1

c san Chuyn Ci cch hnh chnh

mc lc (S 3 thng 8/2002)

Tng quan v ci cch hnh chnh V ci cch hnh chnh Vit Nam

Ts. Phm Tun Khi

Ci cch hnh chnh c quan hnh chnh nh nc hot ng hiu qu v gn dn THs. Hong Vn Sao

Tm l dn tc vi ci cch hnh chnh GS. Thi ng

Kha cnh chnh tr ca ci cch hnh chnh TS. Nguyn S Dng

Phn cp qun l trung ng - a phng: Mt s vn l lun v thc tin ThS. Trng c Linh

Chnh ph i mi c cu t chc Chnh ph

ThS. Nguyn Th Hnh

Thm quyn ca B, c quan ngang B TS. Hong Th Ngn

Vn u quyn v giao quyn Nguyn Hong

Thanh tra B, ngnh - Cn quy v mt mi Trng Khnh Hon

Chnh quyn a phng M hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii v Vit Nam

Hng Trn Kiu Dung

Quy m x v m hnh chnh quyn x: Cn mt s i mi cn bn PGS.TS. Bi Xun c

Chnh quyn cp x - Mt s vn t ra hin nay TS. ng nh Tn - ng Minh Tun

Ch chnh sch i vi cn b chnh quyn c s: Thc trng v gii php Mc Minh Sn

Trng thn v vai tr t qun cng ng dn c c s Nguyn Hong Anh

Thc tin ci cch

2

To m khoa hc "Ci cch hnh chnh TP. H Ch Minh: Mt s vn l lun v thc tin"NCLP

Thc hin Ngh nh v phn cp qun l cho TP. H Ch Minh Mai Quc Bnh

p dng ISO 9000 trong cung cp dch v cng Dip Vn Sn

Vn th im dch v hnh chnh cng H Ni GS.TSKH. T in

Kinh nghim nc ngoi Nhng c im ch yu ca qu trnh ci cch th ch hnh chnh Trung Quc

Phm S Thnh

3

quy m x v m hnh chnh quyn x: cn mt s i mi cn bn

PGS.TS. Bi Xun c

Tm tt: im qua lch s ca chnh quyn c s, xc nh chnh quyn c s l g, tc gi xy dng quan im v m hnh mi v chnh quyn x.

Trong lch s nc ta, v mt t chc chnh quyn, x lun c xc nh l n v hnh chnh cp c s, tc cp thp nht, st vi dn c (sau ny c thm th trn v phng). Tuy nhin, quy m x, cch thc t chc chnh quyn x th khc nhau theo tng giai on lch s. Hin ti, quy m x v c bn c xc nh theo nhng quy nh ban hnh t sau cch mng thng Tm- m nay tr thnh truyn thng: x c mt din tch v s dn nht nh1. Di x l cc lng, thn hay p, bn. Trong qu trnh nghin cu i mi t chc chnh quyn c s, c vn ang ni ln hin nay l: quy m x v m hnh chnh quyn x nn nh th no? Bi vit ny xin c nu mt vi kin v vn .

1. Mt s nt v lch s

Cho n trc Cch mng thng Tm 1945, x l n v hnh chnh cp thp nht (cp c s) trong h thng chnh quyn Nh nc, c t chc gn lin vi cc lng, thn, p ( min xui), bn ( min ni)- l nhng n v dn c hnh thnh mt cch t nhin- c Nh nc xc nh lun l n v hnh chnh. Khi nim lng x (lng- n v dn c gn lin vi x- n v hnh chnh) c ngun gc t .

V mt lch s, n v hnh chnh lng- x ch bt u c p dng bi chnh quyn cai tr phng bc trong thi Bc thuc (trc , trong thi dng nc, cc lng, bn (cn gi l k, ch, ching) l cc cng x t qun. l mt n v qun c ca cc nhm dn c cng canh tc trn mt khu vc m h c cng khai ph. ng u cng x l B chnh- tng t nh gi lng. Bn cnh c Hi ng cng x gm nhng ngi do cc thnh vin cng x c ra gii quyt v t chc mi hot ng ca cng x. Nh Triu, v tip n nh Ty Hn chia nc ta thnh qun, huyn (Nh Triu chia u Lc thnh 2 qun, ng u mi qun l Quan s hay in s, Nh Ty Hn chia thnh 9 qun, ng u l Thi th (ph trch dn s) v u (ph trch qun s), di l cc huyn (l cc b thi Hng Vng) ng u l Huyn lnh), cha c x. n i nh ng (TKVII n TK X), n v hnh chnh c p xung cc lng, bn: Nc chia thnh chu (12 chu), ng u l Th s; chu chia thnh huyn, ng u l Huyn lnh; huyn chia thnh hng, ng u l Hng trng; h-ng chia thnh x, ng u l X trng. X l n v hnh chnh gn lin vi mi lng, bn.

