NAVORSINGSPROJEK BASIESE RAAMWERK VIR N … · van roof met verswarende omstandighede en het tot 2008/2009 jaarliks aansienlik toegeneem, met byvoorbeeld ŉ toename van 22,6% slegs

1

NAVORSINGSPROJEK

BASIESE RAAMWERK VIR ’N DOELTREFFENDE

GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK

deur

Rudolph Zinn en Nantes Kelder

in opdrag van AfriForum

Junie 2011

Nantes Kelder: 084 619 8264 / [email protected]

2

INHOUDSOPGAWE

AFDELING 1: NAVORSINGSMETODOLOGIE .......................................................... 4

1.1 Inleiding ......................................................................................................... 4 1.2 Probleemstelling ............................................................................................ 5 1.3 Doelstellings .................................................................................................. 6 1.4 Doelwit ........................................................................................................... 6 1.5 Literatuuroorsig .............................................................................................. 6 1.6 Definisies van konsepte ................................................................................. 7 1.7 Navorsingsbenadering ................................................................................... 7 1.7.1 Kwalitatiewe benadering ................................................................................ 7 1.7.2 Kwantitatiewe benadering.............................................................................. 8 1.8 Navorsingsontwerp ........................................................................................ 8 1.8.1 Populasie ....................................................................................................... 8 1.8.2 Steekproeftrekking ......................................................................................... 9 1.8.3 Dataversameling .......................................................................................... 10 1.8.3.1 Literatuurstudie ............................................................................................ 10 1.8.3.2 Onderhoude as dataversamelingstegniek ................................................... 11 1.8.3.3 Vraelyste...................................................................................................... 11 1.9 Data-ontleding ............................................................................................. 12 1.10 Geldigheid ................................................................................................... 12 1.11 Betroubaarheid ............................................................................................ 13

AFDELING 2: DIE ONTSTAAN VAN GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERKE ... 14

2.1 Gemeenskapspolisiëring ............................................................................. 14 2.2 Biografiese inligting van die respondente .................................................... 15 2.3 Name van die gemeenskapsveiligheidnetwerke .......................................... 15 2.4 Rol van die respondent in die gemeenskapsveiligheidnetwerk.................... 16 2.5 Termyn van betrokkenheid .......................................................................... 16 2.6 Vennootskappe met gemeenskapsveiligheidnetwerke ................................ 16 2.7 Termyn van bestaan van gemeenskapsveiligheidnetwerke ........................ 17 2.8 Respondente se indruk van die gebiede waarin die netwerke aktief is ........ 17 2.9 Doel van die gemeenskap se betrokkenheid in gemeenskapsveiligheid ..... 18 2.10 Aksies van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk ............................................. 19 2.11 Die ontstaan van die gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................. 20 2.12 Noodsaaklike faktore wat die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk

se misdaadvoorkomingsaksies bepaal ........................................................ 22 2.13 Omskakeling na ŉ gestruktureerde gemeenskapsveiligheidnetwerk ........... 24 2.14 Struikelblokke wat oorkom moes word met die stigting van die

gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................................................... 24 2.15 Die primêre doel van die gemeenskapsveiligheidnetwerk ........................... 25 2.16 Sleutellesse geleer deur die respondente in die ontwikkeling van ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................................................... 26 2.16.1 Sleutellesse in verband met die struktuur van die

gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................................................... 26 2.16.2 Sleutellesse in verband met infrastruktuur ................................................... 27 2.16.3 Sleutellesse in verband met kommunikasie ................................................. 28 2.16.4 Sleutellesse in verband met bestuur en bestuurstyl .................................... 29

3

2.16.5 Sleutellesse in verband met die finansies van gemeenskapsveiligheidnetwerke ................................................................. 33

2.17 Aantal inwoners betrokke by die gemeenskapsveiligheidnetwerk ............... 36

AFDELING 3: VOORTBESTAAN, BEHEER EN BESTUUR VAN ‟N GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK ................................................................ 38

3.1 Sub-afdelings van beheerstruktuur .............................................................. 38 3.2 Respondente se verwagtinge van ŉ ideale gemeenskapsveiligheidnetwerk 38 3.3 Uiters belangrike faktore wat die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk

bepaal ......................................................................................................... 41 3.4 Belangrikste eienskappe van ŉ suksesvolle leier in ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................................................... 41 3.5 Die relatiewe waarde van kommunikasiestelsels ......................................... 42 3.6 Die waarde van monitering deur middel van CCTV-kameras om misdaad in

die woonbuurt te bekamp ............................................................................ 44 3.7 Algemene gebruik van tegnologie ............................................................... 45 3.8 Wie sekerheidsdienste in die gebied moet lewer ......................................... 46 3.9 Die waarde van die afsper van ŉ woongebied ............................................. 48 3.10 Die waarde van ŉ reaksie-eenheid .............................................................. 49 3.11 Die belangrikste misdaadvoorkomingsaksie vir ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk ............................................................................ 50 3.12 Aksies om gemeenskapslede se betrokkenheid te verkry ........................... 50 3.13 Aksies om gemeenskapslede se betrokkenheid te behou ........................... 51 3.14 Die waarde van opleiding ............................................................................ 52 3.15 Die waarde van polisiereserviste as lede .................................................... 53 3.16 Benadering indien gemeenskapslede nie betrokke is nie ............................ 53 3.17 Korrelasie tussen voorkoms van die buurt en misdaad in die gebied .......... 54 3.18 Belangrikste les wat respondente geleer het ten opsigte van ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk ................................................................... 55

AFDELING 4: BEVINDINGS EN AANBEVELINGS .................................................. 56

4.1 Bevindings ................................................................................................... 56 4.1.1 Bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk ......................................... 56 4.1.2 Finansies ..................................................................................................... 56 4.1.3 Infrastruktuur ............................................................................................... 57 4.1.4 Vennootskappe ............................................................................................ 57 4.1.5 Volhoubaarheid van gemeenskapsveiligheidnetwerke ................................ 57 4.1.6 Verskillende modelle vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk ......................... 58 4.2 Aanbeveling ................................................................................................. 58

AANHANGSEL A: VOORGESTELDE MODEL VIR ‟N BASIESE GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK ................................................................ 59 AANHANGSEL B: BESTE PRAKTYK VOORBEELD WAT ‟N BESIGHEIDSMODEL VIR ‟N GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK AANBETREF .............................. 65 AANHANGSEL C: PRAKTYK VOORBEELD WAT ‟N CITY IMPROVEMENT DISTRICT VIR ‟N GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK IN ‟N BESIGHEIDSKERN AANBETREF ........................................................................... 68

4

AFDELING 1

NAVORSINGSMETODOLOGIE 1.1 Inleiding Die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD) stel jaarliks die misdaadstatistiek van 20 kategorieë misdade wat by die polisie aangemeld word, vry. Hierdie 20 kategorieë misdade word beskryf as die ernstige misdade wat in Suid-Afrika in ŉ gegewe jaar gerapporteer word en sluit geringe misdade soos byvoorbeeld betreding uit. Die misdaadstatistieke wat die SAPD in 2009 vrygestel het, dui aan dat die aantal ernstige misdade wat by die polisie aangemeld is, van 2 717 184 in die 2002/2003 finansiële jaar afgeneem het tot 2 110 588 in die 2007/2008 finansiële jaar. Dit verteenwoordig ŉ afname van 22%. Sedertdien het die hoeveelheid ernstige misdade wat by die SAPD aangemeld word, min of meer konstant gebly, met ŉ totaal van 2 121 887 en 2 071 487 wat onderskeidelik in die 2009/2010 en 2010/2011 finansiële jare gerapporteer is.1 Hiervan is 638 468 (30,8%) in 2010/2011 sogenaamde “kontakmisdade”, wat beteken dat dit persoonsgerigte misdade is. Kontakmisdade behels moord (2,5%), poging tot moord (2,4%), aanranding met die doel om ernstig te beseer (31,1%), “gewone” aanranding (29,1%), misdade van ŉ seksuele aard (10,4%), roof met verswarende omstandighede (15,9%), en roof “gewoon” (8,6%).2 Wat egter kommerwekkend bly, is die proporsionele hoë aantal geweldsmisdade wat aangemeld word insluitende roof met verswarende omstandighede. Dit behels ook die sogenaamde trio misdade. In teenstelling met die afname van misdaad in die algemeen het roof met verswarende omstandighede met 53% toegeneem van 66 163 gerapporteerde gevalle in 1996/1997 tot 101 463 gerapporteerde gevalle in 2010/2011. Dieselfde tendens is waarneembaar met die trio misdade, naamlik huisroof, motorvoertuigkaping en besigheidsroof. Die trio misdade is sub-kategorieë van roof met verswarende omstandighede en het tot 2008/2009 jaarliks aansienlik toegeneem, met byvoorbeeld ŉ toename van 22,6% slegs in 2008/2009. Gedurende 2009/2010 het die toename in die aantal trio misdade afgeplat en is „n aansienlike afname van die trio misdade in 2010/201 aangeteken (47 222 in 2009/2010, teenoor 42 183 in 2010/2011). Dit verteenwoordig ŉ afname onderskeidelik van 23,6% in motorvoertuigkaping en 10,1% in huisrowe en ŉ geringe toename van 0,9% in besigheidsrowe. Geweldsmisdade en veral die trio misdade is die vernaamste rede vir vrees vir misdaad in Suid-Afrika en vir die gevoel dat misdaad buite beheer is.3 Bykomend tot huisrowe vind die meerderheid motorvoertuigkapings in die inrit van die erf of in die woonbuurt naby die slagoffer se huis plaas.4 Ander misdade wat in

1. Suid-Afrikaanse Polisiediens, Crime Information Analysis Centre, Annual Report: Crime Situation

2011. Suid-Afrikaanse Polisiediens: Pretoria, 2011.

2. Suid-Afrikaanse Polisiediens, Crime Information Analysis Centre, Annual Report: Crime Situation

2011. Suid-Afrikaanse Polisiediens: Pretoria, 2011.

3. R.J. Zinn. 2007. Incarcerated Perpetrators of House Robbery as a Source of Crime Intelligence.

DLitt et Phil Tesis, Unisa, Pretoria, 2007.

4. R.J. Zinn. 2003. Sentenced Motor Vehicle Hijackers Imprisoned in Gauteng as a Source of Crime

Intelligence. MTech dissertation, TSA, Florida, 2003.

5

die SAPD se statistieke vir 2010/2011 gepubliseer is, wat ook in baie gevalle in of naby die woning of woonbuurt van die slagoffer plaasvind, is huisbraak (247 630), diefstal van ŉ voertuig (64 504), diefstal uit ŉ voertuig (123 091) en diefstal oor die algemeen (368 095). Hierdie misdade wat by die slagoffer se woning of in die woonbuurt plaasvind, dra by tot die publiek se vrees vir misdaad en die indruk dat misdaad buite beheer is.

Wat ook bydra tot die gevoel dat misdaad buite beheer is, is die polisie se skynbare onvermoë om ernstige misdaadsake op so ŉ wyse te ondersoek dat dit later op ŉ skuldigbevinding in die hof uitloop. ŉ Studie deur die Suid-Afrikaanse Regskommissie het in 2000 aangetoon dat die polisie slegs in 13% van die gevalle van ernstige misdaad wat aan hulle gerapporteer is, die sake tot so ŉ mate suksesvol ondersoek het dat die oortreder geïdentifiseer, opgespoor en die saakdossier aan die staatsaanklaer oorhandig kon word vir ŉ beslissing of dat vervolging ingestel moes word. In slegs 7% van hierdie gevalle is ŉ skuldigbevinding aangeteken.5 Die kommissaris van polisie, generaal Bheki Cele (wie intussen geskors is), het egter in 2009 in ŉ voorlegging aan die parlement genoem dat die skuldigbevindingsyfer van oortreders in ernstige geweldsake nou op 19% staan.6

Die hoë misdaadsyfer en veral die groot hoeveelheid ernstige geweldsmisdade wat jaarliks in Suid-Afrika gerapporteer word, asook die beperkte sukses wat die polisie met die voorkoming en vervolging van hierdie misdade het, het aanleiding gegee tot die ontwikkeling van projekte waardeur gemeenskappe self verantwoordelikheid begin neem het om hulle wonings en woonbuurte te beveilig. Hierdie inisiatiewe val saam met die misdaadvoorkomingsmodelle wat die polisie bevorder, naamlik gemeenskaps-polisiëringsforums (GPF‟s) en sektorpolisiëring. Sektorpolisiëring berus op die benadering dat ŉ polisiestasie se wyk of gebied in kleiner sektore verdeel word, met een of meer polisiebeamptes wat dan per sektor as verantwoordelike sektorbevelvoerders aangestel word. Gemeenskapspolisiërings-forums is forums waarin alle rolspelers in ŉ bepaalde polisiëringsgebied, insluitend die polisie, saam dien. Sake van gemeenskaplike belang word deur hierdie forums bespreek om samewerking tussen die polisie en die inwoners in ŉ polisiëringsgebied te bevorder.

Die meerderheid gemeenskapsveiligheidaksies om misdaad in woonbuurte te bekamp, vind binne een struktuur in samewerking met die GPF en sektorbevelvoerders plaas.

1.2 Probleemstelling Die gemeenskapsveiligheidnetwerke word op ŉ ad hoc-basis saamgestel en is dus baie uiteenlopend wat struktuur en misdaadvoorkomingsaksies betref. Sommige van hierdie netwerke is so gebrekkig, dat dit nie daarin slaag om die gemeenskap te

5. Suid-Afrikaanse Regskommissie, 2000. Research paper 18, Conviction rates and other outcomes

of crimes reported in eight South African police areas, project 82. Pretoria: Staatsdrukker.

6. Rapport, 9 Augustus 2009.

6

mobiliseer of in ŉ gesamentlike poging saamgesnoer te kry nie. Ander van die gemeenskapsveiligheidnetwerke is weer meer suksesvol, maar hulle sukses om misdaad te bekamp is teenproduktief wat die voortbestaan van dié netwerke betref. In baie gevalle taan die belangstelling van die gemeenskap om by die gemeenskapsveiligheidnetwerk betrokke te bly sodra die misdaad in die gebied afgeneem het. Andersins verloor die lede van so ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk met verloop van tyd hulle ywer om aan die misdaadvoorkomingsaksies deel te neem en hulle onttrek daarvan. Dit is ironies dat baie van die gemeenskapsveiligheidnetwerke se massa aktiewe steun afhanklik is van die voorkoms van ernstige misdaadinsidente. Tydens die navorsingsprojek is bevestig dat baie inwoners aktief betrokke by die gemeenskapsveiligheidnetwerk raak pas nadat so ŉ ernstige misdaadinsident plaasgevind het, net om weer na ŉ tyd hulle betrokkenheid te laat kwyn. 1.3 Doelstellings

Die doelstellings van die navorsingsprojek is:

Die insameling van inligting oor bestaande, doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerke;

Die identifisering van noodsaaklike faktore vir die doeltreffende funksionering en voortbestaan van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk;

Die identifisering van ŉ organisatoriese raamwerk vir ŉ doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerk; en

Die identifisering van die funksies wat ŉ doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerk daarstel.

1.4 Doelwit Die doelwit van die navorsingsprojek is om ŉ basiese en generiese konsep-gemeenskapsveiligheidnetwerk voor te stel wat gemeenskappe kan gebruik as riglyn vir die daarstel of verbetering van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ betrokke gebied. Die konsep-gemeenskapsveiligheidnetwerk moet ŉ basis skep waarop gemeenskappe kan voortbou volgens hulle unieke omstandighede, behoeftes en vermoëns. Hierdie navorsingsprojek is slegs die begin van ŉ langtermynprojek waartydens eers net ŉ basiese en generiese model vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk voorgestel word. Die langtermynprojek behels dat die basiese model verder deur plaaslike gemeenskapsveiligheidnetwerke ontwikkel word, sodat so ŉ netwerk in ŉ gemeenskap se unieke behoeftes voorsien en by hulle eie omstandighede aanpas. Hierdie tipe inligting oor ontwikkelde of gevorderde gemeenskapsveiligheidnetwerke sal deur die navorsers as deel van ŉ opvolgprojek bekom word, waarna verdere modelle vir gemeenskapsveiligheidnetwerke aan die hand daarvan voorgestel sal word.

7

1.5 Literatuuroorsig Die navorsers het gevind dat daar min primêre literatuur beskikbaar is wat gemeenskapsveiligheidnetwerke in Suid-Afrika betref. Juis daarom word daar in hierdie studie gesteun op inligting en voorleggings deur gevestigde gemeenskapsveiligheidnetwerke. Verder is die literatuuroorsig gefokus op beskikbare literatuur wat inligting oor die beginsels van misdaadvoorkomingsaksies deur gemeenskappe self bevat, soos gepubliseer in publikasies, relevante Suid-Afrikaanse wetgewing en die beginsels van gemeenskapspolisiëring. Kort besprekings van die voorleggings volg onder. 1.6 Definisies van konsepte

ŉ Gemeenskapsveiligheidnetwerk is ŉ netwerk van persone (lede van die publiek) binne ŉ bepaalde gemeenskap wat verantwoordelikheid vir hulle eie veiligheid en misdaadvoorkomingsaksies neem;

Gemeenskapspatrollies is patrollies wat in ŉ bepaalde gemeenskap onderneem word deur lede van die gemeenskap self, hetsy in ŉ landelike of stedelike gebied;

ŉ Plaaswag bestaan uit persone in ŉ landbougemeenskap wat hulleself beveilig deur ŉ kommunikasienetwerk te vestig en patrolliedienste in ŉ bepaalde gebied te verrig;

ŉ Gemeenskapspolisiëringsforum is ŉ forum wat ooreenkomstig die tussentydse regulasies vir gemeenskapspolisiëringsforums en rade tot stand gebring is (Artikel 18-23 van die Suid-Afrikaanse Polisiediens Wet, Wet 68 van 1995);

ŉ Afgesperde woonbuurt is ŉ woongebied wat afgesper is deurdat toegangsbeheer by toegangsroetes toegepas word;

ŉ Sektor is ŉ kleiner geografiese gebied binne ŉ polisiestasiewyk;

Sektorpolisiëring is polisiëring wat fokus op klein bestuurbare sektore van ŉ polisiestasiewyk;

Gemeenskapspolisiëring is wanneer die polisie en gemeenskap formeel saamwerk om misdaad te bekamp.

1.7 Navorsingsbenadering

1.7.1 Kwalitatiewe benadering ŉ Kwalitatiewe navorsingsbenadering is hoofsaaklik gevolg om inligting te bekom. Die kwalitatiewe benadering is uitgevoer in die vorm van observasie en onderhoude deur die navorsers om nuwe data te ontdek en om die data te beskryf. Verder het die navorsers ooreenkomste of verskille in die data wat by verskillende gemeenskapsveiligheidnetwerke bepaal is, vergelyk om die data te ontleed en te vertolk.7 Die navorsers het hoofsaaklik daarop gefokus om semi-gestruktureerde onderhoude aan die hand van ŉ onderhoudskedule te voer met kundige persone wat in beheer van doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerke is. Die kundige

7. Seaman, C.H.C. 1987. Principles Practices and Theory for Nursing. California: Appleton &

Lang.

8

praktisyns (respondente) wat in beheer is van die gemeenskapsnetwerke wat ondersoek is, is dus as ontledingseenhede gebruik.8 Die voordele van ŉ kwalitatiewe benadering is dat semi-gestruktureerde onderhoude met die respondente die menings en kennis wat hulle deur middel van ervaring in die praktyk bekom het, ontgin het. Dit sluit ook die verduidelikings en bekendmaking van nuwe inligting deur die respondente in, asook die nieverbale kommunikasie wat die onderhoudvoerders kon waarneem en aanteken. Hierdie is meer inligting as wat slegs deur middel van die voltooiing van vraelyste of streng gestruktureerde onderhoude bekom sou kon word. Die navorsingsbenadering kom dus neer op ŉ empiriese studie van data in ŉ natuurlike omgewing.9 Die komplekse wisselwerking van suksesfaktore in bestaande gemeenskapsnetwerke is dus ondersoek met die oog daarop om hierdie suksesfaktore te beskryf en dit beter vanuit die praktisyn se oogpunt te verstaan.10 1.7.2 Kwantitatiewe benadering

ŉ Versadigingspunt is bereik tydens die studie met die insameling van inligting wat nodig is om ŉ basiese gemeenskapsveiligheidnetwerk te kan voorstel. Die doel van die studie is juis beperk tot die saamstel van ŉ basiese navorsingsraamwerk wat gemeenskappe verder kan uitbou om aan hulle eie unieke behoeftes te voldoen. ŉ Onderhoudskedule bestaande uit drie-en-vyftig vrae is gebruik vir die onderhoude met die respondente. Die onderhoudskedule het beide sogenaamde geslote en oop vrae bevat om vir die meting van byvoorbeeld die biografiese besonderhede van ŉ respondent, asook die respondent se menings, verduidelikings en rasionaal vir besluite voorsiening te maak. Die oop vrae het vir die ontginning van kwalitatiewe data voorsiening gemaak. Dieselfde onderhoudskedule is vir al die onderhoude gebruik.

Alhoewel voldoende data in hierdie verband deur middel van onderhoude en die literatuuroorsig bekom is, het die navorsers ook van die geleentheid gebruik gemaak om vraelyste aan boere te stuur. Dit is moontlik gemaak deur ŉ aanbod van AgriSA, ŉ landbouvereniging met ŉ landswye ledebasis. Die aanbod is benut as ŉ geleentheid om die data verder te verryk.

Hoewel ŉ vraelys eerder op ŉ meer kwantitatiewe benadering neerkom, is in die vraelys wat aan die lede van AgriSA gestuur is, veral van sogenaamde oop vrae gebruik gemaak. Die voordeel van oop vrae is dat hierdie tipe vrae ruimte laat vir byvoegings en verduidelikings deur die respondente wat meer volledige en kwaliteit-antwoorde aan die hand werk.

8. Huysamen, G.K. 1995. Metodologie vir die Sosiale en Gedragswetenskappe. Tweede uitgawe.

Halfway House: Southern. 9. Mouton, J. and Marais, H.C. 1992. Basic concepts in the methodology of the social sciences.

Pretoria: Human Sciences Research Council.

10. Leedy, P.D. and Ormrod, J.E. 2005. Practical Research: Planning and Design. Eighth edition.

Ohio: Merrill Prentice Hall.

9

1.8 Navorsingsontwerp

1.8.1 Populasie

Die populasie behels die persone wat in beheer van gemeenskaps-veiligheidnetwerke in Suid Afrika is. Die grootte van die populasie is egter onbekend, aangesien daar geen register of ander registrasiepunt vir gemeenskapsveiligheidnetwerke is nie. Hierdie tipe netwerke word op ŉ ad hoc-basis gestig en bestuur, en die persoon of persone in beheer daarvan word deur die lede aangewys. Die navorsers moes deur middel van hulle eie kennis van bestaande gemeenskapsveiligheidnetwerke, die sneeubalproses en deur middel van e-posboodskappe aan praktisyns en ander persone werksaam op die gebied van gemeenskapsveiligheid, kriminologie en polisiekunde, gemeenskaps-veiligheidnetwerke vir insluiting in die studie identifiseer. Die sneeubalproses het behels dat respondente tydens onderhoude gevra is om ander doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerke te identifiseer. Dit het dus op ŉ sogenaamde teoretiese steekproeftrekking neergekom. Daar bestaan op prima facie-waarde sub-populasies of strata in die populasie wat onder meer bepaal word deur geografiese faktore, byvoorbeeld stedelike, dorps- en landelike gebiede. Verdere sub-populasies is ook waarneembaar, waarvan een byvoorbeeld deur ekonomiese stand bepaal word. Die ekonomiese stand sluit onder meer welvarende en eksklusiewe voorstedelike woongebiede, minder welvarende woongebiede, stedelike gebiede wat oorwegend hoëdigtheidsbevolkings het (woonstelle en skakelhuise), asook dorpe en plase, tot aan die ander uiterste van die ekonomiese skaal, naamlik plakkersgebiede of informele behuisingsbuurte in. Die navorsers kon nie gemeenskapsveiligheidnetwerke opspoor wat al hierdie sub-strata verteenwoordig nie, maar kon wel onderhoude voer met lede van gemeenskapsveiligheidnetwerke in voorstedelike woonbuurte, twee plattelandse dorpe, plaasgemeenskappe in ŉ landelike gebied, landbouhoewes, ŉ sentrale besigheidsdistrik in ŉ stad en ŉ sogenaamde voormalige eksklusiewe swart woonbuurt. ŉ Baie sterk ooreenkoms van generiese faktore wat die werksaamhede en noodsaaklike suksesfaktore van die verskillende gemeenskapsveiligheidnetwerke aanbetref, het egter tydens die onderhoude na vore gekom, ongeag in watter strata die netwerke geval het. Dit wil dus voorkom asof die bevindings van hierdie studie tot die breër populasie veralgemeen kan word, maar die steekproef is te klein om dit onomwonde op ŉ wetenskaplike basis te kan bepaal. Verdere navorsing in hierdie verband sal dus gewens wees. 1.8.2 Steekproeftrekking Die geografiese verspreiding van gemeenskapsveiligheidnetwerke deur Suid-Afrika het dit prakties onmoontlik gemaak om alle gemeenskapsveiligheidnetwerke waarvan die navorsers kennis dra, te besoek en persoonlik onderhoude met die persone in beheer te voer. Om dié rede is van ŉ steekproef gebruik gemaak wat die onderhoude aanbetref.11 Die feit dat die totale populasie of universum van 11. Huysamen, G.K. 1995. Metodologie vir die Sosiale en Gedragswetenskappe. Tweede uitgawe.

Halfway House: Southern.

