Nadleśnictwo Świeradów

1

Położenie, klimat, przyroda

Nadleśnictwa Świeradów

Nadleśnictwo Świeradów zarządza terenami leśnymi w Górach Izerskich będących najbardziej wysuniętym na zachód pasmem w pol-skich Sudetach. Zróżnicowanie klimatyczne położonych po sąsiedzku obszarów sprawia, że w ciągu jednodniowej wycieczki można podzi-wiać zarówno lasy dębowe, charakterystyczne dla ciepłych regionów Europy, jak i górnoreglowe bory świerkowe oraz torfowiska wysokie, takie jak w Skandynawii.

2

Utrzymanie wysokiej lesistości w Ize- rach to sprawa niezwykłej wagi. Lasy są niczym gąbka, która chłonie wodę z deszczu i roztopionego śniegu. Występują tu rekordowe w skali Polski ilości opadów, tj. 1500 do 2000 mm w ciągu roku.

Borówka czarna króluje w runie górskich lasów Nadleśnictwa Świeradów.

W latach 80. ubiegłego wieku Góry Izerskie były miejscem klęski ekologicznej. Zanieczyszczenie powietrza stało się przyczyną za-mierania lasów świerkowych na bardzo dużych powierzchniach. Do dzisiaj pozostały nieliczne ślady z tamtego okresu w postaci suchych kikutów świerkowych pni.

Płytka gleba w najwyższych po-łożeniach górskich powoduje, że w wielu miejscach powstają nie-wielkie rumowiska skalne.

Choć dominują tu bory świerkowe, cza-sami można spotkać malownicze brze-ziny, jak ten na stokach Sępiej Góry.

3

Sóweczka zwyczajna – najmniejsza sowa europejska (wiel-kości szpaka), ale bardzo zadziorna. Potrafi upolować większego i cięższego od siebie dzięcioła dużego. W Polsce bardzo rzadka, w Górach Izerskich znajduje doskonałe warunki do życia.

4

5

Ryś – jeden z największych euro-pejskich drapieżników, w Polsce bardzo nieliczny, prowadzi skryty tryb życia. Widywany w Górach Izerskich.

Zaskroniec zwyczajny (na górze), niegroźny dla ludzi wąż i żmija zyg-zakowata, której jad może z kolei być bardzo niebezpieczny. Te dwa ga-tunki najłatwiej rozróżnić po żółtych plamach z tyłu głowy, jakie ma tylko zaskroniec.

Salamandra plamista – chroniony, liczny w Górach Izerskich gatunek płaza ogoniastego. Najczęściej sala-mandrę można spotkać w wilgotnych lasach lub w dolinach ze strumieniami.

Jeleń szlachetny – jeden z najwięk-szych gatunków zwierząt występują-cych w Polsce, samce mogą osiągać masę nawet 350 kg. Występuje w du-żych kompleksach leśnych na terenie całego Nadleśnictwa Świeradów..

6

Martwe drewno spełnia ważną rolę w ekosystemach leśnych – stanowi miejsce życia dla wielu organizmów, głównie owadów.

7

Łany wełnianki – rośliny związanej z torfowiskami i mokradłami – stanowią nie-odłączny element krajobrazu Hali Izerskiej.

8

Hala Izerska to malownicza, pusta kotlina otoczona zalesio-nymi górami. Leży na wysokości około 850 m n.p.m., ale pa-nujący tu klimat jest niemal tak surowy jak w Skandynawii.

Hala Izerska – miejsce

niezwykłe!

9

Rosiczka okrągłolistna – owado-żerna roślina występująca na izerskich torfowiskach.

Cietrzew – skrajnie rzadki przed-stawiciel kuraków w Polsce. Wiosną odbywają się toki cietrzewi, czyli spek-takularne „tańce” i walki godowe samców tego gatunku.

Kosodrzewina – inaczej sosna górska, w Polsce występuje ponad górną gra-nicą lasu. Wyjątkiem jest Hala Izerska, gdzie rośnie na wysokości zaledwie 840 m n.p.m. To najniżej położone na-turalne stanowisko tego gatunku w na-szym kraju.

Torfowiska wysokie na Hali Izerskiej wykształciły się głównie dzięki niezwykle surowemu klimatowi oraz dużym opadom. Torf powstaje z obumarłych szczątków roślin, głównie mchu tor-fowca, które w warunkach dużej wilgotności nie ulegają całko-witemu rozkładowi.

