NaCl Նատրիումի քլորիդ

Նատրիումի քլորիդը (NaCl)  կամ կերակրի

աղը       նատրիումի և քլորի քիմիակ ան միացությունն է։ Նատրիումի

բնական միացություններից ամենից մատչելին նատրիումի քլորիդն է։

Ֆիզիկական հատկությունները Նատրիումի

քլորիդը անգույն

բյուրեղային նյութ է՝ աղի

համով։ Մանր ջարդված վիճակում այն

սպիտակ գույնունի։

Բնության մեջ գտնվելը և ստացումը Նատրիումի քլորիդը լուծված

վիճակում գտնվում է ծովերի և օվկիանոսների ջրերում։

Ծովի ջուրը պարունակում է 3% մինչև նատրիումի քլորիդ։

Ծովի ջուրը գոլորշիացնելիս նրա մեջ լուծված աղերը

բյուրեղանում են։ Դրանից ծովափնյա վայրերում

օգտվում են նատրիումի քլորիդ արդյունահանելու

համար։Իսրայելի   և Հորդանանի

գոլորշիացման աղայինավազանները Մեռյալ ծովի  հարավային մասում։

Տարածված է նաև նատրիումի քլորիդի

, ստացումը աղի լճերից օրինակ՝ Բասկունչակ և

Էլտոն լճերից։ Մի ժամանակ դրանք ծովածոցեր էին։

, Անջատվելով ծովերից ծովերը փոխարկվում են

լճերի։ Աղի լճերը չորանում էին և նրանց բյուրեղային

ձևով նստում էր նատրիումի քլորիդը։ Այսպիսի աղը

կոչվում է ինքնանիստ աղ։ Վերջնականապես

չորացած աղի լճերից տեղերում առաջացել են

քարաղի հանքեր։

Կիրառումը Նատրիումի քլորիդն անհրաժեշտ է մարդու

օրգանիզմին ․ դրա համար էլ այդ աղը պատկանում է առաջին անհրաժեշտության

մթերքների թվին։ Շատ նոսր լուծույթի ձևով կերակրի աղը կիրառվում է նաև բժշկության

( )մեջ ֆիզիոլոգիական լուծույթ ։ Նատրիումի քլորիդը կիրառվում է , պահածոներ պատրաստելու համար

այսինքն՝ սնունդը փչանալուց պաշտպանելու , , համար։ Աղ դրված միսը ձուկը

, բանջարեղենը ավելի երկար են պահվում , քան թարմ վիճակում որովհետև բարձր

կոնցենտրացիաների դեպքում աղը սպանում է փտեցնող միկրոօրգանիզմները։

Մեծ քանակությամբ կերակրի աղ օգտագործվում է նաև քիմիական

արդյունաբերության մեջ`ն ատրիումի,հիդրօքսիդ  սոդա   և նատրիումի  այլ

, միացություններ ինչպես նաև քլոր  և այլ միացություններ ստանալու համար։

»,- Աղը աստվածների նախընտրած նյութն էՀոմերոս

Այժմ ամենաէժան սննդամթերքներից մեկը համարվող կերակրի աղը երբևէ ստիպում

, , էր մարդկանց կռվել ապստամբել սպանել, միմյանց վաճառել ստրկության և քոչել մի

  : երկրից մյուսը Դրա կարևորությունը հասկանում էին դեռևս մեր

: թվարկությունից առաջ Առանց աղի չի : կարող ապրել և ոչ մի կենդանի օրգանիզմ

Աղի օրական պահանջը հասուն մարդու  օրգանիզմի համար միջին հաշվով

10-15 :  80 կազմում է գ Միևնույն ժամանակ , կգ զանգվածով մարդը կմահանա եթե մեկ

օրվա ընթացքում համարձակվի ընդունել 250 : մոտավորապես գ աղ

, Հետազոտությունները ցույց են տվել որ ավելցուկ կերակրի աղի օգտագործումը

բերում է կատարախ տով հիվանդանալու , հավանականության մեծացման

, տեսողության վատացման արյան և աչքի : ` ճնշման բարձրացման Մյուս կողմից

կերակրի աղի պակասը -բերում է սիրտ անոթային հիվանդությունների

զարգացման հավանականության,մեծացման ինչպես նայև ինֆարկտների և

ինսուլտների հետևանքով մահացութան:դեպքերը

: Մեծ է կերակրի աղի կիրառությունը նաև արդյունաբերության մեջԱղ ը օգտագործում են դեղամիջոցների, օճառի ,թղթի, ապակու, գործվածքնգորերի ստաղման համար : Չնայած կերակրի աղի մեծ

` 30 %- կիրառությանը աղի օգտագործման ը բաժին է ընկնում:սննդին

Կերակրի աղի համաշխարհային պաշարները հսկայական են և 3.5-4.0 1015 : ` կազմում են մոտավորապես գ տոննա Օվկիանոսում