10

gemeenskapsveiligheidnetwerke of hulle lede nie bekend is nie, asook die praktiese beperking om alle strata in die populasie in die steekproef te kon insluit, het die steekproef tot ŉ nie-waarskynlikheidssteekproef beperk. Dit behels dat alle lede van die populasie nie ŉ gelyke kans gehad het om by die steekproef ingesluit te kon word nie. Nie-waarskynlikheidssteekproewe is egter ŉ algemene verskynsel in studies van ŉ kwalitatiewe aard en dus lewer gefokusde steekproewe in hierdie tipe studies gewoonlik genoegsaam relevante inligting op.12

Beide die navorsers is kundiges op die gebied van polisiëring en gemeenskapsveiligheidnetwerke. Die navorsers het dus hulle kennis van gemeenskapsveiligheidnetwerke gebruik om doeltreffende gemeenskaps-veiligheidnetwerke te identifiseer en met die persone in beheer van daardie eenhede onderhoude te voer. Dit behels ŉ gefokusde of doelgerigte steekproeftrekking.13 In totaal het die navorsers met negentien deskundiges (respondente) onderhoude gevoer.

Wat die beoordeling van die doeltreffendheid van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk vir insluiting in die steekproef aanbetref, het die navorsers so ver as moontlik van beide ŉ kwantitatiewe en kwalitatiewe evaluering gebruik gemaak. Die evaluering het behels om die statistieke te vergelyk (kwantitatiewe benadering) van die frekwensie van ernstige misdaadinsidente wat plaasgevind het voor die gemeenskapsveiligheidnetwerk in werking getree het, teenoor statistiek van insidente wat plaasgevind het nadat die netwerk aktief geraak het. Verder is die respondente se indruk oor die gemeenskap se gevoel van veiligheid voor en na die inwerkingtreding van die misdaadvoorkomingsaksies bekom, wat ŉ kwalitatiewe benadering behels. Die gevoel van veiligheid is ŉ subjektiewe meting, maar dit is wel belangrik, omdat dit ŉ maatstaf is wat algemeen in literatuur voorkom om veiligheid en sekuriteit te beskryf. Dit is na aanleiding van die feit dat die gemeenskap steeds ŉ gevoel van bedreiging kan beleef, al dui die misdaadstatistieke op ŉ afname in die hoeveelheid misdaadinsidente wat gerapporteer word. Die gevoel van veiligheid hou volgens die navorsers se waarneming nou verband met die sigbaarheid van polisie en veiligheidsbeamptes in die woonbuurt, kennis deur die inwoners dat gereelde patrollies in hulle woonbuurt uitgevoer word, die bestaan van ŉ reaksie-eenheid wat in die woonbuurt gesetel is en wat dadelik in ŉ noodsituasie sal reageer, die bestaan van ŉ georganiseerde gemeenskapsveiligheid- en kommunikasienetwerk, asook inligting wat gereeld aan die inwoners verskaf word om hulle teen nuwe bedreigings en misdaadtendense te waarsku, of oor die sukses van misdaadvoorkomingsaksies in te lig.

12. Denscombe, M. 2005. The good research guide. Philadelphia: Open University Press, p. 15;

Creswell, J.W. 2009. Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approach.

Thousand Oaks: SAGE Publication, p. 178.

13. Huysamen, G.K. 1995. Metodologie vir die Sosiale en Gedragswetenskappe. Tweede uitgawe.


11

1.8.3 Dataversameling

Dataversameling het hoofsaaklik deur middel van onderhoude en ŉ literatuurstudie plaasgevind. ŉ Groot volume data wat ook ryk aan insiggewende inligting is, is tydens die navorsing bekom.

1.8.3.1 Literatuurstudie

ŉ Studie is van kontemporêre literatuur gedoen. Hierdie literatuurbronne is hoofsaaklik primêre bronne, bestaande uit vakkundige handboeke en joernale in Unisa se biblioteek, asook wetgewing en amptelike polisieskrywes. Sekondêre literatuurbronne is slegs as ondersteunende literatuurbronne gebruik. Dit sluit skriftelike voorleggings in wat in die verlede deur gemeenskapsveiligheidnetwerke aan AfriForum gemaak is, asook koerantberigte en dokumentasie wat in besit van die leiers van die onderskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke is. 1.8.3.2 Onderhoude as dataversamelingstegniek Die semi-gestruktureerde onderhoude is persoonlik en gesamentlik deur beide navorsers met die respondente gevoer. In die meerderheid gevalle het die koördineerder of bestuurder van die betrokke gemeenskapsveiligheidnetwerk voor die onderhoud versoek of op eie inisiatief gereël dat van die ander senior bestuurslede en / of stigterslede ook die onderhoud bywoon. Die meeste afsprake met die koördineerders van gemeenskapsveiligheidnetwerke het dus spontaan in ŉ fokusgroep onderhoud verander. Dit het baie daartoe bygedra dat die inligting wat bekom is, omvattend is en die volle bestaanstyd van die gemeenskapsveiligheidnetwerk beslaan. Beide navorsers het die respondente se response tydens die onderhoude aangeteken en tydens die analise van die data is die twee stelle aangetekende rekords vergelyk. Dit het verder verseker dat alle inligting wat deur die respondente verskaf is, na behore aangeteken is. ŉ Onderhoud het as gevolg van die groot omvang van die data gemiddeld twee ure geduur. Tydens die onderhoude is die beginsels van geen beïnvloeding, vrywillige deelname, die waarborg van anonimiteit indien die respondent dit verlang, en die staak van ŉ onderhoud op versoek van die respondent, streng gehandhaaf.14 Die navorsers het voor die aanvang van ŉ onderhoud die respondente oor die doelstellings van die navorsing ingelig en met elke fokusgroep of individuele respondent ŉ skriftelike ooreenkoms aangegaan. ŉ Afskrif van die ooreenkoms is aan die respondent oorhandig en die navorsers hou die oorspronklike ooreenkoms as rekord in bewaring. Die ooreenkoms omskryf onder meer die respondent se reg om die onderhoud in enige stadium te beëindig, die reg tot anonimiteit, die uitwys van inligting deur die respondent wat hy / sy nie genotuleer wil hê nie, die feit dat die respondent geen vergoeding of voordeel uit die onderhoud put nie en dat die respondent versoek is om slegs betroubare inligting aan die navorsers te verskaf.

14. Leedy, P.D. and Ormrod, J.E. 2005. Practical Research: Planning and Design. Eighth edition.

Ohio: Merrill Prentice Hall.

12

1.8.3.3 Vraelyste Alhoewel, soos bo genoem is, wel genoegsame data slegs deur middel van die onderhoude bekom is om aan die doelstellings van die navorsingsprojek te voldoen, het die navorsers die geleentheid gebruik wat deur AgriSA aangebied is om ook vraelyste aan boere te stuur. Die vrae in die onderhoudskedule is omskep in ŉ vraelys wat deur AgriSA aan al die lede in hulle databasis gestuur is en later bygewerk sal word, in aansluiting by die uitgangspunt dat hierdie navorsingsverslag dinamies is en voortdurend uitgebou sal word. 1.9 Data-ontleding Data-ontleding behels die voorbereiding van die data vir analise, om verskillende analises te doen, dieper en dieper in die data te delf om dit ten volle te begryp, die aanbied van die data, asook om die groter betekenis van die data te interpreteer.15 Die data wat deur middel van die literatuurstudie en die onderhoude bekom is, is ontleed deur die data te bestudeer om temas te identifiseer en saam te voeg, data te integreer, asook om korrelasie tussen feite en kontrasterende inligting te identifiseer.16 Die rasionaal vir geïdentifiseerde temas en feite is ondersoek en omskryf. Die navorsers het ook die data vanuit hulle ervaring en kennis as kundiges op die gebied van polisiëring en misdaadvoorkoming ontleed, ten einde die waarde en konteks van die data te kon evalueer en interpreteer. 1.10 Geldigheid Die konstrukgeldigheid van die studie is hoog omdat die navorsers hulle laat lei het deur die data wat verkry is, asook deur hulle eie ondervinding as kundiges op die navorsingsgebied. Hierdeur is verseker dat die kernaspekte wat aanleiding tot ŉ doeltreffende gemeenskapsveiligheidnetwerk gee, korrek geïdentifiseer is. Moontlike derde veranderlikes, byvoorbeeld die algemene afplatting van misdaad op ŉ nasionale basis, is uitgeskakel as oorsaak daarvan dat die betrokke woonbuurt nou veiliger is en dat die afname dus nie te wyte sou wees aan die aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk nie. In die evaluering van die oorsake vir die afname van misdaad in die woonbuurt is daarom ook na die verhouding van afname teenoor die nasionale afplatting gekyk.17 Die populasiegeldigheid kan egter as gevolg van die gebruik van ŉ nie-waarskynlikheidssteekproeftrekking nie wetenskaplik bewys word nie. Die populasiegeldigheid sou slegs wetenskaplik bewys kon word indien ŉ verteenwoordigende steekproef van die populasie getrek kon word. Dit is egter hoogs waarskynlik dat die bevindings van die navorsingsprojek wel algemeen

15. Creswell, J.W. 2009. Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approach.

Thousand Oaks: SAGE Publication, p. 183. 16. Leedy, P.D. and Ormrod, J.E. 2005. Practical Research: Planning and Design. Eighth edition.

Ohio: Merrill Prentice Hall. 17. Huysamen, G.K. 1995. Metodologie vir die Sosiale en Gedragswetenskappe. Tweede uitgawe.


13

geldend is, aangesien die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke met basies dieselfde werkwyse, samestelling en beheerstruktuur funksioneer. Daar is volgens die kennis van die navorsers en die data uit die navorsingsprojek ook slegs basiese elemente wat die doeltreffendheid, al dan nie, van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk bepaal, ongeag in watter gebied of gemeenskap die netwerk gevestig is. Dit is eerder die “addisionele” of “verrykende” aktiwiteite wat sommige gemeenskapsveiligheidnetwerke doen, wat verskil. Hierdie addisionele aktiwiteite is normaalweg eerder gerig daarop om lede se belangstelling en betrokkenheid oor ŉ langer tydperk te behou. Dus is hierdie aktiwiteite eerder op sosiale aksies gebaseer, byvoorbeeld pretdae of pretlope. Aangesien die bevindings oor die kernelemente waarskynlik vir alle gemeenskappe en gebiede geldend sal wees, sal die ekologiese geldigheid van die studie hoog wees. Die geldigheid van ŉ konsep-raamwerk vir ŉ doeltreffende, maar basiese en generiese gemeenskapsveiligheidnetwerk wat uit hierdie studie voortvloei, sal verder deur die evaluering van die netwerk in die praktyk deur gemeenskappe en die terugvoer ter verfyning van die raamwerk wat hulle mag verskaf, versterk word. Hierdie terugvoeraksie sal deurlopend deur AfriForum as deel van sy gemeenskapsaksies gefasiliteer word. 1.11 Betroubaarheid Die hertoetsbetroubaarheid van die navorsingsprojek kan nie wetenskaplik bewys word nie as gevolg van die feit dat die navorsers self die gemeenskapsveiligheidnetwerke en die persone in beheer van daardie netwerke as steekproef gekies het en nie ŉ ewekansige steekproef daarvoor gebruik nie. Ander navorsers mag dus ander respondente gekies het. Die hertoetsbetroubaarheid behoort egter hoog te wees, aangesien die konsep-gemeenskapsveiligheidnetwerk wat as raamwerk uit die studie sal voortvloei, beskikbaar gestel sal word vir openbare gebruik, evaluering en terugvoer. Sodoende sal die geldigheid en betroubaarheid van die produk van die navorsing gemeet word en behoort dit die betroubaarheid van hertoetsing te kan bevestig. Die betroubaarheid van die metingsinstrumente wat in hierdie studie gebruik is, naamlik ŉ onderhoudskedule vir die voer van onderhoude en ŉ vraelys vir voltooiing deur ander respondente, is in beide gevalle hoog. Die vrae wat vir beide die onderhoudskedule en vraelys gebruik is, is opgestel vanuit die literatuurstudie. Die toepaslikheid en korrektheid van die vrae is verder deur die navorsers op grond van hulle kennis en ervaring van die vakgebied beoordeel. Rudolph Zinn, een van die navorsers, is as professor verbonde aan Unisa vertroud met die saamstel en bewoording van vrae en die korrekte samestelling van ŉ onderhoudskedule of vraelys. Hierdie kennis in verband met navorsing en navorsingsmetodiek het tot beide die geldigheid en betroubaarheid van die studie bygedra. Die navorsers was deurentyd ook bedag daarop om tydens die onderhoude respondente se antwoorde te evalueer om enige moontlike verwarring te identifiseer en met die respondent uit te klaar. Die betroubaarheid van die voorgestelde raamwerk vir ŉ gemeenskaps-veiligheidnetwerk wat die doelwit van die navorsingsprojek is, behoort hoog te wees

14

omdat data hoofsaaklik uit primêre literatuurbronne en van kundiges in die vakgebied en praktyk bekom is. Dit sluit in dat die data op ŉ sistematiese wyse geanaliseer en vertolk is. Die ervaring van die navorsers as voormalige polisiebeamptes en as vakkundiges het bygedra tot die betroubaarheid van die bevindings en voorgestelde raamwerk vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk, omdat hulle die korrektheid en konteks van die data binne ŉ onderlinge verband van ŉ misdaadvoorkomingsmilieu kon verstaan, interpreteer en dit binne ŉ voorgestelde gemeenskapsveiligheidnetwerk kan toepas.

AFDELING 2

DIE ONTSTAAN VAN GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERKE 2.1 Gemeenskapspolisiëring Gemeenskapspolisiëringsforums (GPF‟s) is forums waarin alle rolspelers, insluitend die polisie, saam in ŉ bepaalde polisiëringsgebied dien. Sake van gemeenskaplike belang word deur hierdie forums bespreek om samewerking tussen die polisie en die inwoners in ŉ polisiëringsgebied te bevorder. Gemeenskapspolisiëring is nie ŉ vreemde benadering tot polisiëring nie en word wêreldwyd gebruik, met bewese sukses in lande soos Australië, Engeland en Wallis. Friedman beskryf gemeenskapspolisiëring as “... a policy and a strategy aimed at achieving more effective and efficient crime control, reduced fear of crime, improved quality of life, improved police services and police legitimacy, through a proactive reliance on community resources that seeks to change crime causing conditions”.18 Volgens die literatuur wat die navorsers bestudeer het, ontstaan basies dieselfde probleme oor die wêreld met die implementering van gemeenskapspolisiëring. In ŉ verslag deur die “Home Office” in Engeland, word byvoorbeeld bevestig dat die basiese geykte sienings van misdaadvoorkoming en wie daarvoor verantwoordelik is, aanleiding tot misverstande gee: “The term crime prevention is often narrowly interpreted and this reinforces the view that it is solely the responsibility of the police. On the other hand, the term community safety is open to wider interpretation and could encourage greater participation from all sections of the community”. Hierdie probleme ontstaan gewoonlik beide onder die polisie en die gemeenskap en beide groeperinge moet dus die verantwoordelikheid neem om misdaadvoorkomingsaksies en GPF‟s suksesvol te implementeer. Dit is vir die navorsers duidelik uit die navorsing en die literatuur dat die polisie en die gemeenskap mekaar as belangrike vennote moet beskou en daarmee saam ook moet besef dat vennote mekaar moet respekteer en vertrou. Vennootskappe verg toewyding en opofferings van al die vennote.19

18. Friedman(1992:150)

19. Van Dijk, J. & De Waard, J. 1991. A Two-dimensional Typology of Crime Prevention Projects.

Criminal Justice Abstracts, September, pp. 483-503; Hughes, G. Circa 1998. Understanding crime prevention: Social risk and late modernity. Buckingham: Open University Press (Crime and Justice Series), p. 3; Burger, J. 2007. Strategic Perspectives on Crime and Policing in

15

Al die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat in hierdie studie ingesluit is, het onafhanklik van die SAPD ontstaan as spontane reaksie van ŉ aantal besorgde inwoners in ŉ woonbuurt of area. Dit is dus nie netwerke wat ontstaan het vanuit die SAPD se gemeenskapspolisiëringsforums nie. Sommige van die gemeenskaps-veiligheidnetwerke het eers na verloop van tyd en nadat die netwerk gevestig en behoorlik georganiseerd geraak het, by die plaaslike gemeenskapspolisiëringsforum probeer inskakel.

In die minderheid gevalle het die gemeenskapsveiligheidnetwerk tuis gevoel binne die plaaslike gemeenskapspolisiëringsforum. Die res van die gemeenskaps-veiligheidnetwerke wat in hierdie studie ingesluit is, het hulle onttrek, of funksioneer afsonderlik van die plaaslike gemeenskapspolisiëringsforum. Die navorsers beskou hierdie verwydering tussen die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke en die plaaslike gemeenskapspolisiëringsforums as ŉ leemte vir ŉ behoorlik gekoördineerde en multivennootskapsbenadering in misdaadvoorkoming. Die redes wat sommige van die respondente aangevoer het oor waarom hulle nie by die plaaslike gemeenskapspolisiëringsforums inskakel nie, is dat die forums na hulle mening nie behoorlik funksioneer nie, dat vergaderings gereeld afgestel word as gevolg van ŉ tekort aan belangstelling, dat die polisie self nie veel bydra tot inisiatiewe om misdaad te bekamp nie, vyandigheid of vooroordele tussen die twee partye (polisie en gemeenskap) en dat die gemeenskapspolisiëringsforums net ŉ “talk shop” tussen “ons en hulle” is. Van die respondente het opgemerk dat die plaaslike polisie duidelik ŉ afkeur het in die gemeenskap se “inmenging in polisiesake”. Dit is egter belangrik dat beide die polisie en gemeenskapsveiligheidnetwerke ŉ middeweg moet vind en moet saamwerk om ŉ meer holistiese, effektiewe en volhoubare misdaadvoorkomingsmodel daar te stel.20 2.2 Biografiese inligting van die respondente Die respondente het bestaan uit agtien mans en een vrou wat almal leierskapsrolle in die onderskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke waar hulle betrokke is, vervul. 2.3 Name van die gemeenskapsveiligheidnetwerke Die name van die gemeenskapsveiligheidnetwerke in hierdie studie is in die meerderheid van die gevalle gekoppel aan ŉ geografiese gebied wat aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk ŉ uitkenbare identiteit oor lokaliteit gee. Die geografiese gekoppelde naam dra waarskynlik daartoe by dat inwoners in ŉ gebied hulle met ŉ bepaalde gemeenskapsveiligheidnetwerk kan assosieer. Die geografiese naam dra verder by tot ŉ neutrale beeld van die gemeenskapsveiligheidnetwerk. Die neutrale beeld en geografiese koppeling bied ook aan plaaslike besighede die geleentheid om hulleself te assosieer met die

South Africa. Pretoria: Van Schaik, p. 32; Zinn, R.J. 2008. Incarcerated Perpetrators of House Robbery as a Source of Crime Intelligence. DLitt et Phil thesis, Unisa, Pretoria, pp. 6-7.

20. Burger, J. 2007. Strategic Perspectives on Crime and Policing in South Africa. Pretoria: Van

Schaik, p. 112.

16

gemeenskapsveiligheidnetwerk en ondersteuning te bied deur middel van die plaas van advertensies in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se nuusbrief en op hulle webwerf. 2.4 Rol van die respondent in die gemeenskapsveiligheidnetwerk Die rolle wat die respondente vertolk, sluit die voorsitter of ondervoorsitter van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk; stigterslid; operasionele bestuurder (wat in sommige gevalle as die koördineerder bekendstaan); hoof van patrollies; gemeenskapspolisiëringsvoorsitter (GPF-voorsitter); voorsitter of ondervoorsitter van die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD) / “Cluster”; voorsitter van die sektor (ŉ indeling wat die polisie gebruik vir sektorpolisiëring); voorsitter van die besigheidswag; hoof uitvoerende beampte (van ŉ Artikel 21-maatskappy)21; die voorsitter van AgriSA se veiligheidskomitee; en die voorsitter van die Transvaalse Landbou Unie van Suid-Afrika (TLU SA) se Veiligheid Noordstreekkomitee in. 2.5 Termyn van betrokkenheid Die onderskeie respondente se betrokkenheid by die gemeenskapsveilig-heidnetwerke het gewissel van twee tot twaalf jaar, met ŉ gemiddeld van ses jaar. 2.6 Vennootskappe met gemeenskapsveiligheidnetwerke Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het ontstaan as gevolg van individue se aksies om hulle woonbuurte te beveilig. Dit het verder ontwikkel in ŉ formele veiligheidsnetwerk soos die aksies van die netwerk uitgebrei het. Mettertyd het die behoefte ontstaan om vennootskappe met ander instellings of organisasies te sluit. Dit sluit vennootskappe met die plaaslike gemeenskaps-polisiëringsforum (GPF), die plaaslike polisiestasie, mediese noodeenhede in die gebied (byvoorbeeld ŉ ambulansdiens en die brandweer), die gemeenskap self, sekerheidsmaatskappye, die metropolisie, sektorpolisiekomitees, polisiestasies in naburige woonbuurte, plaaslike kerke, skole, sake-ondernemings, insleepdienste, naburige gemeenskapsveiligheidnetwerke, georganiseerde landbouverenigings (TLU SA en AgriSA), besigheidswagte en munisipale diensverskaffers in. Dit is opvallend dat die vennootskappe eerstens gesluit is met noodeenhede in die gebied wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk kan ondersteun in ŉ noodsituasie en in ŉ mindere mate kan help met misdaadvoorkoming. Dit het tydens die onderhoude duidelik geword dat die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke van mening is dat hulle meestal outonoom kan optree om misdaadvoorkomingsaksies effektief uit te voer, maar aangewese is op hulp van noodeenhede wanneer ŉ misdaadinsident wel plaasvind. Daar bestaan ook ŉ tendens dat, soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk se werksaamhede uitbrei en ander velde, byvoorbeeld die lewering van “munisipale dienste”, begin insluit, vennootskappe in hierdie verband aangegaan word. Verskeie respondente het daarop gewys dat dit vir ŉ suksesvolle

21. Artikel 21 van die Maatskappywet, Wet 61 van 1973.

17

gemeenskapsveiligheidnetwerk belangrik is om bykomende dienste te lewer wat meer op sosiale aksies en munisipale dienste gefokus is. 2.7 Termyn van bestaan van gemeenskapsveiligheidnetwerke Die termyn wat die onderskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke wat die onderwerp van hierdie studie is, reeds bestaan, wissel van drie tot twaalf jaar, met ŉ gemiddeld van sewe jaar. Daar moet egter gemeld word dat van hierdie netwerke eers uit ŉ informele struktuur bestaan het voordat ŉ formele struktuur gevestig is. In die geval van sommige gemeenskapsveiligheidnetwerke het die netwerk onstaan uit ŉ bestaande inwonersvereniging. Dit geld byvoorbeeld vir die Lonehill Residents Association (LRA)22 wat reeds sedert 1984 bestaan en in 2000 ŉ afsonderlike gemeenskapsveiligheidnetwerk gestig het met die uitsluitlike doel om vir misdaadbekamping in die woongebied te sorg. 2.8 Respondente se indruk van die gebiede waarin die netwerke aktief is Oor die algemeen het die respondente die woonbuurt waarin hulle woon en wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk bedien word, voor die stigting van die gemeenskapsveiligheidnetwerk as ŉ hoë misdaadinsidensiegebied beskou. Sedertdien het die misdaad in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied afgeneem en nou beskou die respondente dit as ŉ gebied met ŉ lae misdaadvoorkoms. Verder was al die respondente in staat om statistieke aan te haal wat bewys dat die misdaad in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied nie net drasties gedaal het nie, maar in die meeste gevalle in verhouding ook merkwaardig laer is as die misdaad in aangrensende woonbuurte waar daar nie ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is nie. Al die respondente het genoem dat die misdaadtendense in hulle woonbuurt voor die instelling van die gemeenskapsveiligheidnetwerk nie net baie hoog was nie, maar selfs ook aan die toeneem was. Een van die plaaswagrespondente het opgemerk dat hulle gebied in 2007 as die “Bagdad van Suid-Afrika” bekend was as gevolg van die hoë voorkoms van ernstige geweldsmisdaad aldaar. Volgens hierdie respondent het die situasie omgekeer sedert die plaaswag gevestig is en is die voorkoms van misdaad in die gebied tans baie laag. Die misdaad wat nou die meeste in die betrokke gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied voorkom, is koperkabeldiefstal, en nie meer ernstige geweldsmisdade nie. Een van die respondente het hulle dorpsgebied voor die ontstaan van die gemeenskapsveiligheidnetwerk in 2006 as soortgelyk aan ŉ slagveld beskryf, met 80 tot 130 misdaadinsidente per maand. In 2010 is dieselfde woonbuurt as gevolg van hulle gemeenskapsveiligheidnetwerk nou ŉ “oop, vriendelike en veilige gemeenskap”, met ŉ heel ander “vibe” as voorheen. Tans is dit hoofsaaklik nie-ernstige misdaad wat nog in die betrokke dorpsgebied voorkom, met ŉ gemiddeld van 35 insidente per maand. Volgens die respondente vind geweldsmisdaad nou slegs in enkele geïsoleerde gevalle plaas. Verskeie respondente het tydens die onderhoude daarop gewys dat die veranderde veiligheidsituasie in hulle woonbuurte veroorsaak het dat die aanvraag vir

22. Lonehill is ŉ woonbuurt in die noordelike voorstede van Johannesburg / Sandton.

18

eiendomme in daardie buurte aansienlik toegeneem het en dat die eiendomswaarde gevolglik skerp gestyg het. 2.9 Doel van die gemeenskap se betrokkenheid in gemeenskapsveiligheid

Volgens die meerderheid respondente is die doel van gemeenskapsbetrokkenheid om deur middel van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk ŉ veilige omgewing te skep en om ŉ bewustheid te kweek rondom die misdaadprobleem asook oplossings vir die probleem. Hierdie aspek behels ŉ element van opvoeding. Dit verg ook volgens hierdie respondente van ŉ gemeenskap om eienaarskap van hulle woonbuurt te neem en die gebied vir hulleself aanneemliker te maak. Die gevolg is dat gemeenskappe nie net veiliger is nie, maar dat hulle in staat is om die openbare gebiede, soos byvoorbeeld parke en wandelroetes in die woonbuurt te benut. Hierdie verbeterde benutting, veiligheid en betrokkenheid by mekaar deur middel van die gemeenskapsveiligheidnetwerk, lei volgens die meeste respondente daartoe dat daar ŉ gevoel van samehorigheid en buurmanskap tussen mense ontstaan wat goed vir die gemoedere van die inwoners is. Die betrokkenheid van die inwoners by sake van gemeenskaplike belang dra volgens die respondente ook daartoe by dat die gemeenskap tot ŉ groter mate eienaarskap van hulle totale omgewing neem en byvoorbeeld sal saamspan om ongewensde eiendomsontwikkeling in die woonbuurt teen te staan. Verder ontwikkel die samewerking deur die gemeenskap dan in sosiale projekte, byvoorbeeld die bedryf van ŉ gemeenskapsentrum, klubs en pretaktiwiteite. Waar die polisie en metropolisie in gebreke bly om wetstoepassing te doen, fasiliteer die gemeenskapsveiligheidnetwerk ook wetstoepassing. Dit word gedoen deur self op die uitkyk vir oortredings of verdagte persone te wees en dan die polisie of metropolisie oor insidente te verwittig. Misdaadvoorkomingaksies word deur die respondente gesien as die vernaamste doel van die gemeenskap se betrokkenheid. Die misdaadvoorkoming fokus op proaktiewe optrede, observasie en wanneer daar ŉ misdaad gepleeg word, om die situasie onder beheer te hou en te bestuur tot die wetstoepassingsbeamptes opdaag. Een van die respondente het beweer dat hulle as gemeenskaps-veiligheidnetwerk as gevolg van die polisie en metropolisie se onvermoë na sy mening tot 50% van die polisie se pligte moes oorneem. Dit sluit die toepassing van munisipale bywette in. Die respondente beskou dit gewoonlik ook as ŉ doel van die gemeenskap se betrokkenheid om samewerking tussen die polisie en die gemeenskap te bevorder. Die doel van samewerking met die polisie is oor die algemeen om aanvullend tot die polisie op te tree en om die polisie te ondersteun in die uitvoering van hulle taak. Een van die respondente het opgemerk dat misdaadbekamping nie net aan die staat oorgelaat kan word nie. Enkele respondente het daarop gewys dat die afskaffing van die kommandostelsel ŉ leemte gelaat het en veral die boeregemeenskap aan misdadige elemente blootgestel het. Dit is volgens die respondente dus noodsaaklik vir die gemeenskap om self verantwoordelikheid vir hulle veiligheid te neem en waar moontlik by die polisie se sektorpolisiëring in te skakel.

19

2.10 Aksies van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk Die vernaamste aksie wat al die gemeenskapsveiligheidnetwerke ter wille van misdaadvoorkoming uitvoer, is om sigbare polisiëringsaksies in die woonbuurt te onderneem. Die sigbare polisiëringsaksies bestaan in die meeste gevalle uit voertuig-, en in sommige gevalle ook uit voet- en fietspatrollies. Verdere polisiëringsaksies bestaan uit spesiale optredes waar ŉ groot aantal inwoners op een slag die woonbuurt patrolleer (versadigingsbeginsel), ondersteuning aan die plaaslike polisie se misdaadvoorkomingsoperasies verleen, die voorkoming van koperkabeldiefstal op plase, die voorkoming van wilddiefstal en sogenaamde “vee”-aksies, waar ŉ beboste gebied byvoorbeeld vir moontlike misdadigers wat daar skuil deursoek word. ŉ Voorbeeld van die versadigingsbeginsel is ŉ optrede wat een van die navorsers in Pierre van Ryneveldpark23 meegemaak het, waar 40 patrollievoertuie in ŉ gesamentlike misdaadvoorkomingsoperasie ontplooi is deur die polisie, die gemeenskapsveiligheidnetwerk en privaatsekerheidsmaatskappye, en lugsteun deur ŉ privaatsekerheidsmaatskappy met ŉ helikopter gebied is. Die gebied is intensief gepatrolleer en padblokkades is deur die polisie en metropolisie by die onderskeie toegangsroetes tot die woonbuurt opgerig. Hierdie tipe optrede is ŉ goeie voorbeeld van hoe ŉ goed georganiseerde en effektiewe gemeenskaps-veiligheidnetwerk in samewerking met ander vennote kan opereer. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk Mahube Crime Prevention in Mamelodi-Oos is uniek in die opsig dat dit slegs deur dienende en voormalige lede van die SAPD, Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag (SANW) en Korrektiewe Dienste bestuur word. Hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerk maak grootliks op die ondersteuning van die plaaslike polisie staat. Verdere aksies van die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke sluit in om as ŉ reaksie-eenheid in geval van misdaadinsidente op te tree, om brandbestryding op plase in die gebied te doen, in sommige gevalle as ŉ mediese reaksie-eenheid op te tree, en om kommunikasie met die gemeenskap te bewerkstellig deur middel van ŉ eie inligtingsnetwerk. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke versamel ook deurlopend misdaadinligting, insluitend misdaadstatistieke vir die gebied, en hulle analiseer die statistieke om ontluikende misdaadtendense te probeer bepaal. Misdaadvoorkomingsinisiatiewe word gevolglik ontwikkel om nuwe misdaadtendense aan te spreek. Intelligensiegedrewe patrollies word gewoonlik ook onderneem na aanleiding van die tendense wat bepaal word, insluitend die verskerping van patrollies gedurende tye wanneer misdaad die meeste op ŉ gegewe plek voorkom. Enkele van die meer gevorderde gemeenskapsveiligheidnetwerke bedryf ook ŉ gesamentlike operasionele beheersentrum in die woonbuurt (joint operation centre – JOC). Die beheersentrum beskik oor noodnommers wat deur inwoners beman word en die opgeleide operateurs (ook inwoners) koördineer misdaadvoorkomings-operasies vanuit die beheerkamer. Die bemanning monitor die radiogesprekke oor

23. Pierre van Ryneveldpark is ŉ woonbuurt in die suidooste van Centurion.

20

die tweerigtingradionetwerk, beelde op die CCTV-monitors24, asook die alarmstelsels wat gekoppel is aan die skandeerders wat die nommerplate van voertuie by die ingange van die woonbuurt skandeer om rekenaarmatig voertuie uit te wys wat voorheen onder verdagte omstandighede in die buurt opgemerk is, op ŉ deurlopende basis. Van die gemeenskapsveiligheidnetwerke lewer selfs traumaberading aan misdaadslagoffers. Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke poog om met naburige gemeenskapsveiligheidnetwerke saam te werk om misdaad saam in hulle gebied te bekamp en om te voorkom dat misdaadverplasing tussen verskillende woonbuurte voorkom. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerk se respondente is nie daarop ingestel om self arrestasies uit te voer nie en fokus eerder daarop om slegs die “oë en ore” van die polisie te wees. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk wat egter die suksesvolste blyk te wees, is ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk wat uit ondervinding geleer het dat arrestasies ŉ integrale komponent is wat suksesvolle misdaadvoorkomingsaksies betref. In hierdie gevalle het die gemeenskaps-veiligheidnetwerk óf nouer samewerking met die SAPD begin bewerkstellig sodat die polisie die arrestasie van verdagtes wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk opspoor, uitvoer, óf het die gemeenskapsveiligheidnetwerk hulle eie lede aangemoedig om by die SAPD-reserviste aan te sluit. Sodoende verseker die gemeenskaps-veiligheidnetwerk dat hulle tydens misdaadvoorkomingsoptredes direk of indirek oor arrestasie-bevoegdheid beskik.

Die Lonehill Residents Association moedig volgens hulle bestuur die nakoming van munisipale bywette in die woonbuurt aan deur byvoorbeeld te verhoed dat pamflette onwettig op straat uitgedeel word. Onwettige straatverkopers word ook versoek om die gebied te verlaat, anders word ŉ klagte teen hulle by die metropolisie aanhangig gemaak.

2.11 Die ontstaan van die gemeenskapsveiligheidnetwerk

Die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat by die studie ingesluit is, het spontaan ontstaan in gemeenskappe met ŉ hoë misdaadvoorkoms en waar die gevoel van veiligheid nie meer bestaan het nie. Dit het in die meerderheid van die gevalle gebeur dat een persoon in die gemeenskap die inisiatief geneem het om ŉ paar mense met dieselfde kommer byeen te roep om ŉ informele netwerk te vorm. Die gemeenskapsveiligheidnetwerke het gevolglik almal aanvanklik net uit ŉ paar individue bestaan. In die meeste gevalle was hulle ŉ groepie vriende wat saam besluit het om veiligheid in hulle woonbuurt te verbeter.

Die gemeenskapsveiligheidnetwerke se beheerstruktuur en verskeidenheid misdaadvoorkomingaksies het ontwikkel soos wat die behoeftes van die gemeenskapsveiligheidnetwerk verander het en nuwe aksies geïnisieer is. Volgens die meeste respondente het hulle aanvanklik baie weerstand van die breër gemeenskap ervaar en het die gesindheid van die gemeenskap eers verander nadat die gemeenskapsveiligheidnetwerk se misdaadvoorkomingsuksesse bekend geword het. Die meeste respondente het egter gevind dat die ontwikkeling van die

24. Closed Circuit Television Monitoring – geslotebaantelevisiemonitors.

21

gemeenskapsveiligheidnetwerk bestaande uit vrywilligers ŉ stadium bereik waar ŉ meer gevorderde (en professionele) model vir die voorbestaan van die gemeenskapsveiligheidnetwerk benodig word.

Die Lonehill Residents Association dien waarskynlik as ŉ beste praktyk voorbeeld oor hoe van ŉ gewone gemeenskapsveiligheidnetwerkmodel na ŉ professionele besigheidsmodel omgeskakel kan word. In hulle geval het die vrees vir misdaad die gemeenskap gemotiveer om ŉ massavergadering te belê, waartydens bestuurslede verkies is en besluit is dat elke huishouding ŉ bedrag van R1 500-00 as aanvangskapitaal (start-up money) moet bydra. Die gelde is in ŉ trustfonds inbetaal. Die bestaande inwonersbelastingbetalersvereniging het ŉ onafhanklike Artikel 21-maatskappy25 gestig wat vir veiligheid in die buurt verantwoordelik is. Die besigheidsmodel van die Lonehill Residents Association is geskoei op die beginsel dat die inwonersvereniging aanvanklik besluit het om al die inwoners te versoek en te motiveer om hulle kontrakte met individuele sekerheidsmaatskappye vir alarmstelsels en ŉ reaksiediens te beëindig. Die inwoners is gevolglik aangemoedig om hulle alarm- en ander sekerheidsdienstekontrakte oor te dra na die Artikel 21-maatskappy. Hierdie hoeveelheid alarm- en ander sekerheidsdienstekontrakte het die Artikel 21-maatskappy in staat gestel om met ŉ finansiële magsbasis kollektief namens die inwoners met sekerheidsmaatskappye te onderhandel, voorwaardes te stel en tenders aan te vra. Een sekerheidsmaatskappy is daarna deur die Artikel 21-maatskappy aangestel om al die sekerheidsdienste te lewer, insluitend die diens wat die alarmstelsels aanbetref wat reeds in sommige inwoners se huise geïnstalleer is. In ruil vir hierdie gevestigde, gewaarborgde groot kollektief van kontrakte, betaal die sekerheidsmaatskappy maandeliks ŉ rabat aan die gemeenskaps-veiligheidnetwerk se bestuur, bereken volgens die aantal huishoudings wie se alarmdiens hulle behartig. Hierdie alarmdiens word teen heersende markkoste bepaal en inwoners betaal dus dieselfde standaard tarief vir alarmdienste as wat enige ander persoon in die omgewing sou betaal. Die verskil is egter dat die inwoners se Artikel 21 maatskappy beheer kan uitoefen oor die sekerheidsmaatskappy en verseker dat hulle ŉ kwaliteit diens aan die inwoners lewer. In een van die boerderygemeenskappe is individuele boere tydens ŉ massavergadering wat belê is om misdaad in die gebied te bespreek, deur die inwoners aangewys om per gebied elk ŉ plaaswag te stig. Hierdie plaaswagte vorm elk ŉ steunkring vir ŉ groepie boere en hulle huisgesinne en elke plaaswag funksioneer onafhanklik. Die individuele plaaswagte se bestuurslede skakel egter onderling met die bestuur van al die ander plaaswagte om te verseker dat daar na die veiligheidsbelange van die groter gebied omgesien word. Hierdie plaaswag-beheerstruktuur is ingeskakel by die TLU SA se boerevereniging en sodoende kry die plaaswagte ook inspraak op TLU SA se nasionale vergaderings in verband met veiligheid en sekuriteit. Die bestaande boerevereniging (TLU SA in hierdie geval) verleen ŉ onmiddellike gevestigde struktuur en dit skakel baie van die aanvanklike ontwikkelingsprobleme wat ondervind mag word, uit. Hierdie bestaande


22

boereverenigings geniet tans byvoorbeeld ook reeds geredelike toegang tot die polisie en ministerie van polisie wat tot voordeel van die boere is. Volgens een van die respondente wat ŉ stigterslid is van verskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke, het hy deur middel van plaaslike koerante en radiostasies geadverteer om die publiek uit te nooi na ŉ massavergadering waar hulle misdaadprobleem bespreek kon word. Daar is dan tydens hierdie tipe vergaderings besluit om ŉ komitee aan te wys om ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in die gebied te stig en te bedryf. Hierdie benadering van ŉ massavergadering waaruit ŉ bestuurskomitee aangewys is, is die tipiese verloop wat die stigting van die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat by hierdie studie ingesluit is, aanbetref. Wat die stigting van die Mahube Crime Prevention-gemeenskapsveiligheidnetwerk in Mamelodi-Oos betref, is ŉ massavergadering ook belê, maar in plaas van ŉ komitee, is slegs vier persone verkies om spesifieke take te onderneem, naamlik twee koördineerders en twee operasionele bevelvoerders. In die meeste gevalle het die komitee of ander aangewese persone daadwerklik opgetree, ŉ konstitusie opgestel en kreatiewe maniere gevind om die gemeenskapsveiligheidnetwerk se misdaadvoorkomingsaksies te loods. In een van die landelike gebiede het die inwoners (soos reeds in ŉ voorafgaande gedeelte van die verslag bespreek) na ŉ massavergadering besluit om eerder die bestaande boerevereniging se strukture en verteenwoordigers te gebruik om die gemeenskapsveiligheidnetwerk vinniger georganiseerd en van die grond af te kry. Een van die respondente het ook uitgewys dat indien prominente figure (byvoorbeeld die plaaslike predikante) wat in ŉ woonbuurt bly, by die gemeenskapsveiligheidnetwerk aansluit of dit ondersteun, dit baie help om die res van die inwoners te motiveer om ook aktief deel te neem. Die meerderheid van die stigterslede het tydens die onderhoude gesê dat hulle die inisiatief geneem het om die gemeenskapsveiligheidnetwerk te stig sonder dat hulle hulle laat afskrik het oor voorafbeplanning, om strukture eers in plek te stel, ensovoorts. Een respondent het die benadering goed uitgedruk deur te sê dit is eerder ŉ geval van “just do it” – anders sal die inisiatief nooit van die grond af kom nie. 2.12 Noodsaaklike faktore wat die sukses van ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk se misdaadvoorkomingsaksies bepaal Die vernaamste suksesfaktor wat deur al die respondente in hierdie verband uitgewys is, is die leierskapvermoë van die persoon in beheer van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk. Die leierseienskappe waaroor so ŉ persoon volgens die respondente moet beskik, is onder meer geduld, verdraagsaamheid, toeganklikheid, dryfkrag, toewyding en integriteit. Verdere eienskappe van hierdie leiers word in detail bepreek in die afdeling van die verslag wat spesifiek oor die bestuurstyl handel.

23

Volgens die respondente is daar verskeie ander sekondêre, maar tog ook belangrike faktore wat die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk bepaal. Hierdie faktore sluit onder meer die onvoorwaardelike bereidwilligheid van die gemeenskap om saam te werk, in. Dit is verder ook nodig dat diensverskaffers wat sekerheids- en nooddienste in die gebied voorsien, met die gemeenskapsveiligheidnetwerk saamwerk. Dit is belangrik om hier te meld dat die vennootskappe wat met privaat sekuriteitsdiensverskaffers in stedelike gebiede aangegaan word, van belang is wanneer dit by die volhoubaarheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerk kom. In die meeste gevalle lewer die sekerheidsmaatskappye in die stede ŉ ondersteunende funksie vir veiligheid in die buurt deur middel van die monitering van en reaksie op alarms, asook om patrolliedienste te verrig. In die plattelandse en landelike gebiede is die diens wat privaatsekerheidsmaatskappye verskaf volgens die respondente nie altyd suksesvol nie. In die afwesigheid van die groot nasionaal- en internasionaal-erkende sekuriteitsdiensverskaffers in die kleiner plattelandse dorpies, is landelike gemeenskappe aangewese op klein privaatsekerheidsmaatskappye in hulle onmiddellike omgewing. Hierdie kleiner sekuriteitsdiensverskaffers se diens kan ongelukkig soms wisselvallig wees en sommige respondente wantrou dus hierdie diensverskaffers se vermoë om deurlopend ŉ professionele diens te lewer. Vir die oorgrote meerderheid van die respondente is die betrokkenheid van die gemeenskap en sigbare patrollies deur die inwoners baie belangrik en daarom speel die motivering van die gemeenskap ŉ groot rol wat die respondente betref. Volgens een van die leiers is erkenning baie belangrik en moet elke persoon se bydrae, hoe gering ook al, herken en erken word. ŉ Ander respondent het genoem dat dit belangrik is vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk om weg te bly van politiek af en eerder te fokus op goeie buurmanskap. Nog ŉ respondent het hiermee saamgestem en uitgewys dat ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk en sy bestuur apolities moet wees en alle vorms van politiek moet vermy. Sy verduideliking was: “misdaad maak mense betrokke, klein politiek maak net moeilikheid”. ŉ Noodsaaklike faktor vir lede van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is die verhouding met die gemeenskap en die terugvoer wat aan die gemeenskap gegee word. Volgens een van die koördineerders is die integriteit van die lede van die bestuur van essensiële belang om vertroue te kweek. Volgens die leiers van die Lonehill Residents Association is dit van die uiterste belang en dra dit by tot hulle sukses dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk beheer moet neem van die sekuriteitsdiensverskaffers en hulle dienste moet monitor. Juis om daardie rede is daar ŉ volledig toegeruste beheerkamer op die perseel van die Lonehill Residents Association. Dit is duidelik vanuit hierdie antwoorde dat die meerderheid respondente ŉ etiese bestuur, betroubare sekerheidsdienste, beheer oor die kwaliteit van dienste wat aan die gemeenskap gelewer word en inwoners se betrokkenheid as die kritiese faktore vir die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk sien.

24

2.13 Omskakeling na ŉ gestruktureerde gemeenskapsveiligheidnetwerk Aanvanklik was daar geen formele of gestruktureerde hiërargie of bestuursvlakke in die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke nie. Eers nadat die aantal lede toegeneem het, het die behoefte ontstaan om beter bestuur en beheer uit te oefen wat aanleiding gegee het tot die skep van ŉ gestruktureerde gemeenskapsveiligheidnetwerk. Die gestruktureerde vorm het ŉ bestuurshiërargie aangeneem en in meeste gevalle ook die aanwys van ŉ oorkoepelende bestuursliggaam of “direksie” ingesluit. Verder het die gestruktureerde benadering in die meeste gevalle ook aanleiding gegee tot die stigting van ŉ Artikel 21-maatskappy. 2.14 Struikelblokke wat oorkom moes word met die stigting van die

gemeenskapsveiligheidnetwerk Die meerderheid van die respondente het gesê dat die grootste en mees algemene aanvanklike struikelblok was om die gemeenskap betrokke te kry. Hulle het die traagheid van inwoners om betrokke te raak, ten spyte van ŉ hoë voorkoms van misdaad in die gebied, aan apatie toegeskryf. Een van die respondente het die onbetrokkenheid en apatie van die gemeenskap verwoord deur te sê: “daar moet eers iets gebeur voordat iemand betrokke raak”, daar was ŉ houding van “ek betaal belasting en daarom is dit die polisie se verantwoordelikheid”. ŉ Ander respondent het die uitdrukking gebruik dat die gemeenskap eers die spreekwoordelike “leeu moet hoor brul” voordat hulle self betrokke sal raak. In hierdie geval is die hoor van die leeu se gebrul as beskrywing gebruik vir wanneer persone bewus van misdaad in hulle onmiddellike omgewing raak. Vir al die gemeenskapsveiligheidnetwerke was en is die verdere probleem steeds om op ŉ deurlopende basis die betrokkenheid van die inwoners te behou. Die enigste twee gemeenskapsveiligheidnetwerke wat op ŉ besigheidsmodel bedryf word, naamlik die Lonehill Residents Association en Sandton Central Management District ervaar egter nie soveel probleme om hulle onderskeie gemeenskappe se betrokkenheid te behou nie. Die rede wat die navorsers hiervoor kon aflei, is dat ŉ besigheidsmodel nie soveel las op die inwoners plaas om al die misdaadvoorkomingsaksies self uit te voer, insluitend om patrollies deur die nag te onderneem nie. Hierdie aanvanklike loodsing en vestiging van die gemeenskapsveiligheidnetwerke is ook nie sonder meer deur die gemeenskap aanvaar of ondersteun nie. Die meerderheid van die stigterslede het aangedui dat hulle aanvanklik baie weerstand en kritiek vanuit die gemeenskap moes verduur. Volgens een van die respondente wat ook ŉ stigterslid was, het sy dit op haarself geneem om die gemeenskap te mobiliseer en mense van huis-tot-huis in die woonbuurt te besoek. Volgens die respondent was sy geskok deur die behandeling en afjakke wat sy in die proses gekry het. Haar ervaring was dat mense in die gemeenskap nie haar bona fides vertrou het nie. Die sukses wat sy egter deur volharding en misdaadvoorkomingsaksies met die gemeenskapsveiligheidnetwerk behaal het, het wel ŉ wesenlike groep van die aanvanklike onwillige gemeenskap oortuig om

25

betrokke te raak. Die meerderheid van die respondente het soortgelyke ervarings beleef. ŉ Verdere algemene struikelblok was dat die onderlinge verhoudings tussen die lede van die gemeenskapsveiligheidnetwerk voor die vestiging van ŉ behoorlike bestuurshiërargie nie na wense was nie. Volgens die respondente het die afwesigheid van ŉ bestuurshiërargie veroorsaak dat lede mekaar se besluite genegeer het en verder was dit ook moeilik om ŉ verhouding met ander vennote te ontwikkel, omdat die lede nie onder mekaar konsensus gehad het oor met wie vennootskappe aangegaan moet word nie. Van die respondente het die gebrek aan opleiding van lede as ŉ struikelblok beskou. Daar was volgens hulle ŉ behoefte aan kennis wat radiospraak, wetgewing, misdaadvoorkomingstrategieë en selfverdediging tydens patrollies en optredes betref.

2.15 Die primêre doel van die gemeenskapsveiligheidnetwerk

Die oorgrote meerderheid van die respondente het gesê dat hulle hoofdoel is om weer vir inwoners van die gebied ŉ gevoel van veiligheid te bewerkstellig. Volgens hierdie respondente beteken die gevoel van veiligheid dat die woonbuurt ten minste ten opsigte van ernstige misdaad misdaadvry moet wees. Hierdie respondente is egter ook van mening dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk ŉ bewustheid by mense moet kweek dat hulle verantwoordelikheid vir hulle veiligheid moet neem, ongeag ŉ gevoel van veiligheid. Een van die respondente het die doel verwoord deur te sê: “om ons lewenskwaliteit te verbeter en om ons buurt terug te neem van misdadigers”. Vir die meerderheid van die respondente was die manier om die doel te bereik, die loodsing van en volharding met sigbare patrollies in die woonbuurt. Die respondent van die Mahube Crime Prevention-gemeenskapsveiligheidnetwerk voer behalwe patrollies ook padblokkades uit, omdat die meerderheid van die lede self polisiebeamptes is en regmatiglik padblokkades mag opstel. Die meeste respondente het ook ŉ ingesteldheid van “as ons onsself nie help nie, gaan die [plaaslike] polisie dit in elk geval ook nie vir ons doen nie”. Een van die respondente wat aan ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ plaasgebied behoort, het gesê dat behalwe vir eie veiligheid, die doel van hulle gemeenskapsveiligheidnetwerk is om op ander terreine ook onderlinge steun aan die gemeenskap te bied. Dit sluit bystand tydens mediese noodgevalle, brande op naburige plase en plaasbesettings deur onwettige betreders in. Hy het ook verduidelik dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk as ŉ reaksie-eenheid funksioneer omdat die polisie oor die algemeen lank neem om plase te bereik as gevolg van die afstand wat hulle van die polisiestasie moet aflê. Verder neem hulle ook die verantwoordelikheid om misdaadtonele te beskerm en te bewaar tot die polisie opdaag. Volgens hierdie respondent het die onderlinge steun aan mekaar die plaasgemeenskap baie hegter saamgesmee en het die onderlinge steunkringe in hegte vriendskapskringe verander.