10

11

Rocznie w Nadleśnictwie Świeradów pozyskuje się około 65 tys. m3

certyfikowanego drewna, które jest wykorzystywane w budownictwie, produkcji mebli, papieru i wielu rozmaitych przedmiotów. Drewno to su-rowiec odnawialny, bo wytwarzany przez samą naturę. Gospodarowanie lasami w sposób roztropny sprawia, że nigdy go nie zabraknie. W Nadleśnictwie Świeradów powierzchnia leśna w latach 1998-2008 zwiększyła się o ponad 100ha, a ilość drewna „zmagazynowana” w ży-wych drzewach wzrosła prawie o pół miliona metrów sześciennych.

Czy wycinamy tak dużo?

12

Żółtym paskiem na korze oznaczamy granicę tzw. drzewostanów nasiennych. Rosną tam drzewa o najlepszych ce-chach, z nich zbierane są nasiona, które wysiewa się na szkółce leśnej.

Następnie młode drzewka są spe-cjalnie pielęgnowane – podlewane, pie-lone i nawożone, by w dobrej kondycji zdrowotnej trafić do lasu.

Z tak wyprodukowanych sadzonek za-kłada się uprawy leśne, które bardzo często są grodzone, by zabezpieczyć je przed zwierzętami takimi jak jeleń czy sarna, zgryzających pędy młodych drzewek.

Każda dłużyca (ścięte drzewo w całej długości) i stos drewna mają swój unikalny numer. Cechy jakościowe i wymiarowe drewna wprowadza się do bazy danych.

13

W lasach górskich ścinka drzew jest trudną i niebezpieczną sztuką. W Nad-leśnictwie Świeradów, oprócz trady-cyjnej ścinki pilarkami, odbywa się ona także przy użyciu harwestera, czyli no-woczesnej maszyny, która w ciągu dnia może wyciąć nawet kilkaset drzew.

Magazynowanie wody jest jedną z naj-ważniejszych funkcji lasów. Tworząc zbiorniki retencyjne wspomagamy w tym ekosystemy leśne najczęściej spię-trzając wodę niewielkich cieków lub wysięków.

Jednym z poważniejszych zagrożeń dla borów świerkowych są gradacje owadów takich jak korniki. Aby zapobiec ich lawi-nowemu rozmnażaniu, stosujemy tzw. pułapki feromonowe. Na dobrą kondycję zdrowotną lasu mają też wpływ ptaki, dlatego pomagamy im, wieszając budki lęgowe. Ta może być domem dla muchołówki, dzięcioła małego lub kowalika.

Z lasu drewno transportowane jest na specjalne składy drewna. Stąd jest odbierane przez kupców – najczęściej firmy drzewne zajmujące się prze-robem tego surowca.

14

Żywotność i stabilność – cechy lasu, o jakie zabiegamy najbardziej. Nabiera to szcze-gólnej wagi na terenach naj-wyżej położonych.

15

Pasjonaci kolarstwa górskiego w Górach Izerskich odnajdą dla siebie prawdziwy raj. Nie ma w tym stwierdzeniu przesady. To jedyne miejsce w Polsce o takiej różnorodności i mnogości tras. Rowerzyści mogą tu jeździć asfaltowymi i szutrowymi drogami leśnymi wyłączonymi z normalnego ruchu, szlakami turystycznymi o bardzo zróżnicowanym stopniu trudności, a także specjalnie dla nich wybudowanymi ścież-kami – singletrackami.

Góry Izerskie –

rowerowy raj!16

Singletrack jest przedsięwzięciem transgranicznym, wprowadzonym w życie także na terenie Czech. Około 60 km ścieżek tego typu znaj-duje się po południowej stronie Gór Izerskich.

Dla wygody rowerzystów, ale też pasjonatów innych form turystyki, w wybranych miejscach przy szlakach turystycznych wybudowano specjalne wiaty z elementami stylów łużyckiego i skandynawskiego.

Singletrack – ścieżka fenomen. Zbudowana tak, by radość z jazdy po niej mogli czerpać wszyscy rowerzyści. Nawet kil-kuletnie dziecko poradzi sobie z zakrętami i łagodnymi mul-dami, zaś ekspert dysponujący dobrą techniką i kondycją może poruszać się po singletracku w sposób dynamiczny i szalenie dla niego przyjemny.

17

Ze Świeradowa-Zdroju na Stóg Izerski można wjechać nowoczesną koleją gondolową, która czynna jest cały rok. W zimie funkcjonuje tu świetnie przy-gotowany stok narciarski, w lecie do gondoli można zabrać również rowery.

Góry Izerskie to doskonałe miejsce do tego, żeby zacząć wielodniowy trekking z plecakiem przez pasma Sudetów. Kolejnymi górami na trasie takiej wyprawy będą położone na wschód od Izerów Karkonosze.

Izerski Szlak Cietrzewia to narciarska trasa biegowa wyznaczona w najwyż-szych partiach Gór Izerskich. Początek znajduje się przy górnej stacji gondoli na Stogu Izerskim, a długość wynosi 19,5 km – w sam raz na całodniową wycieczkę.

Sępia Góra wznosi się na północ od Świeradowa-Zdroju. Wycieczka z centrum miasta na szczyt zajmuje nie więcej niż go-dzinę. Nagrodą za wspinaczkę są wspaniałe widoki na miasto i otaczające je góry.

Górskie strumienie przeskakujące przez omszone głazy są nie mniej malownicze niże górskie pejzaże.

18

Uprawianie turystyki w Górach Izerskich możliwe jest na wiele spo-sobów. Oprócz wcześniej opisanego kolarstwa górskiego można pieszo przemierzać wielokilometrowe szlaki po prawdziwych pustkowiach. Zimą na narciarzy biegowych czeka gruba warstwa śniegu, łagodne grzbiety oraz przygotowane specjalnie trasy. Bardzo szerokie możli-wości zażywania rekreacji nie kłócą się z ochroną cennej przyrody – to doskonały przykład rozwoju zrównoważonego.

Turystyka górska

19

Teren Nadleśnictwa Świeradów jest atrakcyjny nie tylko ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze. Znajdują się tu także liczne zabytki, w tym zamki, ciekawa zabudowa sanatoryjna w Świeradowie-Zdroju, sztolnie, a także zbiorniki wodne oferujące wiele możliwości ciekawego spędzenia urlopu.

Atrakcje krajoznawcze

20

W okolicy Świeradowa-Zdroju, w miej-scowości Krobica został udostępniony niewielki, ale bardzo ciekawy zespół podziemnych wyrobisk. Jest on wyjąt-kowy w skali regionu, nawet tak boga-tego w tego typu atrakcje, jak Dolny Śląsk. Sztolnie i szyby zachowały bo-wiem XVIII-wieczny charakter.

Pierwsza wzmianka na temat wód leczniczych w obecnym Świeradowie-Zdroju pochodzi już z 1572 roku. Dzięki wieloletniej historii miasta rozwijają-cego się jako uzdrowisko, dzisiaj możemy podziwiać tu piękną zabytkową zabu-dowę w postaci willi, pen-sjonatów i pijalni.

Zamek Czocha to przepięknie położona nad Jeziorem Leś-niańskim warownia powstała w latach 1241–1247. Najbardziej tajemniczy zamek w Polsce – ma podobno 40 tajemnych przejść, z czego do dziś odkryto zale-dwie 14. Hitlerowcy mieli w nim supertajną szkołę szyfrantów Abwehry, a po wojnie szko-lono tu asów komunistycznego wywiadu. Obecnie działa jako ośrodek hotelowo-konferen-cyjny. W 2012 roku został ogło-szony przez magazyn National Geographic „Traveler” jednym z siedmiu cudów Polski.

Zamek we wsi Świecie powstał prawdopodobnie w XIV wieku. Do dziś na bazaltowym wzgórzu przetrwały malownicze ruiny.

Jezioro Leśniańskie powstało w 1905 roku, jako zbiornik retencyjny na Kwisie. Jego powierzchnia wynosi 140 ha. Kilka kilometrów w górę rzeki znajduje się podobny akwen – Jezioro Złotnickie.

21

Zdjęcia satelitarne dostarczają wielu bardzo cennych informacji na temat zasobów leśnych i stanu środowiska. Dla przykładu – „z góry” doskonale widać nawet pojedyncze drzewa, które są chore i tracą igły lub liście.

Ścieżka edukacyjna na wzgórzu Zajęcznik, dzię-ki gęsto rozmieszczonym tablicom edukacyjnym pomoże poznać tajniki izerskiej przyrody.

Detektor burzowy uruchomiony w czerwcu 2013 roku w Świeradowie-Zdroju ostrzega przed gwałtownymi zjawiskami meteorologicznymi miesz-kańców oraz turystów wybierających się w Góry Izerskie i Karkonosze.www.stacjameteo.pl/detektory_eu/swieradow.php

Ścieżka zmysłów pomaga otwo-rzyć się na poznanie lasu w nie-standardowy sposób.

Rozmieszczone w kilku miejscach nad- leśnictwa automatyczne stacje me-teorologiczne pozwalają na monito-rowanie najważniejszych parametrów pogodowych: temperatury, wilgotności powietrza czy opadów. Wszystkie te dane dostępne są w Internecie na stronie: http://swieradow.pl.hostingasp.pl

22

Nadleśnictwo Świeradów, jako jednostka wchodząca w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego Sudety Zachodnie prowadzi szereg badań na-ukowych, a także na szeroką skalę zajmuje się edukacją przyrodniczo-leśną.

edukacja

Nauka, innowacje

23

Ogród edukacyjny przy siedzibie nadleśnictwa pozwala na obcowanie z namiastką dzikiej przyrody typowej dla Gór Izerskich. Odtworzyliśmy tu torfowisko wysokie, razem z charakterystyczną dla Hali Izerskiej roślinnością.

Ogród edukacyjny

„Izery Trzech Żywiołów”

24

Na terenie ogrodu zachęcamy dzieci do różnych zabaw. Najmłodsi chętnie układają puzzle z obrazami natury.

Tuż przy ogrodzie edukacyjnym znaj-duje się doskonale wyposażony bu-dynek edukacyjny „Chata Drwala”. Tam również prowadzone są zajęcia z dziećmi. Odbywają się one przy drewnianych ławach, ale z wykorzy-staniem najnowszych urządzeń mul-timedialnych, które wchodzą w skład „Wirtualnego Laboratorium”. Dzięki nim możemy obserwować aktualny stan pogody i charakterystykę cech kli-matu w oparciu o pomiary z dziesięciu stacji meteorologicznych rozmieszczo-nych w terenie.

Nasz ogród edukacyjny został opracowany i wykonany z dbało-ścią o najdrobniejsze szczegóły. Przykładem jest głośnik, który wygląda ja kamień. Spełnia swoją funkcję, ale nie psuje widoku. Drewniane podesty są tak skonstruowane, że pozwalają na przyj-rzenie się z bliska, a nawet dotknięcie roślinności torfowiska.

25

Czy wiesz, że światło to także zanieczyszczenie środowiska? Miejsc, gdzie ciemność nocy jest nieskażona zostało bardzo niewiele. Jednym z nich jest Hala Izerska, która dzięki specyficznemu ukształtowaniu i po-łożeniu może poszczycić się najciemniejszymi nocami w Polsce. Izerski Park Ciemnego Nieba to rodzaj transgranicznego – polsko-czeskiego – rezerwatu, który pełni rolę ekologiczną i edukacyjną.

Izerski Park

Ciemnego Nieba

26

27

•

•

••

•

•

•

Pobiedna

Smolnik

Włosień

Orłowice

Giebułtów

Grudza

Świecie

Mlądz

Biedrzychowice

Młyńsko

Gierczyn

Bożkowice

Kościelnik

Grodnica

Grabiszyce Górne

Miłoszów

Przecznica

Proszówka

Szyszkowa

Rębiszów

Zacisze

Radostów średni

Karłowiec

Wolimierz

Złotniki Lubańskie

GajówkaRębiszów Dolny

Przylasek

PczelinBarcie

Kłopotnica

Platerówka

Lubań

Mirsk

Świeradów-Zdrój

Olszyna

Leśna

ścieżki rowerowe

szlak zielony

szlak czerwony

szlak niebieski

szlak żółty

Ogród Izery Trzech Żywiołów

Zamek Czocha

Zespół podziemnych wyrobisk wmiejscowości Krobica

Hala Izerska/izerski park ciemnego nieba

Stóg Izerski/Górna stacja KoleiGondolowej

Ścieżka edukacyjna na Zajęczniku

Singletrek

Rezerwat Torfowiska Doliny Izery

ul. 11-go Listopada 1, 59-850 Świeradów-Zdrój Tel. +75 78 16 333swieradow@wroclaw.lasy.gov.pl www.wroclaw.lasy.gov.pl/swieradow

Nadleśnictwo Świeradów

1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

67

28

Kontakt: Tomasz Dębiec+48 667 869 976kontakt@wydawnictwoquercus.plwww.wydawnictwoquercus.pl

Autorzy zdjęć: Tomasz Dębiec, Marcin Zagórski (5), Grzegorz Leśniewski (7), Katarzyna Męcina (14, 21, 22, 24, 25), Szymon Witkowski (18), Archiwum SKI&SUN (18), Fotolia.com: Heico Neumeyer (3), photoanatomy, vipersgarden, lightpoet, Julius Kramer (6), Henrik Larsson, Aleksandr Kulikov (10)

Tekst: Tomasz DębiecKorekta: Tomasz FindyszProjekt, skład, edycja zdjęć:Joanna Kozek