1յուրաքանչյուր մ3 , 27.2 :ջրում միջին հաշվով կգ աղ է պարունակվում , Կերակրի աղը այն հազվագյուտ նյութերից է որը հանքից դուրս

  :բերելուց հետո օգտագործվում է համարյա առանց վերամշակման , , , Այսքան անհրաժեշտ այս նյութի պաշարները սակայն միշտ չէ որ

  : բավարարել են մարդկանց պահանջները Վաղնջական ժամանակներում աղ ստանում էին կրակի վրա որոշ բույսեր այրելով

` կամ չորացնելով և առաջացածը օգտագործելով սննդի մեջ որպես: 2000 համեմունք Մոտ տարի առաջ աղ սկսեցին ստանալ ծովի ջրի :շոգիացման ճանապարհով

,   Աղի գինը այնքան բարձր էր որ Հին Հռոմում զինվորականներին : « » վարձատրում էին աղով Աղ էր կոչվում հռոմեացի զինվորների

. ,   աշխատավարձը այդ է պատճառը որ իտալերեն մանրադրամը   «Soldi», «Salari»  :անվանում են անգլերեն՝ աշխատավարձ

` Հնում որոշ ցեղեր երդում տալիս մատը դնում էին աղով լցված :անոթի մեջ

Արաբական և թուրքական որոշ ցեղեր պայմանագրերը կնքում էին ,  :տարայի վրա որում աղ էր դրված

12- րդ դարում Ռուսաստանում աղի վրա բավականին բարձր `  : 16- տուրքեր էին դրված ի հօգուտ պետության րդ դարում էլ ավելի

: բարձրացվեցին աղի հարկերը Դրանք գանձվում էին ոչ միայն, , , : նրանցից ովքեր վաճառում էին այլ նաև նրանցից ովքեր գնում էին

Աղի թանկ արժեքը մշտապես խռովություններ էր առաջացնում : 17- Ցարական Ռուսաստանում րդ դարում այնքան էր սրվել

, 1648 իրավիճակը որ թվականին Մոսկվայում տեղի ունեցավ խոշոր , « » :մի ապստամբություն որը հայտնի է Աղի բունտ անվամբ

Չինաստանում աղի վրա հարկեր էին . . . 7- : դրված դեռևս մ թ ա րդ դարում Չնայած

, ժողովրդի անընդհատ դժգոհություններին 20- այդ հարկերը բարձր էին մինչև րդ դարի

: սկիզբը Աղի մաքսանենգության համար Չինաստանում մահապատիժ էր:նախատեսված

1826 թվականին Չինաստանի Քեինդու գավառ այցելած Մարկո Պոլոն նկարագրել

էր այդ երկրում լայնորեն կիրառվող աղից :պատրաստված մանրադրամը

Այսօր աղ ստանում են աղի լճերի :նստվածքների և քարաղի հանքերից

, Հետագայում աղահանքեր , , հայտնաբերումից հետո աղի գինը

, , իհարկե ընկավ բայց նրա կարևորությունը շարունակում է մնալ

:շատ մեծ- ՀՀ ում աղի հիմնական մասը

: արտահանվում է Ավանի աղի հանքից Ավանի աղի հանքին կից գ ործում է նաև

:աղի բուժիչ քարանձավ

, Մի շարք աղեր՝ մալաքիտը, , լազուրիտը պաղլեղները կերակրի

, աղը և այլն հունական և ալքիմիական ձեռագրերում

« »: անվանվում են հայկական աղ Ըստ . հայտնի քիմիկոսներ ֆրանսիացի Մ, . Բերթլոյի գերմանացի Վ Մեյերի և

ուրիշների՝ այդ աղերն այդպես են անվանվել անցյալում Հայաստանից

: արտահանված լինելու պատճառով Այդ անվանումը հաճախ է հանդիպում

նաև միջնադարյան հայկական: ձեռագրերում Աղերն օգտագործվում

, , են ապակու կաշվի ներկերի, , արտադրության մետաղաձուլության

, մանածագործության քիմիական, արդյունաբերության

, սննդարդյունաբերության, բժշկության գյուղատընտեսության

, :մեջ կենցաղում և այլուր

Կենցաղում օգտագործվող մի շարք աղեր դեռ հնուց « » ( ) . ունեն կենցաղային ոչ քիմիական անվանումներ

խմելու սոդա՝ նատրիումի հիդրոկարբոնատ(NaHCO3), լվացքի սոդա՝ նատրիումի կարբոնատ(Na2CO3), (NaClO), ժավել՝ նատրիումի հիպոքլորիտ

[Ca(ClO)քլորակիր՝ կալցիումի հիպոքլորիտ 2] և (CaClքլորիդ 2), , , բորակներ՝ նատրիումի կալիումի

, , կալցիումի բարիումի նիտրատներ շիբ՝ կալիումի և [KAl(SOալյումինի սուլֆատի բյուրեղահիդրատ 4)2 .