26

Tydens die data-insamelingsproses het dit die navorsers opgeval dat die oorspronklike doel van gemeenskapsveiligheidaksies slegs misdaadbekamping was, maar dat die totale aktiwiteite van die netwerke daartoe bygedra het dat ŉ hegter gemeenskap mettertyd ontstaan het en mense se ingestelheid meer positief geraak het. Dit is asof die gemeenskapslede weer hoop vir die toekoms gevind het wat misdaadbekamping aanbetref. 2.16 Sleutellesse geleer deur die respondente in die ontwikkeling van ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk

2.16.1 Sleutellesse in verband met die struktuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk

Die algemene benadering van al die respondente is dat ŉ behoorlike struktuur vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk gevestig moet word en dat daar ŉ bestuur verkies moet word. Die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke hou ook verkiesings op ŉ gereelde basis om bestuurslede of ŉ bestuurskomitee te kies. Die vervanging van bestuurslede deur middel van verkiesings het in sekere gevalle egter aanleiding tot die agteruitgang van die gemeenskapsveiligheidnetwerk se funksies en ondersteuning deur die gemeenskap gegee. Die heel belangrikste aspek wat die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk bepaal, blyk juis die ywer, vermoë en leierseienskappe van die persoon wat oorhoofs in beheer is, te wees. Al die respondente is dit eens dat die aanvanklike begin van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk nie aangewese is daarop of daar reeds ŉ bestuurstruktuur bestaan nie. Dus kan die bestuurstruktuur aan die hand van die behoeftes van die groeiende gemeenskapsveiligheidnetwerk ontwikkel. Een van die respondente het dit beklemtoon dat dit noodsaaklik is om eers alle aspekte van die gemeenskapsveiligheidsaksies te leer ken, asook die spesifieke aard van die gemeenskap, voordat ŉ struktuur geskep word, aangesien dit belangriker is as om gepaste strukture te skep. Dit is ook volgens die meerderheid van die respondente belangrik om te verseker dat enige bestuursontwikkeling, insluitend die skep van strukture en die aanwys van verantwoordelike persone, met integriteit gedoen word en dat aanstellings met geen bybedoelings gedoen word nie. Volgens een respondent is dit beter om ŉ plat struktuur (sonder ŉ hiërargie) te skep om te verseker dat almal min of meer op ŉ gelyke voet beweeg en dat daar nie “klein koninkryke” ontstaan wat aanleiding kan gee tot bestuurslede wat ander hiet en gebied en sodoende onmin veroorsaak nie. Wat egter duidelik uit die navorsing blyk, is dat die bestuur van so ŉ aard moet wees dat dit vrywilligers aantrek. Dit kom dus op deelnemende bestuur neer. Drie respondente wat ŉ plattelandse gemeenskapsveiligheidnetwerk verteenwoordig, is van mening dat ŉ dorp in kleiner areas opgedeel moet word en dat elke area (sektor) sy eie gebied se veiligheidsake op ŉ dag-tot-dag basis moet bestuur. Daar behoort egter volgens hulle ook ŉ oorhoofse bestuursliggaam vir die dorp te wees wat die verskillende areas se misdaadvoorkomingsaksies koördineer en volhoubaarheid van die kleiner bestuursliggame verseker. Die afgewentelde bestuursverantwoordelikheid verseker volgens hierdie respondente meer

27

doeltreffende misdaadvoorkoming en die samewerking tussen verskillende woonbuurte voorkom dat misdaadverplasing na aangrensende gebiede plaasvind. Dit is duidelik uit die onderhoude dat die basis van die struktuur daarop gebaseer moet wees om funksioneel te wees en die onderskeie belange van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te dien. Dit verg ook toegewyde bestuurslede wat ŉ behoorlik omskrewe visie deel. Die een gemeenskapsveiligheidnetwerk wat reeds in ŉ suksesvolle besigheidsmodel omgeskakel is, naamlik die Lonehill Residents Association, wys daarop dat die lede “waarde vir hulle geld moet kry” en dat dit die bestuur se verantwoordelikheid is om toe te sien dat dit wel gebeur. 2.16.2 Sleutellesse in verband met infrastruktuur

In al die gevalle het die infrastruktuur wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk ontwikkel het, gegroei soos die gemeenskapsveiligheidnetwerk uitgebrei het en finansies vir die ontwikkeling of uitbreiding van die infrastruktuur beskikbaar geraak het. Die respondente van die Lonehill Residents Association wys daarop dat hulle uit ondervinding geleer het om nie nuwe dienste of infrastruktuur vir nuwe dienste te ontwikkel en permanent te vestig voordat die nuwe diens nie eers die toets van tyd behoorlik deurstaan het nie. Verder doen die Lonehill Residents Association ook navorsing voordat hulle uitbreidings onderneem en ontwikkel hulle self pasgemaakte nuwe tegnologiese hulpmiddels vir hulle gemeenskapsveiligheidnetwerk se onderskeie aksies en dienste. Hulle ondervind dat dit goedkoper en meer effektief is as om die infrastruktuur uit te brei met nuwe (onbeproefde) tegnologie wat slegs gedeeltelik in hulle behoeftes voorsien. Verder finansier hulle die ontwikkelingskoste, toetsfase en aankoop van nuwe verlangde tegnologie en daarna oorhandig hulle die nuwe tegnologiese hulpmiddels aan die aangewese sekuriteitsdiensverskaffer wat die mandaat het om die tegnologie namens die bestuurskomitee te bestuur. Die verteenwoordigers van een van die stedelike gemeenskapsveiligheidnetwerk het hulle ontwikkeling van ŉ infrastruktuur gefokus op die vestiging en ontwikkeling van ŉ gesamentlike operasionele beheersentrum (ŉ sogenaamde joint operation centre of JOC). Hierdie sentrum is so geleë dat dit naby een van die toegangspunte van die woonbuurt is, en so geplaas en ontwerp dat dit duidelik as die sekerheidsbeheersentrum uitstaan. Dit dien dus ook as ŉ teken aan misdadigers dat so ŉ sentrum in bedryf in die gemeenskap is. Buiten die gewone kantoortoerusting, is die beheersentrum ook toegerus met noodtelefoonlyne, rekenaars, tweerigtingradio‟s, gebiedskaarte teen die mure, geslotebaantelevisiemonitors (CCTV) vanwaar die geslotebaankameras in die buurt gemonitor kan word en rekenaars wat aftasters beheer wat by die ingange van die woonbuurt opgerig is om motorvoertuie se nommerplate te monitor. Die beheersentrum word 24-uur per dag beman deur vrywilligers wat daar diens verrig. Die beheersentrum is met behulp van skenkings deur lede en besighede in die woongebied ontwikkel. Dit is egter duidelik uit die onderhoude dat al die gemeenskapsveiligheidnetwerke behalwe die twee wat ŉ besigheidsmodel volg, ŉ tekort aan finansies ondervind om die infrastruktuur wat hulle verlang, ten volle te kan ontwikkel. In die proses is hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerke nie in staat om nuwe tegnologiese

28

hulpmiddels aan te skaf en hierdeur meer gesofistikeerd in hulle dienslewering te raak nie. Enkele van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het aanvanklik gebruik gemaak van ŉ kommersiële sekuriteitsmaatskappy of bestaande besighede se infrastruktuur, maar hierdie reëling was nie in een van die gevalle volhoubaar nie. Al die gemeenskapsveiligheidnetwerke het egter heel eerste die infrastruktuur vir ŉ tweerigtingradionetwerk gestig en dit bly volgens al die respondente die belangrikste infrastruktuur vir die funksionaliteit van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk. Die oorgrote meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke het so gou as wat hulle finansies dit daarna toegelaat het, in radioherleistasies (relay stations) belê om hulle radionetwerke te verbreed en om kommunikasie te versterk. Daarna is die ander infrastruktuur ontwikkel. Dit is egter duidelik dat die gebrek aan ŉ infrastruktuur nie ŉ onoorkombare probleem is om ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk te stig nie. Dit is eerder slegs ŉ probleem wat die uitbreiding en volhoubaarheid van die netwerk betref. Algemene ander lesse wat uit die ondervinding van die respondente geleer kan word, blyk te wees dat alle nuwe infrastruktuur, byvoorbeeld radioherleistasies, eers vooraf vir ŉ periode op die proef gestel moet word voordat dit aangekoop word, dat behoorlike navorsing vooraf oor produkte gedoen moet word en dat eerder van erkende diensverskaffers se dienste gebruik gemaak moet word. Hierdie stappe voorkom vermorste uitgawes vir ondoeltreffende toerusting. 2.16.3 Sleutellesse in verband met kommunikasie Wat kommunikasie aanbetref, is al die respondente dit eens dat ŉ radionetwerk vir kommunikasie tydens patrollies, optredes, of as ŉ “noodkanaal” onontbeerlik is. Die oorgrote meerderheid respondente se gemeenskapsveiligheidnetwerke gebruik sogenaamde radiotaal en roepseine gebaseer op die internasionale alfabetkode, byvoorbeeld “Bravo Twee” om verwarring te voorkom. Die verwarring ontstaan gewoonlik wanneer persone hulle noemname as roepseine gebruik en persone met dieselfde name dan met mekaar verwar word. Dit het tydens al die onderhoude duidelik geblyk dat die radiotaal verkieslik ŉ baie gemaklike styl moet aanneem, aangesien ŉ baie streng militêre radiospraakstyl onkundige persone in hierdie verband afskrik om van die radio gebruik te maak. Verder inhibeer ŉ streng militêre styl veral kinders om van die radio gebruik te maak wanneer hulle iets verdags opmerk. Dit was ook baie duidelik dat goeie beheer oor die gesprekke oor die radio gehandhaaf moet word. Indien die radiokanaal misbruik word om oor beuselagtighede te gesels, raak die radio eerder ŉ steurnis en is persone dan geneig om die radio af te skakel of die gesprekke oor die radio te begin ignoreer. Dit ondermyn mettertyd die effektiwiteit en doel van die kommunikasiestelsel. Ten einde onnodige gesprekke te voorkom, bestaan daar ŉ algemene gebruik om slegs noodsaaklike gesprekke in verband met die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies op die radio toe te laat, of om ŉ aparte kanaal te skep waar die inwoners gesprekke van ŉ meer sosiale aard kan voer. Die gedagte is dat die lede ingeskakel bly op die hoofkanaal waar daar radiostilte

29

gehandhaaf word, sodat wanneer ŉ gesprek wel oor die kanaal uitgesaai word, die lede weet dat dit die moeite werd is om die gesprek te monitor. ŉ Tweede kanaal word gewoonlik heeldag of vir gedeeltes van die dag of nag vir gebruik deur patrolliebeamptes gereserveer. In enkele gevalle maak van die gemeenskapsveiligheidnetwerke op ŉ vasgestelde tyd per dag aankondigings oor die radiokanaal in verband met inligting wat in belang van die gemeenskap is. Die aankondigings word deur ŉ aangewese persoon gedoen en sluit inligting in verband met misdaad in of byvoorbeeld om aan te kondig wanneer daar ŉ onderbreking in die elektrisiteitsverskaffing gaan wees. Wanneer daar egter ŉ noodinsident plaasvind, neem ŉ aangewese persoon “bevel en beheer” deur middel van die radiokanaal oor en koördineer alle optrede en aksies van die reaksie-eenheid. Dit voorkom chaos en verwarring. Wat algemene kommunikasie betref, het dit uit die onderhoude duidelik geword dat die kern van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se sukses onder meer gekoppel is aan die vermoë van die bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk om op ŉ baie persoonlike en deurlopende vlak met die lede van die gemeenskap te kommunikeer. Dit behels massavergaderings een tot twee keer per jaar en die gereelde uitstuur van nuusbriewe en ander boodskappe wat per e-pos aan die inwoners versend word. Die belangrikste is egter om die inwoners van die gemeenskap op so ŉ wyse aan te spreek dat hulle deel van die gemeenskapsveiligheidnetwerk voel en dit hulle inspireer om aan die “oplossing” deel te neem. Dit het ook duidelik geword dat die kommunikasie en die kommunikeerder vertrou moet kan word. Die verskillende kommunikasiemiddels, waarvan die tweerigtingradionetwerk, selfoongesprekke, SMS-boodskappe, e-posboodskappe en vergaderings die belangrikste is, slaag elk in ŉ ander doel. Die relatiewe belangrikheid van elke kommunikasiemiddel sal later in die verslag meer volledig bespreek word. Een van die plattelandse respondente het mettertyd ŉ goeie verhouding met die plaaslike koerante en gemeenskapsradiostasie ontwikkel deur middel waarvan hy misdaadinligting aan die koerante en radiostasie verskaf het, of deur middel van die media inligting in belang van die inwoners kon laat publiseer of aankondig. Waar patrollies die hart van misdaadvoorkoming deur gemeenskapsveiligheid-netwerke uitmaak, is kommunikasie die hoofslagaar wat die res van die funksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk verseker. Een van die respondente het beklemtoon dat kommunikasie die ruggraat van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se voortgesette sukses vorm. 2.16.4 Sleutellesse in verband met bestuur en bestuurstyl Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke se aanvanklike bestuur is behartig deur die individue of enkelinge wat die eerste misdaadvoorkomingsaksies geloods het. Dit was gewoonlik nadat ŉ individu na aanleiding van ŉ aantal ernstige misdaadinsidente genoodsaak gevoel het om “iets” te doen om die veiligheidsituasie in ŉ woonarea te verbeter. Daar was geen aanduiding tydens die onderhoude met

30

van die stigterslede dat hierdie persone oor besondere bestuursvaardighede beskik het voordat hulle die gemeenskapsveiligheidnetwerk begin het nie. Wat wel duidelik is, is dat die stigterslede se aanvanklike passie en toewyding ander persone genoegsaam geïnspireer het om te mobiliseer. Dit blyk ook dat die bestuurstyl wat die beste werk, een is van inklusiwiteit, gerig op motivering, wedersydse respek, inspirasie en ŉ demokratiese benadering. Dit is ironies dat ten spyte van ŉ demokratiese benadering, stigterslede meestal die verkose leiers gebly het en in die meeste gevalle is hierdie persone slegs na ŉ verloop van ŉ paar jaar as leiers vervang wanneer hulle hulleself nie meer verkiesbaar gestel het nie. Daar is ŉ sterk aanduiding dat hierdie stigterslede as gevolg van hulle betrokkenheid en toewyding steun en respek verdien het en daarom as bewese leiers herhaaldelik herverkies is. Hierdie leiers moet egter ook oor die vermoë beskik om kritiek en veral negatiewe reaksies van persone te verduur wat die bona fide aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk in die woonbuurt aanbetref. In al die gemeenskapsveiligheidnetwerke met wie se lede onderhoude gevoer is, is daar ŉ baie besliste demokratiese, “oop” en vriendelike bestuurstyl teenwoordig, wat eerder in die afwesigheid van ŉ rigiede bestuurshiërargie funksioneer. Die enigste tye wanneer sommige van die bestuurslede wel ŉ outokratiese en meer militaristiese benadering volg, is wanneer hulle beheer sou neem indien daar ŉ massa-optrede is na aanleiding van ŉ spesifieke misdaadvoorkomingsoperasie of as georkestreerde reaksie op ŉ misdaadinsident. Die navorsers het wel in die verlede buite die begrensing van hierdie studie met enkele en meestal kleiner “buurtwagte” te make gekry waar ŉ baie sterk militêre of outokratiese bestuurstyl gevolg word. Volgens die navorsers se waarneming word ŉ militaristiese of outokratiese bestuurstyl gewoonlik gevolg wanneer die persoon wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk geïnisieer het of die beheer daarvan oorgeneem het, ŉ militêre agtergrond het. In die navorsers se ondervinding is hierdie bestuurstyl slegs vir ŉ relatiewe tydperk effektief, maar soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk ontwikkel, gee dit aanleiding tot teenstand en gevolglike onmin en tweespalt. In die meeste gevalle waarvan die navorsers kennis dra, het hierdie outokratiese bestuurstyl op die lang duur óf die samewerking van die inwoners gekelder, óf het die gemeenskapsveiligheidnetwerk onderling tussen die “gematigdes” en die “militariste” verdeel. Die enigste lede wat in die navorsers se ondervinding wel oor ŉ lang tydperk ŉ militaristiese bestuurstyl aanvaar of verduur, is persone wat self ŉ militêre agtergrond het en persone wat tot ŉ groot mate bereid is om die rol van ŉ ondergeskikte of onderdaan te aanvaar. Die militêre bestuurstyl blyk ook in sommige gevalle aanleiding te gee tot hardhandige “militêre-tipe optredes” deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk in die uitvoering en keuse van die tipe van misdaadvoorkomingsaksies. Hierdie handhandige optredes het die geneigdheid om dele van die gemeenskap eerder van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te vervreem as om ŉ gevoel van samewerking en samehorigheid te kweek. Verder het dit ook duidelik geblyk uit die navorsers se ervaring dat persone wat hulle eie belang najaag in ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se bestuursoptrede, eerder ander aanstoot gee en

31

so ontmoedig om deel van die netwerk te wees. ŉ Respondent het wat die gesindheid van die leiers in ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk aanbetref, die opmerking gemaak dat “woorde wek maar voorbeelde trek”. Tydens die studie het dit geblyk dat die tipe bestuurstyl die vernaamste enkele faktor is wat ŉ duidelike korrelasie het met ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se sukses en volhoubaarheid. Die suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerke wat by hierdie studie ingesluit is, het almal leiers wat sterk aan demokratiese bestuur glo, wat daarop fokus om vrywilligers saam te snoer, te motiveer en te inspireer, en ŉ gedeelde visie skep. Verder is dit opmerklik dat hierdie persone se integriteit deur die ander lede as bo verdenking beskou word. Dit het ook uit die respondente se antwoorde duidelik geblyk dat dit ŉ belangrike taak van die leiers is om na die individu in die gemeenskap se behoeftes om te sien en nie “individue te ignoreer in die najaag van die belange van die groter groep nie”. Volgens die navorsers se waarneming blyk dit dat hierdie leiers almal oor een of ander vorm van charisma beskik, sonder dat die charisma na ŉ selfvoldane benadering oorgaan. Dit is persone wie se geloofwaardigheid en toewyding aan gemeenskapsveiligheid bo enige van hulle ander vaardighede uitstaan. Een respondent het opgemerk dat persone wat self al ŉ slagoffer van misdaad was, baie meer ingestel is om as leier ander persone van dieselfde ervaring te probeer vrywaar. Een van die respondente het die benadering van ŉ suksesvolle bestuur saamgevat as: “get out there and do the work; accept criticism and don’t play for the limelight. Be determined, but get people on board if you want to be successful”. ŉ Verdere belangrike rol vir die bestuur van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is deur ŉ paar respondente uitgewys as ŉ opvoedingstaak om inwoners bewus te maak van risiko‟s, oplossings vir die risiko‟s, hoe hulle hulleself meer kan beveilig, watter gedrag aanleiding gee dat hulle teikens vir misdadigers word, ensovoorts. Dit het tydens die onderhoude verder ook duidelik geblyk dat daar ŉ baie groot behoefte bestaan aan betroubare inligting in verband met misdaad en misdaadvoorkoming wat aan die publiek verskaf kan word. In die afwesigheid van betroubare inligting in hierdie verband, het sekere mites ongelukkig ontstaan wat die potensiaal het om gemeenskapsveiligheidnetwerke se misdaadvoorkomingsaksies heeltemal op ŉ dwaalspoor te stuur. Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het die funksie van tug (die aanspreek van lede wat oortree) oorgedra na die ondervoorsitter van die gemeenskapsveiligheidnetwerk om te voorkom dat die voorsitter weens tugaksies geforseer word om sy styl van bestuur te verander na ŉ meer offisiële en outokratiese styl. Die belangrikheid van tug en dissipline is egter tydens die studie geïdentifiseer as kardinale faktore om te verseker dat die aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk binne die beperkings van die wet uitgevoer word en die aksies ook aanvaarbaar vir die gemeenskap is. Verder is ŉ belangrike faktor vir die bestuurskomponent om as ŉ span te kan saamwerk en blyk dit dat ŉ suksesvolle bestuur eerder bestaan as gevolg van samewerking, as enkele individue wat elkeen sy wil op die ander wil afforseer.

32

ŉ Tendens was sigbaar dat persone in die gemeenskap in enkele gevalle waar die gemeenskapsveiligheidnetwerk al vir ŉ relatief langer tydperk bestaan, hulleself vir die verkeerde redes as leiers verkiesbaar gestel het. Dit was gevalle waar die gemeenskapsveiligheidnetwerk se sukses aanleiding gegee het daartoe dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk ŉ besondere sosiale aansien geniet en persone “van buite” dan vermoedelik om egoïstiese redes hulleself beywer het om aan die bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te staan. Volgens die respondente het hulle ondervind dat so ŉ situasie meestal gelei het tot die verkiesing van leiers wat nie toegewyd was tot die aksies en bestuurstyl wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk in die eerste plek suksesvol gemaak het nie. Gevolglik het hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerk se sukses onder die nuwe bestuur afgeneem en het die situasie eers weer verbeter nadat hierdie leiers met ŉ volgende verkiesing uitgestem is. Van die respondente wat hierdie ondervinding beleef het, staan ŉ beleid van “opvolgbeplanning” voor, waar toekomstige leiers eers deur middel van hulle betrokkenheid ondervinding opdoen en hulle vaardighede moet bewys voordat hulle sleutelposte kan beklee. In die geval van die Lonehill Residents Association is professionele persone aangestel om die bestuur teen vergoeding te behartig nadat na ŉ besigheidsmodel oorgeskakel is. ŉ Vereiste is egter dat die professionele persone self in die woonbuurt moet bly, of dan daarheen verhuis, sou hulle ŉ pos aanvaar. Dit verseker dat hulle nie verwyderd van die gemeenskap staan nie. Die professioneel aangestelde bestuurders van die Lonehill Residents Association volg dieselfde bestuurstyl, naamlik ŉ demokratiese, oop, mensgerigte styl soos wat bo vir suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerke beskryf is. Die waarneming deur die navorsers tydens die onderhoud met drie senior leiers van die Lonehill Residents Association, asook tydens die bywoning van die publieke vergadering met ongeveer 200 inwoners van die woonbuurt, is dat die bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk baie professioneel is, ŉ groot aanhang geniet, energiek en baie suksesvol is. Hierdie voorbeeld van suksesvolle bestuur deur professioneel aangestelde bestuurders, asook die waarneming tydens die navorsing, is dat gemeenskapsveiligheidnetwerke daarteen moet waak om die stigterslede te lank te belas met die bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk en nie slegs met vrywilligers as bestuurslede moet volstaan nie. Hierdie waarneming is gegrond op die onderhoude en observasie deur die navorsers dat die meeste suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerke na ŉ verloop van ŉ paar jaar ŉ ernstige insinking beleef omdat die stigters of bestuurslede uitgeput en afgemat raak en dan hulle dienste noodwendig moet onttrek of andersins drasties afskaal. Dit veroorsaak ŉ krisis wat die bestuur aanbetref en het in sommige gevalle ŉ algehele staking van die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aktiwiteite tot gevolg gehad. Andersins het so ŉ situasie wel aanleiding gegee tot die verkiesing van ŉ nuwe bestuur, maar was hierdie bestuurslede nie noodwendig opgewasse vir die taak nie en het die gemeenskapsveiligheidnetwerk ernstige skade gely. Daar bestaan dus ŉ duidelike noodsaak vir opvolgbeplanning wat bestuursvaardighede aanbetref en ook om beplanning te doen om die gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ besigheidsmodel te verander om die langtermyn voortbestaan daarvan te verseker.

33

Tydens die onderhoude was dit opvallend dat sommige van die stigterslede en vrywillige bestuurslede met wie gepraat is, sterk teen oorskakeling na ŉ besigheidsmodel gekant is. Die verduideliking vir hulle weerstand het meestal daaroor gegaan dat ŉ besigheidsbenadering volgens hulle oordeel die kultuur en ingesteldheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerk negatief sal beïnvloed. Dit het uit die navorsers se waarneming van hierdie deel van die onderhoude voorgekom asof die respondente wat teen die aanneem van ŉ besigheidsmodel is, ook bekommerd is dat hulle as inwoners beheer sal verloor oor die gemeenskapsveiligheidnetwerk indien na ŉ besigheidsmodel omgeskakel sou word. Verder is hulle besorgd daaroor dat betaalde sekerheidsbeamptes nie dieselfde toewyding sal hê as die inwoners self nie. Hierdie respondente het egter ook almal te kenne gegee dat hulle na ŉ alternatiewe model soek, omdat hulle bewus is van die feit dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk in sy huidige formaat heel waarskynlik nie volhoubaar sal wees nie. Die geval van die Lonehill Residents Association wat reeds etlike jare gelede suksesvol na ŉ gemeenskapsgerigte besigheidsmodel oorgeskakel het, is egter ŉ voorbeeld van hoe so ŉ professionele gemeenskapsveiligheidnetwerk nog meer suksesvol en effektief as ŉ “gewone” gemeenskapsveiligheidnetwerk kan wees. Die basis van hierdie sukses blyk te wees dat die inwoners van die woonbuurt voor die vestiging van ŉ besigheidsmodel duidelike kriteria of ŉ spesifieke grondwet vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk opstel wat die verpligtinge, take en verwagtinge van ŉ professionele besigheidsgeoriënteerde gemeenskapsveiligheidnetwerk betref. Hierdie riglyne moet die basis vir die professionele gemeenskapsveiligheidnetwerk vorm en ook die kriteria wees waaraan die bestuurders en diensverskaffers se prestasie gemeet moet word.

2.16.5 Sleutellesse in verband met die finansies van

gemeenskapsveiligheidnetwerke

Die oorgrote meerderheid van die respondente is van mening dat finansiering nie belangrik vir die stigting of funksionering van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is nie. Hierdie respondente het hulle eie fondse of beskikbare hulpbronne gebruik om die aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te finansier. Dit behels hoofsaaklik dat elke patrollielid sy eie voertuig, radio, selfoon en uitkenningsplakkers gebruik.

In die geval van die Mahube Crime Prevention gemeenskapsveiligheidnetwerk het die stigterslede wat almal in daardie stadium polisiebeamptes was, amptelike toestemming van die SAPD bekom om staatsbates vir die aksies van hulle gemeenskapsveiligheidnetwerk te gebruik. Dit kom daarop neer dat polisiebeamptes wat daarop geregtig is om na-ure ŉ polisievoertuig by hulle huise te hou en ŉ lid van die gemeenskapsveiligheidnetwerk is, by die plaaslike polisiestasie aan diens rapporteer om patrolliewerk met die polisievoertuig in hulle eie woonbuurt te verrig. Dit is veral polisiebeamptes wat by ander polisiestasies werk en nauurs hulle eie woonbuurt patrolleer.

34

Selfs wanneer die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies uitbrei, bly dit hoofsaaklik ŉ vrywilligersbeweging wat deur die lede self gefinansier word. Dit geskied in die meerderheid van die gevalle deur middel van ŉ Artikel 21-maatskappy wat nie op winsbejag gebaseer is nie. Enkele van die netwerke wat in hierdie studie ingesluit is, was in staat om alternatiewe donateurs op ŉ ad hoc basis te bekom, wat plaaslike besighede, ŉ sekerheidsmaatskappy wat radio‟s voorsien, asook ŉ minimale fooi vir die aankoop van brandstof vir inwoners wat patrollie met hulle eie voertuie ry, insluit. Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke kon suksesvol met die plaaslike tak van Makro onderhandel om ŉ gedeelte van die aankope wat die inwoners by Makro maak aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk oor te betaal. Dit is soortgelyk aan die skema wat Makro met plaaslike skole bedryf om ouers van leerders aan te moedig om hulle aankope by Makro te doen. In enkele gevalle maak sekuriteitsmaatskappye en plaaslike besighede van maand tot maand ŉ relatief klein finansiële bydrae tot die instandhouding van die infrastruktuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk. By enkele van die respondente was finansies ŉ struikelblok, terwyl van die ander respondente finansies eerder as ŉ luuksheid beskou en nie as ŉ struikelblok nie.

Die meerderheid respondente is dit egter eens dat ŉ gebrek aan fondse hulle baie aan bande lê wat die uitbreiding, modernisering, aankoop en bedryf van tegnologiese en ander hulpmiddels aanbetref wat ŉ groot bydrae kan lewer om die buurt meer veilig vir die inwoners te maak. Hierdie respondente was dit verder eens dat die stigting en bedryf van ŉ basiese gemeenskapsveiligheidnetwerk nie noodwendig kapitaal benodig nie en dat elke lid sy eie kostes kan dra. Die gemeenskapsveiligheidnetwerke het eerder hulle aksies en dienste by hulle finansiële vermoëns aangepas. So gebruik die lede van Mahube Crime Prevention se gemeenskapsveiligheidnetwerk gewone fluitjies wat teen R20-00 stuk aan huishoudings verkoop word om inwoners in staat te stel om mekaar te waarsku of om hulp te ontbied in die geval van nood. Almal gebruik verkieslik ook dieselfde tipe fluitjie sodat die klank daarvan deur die woonbuurt spesifiek as waarskuwingsteken herkenbaar en onderskeibaar is. In die woonbuurte van ander gemeenskapsveiligheidnetwerke waar die inwoners dit egter kan bekostig, word hoofsaaklik van ŉ tweerigtingradionetwerk gebruik gemaak. In ander gevalle het die inwoners ŉ fonds gestig waaruit radio‟s en toebehore aangekoop word, insluitend ŉ radio vir die plaaslike polisiestasie waarmee die inwoners dan direkte kommunikasie met die SAPD het. Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke subsidieer pensioenarisse uit so ŉ gemeenskapsfonds om hulle in staat te stel om deur die dag patrollies in die buurt te ry wanneer die ander inwoners nog by die werk is. ŉ Ander een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het ŉ bemarkingsveldtog geloods wat ondersteun word deur een van die kettinggroepwinkels wat in die woonbuurt is. So kan inwoners hulle aankope se strokies in ŉ spesiale houer in die winkel gooi, waarvolgens die bestuur dan ŉ persentasie van die aankope aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk vir aanwending vir hulle aksies oorbetaal. Sommige

35

van die gemeenskapsveiligheidnetwerke onderneem ook van tyd tot tyd fondsinsamelingsprojekte. In die geval van die Lonehill Residents Association word die gemeenskapsveiligheidnetwerk gefinansier deur middel van ŉ suksesvolle en innoverende besigheidsmodel. Hierdie besigheidsmodel is reeds in die afdeling oor die ontstaan van gemeenskapsveiligheidnetwerke in die voorafgaande gedeeltes van die verslag bespreek. Die rabat wat die Lonehill Residents Association gemeenskapsveiligheidnetwerk se bestuur elke maand van die sekerheidsmaatskappy ontvang, word gebruik vir die betaling van die salarisse van die professionele bestuurders wat deur die inwonersvereniging vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk aangestel is, die bedryfskostes van ŉ kantoor, die stigting en bedryf van ŉ goed toegeruste sekerheidsbeheerkamer (JOC) in die woonbuurt, geslotebaantelevisiekameras en ander gevorderde hulpmiddels, byvoorbeeld GPS-kartering van die bewegings van beide voet- en voertuigpatrollies deur sekerheidswagte in die buurt. Dit sluit ook die betaling van bykomende wagte in wat die woonbuurt te voet en per voertuig patrolleer, die dienste van ŉ voltydse sekerheidskenner wat alle misdaadtonele en insidente namens die inwoners monitor, misdaadtonele besoek, kundige advies aan die inwoners verskaf, ensovoorts. Die rabat het ook die gemeenskapsveiligheidnetwerk in staat gestel om voertuie vir die plaaslike polisiestasie te skenk. Hierdie besigheidsmodel word so effektief bedryf dat bykomende dienste aan die gemeenskap gelewer kan word, byvoorbeeld die opknapping van paaie en parke. Die Lonehill Residents Association gemeenskapsveiligheidnetwerk funksioneer effektief as ŉ plaaslike “munisipaliteit”. Die skep van ŉ veilige en goed onderhoude woonbuurt het volgens die respondente direkte aanleiding gegee tot ŉ drasties afname in misdaad en dat eiendom in die woonbuurt baie gesog geraak het. Hierdie situasie stel die gemeenskapsveiligheidnetwerk ook in staat om standaarde aan die enkele sekerheidsdiensverskaffer voor te skryf. Die kontrak met die diensverskaffer maak voorsiening vir boetes, sou die diensverskaffer in ŉ maand nie aan sekere vereistes waarop vooraf ooreengekom is, voldoen nie. Inwoners het mettertyd die gemeenskapsveiligheidnetwerk meer leer vertrou en van hulle dra nou maandeliks op ŉ vrywillige basis ŉ ekstra heffing by wat gebruik word vir die opgradering en instandhouding van die openbare areas van die woonbuurt. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk gebruik ook hulle beskikbare fondse om navorsingsprojekte te loods om te bepaal watter sekuriteitstoerusting die effektiefste sal wees voordat enige nuwe toerusting aangekoop word. Hierdie blyk ŉ baie suksesvolle en volhoubare model vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ woonbuurt te wees. As gevolg van die suksesse van die gemeenskapsveiligheidnetwerk, bemark plaaslike eiendomsagente en die gemeenskapsveiligheidnetwerk eiendom as die “Lonehill experience” van ŉ veilige en welvarende “village”. Hierdie tipe bemarking gee aanleiding tot ŉ groot vraag na eiendom in Lonehill, ten spyte daarvan dat die woonbuurt naby ŉ informele nedersetting geleë is.

36

ŉ Bewese suksesvolle besigheidsmodel vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ besigheidsdistrik kan afgelei word van die Sandton Central Management District (www.sandtoncentral.co.za) wat die Sandton besigheidsgebied as ŉ City Improvement District (CID) bedryf volgens die Gauteng City Improvement District Act (Wet 12 van 1997). Die Sandton Central Management District funksioneer op die basis dat die besigheidseienaars aanvanklik ŉ forum gestig het wat die plaaslike besigheidseienaars gemobiliseer het om die onderskrywing van ŉ CID voor te staan. Nadat ŉ meerderheid van 51% plaaslike besigheidseienaars se skriftelike ondersteuning bekom is, is ŉ amptelike CID volgens die wetgewing gestig. Die CID word gefinansier op die basis dat die wet alle plaaslike besighede binne die bepaalde gebied verplig om ŉ maandelikse heffing direk aan die CID oor te betaal, of hulle ten gunste van die stigting van die CID gestem het, al dan nie. Die plaaslike CID het ŉ professionele bestuursmaatskappy aangestel om die belange en take namens die CID te bestuur. Hulle finansies word dus aangewend as bestuursfooi, maar ook vir die beveiliging, skoonmaak en bemarking van die gebied. Die raad van die bestuursmaatskappy word so saamgestel dat die meerderheid lede op die raad uit besigheidseienaars van die gebied en ten minste een verteenwoordiger van die plaaslike owerheid bestaan. Sodoende word verseker dat die belange van die besigheidseienaars voorrang geniet, maar ook dat die plaaslike owerheid insette kan lewer en op vergaderings verantwoording moet doen. Die bestuursmaatskappy sluit diensleweringsooreenkomste met die plaaslike owerheid, diensverskaffers en die raad, en word dus aan duidelike kriteria onderwerp wat meting aanbetref. Hierdie is ŉ baie suksesvolle model wat ŉ groot impak op die gebied het en as effektiewe skakel tussen die plaaslike regering en die inwoners optree. Die bestuursmaatskappy fasiliteer en volg byvoorbeeld alle klagtes oor munisipale dienste direk met die owerhede namens die inwoners op. ŉ Goeie verhouding het wedersyds ontstaan wat meestal tot almal in die gebied se voordeel strek. Die model se sukses het aanleiding daartoe gegee dat die model in ander dele van Johannesburg en plattelandse dorpe gedupliseer word. In ander van die provinsies word CID‟s volgens plaaslike wetgewing en regulasies bedryf. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het hulle sterk ten gunste van ŉ model uitgespreek wat te weeg sal bring dat die inkomste van die gemeenskapsveiligheidnetwerk maandeliks bestendig en betroubaar sal wees, asook om weg te beweeg van die afhanklikheid van skenkers se bydraes. Finansiële onsekerheid kortwiek die uitbreiding van die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke. ŉ Besigheidsmodel sal waarskynlik op die lang duur ŉ vereiste vir die meeste van die gemeenskapsveiligheidnetwerke word om volhoubaar te wees. 2.17 Aantal inwoners betrokke by die gemeenskapsveiligheidnetwerk Die aantal inwoners wat in die gebied wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk bedien, woonagtig is, kon nie met akkuraatheid bepaal word nie, aangesien die gebiede wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk bedien, baie wissel en nie

37

noodwendig langs erkende grense bepaal word nie. Dit was dus byvoorbeeld nie moontlik om die populasiesensus se data te gebruik om die aantal inwoners in ŉ seker gebied te bekom nie. Die respondente is dus gevra om ŉ skatting te doen wat die aantal inwoners aanbetref. Hierdie skattings van die onderskeie sub-populasies wissel van ŉ paar honderd tot ongeveer 40 000 huishoudings wat in die betrokke gebied woon en wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk bedien word. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat by die studie ingesluit is, bestaan egter slegs uit ŉ paar honderd lede en het almal aanvanklik met net enkele lede begin. Die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke het ook stadig oor ŉ verloop van ŉ paar jaar gegroei. Die aantal persone wat bereid is om te patrolleer wissel van enkele individue tot ongeveer 300 lede in die geval van ŉ stedelike voorstad. Verder registreer ŉ baie groter aantal inwoners egter op die webwerf, asook vir die nuusbrief van die gemeenskapsveiligheidnetwerke, as wat bereid is om patrollies te onderneem. ŉ Relatief hoë persentasie inwoners skakel ook oor die algemeen by die tweerigtingradionetwerk in.

Na beraming neem slegs ŉ gedeelte van die inwoners in ŉ gebied aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aktiwiteite deel. Die Lonehill Residents Association se bestuurslede skat byvoorbeeld dat ongeveer 55% van die inwoners in die gebied die gemeenskapsveiligheidnetwerk aktief steun. Verder sien die Lonehill Residents Association ŉ steun van 65% as die maksimum persentasie inwoners wat in ŉ gegewe stadium die gemeenskapsveiligheidnetwerk sal steun.

Daarenteen word die Sandton Central Management District gemeenskapsveiligheidnetwerk se steun deur plaaslike besigheidseienaars op 80% beraam, wat die respondent wat hulle verteenwoordig toeskryf aan die wetlik-verpligte finansiële ondersteuning van die gemeenskapsveiligheidnetwerk. Verder is die respondente van onderskeidelik die Sandton Central Management District en die Lonehill Residents Association van mening dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk se suksesse die relatief hoë mate van steun vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk veroorsaak.

Die realiteit bly egter dat die steun en deelname van die inwoners in die gebied wat ŉ bepaalde gemeenskapsveiligheidnetwerk dien, hoofsaaklik afhang van die mate waartoe die leiers die gemeenskap kan motiveer om as vrywilligers deel te neem. Verder blyk dit ook duidelik dat inwoners veral na ŉ reeks ernstige misdade in die gebied voorgekom het, genoop voel om by die gemeenskapsveiligheidnetwerk in te skakel, net om dan weer mettertyd onaktief te raak. Hierdie onbestendigheid wat ŉ direkte invloed op die finansiële sekerheid en beskikbaarheid van persone om patrollies te onderneem, het, bedreig die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke se volhoubaarheid. Dit het tydens die studie duidelik geword dat hierdie een van die verdere redes is waarom die gemeenskapsveiligheidnetwerk ideaal gesproke eerder met verloop van tyd na ŉ meer permanente model verander moet word.

38

AFDELING 3

VOORTBESTAAN, BEHEER EN BESTUUR VAN ’N GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK

3.1 Sub-afdelings van beheerstruktuur Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het begin met slegs ŉ enkele vlak van bestuur en het, soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk gegroei het, verdere vlakke van bestuur ingestel. Die gemiddelde bestuursvlakke in die gemeenskapsveiligheidnetwerke in hierdie studie bestaan uit ŉ oorkoepelende bestuursliggaam wat in die meerderheid van die gevalle ŉ Artikel 21-maatskappy is, met ŉ raad van direkteure, dagbestuur, patrolliebestuurder, finansiële bestuurder, en bestuurders vir die sosiale aksies en administrasie.

Ander, meer gevorderde gemeenskapsveiligheidnetwerke se bestuursvlakke of portefeuljes maak ook voorsiening vir bemarking, verkope, omgewingsbestuur, beheerkamerbestuurder, jeugaksies, inligtingstegnologie, bestuurders wat per week of per dag beheer van die dag se patrollies neem, nag- of dagskofkoördineerders, koördineerders vir gebeurlikheidsbeplanning en uitvoering van massa-optredes, sekuriteit (anders as patrollies), “estate managers”, projekbestuurders; die onderskeie buurtwagte binne een gemeenskapsveiligheidnetwerk se buurtwagleiers, sektorleiers waar plaasgemeenskappe in verskillende sektore ingedeel is, gemeenskapspolisiëringsleiers en voorsitters; en kommunikasie. Hierdie onderverdeling van verskillende bestuurstake is daarop gerig om eerstens die bestuurstaak te versprei en dus die druk van individue te verlig. Dit werk tweedens ook die effektiwiteit van die gemeenskapsveiligheidnetwerk aan die hand. Die onderverdeling van bestuurstake en -rolle het die voordeel dat dit die beskikbare bestuursvaardighede in die bestuurskomponent verhoog, maar die diversifisering en groter aantal persone het ook eie bestuursvereistes tot gevolg, naamlik ŉ noodsaak vir samewerking, koördinering, skakeling tussen lede, en spanwerk. Dit is ook belangrik dat die onderskeie bestuurders mekaar se bona fides moet kan aanvaar. Die navorsers het egter ook afgelei dat die noodsaaklikheid daarvan om die bestuurskomponent nie te groot en te lomp te maak nie, een van die kernpunte vir ŉ suksesvolle bestuurstruktuur van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is. 3.2 Respondente se verwagtinge van ŉ ideale gemeenskapsveiligheid-

netwerk Die ideale gemeenskapsveiligheidnetwerk wat die respondente in sig stel, is in die studie geïdentifiseer as min of meer dieselfde tipe gemeenskapsveiligheidnetwerk wat reeds suksesvol bestaan, maar wat ook meer sekerheid bied wat die maandelikse inkomste en betrokkenheid van inwoners betref. Die enkele grootste faktor oor toekomsverwagtinge vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk is die verwagting dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk sal vorder tot ŉ volhoubare model, wat beide betrokkenheid deur inwoners en finansiële ondersteuning aanbetref.

39

Gemeenskapsbetrokkenheid by misdaadvoorkomingsaksies is feitlik deurgaans as deel van die ideale gemeenskapsveiligheidnetwerk beskryf. Dit behels dat die gemeenskap betrokke moet bly en veral die “oë en ore” vir die SAPD moet wees. Die enigste punt waaroor verskille tydens die onderhoude aangeteken is, is oor wie die patrollies moet onderneem. Veral die stigterslede was van mening dat patrollies hoofsaaklik deur inwoners verrig moet word. Sekerheidswagte kan volgens hierdie groep respondente aanvullende patrolliedienste lewer. Hierdie stigterslede was skepties oor die effektiwiteit, toewyding en veral die betroubaarheid van die dienste van privaatsekerheidspatrolliebeamptes. Verskeie voorbeeld is aangehaal van waar privaatsekerheidsbeamptes nie behoorlik patrolleer nie; sekerheidswagte wat geneig is om eerder hulle voertuie te parkeer en nie voltyds aktief te patrolleer nie, sekerheidswagte wat al vele male uitgevang is dat hulle veral gedurende nagskofte in die patrollievoertuig lê en slaap, asook wagte wat uitgevang is dat hulle oneerlik is.

Wat egter vir die navorsers duidelik geword het, is dat die probleem met privaatsekerheidsmaatskappye en hulle patrolliebeamptes eerder gaan oor die mate van beheer wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk in staat is om oor die diensverskaffer se diensgehalte uit te oefen. Sommige van die gemeenskapsveiligheidnetwerke is meer effektief as ander om beheer in hierdie opsig te kan uitoefen. Van die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat meer suksesvol is, hou misdaadintelligensie by in die vorm van die aanteken van die insidente wat per skof plaasvind. Sodoende kan hulle tendense bepaal as meer misdade of insidente voorkom wanneer spesifieke sekerheidsbeamptes aan diens is. Die inligting word gebruik om die diensverskaffer se dienste mee te bestuur. Verder dring sekere van die gemeenskapsveiligheidnetwerke daarop aan dat slegs patrolliebeamptes wat vooraf deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk goedgekeur is, deurlopend in die gebied diens mag doen. In sommige gevalle het die gemeenskapsveiligheidnetwerk daarin geslaag om met ŉ sekerheidsmaatskappy ŉ ooreenkoms aan te gaan dat ŉ voertuig en personeel spesifiek in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied voorsien word vir elke aantal inwoners wat ŉ alarmstelseldiens by die verskaffer neem. In een geval word so ŉ spesifiek-toegewyde voertuig verskaf vir elke 200 inwoners wat vir die alarmdiens inskryf. Wat die ideale gemeenskapsveiligheidnetwerk aanbetref, blyk die Lonehill Residents Association die beste praktyk-model te wees. Die besigheidsmodel van die Lonehill Residents Association behels bo en behalwe die bedryf van ŉ gevorderde beheerkamer, dat die bewegings van die sekerheidswagte per straatblok in die woonbuurt en algemene patrollievoertuie 24-uur per dag elektronies vanuit die beheerkamer gemonitor word. Dit het die beheer-aspek oor sekerheidsmaatskappye se dienslewering in hulle geval so verbeter dat die noodsaaklikheid van patrollies deur die inwoners afgeneem het tot die punt waar patrollies deur inwoners gestaak kon word.

Ander aspekte wat tydens die onderhoude as vereistes vir ŉ ideale gemeenskapsveiligheidnetwerk geïdentifiseer is, is:

Dat lede gespesialiseerde misdaadvoorkomingsaksies moet kan uitvoer;

40

Dat beter toerusting en infrastruktuur vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk nodig is;

Om die SAPD te laat inskakel by die gemeenskapsveiligheidnetwerk en dat hulle die misdaadvoorkomingsaksies moet ondersteun;

Goeie koördinasie en samewerking tussen verskillende plaaslike gemeenskapsveiligheidnetwerke en wetstoepassingsagentskappe;

ŉ Meer effektiewe toepassing van munisipale regulasies deur die munisipale of metropolisie. In die afwesigheid van ondersteuning deur die metropolisie of munisipaliteit, onderneem die gemeenskapsveiligheidsnetwerk om deur middel van voortdurende skakeling met die owerhede druk uit te oefen om te verseker dat die betrokke dienste wel gelewer word;

Dat elke gemeenskapsveiligheidnetwerk moet ontwikkel na gelang van, en aanpas by plaaslike behoeftes;

Beter skakeling tussen gemeenskapsveiligheidnetwerke op nasionale vlak om sodoende by mekaar te kan leer;

Die beskikbaarheid van geloofwaardige inligting in verband met misdaad en misdaadvoorkoming;

Een gemeenskapsveiligheidnetwerk se respondente het genoem dat hulle graag sal wil sien dat ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se lede tydens ramptoestande hulp kan verleen;

Dat gemeenskapsveiligheidnetwerke se reaksie-eenhede opgelei is om ook mediese hulp te verleen en traumaberading te kan doen op ŉ toneel waar ŉ insident plaasgevind het;

Dat lugsteun met ŉ helikopter tydens insidente beskikbaar is. Hierdie diens word byvoorbeeld aan Pierre van Ryneveldpark se gemeenskapsveiligheidnetwerk gelewer deur ŉ groot sekerheidsmaatskappy met sy hoofkantoor in Centurion. Verder onderneem die sekerheidsmaatskappy en gemeenskapsveiligheidnetwerk maandeliks misdaadvoorkomingsoperasies wat padblokkodes beman deur SAPD-reserviste vanuit die woonbuurt, waarneming deur middel van die helikopter en ŉ groot aantal voertuie op patrollie insluit;

Dat gemeenskapsveiligheidnetwerke wetlik toegelaat word om gebruik te maak van ŉ lig of ander verligte teken op die patrollievoertuig se dak vir behoorlike uitkenning as ŉ misdaadvoorkomingspatrollievoertuig;

ŉ Goeie verhouding met die plaaslike SAPD;

Die gebruik van geslotebaantelevisiekameras en skandeerders om verdagte voertuie se nommerplate outomaties te skandeer en te vergelyk met ŉ lys van verdagte voertuie.

Na al die onderhoude blyk dit dat die ideaal vir die oorgrote meerderheid respondente daarop neerkom dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk as ŉ besigheidsmodel bedryf word, maar op so ŉ wyse dat die gemeenskap die beheer kan behou en inwoners nog betrokke kan bly.

Verder dui die respondente ook aan dat die ideale opset sal wees dat naburige gemeenskappe ook by die plaaslike gemeenskapsveiligheidnetwerk inskakel. Dit sal bydra daartoe om misdaad in die groter gebied te ontmoedig en misdadigers af te skrik, en sal ook vir ŉ meer effektiewe reaksie sorg, sou daar enige insident in die

41

omgewing plaasvind. So kan die ontsnaproetes vir vlugtende misdadigers na ŉ insident afgesluit word en kan meer en beter koördinering van misdaadvoorkomingsaksies bedryf word.

3.3 Uiters belangrike faktore wat die sukses van ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk bepaal Die respondente het die volgende aspekte geïdentifiseer as uiters belangrike faktore wat die sukses van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk bepaal:

Sterk en goeie leiding deur leiers;

Die opstel van ŉ duidelike strategie, visie en grondwet, met waardes waarin die inwoners deel;

ŉ Gemotiveerde en deelnemende gemeenskap;

Dat die aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk binne die bestek van wetgewing plaasvind;

ŉ Positiewe benadering deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk wat mense kan bemoedig. Een respondent het dit beskryf as ŉ “wen-image”;

Gereelde kommunikasie met inwoners deur middel van massavergaderings, nuusbriewe, e-posboodskappe, SMS-boodskappe, ensovoorts;

Gebeurlikheidsbeplanning, sodat behoorlik gekoördineerde aksies in die geval van insidente in die woonbuurt uitgevoer kan word;

Om ŉ “volledige” diens aan die gemeenskap te kan verskaf. Dit behels alle munisipale dienste, asook sekerheidsdienste;

Effektiewe misdaadbedreigingsanalises, sodat veranderende tendense betyds gesien kan word en misdaadvoorkomingsaksies daarby aangepas kan word;

Opleiding van lede, wat inligtingsessies deur regsgeleerdes in verband met die toepaslike wette en gewenste optrede deur lede insluit.

Sigbare misdaadvoorkomingsaksies is op ŉ deurlopende basis deur die oorgrote meerderheid van die respondente as die belangrikste aksie vir ŉ suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerk geïdentifiseer. Verder kan duidelik uit die respondente se kommentaar afgelei word dat behoorlike beplanning en kommunikasie sleutelaspekte vir die bedryf van ŉ suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerk is. Die noodsaaklike suksesfaktore is duidelik gerig op eenvoudige waardes, beginsels en aksies wat binne die bereik van enige gemeenskap is.

3.4 Belangrikste eienskappe van ŉ suksesvolle leier in ŉ

gemeenskapsveiligheidnetwerk Die belangrikste eienskappe waaroor ŉ suksesvolle leier of bestuurder in ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk moet beskik, is soos volg deur die respondente beskryf:

ŉ Persoon met hoë integriteit; wat toegewyd aan die gebied en sy mense is;

Wat lei deur die voorbeeld wat hy of sy stel;

Oor die vermoë beskik om ander te motiveer;

42

Innoverend kan dink;

Strategies kan dink;

Die vermoë het om die belange van die inwoners eerste stel;

Oor oorredingsvermoë beskik;

Hom- of haarself kan handhaaf en kan voorkom dat hy of sy deur take of persone oorweldig word;

Oor goeie mensekennis beskik;

Geduldig is;

Sterk leierskap kan neem wanneer nodig;

Bestuursbeginsels kan toepas, soos byvoorbeeld om verantwoordbaarheid van medebestuurslede te vereis;

Geen vooroordele te hê nie;

Emosioneel volwasse te wees;

Entoesiasties te wees in die uitvoering van die bestuurstake; en

Laastens, en ook baie belangrik, om kritiek te kan verdra.

Hierdie algemene beskrywings skep ŉ definisie van ŉ ware gemeenskapsleier uit die gemeenskap vir die gemeenskap, wat bereid was om inisiatief te neem om die gemeenskap se omstandighede te verbeter. Dit is nie noodwendig gekoppel aan kwalifikasies of ander kriteria waaraan die persoon eers moet voldoen nie. Dit is ook duidelik dat een persoon nie oor al die eienskappe hoef te beskik nie, maar hom- of haarself kan omring met ander leiers wat gesamentlik oor al hierdie eienskappe beskik. Vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk om egter te begin, is bereidwilligheid om iets aan die lot van die gemeenskap te doen, die vernaamste en belangrikste eienskap. Die ander eienskappe kan aangeleer, of deur ander persone toegevoeg word.

3.5 Die relatiewe waarde van kommunikasiestelsels Die belangrikste kommunikasiestelsel vir al die gemeenskapsveiligheidnetwerke, met die uitsondering van die Mahube Crime Prevention gemeenskapsveiligheid-netwerk is ŉ tweerigtingradionetwerk. Die radio‟s word gebruik as kommunikasiemiddel tydens patrollies, as noodkanaal vir inwoners om hulp te ontbied, vir koördinering van reaksiespanne se optrede na ŉ insident of tydens massa-optredes, vir persone om die gebeure in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied te monitor en in enkele gevalle om daagliks aankondigings te maak in verband met sake wat die gemeenskap raak. Die gebruik van spesifieke tipe radio‟s wissel van die frekwensies waarvoor geen lisensies benodig word nie tot gelisensieerde kanale waarvoor lede jaarliks lisensiegelde moet betaal. Die groot behoefte is om ŉ radionetwerk te skep waardeur almal in die woonbuurt met mekaar kan kommunikeer. Dit het in die meerderheid van die gevalle aanleiding gegee daartoe dat radioherleistasies wat ŉ wyer dekking moontlik maak, opgerig is. In gevalle waar verskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke bestaan, word ŉ kommunikasienetwerk gewoonlik geskep wat voorsien vir inskakeling op mekaar se kanale maak wanneer gesamentlike optredes plaasvind.

43

Volgens die respondente is die tweede belangrikste kommunikasiestelsel die stuur van SMS-boodskappe oor selfoonnetwerke. Hierdie SMS-boodskappe word gebruik om inligting in verband met verdagtes en voertuie waarvoor inwoners op die uitkyk moet wees, te stuur. Dit is dus eerder gerig op “massapos” en word byvoorbeeld ook aangewend vir die aankondiging van massavergaderings. Hierdie netwerk is egter die belangrikste kommunikasienetwerk vir die Mahube Crime Prevention gemeenskapsveiligheidnetwerk in Mamelodi-Oos, aangesien hulle nie oor radio‟s beskik nie. Die meerderheid respondente wys daarop dat SMS-boodskappe nie so vinnig en maklik aan die breër gemeenskap gestuur kan word as boodskappe met tweerigtingradio‟s nie. Sommige respondente het ondervind dat heelwat selfoongebruikers SMS-boodskappe ignoreer, of eers later lees. Die gevolg is dat SMS‟e wat oor noodgevalle uitgestuur word, te laat gelees word. Telefoongesprekke, wat selfone insluit, word gebruik om op ŉ een-tot-een basis oor sake van ŉ meer vertroulike aard te gesels. Die derde kommunikasienetwerk is die gebruik van e-posboodskappe. Hierdie boodskappe neem meestal die vorm van ŉ nuusbrief aan. Die voordele hieraan verbonde, is dat die meeste persone wel oor e-posfasiliteite beskik en dat ŉ relatiewe groot aantal inligting teen ŉ baie lae koste uitgestuur kan word. Ander kommunikasienetwerke of -metodes wat deur sommige netwerke gebruik word, sluit inligtingsborde by die ingange na die woonbuurt, nuusbriewe wat uitgedeel word, aankondigings in die plaaslike media, ŉ webwerf vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk, maandelikse vergaderings om gesprekke en debatte te fasiliteer, kleiner vergaderings slegs vir die inwoners in ŉ spesifieke straat of kleiner area, en in twee gevalle afkondigings wat in die plaaslike kerke se nuusbriewe geplaas word, in. Sommige van die gemeenskapsveiligheidnetwerke maak ook gebruik van ŉ webwerf om as tuiste te dien waar persone inligting kan bekom. Veral die Lonehill Residents Association maak doeltreffend gebruik van hulle webwerf om inligting te verskaf, maar ook om as bemarkingsinligting te dien van die suksesse wat behaal is (http://www.lonehill.info/home.html). Die Sandton Central Management District se bestuursmaatskappy wat die besigheidsgebied in Sandton se veiligheid en ander dienste bestuur, het hulle so geposisioneer dat hulle ŉ “onmisbare skakel” geword het tussen die besigheidseienaars en die stad Johannesburg se bestuur. Hulle kommunikasie-aksies sluit gereelde skakeling met die besigheidseienaars en ŉ webwerf (http://www.sandtoncentral.co.za/) wat relevante inligting vir die gebruikers bevat, in. In die geval van beide Pierre van Ryneveldpark en die Lonehill Residents Association se gemeenskapsveiligheidnetwerke word gebruik gemaak van hulle gesamentlike operasionele beheersentrum om die insamel en uitstuur van veral misdaadinligting aan die gemeenskap te koördineer. Die kern van die kommunikasie blyk egter te wees om nie die inwoners met onnodige inligting te oorlaai nie, maar om bondige en slegs noodsaaklike inligting op ŉ effektiewe wyse oor te dra.

44

3.6 Die waarde van monitering deur middel van CCTV-kameras om misdaad in die woonbuurt te bekamp

Slegs enkele van die gemeenskapsveiligheidnetwerke maak van geslotebaan-televisiekameras (CCTV) as deel van hulle misdaadvoorkomingshulpmiddels gebruik. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het egter aangedui dat hulle graag CCTV-kameras sou wou gebruik, maar dat die koste daarvan die aanskaf en gebruik daarvan kortwiek. Dit het uit die onderhoude geblyk dat CCTV-kameras eerder as ŉ luukse beskou word en nie as ŉ noodsaaklike en basiese faktor wat onontbeerlik vir misdaadvoorkoming is nie. Die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat wel CCTV-kameras gebruik, wend dit onder meer aan om toegangsroetes en sleutelpunte, soos byvoorbeeld winkelkomplekse, te monitor. Volgens die navorsers bly die kernprobleem van die effektiwiteit van ŉ CCTV-kamerastelsel die vermoë van die persoon wat die kameras monitor om verdagte optrede waar te neem en in konteks te vertolk. Hierdie is ŉ wesenlike tekortkoming, aangesien moniteerders die skerm met beelde 24-uur per dag moet monitor met die hoop op die identifisering van verdagtes of die verdagte optrede van persone. ŉ Sekerheidsmaatskappy in Johannesburg beproef tans nuwe rekenaarsagteware wat gebruik word om die beelde wat van die CCTV-kameras bekom word, rekenaarmatig te monitor. Hierdie stelsel het volgens die ontwerpers die vermoë om verdagte optrede te identifiseer en stel dan die operateur of moniteerder met ŉ alarmsein in kennis dat so ŉ optrede plaasgevind het. So ŉ verdagte optrede is byvoorbeeld waar die rekenaar monitor dat een persoon ŉ voertuig in ŉ parkeerplek parkeer, maar dat twee of meer persone later na die motor terugkeer. Dit word as ŉ moontlike verdagte aksie deur die rekenaarsagteware geïnterpreteer. Die sukses van hierdie stelsel sal egter eers met verloop van tyd bewys kan word. Verder het van die respondente baie tekortkominge van die CCTV-kamerastelsels wat hulle reeds beproef het, uitgewys. Dit het onder meer te make met tipes beligting wat kameras oneffektief maak, probleme om te kan fokus, steurnisse wat die radioseine tussen die kamera en die beheerkamer aanbetref, en die duursaamheid van die produkte. Die Lonehill Residents Association het byvoorbeeld al verskeie produkte beproef en gevind dat baie min van die stelsels die toets van die tyd deurstaan het. Een van die respondente wat ook ŉ plaasboer is, het byvoorbeeld genoem dat CCTV-kameras by die gesamentlike ingange na plase nie sal help om diefstalle deur personeel op die plase self te voorkom nie. Verder het dit ook duidelik geraak dat deeglike navorsing gedoen moet word en dat die gemeenskapsveiligheidnetwerke self ŉ behoorlike spesifikasielys moet opstel voordat enige produk aangekoop word. Die navorsing behels onder meer dat die diensverskaffer die CCTV-kamera op ŉ proefbasis installeer, sodat die produk eers in die praktyk beproef kan word. Die meerderheid respondente wat wel CCTV-kameras gebruik, is dit eens dat ongeag al die navorsing wat hulle vooraf onderneem het, die produkte nie so effektief in die praktyk was soos wat hulle gehoop het nie.

45

Die CCTV-kameras het egter volgens een respondent ŉ sekondêre waarde, naamlik dat strate of gedeeltes van die woonbuurt gemonitor kan word vir byvoorbeeld slaggate of om te kyk of ŉ spesifieke verkeerslig buite werking is. CCTV-kameras is ook van waarde wanneer ŉ insident plaasvind en die personeel in die beheerkamer die toneel kan monitor insluitende vir die koördinering van opvolgaksies. 3.7 Algemene gebruik van tegnologie Die algemene benadering is dat die respondente die waarde van tegnologie vir die bekamping van misdaad besef en een of ander vorm van tegnologie gebruik. Dit behels gewone rekenaars, sagtewarepakkette om misdaadintelligensie mee te skep, die skep van ŉ databasis van verdagtes en verdagte voertuie, skandeerders by die ingangsroetes tot die woonbuurt wat outomaties alle voertuie se registrasienommers skandeer en vergelyk met die databasis van verdagte voertuie, nagsigapparate om te gebruik tydens patrollies of die opsporing van vlugtende verdagtes, en ŉ interkomstelsel by ŉ onbemande valboom op ŉ plaaspad. Ander tegnologiese hulpmiddels wat die gemeenskapsveiligheidnetwerke sou wou gebruik indien hulle finansies dit sou toelaat, is GPS-“tracking” om patrollievoertuie en wagte se bewegings deurlopend te kan monitor. Hierdie stelsel word reeds met sukses deur die Lonehill Residents Association gebruik en so ŉ stelsel sal waarskynlik ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in staat stel om meer op sekerheidsmaatskappye se dienste te vertrou. Een van die respondente wat al verskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke in die Noordelike Provinsie help stig het, stel dat dit die ideaal is om uiteindelik wagte se dienste met tegnologie te vervang. Volgens hierdie respondent is die probleem met wagte die onoorkombare menslike element van onbetroubaarheid en dus is tegnologie in daardie opsig die ideaal. Die meerderheid respondente was dit verder eens dat ŉ geïntegreerde databasis van verdagtes en verdagte voertuie waartoe alle gemeenskapsveiligheidnetwerke in ŉ gebied toegang het, ŉ ideaal is. Tans bestaan enkele geslote databasisse wat gemeenskapsveiligheidnetwerke self byhou, maar die behoefte vir die uitruil van inligting deur middel van ŉ geïntegreerde stelsel is groot. Dit sal daartoe bydra dat verdagtes wat van gebied tot gebied beweeg, se inligting beskikbaar vir almal sou wees, sou die verdagtes weer in ŉ nuwe gebied opgemerk word. Een respondent het ook die behoefte uitgespreek vir die gemeenskapsveiligheidnetwerke om deur middel van die SAPD se rekenaarstelsel te kan vasstel aan wie ŉ verdagte voertuig behoort. Die kennis oor eienaarskap sal help om wanneer ŉ verdagte voertuig opgemerk word, te bepaal of die nommerplate wel eg is, wie die werklike eienaar is, of die voertuig aan iemand van buite die gebied behoort, ensovoorts. Sommige gemeenskapsveiligheidnetwerke het hierdie vermoë bekom deur middel van inwoners wat by die SAPD se reservistediens ingeskakel het. Hier is egter verskeie wetsaspekte soos die reg op privaatheid ter sprake wat baie van hierdie ideale se uitvoerbaarheid inperk. Een respondent is besig om die moontlikheid te ondersoek om ŉ “wireless network” in die woonbuurt te ontwikkel, wat beteken dat al die inwoners se sekerheidstelsels, CCTV-kameras en nommerplaatskandeerders in die woonbuurt by een

46

geïntegreerde stelsel, wat deur die plaaslike beheerkamer van die gemeenskapsveiligheidnetwerk gemonitor word, kan inskakel. 3.8 Wie sekerheidsdienste in die gebied moet lewer Die oorgrote meerderheid van die respondente was baie beslis daaroor dat die grootste belang vir misdaadbekamping in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied, patrollies deur die inwoners self is. Al patrolleer ŉ privaatsekerheidswag wel die woonbuurt deurlopend, het een respondent tydens die onderhoud verklaar, is daar geen waarborg dat die wag oplettend is, of enigsins sal reageer of aandag gee aan verdagte persone wat in die woonbuurt aangetref word nie. Die vertroue in die gemeenskap is gebaseer op die aanname dat inwoners ŉ intrinsieke motivering sal hê om ŉ effektiewe misdaadvoorkomingsdiens in hulle eie woonbuurt te lewer. Die respondente was egter verdeeld oor die belang van patrollies deur privaat-sekerheidsbeamptes as ŉ addisionele hulpmiddel (bykomend tot patrolliewerk deur die inwoners self) vir misdaadbekamping in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied. Hier het dit weer duidelik geword dat slegs die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat ŉ manier gevind het om tot ŉ mate beheer en kontrole oor die beweging en aksies van die privaatsekerheidsbeamptes uit te oefen, minder negatief oor die effektiwiteit van so ŉ diens was. Een gemeenskapsveiligheidnetwerk, naamlik Garscom26, kon byvoorbeeld beding dat twee patrollievoertuie voltyds aan die woonbuurt toegewys word en die voertuie se aktiwiteit deur die inwoners wat self patrollie ry en deur middel van gesprekke oor die radionetwerk gemonitor word. Die koördineerder van dié netwerk se patrolliedienste kommunikeer byvoorbeeld deurlopend tydens ŉ skof met beide patrollievoertuie om sodoende hulle bewegings te monitor. Die Garscom gemeenskapsveiligheidnetwerk kan tot ŉ mate verder beheer en kontrole afdwing deurdat hulle ooreenkoms met die sekerheidsmaatskappy bepaal dat net sekere aangewese en vooraf gekeurde sekerheidspatrolliebeamptes die voertuie in Garscom se gebied mag beman. Verdere maatreëls wat ingespan kan word om die kwaliteit en betroubaarheid van die diens deur privaatdiensverskaffers te verseker, is sogenaamde keuring en integriteitsmeting waar sekerheidsbeamptes se eerbaarheid deur middel van poligraaftoetsing of stemspanningstoetse tot ŉ mate verseker kan word. Verder kan integriteitsmeting ook gedoen word deur middel van monitering of beamptes hulle aan oneerlikheid by ŉ misdaadtoneel skuldig maak (diefstal van goedere vanaf ŉ reeds bestaande misdaadtoneel). Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke se respondente was verder van mening dat die enigste waarde wat privaatsekerheidsmaatskappye kan toevoeg, sigbare “polisiëring” is. Hy het genoem dat privaatsekerheidsbeamptes so te sê sonder mag in gevalle van reaktiewe polisiëring (visentering en arrestasie) is. Hierdie opmerking en ander waarnemings tydens die onderhoude het dit ook aan die navorsers duidelik gemaak dat die meerderheid van die respondente nie ten volle op hoogte is met die

26. Garscom is ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in Garsfontein Uitbreidings 10 en 11, Pretoria-Oos.

47

wetlike magte en bevoegdhede waaroor die publiek beskik nie, insluitend bevoegdhede wat siviele arrestasies of misdaadvoorkomingsaksies aanbetref. Wat die wesenlike belang van ŉ wagdiens en voetpatrollies deur privaatsekerheidswagte per straatblok in ŉ woonbuurt as ŉ addisionele hulpmiddel vir misdaadbekamping aanbetref, is slegs die Lonehill Residents Association van mening dat so ŉ diens van waarde is. Die res van die gemeenskapsveiligheidnetwerke maak nie van so ŉ diens gebruik nie, of het swak ervarings met enkele wagte in hierdie opsig beleef. Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat ŉ plaasgebied bedien, maak op ŉ ad hoc-basis van wagte gebruik om hulle boorde te beskerm. Die respondente was egter ook verdeeld oor die belang van patrollies deur die plaaslike polisie vir misdaadbekamping in die gemeenskapsveiligheidnetwerk se gebied. Dit het gewissel van een gemeenskapsveiligheidnetwerk van wie ŉ aantal inwoners as reserviste by die SAPD aangestel is en wat effektief aan misdaadvoorkomingsoperasies saam met die gemeenskapsveiligheidnetwerk deelneem, tot twee gemeenskapsveiligheidnetwerke wie se lede van mening was dat die polisie in elk geval so onaktief in hulle buurt is, dat die SAPD daar geen impak op misdaad het nie. Wat die effektiwiteit van die SAPD met misdaadvoorkoming aanbetref, het die navorsers die afleiding gemaak dat inwoners as reserviste in sekere van die gemeenskapsveiligheidnetwerke die “rol van die polisie oorgeneem het” en dat die betrokke gemeenskapsveiligheidnetwerke daarom die SAPD wel as ŉ belangrike hulpbron beskou. Dit het egter vir die navorsers voorgekom asof hierdie eerder ŉ geval was waar die reserviste in staat was om deur middel van die SAPD se stelsels, soos byvoorbeeld die rekenaarstelsel oor gesteelde voertuie, self ŉ meer “offisiële rol” te vervul en ook deursoekings- en uitgebreide arrestasiebevoegdhede tydens misdaadvoorkomingsoperasies vir gebruik deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk geskep het, as wat dit werklike vertroue in die SAPD se vermoë weerspieël het. Die egte aangewesenheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerk op die bydrae van die SAPD tot effektiewe misdaadvoorkoming in die woonbuurt was deur die meeste respondente in ŉ afsonderlike vraag as van baie min waarde beskou. Hierdie afleiding is gebaseer op die antwoorde wat die respondente op die aparte vraag verskaf het, naamlik dat die meerderheid van gemeenskapsveiligheidnetwerke van mening is dat hulle net so doeltreffend in hulle misdaadvoorkoming kan funksioneer as wat die geval in die algehele afwesigheid van die SAPD sou wees. Sommige van die respondente was ook onder die indruk dat die plaaslike polisie negatief teenoor die beginsel van gemeenskapspolisiëring is. In enkele gevalle wou die polisie na hulle mening selfs uit moedswilligheid nie met die gemeenskapsveiligheidnetwerk saamwerk nie. Hierdie is wel ŉ subjektiewe opinie, maar het dit duidelik geword dat sommige polisiestasies se personeel geheel en al onbetrokke by die plaaslike gemeenskapsveiligheidnetwerk se inisiatiewe is en selfs oproepe om samewerking of die bywoon van vergaderings ignoreer. Dit het ook geblyk dat die meeste respondente erg gefrustreerd voel oor die SAPD wat nie teen onwettige plakkers of persone wat andersins eiendom onwettig betree, optree nie. Die algemene gevoel was ook dat die SAPD baie lank neem om by ŉ misdaadtoneel op te daag en slegs dan en wan patrollies in ŉ buurt doen. Een van die respondente

48

van ŉ plattelandse dorp het aangevoer dat hulle en die lede van die gemeenskapsveiligheidnetwerk bang vir die plaaslike polisie is, aangesien hulle ondervind het dat meer as een lid van die netwerk al onregmatig deur die polisie gearresteer is. Verder beweer hulle ook dat daar gevalle was waar die plaaslike polisie verdagtes wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk se lede vir ernstige misdade gearresteer is, binne enkele ure vrygelaat het, sonder dat die polisie ŉ saak teen die verdagtes oopgemaak het. Hierdie is ŉ uiters kommerwekkende situasie, aangesien dit enersyds kan dui op ŉ oneffektiewe polisiediens en andersins op ŉ vertrouensbreuk tussen die polisie en die gemeenskap in die geheel. In enkele van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het die respondente wel aangedui dat hulle baie goeie verhoudings met die plaaslike SAPD het. Dit het gewoonlik daarop neergekom dat die plaaslike polisiestasie se bevelvoerder positief ingestel was en samewerking tussen die gemeenskap en die polisie aangemoedig het. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke het egter aangedui dat die ingesteldheid en samewerking van die plaaslike metropolisie of munisipale verkeersbeamptes baie swak is. Volgens hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerke pas die plaaslike metropolisie of verkeerspolisie oor die algemeen nie die munisipale ordonnansies en wette toe nie, wat ŉ leemte skep wat geïntegreerde misdaadvoorkoming aanbetref. Die meerderheid van die respondente was egter in teenstelling met hulle huidige negatiewe siening oor die vermoë van die SAPD om misdaad te bekamp, van mening dat die SAPD ŉ baie belangrike rol kan vervul om misdaad te voorkom. Hulle wantroue is eerder gebaseer op negatiewe ervarings wat hulle met plaaslike polisiebeamptes se optrede en gesindheid ervaar het. Enkele van die belangrikste aspekte wat die SAPD volgens die respondente kan vervul, is om as skakel tussen verskillende gebiede en gemeenskapsveiligheidnetwerke te speel, die rol van die SAPD as ŉ reaksie-eenheid sou ŉ misdaadinsident aangemeld word, en die rol van die SAPD in die ondersoek en beregting van sake wat in die gemeenskap plaasvind.

3.9 Die waarde van die afsper van ŉ woongebied

Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke wat by hierdie studie ingesluit is, maak nie voorsiening vir die fisiese afsper van hulle woonbuurte met ŉ veiligheidsheining om die gebied of toegangsbeheer nie. Slegs in die geval van een gemeenskapsveiligheidnetwerk wat ŉ plaasgebied bedien, maak hulle na-ure op ŉ toegangsroete tot verskeie plase van ŉ eenvoudige valboom wat gesluit word, gebruik. Hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerk se respondente het gesê dat die afsper van plase se toegangsroetes ideaal sou wees, maar dat praktiese oorweging hierdie tipe van afsperring egter oor die algemeen onuitvoerbaar maak.

Drie gemeenskapsveiligheidnetwerke se respondente het daarop gewys dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk waarvan hulle die voorsitters is, woonbuurte bedien wat beide oop, asook afgesper is, en toegangsbeheer toepas. Volgens hierdie respondente ondervind hulle dat daar in al hierdie woonbuurte (oop of afgesper) dieselfde hoeveelheid insidente voorkom wat ernstige misdade aanbetref. Een van

49

hierdie respondente het beweer dat slegs minder diefstal uit voertuie in die afgesperde gebiede plaasvind. Hy kan nie die minder gevalle van diefstal uit voertuie verklaar nie, maar wys daarop dat die enigste werklike effektiewe misdaadvoorkoming plaasvind wanneer die inwoners betrokke by die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies is en dat afgesperde gebiede soms die teenoorgestelde uitwerking op die inwoners het, naamlik dat hulle agterlosig oor veiligheid by hulle huise raak.

Een respondent het verder uitgewys dat sy die fisiese afsper van ŉ gebied as teenproduktief beskou, aangesien die gemeenskapsveiligheidnetwerk waarvan sy die voorsitter is, eerder ingestel is op ŉ “vriendelike en oop gemeenskap”. Die meerderheid respondente het daarop gewys dat die koste van die oprig, instandhouding en bemanning van ŉ effektiewe omheining vir die hele gebied en toegangsbeheerpunte te duur vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk is. Een respondent het die stelling geopper dat baie inwoners graag so ŉ heining wil hê, maar dat die meerderheid nie bereid is om ŉ wesenlike deel vir die oprigting of instandhouding daarvan by te dra nie. Oor die algemeen is die meerderheid van die respondente skepties oor die effektiwiteit van hierdie versperrings, aangesien sommige respondente van mening is dat die wagte by die toegangsbeheerpunte te min mag het om werklike toegangsbeheer toe te pas. Van die ander respondente is weer van mening dat inwoners verkeerdelik sal glo dat ŉ omheining hulle veiligheid waarborg. Hierdie valse gerustheid van die inwoners kan volgens die respondente aanleiding gee tot minder betrokkenheid by die werklik suksesvolle aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk, naamlik patrollies. Die navorsers kon deur middel van hulle eie ervaring en ook hulle waarnemings tydens die navorsingsprojek bevestig dat geen enkele misdaadvoorkomingsmaatreël, insluitend die afsper van ŉ woonbuurt, die gewenste effek het wat misdaadvoorkoming aanbetref nie. Dit verg gewoonlik ŉ kombinasie van maatreëls om ŉ gebied genoegsaam te beveilig sodat misdaad daar afneem. 3.10 Die waarde van ŉ reaksie-eenheid Behalwe vir een persoon, is die respondente van mening dat dit onontbeerlik vir die effektiwiteit van die gemeenskapsveiligheidnetwerk is om oor die vermoë van ŉ reaksie-eenheid te beskik wat kan reageer wanneer ŉ misdaadinsident aangemeld word. Die meerderheid respondente is van mening dat die reaksie-eenheid juis belangrik is omdat die SAPD oor die algemeen lank neem om op die aanmelding van ŉ misdaadinsident te reageer. In die afwesigheid van die SAPD, sien die respondente die waarde van ŉ reaksie-eenheid as ŉ groep inwoners wat vinnig kan reageer, hulp kan verleen aan die slagoffers, die misdaadtoneel kan beskerm en bewaar, en om ŉ aantal persone vinnig te kan ontplooi in die gebied om die voortvlugtende misdadigers se ontsnaproetes te probeer afsny. Sommige gemeenskapsveiligheidnetwerke se lede is ook daarop ingestel om self arrestasies uit te voer, terwyl die ander gemeenskapsveiligheidnetwerke slegs as die “oë en ore” van die polisie sal bly optree – selfs in reaksie op ŉ misdaadinsident. Dit is dus belangrik vir reaksie-eenhede wat wel arrestasies sou wou uitvoer om deeglike opleiding in selfverdediging te kry, gepaste toerusting vir beveiliging aan te skaf, deurgronde kennis van die wet te bemeester, asook om behoorlike

50

gebeurlikheidsbeplanning te doen voordat hulle as reaksie-eenhede optree. Een respondent het daarop gewys dat die kennis dat so ŉ reaksie-eenheid bestaan, tot die “fear factor” bydra sodat misdadigers eerder die gebied vermy as om dit vir hulle misdade te teiken. ŉ Ander respondent is weer van mening dat die bestaan van ŉ reaksie-eenheid gerusstellend vir die inwoners is en bydra tot ŉ “gevoel van veiligheid in ŉ woonbuurt”. Die enkele respondent wat die bestaan van ŉ reaksie-eenheid as onbelangrik beskou, is van mening dat die privaatsekerheidsbeamptes eerder hierdie diens moet lewer. 3.11 Die belangrikste misdaadvoorkomingsaksie vir ŉ gemeenskaps-

veiligheidnetwerk

Al die respondente is dit eens dat sigbare patrollies in ŉ woonbuurt die belangrikste afskrikmiddel vir misdadigers is. Daar is egter ook konsensus oor die feit dat die patrollievoertuie moet uitstaan as patrollievoertuie, anders is daar geen sigbare uitkenning wat as afskrikmiddel dien nie. Die meeste gemeenskapsveiligheid-netwerke gebruik flitsende of roterende groen ligte op die patrolliemotor se dak om dit duidelik te maak dat dit wel ŉ patrollievoertuig is. Hierdie is egter ŉ hoogs kontroversiële metode, aangesien die gebruik van die groen flitsende lig op ŉ tegniese punt teenstrydig met die wet is. Verskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke se lede is al vir die gebruik van die tipe ligte vervolg. Die respondente is dit eens dat hierdie wetlike beperking nie in pas is met die huidige omstandighede en behoeftes van gemeenskappe nie, en dat die betrokke wetgewing gewysig moet word. Die navorsers stem saam dat hierdie ŉ belangrike saak geword het en dat die ministerie vir polisie dit dringend moet hanteer in belang van gemeenskapsveiligheidnetwerke se effektiwiteit en hulle onmisbare bydrae tot misdaadvoorkoming.

ŉ Verdere belangrike benadering in misdaadvoorkomingsaksies deur ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is om op so ŉ wyse op te tree dat die gemeenskapsveiligheidnetwerk nie met die groter gedeelte van die gemeenskap in konflik raak nie en dat reg en geregtigheid eerbiedig word. Een respondente het ook die belangrikheid van kommunikasie tussen en goeie menseverhoudings deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk met die gemeenskap beklemtoon. 3.12 Aksies om gemeenskapslede se betrokkenheid te verkry Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke moet op ŉ deurlopende basis die inwoners omhaal en motiveer om by die gemeenskapsveiligheidnetwerk aan te sluit en aktief betrokke te raak. Dit is ŉ groot las vir die netwerke en waarskynlik ŉ verdere rede waarom ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se bestuurslede met verloop van tyd onttrek. Hierdie omhaal van inwoners is meestal ingestel op persoonlike kontak met inwoners, motiveringsgesprekke met individue en ŉ verwagting dat inwoners ŉ sosiale verantwoordelikheid om misdaad in hulle eie woongebiede aan te pak, sal openbaar.

51

Die grootste aanspoorder vir mense om by ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk se aktiwiteite betrokke te raak, blyk hulle vrees vir misdaad te wees, veral wanneer ŉ reeks ernstige misdade in ŉ relatiewe kort verloop van tyd in die gebied plaasgevind het. Om hierdie rede beskou die meeste respondente dan ook die geleentheid wat misdaadinsidente hulle bied om met die slagoffers van die insidente te skakel, as ŉ “goeie” geleentheid om die slagoffers te motiveer om by die gemeenskapsveiligheidnetwerk aan te sluit. Die meerderheid respondente het ook die navorsers gewys op die belangrikheid van publisiteit van veral die gemeenskapsveiligheidnetwerk se suksesse om persone te motiveer om daarby aan te sluit. 3.13 Aksies om gemeenskapslede se betrokkenheid te behou Buiten die etos en kultuur wat ŉ bestuur deur middel van ŉ oop en vriendelike bestuurstyl moet skep, is die behoud van die inwoners se deurlopende ondersteuning en deelname aan die gemeenskapsveiligheidnetwerke se aksies ŉ netelige saak vir al die netwerke. Dit kom daarop neer, soos reeds bespreek is, dat inwoners se belangstelling en deelname taan in die afwesigheid van ŉ onmiddellike bedreiging deur misdaad. Die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke maak bo en behalwe deurlopendende terugvoer en ander vorms van motivering wat reeds bespreek is, ook gebruik van ander dienste of tegnieke om persone se betrokkenheid te probeer behou. Die tegnieke wat skynbaar die beste werk, is waar die netwerk bo en behalwe veiligheidsdienste, ook ander dienste aan die gemeenskap lewer, byvoorbeeld die skoonmaak en onderhoud van die buurt, asook sosiale geleenthede en klubs om die inwoners op verskillende vlakke ingeskakel by die gemeenskapsveiligheidnetwerk te hou. Die sosiale geleenthede wissel van pretdae, potjiekoskompetisies, tuinboukompetisies, kunsuitstallings in ŉ park, Kersfeesversieringskompetisies, teepartytjies vir vroue en skyfskietkompetisies. Die klubs sluit ŉ stapklub en ŉ brug-kaartspeelklub in. Die mees suksesvolle addisionele dienste wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk lewer om sodoende die gemeenskap se betrokkenheid te behou, is wanneer die gemeenskapsveiligheidnetwerk ook seker rolle van ŉ “mini-munisipaliteit” vervul en sodoende waarde tot die inwoners se lewensgehalte toevoeg. Hierdie dienste sluit die rapportering van slaggate, straatligte wat buite werking is, elektrisiteitsonderbrekings, ensovoorts aan plaaslike owerhede in, maar omvat ook dat die klagtes namens die inwoners opgevolg word tot dit opgelos is. Die instandhouding van plaaslike parke deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk is ŉ diens wat die inwoners hoog aanskryf. Ander aspekte waardeur inwoners se betrokkenheid behou word en wat deur die respondente genoem is, sluit die volgende in:

Inwoners moet sinvolle take kry om te doen, ongeag hoe groot die take is, sodat hulle deel van die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies voel;

Deurlopende terugvoer oor die suksesse wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk behaal is, moet aan inwoners gegee word;

52

Die netwerk moet monitor of inwoners wat aan die patrolliespanne behoort, hulle take getrou verrig. Indien nie, moet die probleem met ŉ persoonlike besoek aan die betrokke persoon opgevolg word;

Die inwoners moet gemotiveer word om in te sien dat die handhawing van veiligheid deel van die groter prentjie van ŉ veilige Suid Afrika uitmaak;

Die netwerk moet innoverend wees en voortdurend nuwe aktiwiteite skep wat vir die inwoners aangenaam is om te verrig;

Daar moet verseker word dat die bestuur wel sy woord gestand doen in verband met beloftes of ondernemings wat gegee is;

Die Lonehill Residents Association beskou die advies en leiding wat ŉ professionele sekerheidskonsultant as voltydse personeellid aan die inwoners bied, as ŉ vername rede waarom die inwoners graag die netwerk se inligtingsessies bywoon.

Volgens die navorsers se waarneming is een van die uitstaande redes waarom die inwoners van die Lonehill Residents Association oor ŉ aantal jare nog aktief aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk se vergaderings deelneem en die inwoners die gemeenskapsveiligheidnetwerk aktief ondersteun, dat daar nie van die inwoners verwag word om self die patrollies en wagstaandienste te verrig nie. Die inwoners subsidieer hierdie dienste soos reeds verduidelik deur middel van die rabat op hulle maandelikse sekerheidsfooie aan die sekerheidsmaatskappy. Dit skep ŉ baie meer “oop” atmosfeer waarin die inwoners nie voel dat hulle vergaderings moet vermy om te voorkom dat meer take aan hulle opgedra word, of vereistes aan hulle gestel word nie. 3.14 Die waarde van opleiding Die meeste respondente beskou opleiding in die basiese elemente van radiospraak, optrede wanneer ŉ misdaadtoneel beskerm en beheer word, en die prosedures en reëls wat van toepassing op ŉ patrolliebeampte is, as belangrik. Enkele van die respondente het ook die belang van noodhulpopleiding, die opleiding van huiswerkers om waaksaam teen misdadigers te wees, kennis van die reg, selfverdediging en die hantering van vuurwapens as belangrik uitgewys. Die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat oor ŉ operasionele beheerkamer beskik, was baie sterk daarop ingestel dat die persone wat die beheerkamer beman, deeglik opgelei moet wees om die toerusting te kan gebruik, maar ook oor hoe om beheer uit te oefen oor die radio wanneer ŉ massa-optrede deur die inwoners se reaksiepersone uitgevoer word. Een van hierdie respondente het uitgewys dat die deeglike opleiding van die inwoners wat as patrolliebeamptes optree of van die reaksie-eenheid wat op noodoproepe reageer volgens sy ervaring van kritieke belang is. Volgens dié respondent tree onopgeleide lede sonder selfvertroue op, wat veroorsaak dat hulle minder effektief in die uitvoering van hulle take is. Verder is die meerderheid van die respondente van mening dat die opleiding wat ŉ inwoner benodig om aan die patrollies deel te neem, maklik kan geskied in die vorm van “indiensopleiding”. Die navorsers het egter in seker gevalle waargeneem dat van die respondente nie ten volle op hoogte is van tersaaklike wetgewing nie. Dit is ŉ leemte wat later tot siviele aksies teen die individue en

53

gemeenskapsveiligheidnetwerke aanleiding kan gee. Hierdie aspek van opleiding moet na die navorsings se mening meer aandag geniet, insluitend hoe ŉ patrolliebeampte veilig in ŉ noodsituasie moet optree, asook die waarnemingsvaardighede wat benodig word om verdagte optrede te kan identifiseer. 3.15 Die waarde van polisiereserviste as lede Die meerderheid respondente is van mening dat inwoners wat as reserviste by die SAPD aansluit, ŉ belangrike rol kan speel om die gebied te beveilig en die misdaadvoorkomingsaksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te ondersteun. Dit sluit in dat reserviste dan toegang tot die SAPD se rekenaarstelsels het om verdagte voertuie en persone te kan vergelyk met die amptelike lys van gesteelde voertuie of gesoekte persone. Verder verleen die bevoegdheid van reserviste as polisiebeamptes ook meer magte as dit kom by padblokkades, visentering en die arrestasie van verdagtes. Die algemene gevoel is ook dat reserviste meer ingestel sal wees daarop om vinnig te reageer, sou ŉ noodsituasie in die woonbuurt waar die reservis self woon, ontstaan. Enkele van die gemeenskapsveiligheidnetwerke van wie sommige lede reeds as reserviste aangesluit het, het ŉ baie positiewe indruk van die rol wat die betrokke reserviste in die ondersteuning van die gemeenskapsveiligheidnetwerk se misdaadvoorkomingsaksies speel. Die meerderheid van die respondente staan egter skepties teenoor die huidige reservistestelsel en die manier waarop die plaaslike SAPD daaraan uitvoering verleen. Kommentaar het gewissel van inwoners wat reeds maande gelede aansoek gedoen het om as reserviste aan te sluit, maar nog nie weer iets omtrent die aansoeke gehoor het nie, plaaslike polisiebevelvoerders wat reserviste wat in ŉ bepaalde woonbuurt wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk bedien word, woon, moedswillig in ander woonbuurte ontplooi, en ŉ algemene apatie van die plaaslike polisie teenoor enige gemeenskapsveiligheidsinisiatiewe wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk onderneem. Die respondente van een netwerk het byvoorbeeld beweer dat sewentig van die inwoners in hulle gebied na die afskaffing van die kommandostelsel aansoek gedoen het om as reserviste te dien, maar dat die aansoekers na drie jaar nog geen uitsluitsel oor hulle aansoeke gekry het nie. Dit is egter duidelik uit die navorsing dat inwoners wat as reserviste by die SAPD aansluit, ŉ sterk rol kan vervul om die misdaadvoorkomingaksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk meer effektief te maak en as belangrike skakel tussen die SAPD en gemeenskap op te tree. Dit gaan egter verg dat die SAPD se bestuur die huidige probleme met die reservistestelsel daadwerklik ondersoek en oplos en dat gemeenskapsleiers en plaaslike polisiestasies se bevelvoerders die leiding moet neem om goeie verhoudings tussen die plaaslike polisiebeamptes en gemeenskap te bewerkstellig. 3.16 Benadering indien gemeenskapslede nie betrokke is nie Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke ondervind dat ŉ gedeelte van die inwoners in hulle gebied nie betrokke raak of wil raak by die gemeenskapsveiligheidnetwerk nie. Die navorsers het opgemerk dat hierdie situasie

54

in sommige gevalle tot gevolg het dat die huidige lede van die gemeenskapsveiligheidnetwerk van mening is dat hulle die inwoners wat nie betrokke is nie, nie sal help indien daar ŉ noodsituasie ontstaan nie. Hierdie gesindheid is egter teenproduktief en blyk eerder ŉ manier te wees waarop die betrokke respondente hulle frustrasie met inwoners wat nie betrokke wil raak nie, verwoord, as wat hulle werklik sal weier om hulp aan hierdie inwoners te verleen. Tydens die onderhoude het dit dus ook duidelik geword dat ten spyte van die feit dat sommige inwoners nie by die gemeenskapsveiligheidnetwerk betrokke raak nie, die netwerk in werklikheid ŉ diens aan al die inwoners lewer. Die meerderheid van die respondente was dit ook eens dat hulle ervaring daarop dui dat persone wat nie betrokke by die gemeenskapsveiligheidnetwerk is nie, wel hulle gesindheid teenoor die gemeenskapsveiligheidnetwerk verander sodra hulle self ŉ slagoffer van misdaad word. Die respondente se ondervinding dui daarop dat ondersteuning aan so ŉ slagoffer ironies genoeg meestal daartoe lei dat die slagoffer daarna besluit om self by die gemeenskapsveiligheidnetwerk in te skakel. Ondersteuning aan slagoffers bied dus ŉ geleentheid om inwoners te motiveer om by die gemeenskapsveiligheidnetwerk aan te sluit. 3.17 Korrelasie tussen voorkoms van die buurt en misdaad in die gebied Die meerderheid van die respondente is van mening dat die netheid en algemene versorgde toestand van die woonbuurt ŉ belangrike teenvoeter vir misdaad in die area is. Hierdie mening is veral van toepassing wat die instandhouding van parke en ander oop ruimtes in die woonbuurt aanbetref, asook beligting in hierdie gebiede. Die respondente is byvoorbeeld van mening dat “sluipslapers” en misdadigers skuiling in beboste gedeeltes in die woonbuurt soek voor en nadat ŉ misdaad gepleeg word. Die beboste gebiede maak dit onveilig vir die inwoners om die oop ruimtes vir ontspanning te benut. Een van die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat ŉ plaasgebied bedien, het op die belangrikheid van die maak van voorbrande (brandbane) gewys om te voorkom dat vure nie tussen plase versprei nie. Daar is egter slegs enkele gemeenskapsveiligheidnetwerke wat oor die finansies beskik om die oop ruimtes self skoon te maak. Die enigste gemeenskapsveiligheidnetwerk wat dit deurlopend kan doen, is die Lonehill Residents Association wat ŉ aparte fonds hiervoor geskep het. Dit kom daarop neer dat alhoewel die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke bewus is van die korrelasie tussen ŉ onversorgde woonbuurt en misdaad, die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerk nie oor die vermoë beskik om die diens self te kan lewer of om die plaaslike owerheid te forseer om die diens te lewer nie. Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke probeer egter hulle lede aanmoedig om die sypaadjies voor hulle huise netjies te hou. Een gemeenskapsveiligheidnetwerk het ook ŉ herwinningsdiens ingestel om glasbottels en papier te herwin en probeer om die inwoners oor omgewingsake, insluitend energiebesparing, bewus te maak.

55

3.18 Belangrikste les wat respondente geleer het ten opsigte van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk

Die onderskeie respondente is gevra om die belangrikste les wat hulle deur middel van hulle betrokkenheid by die gemeenskapsveiligheidnetwerk geleer het en wat ander persone kan help om self ŉ suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerk te stig, uit te lig. Die volgende is ŉ samevatting van die respondente se kommentaar op die betrokke vraag:

Begin net, dit is die moeite werd. Begin klein, groei stapgewyse en sorg dat jy die mense mobiliseer. Lewer ŉ kwaliteit diens aan die breër gemeenskap en nie net aan eie lede nie.

Kry die plaaslike kerke en kerkleiers betrokke. Skuif jou eie belange eenkant toe. Spanwerk en aanpasbaarheid is van uiterste belang. Wees “groot van gees”.

Skep ŉ behoorlike beheerstruktuur en wees georganiseerd.

Wag tot die tyd ryp is – wanneer die “leeu gebrul het”, is al die inwoners gereed om aan te sluit. Dit verg een persoon in die gemeenskap om op te staan en leiding te neem. Stel ŉ sinvolle plan binne die bepalings van die wet op wat vir misdaadvoorkoming gebruik kan word. Stel gebeurlikheidsplanne op vir insidente van groot omvang, byvoorbeeld veldbrande en plaasbesettings. ŉ Gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies moet aan die inwoners hoop vir die toekoms bied. Probeer om die regsplegingsproses in die gebied weer op dreef te kry deur met die polisie en staatsaanklaers te skakel.

Bekom ŉ behoorlike tweerigtingradionetwerk.

Kry die gemeenskap betrokke.

Besef dat jou betrokkenheid deursettingsvermoë gaan verg. Wees bereid om kritiek te verdra.

Stel ŉ formaat op waarvolgens inligting oor insidente gerapporteer moet word. Dit help nie mense voorsien onvolledige inligting of slegs hoorsê inligting nie. Besef dat misdadigers gesofistikeerd dink en aanpas om nuwe misdaadvoorkomingstaktiek te probeer omseil. Hou aan dink.

Jou gesin moet die pad saam met jou stap. Die kommentaar van die respondente op hierdie vraag en in die beantwoording van die vrae oor die algemeen gee ŉ duidelike indruk van individue wat as gewone mense in die gemeenskap opgestaan het en “iets” begin doen het om die misdaadsituasie aan te pak. Dit getuig ook van persoonlike oortuiging, deursettingsvermoë, volharding en opoffering. Dit is gewone persone wat met verloop van tyd uitsonderlike leiers geword het.

56

AFDELING 4

BEVINDINGS EN AANBEVELINGS

4.1 Bevindings Die gemeenskapsveiligheidnetwerke in hierdie studie voer effektiewe misdaadvoorkomingsaksies in hulle onderskeie woonbuurte uit. Hierdie gemeenskapsveiligheidnetwerke is almal in staat om op hulle eie effektief te funksioneer, maar geïntegreerde misdaadvoorkomingsaksies met die plaaslike polisie is die ideaal. 4.1.1 Bestuur van die gemeenskapsveiligheidnetwerk Aanvanklik kan ŉ klein gemeenskapsveiligheidnetwerk sonder ŉ formele bestuurshiërargie effektief funksioneer, maar ŉ meer gestruktureerde bestuurskomponent word benodig soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk meer lede bykry en hulle misdaadvoorkomingaksies uitbrei. Voordat nuwe bestuursportefeuljes ingestel word, moet die nodigheid en rol daarvan behoorlik oorweeg en omskryf word om konflik te voorkom. Dit is egter opvallend dat die stigterslede van die gemeenskapsveiligheidnetwerk nie geskroom het omdat hulle nie self oor al die ideale leierseienskappe beskik nie, maar dat hierdie persone eerder deur middel van eie oortuiging net eenvoudig die moed bymekaargeskraap het om die gemeenskapsveiligheidnetwerk te stig. Die stigterslede het daarna hetsy self tot bekwame leiers gegroei, of hulle omring met medebestuurders wat oor die ideale leierskapseienskappe beskik. Dit is eerder belangrik dat die stigterslede die moed aan die dag lê en daadwerklik stappe neem om eers net ŉ klein groepie kennisse te mobiliseer, as om hulle te laat stuit deur twyfel oor hulle eie vermoëns. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk kan na dit gestig is, groei soos wat dit in die toekoms nodig word. Die bestuurstyl van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk moet gerig wees daarop om effektief met vrywilligers te kan werk. Dit behoort ŉ mensgerigte, oop en vriendelike bestuurstyl te wees wat daarop gerig is om mense te motiveer en te mobiliseer. Bestuurders behoort ook op ŉ gereelde basis deur middel van ŉ demokratiese verkiesing vir ŉ vasgestelde termyn aangewys te word en ŉ grondwet moet die gemeenskapsveiligheidnetwerk se reëls omskryf. 4.1.2 Finansies Slegs een gemeenskapsveiligheidnetwerk het by die stigting daarvan ŉ finansiële belegging benodig. Inteendeel, die oorgrote meerderheid kon gestig word en funksioneer tot vandag toe nog deur middel van lede wat elk sy of haar eie kostes dra. Hierdie is nominale onkostes, byvoorbeeld geld vir brandstof om patrollies te kan ry, die aanskaf van ŉ uitkenningslig vir die voertuig, en die aankoop van ŉ flits en plakkers om op die deure van die voertuig aan te bring. In sommige gevalle word

57

hierdie toerusting uit ŉ fonds wat deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk gestig is, aangekoop. ŉ Wesenlike finansiële uitleg word eers benodig wanneer gevorderde tegnologiese hulpmiddels aangeskaf word, byvoorbeeld tweerigtingradio‟s, radioherleistasies, rekenaars, skandeerders, CCTV-kameras en ŉ toegeruste beheerkamer. Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke funksioneer egter doeltreffend met slegs die nodigste tegnologiese hulpmiddels waarvan tweerigtingradio‟s en herleistasies die mees algemene is. Mahube Crime Prevention in Mamelodi-Oos kom selfs sonder tweerigtingradio‟s klaar – inwoners gebruik die blaas van ŉ fluitjie as noodsein en stuur SMS-boodskappe deur middel van selfoonnetwerke. 4.1.3 Infrastruktuur Die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke benodig geen addisionele infrastruktuur buiten een van die lede se huis of ŉ kantoorruimte wat deur een van die plaaslike besighede voorsien word nie. Die infrastruktuur kan mettertyd na gelang van behoeftes en finansies uitgebrei word. 4.1.4 Vennootskappe ŉ Gemeenskapsveiligheidnetwerk kan sonder enige vennootskappe funksioneer, maar vennootskappe stel die gemeenskapsveiligheidnetwerk in staat om misdaad meer effektief te voorkom en om op misdaadinsidente te kan reageer. Meer samewerking en vennootskappe met plaaslike instellings of organisasies, byvoorbeeld die gemeenskapspolisiëringsforum, besigheidswagte, plaaswagte, sekerheidsmaatskappye en ander instansies help ook om te voorkom dat misdaadverplasing tussen gebiede plaasvind. Verder het die meeste gemeenskapsveiligheidnetwerke reeds hulle aksies en dienslewering uitgebrei om óf self, óf deur middel van hulle bemiddeling toe te sien dat traumaberading, mediese hulp, brandbestryding en ander nooddienste aan die inwoners verskaf kan word. Verder behoort ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk sy lede aan te moedig om by die polisie se reserviste aan te sluit. Dit is belangrik vir gemeenskapsveiligheidsnetwerke om hetsy deur inhuis opleiding of deur middel van kundige persone of instellings ŉ opleidingskapasiteit daar te stel vir die opleiding van lede wat basiese kennis van wetgewing, patrolliedienste, persoonlike veiligheid tydens patrolliedienste ensovoorts aanbetref. Die opleiding sal onder meer help om weerstand wat voortspruit uit die “vrees vir die onbekende”‟ wat inwoners mag ervaar, te oorkom. 4.1.5 Volhoubaarheid van gemeenskapsveiligheidnetwerke Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke voer ŉ stryd om volhoubaar te wees en behoort na alternatiewe modelle te soek om volhoubaarheid te verseker. In hierdie opsig kan die voorbeeld van die Lonehill Residents Association se gemeenskapsveiligheidnetwerk vir ŉ woonbuurt en die Sandton Central Management District vir ŉ besigheidsgebied onderskeidelik as beste praktyk-voorbeelde dien van volhoubare modelle vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk wat

58

op besigheidsbeginsels geskoei is. Hierdie modelle sal egter nie net so oorgedra kan word na plattelandse gebiede nie. Die modelle sal volgens die eise van die plaaslike realiteite aldaar aangepas moet word. Die beginsel van werkbare besigheidsmodelle vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is egter in hierdie studie bevestig. 4.1.6 Verskillende modelle vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk Verskillende modelle word vir gemeenskapsveiligheidnetwerke voorgestel. Die modelle maak voorsiening vir die instel van ŉ basiese gemeenskapsveiligheidnetwerk tot ŉ gevorderde besigheidsmodel wat volhoubaar en tot ŉ mate finansieel selfonderhoudend is. Die raamwerke vir die modelle word in aanhangsels tot hierdie verslag bespreek. 4.2 Aanbeveling Die voortbestaan en uitbreiding van gemeenskapsveiligheidnetwerke moet sterk aangemoedig word, aangesien die bedryf van hierdie netwerke tans skynbaar die mees effektiewe manier is om gemeenskappe teen misdaad te mobiliseer en om misdaad daadwerklik te bekamp. Die gemeenskapsveiligheidnetwerke moet egter met omsigtigheid bestuur word en al die aksies van die netwerke moet binne die raamwerk van die wet uitgevoer word. ŉ Suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ gebied dra by tot die ontwikkeling en vooruitgang van die area. Daarom behoort plaaslike besighede die gemeenskapsveiligheidnetwerke wat in hulle gebied bestaan, te ondersteun deur middel van finansiële bydraes, maar ook om advertensies en bemarking deur die gemeenskapsveiligheidnetwerk se kommunikasiestukke te doen. Sekerheidsmaatskappye en ander belanghebbende besighede byvoorbeeld versekeringsmaatskappye behoort ook gemeenskapsveiligheidnetwerke te ondersteun, onder meer deur die toestaan van rabatte of kortings aan lede van suksesvolle gemeenskapsveiligheidnetwerke, omrede die netwerke se sukses bydra tot laer risiko‟s vir die maatskappye of andersins hulle besigheid bevorder. Die ministerie van polisie behoort alles moontlik te doen om polisiëring te verbeter, verhoudings tussen die polisie en die gemeenskap te ontwikkel en samewerking te versterk, die probleme met die reservistestelsel van die polisie aan te spreek en om die regstegniese aspekte wat byvoorbeeld die gebruik van uitkenbare beligting op ŉ patrollievoertuig as ŉ struikelblok te laat verwyder deur middel van die deurvoer van gewysigde wetgewing. Dit is noodsaaklik vir die bekamping van misdaad dat die staat verdere maniere daarstel waardeur gemeenskapsveiligheidnetwerke soortgelyk aan ŉ CID gefinansier kan word of andersins deur middel van belastingtoegifte finansieel onderskraag word. Die staat behoort die belangrike bydrae wat gemeenskapsveiligheidnetwerke lewer, raak te sien en hierdie netwerke daadwerklik onderskraag, aangesien hierdie netwerke na alle waarskynlikheid die beste potensiaal bied om binne ŉ multi-vennootskap misdaad in Suid-Afrika suksesvol te bekamp.

59

ŉ Forum behoort gestig te word wat kommunikasie tussen die onderskeie gemeenskapsveiligheidnetwerke fasiliteer. Verder behoort die forum seminare op ŉ streeks-, provinsiale en nasionale vlak aan te bied, sodat gemeenskapsveiligheidnetwerke deur skakeling en debat by mekaar kan leer en nuwe werkswyses en metodes van misdaadvoorkoming kan ontwikkel. Verder sal die forum ook kan dien as ŉ nodale punt vir die insameling en verspreiding van tersaaklike inligting oor misdaad. Die forum behoort ook die ontwikkeling van ŉ etiese kode na te streef, sodat gemeenskapsveiligheidnetwerke se optrede en aksies aan ŉ bepaalde norm voldoen.

60

AANHANGSEL A

ʼN VOORGESTELDE MODEL VIR ʼN BASIESE GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK

Die aanhangsels bestaan uit beskrywings van ŉ basiese gemeenskapsveiligheidnetwerkmodel en ander meer gevorderde modelle. Die doel is om verskillende gemeenskapsveiligheidnetwerkmodelle vir verskillende omstandighede voor te stel. Die basiese model is daarop gerig om persone of gemeenskappe van ŉ raamwerk te voorsien wat hulle kan gebruik om ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk te stig. Hierdie modelle is egter bloot ŉ riglyn. Die ontwikkeling van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk sal beïnvloed word deur die spesifieke behoeftes en omstandighede in ŉ spesifieke gebied. Hierdie modelle is almal afgelei uit die navorsingsbevindings. Ter wille van volledigheid en om die rasionaal vir elke voorstel te begryp, behoort die verslag eers gelees te word voordat die modelle geëvalueer of toegepas word. Die verskillende gemeenskapsveiligheidnetwerkmodelle word onder die volgende opskrifte bespreek:

Beheerstruktuur;

Misdaadvoorkomingsaksies;

Finansies;

Kommunikasie; en

Addisionele aksies wat die volhoubaarheid van die gemeenskaps-veiligheidnetwerk kan bepaal.

Die modelnaam word neutraal gehou en gekoppel aan ŉ geografiese gebied. Dit bied ŉ aanvaarbare naam vir die inwoners en ten opsigte van bemarking. Beheerstruktuur van gemeenskapsveiligheidnetwerk Die basiese beheerstruktuur is ŉ eenvoudige model waar die individu of enkeling wat die inisiatief neem, in beheer van die gemeenskapsveiligheidnetwerk is. Die kern van die sukses en voortbestaan van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is direk gelykstaande aan die tipe en gehalte van bestuur wat toegepas word. Die bestuur behoort gebaseer te wees op ŉ oop, inspirerende, vriendelike en mensgerigte bestuurstyl wat aanneemlik vir vrywilligers as lede van die gemeenskaps-veiligheidnetwerk is.

Voorsitter of koördineerder Die volgende fase wat ook baie basies is, behels dat ŉ persoon verkies word om die operasies te koördineer.

Operasionele koördineerder

61

Gewoonlik is die volgende fase van ontwikkeling nodig wanneer die bestuur van finansies benodig word.

Tesourier ŉ Volledige struktuur sal min of meer só lyk:

ŉ Voorsitter;

Ondervoorsitter;

Sekretaris;

Tesourier;

Operasionele bestuurder;

Mediabeampte;

Ander meer gevorderde gemeenskapsveiligheidnetwerke se bestuursvlakke of portefeuljes maak ook voorsiening vir bemarking, verkope, omgewingsbestuur, beheerkamerbestuurder, jeugaksies, inligtingstegnologie, bestuurders wat weekliks of daagliks beheer van die dag se patrollies neem, nag- of dagskofkoördineerders, koördineerders vir gebeurlikheidsbeplanning en uitvoering van massa-optredes, sekuriteit (anders as patrollies), “estate managers”, projekbestuurders; onderskeie buurtwagte binne een gemeenskapsveiligheidnetwerk se buurtwagleiers, sektorleiers waar plase in verskillende sektore ingedeel is, gemeenskapspolisiëringsleiers en voorsitters; en kommunikasie.

Misdaadvoorkomingsaksies van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk Die vernaamste misdaadvoorkomingsaksie wat al die gemeenskaps-veiligheidnetwerke ter wille van misdaadvoorkoming uitvoer, is om sigbare polisiëring in die woonbuurt te doen. Die sigbare polisiëringsaksies bestaan in die meeste gevalle uit voertuig-, en in sommige gevalle ook uit voet- en fietspatrollies. In ŉ basiese struktuur sal die misdaadvoorkomingsaksies bestaan uit:

Voetpatrollies; en

Voertuigpatrollies deur die gemeenskap. Voet- en voertuigpatrollies kan uitgebrei word om die volgende aksies in samewerking met die SAPD en reserviste in te sluit:

Patrollies deur sekerheidsbeamptes addisioneel tot die gemeenskapslede se patrollies;

Padblokkades;

Stop-en-deursoek-aksies in die woonbuurt;

Massapatrollies (versadigingsbeginsel); en

Sogenaamde vee-aksies. Die misdaadvoorkomingsaksies en tegnologiese hulpmiddels brei uit soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk se ledetal uitbrei en finansies beskikbaar word.

62

Hoë tegnologiese hulpmiddels wat gebruik kan word, is onder meer:

CCTV-kameras;

Skandeerders;

Geïntegreerde databasisse (byvoorbeeld van verdagte persone en voertuie). Die volgende voorbeelde kan dien as riglyne vir die hou van operasies en optredes om misdaad in woongebiede te voorkom:

Verdere polisiëringsaksies bestaan uit spesiale optredes waar ŉ groot aantal inwoners gelyktydig die woonbuurt patrolleer (versadigingsbeginsel), ondersteuning tot die plaaslike polisie se misdaadvoorkomingsoperasies, die voorkoming van koperkabeldiefstal op plase, die voorkoming van wilddiefstal en sogenaamde “vee”-aksies waar ŉ beboste gebied byvoorbeeld deursoek sal word vir moontlike misdadigers wat daar skuil. ŉ Voorbeeld van die versadigingsbeginsel is ŉ optrede wat een van die navorsers in Pierre van Ryneveldpark meegemaak het, waar 40 patrollievoertuie in ŉ gesamentlike misdaadvoorkomingsoperasie deur die polisie ontplooi is, saam met die gemeenskapsveiligheidnetwerk en privaatsekerheidsmaatskappye. Lugsteun is deur ŉ privaatsekerheidsmaatskappy met ŉ helikopter gebied. Die gebied is intensief gepatrolleer en padblokkades is deur die polisie en metropolisie by die onderskeie toegangsroetes tot die woonbuurt opgerig. Hierdie tipe optrede is ŉ goeie voorbeeld van hoe ŉ goed-georganiseerde en effektiewe gemeenskapsveiligheidnetwerk in samewerking met ander vennote kan opereer.

Ander aksies van die meerderheid gemeenskapsveiligheidnetwerke sluit in om op te tree as ŉ reaksie-eenheid in die geval van misdaadinsidente, om brandbestryding te doen op plase in die gebied en in sommige gevalle as ŉ mediese reaksie-eenheid op te tree, asook om kommunikasie te bewerkstellig met die gemeenskap deur middel van ŉ eie inligtingsnetwerk.

Die meerderheid van die gemeenskapsveiligheidnetwerke versamel ook deurlopend misdaadinligting, insluitend misdaadstatistieke vir die gebied. Hulle analiseer die statistieke om ontluikende misdaadtendense te probeer identifiseer. Misdaadvoorkomingsinisiatiewe word gevolglik ontwikkel om nuwe misdaadtendense aan te spreek. Intelligensiegedrewe patrollies word gewoonlik ook onderneem na aanleiding van die tendense wat bepaal is, insluitend die verskerping van patrollies gedurende die tye wat misdaad die meeste op ŉ gegewe plek voorkom.

Finansies Finansies is nie ŉ allerbelangrike faktor met die stig van ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk nie. Aanvanklik kan lede van die gemeenskap (patrollielede) hulle eie fondse of beskikbare hulpbronne gebruik om die aksies van die gemeenskapsveiligheidnetwerk te finansier. Dit behels hoofsaaklik dat elke patrollielid sy eie voertuig, radio, selfoon en uitkenningsplakkers gebruik. Selfs wanneer die gemeenskapsveiligheidnetwerk se aksies uitbrei, bly dit hoofsaaklik ŉ vrywilligersbeweging wat deur die lede self gefinansier word. Dit kan

63

geskied deur middel van ŉ Artikel 21-maatskappy wat nie op winsbejag gebaseer is nie. Die hele gemeenskap kan betrek word om die las vir die persone wat die gemeenskap veilig hou, minder te maak. Dit kan plaaslike besighede, ŉ sekerheidsmaatskappy wat radio‟s voorsien, asook ŉ minimale fooi vir die aankoop van brandstof vir inwoners wat met hulle eie voertuie patrollie ry, insluit. ŉ Gebrek aan kapitaal voorkom in die praktyk nie die stigting en effektiewe funksionering van ŉ elementêre gemeenskapsveiligheidnetwerk deur plaaslike lede nie. Aksies en dienste kan by die gemeenskapsveiligheidnetwerk se finansiële vermoëns aangepas word. Die ideaal is ŉ besigheidsmodel wat later bespreek sal word. Kommunikasie Kommunikasie binne ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk is uiters belangrik. Dit sluit in kommunikasie tussen die lede maar ook tussen die lede van die gemeenskapsveiligheidsnetwerk en die inwoners in die gebied. Die kommunikasie moet daarop gerig wees om verhoudings te verstewig en om mense te motiveer. Dit kan ontwikkel van elementêr tot die gebruik van gevorderde tegnologie. Die mees elementêre manier van kommunikeer om hulp te ontbied tydens „n nooddsituasie is deur fluitjies te gebruik. Hierdie manier van kommunikeer kan met sukses gebruik word in enige gemeenskap wat nie oor voldoende fondse beskik nie. Almal moet verkieslik dieselfde tipe fluitjie gebruik, sodat die klank daarvan reg deur die woonbuurt spesifiek as waarskuwingsteken uitkenbaar en onderskeibaar is. Selfone kan gebruik word as nooddiens – besoek gerus www.afriforum911.co.za of kommunikasie deur middel van SMS‟e. In woonbuurte waar die inwoners dit kan bekostig, word hoofsaaklik van ŉ tweerigtingradionetwerk gebruik gemaak. Soos wat die gemeenskapsveiligheidnetwerk uitbrei, kan gebruik gemaak word van die volgende:

Nuusbriewe;

E-posnuusbriewe; en

Webwerwe. Dus kan kommunikasie ontwikkel van elementêr tot gevorderd:

Vergaderings;

Fluitjies;

Selfone;

Tweerigtingradionetwerke;

Nuusbriewe;

E-pos;

Webwerwe; en

Inligtingsborde by die toegangsroetes.

64

Addisionele aksies Dit is belangrik om te kyk na addisionele aksies binne ŉ gemeenskapsveiligheid-netwerk om die volhoubaarheid daarvan te help verseker. Hierdie aksies kan die volgende behels:

Stapklubs, byvoorbeeld moeders en kinders wat met stootwaentjies gaan stap;

Markdae;

Pretdae;

Individue wat parke in die omgewing versorg;

Vervoerdienste (byvoorbeeld om senior burgers vir inkopies te vervoer);

Die skep van ŉ huiswerkerwag – werkers word opgelei om waaksaam te wees;

Traumaberaders;

Inligtingstegnologie;

Jeugaangeleenthede;

Mediese reaksie-eenhede;

Brandspanne;

Omskakeling na ŉ besigheidsmodel;

Enkele van die meer gevorderde gemeenskapsveiligheidnetwerke bedryf ook ŉ gesamentlike operasionele beheersentrum in die woonbuurt (joint operation centre – JOC). Die beheersentrum beskik oor noodnommers wat deur inwoners beman word en die opgeleide operateurs (ook inwoners) koördineer misdaadvoorkomingsoperasies vanuit die beheerkamer. Die bemanning monitor ook die radiogesprekke op die tweerigtingradionetwerk, beelde op die CCTV-monitors, asook die alarmstelsel gekoppel aan die skandeerders wat nommerplate van voertuie by die ingange na die woonbuurt op ŉ deurlopende grondslag skandeer. Verder lewer van die netwerke traumaberading aan slagoffers van misdaadinsidente.

65

AANHANGSEL B

BESTE PRAKTYK VOORBEELD WAT ʼN BESIGHEIDSMODEL VIR ʼN GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK AANBETREF

Hierdie model is met dank van die Lonehill Residents Association se bestaande gemeenskapsveiligheidnetwerk verkry. Die Lonehill Residents Association inwonersvereniging is waarskynlik die beste praktyk voorbeeld van hoe omgeskakel kan word van ŉ gewone gemeenskapsveiligheidnetwerkmodel na ŉ professionele besigheidsmodel. In hulle geval het die vrees vir misdaad ook die gemeenskap gemotiveer om ŉ massavergadering te belê, waartydens bestuurslede verkies is en besluit is dat elke huishouding ŉ bedrag van R1 500 as aanvangskapitaal (startup money) moet bydra. Die geld is in ŉ trustfonds inbetaal. Die bestaande inwoners-belastingbetalersvereniging het ŉ onafhanklike Artikel 21-maatskappy gestig, wat verantwoordelik vir veiligheid in die buurt is. Beheerstruktuur

Professionele persone is aangestel om die bestuur teen vergoeding te behartig. Dit is egter ŉ vereiste dat bestuurslede in die woonbuurt moet bly, of daarheen verhuis, sou hulle ŉ pos aanvaar.

Die professioneel-aangestelde bestuurders van die inwonersvereniging volg nog steeds dieselfde bestuurstyl, naamlik ŉ demokratiese, oop en mensgerigte styl.

Die besigheidsmodel van die Lonehill Residents Association behels bo en behalwe die bedryf van ŉ gevorderde beheerkamer dat die bewegings van die sekerheidswagte per straatblok in die woonbuurt en die algemene patrollievoertuie 24-uur per dag elektronies gemonitor word vanuit die beheerkamer. Dit het die beheeraspek oor sekerheidsmaatskappye se dienslewering in hulle geval sodanig verbeter dat die noodsaaklikheid van patrollies deur die inwoners afgeneem het tot die punt waar patrollies deur inwoners gestaak kon word.

Finansies Die besigheidsmodel van die Lonehill Residents Association is geskoei op die beginsel dat die inwonersvereniging aanvanklik besluit het om al die inwoners te versoek en te motiveer om hulle kontrakte met verskillende sekerheidsmaatskappye vir alarmstelsels te beëindig. Die inwoners is gevolglik aangemoedig om hulle alarm- en ander sekerheidsdienstekontrakte na die Artikel 21-maatskappy oor te dra. Hierdie aantal alarm- en ander sekerdienstekontrakte het die Artikel 21-maatskappy in staat gestel om met ŉ finansiële magsbasis kollektief namens die inwoners met sekerheidsmaatskappye te onderhandel, voorwaardes te stel en tenders aan te vra. Een sekerheidsmaatskappy is daarna deur die Artikel 21-maatskappy aangestel om al die sekerheidsdienste te lewer, insluitend die diens wat die alarmstelsels aanbetref wat reeds in die onderskeie inwoners se huise geïnstalleer is. In ruil vir hierdie gevestigde, gewaarborgde groot kollektief van kontrakte betaal die

66

sekerheidsmaatskappy maandeliks ŉ rabat aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk se bestuur, bereken volgens die aantal huishoudings wie se alarmdienste hulle dan behartig. Die koste van hierdie alarmdiens word teen die heersende markkoste bepaal en inwoners betaal dus die standaardtarief vir alarmdienste soos wat enige ander persoon in die omgewing sou betaal. Die rabat wat die Lonehill Residents Association-gemeenskapsveiligheidnetwerk se bestuur elke maand van die sekerheidsmaatskappy ontvang, word gebruik vir die betaling van die salarisse van die professionele bestuurders wat vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk deur die inwonersvereniging aangestel is, die bedryfskoste van ŉ kantoor, die stigting en bedryf van ŉ deeglik toegeruste sekerheidsbeheerkamer in die woonbuurt, CCTV-kameras en ander gevorderde hulpmiddels, byvoorbeeld GPS-kartering van die bewegings van beide voet- en voertuigpatrollies in die buurt deur sekerheidswagte. Dit sluit ook die betaling van bykomende wagte wat die woonbuurt te voet en per voertuig patrolleer, asook die dienste van ŉ voltydse sekerheidskenner wat alle misdaadtonele en insidente namens die inwoners monitor, misdaadtonele besoek, kundige advies aan die inwoners verskaf, ensovoorts. Die rabat het ook die gemeenskapsveiligheidnetwerk in staat gestel om voertuie aan die plaaslike polisiestasie te skenk. Hierdie besigheidsmodel word só effektief bedryf, dat bykomende dienste aan die gemeenskap gelewer kan word, byvoorbeeld die opknapping van paaie en parke. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk funksioneer in effek dus as ŉ plaaslike “munisipaliteit”. Die skep van ŉ veilige en goed-onderhoude woonbuurt het volgens die respondente direkte aanleiding gegee tot ŉ drasties afname in misdaad en dat eiendom in die woonbuurt baie gesog geraak het. Hierdie situasie stel die gemeenskapsveiligheidnetwerk ook in staat om standaarde aan die enkele sekerheidsdiensverskaffer voor te skryf. Die kontrak met die diensverskaffer maak selfs voorsiening vir boetes, sou die diensverskaffer in ŉ maand nie aan sekere voorafooreengekome vereistes voldoen nie. Inwoners het mettertyd die gemeenskapsveiligheidnetwerk meer begin vertrou en van die inwoners dra nou maandeliks op ŉ vrywillige basis ŉ ekstra heffing by, wat gebruik word vir die opgradering en instandhouding van die openbare areas van die woonbuurt. Die gemeenskapsveiligheidnetwerk gebruik ook hulle beskikbare fondse om navorsingsprojekte te loods om te bepaal watter sekuriteitstoerusting die effektiefste sal wees voordat enige nuwe toerusting aangekoop word. Hierdie skyn ŉ baie suksesvolle en volhoubare model vir ŉ gemeenskapsveiligheidnetwerk in ŉ woonbuurt te wees. Die plaaslike eiendomsagente en die netwerk bemark eiendom as gevolg van die suksesse van die gemeenskapsveiligheidnetwerk as die “Lonehill experience” van ŉ veilige en welvarende “village”. Hierdie tipe bemarking gee aanleiding tot ŉ groot vraag na eiendom in Lonehill, ten spyte daarvan dat die woonbuurt na aan ŉ informele nedersetting geleë is. Algemene inligting Die Lonehill Residents Association beskou die advies en leiding wat ŉ professionele sekerheidskonsultant as voltydse personeellid aan die inwoners bied, as ŉ sterk

67

motivering waarom die inwoners graag die gemeenskapsveiligheidnetwerk se inligtingsessies bywoon. Een van die uitstaande redes waarom die inwoners van die Lonehill Residents Association oor ŉ aantal jare nog aktief aan die gemeenskapsveiligheidnetwerk se vergaderings deelneem en die inwoners die gemeenskapsveiligheidnetwerk aktief ondersteun, is omdat daar nie van die inwoners verwag word om self die patrollies en wagstaandienste te verrig nie. Die inwoners subsidieer hierdie dienste soos reeds verduidelik deur middel van die rabat op hulle maandelikse sekerheidsfooie aan die sekerheidsmaatskappy. Dit skep ŉ baie meer “oop” atmosfeer waarin die inwoners nie voel hulle moet vergaderings vermy om te voorkom dat meer take of finansiële vereistes by ŉ vergadering aan hulle opgedra word nie. Die Lonehill Residents Association wat reeds etlike jare gelede (sedert 2000) suksesvol na ŉ gemeenskapsgerigte besigheidsmodel oorgeskakel het, is ŉ voorbeeld van hoe so ŉ professionele gemeenskapsveiligheidnetwerk meer suksesvol en effektief as ŉ “gewone” gemeenskapsveiligheidnetwerk kan wees. Die basis van hierdie sukses blyk te wees dat die inwoners voor die vestiging van ŉ besigheidsmodel vir die gemeenskapsveiligheidnetwerk, duidelike kriteria of ŉ omvattende grondwet opstel wat die verpligtinge, take en verwagtinge wat verband met ŉ professionele besigheidsgeoriënteerde gemeenskapsveiligheidnetwerk hou, omskryf. Hierdie riglyne moet die basis vir die professionele gemeenskaps-veiligheidnetwerk vorm en ook die kriteria wees waaraan die bestuurders en diensverskaffers gemeet word. Verder doen die Lonehill Residents Association ook navorsing en ontwikkel hulle self pasgemaakte nuwe tegnologiese hulpmiddels vir hulle netwerk se onderskeie aksies en dienste. Hulle ondervind dat dit goedkoper en meer effektief is, eerder as wat die infrastruktuur uitgebrei word met nuwe (onbeproefde) tegnologie wat slegs gedeeltelik aan hulle vereistes voorsien. Verder sal hulle die ontwikkelingskoste, toetsfase en aankoop van die verlangde nuwe tegnologie dan finansier en oorhandig aan die aangewese sekuriteitsdiensverskaffer wat die mandaat in hulle gebied het om die tegnologie namens die bestuurskomitee aan te wend en die gebruik daarvan te bestuur.

68

AANHANGSEL C

PRAKTYK VOORBEELD WAT ’N CITY IMPROVEMENT DISTRICT (CID) VIR ’N GEMEENSKAPSVEILIGHEIDNETWERK IN ’N BESIGHEIDSKERN AANBETREF

ŉ City Improvement District (CID) word deur provinsiale wetgewing gereguleer. In Gauteng is die Gauteng City Improvement District Act, Wet 12 van 1997, van toepassing. City Improvement District Sandton se besigheidsgebied word suksesvol as ŉ City Improvement District (CID) bedryf in gevolge die Gauteng City Improvement District Act (Wet 12 van 1997). Die Sandton Central Management District funksioneer op die basis dat die plaaslike besigheidseienaars aanvanklik ŉ forum gestig het wat hulle gemobiliseer het om die onderskrywing van ŉ CID voor te staan. Nadat ŉ meerderheid van 51% plaaslike besigheidseienaars se skriftelike ondersteuning bekom is, is ŉ amptelike CID ingevolge wetgewing gestig. Die CID word gefinansier op die basis dat die wet alle plaaslike besighede binne die bepaalde gebied verplig om ŉ maandelikse heffing direk aan die CID oor te betaal, hetsy hulle vir die stigting van die CID gestem het, of nie. Die plaaslike CID het daarna ŉ professionele bestuursmaatskappy aangestel om die belange en take namens die CID te bestuur. Die finansies word dus aangewend as bestuursfooi, maar ook vir die beveiliging, skoonmaak en bemarking van die gebied. Die bestuursmaatskappy se raad word so saamgestel dat die meerderheid van die lede op die raad bestaan uit besigheidseienaars van die gebied en ten minste een verteenwoordiger van die plaaslike owerheid. Sodoende word verseker dat die belange van die besigheidseienaars voorrang geniet, maar ook dat die plaaslike owerheid insette kan lewer en verantwoording moet doen op vergaderings. Die bestuursmaatskappy sluit diensleweringsooreenkomste met die plaaslike owerheid, diensverskaffers en die raad. Hulle word dus aan duidelike kriteria onderwerp wat meting aanbetref.

Hierdie is ŉ baie suksesvolle model wat ŉ groot impak in die gebied het en as effektiewe skakel tussen die plaaslike regering en die inwoners optree. Die bestuursmaatskappy fasiliteer en volg alle klagtes oor munisipale dienste byvoorbeeld namens die inwoners direk met die owerhede op. Goeie verhoudings het wedersyds ontstaan, wat meestal tot almal in die gebied se voordeel strek. Die model se sukses het aanleiding daartoe gegee dat die model in ander dele van Johannesburg en plattelandse dorpe gedupliseer word. Die CID struktuur is soos volg:

ŉ Artikel 21-nie winsgewende maatskappy27 word gestig;


69

Die lede (eiendomseienaars) kies ŉ raad van direkteure met ŉ uitvoerende komitee;

Die raad van direkteure wys ŉ CID-bestuursmaatskappy aan; en

Die bestuursmaatskappy lewer ŉ diens wat gereguleer word aan die hand van kontrakte en diensleweringsooreenkomste.

- - - - - - - - - - - - - -

Documents

NAVORSINGSPROJEK BASIESE RAAMWERK VIR N … · van roof met verswarende omstandighede en het tot 2008/2009 jaarliks aansienlik toegeneem, met byvoorbeeld ŉ toename van 22,6% slegs