Sau khi ginh c lp, cc triu i phong kin Vit Nam bt u tin hnh t chc li b my chnh quyn a phng, trong c cp c s. n v hnh chnh lng - x t y mi c th c coi l n v hnh chnh c s ca nn hnh chnh Nh nc Vit Nam mt cch chnh thc. cc triu Khc, Ng, inh, Tin L, x l n v hnh chnh cui cng sau l, ph, chu, gip (i t hng). ng u x l Chnh lnh trng v Ph lnh trng. Nh L (TKXI-XII) gi l thn. Vic i gi x l thn theo cc nh s hc, c l l gi theo cch t chc n v hnh chnh c s Trung Quc thi by gi (v Trung Quc n v hnh chnh c s l thn)2. Thi nh Trn tr li gi l x v c phn ra x ln v x nh do i t x v Tiu t x ng u. Thi Hu L chia x thnh 3 loi: lc u, i x- trn 100 h, trung x- t 50 h v tiu x- t 10 h. Cai tr x l cc X quan, s lng t-ng ng l 3-2-1 theo tng loi x. V sau, L Thnh Tng iu chnh li: i x- trn 500 h, trung x- trn 300 h, tiu x- trn di 100 h v i gi X quan thnh X trng. i x c 5 ngi, trung

4

x- 4 ngi, tiu x trn 100 h- 2 ngi v khng 60 h- 1 ngi. Thi Nguyn (1802-1858), x l n v hnh chnh cp c s c tnh t qun v t tr cao. ng u x l X trng do dn trong x bu ra. Gip vic cho x trng c 3 vin k mc l Hng trng ph trch hnh chnh, Hng mc ph trch cc vic v ti sn v rung t, Trm trng ph trch tr an, canh phng, bo v. V sau, X trng c i gi l L trng. Nhng x c s inh ng trn 50 ngi t thm 1 ph l, trn 150 ngi t thm 2 ph l.

Thi Php thuc, vic qun l x c giao cho mt hi ng- Hi ng k mc (Conseil de notabl) (c lc c ni i thnh Hi ng tc biu (Conseil administratif communal) hoc cng lc c c hai hi ng), ng u l Tin ch v Th ch (Chnh hng hi v Ph hng hi trong Hi ng tc biu). B phn tha hnh ca hi ng (gip vic) l nhm chc dch (k dch) gm L tr-ng, Ph l, Chng b, Trng tun, Th qu. min Trung l L trng, Ph l v nhm Ng hng (Hng b- ph trch h tch, Hng bn- ngn sch, Hng kim cng vi trng tun v tun inh ph trch tr an, Hng mc ph trch xy dng v qun l cng cng, Hng dch- hnh chnh v l nghi).

nh gi v t chc qun l cp c s- cp x- trong giai on trc cch mng thng Tm c th thy my im ni bt sau y:

- n v hnh chnh cp c s- x ly quy m l mt lng (thn, xm, p, bn). Vic t chc n v hnh chnh cp c s theo tng n v qun c va bo m cho vic p quyn lc nh nc trc tip ln dn c (khi Nh nc thay th cho ch t qun t nhin), va to iu kin xy dng cc thit ch qun l gn kt vi cng ng (nhn mnh cc c trng huyt thng, a- kinh t, a- vn ho), kt hp tnh Nh nc v tnh t qun trong qu trnh qun l, nh mi c th gii quyt c hiu qu cc mi quan h phc tp cng ng dn c . Trong sut thi k phong kin cho n trc cch mng thng Tm, cc x c mt lng- "x nht thn" chim a s tuyt i. X c 2, 3 lng- "nht x nh, tam thn" l rt hn hu. Theo s liu thng k ca mt s nh nghin cu dn tc hc th: ti ng bng chu th Bc B- thi thuc Php c 7.039 lng th c ti 7.000 x (Piere Gourou); trong s 3646 bn hng c ca cc lng ng bng Bc B ang c lu gi ti Vin thng tin khoa hc x hi th c ti hn 70% s bn c tn x v tn lng l mt (Bi Xun nh) hay trong s cc x lp thnh 11 huyn ca t Kinh Bc xa th t l "x nht thn", "x nh thn", "x tam thn" v "x t thn" tng ng l 74,18%, 14%, 8,10% v 5,72% (Nguyn Vn Huyn)3.

- M hnh t chc b my qun l x, thn th hin tnh dn ch v t qun, t tr cao. Nu nh cc n v hnh chnh bn trn (n v hnh chnh trung gian) b my qun l l nhng Dinh hnh chnh vi nhng quan chc hnh chnh c b nhim t trn th x, b my chnh quyn in hnh trc ht l s hin din mt c quan i din c bu ln. l cc Hi ng i k mc, Hi ng k mc, Hi ng tc biu, Hi T. Cc t chc ny l nhng c quan c quyn quyt nh cc cng vic trong x nh: phn chia cng in, qun l rung t, phn b su thu, lp hng c, qun l ngn sch v ti sn, gi gn trt t tr an v phong tc truyn thng... Gip vic Hi ng l mt b phn chc dch (hay tha hnh), ng u l L trng c nhim v t chc v trin khai nhng quyt nh ca Hi ng. Hai c cu ny gn kt cht ch vi nhau, hu nh gia chng khng c s phn nh rch ri. Hi ng l c quan quyt nh cc bin php qun l lng x, t vn, gim st v ch o b phn chc dch thc hin cc cng vic ca lng x. B my tha hnh hu nh c Hi ng la chn (bu chn hoc a ra quan vin lng x bu). L trng mc d l ngi ng u b my tha hnh nhng cng c coi l thnh vin ca Hi ng v cng c quyn quyt nh cc ch trng, bin php qun l lng x. Trong nhiu trng hp, Hi ng li trc tip phn cng cc thnh vin ph trch trc tip cc mt hot ng m khng c b phn chc dch ring ( min Nam). iu cho thy vai tr ni bt ca Hi ng, s gn kt chc nng quyt nh v chc nng tha hnh trong m hnh t chc ny, ng vi bn cht ca ch t qun.

- p dng ph bin vic bu chn ngi ng u b phn tha hnh (chc dch, l dch). Ni theo thut ng hin i th y l biu hin cao ca dn ch, t qun. Thay v s b nhim t trn khng

5

thch hp i vi cng ng lng x, vic bu p ng c tnh tn nhim cao, tnh bo m li ch ca a s. Trc thi Nguyn, ngi ng u ny c la chn trong hng ng chc sc ri trnh ln cp trn ph chun. V sau, khi c c quan i din th do Hi ng bu hoc thm ch do quan vin lng x bu ra. Mc d nhng ngi ny cn phi c cp trn ph chun nhng yu t bu ngi ng u trong b my chc dch cp x l biu hin in hnh ca cch t chc qun l kiu dn ch, t qun.

T sau Cch mng thng Tm 1945, vic t chc chnh quyn a phng ni chung v chnh quyn c s ni ring c xy dng theo li mi.

X l n v chnh quyn c s c xc lp trc tin (th trn v phng l nhng n v hnh chnh c s c thit lp sau ny. Th trn c t 1951 v phng t 1976). Thi k tin v sau khi ngha, quy m x vn theo cc x c, cn c quan chnh quyn x l mt U ban nhn dn cch mng gm Ch tch, Ph Ch tch v cc u vin. U ban mang hai tnh cht: l c quan va i din cho dn va i din cho chnh quyn Nh nc cp trn. T Sc lnh s 63/SL ngy 22/11/1945, chnh quyn x mi c t chc nh hin nay: v quy m, khng theo cc lng x trc y m bao qut nhiu x (t 3-4 thm ch 8-9)4; v b my, chnh quyn gm hai loi c quan l Hi ng nhn dn v U ban hnh chnh. Cc lng x c nm trong x mi khng cn l cp chnh quyn m ch l n v dn c vi mt s hnh thc qun l " hnh chnh" v sau ny l cc hnh thc t qun nh Ban thn, Hi ngh thn, Trng thn, xm, thm ch l Ban ch nhim HTX nng nghip, Ban i sn xut trong thi k hp tc ho. Trong giai on 1951-1954 c vic chia nh x, trong cho php c th theo n v thn c, song cch t chc chnh quyn x vi quy m mt s lng, thn, p, bn vi c quan chnh quyn gm Hi ng nhn dn v U ban hnh chnh (U ban nhn dn t 1975) c duy tr lin tc cho n ngy nay. Hin ti (tnh n thng 3/2002), trong s 10.538 n v chnh quyn cp x th c 8.947 x.

Hin nay, m hnh t chc, hnh thc hot ng ca b my chnh quyn x c quy nh trong Hin php, Lut bu c i biu Hi ng nhn dn, Lut t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, Php lnh v nhim v, quyn hn c th ca Hi ng nhn dn v U ban nhn dn mi cp v trong mt s vn bn khc do Chnh ph v Th tng Chnh ph ban hnh c th ho cc quy nh ca Lut v Php lnh. Ngoi ra cn c cc vn bn quy nh ring v c cu chc danh U ban nhn dn nh Ngh nh s 174/CP ngy 29/9/1994 v quy nh c cu thnh vin U ban nhn dn v s Ph Ch tch U ban nhn dn cc cp v.v...

Vi quy m x mi ch yu theo din tch v dn s nh trn, cc lng, thn tr thnh cc n v dn c di x. Vic qun l thn, lng, p, bn (hay c lc cn gi l xm) c t ra v thay i theo cc thi k. Thi k u (nhng nm 1955-1960) vn l tip tc xu hng hn ch vai tr ca thn, xm vi vi v tr hn ch ca trng xm thay th cho nhng thit ch " chnh quyn" thn nh ni trn. Sau ny khi tin hnh hp tc ho nng nghip (nhng nm 1960-1970) th chc nng qun l y c chuyn giao cho Ban ch nhim Hp tc x nng nghip. Khi hp tc x tin ln quy m ton x (cui nhng nm 70- u nhng nm 80) th cc xm (thn) l mt i sn xut v Ban i sn xut ng thi m nhn cc chc nng qun l. Chc danh Trng xm b bi b thay bng thnh vin ban vn ho x ph trch thn xm thng qua i trng i sn xut nng nghip. Tuy nhin, trn thc t, i trng i sn xut ch m ng c vic iu hnh sn xut, cn vic qun l hnh chnh ch lm c mt s vic nh n c x vin lm ngha v cng dn, lm ngha v qun s...5. T khi chuyn sang nn kinh t th trng, vi vic chuyn i m hnh t chc HTX nng nghip nng thn th thit lp tr li chc danh trng thn (lc u gi l trng xm), tr-ng bn. Nhng a phng lm sm vic ny nh tnh Thi Bnh ngay t cui nhng nm 80, u nhng nm 90 ban hnh Quy nh v t chc xm v chc nng, nhim v, quyn hn ca trng xm6. Theo , trng xm do nhn dn trong xm bu ra, U ban nhn dn x ph chun. Chc nng ca trng xm bao gm vic triu tp nhn dn ph bin cc ch trng, chnh sch ca ng; qun l rung t theo quy nh; qun l v t chc xy dng ng x, cng trnh cng cng, phc li; qun l dn s, lao ng, h tch, h khu; hng dn, n c, kim tra nhn dn trong xm thc hin ngha v i vi Nh nc v.v... Tip n l phong tro rm r xy dng Quy ch lng vn

6

ho - mt hnh thc phc hi cc hng c trc y b sung cho php lut p ng nhu cu v cch thc qun l mi thn, bn. khu vc min ni, cao nguyn th khai thc tr li nhng gi tr ca lut tc. T nm 1998, vi vic ban hnh Ngh nh s 29/N-CP ca Chnh ph ngy 11/5/1998 v vic ban hnh Quy ch thc hin dn ch x (trong quy nh chnh thc vic xy dng cng ng dn c thn, lng, p, bn vi nhng nh ch Hi ngh thn lng, Trng thn, bn, Hng c) v tip sau l cc ni xy dng Quy ch thc hin dn ch (v d: Quy c thc hin dn ch ca x Thng Kim, huyn Kim Sn, tnh Ninh Bnh; Quy ch thc hin dn ch x An Ty, huyn Bn Ct, tnh Bnh Dng7) qun l thn, bn c php l ho mc chung ton quc8.

2. Vn ang t ra: gia x v thn, bn, ni no ch thc l cp chnh quyn c s?

Theo Quy ch thc hin dn ch x th thn, lng, p, bn khng phi l mt cp chnh quyn, nh-ng l ni sinh sng ca cng ng dn c, l ni thc hin dn ch mt cch trc tip v rng ri nhm gii quyt cc cng vic trong ni b cng ng dn c, bo m on kt, gi gn trt t, an ton x hi v v sinh mi trng; xy dng cuc sng mi; tng tr, gip nhau trong sn xut v i sng, gi gn, pht huy truyn thng tt p v thun phong m tc ca cng ng; thc hin tt quyn, ngha v cng dn v nhim v cp trn giao cho. Tuy nhin hin nay, hot ng qun l thn, bn ang vn ra v ngy cng th hin nh mt cp chnh quyn c s thc th.

Vai tr quan trng trong qun l thn, bn trc ht l Hi ngh thn, lng, p, bn. Hi ngh c t chc su thng mt ln hoc bt thng, gm ton th c tri hoc do trng thn, lng phi hp vi Ban cng tc Mt trn, cc t chc on th triu tp v ch tr :

- Tho lun v quyt nh cc cng vic ca ni b cng ng dn c v sn xut, xy dng c s h tng, gii quyt vic lm, xo i gim ngho, on kt tng tr, gip nhau trong sn xut v i sng, nhng vn v vn ho, x hi, v sinh mi trng, an ninh, trt t, an ton x hi, ph hp vi php lut ca Nh nc;

- Bn bin php thc hin ngh quyt ca Hi ng nhn dn x, cc quyt nh ca U ban nhn dn, ngha v cng dn v nhim v cp trn giao;

- Tho lun, gp kin v bo co kt qu cng tc v t ph bnh, kim im ca trng thn, lng, p, bn, ca Ch tch Hi ng nhn dn v Ch tch U ban nhn dn x;

- Bu, cho thi chc trng thn, lng, p, bn; xy dng hng c, quy c; c cc ban, nhm t qun, u vin thanh tra nhn dn.

Trng thn, lng, p, bn l i din cho cng ng dn c v U ban nhn dn x, chu s qun l v ch o ca U ban nhn dn x. Trng thn do nhn dn bu v Ch tch U ban nhn dn x cng nhn. Trng thn c nhng nhim v v quyn hn sau:

- Hng dn, n c, t chc, vn ng nhn dn thc hin ngha v v quyn cng dn, ngh quyt ca Hi ng nhn dn, cc quyt nh ca U ban nhn dn x u nhim;

- Phi hp vi Ban cng tc Mt trn thn, lng ch tr cuc hp ca thn, lng; t chc thc hin cc ngh quyt ca cng ng dn c;

- Phi hp vi cc t chc kinh t, cc on th, cc hi hng dn nhn dn pht trin kinh t, ci thin i sng, gi gn trt t, an ton x hi, xy dng c s h tng thn, lng;

- Phi hp vi Ban cng tc Mt trn thn, lng hng dn hot ng ca cc Ban ho gii, Ban an ninh, bo v sn xut, Ban kin thit;

7

- Pht hin v bo co kp thi vi U ban nhn dn x nhng hnh vi vi phm php lut, xm phm li ch v quyn t do dn ch ca cng dn;

- nh k su thng bo co cng tc v t ph bnh, kim im trc hi ngh thn, lng;

- c tham d cc lp tp hun, bi dng, c hng ph cp theo quy nh.

Thn, lng, p, bn xy dng hng c, quy c v cng vic thuc ni b cng ng dn c, k tha v pht huy thun phong m tc ca cng ng, ph hp vi quy nh ca php lut, xy dng nng thn mi giu p, vn minh. Hng c, quy c do nhn dn xy dng, Ch tch Hi ng nhn dn x ngh v Ch tch U ban nhn dn huyn ph duyt.

Nghin cu cc quy nh ca php lut v qua thc tin hot ng ca cc thit ch trn c th thy, tuy chc nng, nhim v ca Ban lnh o thn v trng thn c khng nh ch mang tnh t qun ch khng mang tnh hnh chnh nh nc, song trn thc t thn v ang gii quyt mt s ln cng vic trong mi quan h ca chnh quyn vi dn, m mt s cng vic vt qu tnh cht t qun thng thng nh: n c thu, t chc lao ng cng ch, cng tc dn phng; qun l h khu, qun l t ai; x l v sinh mi trng, gii quyt cc tranh chp nh trong dn c. Nhiu ni cn thc hin vic cp t, cho thu t, x pht hnh chnh v.v... Trong khi , vai tr qun l ca chnh quyn x i vi dn c khng cn trc tip na m hu ht u thng qua ban lnh o thn vi quan nim y l "cnh tay ni di" ca x. C mt s vn ng ang nh hnh: thn ngy cng tr thnh ni trc tip t chc thc hin chnh sch, php lut, cn x bin thnh nh mt cp trung gian mi (!).

Vn t ra: phi chng chnh lng, thn, p, bn (v pht trin ln na l cc th (th trn, th x, thnh ph)) mi l ni thch hp t chc chnh quyn c s? Tnh cht c s ca chnh quyn ch c th bo m khi n c t chc trn mt im dn c nht nh c tnh gn kt v dng h, tp tc, tn ngng, truyn thng, ngnh ngh? Quy m x nh hin nay n gin ch l mt lnh th gm mt s thn, lng, p, bn ring bit, rt kh trong vic t chc mt c cu chnh quyn m c th pht huy c cc yu t cng ng, kt hp tnh Nh nc v tnh t qun vn phi c?

C th m t h thng chnh tr- kinh t- x hi x hin ti theo m hnh sau: x- thn- h gia nh, t chc kinh t x hi. M hnh cho thy c s tch bit :

S 1:

8

3. Quy m x v m hnh chnh quyn x mi

Vic i mi t chc qun l x, lng, thn, p, bn cn phi c xem xt trn nhiu phng din, trong c vic nghin cu vn dng cc kinh nghim t chc qun l lng x trc y. Tri qua my ngn nm lch s, t chc hnh chnh Nh nc ca Vit Nam li mt loi hnh t chc chnh quyn c s lng- x kh in hnh. V tnh cht quan trng ca lng x Vit Nam, c ngi cho rng: "Mun tm hiu lch s hnh thnh dn tc Vit Nam th phi tm hiu cng ng lng x, v mun xy dng li t nc Vit Nam th cng phi bt u t vic xy dng li cng ng lng x. V khng c lng x Vit Nam, th khng c quc gia Vit Nam"9.

Vi s chuyn i nn kinh t, cc quan h nng thn cng thay i theo. Qun l thn, bn cng phi chuyn sang li mi. Vi s thit lp (hay c th ni l phc hi) cc thit ch t qun lng, thn, bn nh Hi ngh thn, Trng thn, Hng c thn th ng thi cng ny sinh nhng mu thun mi trong mi quan h qun l gia chnh quyn x v thn, bn, nh ni trn. V vy, vic cng c chnh quyn cp c s phi hng ti nhng i mi cn bn nhm xc lp mt m hnh qun l bn vng, kt hp cc yu t qun l cng quyn vi cc yu t truyn thng m trc ht l vic bo m tnh t qun lng x ca nng thn Vit Nam, ng thi vn bo m tnh thng nht ca php ch XHCN, cng nh l ch quyn thng nht ca quc gia.

9

y l mt cng vic to ln v phc tp. Trong khun kh bi vit ny, chng ti th xut vi quan im bc u v xy dng mi chnh quyn c s nh sau:

- Th nht, cn c quan nim li v n v hnh chnh c s. Tiu ch u tin ca n v hnh chnh c s l s gn kt ca cng ng dn c. Nu khng, n v hnh chnh x vn l mt vng lnh th vi cc im dn c bit lp, v chnh quyn vn l mt cp trung gian m thi. Do vy, cn p x xung cc thn (x nht thn) bo m tnh qun c ca n v hnh chnh x vn c xc nh l n v hnh chnh c bn.

- Th hai, nghin cu chuyn cch qun l cc x mi (v c cc th trn, thnh ph, th x) sang ch t qun. C quan t qun ni y l c quan i din ca nhn dn, do nhn dn bu ra v chu trch nhim trc nhn dn, c trao quyn thc hin quyn lc cng cng, quyt nh nhng cng vic xut pht t li ch ca cng ng v chu trch nhim trc php lut, tc khng phi c quan quyn lc nh nc, khng nm trong b my nh nc. Thc cht y l cch t chc thc hin quyn lc nh nc bng hnh thc phi Nh nc. Thit k li b my chp hnh- tha hnh y di hnh thc X trng, Th trng- l ngi ng u Hi ng t qun, ng thi chnh l ngi ng u c quan chp hnh ca Hi ng . Cc chc danh ny do chnh Hi ng bu ra hoc c th cho dn c bu trc tip.

- Th ba, thit k li cc mi quan h gia cc c quan trong h thng t qun v gia cc c quan chnh quyn Nh nc vi c quan t qun. Trong mi quan h gia Hi ng nhn dn vi c quan chp hnh, cn bo m s gn kt gia hai c quan ny, ngha l khng nn c quan chp hnh ng thi l c quan hnh chnh Nh nc trc thuc cp trn. Cc chc nng qun l hnh chnh vn giao cho Hi ng nhn dn v c quan chp hnh ca n thc hin nhng trn tinh thn t ch, di s gim st ca mt c cu i din ca cp trn hoc bng php lut. Xem xt kh nng b mt s quy nh v vic trc thuc ca cc chnh quyn t qun a phng cp di i vi c quan chnh quyn Nh nc cp trn. Cc c cu chnh quyn t qun ch hot ng theo quy nh ca php lut, trong khun kh ca php lut v chu trch nhim trc php lut. V kinh ph hot ng, chnh quyn t qun c ngun ngn sch ring, Nh nc ch h tr ch khng phi "nui" c b my n gn 200 ngi mi x c hng cc khon nh xut nh hin nay. Ni gn li l: Nh nc nn cho chnh quyn t qun a phng t t chc i sng ca mnh, khng cn Nh nc phi bao bin, lm thay tt c. Trng hp chnh quyn t qun lm sai php lut th s c xt x bng cc c quan ti phn, m trc ht l cc To hnh chnh va mi c thnh lp gn y. Tng cng tnh ch ng ca chnh quyn t qun a phng ng ngha vi vic tng cng s chu trch nhim ca h trc php lut. Khng nn qu lo rng, nu khng phi l b my qun l nh nc th s khng kh nng t chc cuc sng a phng. Thc t kinh nghim th gii v mt s a phng nc ta chng minh ngc li.

T nhng nhn thc nh vy, vic t chc li chnh quyn c s x bao gm nhng khu chnh sau y:

- Xc nh quy m x mi l theo lng, thn, p, bn.

- Xo b hn cp x hin ti hoc chuyn thnh lin x vi b my qun l n gin.

- B my chnh quyn x mi t chc qun l theo m hnh chnh quyn t qun, khng nm trong b my nh nc, hot ng theo php lut v hng c, chu s kim sot ca Nh nc.

C th m t h thng thit ch chnh tr- kinh t- x hi x i mi theo s sau:

S 2:

10

* Vin nghin cu nh nc v php lut

1 Theo Thng t s 265/TTg ngy 16-5-1953, quy m x c quy nh nh sau:

- ng bng dn s c chng t 3000 n 3500 nhn khu, chiu di c chng 3 cy s;

- min Trung du dn s c chng t 1000 n 2000 nhn khu, chiu di c chng 4 cy s; - Min ni lm rung (nhiu hn lm nng) chiu di c chng 6 cy s, dn s c chng t 400 n 1000 nhn khu;

- Min ni lm nng (nhiu hn lm rung) chiu di c chng 10 cy s, dn s c chng t 100 n 500 nhn khu. 2 Xem: V Th Phng. T chc chnh quyn a phng Vit Nam qua cc thi k lch s. Ti liu hc tp lp bi dng kin thc v k nng dnh cho i biu Hi ng nhn dn tnh Ngh An. Ngh An, 2001. tr. 2

11

3 Trch theo: Trung tm nghin cu x hi v pht trin. Nghin cu Vit Nam- mt s vn lch s, kinh t- x hi- vn ho. NXB Th gii, H., 1988. Cng cn phi hiu rng tuy x ng vi mt thn nhng thn c nhiu xm, ngoi ra cn c cc hng, gip thuc thn nn cng c phm vi tng i ln (TG). 4 V d nh x i La (H Ty) bao gm 9 x c l La Ni, Y La, La Dng, La Ph, Yn L, Tun L, Ngha L, La Tinh, ng Lao; x Sn Trang (cng ca H Ty) gm 7 x c l Giang X, Lng Knh, Cao X, Lu X, Cu Qun, Trung Thu, Thng Thu; v.v... ( Trch theo: Phan i Don. Lng, thn v cp x. Ti liu ti khoa hc "i mi chnh quyn cp x" ca Ban t chc v cn b Chnh ph. H Ni. 1993). 5 Ban T chc cn b Chnh ph- Hi tho khoa hc v Chnh quyn c s (ti liu lu hnh ni b), Bc Thi 9/1991, tr.92. 6 Xem: Quyt nh s 54/Q-UB ngy 5/3/1990 ca UBND tnh Thi Bnh. 7 Xem trong: Cng ng lng x Vit Nam hin nay. Ch bin: Nguyn Vn Su v H Vn Thng. NXB Chnh tr Quc gia, H., 2001 8 T chc qun l thn, bn hin ti c tin hnh da theo cc quy nh trong cc vn bn sau:

- Cc quy nh v t chc thn, xm v chc nng, quyn hn ca trng xm ban hnh vo giai on u nhng nm 90, v d nh: Quy nh v t chc xm v chc nng, nhim v, quyn hn ca trng xm ban hnh km theo Quyt nh s 54/Q-UB ngy 5-3-1990 ca UBND tnh Thi Bnh; Quy nh v Ban lnh o p ban hnh km theo Quyt nh s 116/1998/Q-UB ngy 5/8/1998 ca UBND tnh Bnh Dng;

- Quy ch thc hin dn ch x ban hnh km theo Ngh nh s 29/N-CP ca Chnh ph ngy 11/5/1998;

- Cc bn quy ch, quy c thc hin dn ch x ca cc a phng ban hnh trn c s Ngh nh 29 ni trn, v d nh: Quy c thc hin dn ch ca x Thng Kim, huyn Kim Sn, tnh Ninh Bnh; Quy ch thc hin dn ch x An Ty, huyn Bn Ct, tnh Bnh Dng v.v... 9 Xem, V nh Ho, Hi k Thanh Ngh. NXB Vn hc, H., 1997. tr.318

12

p dng ISO 9000 trong cp dch v cng

Dip Vn Sn*

Tm tt: p dng h thng qun l cht lng vo dch v cng ng ngha vi vic nng cao nng sut, cht lng trong hot ng hnh chnh cng v ni chung v dch v cng ni ring. H thng qun l cht lng theo tiu chun quc t ISO 9000 c p dng th im thnh ph H Ch Minh. Tc gi gii thch v h thng tiu chun ny, kin ngh cc gii php nhn rng vic p dng h thng tiu chun ny.