12H2O], դառը կամ անգլիական աղ՝ մագնեզիումի (MgSOսուլֆատի բյուրեղահիդրատ 4.7H2O),

« » մարգանցովկա ՝ կալիումի պերմանգանատ(KMnO4), : և այլն

(NaCl), , Կերակրի աղը՝ նատրիումի քլորիդը անգույն, : բյուրեղային ջրում լուծվող նյութ է Բնության մեջ , տարածված է հալիտ միներալի ձևով որն

: անվանում են նաև քարաղ Բնական քարաղը մետաղական նատրիումի հետքեր պարունակելու

, հետևանքով երբեմն կապտավուն է առաջացնում է : խոշոր հանքավայրեր Քարաղի խոշոր

, , հանքավայրեր կան Կանադայում Լեհաստանում, : Ռուսաստանում Անգլիայում և այլուր Հայկական լեռնաշխարհում բարձրորակ քարաղի

, պաշարներով հայտնի են Կողբի և Նախիջևանի - :իսկ ՀՀ ում՝ Ավանի աղի հանքերը

Կենցաղում օգտագործվող մի շարք աղեր դեռ հնուց ունեն

« » ( ) կենցաղային ոչ քիմիական. անվանումներ խմելու սոդա՝

նատրիումի հիդրոկարբոնատ(NaHCO3), լվացքի սոդա՝ նատրիումի

(Naկարբոնատ 2CO3), ժավել՝ (NaClO), նատրիումի հիպոքլորիտ

քլորակիր՝ կալցիումի հիպոքլորիտ[Ca(ClO)2] (CaClև քլորիդ 2), բորակներ՝

, , , նատրիումի կալիումի կալցիումի , բարիումի նիտրատներ շիբ՝

կալիումի և ալյումինի սուլֆատի [KAl(SOբյուրեղահիդրատ 4)2 . 12H2O],

դառը կամ անգլիական աղ՝ մագնեզիումի սուլֆատի

(MgSOբյուրեղահիդրատ 4.7H2O), « » մարգանցովկա ՝ կալիումի

(KMnOպերմանգանատ 4), : և այլն

: Քարաղի խոշոր հանքավայրեր կան, , Կանադայում Լեհաստանում

, Ռուսաստանում Անգլիայում և: այլուր Հայկական լեռնաշխարհում

բարձրորակ քարաղի պաշարներով , հայտնի են Կողբի և Նախիջևանի

- իսկ ՀՀ ում՝ Ավանի աղի: հանքերը Աղն օգտագործում են

գրեթե բոլոր կերակրատեսակների, , մեջ ինչպես նաև մսեղենը

, ձկնեղենը բանջարեղենը : պահածոյելու համար Բժշկության

մեջ կիրառում են աղի ջրային, 0,9%- լուծույթները օրինակ՝ անոց

, լուծույթը որն անվանում են ֆիզիոլոգիական և օգտագործում են

, ներերակային ներարկումների ներարկվող դեղանյութերը լուծելու

համար և որպես թունազերծող: 3–10%- միջոց անոց լուծույթներով

պատրաստում են թրջոցներ՝ թարախային վերքերը բուժելու

:համար

Ավանի աղի հանքի հիմքի վրա գործում են Ավանի աղի

կոմբինատը և Հանրապետական

, անձավաբուժական կենտրոնը որտեղ բուժում են բրոնխային

, հեղձուկ բրոնխաբորբեր և այլ:հիվանդություններ

Ձմռանը սառցածածկույթի առաջացումը կանխելու

նպատակով ձյունածածկ ճանապարհների վրա ցանում

: են աղ Վերջինս լուծվում է ձյան մեջ և իջեցնում սառցակալման

. ջերմաստիճանը եթե սովորական ջուրը սառչում է

0օC- , ում ապա աղաջուրը սառչում է ավելի ցածր

ջերմաստիճաններում

ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՃԱՄՓՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ԴԵՊԻ ԱՎԱՆԻ ԱՂԻ ԿՈՄԲԻՆԱՏ

ՈՒՂԵՎՈՐՎԵՑԻՆՔ ԱՎԱՆԻ ԱՂԻ ԿՈՄԲԻՆԱՏ:

ՎԵՐՋԱՊԵՍ ՀԱՍԱՆՔ:

ՄՈՒՏՔԻ ՄՈՏ ՏԵՍԱՆՔ ԱՂԻՑ ՊԱՏՐԱՍՏՎԱԾ ՔԱՆԴԱԿՆԵՐ

ԳՈՐԾԱՐԱՆԸ

ՄԵՆՔ ՏԵՍԱՆՔ ԻՆՉՊԵՍ ԵՆ ԱՂԱՋՈՒՐԸ ՈՒՂԱՐԿՈՒՄ ՉՈՐԱՆԱԼՈՒ:

ՄԵՆՔ ԲՈԼՈՐՍ ԳԻՏԵՆՔ, ՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՂԻ ՄԵՋ ՅՈԴ ՉԿԱ ԴՐԱ ՀԱՄԱՐ ԳՈՐԾԱՐԱՆՈՒՄ ԱՂԸ ՅՈԴԱՑՎՈՒՄ Է:

ՅՈԴԱՑՎԵԼՈՒՑ ՀԵՏՈ ՆՈՐԻՑ ՈՒՂԱՐԿՈՒՄ ԵՆ ՉՈՐԱՆԱԼՈՒ:

ԱՂԻ ԿՈՄԲԻՆԱՏԻ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐԻԱՆ

ԱՅՆՏԵՂ ՏԵՍԱՆՔ ՆՐԱՆՑ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱՑՎԱԾ ՍԱՐՔԵՐԸ:

ԼԱԲՈՐԱՆՏԸ ՄԵԶ ՄԻ ՓՈՐՁ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ, ՈՐՊԵՍԶԻ ՀԱՄՈԶՎԵԻՆՔ ԱՅԴ ԱՂԸ ՅՈԴԱՑՎԱԾ ԷՐ, ԹԵ ՈՉ:

Այնուհետև գնացինք փաթեթավորման բաժին:

Վերցրեցինք քարաղ դպրոցի լաբորատորիայում մաքրելու համար

Վերադարձանք դպրոց

Ավանի աղի կոմբինատից բերած քարաղը մաքրեցինք մեր քիմիայի լաբորատորիայում:

http://www.youtube.com/watch?v=OiynaUP_gkU

Մաքրած աղից Էմիլեան ստացավ արհեստական ձյուն

http://www.youtube.com/watch?v=PT1Fn3vALDE

Առաջադրանքներ

1.Ինչպիսի± նյութ է կերակրի աղը` անօրգանական, թե± օրգանական; պարզ թե± բարդ, ո±րն է նրա քիմիական բանաձևը և գիտական անունը…… 2.Ի±նչ տեղեկություններ կարելի է ստանալ կերակրի աղի բանաձևից……3.Սարգիսը ասում էր, որ կերակրի աղի մեջ քլոր կա, իսկ Հարությունը առարկում էր. «Քլորը թունավոր է և բացառվում է նրա առկայությունը կերակրի աղի բաղադրության մեջ»: ա)Սարգիսը ի±նչ փորձով ապացուցեց քլորի առկայությունը: բ) Ո±ր դեպքում նրանք ճիշտ կլինեին:4.Ինչպիսի± բաժանման եղանակներ են օգտագործում քարաղից մաքուր կերակրի աղ ստանալու համար:ա)Կերակրի աղի անբավարար քանակությունը ի±նչ հիվանդությունների պատճառ կարող է հանդիսանալ, իսկ չարաշահու±մը……..բ) Մարդու համար մահացու է համարվում կերակրի աղի այն քանակը, երբ նրա կշռի յուրաքանչյուր 1կգ-ին օրվա ընթացքում բաժին է ընկնում 3գ կերակրի աղ: Հաշվեք, 50 կգ զանգված ունեցող մարդու համար քանի± գ աղի օգտագործումն է մահացու:6.Վաճառքի կերակրի աղի միայն 97%-ն է նատրիումի քլորիդը, մնացած 3%-ը կալիումի յոդիդ է, կարբոնատ, իսկ վերջին տարիներին նաև ֆտորիդ: Ի±նչ նպատակով են այդ աղերը ավելացվում…7.Բժշկության մեջ օգտագործվող նատրիումի քլորիդի 0,9%- անոց լուծույթը կոչվում է ֆիզիոլոգիական լուծույթ:ա) Ի±նչ նպատակի համար են կիրառում ֆիզիոլոգիական լուծույթը: բ) Հաշվեք 1կգ ֆիզիոլոգիական լուծույթ պատրաստելու համար քանի± գրամ աղ և ջուր է անհրաժեշտ:գ) Որոշեք նաև այդ լուծույթի մոլային կոնցենտրացիան CM (մոլ/լ), լուծույթի խտությունը ընդունելով 1գ/մլ:8. Ձմռանը ճանապարհները սառույցից մաքրելու համար աղ են ցանում, ինչու±:  

ՆՅՈԻԹԸ ՊԱՏՐԱՍՏԵՑԻՆ` «ՊԱՏԱՆԻ ՔԻՄԻԿՈՍՆԵՐԸ»:

Ղեկավարներ` Ս. Սահակյան ևՎ. Խառատյան: