrëse në përmbushjen e misioneve të tyre, si dhe për të rritur

përgjegjshmërinë dhe cilësinë e qeverisjes në mbarë botën.

GAO e inicioi këtë program në vitin 1979, në përgjigje të rritjes së shpenzimeve të

qeverisë federale jashtë vendit dhe nevojës për të përforcuar llogaridhënien mbi

këto fonde, si dhe nën moton e INTOSAI “Experientia Mutua Omnibus Prodest” (nga

eksperienca e përbashkët, përfitojnë të gjithë).

Mbi 580 zyrtarë të niveleve mesatare dhe të lartë, të SAI-ve nga mbi 105 vende

pjesëmarrëse, janë diplomuar nga ky program. Shumë nga këta pjesëmarrës më

vonë janë promovuar në detyra të ndryshme shtetërore si Auditorë ose Zëvendës

Auditorë të Përgjithshëm, Ministra dhe/ose funksione të tjera të larta shtetërore.

Për këtë vit marrin pjesë 20 përfaqësues nga 15 shtete të ndryshme të botës.

Në këtë program intensiv studimi 4 mujor, përveç temave të ndryshme të

prezantuara nga lektorët e GAO-s, pjesëmarrësit kanë mundësinë të ofrojnë dhe

praktikat më të mira të auditimit të cilat zbatohen në vendet e tyre respektive. Na

bën të ndjehemi krenarë fakti se edhe pse jemi ndër SAI më të vegjël pjesëmarrës,

prezantimi i kryer nga ne mbi rolin, detyrat, përgjegjësitë dhe sidomos

performancën e KLSH-së, ishte një ndër prezantimet që tërhoqën vëmendjen dhe

pati pëlqyeshmërinë më të lartë të pjesëmarrësve.

Nga Kontrolli i Lartë i Shtetit për 10 vjeçarin e fundit, kjo është pjesëmarrja e tretë

në këtë program, me një total prej 5 audituesish. Nën moton e INTOSAI

“Experientia Mutua Omnibus Prodest” (nga eksperienca e përbashkët, përfitojnë të

gjithë), KLSH ka sjellë në shqip “Standardet e Auditimit të Qeverisë” ose ndryshe

Alfon GABILI


“Libri i Verdhë”, një botim i GAO-s, si dhe është në proces përkthimi të botimit

“Standardet e Kontrollit të Brendshëm në Qeverinë Federale” ose ndryshe “Libri

Jeshil”. Këto dy manuale shërbejnë si një udhërrëfyes në përmirësimin e cilësisë së

auditimit dhe qeverisjes së përgjithshme.

Vlen të theksohet dhe fakti që për herë të parë në historinë e tyre, këtë vit marrin

pjesë dhe 2 audituese nga Zyra Kombëtare e Auditimit të Republikës së Kosovës.

Edhe pse është pjesë aktive e INTOSAI dhe EUROSAI, Zyra Kombëtare e Auditimit të

Republikës së Kosovës, në këto organizata përfaqësohet në cilësinë e vëzhguesit. Ky

program ofron mundësinë për të shkëmbyer pikëpamjet dhe për të ndarë përvojën

e SAI-t të Kosovës me atë të SAI-ve të tjerë pjesëmarrës.


230 Botime 2018

RËNDËSIA E KOMUNIKIMIT INSTITUCIONAL

nga Brendon KOTORRI – Auditues, KLSH,


Një muaj më parë pata mundësinë të përfaqësoja Kontrollin e Lartë të Shtetit në

Qendrën për Ekselencë në Financë, në Lubjanë të Sllovenisë, ku mbajt trajnimi

“Përmirësimi i aftësive të komunikimit të folur dhe të shkruar”. Në këtë trajnim

morën pjesë specialistë dhe drejtues të departamenteve të komunikimit me

mediat, publikun dhe marrëdhënieve me jashtë të institucioneve financiare të

rajonit.

Pjesëmarrja në aktivitete të tilla është mbi inkurajuar dhe mbështetur për

punonjësit e KLSH gjatë viteve të fundit. Shifrat tregojnë se në Kontrollin e Lartë të

Shtetit, një punonjës kalon rreth 25 ditë në vit duke u trajnuar brenda ose jashtë

vendit. Kjo tregon angazhimin maksimal për rritjen e kapaciteteve dhe aftësive të

punonjësve të KLSH, të shërbyesve publikë të këtij institucioni. Ky investim tek rritja

e kapaciteteve të punonjësve, është një kapital kumulativ i cili mund të japë rezultat

direkt por edhe afatgjatë në përmirësimin e administratës publike shqiptare në

tërësi. Është një shenjë e dukshme e një kulture pune që jo vetëm merr prej

punonjësit, por edhe i kthen atij investim direkt në formimin e tij profesional.

Gjatë trajnimit mbi komunikimin, të zhvilluar nga CEF, u vendos shumë theksi tek

kultura organizative e mjedisit të punës. Sipas studiuesve, kultura organizative

ndikon drejtpërdrejtë në komunikimin me qytetarët. Sa më i hapur dhe komod të

jetë komunikimi brenda institucional, aq më e thjeshtë është për institucionin të

bashkëbisedojë me qytetarin. Trajnimi u zhvillua nga ekspertë të fushës së

komunikimit nga Irlanda. Në ditën së parë të trajnimit, u parashtrua për

pjesëmarrësit, disa nga teknikat e të shkruarit institucional, të cilat nëse aplikohen

përmirësojnë komunikimin efektiv. Për ekspertet nga Irlanda, ka disa rregulla, që i

ndihmojnë tekst shkruesit dhe zëdhënësit e institucioneve, për të komunikuar më

mirë dhe më thjeshtë me publikun. Së pari, duhet të kemi parasysh audiencën të

Brendon KOTORRI


cilës po i drejtohemi, dhe duhet të marrim në konsideratë edhe anëtarin më të

pakualifikuar të shoqërisë për të kuptuar terma teknikë. Kësisoj, lind si detyrë e

institucioneve që të përdorin një gjuhë sa më të thjeshtë në mënyrë që cilido

qytetar të mund të kuptojë lehtësisht mesazhin që po komunikohet. Së dyti,

mesazhi duhet të jetë i çliruar nga ujërat e tepërta. Në këtë mënyrë, administrata

publike bëhet më e afërt dhe më e drejtpërdrejtë me qytetarin. Së treti, të mos

përdoren metafora dhe analogji të cilat e komplikojnë mesazhin.

Teksa dëgjoja këto këshilla, fillimisht bëja një lloj hamendësimi nga përvoja

personale, se sa pak i zbatojnë institucionet shqiptare këto rregulla, dhe sa punë

duhet bërë që komunikimi publik të rafinohet, dhe sidomos të përmirësohet dhe

humanizohet sjellja me qytetarin nëpër sportelet e pensioneve, sportelet e gjendjes

civile, të hipotekave, qendrave shëndetësore, dhe gjithëfar lloj dritaresh që tek ne

ende janë të blinduara me kangjella, si shenjë e qartë e distancës që kërkon të

krijojë shteti me qytetarin. Sikur të mos mjaftonte burokracia etatiste.

Më pas, përtej pesimizmit, më erdhën ndërmend gjashtë këshilla mbi të shkruarit

institucional nga George Orwell, të cilat i shkruan tek vepra e tij “Politics and the

English Language." Aty Orwell parashtron, se në mënyrë që komunikimi

institucional të jetë efikas dhe i pagabueshëm, duhen ndjekur disa rregulla:

- Të mos përdoren asnjëherë metafora apo figura letrare artistike;

- Mos përdor një fjalë të gjatë kur mund të përdorësh një të shkurtër;

- Nëse mund ta heqësh një fjalë nga fjalia, gjithmonë hiqe;

- Mos përdor fjali pësore kur mund të përdorësh shkakore;

- Mos përdor një fjalë të huaj, zhargon, teknike, nëse mund ta

zëvendësosh me një fjalë të përdorimit të përditshëm;

- Mos i zbato këto rregulla nëse mesazhi u bë më keq se ç’ishte.

Me siguri, kultura e shërbimit publik, do të ishte krejt ndryshe nëse këto rregulla do

t’i zbatonte çdo institucion.

Dita e dytë e trajnimit u fokusua tek menaxhimi i deklaratave për shtyp dhe

situatave të krizave. Pjesëmarrësit u përballën me simulime të situatave konkrete të

cilat duhen menaxhuar në përditshmërinë e punës me mediat dhe publikun.

Trajnimi u realizua më së shumti përmes interaktivitetit dhe detyrave praktike. Pas

shkëmbimeve të shumta, u ftova përkrah trajnuesve për të ndarë me pjesëmarrësit


232 Botime 2018

nga i gjithë rajoni, për rreth një orë, disa këshilla praktike mbi komunikimin politik,

gjuhën e trupit dhe menaxhimin e imazhit në studio televizive. Kjo ligjëratë u

mirëprit nga të pranishmit, dhe secili prej tyre e gjente veten tek skenarët e gjuhës

së trupit të cilat parashikojnë një komunikim të suksesshëm.

Strategjia e Komunikimit të KLSH 2018 -2022, parashikon ndër të tjera, përgatitjen e

një grupi audituesish nga institucioni, të cilët të mirë trajnohen posaçërisht për

përfaqësimin e KLSH në median vizive, si në intervista ashtu edhe në debate

televizive. Formimi i këtij grupi do të sillte një hapje më të madhe të institucionit

karshi publikut të gjerë, si dhe do të mundësonte një komunikim më të

drejtpërdrejtë me qytetarin.

Në Lubjanë, shkëmbimet me pjesëmarrësit e tjerë, më dhanë mundësinë të kuptoj

se jo vetëm problemet tona janë të ngjashme në të gjithë rajonin, por se edhe

zgjidhja për shumicën e këtyre problemeve është më shumë bashkëpunime dhe

shkëmbime rajonale, për të krijuar përfytyrimin e një kulture ballkanike që i

përfshin të gjitha kulturat tona të mëvetshme. Me siguri ka ardhur koha që në

Shqipëri, debatet në hapësirën publike të mos i dominojë gjuha e rëndomtë e

politikës apo e analistëve të paguar, por gjuha e ekspertëve për hir të mirë

informimit.

Manola NAÇO


KLSH NJË MODEL LARG “AMNEZISË INSTITUCIONALE”

nga Manjola NAÇO – Drejtor i Përgjithshëm, KLSH,

botuar në gazetat “Sot” dhe “Standard”, më 23 dhe 25 qershor 2018.

KLSH e shikon veten si një katalizator jo vetëm për mirëqeverisjen dhe

transparencën në menaxhimin e fondeve buxhetore por edhe për një

përgjegjshmëri më të lartë menaxheriale të strukturave shtetërore. Misionin dhe

funksionin e saj, KLSH e ka parë të lidhur me kontributin e drejtpërdrejtë për

përmirësimin e menaxhimit të financave publike, kryesisht duke adresuar risqet

kryesore të lidhura me konsolidimin fiskal, borxhin publik, sistemin e prokurimit

publik, kontabilitetin dhe raportimin financiar. Këto adresime janë shoqëruar edhe

me rekomandime për ndërhyrje të rëndësishme lidhur me krijimin e sistemeve

efektive të kontrollit të brendshëm, kontrolle të cilat bazuar në auditimet e

realizuara janë në shumicën e rasteve jo funksionale etj. Megjithatë, KLSH nuk do të

ishte rritur kaq shpejt nëse nuk do të kishte kuptuar historinë që mbart në vetvete

dhe nuk do të kish studiuar ciklet në të cilat ka kaluar zhvillimi institucional.

KLSH, ka hyrë në kujtesën dhe trashëgiminë historike me kontribute të

dokumentuara, pavarësisht fazave në të cilat ka kaluar historia e zhvillimit të tij.

Përvoja e mbartur në vite, tipologjitë institucionale në rrjedhën historike,

deformimet e pësuara gjatë periudhës së komunizmit dhe zhvillimi jo i

qëndrueshëm pas viteve 1990-të, përbëjnë vlerë jo vetëm historike por për më

tepër institucionale. Historia duhet të kujtohet me arritjet dhe kufizimet që ka patur

pasi vetëm kështu, institucioni arrin të ketë një vizion të qartë për të ardhmen.

Nëse nuk arrijmë të studiojmë dhe të kuptojmë historinë e Institucionit, rrezikohemi

ta përsërisin atë.

Efektet që ka patur “amnezia institucionale” shkaktuar nga ndryshimet e

vazhdueshme të strukturave shtetërore shqiptare, që i kanë dhënë mundësinë KLSH

të kuptojë se çfarë është më e rëndësishme për krijimin e një dimensioni të ri

institucional. Vetëm përmes një lidershipi të fortë dhe vizionar KLSH arriti që përpos


234 Botime 2018

arritjeve në fushën e auditimit në plotësimin e misionit kushtetues, të kultivonte në

mënyrën më bashkëkohore të mundshme memorien institucionale. Kërkohej

vullnet dhe vizion i qartë që të dokumentohej historia e KLSH, përmes një muzeu

“me stil modest”. Ky muze në çdo moment do të transmetojë ndër breza rrugën

përmes të cilës KLSH arriti të rritej dhe të arrinte në atë që është kthyer sot një

Institucion model që mund të përfaqësohet denjësisht në mjediset e INTOSAI-t dhe

EUROSAI-t.

Një njohës i thellë i zhvillimeve të KLSH, mund të thotë me bindje se periudha 2012-

2018, është periudha më e suksesshme në konsolidimin e Kontrollit të Lartë të

Shtetit, e lidhur me miratimin e një ligj në përputhje me modelet më të mira

ndërkombëtare që rregullojnë aktivitetin e institucioneve supreme të auditimit

(Ligji 154/2014), në përputhje me atë që është kushtetuta e institucioneve tona

Deklarata e Limës dhe më pas asaj të Meksikos që shpalos parimet mbi të cilat

mbështetet dhe garantohet pavarësia institucionale.

Po ku qëndron KLSH krahasuar me të kaluarën e saj?

Së pari, flasim për një institucion me një pavarësi të sanksionuar qartë në kornizën

ligjore të saj, krahasuar me një pavarësi të munguar apo të cënueshme në çdo

moment.

Së dyti, kemi një institucion që po hedh hapa të sigurtë dhe të qëndrueshëm në një

model auditimi të bazuar mbi Standardet Ndërkombëtare të Auditimit INTOSAI.

Së treti, janë vendosur kanale efektive komunikimi të vazhdueshëm (përmes

publikimeve, prezencës në shtyp, konferenca shkencore, workshop-e dhe një faqe

web me informacion të përditësuar dhe mjaft të pasur), në dallim nga një histori

hermetike dhe të mbyllur të trashëguar.

Së katërti, sot kemi një Institucion që ka një bashkëpunim të ngushtë me SAI

homologe, duke marrë pjesë në grupe pune të komunitetit EUROSAI dhe duke u

përfaqësuar denjësisht edhe në takimet e komunitetit INTOSAI, një praktikë e

munguar më parë.

Së pesti, sot flitet për kapacitete njerëzore të ngritur në një nivel më të lartë.

Profesionalizmi i rritur (Profesorë, PhD të fushës së financës dhe kontabilitetit,

auditues me certifikim ndërkombëtar në fushën e auditimit) vjen kundrejt një

historie me auditues me eksperiencë në fushat respektive.

Manola NAÇO


Së gjashti, KLSH ka hartuar dhe implementuar një kornizë matje performance sipas

modeleve europiane duke gërshetuar treguesit sasiorë të auditimit me ato cilësor.

Indeksi i dobishmërisë së auditimit për periudhën 2012-2017, është 101.8 lekë, 5

herë më i lartë se indeksi i dobishmërisë për periudhën 2001-2011, ndërkohë që kur

flitet për nivelet e dëmit ekonomik niveli mesatar i zbuluar për vitin 2012-2017

është 202.6 miliard lekë krahasuar me 47.7 miliard lekë të zbuluar për periudhën

2001-2011, por tregues të tillë sasior nuk arrijnë të japin përmasat e transformimit

që ka pësuar auditimi dhe puna e KLSH. Në këtë kontekst treguesit sasiorë janë

vendosur përkrah treguesve cilësore për të paraqitur një kornizë që ti shërbejë jo

vetëm monitorimit të punës audituese por të jetë edhe një dritare e hapur për

qytetarët, për të kuptuar dhe lexuar më mirë dhe lehtë punën tonë.

Modeli i zgjedhur nga KLSH është vizioni drejt të ardhmes duke kuptuar dhe mësuar

nga gabimet e bëra. Konsolidimi dhe modernizimi i KLSH, kërkon që memoria

institucionale të ruhet dhe të ecet përpara. Autoriteti i KLSH, varet së shumti në

profesionalizmin e stafit të saj, koncept që tejkalon njohuritë dhe eksperiencën e

auditimit, dhe që lidhet me qënien njerëzore.

Një mendje e pavarur, një qasje konstruktive dhe mendimi kritik ndihmojnë

auditimin dhe e përmirësojnë atë. Duhet të performojmë me kujdes, paanësi dhe

profesionalizëm të lartë, që të kemi produkte cilësore, konstruktive dhe në kohën e

duhur. Duhet të rrisim kanalet e komunikimit, për të përçuar në media dhe përmes

saj tek qytetari punën tonë. Ky komunikim duhet të jetë i thjeshtë dhe i

kuptueshëm. Asnjëri nuk do të auditohet, për misioni i KLSH, është garantimi që çdo

lek shpenzohet në mënyrë të drejtë dhe ligjore. Ky mision është një obligim

kushtetues dhe një përkushtim për qytetarin, i cili duhet të besojë tek ne.


236 Botime 2018

KLSH DHE SFIDAT E INSTITUCIONEVE SUPREME TË AUDITIMIT NË MENAXHIMIN E BURIMEVE PUBLIKE

nga Mimoza BEDINI – Audituese, KLSH,


Vendimet për mënyrën e shpërndarjes së fondeve publike ndërmjet agjencive dhe

aktiviteteve, pasqyrojnë qëllimet e qeverisë për politikat dhe ofrimin e shërbimeve.

Por vendimet se ku duhet të shpenzohen paratë janë efektive vetëm nëse këto para

shpenzohen për destinacionin e përcaktuar dhe nëse këto para shpenzohen në

mënyrën e duhur. SAI-et janë ndër institucionet më të rëndësishme për të siguruar

që kjo të ndodhë. Megjithëse vetë qeveria luan rolin parësor në zbatimin e

buxhetit, SAI-i kontrollon nëse buxheti është zbatuar në mënyrë të duhur dhe sipas

prioriteteve.

Në shumicën e vendeve legjislatura duhet të luajë një rol të rëndësishëm në

zbatimin e gjetjeve dhe rekomandimeve të auditimit. Megjithatë, është SAI që

gjeneron hetimet për ekzekutimin e buxhetit të qeverisë dhe diagnostikon

problemet e mundshme. Për më tepër, raportet e SAI janë burimi i vetëm i pavarur i

informacionit mbi zbatimin e buxhetit. Si të tilla, ato shpesh janë burimi i vetëm i

informacionit të besueshëm, mbi efikasitetin dhe efektivitetin e qeverisë, në

dispozicion të publikut.

Deklarata e Limas e vitit 1977, deklaron se përmes punës së tyre të auditimit, SAI-t

duhet të ndjekin katër objektiva kryesore:

- Komunikimin e informacionit me autoritetet publike dhe publikun e gjerë

nëpërmjet publikimit të raporteve objektive;

- Zhvillimin e menaxhimit të shëndoshë financiar;

- Ekzekutimin e duhur të aktiviteteve administrative;

- Përdorimin e duhur dhe efektiv të fondeve publike.

Llojet e ndryshme të auditimeve për diagnostikimin e probelemeve janë:

Mimoza BEDINI


Auditimet financiare, vlerësojnë saktësinë dhe drejtësinë e procedurave të

kontabilitetit të përdorura nga një agjenci qeveritare dhe pasqyrat financiare të

prodhuara. Pyetja kryesore që heton është: "A japin deklaratat ose raportet e

audituara në mënyrë të saktë gjendjen financiare dhe/ose aktivitetin e subjektit të

audituar?" Pa auditime të tilla, është shumë e vështirë që ne të dimë se çfarë bën

qeveria me burimet publike, nëse dokumentet me këtë informacion do të

publikoheshin ndryshe.

Auditimet e përputhshmërisë, vlerësojnë nëse fondet janë përdorur për qëllimet për

të cilat janë ndarë nga legjislativi dhe në përputhje me ligjet dhe rregulloret

përkatëse. Pyetja kryesore që ata kërkojnë është: "A është subjekti i audituar në

përputhje me ligjet dhe rregulloret në fuqi?" Transaksionet rishikohen për të

përcaktuar nëse departamentet qeveritare dhe agjencitë janë në përputhje me të

gjitha ligjet dhe rregulloret përkatëse. Pa auditimet e përputhshmërisë nuk do të

dimë, për shembull, nëse burimet e buxhetuara janë shpenzuar për artikujt e

miratuar nga legjislativi.

Disa SAI-e kryesisht në vendet e zhvilluara, kanë filluar të lëvizin përtej këtyre

funksioneve themelore të auditimit për të vlerësuar "përdorimin e duhur dhe

efektiv të fondeve publike". Kjo ka çuar në hulumtimin e auditimeve të

performancës, të njohura edhe si auditime për vlerën e parave që analizojnë kosto-

efektivitetin, efikasitetin operacional dhe efektivitetin e përgjithshëm të

programeve qeveritare në arritjen e objektivave të tyre.

Të gjitha SAI-et e Shteteve Anëtare të BE-së kryejnë auditime të performancës,

ndërsa auditimi i performancës përgjithësisht interpretohet duke iu referuar

ekonomisë, eficiencës dhe efektivitetit, shtete të ndryshme e interpretojnë këtë në

mënyra të ndryshme. Në Francë, fokusi është në arritjen e objektivave të

dëshiruara nëpërmjet vlerësimit të programit. Në Portugali, auditimet e

performancës kanë tendencë të përqëndrohen në zhvillimet kundër performancës

së kaluar, në vend që të jenë tregues të praktikës së mirë.

Pa auditime të vlerës së parave, nuk do të dimë nëse agjencitë zbatuese kanë

përdorur burimet publike në mënyrën më efikase dhe efektive të mundshme.

Prandaj, ato janë një pjesë integrale e procesit të sigurimit që procesi i zbatimit të

buxhetit ndjek objektivat e politikave në masën më të madhe të mundshme.

Disa vëzhgues e shohin auditimin e performancës si një luks që vendet e varfëra nuk

mund të përballojnë dhe argumentojnë se puna kryesore e SAI-ve duhet të mbetet


238 Botime 2018

auditimi financiar dhe përputhshmërisë. Duke pasur parasysh se shqetësimi kryesor

i qytetarëve është ofrimi i shërbimeve nga qeveria, është e vështirë të shihet se si

SAI-t mund të shmangin vlerësimin e performancës në një periudhë afatgjatë.

Por cilat janë sfidat që përballet një SAI?

Sfidat me të cilat përballet një SAI, klasifikohen në institucionale, teknike dhe

politike.

Sfida institucionale, SAI-t shfaqin disa sfida si çdo institucion në vendet në zhvillim.

Sfida kryesore është kapacitet i ulët për përmbushjen e funksionit të tyre kryesor.

Zakonisht SAI-et nuk janë të financuara sa duhet dhe nuk kanë numrin e duhur të

stafit.

Sfida teknike, zhvillimet në teknologjinë e informacionit dhe qasjet e reja në

menaxhimin e financave publike kanë krijuar sfida të reja teknike për SAI-t. Për të

kryer funksionet e tyre të auditimit financiar bazë, aftësitë e teknologjisë së

audituesve duhet të forcohen në mënyrë që ata të mund të monitorojnë në mënyrë

efektive transaksionet elektronike, të tilla si prokurimi elektronik dhe të kenë qasje

në sistemet dhe të dhënat e qeverisë.

Sfida politike, sfidat politike me të cilat ballafaqohen SAI janë të dyfishta. Ata duhet

të mbrojnë pavarësinë e tyre dhe të imponojnë rekomandimet e tyre mbi

ekzekutivin.

SAI-t mund të mbahen nën kontroll nga ekzekutivi që kontrollon buxhetet e tyre.

Kontrolli mbi buxhetet e SAI, i jep ekzekutivit aftësinë jo vetëm për të ndikuar

drejtpërsëdrejti në atë që duhet audituar dhe raportuar, por edhe fuqinë për të

kontrolluar në mënyrë indirekte fushën e punës së SAI-ve. Buxheti i një SAI

përcakton numrin dhe nivelin e pagave, numrin e auditimeve që mund të kryhet

dhe shkallën në të cilën raportet e auditimit mund të shpërndahen dhe

komunikohen. Në këtë mënyrë, kontrolli mbi financat i jep qeverisë një kontroll jo

të shëndoshë mbi aftësinë e SAI-ve për të audituar agjencitë dhe ministritë e tyre.

Sfida e dytë politike që hasin SAI-t është se ata nuk kanë autoritet të mjaftueshëm

për të siguruar që gjetjet dhe rekomandimet e auditimeve të zbatohen brenda

procesit të menaxhimit të burimeve publike. Në shumë raste SAI-t arrijnë të kryejnë

auditime në kohë dhe të bëjnë rekomandime të mira për veprime korrigjuese, por

ato mund të injorohen ose të mos zbatohen plotësisht nga ekzekutivi duke u

shoqëruar me pandëshkueshmëria politike, do të thotë që këto rekomandime ende

injorohen ose që zyrtarët e atakuar nuk janë sanksionuar.

Mimoza BEDINI


Niveli i zbatueshmërisë së rekomandimeve të institucionit të auditimit të jashtëm

publik në Shqipëri është i kënaqshëm, në shifrat 60-70 % (referuar statistikave të

KLSH) i ngjashëm me nivelet e SAI-ve të rajonit dhe atyre të zhvilluara, por

problematikë ngelet zbatueshmëria e ulët e propozimeve të KLSH për largim nga

puna të zyrtarëve të lartë të denoncuar nga institucioni. KLSH nëpërmjet

bashkëpunimit me Parlamentin, veçanërisht me Komisionin e Ekonomisë dhe të

Financave, si edhe me Qeverinë, shoqërinë civile dhe median do të rrisin

efektivitetin dhe pavarësinë reale të KLSH-së duke zbatuar rekomandimet e dhëna,

si një tregues i drejtpërdrejtë i vullnetit politik për luftën reale ndaj korrupsionit.


240 Botime 2018

KLSH, RRUGËTIM PËR NË BE

nga Miranda HAXHIA – Audituese, KLSH,

botuar në gazëten “Telegraf”, më 26 qershor 2018.

Të aspirosh për BE është çështje e shtruar për zgjidhje, të bëhesh instrument për të

ndihmuar këtë rrugëtim është pjesë e zgjidhjes së çështjes. Kush mund të jetë një

instrument i tillë, a mund të kemi një tillë? Sigurisht që po, parë në këtë

këndvështrim Kontrolli i Lartë i Shtetit është pjesë e këtij mekanizmi me rolin e tij

kushtetues.

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë duke i dhënë tagrin e institucionit më të lartë

të kontrollit ekonomiko financiar në Shqipëri, i njeh të drejtën ndërmjet të tjerash

të auditojë përdorimin e fondeve publike nga organet e qeverisjes qendrore dhe

vendore. Për këtë qëllim, legjislacioni i prokurimit publik i cili ka si objekt

përcaktimin e rregullave që zbatohen për prokurimin e mallrave, shërbimeve dhe

punëve publike kërkon përqasjen me direktivat e reja të BE-së lidhur me

prokurimin publik.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, duke qenë anëtar i institucioneve supreme ndërkombëtare

të auditimit me pjesëmarrjen aktive në arenën ndërkombëtare po luan një rol të

rëndësishëm në përqasjen e direktivave të BE-së.

Përfaqësimi i KLSH-së në Maj 2018, në Sofje të Bullgarisë, nga Kryetari, z. Bujar

Leskaj, znj. Lindita Milo (Lati), Drejtore e Përgjithshme dhe z. Fatos Çoçoli, ekspert i

jashtëm, ku Zyra Kombëtare e Auditimit të Bullgarisë (BNAO) organizoi nën

Presidencën Bullgare të Këshillit të Bashkimit Europian, Konferencën e Nivelit të

Lartë me titull “Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit në rritjen e

Përgjegjshmërisë, Transparencës dhe Integritetit në Sektorin Publik”, tregoi qartë

sfidat e KLSH-së në Shqipëri për forcimin e pavarësisë institucionale dhe

kushtetuese.

Në vijim Seminari i organizuar në Maj të 2018 nga Gjykata Greke e Auditimit lidhur

me azhurnimin e dokumenteve të Auditimit të Prokurimit Publik të përgatitura nga

Miranda HAXHIA


Komiteti i Kontaktit i Institucioneve Supreme të Auditimit të Bashkimit Europian, ku

KLSH ishte pjesëmarrëse, flet qartë për rolin e saj aktiv.

Pjesëmarrja e Shqipërisë përfaqësuar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit në këtë seminar

ishte pozitive për faktin se SAI-et patën mundësinë të njiheshin me mjetet, të

informoheshin mbi zhvillimet më të fundit të legjislacionit europian të prokurimit

publik dhe jurisprudencës si dhe të diskutonin çështjet e auditimit të prokurimeve

publike dhe të shkëmbenin përvojat me SAI të tjera të BE-së. Me qëllim që

audituesit të jenë të vetëdijshëm për dokumentet e përditësuara duhet të

promovojnë përdorimin efektiv të këtyre dokumenteve, në auditimet e kryera prej

tyre lidhur me prokurimet publike në një mjedis të BE-së.

Kontrolli i Lartë i Shtetit me pjesëmarrjen në këtë seminar, pati mundësinë të njihet

me ndryshimet kryesore të paraqitura në Direktivat 2014 të Prokurimeve Publike të

BE-së si dhe të ndante me SAI-et si motra rezultatet e përditësuara të auditimit në

fushën e auditimit të prokurimeve publike.

Fokusi i këtij shqyrtimi përbëhej kryesisht nga:

• Përshkrimi i përmbajtjes së re të Direktivave Europiane për prokurimin

publik;

• Azhurnimi i referencave në jurisprudencën e GJEDNJ;

• Përfshirja e referencave për shkeljet më të zakonshme të prokurimeve

publike;

• Redaktimi i pyetjeve të auditimit në lidhje me direktivat (duke përfshirë

procedurat e reja të prokurimit dhe fushat e reja të trajtuara, siç janë

ndryshimet në kontratat dhe koncesionet);

• Përditësimi i shënimeve për disa pyetje të listës së kontrollit;

• Përditësimi i përmbledhjeve të raporteve të auditimit të SAI-ve në datën

aktuale.

Duke qenë se legjislacioni i prokurimit publik në Shqipëri u hartua i orientuar nga

legjislacioni përkatës i BE-së, roli aktiv i KLSH në takimet ndërkombëtare organizuar

për përqasjen dhe përafrimin e legjislacionit vendas me Direktivat e BE-së do ta

ndryshojë rrënjësisht sistemin e prokurimit publik në Shqipëri. Për këtë qëllim, roli i

Kontrollit të Lartë të Shtetit është domethënës dhe shërben si instrument kalimi për

në BE.


242 Botime 2018

Përafrimi i legjislacionit të prokurimit publik me acquis communnataire është i

rëndësishëm. Duke qenë se, përafrimi me Direktivat e BE-së nuk është i plotë pasi

dhe vetë Direktivat shoqërohen me ndryshime të herëpashershme, KLSH është

organizmi që transmeton këto ndryshime duke diktuar nevojën e përmirësimit të

legjislacionit shqiptar mbi prokurimin publik. Ndryshimet kanë si qëllim kryesor

përafrimin e mëtejshëm të legjislacionit në ato raste ku ai nuk vjen në përputhje me

Direktivat.

Në këtë aspekt, përherë e më shumë themi me bindje të plotë se KLSH me vullnetin

e mirë të transmetojë ndryshimet e Direktivave të BE-së në fushën e prokurimit

publik shërben si instrument kalimi për në BE.

.

Koço SOKOLI


nga Koço SOKOLI – Përgjegjës Sektori, KLSH,


Institucioni i auditimit më të lartë publik, Kontrolli i Lartë i Shtetit, në këto gjashtë

vitet e fundit, ka tërhequr gjithnjë vëmendjen e Kuvendit dhe të qeverisë, për

akumulimin e një borxhi të konsiderueshëm tatimor (detyrime të papaguara ndaj

Shtetit), i cili çdo vit rritet në përmasa alarmante.

Duke parë heshtjen qeveritare në përgjithësi dhe mosmarrjen e masave të

efektshme, KLSH ndërmori auditimin e performancës “Efektiviteti i masave të

ndërmarra nga Organet Tatimore në mbledhjen e detyrimeve të papaguara të

subjekteve tatimpaguese”. Ky auditim u krye në Drejtorinë e Përgjithshme të

Tatimeve dhe institucionet në varësi të saj, në Drejtoritë Rajonale Tatimore, duke u

shtrirë në Ministrinë e Financave, në Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave, në

Qendrën Kombëtare të Biznesit, në Zyrën Qendrore të Regjistrimit të Pasurive të

Paluajtshme dhe në Institutin e Sigurimeve Shoqërore, si institucione që kanë

detyrim zbatimin e masave shtrënguese të kërkuara nga Administrata Tatimore

Qendrore.

Fokusi ishte analiza e performancës së veprimtarisë së organeve qendrore tatimore

në drejtim të menaxhimit të detyrimeve të papaguara, me qëllim që kjo veprimtari

të ketë efektivitet të lartë dhe që buxheti i shtetit dhe në tërësi shoqëria të

përfitojë fondet e parashikuara nga dispozitat ligjore përkatëse. Në këtë mënyrë,

objekti i këtij auditimi ishte pasqyrimi i situatës reale në të cilën ndodhen detyrimet

e papaguara tatimore në vendin tonë, duke marrë në shqyrtim faktorët që janë të

lidhur ngushtë dhe ndikojnë drejtpërdrejtë në krijimin e këtyre detyrimeve,

veprimtarinë e vetë organeve tatimore qendrore dhe bashkëpunimin me

institucionet shtetërore për marrjen e masave shtrënguese deri në vjeljen e këtyre

detyrimeve.

REKOMANDIMET E KLSH-së PËR ZGJIDHJEN E DETYRIMEVE TË PAPAGUARA (BORXHIT TATIMOR)


244 Botime 2018

Pyetja kryesore që grupi i auditimit shtroi ishte: A ka qenë efektive veprimtaria e

Organeve Tatimore në menaxhimin dhe marrjen e masave për mbledhjen e

detyrimeve tatimore të papaguara? Mesazhi që dha auditimi i KLSH ishte se

Administrata Tatimore Qendrore nuk ka arritur të menaxhojë detyrimet tatimore të

papaguara në afat dhe të zbatojë me efektivitet masat organizative dhe

shtrënguese për grumbullimin e tyre. Kjo evidentohet me rritjen e konsiderueshme

në vlerë dhe në numër të subjekteve me detyrime tatimore të papaguara me

vjetërsi mbi 2 vjeçare, duke ndikuar kështu negativisht në të ardhurat e Buxhetit të

Shtetit.

Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve nuk ka mundur të vjelë detyrimet e papaguara

nga subjektet tatimpagues, pasi nuk ka krijuar kushtet për zbatimin plotësisht të

kuadrit ligjor në fuqi nga drejtoritë rajonale, nuk ka kryer monitorimin dhe

kontrollin e duhur ndaj drejtorive rajonale tatimore të kësaj veprimtarie të

rëndësishme, si dhe bashkëpunimi me institucionet shtetërore ka qenë i pjesshëm,

duke ulur ndjeshëm efektivitetin e veprimtarisë së administratës tatimore

qendrore, në zbatimin e masave ligjore shtrënguese për mbledhjen e detyrimeve

tatimore të papaguara në afat.

KLSH rekomandon që objektivat dhe masat për zbatimin e misionit të Administratës

Tatimore Qendrore, duhet të mbështeten në bindjen se përmbushja vullnetare

mundësohet vetëm atëherë kur të gjitha funksionet për shërbimin ndaj klientit,

kontrollit tatimor dhe mbledhjes së detyrimeve të prapambetura do të trajtohen si

një tërësi veprimesh të ndërvarura dhe të mbështetura në modelin e menaxhimit të

riskut. Përzgjedhja e instrumenteve të përshtatshme për trajtimin e risqeve, si dhe

të kuptuarit e arsyeve se përse tatimpagues të ndryshëm, nuk janë në përputhje me

legjislacionin tatimor dhe të kontributeve shoqërore, do t’i mundësojnë

administratës të përdorë dhe përqendrojë burimet e saj në mënyrë efektive.

Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve është një institucion relativisht i paformuar

sipas standardeve europiane, por në vitet e fundit ka bërë progres në zbatimin e

praktikave moderne të administrimit të tatimeve. Është vënë në zbatim një sistem i

ri i teknologjisë së informacionit (IT). Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve gjithashtu

ka treguar përkushtim në përmirësimin e shërbimeve të tatimpaguesve. Dobësia

kryesore në punën e kësaj Drejtorie janë rezultatet e këqija në mbledhjen e

detyrimeve tatimore të papaguara në afat dhe ritmet e shpejta të rritjes së tyre.

Mbledhja e detyrimeve tatimore të papaguara në afat është drejtimi më i vështirë i

punës së organeve tatimore. Peshën më të madhe në krijimin e detyrimeve të

Koço SOKOLI


papaguara e zënë detyrimet e akumuluara nga njoftim-vlerësimet e kontrolleve

tatimore, vlerësimeve të bëra për tatimpaguesit, verifikimet në terren, gjobat dhe

interesat e sistemit informatik, si edhe nga pamundësia në përmbushjen e detyrimit

tatimor për shkak të situatës financiare e pasurore të tatimpaguesit.

Gjendja e detyrimeve tatimore të papaguara në afat përbëhet kryesisht nga

detyrimet tatimore të lindura nga 2-5 vite, me një peshë prej 58% të totalit të

borxhit, gjë që tregon se sasi të mëdha të detyrimeve tatimore të papaguara janë të

pa mbledhura, për të cilat DPT-së tashmë e ka praktikisht të vështirë të ndërmarrë

veprime të mëtejshme ligjore për mbledhjen e detyrimit me forcë. Kështu, vlera e

saktë e masës detyrimit tatimor të papaguar fryhet së tepërmi, duke sjellë si pasojë

nevojën e veprimeve spastruese, siç ka qenë ligji i faljes i zbatuar në vitin 2011 dhe

ligji i ri i miratuar tashmë nga Kuvendi dhe që ka hyrë në fuqi me 06.05.2017, për

faljen e detyrimeve tatimore e doganore të prapambetura.

Nga auditimi, KLSH konstatoi se nuk është zbatuar nga strukturat e mbledhjes me

forcë të ATQ kriteri ligjor i evidentimit të detyrimeve të papaguara tatimore, të pa

mbledhura, si edhe në asnjë rast nuk ka patur kërkesa pranë drejtorive rajonale

tatimore nga subjektet tatimpagues për shpalljen e detyrimit tatimor të pa

mbledhura dhe si rrjedhojë sektorët e mbledhjes me forcë nuk kanë zbatuar

praktika të tilla për shpalljen e detyrimit tatimor të pambledhshëm.

Nga auditimi i ushtruar në terren, përgjigjet e pyetësorëve të stafit të Administratës

Tatimore Qendrore dhe nga intervistat e zhvilluara me specialistët e mbledhjes me

forcë, rezulton se konsumohen shumë burime njerëzore dhe kohë, duke bërë

shumë procedura, mijëra njoftime që duhet të bëhen nga specialistët e borxhit në

drejtoritë rajonale tatimore për subjektet, duke qenë se pothuaj të gjitha drejtoritë

rajonale kanë më shumë subjekte me detyrime të papaguara sesa subjekte të

regjistruara, gjë që ka ndikuar edhe në efektivitetin e mbledhjes së detyrimeve

tatimore të papaguara.

Sistemi i ri elektronik tatimor C@TS i vënë në zbatim në vitin 2015 në të gjithë

Administratën Tatimore Qendrore, nuk është plotësisht përshtatshëm për punën e

përditshme të personelit të mbledhjes me forcë. Ky sistem punon me data dhe jo

me periudha tatimore, pra në rastin e arkëtimeve të cilat bëhen nga tatimpaguesit

për detyrimet në kohë reale apo të lindura rishtazi, këto arkëtime mbyllin borxhet e

prapambetura (ku përfshihen dhe detyrimet për të cilat subjekti mund të jetë në

proces gjyqësor, në apelim dhe në akt-marrëveshje) dhe njëkohësisht nuk mbyllin

detyrimet koherente, të cilat në vazhdimësi gjenerojnë gjoba dhe interesa. Është e


246 Botime 2018

pamundur të nxirren nga sistemi tregues sintetikë, të cilët do t’i shërbenin hartimit

të raporteve menaxheriale nga drejtuesit e strukturave të mbledhjes me forcë.

Nga të dhënat e dërguara prej Drejtorive Rajonale si dhe nga auditimi i kryer vihet

re se masat shtrënguese nuk janë të shtrira në të gjithë fazat e përcaktuara në

kuadrin ligjor, por janë mjaftuar vetëm me vendosjen e një mase dhe me tej

procedurat janë bërë pjesërisht ose janë ndërprerë.

Administrata tatimore është mjaftuar vetëm me zbatimin e kërkesave të nenit 89,

“Njoftimi dhe kërkesa për të paguar”, nenit 90, “Urdhri i bllokimit të llogarive

bankare të tatimpaguesit” dhe nenit 91, “Masa e sigurimit të detyrimit tatimor”.

KLSH ka konstatuar se nuk ka gjetur zbatim realizimi i procedurës së sekuestrimit e

më pas konfiskimit, të pasurisë së paluajtshme, të siguruar në favor të administratës

tatimore, në pronësi të tatimpaguesit, duke vijuar me zbatimin e procedurave të

Ankandit Publik dhe të ardhurat e përfituara, do të shkojnë për likuidimin e

detyrimeve tatimore të papaguara nga ana e tatimpaguesit.

Gjithashtu, nga ana e administratës tatimore nuk kanë gjetur zbatim kërkesat e

Ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008 i ndryshuar, që kanë të bëjnë me mbledhjen e

detyrimeve të prapambetura tatimore, konkretisht lidhur me “Fillimi i procedurës

së falimentimit”; “Transferimi i detyrimit tatimor palës së tretë”; “Përgjegjësia e

ortakut, aksionarit dhe administratorit” dhe “Procedurat për deklarimin e detyrimit

tatimor si të pambledhshëm”.

Përvoja e vendeve të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD)

tregon se autoritetet tatimore duhet t’i kushtojnë vëmendje të veçantë

parandalimit të krijimit të detyrimeve tatimore të papaguara. Dihet se sa më i vjetër

është borxhi tatimor, aq më e vështirë është mbledhja e tij dhe bazuar në

rrethanat, gjeneron më pak para.

Për këtë, Administrata Tatimore Qendrore duhet të ndërtojë strategji të

zbatueshme për parandalimin e hershëm të krijimit të borxhit tatimor. Në procesin

e mbledhjes së detyrimeve tatimore, administrata tatimore duhet të ndërmarrë

masa për të parandaluar krijimin e borxhit tatimor.

Si KLSH kemi rekomanduar që, lidhur me parandalimin e ekzekutimit të masave

shtrënguese, një rol të rëndësishëm ka edukimi i subjekteve tatimore, i cili mund të

realizohet nga administrate tatimore në disa mënyra. Administrata tatimore duhet

ta realizojë edukimin duke përgatitur mjaftueshëm materiale të shkruara të

propozimeve për masat që mund të merren për përmirësimin e procedurave të

Koço SOKOLI


deklarimit e të pagimit vullnetar të tatimeve, si dhe hartimin e materialeve të

shkruara të propozimeve për plane konkrete bashkëpunimi, ndërmjet shoqatave

profesionale tatimore, shoqatave të biznesit dhe Drejtorisë së Përgjithshme të

Tatimeve, lidhur me informimin dhe edukimin e tatimpaguesve.

.


248 Botime 2018

INVESTIMET E PASTUDIUARA NXJERRIN ZBULUAR DREJTUESIT E PUSHTETIT VENDOR

nga Besim BILERI – Auditues, KLSH,


Kryerja e reformës administrative dhe territoriale tek ne, pas zgjedhjeve vendore të

qershorit të vitit 2015, u përball me probleme të shumta dhe sfida ende të

pafituara. Ajo ka sjellë, krahas risive dhe përfitimeve, edhe dështime dhe

keqpërdorim flagrant të parave të taksapaguesve, në investime të pa studiuara dhe

me përfitim zero për komunitetet vendore.

Riorganizimi i pushtetit vendor në vitin 2015 u shoqërua me nxitimin e disa

komunave, që në prag të shkrirjes tyre, të kryejnë investime jo të domosdoshme,

pa kërkesë dhe interes të komunitetit, pa miratimin e Këshillit të Komunës, çka i ka

bërë këto objekte jo funksionale.

Ndër këta është dhe komuna Qerret Pukë, pasi investimi për ndërtimin e magazinës

frigoriferike të frutave në fshatin Gomsiqe, për vlerën rreth 10 milion lekë (të reja),

nuk ka funksionuar për periudhën 2015 dhe në vazhdim. Kështu Komuna Qerret në

muajin prill të vitit 2014 ka ndërtuar objektin “Pistë për vendosjen e dhomës

frigoriferike për fruta” për vlerën 4,4 milion lekë, ndërsa në muajin shkurt 2015 ka

ndërtuar mbi këtë pistë objektin “Magazinë frigoriferike frutash” për vlerën 5,4

milion lekë, me burim financimi nga Programi i Zhvillimit Rajonal-Shqipëria Veriore.

Pra objekti është ndërtuar në 2 faza, për vlerën totale 9, 9 milion lekë.

Qëllimi i ndërtimit të këtij objekti, sipas komunës, thuhet: “Për magazinimin dhe

ruajtjen e frutave të pyllit” por në fakt nuk ka rezultuar kështu, pasi në magazinën

frigoriferike mbi 2 vjet nuk është sjellë asnjë lloj frutash nga banorët dhe fermerët e

kësaj zone. Për rrjedhojë magazina frigoriferike nuk shfrytëzohet që kur është

ndërtuar në vitin 2015 dhe në vazhdim.

Planifikimi për këtë investim nuk ka qenë i studiuar, pasi nuk disponohen

aktmarrëveshje ose kontrata midis komunës dhe fermerëve të zonës, për furnizimin

Besim BILERI


me fruta, për sasinë e tyre në përputhje me kapacitetin dhe tonazhin që zë

magazina. Për rrjedhojë objekti qëndron si ngrehinë e boshatisur, madje përreth tij

qëndrojnë të stacionuar dengje bari, kontenierë, dhe automjete të personave

privatë. Njëkohësisht pajisjet frigoriferike të objektit si kompresorët, avulluesit,

panelet murale, gjeneratori nga mos funksionimi i tyre për një periudhë të gjatë

dhe në kushtet klimatike ekstreme të dimrit mund të dalin jashtë përdorimit.

Ky objekt i trashëguar nga komuna nuk ka shpresë për t’u shfrytëzuar në të

ardhmen, pasi nuk ka oferta dhe në territorin e Bashkisë Pukë disponohen disa

objekte te tjera që merren me ruajtjen e përpunimin e frutave. Po kështu dhënia

me qira e objektit për menaxhimin e tij nuk është mundësuar për 3 vjet, pasi nuk ka

pasur kërkesa. Adoptimi i objektit paraqet vështirësi, pasi materiali me të cilin është

veshur magazina është specifik dhe nuk mund të përshtatet përveç atij për të cilin

është ndërtuar.

Ky aset publik nuk është në funksion të qëllimit të ndërtimit tij, çka ka shkaktuar

vlerën 10 milion lekë mos efektivitet të fondeve publike, duke e lënë ndërtesën të

pa shfrytëzuar, të boshatisur, duke mos u zbatuar përgjegjshmëria e drejtuesve dhe

menaxherëve kryesorë që janë pjesë e vendim marrjes në përdorimin e fondeve

publike si dhe mos ushtrimin e transparencës në administrimin e këtij fondi.

Objektiv kryesor për komunën duhej të ishte përmirësimi dhe rritja e investimeve

për t’u përgjigjur me efektivitet dhe efiçencë kërkesave të zhvillimit të komunitetit,

shfrytëzimi në maksimum i burimeve për rritjen e të ardhurave nga shërbimet që

institucioni i ofron komunitetit, rritja e transparencës me publikun, zvogëlimi i

mundësive për shpërdorime dhe dëme ekonomike buxhetit të komunës, kjo në

përmbushjen e misionit të përcaktuar nga neni 3 i ligjit nr. 8652, datë 31.07.2000 “

Për Organizimin e Funksionimin e Qeverisjes Vendore” i ndryshuar, mision i cili nuk

është zbatuar për këtë rast.

Titullari, menaxherët kryesor të pushtetit vendor, njësia administrative Qerret e

bashkisë Pukë, duhet të marrin masa të shpejta për eliminimin e problematikave në

fushën e investimeve publike të trashëguara nga ish-komuna Qerret, me qëllim

mire-administrimin e fondeve dhe sigurimin e funksionimit afatgjatë të veprave

publike, për këtë fushë të rëndësishme të sektorit publik, duke vlerësuar,

konkretisht zgjidhjen e problemit të magazinës frigoriferike të fshatit Gomsiqe, si

aset i pashfrytëzuar dhe jo efektiv.


250 Botime 2018

Kontrolli i Lartë i Shtetit, në të gjitha auditimet e tij të zhvilluara pas qershorit 2015

(madje edhe më parë, për t’i paraprirë pasojave të një reforme administrative dhe

territoriale të nxituar, me auditimin e performancës për ndarjen e re territoriale në

vitin 2014), i ka parë të gjitha investimet vendore të audituara, në këndvështrimin e

dobisë reale të tyre ndaj komunitetit dhe ndaj raportit kosto-përfitim, duke

denoncuar me forcë rastet e investimeve të kryera jo në bazë të parimit të 3E-ve,

përdorimit me ekonomicitet, efektivitet dhe eficiencë të parasë publike.

Investimet e pastudiuara ose ato të realizuara keq, nxjerrin zbuluar drejtuesit e

pushtetit vendor dhe rasti i përshkruar më sipër duhet të jetë në qendër të

vëmendjes edhe për të gjithë drejtuesit e tjerë vendorë të vendit, për të reflektuar

dhe përmirësuar situatën në të ardhmen.

.

Luan KUKA, Artan MIRASHI


AKTIVITETI I HIPOTEKAVE NË FOKUSIN E KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT

nga Luan KUKA dhe Artan MIRASHI – Auditues, KLSH,


Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) ka vlerësuar në vazhdimësi si prioritetet të

rëndësishëm, informimin dhe transparencën me publikun, duke ndihmuar në

zgjidhjen ligjore të problemeve të qytetarëve, kjo e reflektuar edhe në programet e

auditimit të Zyrave Vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (ZVRPP),

duke vendosur si pikë të veçantë, auditimin e zbatimit të procedurave për kryerjen

e shërbimeve ndaj qytetarëve.

Duke i konsideruar Zyrat e Vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, si

institucione me ndjeshmëri të lartë, lidhur me cilësinë dhe ofrimin në kohë të

shërbimit ndaj qytetarit, si dhe transparencën në dhënien e informacionit, KLSH-ja

ka audituar aktivitetin e tyre në kontekstin e zbatimit afateve dhe procedurave

ligjore, për kryerjen e shërbimeve ndaj qytetarëve. Në auditimet e kryera janë

konstatuar në vazhdimësi shkelje të procedurave dhe afateve, duke

keqadministruar kërkesat e qytetarëve dhe tejkalimin e afateve në kryerjen e

shërbimeve të kërkuara, duke i kthyer qytetarët, nën pretekstin “plotësim

dokumentacioni”, por që në shumë raste këto kanë rezultuar sorollatje të padrejta,

që kanë sjellë si pasojë mungesën e transparencës së punës ndaj publikut dhe

mosfunksionimin e Sistemit të Kontrollit të Brendshëm, lidhur me integritetin e

punonjësve të ZVRPP-së. Në të gjitha ZVRPP-të e audituara, është konstatuar se nuk

ka Rregullore të Brendshme të Funksionimit të Administratës që të përshtatet me

kërkesat ligjore aktuale, për rrjedhojë nuk ka një përcaktim të kryerjes së detyrave,

lidhur me ushtrimin e kompetencave dhe mbajtjes së përgjegjësive, nga çdo

specialist deri tek regjistruesi si drejtues i institucionit.

Lidhur me praktikat e pa përfunduara, që janë në proces, konstatohen vonesa në

trajtimin përfundimtar të tyre, duke mos i bërë evidente afatet e zgjidhjes së tyre

dhe nxjerrjen e përgjegjësisë së zgjatjes dhe shkeljes së afateve.


252 Botime 2018

Në auditimet e kryera janë konstatuar probleme edhe me arkivat dixhitale, ku

hidhen të dhëna dhe dokumente që krijojnë dosjet përkatëse të pronave, pasi

sistemi dixhital i instaluar nuk krijon mundësi që të hedhësh dokumente, në mënyrë

të vazhdueshme dhe pa kufizim, gjë e cila sjell pasiguri në ruajtjen e informacionit

me të dhënat përkatëse për pronat, duke shkelur parimin e sigurisë,si një nga

parimet themelore mbi të cilat mbështet aktiviteti i ZVRPP-së.

KLSH ka audituar në mënyrë periodike dhe në vazhdimësi ZVRPP-të, lidhur me

zbatimin e procedurave ligjore për regjistrimin e pasurive të paluajtshme, të cilat

kanë rezultuar me shkelje ligjore, si dhe janë konstatuar veprime abuzive, gjatë

procesit të regjistrimit të pasurive të paluajtshme dhe kryerjes së transaksioneve

me pronat.

Konstatimi i shkeljeve dhe veprimeve abuzive, kanë rezultuar në forma dhe lloj të

ndryshme, që lidhen kryesisht me origjinën e dokumentacionit që ka shërbyer për

fitimin e pronësisë, por duke e diferencuar si një nga fushat më problematike,

mbetet regjistrimi i tokave bujqësore sipas Akteve të Marrjes së Tokës në Pronësi

(AMTP).

Në katër ZVRPP-të e audituara gjatë vitit të fundit, konkretisht: ZVRPP Lezhë, ZVRPP

Korçë, ZVRPP Skrapar dhe ZVRPP Malësi e Madhe, janë konstatuar shkelje të

shumta dhe janë zbuluar abuzime lidhur me pranimin e dokumentacionit dhe

regjistrimin e pasurive të paluajtshme të përfituar me Ligjin nr. 7501, datë

17.09.1991 “Për tokën”.

Aktet e Marrjes së Tokës në Pronësi (AMTP) të lëshuara nga Komisioni i ndarjes së

tokës në fshat, të cilat kanë shërbyer si akte të fitimit të pronësisë, në shumë raste

rezultojnë të parregullt me mungesë të elementeve dhe të korrigjuar, duke mos

plotësuar kriteret për të shërbyer si Titull Pronësie. Në vazhdimësi janë konstatuar

shkelje të procedurave ligjore lidhur me ndarjen e sasisë takuese të tokës për çdo

familje bujqësore, duke abuzuar në këtë drejtim pasi në shumë raste, familjet

bujqësore janë pajisur me disa akte pronësie duke përfituar tokë bujqësore më

tepër se sasia takuese, gjithashtu janë zbuluar abuzime të shumta lidhur me

ndryshimin e zërave kadastral të tokës, duke i kthyer si toka bujqësore, në shkelje

të procedurave ligjore, për ti ndarë më pas me AMTP të lëshuara në kundërshtim

me ligjin.

Shkeljet e konstatuara gjatë auditimit të ZVRPP Lezhë, ZVRPP Korçë, ZVRPP Skrapar

dhe ZVRPP Malësi e Madhe, të shprehura në shifra, ka rezultuar që ndryshimi i

Luan KUKA, Artan MIRASHI


zërave kadastral të tokës, duke i kthyer si toka bujqësore, ka sjell përfitim të

padrejtë për poseduesit e AMTP-ve, duke tjetërsuar pronën shtetërore me

sipërfaqe totale rreth 628 dynym, nga moszbatimi i kritereve ligjore për ndarjen e

tokës bujqësore, ka sjell përfitim të padrejtë për poseduesit e AMTP-ve, duke

tjetërsuar pronën shtetërore me sipërfaqe totale rreth 550 dynym, gjithashtu nga

regjistrimi pasurive sipas AMTP-ve, që nuk plotësojnë kriteret për të shërbyer si

Titull Pronësie, ka sjell përfitim të padrejtë për sipërfaqen totale rreth 12 dynym.

Problematikat dhe parregullsitë e konstatuara janë të shumta dhe i kanë zanafillat

që nga veprimet e kryera nga Komisionet e Ndarjes së Tokës, që në shumë raste

kanë vepruar me mungesë të përgjegjshmërisë, duke kryer veprime abuzive me

ndarjen e tokës, kjo kryesisht në zonat që kanë rëndësi në fushën ekonomike dhe

në atë të turizmit, ndërsa regjistrimi i pasurive që rrjedhin nga AMTP të parregullta,

ka ndodhur nga neglizhenca e punonjësve të ZVRPP-ve, në zbatimin me përpikëri të

procedurave ligjore të regjistrimit të pasurive.

Përfitimi i padrejtë nga individë të caktuar i këtyre sipërfaqeve të mëdha toke, duke

tjetërsuar nga pasuri shtet, kanë sjellë pasoja, duke ndikuar në rritjen e faturës

financiare për kompensimin e ish pronarëve, pasi këto sipërfaqe toke mund të

kalonin në fondin e kompensimit të ish pronarëve, duke ndikuar pozitivisht në

zbutjen e kësaj fature.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në përfundim të auditimeve në institucionet e ZVRPP-ve,

për të gjitha parregullsitë dhe shkeljet e konstatuara, ka rekomanduar zbatimin e

masave përkatëse për të bërë të mundur përmirësimin e gjendjes dhe minimizimin

e parregullsive, ndërsa për rastet e konstatuara si abuzive dhe korruptive, janë

përcjell në Institucionet kompetente.

Nisur nga problematikat që lidhen me regjistrimin e tokave bujqësore, që KLSH i ka

bërë prezent në vazhdimësi, është e domosdoshme ndërhyrja e strukturave

shtetërore, për të mundësuar kthimin në pronësi të shtetit të sipërfaqeve të tokës,

që janë përfituar padrejtësisht nga individë të ndryshëm, si dhe marrja e masave

për ti dhënë zgjidhje përfundimtare, lidhur me regjistrimin e tokave bujqësore.


254 Botime 2018

PËRPJEKJE PËR RUAJTJEN E MJEDISIT PËRMES NJË RASTI AUDITIMI

nga Xhuljeta ÇELAJ – Audituese, KLSH,


Shfrytëzimi i karrierave sipërfaqësore në zonën e Urës Vajgurore ka përfshirë

tashmë shumë zona të gjelbra, duke shfrytëzuar barbarisht faqet e kodrave të kësaj

zone, të cilat shfaqen të zhveshura dhe plot pluhur në momentet kur intensiteti i

punës së operatorëve ekonomik arrin maksimumin. Ndotja e ajrit që i shkaktohet

banorëve të zonës vjen si rrjedhojë e moszbatimit të kushteve të lejeve mjedisore

të operatorëve ekonomik të licensuar nga shteti, si edhe nga mungesa e inspektimit

dhe monitorimit efektiv të këtyre operatorëve nga organet shtetërore kompetente.

Pavarësisht auditimit të kryer nga KLSH në fund të vitit 2017 mbi cilësinë e ajrit në

vendin tonë, me fokus pikërisht cilësinë e ajrit në Urën Vajgurore, e në veçanti në

fshatrat Konizbaltë dhe Pashallinj e në lagjen Guri i Bardhë, vazhdojnë ende të

raportohen në median e shkruar po të njëjtat problematika të evidentuara nga

grupi i auditimit gjashtë muaj më parë.

Subjektet shtetërore lokale të përfshira në mbikëqyrjen mjedisore të subjekteve

ekonomike që ushtrojnë aktivitetin e tyre në zonën e sipërpërmendur janë

Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve Berat, Agjencia Kombëtare e Mjedisit,

Agjencia Rajonale e Mjedisit Berat dhe Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publik për sa i

takon raportimeve mbi sëmundshmërinë dhe vdekshmërinë.

Gjatë auditimit KLSH kreu dy vizita në terren dhe përgatiti dhe shpërndau një

pyetësor për banorët e zonës së Urës Vajgurore nga ku rezultoi se ISHMP Berat

gjatë ushtrimit të veprimtarisë së inspektimit asnjëherë nuk ka kontraktuar

ekspertë privatë me qëllim kryerjen e matjeve të shkarkimeve në ajër gjatë

inspektimeve që kryejnë në subjektet ekonomikë që ushtrojnë veprimtari

ekonomike në zonën e guroreve.

Duhet theksuar gjithashtu se ISHMP Berat nuk ka kryer verifikim apo inspektim të

vetmonitorimeve që kryejnë subjektet ekonomike në zbatim të dispozitave të Ligjit

Xhuljeta ÇELAJ


nr. 10463, datë 09.06.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit”. Operatorët ekonomik nga

ana e tyre e kanë përmbushur detyrimin ligjor për të paraqitur vetmonitorimin

sipas afateve të përcaktuara. Duke qenë se vetmonitorimet e paraqitura nga

subjektet ekonomikë realizohen në përputhje me dispozitat e ligjit cituar më sipër,

nga “laboratorë të akredituar”, ISHMP Berat nuk ka verifikuar vlerat e shkarkimeve

në ajër të raportuara nga subjektet duke i marrë ato të mirëqena dhe brenda

normave të lejuara. ISHMP Berat, ashtu si Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit dhe

Pyjeve, nuk është i pajisur me mjete logjistike matëse për të kryer matje në rastet e

inspektimeve rutinë dhe të programuara dhe për të verifikuar vërtetësinë e të

dhënave të shkarkimeve në ajër të vetmonitoruara nga subjektet. ISHMP Berat nuk

ka inspektuar nëse subjektet ekonomike respektojnë kushtet e lejes mjedisore sa i

takon respektimit të kushteve të transportit.

Nga vëzhgimi në terren, si edhe nga rezultatet e pyetësorëve të shpërndarë pranë

banorëve të zonës së studimit, ka rezultuar se mjetet e transportit të subjekteve

ekonomike përdorin rrugët e fshatit për transportin e materialeve. Mjetet në

shumicën e kohës lëvizin të pambuluara duke rritur riskun e aksidenteve fatale dhe

gomat e tyre rrisin nivelin e pluhurit duke mos qenë të lagura. Edhe për këtë

problematikë, ISHMP Berat nuk ka kryer inspektime dhe nuk ka vendosur asnjë

gjobë, ndërkohë që mjetet e rënda të operatorëve ekonomikë vazhdojnë të

amortizojnë rrugët, rrisin nivelin e ndotjes dhe rrezikojnë jetën e banorëve. Lidhur

me këtë problematikë, ka rezultuar se 91.7% e të anketuarve e perceptojnë si

problem thelbësor përdorimin e rrugëve nga kamionët e operatorëve ekonomik.

Gjithashtu, gjatë vizitës në terren grupi i auditimit i shoqëruar nga inspektorë të

Inspektoriatit Shtetëror të Mjedisit dhe Pyjeve të Qarkut Berat pa nga afër disa nga

aktivitetet ku shfrytëzohen karrierat sipërfaqësore nga operatorët ekonomik të cilët

nuk kishin leje mjedisore për të vazhduar aktivitetin e tyre. Për këtë arsye janë

gjobitur nga ISHMP Berat, por pavarësisht gjobës prej 500.000 lekë edhe pas një viti

operatori ekonomik vazhdon aktivitetin në pritje të miratimit të lejes mjedisore nga

autoritetet përkatëse. Ndëshkimi me gjobë në masën e përcaktuar nga dispozitat

ligjore në fuqi nuk e pengon operatorin ekonomik në aktivitetin e tij, pasi masa e

ndëshkimit nuk është në proporcion të drejtë me nivelin e përfitimeve ekonomike

të gjeneruara nga subjekti dhe me nivelin e dëmit të shkaktuar nga ai në mjedis.

Kushtet e lejeve mjedisore parashikojnë gjithashtu edhe rehabilitimin e mjedisit

gjatë shfrytëzimit të karrierës sipërfaqësore, por konkretisht rezultoi se për

verifikimin e këtij kushti të parashikuar në lejet mjedisore, nga ISHMP Berat nuk


256 Botime 2018

janë kryer inspektime. Ka rezultuar se vetëm në një rast është respektuar pjesërisht

kërkesa e rehabilitimit të mjedisit gjatë shfrytëzimit dhe subjekti ka mbjellë 12

bredha.

Agjencia Rajonale e Mjedisit Berat, duke filluar nga viti 2014 nuk ka më kompetencë

lidhur me monitorimin e subjekteve ekonomike të cilët kanë përfituar leje

mjedisore të tipit B, por ARM ka vetëm detyrim të organizojë dëgjesa me publikun

dhe të jap një mendim lidhur me aktivitetin e subjektit që aplikon për leje mjedisore

të tipit A dhe B. Duhet qartësuar se, në mungesë të kompetencës lidhur me

lëshimin e lejeve të tipit A dhe B, mendimi i dhënë nga ARM është formal, duke

pasur parasysh që subjektet kundrejt ARM nuk kanë asnjë detyrim ligjor, pasi edhe

vetëmonitorimet ato i dërgojnë për miratim në AKM. Gjithashtu ARM nuk disponon

lejet mjedisore të tipit A dhe B të lëshuara ndaj subjekteve që ushtrojnë aktivitet në

zonën e guroreve.

Nga anketimi i grupit të auditimit me banorët e zonë ka rezultuar po kështu se ata

vuajnë nga një sërë sëmundjesh të cilat edhe OBSH i lidh drejt për së drejti me

efektet e ndotjes së ajrit. Pyetjes lidhur me diagnozën sa i takon sëmundjeve ka

rezultuar se një pjesë e madhe nuk ka raportuar mbi sëmundjet ndërsa disa pres

tyre vuajnë nga sëmundje të rrugëve të frymëmarrjes, alergji dhe tumore në

mushkri, etj.

Nga anketimi ka rezultuar se prezenca e institucioneve përgjegjëse për inspektimin,

monitorimin dhe mbrojtjen e shëndetit pranë kësaj zone është inekzistente.

Banorët e zonës nuk e kanë të qartë kujt duhet t’i drejtohen lidhur me ankesat e

tyre për sa i takon problematikave të shkaktuara nga guroret e zonës, si dhe në 67%

të rasteve ata nuk janë ankuar fare pranë këtyre institucioneve.

Masat e marra nga qeverisja qendrore dhe lokale për përmirësimin e cilësisë së ajrit

për banorët e zonës së Urës Vajgurore ende vazhdojnë të jenë të pamjaftueshme,

përveçse inefektive dhe ineficiente. Funksioni i inspektimit dhe i monitorimit të

operatorëve ekonomik nga institucionet përgjegjëse vazhdon të jetë i cunguar, për

aq kohë sa nuk u është dhënë zgjidhje problemeve madhore që hasin institucionet

në përmbushjen e këtyre dy funksioneve. Në mungesë të mjet/ laborator për

matjen e këtyre shkarkimeve në terren dhe akreditimit/ kalibrim të laboratorëve

private që ofrojnë vetmonitorim për subjektet shfrytëzuese të karrierave

sipërfaqësore, sistemi i ngritur funksionon vetëm në përfitim të subjekteve private,

duke penalizuar cilësinë e ajrit dhe shëndetin e banorëve të Urës Vajgurore.

Muhamed KAVAJA


INVESTIMI PËR AUDITUESIN

nga Muhamed KAVAJA – Kryeauditues, KLSH,


Shtatë vjet më parë, në vitin 2011, mund të numëroheshin me gishtërinjtë e njërës

dorë audituesit në KLSH që kishin njohuri për standardet ndërkombëtare ISSAI, apo

për moton e INTOSAI-t “Experentia mutua Omnibus prodest (nga eksperienca e

përbashkët fitojnë të gjithë”. Shërbimet jashtë shtetit ishin monopolizuar në duar të

tre-katër nëpunësve mbështetës, shumica me eksperience zero në auditim.

Mesatarja e trajnimeve për auditues ishte 2.1 ditë në vit. KLSH mund të renditej ndër

institucionet më të mbyllura dhe me perspektivë të zymtë karriere në Shqipëri. Qasja

ndryshoi me ardhjen në detyrë të Kryetarit z. Bujar Leskaj. Institucioni u hap, jo vetëm

për mediat dhe opinionin publik, por në radhë të parë, për “t’u hapur sytë” vetë

audituesve. U përgatiten dhe realizuan me dhjetëra programe trajnimi me ekspertë

vendas, ndërsa më 7 korrik 2012 u nis grupi i parë i audituesve të KLSH-së, për një

trajnim një javor në Varshavë, Poloni për auditimin e përputhshmërisë dhe atë

financiar, vetëm dhjetë ditë pasi Kryetari Leskaj nënshkroi marrëveshjen e

bashkëpunimit me Zyrën Kombëtare të Auditimit të Polonisë (NIK). Më tej, trajnimet

dhe vizitat e punës jashtë vendit, për periudhën 2012-2018 ndoqën njëra-tjetrën,

duke i mundësuar secilit auditues që të mund të ballafaqonte punën dhe qasjet e tij

në auditim, me atë të kolegeve të tij të SAI-ve të zhvilluara europiane.

Këto dije të fituara në trajnime dhe shkëmbime eksperiencash, u konsoliduan me

anë të dhjetëra botimeve të librave dhe manualeve për standardet ndërkombëtare

të auditimit, për guidat e përditësuara të llojeve të ndryshme të auditimit (financiar,

të përputhshmërisë, të performancës, të teknologjisë së informacionit), etj., të

ideuara dhe drejtuara për botim nga Kryetari i KLSH. Përmbajtja dhe formati i

trajnimeve u përqendruan në nevojën e audituesve për trajnime të një niveli të

lartë, që të harmonizojnë më së miri dijet teorike me njohuritë praktike. Audituesit,

nga të konsideruarit një trupë amorfe, të rreshtuar për të kryer auditimet e radhës

në mënyrë formale, me “copy paste”, sa për të plotësuar numrin e kontrolleve që


258 Botime 2018

duhet të raportohen në Kuvend, u shndërruan në investimin dhe vëmendjen

qendrore të institucionit.

Dijet e tyre, krahas ofrimit të mundësive konkrete për t’i shtuar ato nëpërmjet

trajnimeve, librave të profesionit, të mësuarit virtual e formave të tjera të nxënit, u

testuan me qëllim krijimin e mundësive për ngritje në karriere, por edhe për të

justifikuar vendin e punës me dijet e nevojshme dhe të domosdoshme. Ndërkohë,

ceremonitë për vlerësimin e audituesve të vjetër të institucionit, me rastin e daljes së

tyre në pension, pa shpenzuar asnjë lek nga buxheti i Shtetit, u shndërruan në traditë.

Mjedisi i punës u kthye gradualisht në konkurrues, në saj të mundësive të

herëpashershme ofruar stafit për t’u ngritur në detyrë (për shembull, nga auditues i

dytë në gradën auditues i parë e deri kryeauditues), mbi bazën e njohurive të

fituara në auditim dhe në trajnime.

Për të maksimizuar cilësinë dhe diversitetin e njohurive, KLSH synoi ofrimin e një

game të gjerë burimesh trajnimi, duke gërshetuar kapacitetet e brendshme me ato

të huaja të ekspertizës. Një pjesë të mirë të ekipeve të auditimit u është mundësuar

ndihma dhe pjesëmarrja në auditim të eksperteve të jashtëm, të cilët janë

personalitete në fushat e tyre, si në mjedis, ndërtim, tenderim, banka, etj. Puna e

përbashkët me ta ka përbërë një shkollë të mirëfilltë për audituesit e KLSH, njëlloj si

eksperienca e grumbulluar nga auditimet pilot me ekspertet polake, kroate dhe

holandezë të Projektit të Binjakëzimit IPA 2013, me fonde të Bashkimit Europian.

Gjatë kësaj periudhe, 10 auditues të KLSH-së kanë përftuar trajnime, nëpërmjet

intershipeve me afat 5 mujor nga Gjykata Europiane e Audituesve (ECA) dhe 5

drejtues e auditues, përmes fellowship-eve me afat 4 mujor nga Zyra e Auditimit

Qeveritar të SHBA-së, GAO.

Ngritja e dijeve në auditim i mundësoi institucionit që të raportonte në Komisionin

e Kuvendit për Ekonominë dhe Financat, bazuar në Kornizën e Matjes së

Performancës së SAI-ve, një dokument i miratuar si standard për t’u përdorur nga

të gjitha SAI-t në Kongresin e INTOSAI-t, INCOSAI i XXII-të në dhjetor 2016, në Abu

D’habi të Emirateve të Bashkuara Arabe.

Kryetari i KLSH, Bujar Leskaj thotë se “I vura që në fillim detyrë vetes që të paktën

një herë në vit, çdo auditues i institucionit të dilte jashtë vendit për të parë si

auditojnë koleget e tyre”. Vetë audituesit, me shaka (por shakaja është gjysma e së

vërtetës, thotë populli), shprehen se “Kryetari i vuri bast vetes për ne, që të hapnim

sytë me eksperienca auditimi jashtë. Nuk ka institucion tjetër që ta këtë bërë këtë në

Shqipëri për secilin profesionist të vetin, por ai e realizoi bastin”.

Rinaldo MUÇA


PERFORMANCA E QEVERISË DHE INTEGRIMI EUROPIAN

Kontrolli i Lartë i Shtetit e kishte paralajmëruar qysh përpara 4 vitesh, në auditimin

e performancës të vitit 2014 “Mbi performancën e shërbimit bibliotekor në RSH”

gjendjen e mjeruar të këtij institucioni dhe këtij shërbimi në përgjithësi në vendin

tonë. Atëherë do të shkruanim: “Aktualisht, shërbimi bibliotekar dhe veçanërisht

Biblioteka Kombëtare e ushtron aktivitetin e saj në kushte të vështira, jo të denja

për një institucion të tillë, simbol të kulturës kombëtare. Konkretisht mungojnë

hapësirat fizike funksionale, gjë e cila ka përkeqësuar gradualisht ruajtjen dhe

zhvillimin e fondit të librit, cilësinë e shërbimit ndaj lexuesit, kushtet e punës për

punonjësit, krijimin e një perspektive afatgjatë dhe të qëndrueshme zhvillimi,

bashkëpunimet me institucione homologe apo akademike brenda e jashtë vendit,

etj. Ka mungesa të theksuara të hapësirave për të vendosur materiale bibliotekare,

sipërfaqja e ambientit ku është vendosur fondi i Bibliotekës Kombëtare plotëson

vetëm 15% të nevojave të saj. Pjesa tjetër është vendosur jashtë çdo kriteri dhe

standardi minimal. Gjithashtu vendi ku ruhet fondi i vlerave të rralla ka mungesa të

theksuar të ambienteve, kushteve të sigurisë dhe mjedisore.

Ndërtesat bibliotekare në Shqipëri pothuajse janë lënë jashtë vëmendjes së

Ministrisë së Kulturës dhe Bashkive, duke i “harruar” ato në gjendjen e tyre si

përpara 70-80 viteve a më shumë, ku duhet të veçohet rasti i Bibliotekës Kombëtare

si institucioni më i rëndësishëm në këtë fushë.

Mjediset e Pallatit të Kulturës në vartësi të Ministrisë së Kulturës u janë dhënë më

qira subjekteve privatë për librari, bankë, klube, institucione të huaja, etj., duke mos

krijuar kushte për shtimin e hapësirave të BKSH dhe TOB brenda tij, duke sjellë për

pasojë edhe një denatyrim të funksioneve të gjithë godinës së projektuar për të qenë

një institucion kulturor.”

nga Rinaldo MUÇA – Drejtor Departamenti, KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 30 qershor 2018.

Në fakt, emergjenca e Bibliotekës Kombëtare nuk është një ngjarje surprizë.


260 Botime 2018

Asnjë nga rekomandimet tona të atëhershme për zgjerimin e hapësirave të këtij

institucioni apo zhvendosjen diku tjetër, brenda standardeve normale të punës, nuk

u mor në konsideratë. E njëjta situatë u përsërit me auditimin e KESH dhe OSHEE,

ku tek i pari rekomanduam që rritja e çmimit të energjisë duhet konsideruar si

instrumenti i fundit për ta nxjerrë kompaninë nga kriza financiare, pasi të ishin

ezauruar të gjitha zgjidhjet e tjera të mundshme, ndërsa tek i dyti paralajmëruam

krijimin e detyrimeve të reja, po aq të rrezikshme për mbarëvajtjen financiare të

kompanisë sa edhe detyrimet e trashëguara nga CEZ. Sot të dyja këto kompani

vazhdojnë të lëngojnë vendim-marrjet e gabuara të së kaluarës, ndonëse çmimi i

energjisë u rrit këtu e 4 vjet të shkuara.

Nëse hidhemi në shëndetësi, audituam përpara 2 vitesh Urgjencën Mjekësore në

vendin tonë dhe e rimorëm përsëri këtë çështje në fokus në 2018-n, sepse jetë

njerëzish kanë humbur për shkak të menaxhimit të dobët të këtij shërbimi. Sot pas

2 vjetësh konstatojmë përsëri me keqardhje se jo vetëm që rekomandimet e lëna

nuk janë marrë në konsideratë, por gjendja është përkeqësuar në pothuajse të

gjitha aspektet e këtij shërbimi. Problematike në këtë sektor mbetet po ashtu

kostimi i shërbimeve spitalore, ku mungon A-ja e këtij procesi, ekzistenca e

protokolleve mjekësore, mbi bazën e të cilave të bëhet një kostim i planifikuar dhe

optimal.

Nëse kalojmë tek menaxhimi i varfërisë dhe kontributi i shtetit në lehtësimin e saj,

jemi i vend në Europë që nuk kemi të përcaktuar ligjërisht një minimum jetik, pra

atë nivel minimum shpenzimesh që i nevojiten individit apo familjes për të

plotësuar nevojat bazë të saj. Një familje në ndihmë ekonomike përfiton

maksimalisht 8.000 lekë të reja në muaj nga buxheti i shtetit, ndërkohë që një i

burgosur (individ) i kushton mesatarisht 12-14 euro në ditë. Aristoteli shprehej se

“varfëria ushqen revolucionarët dhe kriminelët” dhe mesa duket në Shqipëri nuk

kurojmë sëmundjen, por simptomën.

Nëse i hedhim sytë nga arsimi, auditimi mbi “Arsimin profesional” konstaton se

kemi një arsim të tillë inekzistent. Auditimi mbi “Pranimet në IAL për vitin 2016”

nxjerr në pah një Ministri me qëndrim centralizues e paternalist ndaj

Universiteteve, edhe sepse këto të fundit janë të paafta të marrin përsipër

përgjegjësitë që u ngarkon ligji.

Në “Performancën e borxhit publik”, përtej nivelit shqetësues të këtij borxhi për një

ekonomi si e jona, institucione si Ministria e Financës apo Banka e Shqipërisë kanë

Rinaldo MUÇA


dështuar në krijimin e një tregu sekondar financiar, i cili do të ulte ndjeshëm

normën e financimit të këtij borxhi, duke rritur qarkullimin e tij.

Nëse fokusojmë një prioritet të deklaruar të qeverisë, sikurse është “lufta kundër

korrupsionit”, shohim se “Strategjia Ndërsektoriale Kundër Korrupsionit”, një

angazhim madhor, financuar pothuajse 50/50 me partnerët ndërkombëtarë, mund

të konsiderohet pa hezitim një strategji e dështuar. Ministria e ngarkuar rishtazi për

koordinimin e kësaj strategjie nuk zotëron ende të plotë arkivën e saj. Ka

prefektura, si ajo e Tiranës, që nuk kanë raportuar asnjëherë për realizimin ose jo të

objektivave që u ngarkon kjo strategji, ndonëse është miratuar në vitin 2015.

Në të gjitha sa më lart natyrshëm lind pyetja: “Cili është realisht prioriteti i

qeverisë?” Anëtarësimi në BE ndoshta? Nëse është kështu, me çfarë kapacitetesh

kulturore, arsimore, ekonomike, financiare, njerëzore do të hyjmë në BE dhe çfarë

avantazhi strategjiko-ekonomik kemi për të progresuar në Union?


262 Botime 2018

Media për KLSH



5 Janar

2. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzime me 3 tendera ilaçesh e mjeti të

blinduar, kallëzohet Gentian Kerri. Ish zyrtari i prokurimeve është kallëzuar

nga KLSH (faqe 5).

3. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon ish-drejtuesin e prokurimeve publike:

Dëm ekonomik prej afro 249 mln lekësh (faqe 7).

4. Gazeta “Mapo”: Dëmi 250 milionë lekë, KLSH kallëzon ish–kryetarin dhe

anëtarët e KPP (faqe 5).

5. Gazeta “Dita”: Abuzimi me 3 tendera, KLSH kallëzon ish-kreun e

Prokurimeve dhe 4 vartësit (faqe 10).

6. Gazeta “RD”: Korrupsioni 250 milionë, KLSH kallëzon të besuarin e Ramës

(faqe 4).

7. Gazeta “Shekulli”: Loja me prokurimet publike i kushtoi shtetit 249 mln

leke, kallëzohet ish–kreu i Komisionit (faqe 6).

8. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH kallëzon në prokurori ish–kreun e

Prokurimeve (faqe 13).

9. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH kallëzim penal për ish-kryetarin e KPP (faqe 11).

10. Gazeta “Panorama”: KLSH kallëzon ish-kreun e Prokurimeve. Shkelje me

tenderet e barnave, rrugëve dhe shërbimit postar (faqe 7).

6 Janar

11. Gazeta “Shqiptarja.com”: Udhëtimet dhe drekat e gjyqtarëve me paratë

publike. Faturat e KLD dhe Gjykatës së Lartë për bileta avioni, pritje dhe

MEDIA E SHKRUAR DHE VIZIVE PËR KLSH-në,

1. Gazeta “Sot”: Shkaktuan 248.9 milion lekë dëme nga abuzimet me

tenderat, KLSH kallëzon ish-kreun e Komisionit të Prokurimeve Publike dhe

4 anëtarë. KLSH: KPP shpërfilli ankesat e operatorëve. Nga Mimoza Ibra

(faqe 8).


264 Botime 2018

përcjellje, orendi zyre dhe shpërblime. Shpenzimet e prokurorëve. KLSH, me

anë të një raporti të publikuar vitin e kaluar, ka konstatuar abuzime nga ana

e prokurorëve sa i takon udhëtimeve dhe dietave gjatë viteve 2014-2015.

Nga Adriatik Doçi (faqe 4 ).

12. Gazeta “Telegraf”: Digjitalizimi, transparenca dhe besimi publik: Mundësitë

dhe sfidat e KLSH-së (faqe 8).

13. Gazeta “Shqiptarja.com”: Udhëtimet dhe drekat e gjyqtarëve me paratë

publike. Faturat e KLD dhe Gjykatës së Lartë për bileta avioni, pritje dhe

përcjellje, orendi zyre dhe shpërblime. Nga Adriatik Doçi (faqe 4).

8 Janar

14. Gazeta “Telegraf”: Një vizitë te Bujar Leskaj. Nga Luan Çipi (faqe 18).

9 Janar

15. Gazeta “Tema”: Skandali ne Vain - Kune: 500 mijë m2 ne zonën e mbrojtur

ndahet me ligjin 7501 (faqe 7).

12 Janar

16. Gazeta “Sot”: KLSH/ Abuzimet me detyrën , mbi 2 miliardë euro dëme. Nga

Kliti Topalli (faqe 3).

13 Janar

17. Gazeta “Standard”: Siguria ushqimore, studimi “fake” nga fondacioni Soros

dhe mania e koncesioneve. Raporti i KLSH....... (faqe 14).

18. Gazeta “Sot”: Zbardhen dosjet që pritet të rihapen nga Arta Marku, 8 ish

ministra të PD-PS-LSI drejt përballjes me drejtësinë, ja si Llalla pushoi

hetimet për ta. Nga Kliti Topalli (faqe 3).

15 Janar

19. Gazeta “Telegraf”: Sot analiza vjetore e KLSH-së në Universitetin

“Aleksandër Moisiu” (faqe 12).

17 Janar

20. Gazeta “Sot”: Zbardhen kontrollet e KLSH-së në pushtetin lokal, bashkia e

Durrësit dhe e Krujës asnjë inventar për pronat, në Vlorë gjysma e

Media për KLSH


bizneseve debitore. KLSH gjen një sërë shkeljesh gjatë kontrolleve të

ushtruara në bashki të ndryshme të vendit (faqe 10)

20 Janar

21. Gazeta “Telegraf”: Deklarata e Limës/ Kontrolli i Lartë i Shtetit organizon

analizat vjetore të departamenteve të auditimit (faqe 7).

22. Gazeta “Sot”: Kryeprokurorja Marku ngre drejtori të posaçme për

inspektimin e punës së prokurorëve, nis aksioni për zbardhjen e abuzimeve

(Padia e KLSH për ministrin Damian Gjiknuri dhe ish-administratori i CEZ

Arben Seferi) (faqe 3).

23. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH: Zhduken pasuritë e konfiskuara të krimit.

Në 2016-2017 u “fshinë” nga regjistrat 24 prona. Kontrolli i Lartë i Shtetit,

kryeni inventarizimin sipas Ligjit. Nga Ornela Manjani (faqe 7).

24. Gazeta “Standard”: SKANDALI. KLSH akuza Fondit Shqiptar të Zhvillimit: Ja

si u abuzua me paratë e Lungomares së Edi Ramës në Vlorë! (faqe 10).

23 Janar

25. Gazeta “55”: Kryetari i KLSH-së Bujar Leskaj zhvilloi një takim me Joop

Vrojlijk, ekspert i Financave Publike (faqe 8).

24 Janar

26. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, në Gjykatën Holandeze të Auditimit (faqe 17).

26 Janar

27. Gazeta “Sot”: Auditimi i KLSH: Agjencia për Zhvillim Bujqësor mungesë

efektiviteti, të rregullojë gjendjen brenda 6 muajve (faqe 2).

28. Gazeta “Telegraf”: Udhëheqja metodologjike si faktor zhvillimi i

profesionalizmit në Kontrollin e Lartë të Shtetit (faqe 14).

29. Gazeta “Panorama”: KLSH: Në bujqësi, për 4 vjet, është abuzuar me

subvencionet (faqe 11).

30. Gazeta “55”: Skemat Kombëtare në bujqësi KLSH: AZHBR s’ka rritur

efektivitetin e synuar nga menaxhimi i fondeve (faqe 10).

31. Gazeta “55”: Gjykata Holandeze e Auditimit vlerëson rolin e KLSH në luftën

kundër korrupsionit (faqe 11).


266 Botime 2018

27 Janar

32. Gazeta “Telegraf”: Mbi performancën dhe impaktin e veprimtarisë

audituese të Departamentit, përgjatë vitit 2017 (faqe 9).

33. Gazeta “Koha Jonë”: Performanca dhe impakti i veprimtarisë audituese

përgjatë vitit 2017. Auditimi i investimeve të huaja në KLSH (faqe 20).

34. Gazeta “Sot”: Zbardhet raporti i KLSH, 15 mld lekë dëm nga abuzimet në

institucione, procedim disiplinor për 201 persona. Nga Mimoza Ibra (faqe 8).

35. Gazeta “55”: Udhëheqja metodologjike si faktor zhvillimi i profesionalizmit

në KLSH (faqe 10).

36. Gazeta “55”: Lungomare në Vlorë, gjelbërimi kushtoi 618 mijë euro por

KLSH-së nuk i del numri i pemëve: Janë mbjellë më pak (faqe 11).

29 Janar

37. Gazeta “Telegraf”: KLSH konkludon se AZHBR nuk ka arritur efektivitetin e

synuar nga menaxhimi i fondeve buxhetore për skemat kombëtare në

bujqësi (faqe 17).

38. Gazeta “55”: KLSH bën analizën mbi auditimet në shoqëritë publike dhe

sistemet IT (faqe 8).

30 Janar

39. Gazeta “Telegraf”: Drejtoria e Komunikimit, Botimit dhe Marrëdhënieve me

Jashtë në KLSH zhvillon analizën vjetore të punës për vitin 2017 (faqe 14).

40. Gazeta “55”: Drejtoria e Komunikimit në KLSH ka reflektuar një qasje të re

të KLSH-së në përputhje me standardet e ISSAI-t (faqe 8).

41. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, transparencë me publikun (faqe 17).

42. Gazeta “Sot”: Ahmetaj dështon në menaxhimin e borxhit publik, KLSH

zbardh shkeljet e ligjeve dhe standardeve (faqe 11).

43. Gazeta “Shekulli”: KLSH : Qeveria shqiptare pengon doganën me Kosovën

(faqe 19).

44. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH : Cilësia e ajrit e dobët, problem

shqetësues për qytetet kryesore. Nga Voltiza Duro (faqe 8).

Media për KLSH


31 Janar

45. Gazeta “Telegraf”: KLSH/ Performanca dhe impakti i veprimtarisë audituese

i departamentit përgjatë vitit 2017 (faqe 10).

46. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: 870 masa disiplinore në një vit. Kontrolli i Lartë

i Shtetit zhvillon analizën vjetore të Departamentit të Auditimit të Njësive të

Vetëqeverisjes Vendore (faqe 16).

47. Gazeta “55”: KLSH: Qeveria pa strategji, institucionet e papërgatitura,

kufijtë me barriera (faqe 5).

48. Gazeta “55”: Analizohet puna e Departamentit të Auditimit të njësive të

Vetëqeverisjes Vendore në KLSH për vitin 2017 (faqe 10).

49. Gazeta “Shqiptarja.com”: Më në fund një gjyq i fituar nga 3 milionë

shqiptarë! Nga Fatos Çoçoli (faqe 10).

1 Shkurt

50. Gazeta “Panorama”: KLSH kallëzon kryetarin e Bashkisë së Kukësit “Për dy

vjet u abuzua në 8 tendera, dëmi 59 milionë lekë” (faqe 7).

51. Gazeta “Ballkan”: Paditet në prokurori kryebashkiaku i Kukësit, Bashkim

Shehu. KLSH kallëzon në Prokurori Kryetarin e Bashkisë Kukës me detyrë

Titullar i Autoritetit Kontraktor (faqe 4).

52. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon penalisht Bashkim Shehun, kryebashkiaku i

Kukësit shkaktoi 125 milionë lekë dëm nga abuzimet me tenderat. Nga

Mimoza Ibra (faqe 6).

53. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzime me tetë tendera, KLSH kallëzon

bashkiakun e PD. Nga Elton Qyno (faqe 8).

54. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH: Po ulet aftësia e vendit për të paguar

borxhet (faqe 9).

55. Gazeta “55”: Departamenti i Auditimit të Buxhetit të Shtetit në KLSH

zhvillon analizën për 2017-ën (faqe 10).

56. Gazeta “Shekulli”: Kryebashkiaku i Kukësit paditet në prokurori. KLSH

kallëzon në prokurori Bashkim Shehun. Nga auditimi i kryer, ai akuzohet se i

ka shkaktuar dëm shtetit 125 mln lekë. Nga Dionis Xhafa (faqe 2).

57. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH kallëzon penalisht kryetarin, Bashkim

Shehu. Abuzime në Bashkinë Kukës, dëmi 124 mln lekë (faqe 7).


268 Botime 2018

58. Gazeta “Standard”: Mashtrimi me “paternalizimin” e Ramës ndaj Kosovës,

KLSH zbulon petët e lakrorit (faqe 10-11)

59. Gazeta “Telegraf”: Rrugët e papërfunduara të dyshes Xhike-Haxhinasto po

marrin jetë njerëzish (faqe 8).

60. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në prokurori Kryetrarin e Bashkisë Kukës

(faqe 9).

2 Shkurt

61. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: 600 masa për auditimet në mjedis.

Departamenti i Auditimit të Aseteve dhe Mjedisit në KLSH (faqe 12).

62. Gazeta “Integrimi”: KLSH : Probleme me ngrohjen, përmasat, amortizimin e

mobilimin (faqe 6).

63. Gazeta “55”: Kalon në filtrin e analizës puna e Departamentit të Auditimit

të Aseteve dhe Mjedisit në KLSH për 2017 (faqe 10).

64. Gazeta “Telegraf”: KLSH / Departamenti i Auditimit të Aseteve dhe Mjedisit

(faqe 9)

3 Shkurt

65. Gazeta “Telegraf”: Departamenti i Auditimit të Institucioneve Qëndrore

zhvillon analizën vjetore të punës për vitin 2017 (faqe 6).

66. Gazeta “55”: Departamenti i Auditimit të Institucioneve Qëndrore zhvillon

analizën vjetore të punës për vitin 2017 (faqe 10).

67. Gazeta “Sot”: Gjykata detyron prokurorinë të rihapë hetimet ndaj

kryebashkiakes së Sarandës, KLSH e kallëzoi për abuzime mbi 1 milionë euro

(faqe 4).

68. Gazeta “Shqiptarja.com”: 1 milion euro abuzim nga Bashkia e Sarandës,

Gjykata rihap çështjen (faqe 9).

69. Gazeta “Mapo”: Gjykata rihap çështjen për Bashkinë e Sarandës (faqe 5).

6 Shkurt

70. Gazeta “Dita”: Prokuroria zgjeron rrethin, do hetojë edhe ish-ministrin e

LSI. Krimet e Rënda po hetojnë denoncimet e Gjiknurit dhe KLSH-së për

dëmin e dyshuar prej 54 milionë eurosh (faqe9).

Media për KLSH


71. Gazeta “Panorama”: Rruga “Tiranë- Elbasan”, Prokuroria verifikon rolin e

Edmond Haxhinastos. Ish ministri i Transporteve dha dorëheqjen pas auditit

të KLSH. Nga Erald Deliu (faqe 7).

72. Gazeta “Panorama”: Skandali me rrugën “Tiranë-Elbasan”. KLSH e kallëzoi

ish-zyrtarin që në vitin 2016. Raporti: Qurduka mban përgjegjësi për një

dëm prej 6.4 mln dollarësh. Nga Erald Deliu (faqe 7).

73. Gazeta “Shqiptare”: KLSH kryqëzon qeverinë për shëndetësinë, mungojnë

shërbimet. Nga Ornela Manjani (faqe 6).

74. Gazeta “Integrimi”: Raporti i Kontrollit të Lartë të Shtetit. Sistemi

shëndetësor shqiptar është në kolaps, jo shërbime efikase shëndetësore

(faqe 5).

75. Gazeta “Bulevard”: Replikë e detyruar: Nuk ka folur ende Bulevardi, ja si ka

folur Kontrolli i Lartë i Shtetit për ish komunën Ishëm (faqe 4-5).

76. Gazeta “Shekulli”: KLSH: Mungojnë shërbimet, pacientët kanë perceptim

negativ! (faqe 2).

77. Gazeta “Sot”: Abuzimet me rrugët, prokuroria nis hetimet ndaj Edmond

Haxhinastos, gati hapja e dosjeve dhe për 2 ish-ministra socialistë. Nga

Endri Arizi (faqe 5).

78. Gazeta “Shqiptarja.com”: Dosja e “Rrugëve” Prokuroria: Hetim ish-ministrit

Haxhinastos. Nga Elton Qyno (faqe 2).

7 Shkurt

79. Gazeta “Shqiptarja.com”: Ja 3 dosjet me 10 zyrtarët e ARRSH që janë nën

hetim. Nga Elton Qyno (faqe 8-9).

8 Shkurt

80. Gazeta “Shekulli”: Krimet e Rënda lënë në burg Dashamir Xhikën dhe dy

ish-zyrtarët e tjerë (faqe 8).

81. Gazeta “Shekulli”: KLSH: Dëmi financiar i institucioneve në 2017-n 825

milionë euro (faqe 2).

82. Gazeta “55”: KLSH në 2017: Shthurja financiare e institucioneve arrin 825

milionë euro, kryeson qiradhënia shtetërore (faqe 11).


270 Botime 2018

83. Gazeta “Sot”: KLSH: Shthurja financiare e institucioneve arrin 825 milionë

euro (faqe 10).

84. Gazeta “Dita”: Abuzimet në Tiranë–Elbasan, burg për Xhikën dhe 2 vartësit

(faqe 15).

85. Gazeta “Ballkan”: KLSH për 2017: Shthurja financiare e institucioneve arrin

825 milionë euro, kryeson qiradhënia shtetërore (faqe 12).

86. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH: Institucionet publike, 825 milionë euro

dëm buxhetit. Nga Ornela Manjani (faqe 10).

9 Shkurt

87. Gazeta “Shqiptarja.com”: Ja ku kanë përfunduar vilat, hotelet dhe makinat

e krimit. Abuzimet me pasuritë që u janë sekuestruar bosëve të drogës,

KLSH zbardh manovrat e zyrtarëve, 22 llogarive bankare nuk u dihet

destinacioni. Nga Adriatik Doçi (faqe 7).

88. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH: Në vitin 2017 u zbuluan 825.6 mln euro

dëm shtetit (faqe 11).

89. Gazeta “Standard”: Vjedhja e 825 mln € në vit nga administrata “ rilindase”

ja pse dështojnë investimet! (faqe 10-11).

90. Gazeta “Sot”: Ministria e Financave strategji për privatizimin e pronave

publike, ja si ka dështuar shitja nëpërmjet ankandeve. KLSH: Procedura e

shitjes së pronës shtetërore me ankand nuk ka rezultate (faqe 11).

10 Shkurt

91. Gazeta “Standard”: KLSH: Shëndetësia shumë e shtrenjte për shqiptarët,

cilësia e dobët (faqe 8).

92. Gazeta “Shekulli”: Abuzimi me tokat në Ishëm, prangoset ish-kryekomunari

i PS-së dhe 4 zyrtarë. Nga Llambi Kallço/Nikoleta Kovaçi (faqe 4).

11 Shkurt

93. Gazeta “Shqiptarja.com”: Agjencia: Ja pse 22 llogaritë bankare kanë

mbetur pa destinacion (faqe 7).

94. Gazeta “Panorama”: Zbardhet dosja e Xhikës, 6 shkeljet që i shkaktuan

dëm prej 37 milionë USD. Abuzimet me rrugët, nën verifikim roli i

Haxhinastos. Nga Erald Deliu (faqe 8).

Media për KLSH


12 Shkurt

95. Gazeta “Shekulli”: Drejtori i ALUIZNI në Sarandë, Marjel Murati, legalizoi

edhe ajrin. Skandali i legalizimeve në qytetin bregdetar, ku janë legalizuar

objektet që nuk ekzistojnë... (faqe 12-13).

13 Shkurt

96. Gazeta “Shqiptarja.com”: Kaosi që gjeti Arta Marku në zyrat që i la Llalla.

Disa gjetje të tjera të Kontrollit të Lartë të Shtetit. Nga Adriatik Doçi (faqe 2-

3).

14 Shkurt

97. Gazeta “Sot”: Hetimet për CEZ: Ishte iniciatori i paktit me çekët, ka qenë në

dijeni për të gjitha lëvizjet (faqe 7).

98. Gazeta “Standard”: Statistikat zyrtare, 90 milionë euro barrë e re borxhi në

vit, ja mashtrimi me PPP-të. Borxhet e biznesit (faqe 10).

99. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH: Etiketat, kërcenim serioz për sigurinë

ushqimore. Nga Voltiza Duro (faqe 10).

16 Shkurt

100. Gazeta “Panorama”: KLSH: Dëmi ekonomik nga administrata në 2017

arrin 826 milionë euro. Nga Dorina Azo (faqe 9).

101. Gazeta “Panorama”: Presidenti Meta: Duhet të rikthehet besimi tek

institucionet publike (faqe 9).

102. Gazeta “Telegraf”: Presidenti Meta: KLSH nëpërmjet vlerësimit të

performancës duhet të kontribuojë drejtpërdrejtë në evidentimin dhe

jetësimin e praktikave më të mira (faqe 4).

103. Gazeta “Telegraf”: Miliona euro, kreu i KLSH, Leskaj: Janë rritur dëmet

ekonomike nga ana e institucioneve shtetërore (faqe 5).

104. Gazeta “Sot”: Bujar Leskaj, akuza për prokurimet publike: Gjysma e

tenderave në 2017 u fituan nga vetëm 57 kompani, kemi bërë 47

kallëzime penale (faqe 11).

105. Gazeta “Sot”: Leskaj, këshillë qeverisë: Kujdes me buxhetet jorealiste

(faqe 11).


272 Botime 2018

106. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Shteti, 825,6 milionë euro dëm buxhetit.

Meta vlerëson performancën e KLSH. Analiza vjetore, Leskaj: Gjysma e

tenderave në 2017 u fituan nga vetëm 57 kompani. Nga Ornela Manjani

(faqe 7).

107. Gazeta “Koha Jonë”: Presidenti: Sfidat e arsimit kërkojnë reflektim pozitiv,

jo arrogancë (faqe 24).

108. Gazeta “Standard”: Në analizën e KLSH. Presidenti Meta: Sfidat e arsimit

të lartë kërkojnë reflektim pozitiv e jo arrogancë (faqe 7).

109. Gazeta “Albanian Daily News”: Head of State Audit Presents 2017 Annual

Analysis. “57 Companies Won Half of Public Tenders” (faqe 5).

110. Gazeta “55”: KLSH zhvillon analizën vjetore për 2017 në Universitetin

“Aleksandër Moisiu”. Kryetari Bujar Leskaj: 820 milionë euro dëm

taksapaguesve shqiptarë, mungon përgjegjshmëria e institucioneve (faqe 5).

111. Gazeta “Integrimi”: Reforma në energji/ Kejdi Mehmetaj: Ishte reformë e

burgut, qeveria vijon ta ketë prioritet (faqe 2).

112. Gazeta “Integrimi”: Analiza Vjetore e veprimtarisë së KLSH për vitin 2017.

Ilir Meta: Problemet e arsimit të lartë nuk u takojnë vetëm universiteteve,

qeverisë apo institucioneve, por gjithë shoqërisë (faqe 9).

17 Shkurt

113. Gazeta “Telegraf”: KLSH në Kosovë për 10 vjetorin e pavarësisë (faqe 10).

114. Gazeta “Shekulli”: Ndërtuesit e bypass-it të Fierit dhe të Vlorës: Nëse nuk

marrim lekët, hyjmë në grevë urie (faqe 16).

20 Shkurt

115. Gazeta “Mapo”: “Tiranë-Elbasan” Haxhinasto dëshmon te Krimet e

Rënda, fletëthirrje edhe për Dervishajn. Ish ministri i transporteve

Edmond Haxhinasto i është përgjigjur interesit të hetuesve për procedurat

e tenderit të rrugës “Tiranë-Elbasan” dhe abuzimet e konstatuara nga

KLSH dhe auditi i urdhëruar nga Gjiknuri (faqe 5).

116. Gazeta “Dita”: Haxhinasto në prokurori: Dëshmova për ato që dija si

drejtues politik. Ish ministri i transporteve dëshmoi një orë para

prokurores së dosjes Elisabeta Ymeraj. Dha shpjegime për procedurat e

Media për KLSH


tenderit të rrugës “Tiranë-Elbasan”, KLSH zbuloi 54 mln euro dëm

ekonomik (faqe 8).

117. Gazeta “Shqiptarja.com”: Zbardhen kallëzimet e KLSH që mbërritën në

prokurori (faqe 8).

118. Gazeta “Shqiptarja.com”: Auditi i KLSH. Ndryshimi i projektit fillestar dhe

punimet në Ibë dhe Mullet (faqe 8).

21 Shkurt

119. Gazeta “Telegraf”: Hije skandali mbi drejtoreshën e përgjithshme.

Zbulohet titullari që i shiti makinën private institucionit ku punonte për 14

milionë lekë. Procedurat, transaksioni dhe raporti i audituesve të KLSH

(faqe 4).

120. Gazeta “Dita”: Tjetër kontroll. Kallëzimi në 2016 për Dashamir Xhikën,

tenderi i Plepa-Kavajë-Rrogozhinë (faqe 11).

121. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzimet me fondet. Rrugët, ish ministri

Dervishaj dëshmon mbi 2 orë tek Krimet (faqe 10).

22 Shkurt

122. Gazeta “Ballkan”: Kush është biznesmeni i akuzuar për vjedhjen e tokës së

repartit ushtarak (faqe 5).

123. Gazeta “Dita”: Operacioni dyshohet se u dekonspirua, biznesmeni Karkini

u arratis para masave (faqe 8).

124. Gazeta “55”: Kur nuk dëgjon KLSH, prit vjedhje të tjera – Si u grabitën

pronat dhe radarët e ushtrisë (faqe 2).

125. Gazeta “Shekulli”: Zhduket “Bosi” i inventarëve të Mimi Kodhelit, policia:

Na dekonspiroi prokuroria (faqe 4-5).

126. Gazeta “Koha Jonë”: Njeriu që vodhi poligonin, Karkini iku nga vendi 9

ditë para urdhër arrestit (faqe 16).

23 Shkurt

127. Gazeta “Mapo”: Tenderat me shkelje. Dy ministri i dhanë mirëmbajtjen e

radarëve biznesmenit të shpallur ne kërkim (faqe 4).


274 Botime 2018

24 Shkurt

128. Gazeta “Standard”: Riciklohet në krye të Portit të Durrësit i akuzuari nga

KLSH (faqe 11).

25 Shkurt

129. Gazeta “Shqiptarja.com”: Auditi, ja pse KLSH kishte të drejtë kur paditi

Andi Tomën (faqe 9).

26 Shkurt

130. Gazeta “Dita”: 280 dosjet e pluhurosura. Institucionet nuk janë bërë për

t’i vënë brirët njëri–tjetrit. Nga Bedri Islami (faqe 2-3).

131. Gazeta “Dita”: Llalla pengoi hetimet për 280 zyrtarë, tashmë dosjet janë

hapur (faqe 3).

27 Shkurt

132. Gazeta “Sot”: Metodat e reja të auditit, KLSH bashkëpunim me UMSH

(faqe 9).

133. Gazeta “Panorama”: Për integrimin nuk mjafton “PO”-ja e opozitës. Nga

Preç Zogaj (faqe 21).

134. Gazeta “Telegraf”: Ajo që nuk ishte realizuar për vite të tëra, u krye falë

një projekti. Nga Vepror Hasani (faqe 9).

28 Shkurt:

135. Gazeta “Telegraf”: KLSH, sot takim informues për auditivet (faqe 7).

136. Gazeta “Telegraf”: Miliona lekë më shumë nga bashkitë përgjatë

monitorimit. Nga Artur Bego (faqe 11).

1 Mars

137. Gazeta “Sot”: KLSH konstaton problematika tek pajisjet e urgjencave (faqe 9).

138. Gazeta “Sot”: KLSH: Doganat kanë dështuar me profilet e riskut për

biznesin, efektiviteti në rënie (faqe 11).

139. Gazeta “55”: KLSH: Doganat kanë dështuar me profilet e riskut për

biznesin, efektiviteti në rënie (faqe 11).

Media për KLSH


2 Mars

140. Gazeta “55”: KLSH nënshkruan Marrëveshje Bashkëpunimi me

Universitetin Mesdhetar të Shqipërisë (faqe 10).

141. Gazeta “55”: KLSH: PPP-të gjenerojnë problematika të shumta. Qeveria të

zbatojë rekomandimet e FMN-së (faqe 5).

142. Gazeta “Integrimi”: Abuzimet në shëndetësi. KLSH vëren problematikat e

para te pajisjet e urgjencave (faqe 4).

6 Mars

143. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH merr pjesë në Seminarin “Integriteti

Ndërkombëtar Antikorrupsion” organizuar nga SAO i Hungarisë. KLSH në

samitin Antikorrupsion (faqe 20).

144. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në Seminarin “Integriteti Ndërkombëtar

Anti - Korrupsion” organizuar nga SAO i Hungarisë (faqe 11).

145. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në Seminarin “Integriteti

Ndërkombëtar Anti - Korrupsion” organizuar nga SAO i Hungarisë (faqe 8).

17 Mars

146. Gazeta “Telegraf”: Babëzia me pronat në bregdet, KLSH ka dërguar dosjet

në prokurori dy vite më parë (faqe 2-3).

147. Gazeta “Shekulli”: KLSH-ja kallëzoi 1 vit më parë 8 zyrtarë të ALUIZNI-t për

tokat e Shëngjinit (faqe 2).

18 Mars

148. Gazeta “Shqiptarja.com”: Dosja nr. 2 e pronarëve në Lezhë, hipotekuan

pyje, kanale e kënetë. Zbardhen emrat që po hetohen, KLSH i paditi 9

zyrtarë pas abuzimeve me AMTP. Nga Elton Qyno (faqe 9).

149. Revista “SCAN”: KLSH, raport djegës për administratën (faqe 57).

19 Mars

150. Gazeta “Telegraf”: Në hetim për pronat, të gjithë të barabartë para ligjit

(faqe 10)

151. Gazeta “Dita”: Dosje e dytë për skandalin e tokave, shtyhet masa për

bashkiakun Frroku (faqe 11).


276 Botime 2018

20 Mars

152. Gazeta “Telegraf”: “Peshkaqenët” e pronave “çajnë” rrjetat e drejtësisë.

Nga Jakup B. Gjoca (faqe 5).

21 Mars

153. Gazeta “Panorama”: Babëzia shumëpartiake. Nga Preç Zogaj (faqe 15).

25 Mars

154. Gazeta “Sot”: Pas abuzimeve me rrugët plas tjetër skandal në radhët e LSI,

Haxhinasto dhe ish vartësit e tij shkelje me ujësjellësin e Tiranës, shpërdoruan

70 mln euro. Ja gjetjet nga auditi i KLSH. Nga Kliti Topalli (faqe 3).

31 Mars

155. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në takimin e 4-t vjetor të grupit të

punës së EUROSAI-t (faqe 13).

2 Prill

156. Gazeta “Telegraf”: Kabinat e Divjakës, një histori korrupsioni. Nga Rei

Morina (faqe 8).

4 Prill

157. Gazeta “Telegraf”: Departamenti i Performancës në KLSH zhvillon një

leksion të hapur në Universitetin e Durrësit “Aleksandër Moisiu” (faqe 9).

158. Gazeta “55”: “Auditimi i Performancës” KLSH leksion të hapur në

Universitetin e Durrësit “Aleksandër Moisiu” (faqe 8).

6 Prill

159. Gazeta “Sot”: Mazhoranca nis lëvizjet për të nxjerrë Bashën para

drejtësisë, auditi i Rrugës së Kombit për vjedhjen e 230 milionë eurove, ja

detajet. Pjesë nga raporti i KLSH për skandalin me rrugën Durrës – Kukës.

10 Prill

160. Gazeta “Telegraf”: Auditimi Suprem Publik i Shqipërisë dhe Kuvajtit së

bashku nën moton e INTOSAI-t. Nga fjala në Konferencën Shkencore të

përbashkët mes KLSH dhe Byrosë së Auditimit Shtetëror të Kuvajtit, që po

zhvillohet më datat 09-10 prill 2018 në Kuvajt, ku marrin pjesë dhe Zyra e

Media për KLSH


Auditimit Shtetëror (NIK) e Polonisë dhe Zyra Kombëtare e Auditimit e

Kosovës.(faqe 10)

11 Prill

161. Gazeta “Shekulli”: KLSH: KESH, miliona lekë dëm me blerjen e skafeve

(faqe 2).

13 Prill

162. Gazeta “Telegraf”: Zhvilloi punimet Konferenca e Përbashkët Shkencore

organizuar nga Zyra Shtetërore e Auditimit të Kuvajtit dhe Kontrolli i Lartë i

Shtetit (faqe 11).

163. Gazeta “Koha Jonë”: Konferencë mes Zyrës së Auditimit të Kuvajtit dhe

KLSH (faqe 15).

164. Gazeta “55”: Kreu i KLSH, Bujar Leskaj takon kryetarin e Asamblesë

Kombëtare të Kuvajtit. Zhvilloi punimet Konferenca e Përbashkët Shkencore

organizuar nga Zyra Shtetërore e Auditimit të Kuvajtit dhe Kontrolli i Lartë i

Shtetit (faqe 11).

165. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Do rritet bashkëpunimi për metodologji të

reja në auditim (faqe 7).

19 Prill

166. Gazeta “Standard”: KLSH: Gati gjysma e ankesave të qytetarëve janë për

çështje pronësie (faqe 10).

167. Gazeta “55”: KLSH, institucioni më i besueshëm për kontrollin ndaj

qeverisë. Sondazhi i Programit të Kombeve të Bashkuara për Zhvillim ( PNUD)

vlerëson KLSH-në si institucionin më të besuar nga shqiptarët (faqe 5).

168. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në takimin e XII të EUROSAI-t Working

Group në Talin të Estonisë (faqe 10).

169. Gazeta “Panorama”: Prokuroria nis hetimet për tenderat e Dhori Kules

dhe Konit në UT. Nga Erald Deliu (faqe 11).

21 Prill

170. Gazeta “Shekulli”: Abuzimi me regjistrimin e 673 ha tokë, KLSH çon 3 ish-

zyrtarë pronash në Prokurori (faqe 13).


278 Botime 2018

171. Gazeta “Telegraf”: Ja babëzitë e Hipotekave me tokat e shqiptarëve. KLSH

kallëzon në prokurori dy ishregjistruesit dhe një ish-specialist të zyrës

vendore...... (faqe 11).

172. Gazeta “55”: Abuzime në regjistrimin e 673 ha tokë, kallëzohen 3 ish-

zyrtarë të Pronave në Malësi të Madhe (faqe 11).

173. Gazeta “Sot”: Abuzime me pronat, kallëzohen 3 ish-zyrtarë në Malësi të

Madhe (faqe 3).

22 Prill

174. Gazeta “Panorama”: Legalizimet, KLSH kallëzon 8 zyrtarë të ALUIZNI-t.

Nga Erald Deliu (faqe 10).

175. Gazeta “Dita”: Abuzimet me legalizimet në Kamëz, Vorë dhe zonat historike,

KLSH çon në prokurori 8 zyrtarë e ish–zyrtarë të ALUIZNI-t (faqe 11).

176. Gazeta “Tema”: KLSH kallëzon ish-kreun e ALUIZNI-t në Kamëz dhe disa

zyrtarë të tjerë për shkelje të rënda (faqe 6).

177. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH/ Në Prokurori ish–drejtori dhe 7 zyrtarë të

ALUIZNI-t (faqe 10).

178. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: KLSH kallëzon në prokurori ish-drejtorin, 2

përgjegjës. Abuzimet me lejet e legalizimeve, 20 punonjës të ALUIZNI-t nën

hetim. Nga Ornela Manjani (faqe 9).

179. Gazeta “Sot”: Legalizimet, KLSH valë kallëzimesh në prokurori për

ALUIZNIN Kamëz – Vorë dhe Hipotekën në Malësi e Madhe (faqe 10).

23 Prill

180. Gazeta “55”: KLSH, kalorësi i vetëm i Shtetit në luftën kundër

korrupsionit, çon në prokurori hajdutët e legalizimeve (faqe 5).

24 Prill

181. Gazeta “55”: KLSH : Thethi dhe Liqeni i Shkodrës, dy mrekulli të natyrës

të rrezikuara nga keqmenaxhimi (faqe 5).

25 Prill

182. Gazeta “Panorama”: Shifra e frikshme, KLSH zbulon 825 milionë euro

dëme financiare në 2017 (faqe 6).

Media për KLSH


183. “Open Data”: Dëmi Ekonomik në Fondin e Sigurimit të Detyruar të

Kujdesit Shëndetësor sipas auditimit të Kontrollit të Lartë të Shtetit për

2016 (online).

26 Prill

184. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: Në 2017-ën, dëm kolosal ekonomik 825

milionë euro, 129 kallëzime penale (faqe 10).

185. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH i “tërheq veshin” Qeverisë: Borxhi Publik larg

parametrave të synuar (faqe 11).

186. Gazeta “Koha Jonë”: Planifikimi i buxhetit, KLSH: Vijohet me praktikat e

programimeve jorealiste dhe të dobëta (faqe 11)

187. Gazeta “Ballkan”: Raporti vjetor i KLSH- 2017, dëm kolosal ekonomik 825

milionë euro, 129 kallëzime penale (faqe 4).

188. Gazeta “Sot”: Zbardhet raporti i KLSH, 825 milionë euro dëme në buxhet

nga abuzimet, 129 zyrtarë të kallëzuar penalisht gjatë 2017. Nga Kliti Topalli

(faqe 10).

189. Gazeta “Albanian Free Press”: Skandali, zhduken 1 miliard dollarë nga

arka e shtetit. KLSH denoncon vjedhjen e fondeve publike (faqe 4).

190. Gazeta “Albanian Free Press”: Tenderët, kjo mundësi “e artë” për

abuzimet me fondet publike (faqe 5).

191. Gazeta “RD”: Raporti shastisës i KLSH: 825 milionë euro janë vjedhur nga

arka e shtetit në 2017 (online).

192. Gazeta “Citynews”: Zbardhet raporti i KLSH-së/ 129 zyrtarë përfundojnë

në Prokurori (online).

27 Prill

193. Gazeta “Standard”: KLSH u bashkohet kritikave të programit të

koncesioneve (faqe 11).

194. Gazeta “Citynews”: KLSH në Finlandë/ Zbardhet takimi për qeverisjen

mjedisore (online).

195. Gazeta “Ballkan”: KLSH “godet ” koncesionet – PPP-të pa monitorim,

papërgjegjshmëri dhe mungesë kapacitetesh (faqe 11).


280 Botime 2018

196. Gazeta “Citynews”: KLSH publikon shifrat tronditëse/ 1 miliard dollarë u

zhdukën nga arka e shtetit (online).

28 Prill

197. Gazeta “Telegraf”: KLSH pjesëmarrëse në aktivitetin e zhvilluar në

Finlandë nga EUROSAI për qeverisjen mjedisore (faqe 9).

198. Gazeta “Shekulli”: KLSH nis verifikimin për kompaninë e nipit të Sadri

Abazit (faqe 2).

199. Gazeta “Citynews”: KLSH përballet në Gjykatë me Prokurorinë/ Ja “dosja

e nxehtë” që i përplasi (online).

3 Maj

200. Gazeta “55”: Korrupsioni me tenderat e KQZ-së, gazetari Artur Çani

dorëzon dosjen në KLSH: Janë 3 miliardë (faqe 4).

4 Maj

201. Gazeta “Telegraf”: Ambasada e Republikës së Polonisë në Tiranë dhe

Kontrolli i Lartë i Shtetit organizon promovimin e librit “100 Simbolet

Polake” (faqe 11).

202. Gazeta “55”: KLSH sjell në shqip librin “Simbolet Polake” (faqe 3).

203. Gazeta “Ballkan”: KLSH sjell në shqip librin “Simbolet Polake” (faqe 13).

204. Gazeta “Shqiptarja.com”: Libri “100 simbolet polake” promovohet në

Ditën Kombëtare të Polonisë në KLSH (faqe 14).

205. Gazeta “Sot”: KLSH sjell në shqip librin “Simbolet Polake”, i pranishëm

Kryetari Leskaj dhe Ambasadori i Polonisë (faqe 9).

206. Gazeta “Sot”: “Simbolet polake...” promovohet në Ditën Kombëtare të

Polonisë (faqe 10).

10 Maj

207. Gazeta “Telegraf”: Misioni i anëtarëve të Parlamentit Evropian për

Kontrollin e Buxhetit takon kryetarin e KLSH (faqe 9).

11 Maj

208. Gazeta “55”: Misioni i Anëtarëve të Parlamentit Evropian për Kontrollin e

Buxhetit takim me kreun e KLSH, Bujar Leskaj (faqe 4).

Media për KLSH


12 Maj

209. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH: Aviacioni Civil shpenzoi 40 mijë euro për

një film që s’u shfaq (faqe 8).

13 Maj

210. Gazeta “Koha Jonë”: Përvoja evropiane për KLSH (faqe 16).

14 Maj

211. Gazeta “Telegraf”: KLSH merr pjesë në rrjetin e Koordinatorëve të SAI-ve

të vendeve anëtare të BE-së dhe kandidatëve të mundshme për BE (faqe 7).

15 Maj

212. Gazeta “Sot”: Auditimi për shërbimet spitalore, KLSH raporton në Kuvend

(faqe 6).

16 Maj

213. Gazeta “Panorama”: Kreu i KLSH referon në konferencën e Institucioneve

Supreme të Auditimit. Leskaj merr vlerësime nga Gjykata Evropiane e

Audituesve. “Mirënjohje ndërkombëtare për ligjin e ri të organit të KLSH”

(faqe 13).

214. Gazeta “Telegraf”: Konferenca e nivelit të lartë në Sofje për rolin e SAI-ve

në rritjen e përgjegjshmërisë, transparencës dhe integritetit (faqe 10).

215. Gazeta “Ballkan”: Roli i institucioneve supreme të auditimit, KLSH në

konferencën e Sofjes (faqe 4).

17 Maj

216. Gazeta “55”: Kryetari i KLSH, Bujar Leskaj vlerësohet nga Gjykata

Evropiane e Audituesve (faqe 4).

18 Maj

217. Gazeta “Albania Daily News”: Institutional Independence, a key factor

(faqe 11).

218. Gazeta “Tirana Times”: Albania and the Sofia high level conference on

supreme audit institutions (online).


282 Botime 2018

27 Maj

219. Gazeta “Sot”: Punonjës dhe ish-regjistrues të kallëzuar penalisht

vazhdojnë detyrën në Hipoteka, KLSH gati të njoftojë Ministrinë e Drejtësisë

(faqe 10).

220. Gazeta “Panorama”: 93 vjet Kontrolli i Lartë i Shtetit. Nga Amantia Patozi

(faqe 20).

221. Gazeta “Koha Jonë”: 93 vjet Kontrolli i Lartë i Shtetit. Nga Amantia Patozi

(faqe 16).

222. Gazeta “Sot”: 93 vjet Kontrolli i Lartë i Shtetit. Nga Amantia Patozi (faqe

14).

223. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Gruevski dhe tenderat tanë. Nga Fatos Çoçoli

(faqe 22).

29 Maj

224. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH kremton 93 vjetorin e krijimit (faqe 8).

225. Gazeta “Panorama”: Abuzimet me pronat, KLSH kallëzim për ish-kreun e

Rrogozhinës (faqe 8).

226. Gazeta “55”: Dëmi 25.5 milionë lekë, u tjetërsuan 26.5 ha, KLSH kallëzon

ish-kryebashkiakun e Rrogozhinës (faqe 5).

227. Gazeta “Shekulli”: Abuzimi me tokat, nën hetim ish-kryekomunari

Ndriçim Dushku (faqe 13).

228. Gazeta “Telegraf”: KLSH kremton 93-vjetorin e krijimit (faqe 9).

229. Gazeta “Telegraf”: Dëmi ekonomik në vlerën 24.5 milionë lekë dhe

tjetërsim të paligjshëm të pronës shtetërore për sipërfaqen prej 27.6 ha

(faqe 9).

230. Gazeta “Sot”: KLSH kallëzon në prokurori ish-kryetarin e Bashkisë

Rrogozhinë, shkaktoi 24.5 milionë dëm nga abuzimi me pronat. Nga Rigels

Seliman (faqe 10).

231. Gazeta “Standard”: KLSH kallëzon ish-kryebashkiakun e Rrogozhinës, i

shkaktoi 24.5 mln lekë dëm shtetit (faqe 9).

Media për KLSH


232. Gazeta “Ballkan”: KLSH kallëzon në prokurori ish kryetarin e Bashkisë

Rrogozhinë (faqe 4).

233. Gazeta “Dita”: Dëmi 24.5 mln lekë për tokat me qira, KLSH çon në

Prokurori ish-kryebashkiakun e Rrogozhinës (faqe 8).

30 Maj

234. Gazeta “Ballkan”: KLSH çon në Prokurori kryebashkiakun e Belshit, 80

mln lekë dëm buxhetit të shtetit. Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzon në

Prokurori kryetarin e bashkisë Belsh, së bashku me drejtorin e Bujqësisë,

përgjegjësin e Urbanistikës, juristen, 2 kolaudatorë dhe 1 mbikëqyrës të

punimeve. Ata akuzohen se kanë shkaktuar një dëm ekonomik në vlerën 80

milion lekë (faqe 4).

235. Gazeta “Ballkan”: Zbatimi i taksës së ndikimit në infrastrukturë, probleme

me 2305 ndërtime në proces legalizimi. Taksa e ndikimit në infrastrukturë,

sipas ligjit, zbatohet edhe tek ndërtimet pa leje që janë në proces legalizimi,

por duket se në disa raste është hasur ngërç përsa i përket arkëtimit.

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka kryer së fundmi një auditim në gjashtë prej

drejtorive rajonale të Agjencisë së Legalizimit dhe Urbanizimit të

Ndërtimeve Informale, ku të paktën për 2305 raste janë konstatuar

problematika që lidhen me taksën e infrastrukturës (faqe 7).

236. Gazeta “Dita”: Taksa e infrastrukturës probleme në zbatim, 2305

ndërtime në proces legalizimi. KLSH ka kryer një auditim në gjashtë prej

drejtorive rajonale të Agjencisë së Legalizimit dhe Urbanizimit të

Ndërtimeve Informale, ku të paktën për 2305 raste janë konstatuar

problematika që lidhen me taksën e infrastrukturës (faqe 8).

237. Gazeta “Mapo”: Abuzimi 80 mln lekë me tenderët, KLSH denoncon dhe

kryebashkiakun e Belshit (faqe 5).

238. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në prokurori kryetarin e Bashkisë Belsh,

dëm ekonomik në vlerën 80 milionë lekë. KLSH kallëzon në prokurori

kryetarin e Bashkisë Belsh, Drejtorin e bujqësisë, përgjegjësin e

urbanistikës, juristen (anëtar të KVO), 2 kolaudatorë dhe 1 mbikëqyrës të

punimeve (faqe7).

239. Gazeta “Standard”: Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzon në Prokurori

kryebashkiakun e Belshit dhe 6 zyrtarë të tjerë (faqe 6).


284 Botime 2018

240. Gazeta “Standard”: Befason KLSH-ja: Janë vjedhur dhe shpërdoruar

mesatarisht 300 mijë € në ditë nga administrata. Administrata rilindase

shtetërore në qendër e në bazë po bën kërdinë me fondet publike. Kontrolli

i Lartë i Shtetit sapo ka botuar buletinin e parë statistikor për vitin 2018, që

përmbledh rezultatet e të gjitha auditimeve të kryera nga KLSH në

periudhën janar - prill 2018 (faqe 10-11).

241. Gazeta “Sot”: KLSH padit penalisht kryebashkiakun e Belshit, shkaktoi 80

milionë lekë dëm në buxhet nga abuzimet me tenderat. Kontrolli i Lartë i

Shtetit padit në prokurori edhe 6 zyrtarë të tjerë të Bashkisë Belsh. Nga

Endri Arizi (faqe 8).

242. Gazeta “Sot”: 35 milionë euro dëm buxhetit të shtetit nga institucionet,

KLSH zbardh buletinin për periudhën Janar-Prill 2018, ja sektorët më

problematikë (faqe 8).

243. Gazeta “Shekulli”: Abuzuan me tenderët për ndërtimin e rrugëve, nën

hetim 7 zyrtarë të Belshit (faqe 13).

244. Gazeta “55”: Dëmi, 80 milionë lekë, KLSH kallëzon kreun e Bashkisë Belsh,

drejtorin e bujqësisë dhe 5 zyrtarë. Gjatë auditimit u konstatuan shkelje

dhe parregullsi të dispozitave ligjore në fushën e prokurorimit publik,

kryesisht në përzgjedhjen e procedurës së prokurimit, vlerësimin e ofertave

ekonomike duke vepruar me dy standarde vlerësimi, zbatimin e

investimeve (faqe 5).

245. Gazeta “Tema”: KLSH: Rilindja Urbane e Belshit u bë me tendera të

paligjshëm. Reagon Bashkia. Pas auditimit financiar të Bashkisë Belsh në dy

vitet e fundit, Kontrolli i Lartë i Shtetit kallëzoi në Prokurorinë e Elbasanit

kryebashkiakun dhe gjashtë zyrtarë e ish-zyrtarë të tjerë për shkaktimin e

një dëmi financiar prej 80 milionë lekësh, ndërsa Bashkia i konsideroi akuzat

politike. Nga Ivana Dervishi (faqe 7).

246. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Paditet kryebashkiaku, KLSH: Miliona lekë

dëm me tenderat. Nga Ornela Manjani (faqe 6).

247. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Zbatimi i taksës së infrastrukturës, probleme

me 2305 ndërtime (faqe 6).

248. Gazeta “Panorama”: Nuk paguajnë taksën, si do ndryshojë vendimi për

legalizimin e shtëpive. S’ka leje legalizimi pa paguar taksën e

Media për KLSH


infrastrukturës. KLSH propozon ndryshimin e vendimit, rastet e zbuluara

nga kontrolli (faqe 7).

249. Gazeta “Panorama”: Tenderët, KLSH çon për ndjekje penale kreun e

Bashkisë Belsh (faqe 7).

31 Maj

250. Gazeta “Ballkan”: KLSH çon për ndjekje penale kreun e ERE-s : 9 milionë

euro dëm buxhetit të shtetit (faqe 4).

251. Gazeta “55”: Taksa e infrastrukturës, zbatimi me probleme për 2305

ndërtime në proces legalizimi. Taksa e ndikimit në infrastrukturë sipas ligjit

zbatohet edhe tek ndërtimet pa leje që janë në proces legalizimi por duket

se në disa raste është hasur se ngec sa i përket arkëtimit. Kontrolli i Lartë i

Shtetit ka kryer së fundmi një auditim në gjashtë prej drejtorive rajonale...

(faqe 5).

252. Gazeta “Sot”: KLSH ka kryer pranë Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor

Elbasan, me shkresën nr. 6/132 dhe 6/13 date 22.05.2018 kallëzim penal

ndaj A.T, me detyrë Kryetar i Bashkisë në cilësinë e titullarit të Autoritetit

Kontraktor, H.F. me detyrë Drejtor i Bujqësisë në Bashkinë Belsh (faqe 6).

253. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH zbulon shkelje të administratës me dëm

financiar 35.4 mln euro (faqe 9).

254. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH çon në Prokurori 11 drejtues të mesëm e

të lartë (faqe 9).

255. Gazeta “Telegraf”: Taulant Balla, takon në Kryesinë e Parlamentit Arif

Tafanin, kryebashkiakun socialist të Belshit, i akuzuar në prokurori për

shpërdorim fondesh. Nga Jakup B. Gjoca (faqe 2).

256. Gazeta “Telegraf”: SIGMA dhe Kontrolli i Lartë i Shtetit, organizon një

seminar ndërgjegjësimi (faqe 9).

257. Gazeta “Standard”: IKMT kallëzon penalisht kryetaren dhe ish-kryetarin e

Bashkisë Sarandë për abuzim me lejet. Në nëntor të vitit të kaluar Kontrolli i

Lartë i Shtetit ka kallëzuar penalisht për shpërdorim detyre kryebashkiaken

e Sarandës Floriana Koka (faqe 6).

258. Gazeta “Mapo”: Dëmi 9 milionë euro, KLSH kallëzon penalisht kreun e

ERE-s (faqe 4).


286 Botime 2018

259. Gazeta “RD”: Vjedhje 9 milionë euro në KESH (faqe 5).

260. Gazeta “RD”: KLSH : 35 milionë euro dëm në vetëm 4 muaj (faqe 7).

1 Qershor

261. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Regjistrimi i pronave, nën akuzë 12 zyrtarë.

AMTP të parregullta për sipërfaqen 15 6309 m2. Nga Ornela Manjani (faqe

8).

262. Gazeta “Sot”: Abuzime të shumta me pronat në Elbasan, KLSH kallëzon

penalisht 12 zyrtarë e ish-zyrtarë të hipotekës (faqe 7).

263. Gazeta “Panorama”: Abuzimet me pronat, kallëzim për 12 zyrtarë. KLSH:

Regjistruan zona arkeologjike, liqene dhe rrugë (faqe 8).

264. Gazeta “Dita”: Tjetërsuan liqenin dhe zonat arkeologjike në truall,

kallëzohen 12 zyrtarë dhe ish zyrtarë të Hipotekës (faqe 9).

265. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në prokurori specialistë të zyrës

vendore të regjistrimit të pasurive të paluajtshme Elbasan (faqe 9).

266. Gazeta “Shekulli”: Liqeni bëhet kullotë, KLSH kallëzon punonjësit e

hipotekës në Elbasan (faqe 2).

267. Gazeta “Koha Jonë”: Liqeni u bë kullotë; KLSH padit punonjësit e

hipotekës (faqe 10).

268. Gazeta “Standard”: Liqeni u bë kullotë, KLSH padit punonjësit e hipotekës

në Elbasan (faqe 7).

269. Gazeta “Ballkan”: Liqeni u bë kullotë, KLSH padit punonjësit e hipotekës

në Elbasan (faqe 4).

270. Gazeta “55”: KLSH kallëzon 7 ish regjistrues, 4 specialistë dhe 1 ish-

specialist të Hipotekës në Elbasan (faqe 5).

3 Qershor

271. Gazeta “Sot”: KLSH jep alarmin: KESH rrezikon falimentin, për shkak të

borxheve mund t’i sekuestrohen llogaritë. KESH vazhdon të jetë i zhytur në

borxhe, gjyqet i kushtuan 17 milionë lekë në 2017 (faqe 10).

Media për KLSH


4 Qershor

272. Gazeta “Telegraf”: KLSH – SIGMA, “Zhvillimi marrëdhënieve Efektive

ndërmjet Institucioneve Supreme të Auditimit dhe Parlamenteve” (faqe 8).

5 Qershor

273. Gazeta “Panorama”: Leskaj e Ruçi, pakt për nënkomision parlamentar që

shqyrton raportet e KLSH. Kreu i KLSH: Parlamenti mund të mbikëqyrë

qeverinë, kur mbështetet në raportet e KLSH. Ruçi premton bashkëpunim

(faqe 7).

274. Gazeta “Shqiptarja.com”: Gramoz Ruçi: Do ngremë nënkomision

parlamentar për KLSH (faqe 2).

275. Gazeta “Sot”: KLSH prezanton strategjinë 2018-2022, Ruçi premton

mbështetje, Bujar Leskaj thirrje institucioneve të zbatojnë rekomandimet.

Bujar Leskaj: Të zbatohen rekomandimet për largimin e zyrtarëve të

korruptuar. Nga Endri Arizi (faqe 8).

276. Gazeta “Sot”: Raporti, Ministria e Brendshme miliona lekë dëme buxhetit

të shtetit me rikonstruksionin e godinës, emergjencat civile dhe largimet

nga puna. Kontrolli i KLSH për vitet 2015-2017, ja abuzimet e firmave të

kontraktuara dhe favorizimi i tyre nga ministria (faqe 11).

277. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Abuzimet, Leskaj: Problem largimi i zyrtarëve

të konstatuar me shkelje. Kreu i KLSH: Kuvendi të zbatojë rekomandimet

(faqe 4).

278. Gazeta “Telegraf”: Aktiviteti i përbashkët KLSH-SIGMA “Zhvillimi i

Marrëdhënieve Efektive të punës ndërmjet KLSH dhe Parlamentit (faqe 7).

279. Gazeta “55”: Programi i BE, SIGMA vlerëson profesionalizmin e KLSH nën

drejtimin e Bujar Leskajt. Aktiviteti i KLSH dhe SIGMA-s “Zhvillimi i

Marrëdhënieve efektive të punës ndërmjet KLSH dhe Parlamentit”/ Dr

Bujar Leskaj: Bashkëpunimi me Kuvendin është bazuar mbi bazën e katër

shtyllave kryesore (faqe 5).

280. Gazeta “Ballkan”: Apeli i KLSH-së: Të zbatohen rekomandimet. Leskaj:

Problem largimi i zyrtarëve të konstatuar me shkelje (faqe 4).

281. Gazeta “Albanian Daily News”: Ruçi: ALSAI Sub-committee to Be

Established (faqe 3).


288 Botime 2018

6 Qershor

282. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH kallëzon në Prokurori Feliks Baçin, 48 mln lekë

dëm shtetit. Ish Drejtor i Autoritetit të Aviacionit Civil (faqe 9).

283. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në Prokurori ish-Drejtorin Ekzekutiv të

Autoritetit të Aviacionit Civil. Dëmi ekonomik që i është shkaktuar buxhetit

të AAC, pra dhe buxhetit të shtetit, arrin në vlerën 48 milionë lekë dhe

efekti negativ financiar arrin në vlerën 30 milionë lekë (faqe 8).

284. Gazeta “Ballkan”: KLSH kallëzon në Prokurori ish Drejtorin e Autoritetit të

Aviacionit Civil (faqe 4).

285. Gazeta “Standard”: KLSH kallëzon ish Drejtorin Ekzekutiv të Autoritetit të

Aviacionit Civil. 48 mln lekë dëm shtetit (faqe 8).

286. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH: 600 mijë € dëm në Autoritetin e

Aviacionit Civil. Akuza në Prokurori (faqe 6).

287. Gazeta “Shekulli”: KLSH kallëzon ish Drejtorin e Aviacionit Civil. Nga

auditimi i KLSH-së rezultoi që dëmi ekonomik që i është shkaktuar buxhetit

të AAC, pra dhe buxhetit të shtetit, arrin në vlerën 48 milionë lekë (faqe 16).

288. Gazeta “Dita”: KLSH kallëzon në Prokurori ish Drejtorin të Autoritetit të

Aviacionit Civil, 78 mln lekë dëme, emërime të paligjshme dhe shkelje në

tendera (faqe 10).

7 Qershor

289. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Dëmi ekonomik në 2017 arrin 826 milionë

euro. Kreu i KLSH në Kuvend: Për shpërdorim detyre u kallëzuan 47 zyrtarë.

“Shkeljet më të mëdha në të ardhurat, pronën dhe prokurimet”. Nga Dorina

Azo (faqe 8).

290. Gazeta “Shqiptarja.com”: Erjon Braçe: Të rihapet dosja, auditim Rrugës

së Kombit. Kërkesë KLSH (faqe 5).

291. Gazeta “Sot”: Bujar Leskaj prezanton në Kuvend raportin e KLSH,

socialistët kërkojnë hetim për aferën e Rrugës së Kombit. Leskaj:

Institucionet dhe Prokuroria nuk ndëshkojnë zyrtarët. Nga Mimoza Ibra

(faqe 7).

Media për KLSH


292. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Leskaj: Dëmi ekonomik, 110.5 mld lekë.

Rritet borxhi tatimor e doganor (faqe 6).

293. Gazeta “Tema”: U mbyll nga Basha me procedurë. Rihapet dosja e

“Rrugës së Kombit” (faqe 4).

294. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në Prokurori ish-Drejtorin Ekzekutiv të

Autoritetit të Aviacionit Civil. Në total, nga auditimi rezultoi që dëmi

ekonomik që i është shkaktuar buxhetit të AAC, pra dhe Buxhetit të Shtetit,

arrin në vlerën 48 milion lekë dhe efekti negativ financiar arrin në vlerën 30

milionë lekë. Nga auditimi i KLSH, u konstatuan një sërë shkelje të

dispozitave ligjore (faqe 5).

295. Gazeta “Albanian Daily News”: Economic Damage amounts to Lek 11.5

bln. ALSAI’s Report (faqe 5).

8 Qershor

296. Gazeta “Telegraf”: Kryetari i KLSH-së, z. Bujar Leskaj zhvillon një takim me

deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës (faqe 5).

297. Gazeta “Telegraf”: Nga kush janë të pavarura institucionet e pavarura?

Nga Gjergj Erebara (BIRN) (faqe 9).

298. Gazeta “Koha Jonë”: Leskaj takon deputetët e Kosovës. Rekomandimet/

Ministria e Financave dhe Ekonomisë të marrin masa për hartimin e një

studimi dhe zbatimin e tij mbi vendosjen e Portit të Shëngjinit në shërbim

të Doganës së Kosovës (faqe 7).

299. Gazeta “55”: Deputetët e Kosovës vlerësojnë auditimin e KLSH-së mbi

bashkimin doganor. Kryetari i KLSH-së Bujar Leskaj zhvillon një takim me

deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës (faqe 5).

300. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në seminarin e zhvilluar mbi “Auditimet në

prokurorimin publik 2018” (faqe 5).

11 Qershor

301. Gazeta “Panorama”: Zbardhet raporti i KLSH-së: KESH drejt falimentimit,

rrezikohen edhe llogaritë. Kontrolli i Lartë i Shtetit jep arsyet e gropës

financiare: Nga humbjet e larta, kreditë dhe shitja e energjisë nën kosto.

Nga Dorina Azo (faqe 5).


290 Botime 2018

12 Qershor

302. Gazeta “55”: KESH drejt falimentimit/ KLSH: Humbje prej miliona eurosh.

Raporti i Kontrollit të Lartë të Shtetit, për auditin e KESH për periudhën

prill-dhjetor 2017, ngre shqetësimin e situatës financiare të shoqërisë. KLSH

parashikon që për 2017, humbjet e shoqërisë të arrijnë deri në 7 miliardë

lekë, për shkak të thatësirës hidrike dhe çmimit të shitjes së energjisë, që

nuk mbulon kostot e operimit. Sipash KLSH shqetësuese janë edhe kreditë e

marra nga KESH, që provokojnë një borxh tej mundësive të saj ekonomike

(faqe 5).

303. Gazeta “Panorama”: Shitja e Energjiseë, KLSH: Dëmi ekonomik 2,8

milionë euro. “KESH shiti për 9 muaj energji me çmim të ulët te privati”

(faqe 7).

13 Qershor

304. Gazeta “55”: Shitja e energjisë, KLSH nxjerr shumën: Dëmi ekonomik 2.8

milionë euro (faqe 5).

15 Qershor

305. Gazeta “Telegraf”: KLSH nënshkruan marrëveshjen e bashkëpunimit me

Dhomën e Llogarive të Ukrainës (faqe 9).

306. Gazeta “Sot”: KLSH marrëveshje me Dhomën e Llogarive të Ukrainës,

Bujar Leskaj: Të zhvillojmë institucionet për hir të integrimit në BE (faqe 6).

307. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH marrëveshje me Dhomën e Llogarive të

Ukrainës. Bujar Leskaj: Ky dokument do të kontribuojë në zhvillimin dhe

modernizimin e institucioneve tona dhe marrëdhëniet mes dy vendeve

(faqe 13).

16 Qershor

308. Gazeta “55”: KLSH nënshkruan marrëveshje bashkëpunimi me Dhomën e

Llogarive të Ukrainës. Presidenti i Dhomës, z. Valeriy Pastkan: Kjo është

marrëveshja e dytë që nënshkruante me institucionet supreme të auditimit

(SAI-t) simotra evropiane, pas marrjes së detyrës në mars 2018 dhe

momenti më i rëndësishëm vjen menjëherë pas nënshkrimit, kur palët

duhet të përkthejnë në nisma konkrete vullnetin e tyre për punë të

përbashkët (faqe 5).

Media për KLSH


309. Gazeta “Ballkan”: Alarmi për ndotjen e ajrit, Raporti: Shqipëria nuk ka

asnjë laborator për matjen e shkarkimeve (faqe 7).

18 Qershor

310. Gazeta “Dita”: Ku na çojnë mangësitë në administrimin parëse publike.

Nga Dr. Arqile Veshi (faqe 7).

20 Qershor

311. Gazeta “Ballkan”: Prokurimet, raporti i auditimeve. KLSH: Me shkelje 94%

e tenderave të kryera nga njësitë vendore (faqe 6).

312. Gazeta “Sot”: KLSH: 370 milionë lekë dëmi ekonomik në realizimin e

investimeve në nivel vendor. Raporti, 94% e tenderave të bashkive me

shkelje, standarde të dyfishta në shqyrtimin e ofertave (faqe 10).

313. Gazeta “Shekulli”: Akuza, 10 mijë tenderë pa garë, dëmi 60 mln €.

Raporti (faqe 18).

21 Qershor

314. Gazeta “Shekulli”: Firma që kërkon tokën e TK-së akuzohet për shkelje nga

KLSH (faqe 7).

23 Qershor

315. Gazeta “Shekulli”: Pandëshkueshmëria në Hipoteka ndihmon në

përhapjen e korrupsionit (faqe 2).

316. Gazeta “Tema”: Pandëshkueshmëria në Hipoteka ndihmon në përhapjen

e korrupsionit (faqe 10).

26 Qershor

317. Gazeta “Albanian Daily News”: Speaker Ruçi receives former ECA

President Weber (faqe 2).

318. Gazeta “Telegraf”: KLSH, rrugëtim për në BE. Nga Miranda Haxhia (faqe 7).

319. Gazeta “Mapo”: E drejta e rikandidimit dhe vetëfrenimi etik. Nga Ndriçim

Kulla (faqe 7).

320. Gazeta “Sot”: Performanca e KLSH, Ruçi takon Weber (faqe 6).


292 Botime 2018

27 Qershor

321. Gazeta “Telegraf”: Dr. Hubert Weber, një nga hartuesit e Deklaratës së

Limës dhe Ish-President i Gjykatës Europiane të Audituesve, viziton KLSH-

në (faqe 8).

322. Gazeta “Dita”: Ish Presidenti i Gjykatës Europiane të Audituesve, viziton

KLSH. Doktor Hubert Weber është një nga hartuesit e deklaratës së Limës.

Deklarata e Limës për parimet dhe rregullat e auditimit të jashtëm publik,

e nënshkruar në vitin 1977 në Lima të Perusë, konsiderohet ndryshe edhe

si Kushtetuta e Institucioneve Supreme të Auditit (faqe 7).

323. Gazeta “Panorama”: Presidentit Meta i dhurohet “40 vjet Deklarata e

Limës”. Ish-kreu i Gjykatës Europiane të Audituesve takon Leskaj e Metën

(faqe 9).

324. Gazeta “Sot”: KLSH: Sipas KLSH, sensitiv është borxhi i konsiderueshëm i

krijuar ndaj subjekteve private. Raporti i KLSH, reforma territoriale e

dështuar. Bashkitë 20 milionë euro të pa arkëtuara, rriten borxhet ndaj

privatit për punët publike (faqe 11).

28 Qershor

325. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Menaxhimi i fondeve, KLSH merr në auditim

7 universitete. Monitorimi i Qëndresës Qytetare zbardh shumat

marramendëse për luksin e zyrave. Nga Voltiza Duro (faqe 11).

326. Gazeta “Ballkan”: KLSH nis kontrollin në 7 institucione të arsimit të lartë

(faqe 11).

327. Gazeta “Panorama”: Financat e universiteteve, Raporti: Miliona për luks,

zero për kërkim shkencor. Abuzime me paratë e studentëve, shpenzime të

larta dhe studentë pa bursa. KLSH nis auditim për 7 universitete. Nga

Besarta Basha (faqe 16).

328. Gazeta “Standard”: Universitetet, shpenzime në rikonstruksione, asnjë

monedhë për kërkime apo studime (faqe 18).

329. Gazeta “Mapo”: Studimi i Fondacionit Friedrich Ebert: Zero bursa, por

blerje luksi. Zëri i Amerikës ka publikuar raportin e kryer për shpenzimet

në Universitetet Publike. Sipas tij paratë e tarifave të studentëve dhe të

ardhurat nga buxheti i shtetit janë shpenzuar më së shumti për investime

Media për KLSH


luksi dhe zyra. Ndërkohë në Universitetin e Tiranës shpenzimet për bursa

studimi janë në nivelin 0, të papërfillshme edhe fondet e shpenzuara për

kërkim shkencor (faqe 2).

29 Qershor

330. Gazeta “Panorama”: Nis në fund të qershorit. Rekomandimet e KLSH,

udhëzim për zbatimin e 61 bashkive (faqe 11).

331. Gazeta “Shekulli”: Bashkitë e pabindura (faqe 16).

332. Gazeta “Sot”: Konsulenca do t’i kushtojë buxhetit të shtetit rreth 29.5

milionë lekë. Konçesioni i Aeroportit të Rinasit drejt rishikimit, qeveria

kërkon konsulent për vlerësimin e pozicionit ekonomik (faqe 10).

333. Gazeta “Telegraf”: Fitimet e larta, shteti kontroll “llogarive” të TIA-s,

synohet ulja e tarifave të aeroportit (faqe 8).

334. Gazeta “Tirana Times”: Public universities generous with luxury spending,

stingy with research (faqe 17).


294 Botime 2018

Faksimile


FAKSIMILE TË PASQYRIMIT TË AKTIVITETIT TË KLSH-së DHE SHKRIMEVE TË STAFIT,



296 Botime KLSH 2018

Faksimile




Faksimile




Faksimile




CIP Katalogimi në botim BK Tiranë

RSH. Kontrolli i Lartë i Shtetit

Audituesit e KLSH-së në shtypin e përditshëm / RSH. Kontrolli

i Lartë i Shtetit ; përgat. Amantja Patozi. - Tiranë : KLSH, 2018

V. 10 ; 24 cm.

V. 10 : Janar-qershor 2018. - ... f. : me foto

ISBN 978-9928-159-74-8

1.Kontrolli i Lartë i Shtetit 2.Shtypi periodik shqiptar

3.Shkrime, korrespondenca për shtypin

351.95(496.5) :050/070 "2017"

Kontrolli i Lartë i ShtetitRruga “Abdi Toptani”, Nr. 1Tiranë Tel/Fax 04/228485, Tel.04/251267Web-site: www.klsh.org.al; e-mail: [email protected]

Shtypur në ShtypshkronjënMORAVA

AUDITUESIT E KLSH-sëNË

SHTYPIN E PËRDITSHËMVëllimi X-të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSHJanar – Qershor 2018

Seria: botime KLSH - 10/2018/94

Tiranë, 2018

ISBN 978-9928-159-74-8

Albana AGOLLIAlbana GJINOPULLIAlbert THOMAAlfonc GABILIAlfred CAKOAlfred LESKAJAlfred ZYLFIAlush ZAÇEAmantja PATOZIArtan MIRASHIArtur HASANBELLIUAulent GURIAulona JONUZIAzmi STRINGABajram LAMAJ Bashkim ARIZAJBesim BILERIBrenton KOTORRIBrunilda ZENELIBujar LESKAJElina BREGAJElira CUKALLAEriola HOXHAErmira VOJKAFatos ÇOÇOLIGjovalin PREÇIIrena ISLAMIJonild HOXHAJKlejvis KULEKoço SOKOLIKozma KONDAKÇIUKristaq GJURGJAJLindita LATI MILOLolita BAHOLLILuan KUKALuljeta NANOManjola NAÇOMarjola LLANAJMegi RUSIMimoza BEDINIMiranda HAXHIAMuhamed KAVAJANiko NAKO Qemal SHEHUQeram CIBAKURedi AMETLLARIRejlond SINANIRinaldo MUÇASali AGAJSelfo ZENELIValbona GAXHAJVjollca SELMANIVullnet KARAFILAJXhuljeta ÇELAJYllka PULASHIZija LIKA