Thnh ph H Ch Minh c nhiu sng kin trong vic thc hin ci cch hnh chnh. Th d: vic thc hin "mt ca, mt du"; khon bin ch v kinh ph hot ng; trin khai chng trnh chnh quyn in t qua trang WEB (HCM CITYWEB) v cc trang WEB ca cc s ngnh, qun, huyn; thc hin tiu chun ISO 9002-1994 vo qun tr dch v hnh chnh cng Qun 1 v.v... c gng ny gp phn lm sng t, v c th ni gp phn hnh thnh t tng ch o ca "Chng trnh tng th Ci cch hnh chnh Nh nc giai on 2001-2010".

Vic p dng tiu chun ISO 9002-1994 vo qun tr dch v hnh chnh cng l thnh cng bc u trong tin trnh xy dng mt nn hnh chnh hin i chuyn nghip. Tuy nhin, n cn tng i mi, rt cn c phn tch v lm sng r.

H tiu chun ISO 9000 l g?

ISO l ch vit tt ca t chc tiu chun ha quc t (International Standardization Organization). C quan ny ra i nm 1946 vi s tham gia ca 130 nc, nhm mc ch son tho mt s tiu chun chung.

H tiu chun ISO 9000 bao gm cc tiu chun c k hiu l ISO 9000, ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003, ISO 9004 cng vi mt h thng thut ng mang k hiu ISO 8402.

ISO 8402: Thut ng v cht lng;

ISO 9000: Qun l cht lng v cc tiu chun m bo cht lng;

ISO 9001: cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong nhng vn thit k trin khai, sn xut, lp t v dch v (1994);

ISO 9002: Cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong sn xut, lp t v dch v (1994);

ISO 9003: Cc h thng cht lng: M hnh m bo cht lng trong giai on kim tra v th nghim cui cng (1994);

ISO 9004: Nhng yu t c bn trong qun l cht lng v h thng cht lng.

H tiu chun ISO 9000 bao gm nhng tiu chun ring v cc h thng qun l v khng h lin quan n cc c trng k thut ca sn phm. Mc ch cui cng ca ISO 9000 l to nn v m bo cht lng sn phm thng qua hot ng ca h thng qun l ca t chc.

13

H thng qun l cht lng theo tiu chun ISO 9000 thch hp cho mi loi hnh t chc, k c t chc hnh chnh. N m bo cho sn phm hay dch v ca mt t chc lun c kh nng tha mn nhu cu ca khch hng v cc yu cu chnh ng ca t chc; ng thi cng l c s nh gi kh nng ca t chc nhm duy tr v khng ngng ci tin, nng cao hiu lc v hiu qu hot ng ca mnh. Vi phng chm "phng nga" v "lun ci tin" da trn h thng cc quy nh c vit thnh vn bn, cng b r rng s cam kt ca lnh o v cc chnh sch v mc tiu cht lng; trch nhim v quyn hn; cc qu trnh v cc th tc tin hnh cng vic... ISO 9000 chc chn s em li cho dch v hnh chnh nhiu li ch, c bit l n to nn mt phng php lm vic khoa hc (thc cht l mt cng ngh qun l mi)

Hin nay, trn cc phng tin thng tin, thng thy ni sn phm X, Y t tiu chun ISO 9000... qung co nh vy l khng chnh xc. Phi ni sn phm X, Y c sn xut theo quy trnh c thit k theo h tiu chun ISO 9000. C ngha l, thay v kim tra tng sn phm, chuyn sang kim sot theo mt quy trnh nh sn cch thc lm ra sn phm c theo ng cc tiu chun ca quy trnh t ra hay khng. Tc l ch cch lm ra sn phm nh th no. y c th coi l trit l qun l cht lng mi.

M hnh h thng qun l cht lng theo ISO 9000 trong dch v hnh chnh l mt th thng nht vn ng theo chu trnh k tip, gn b vi nhau ca bn ni dung c bn:

1. Trch nhim qun l (bao gm nm chc nhu cu ca khch hng; chnh sch- mc tiu- k hoch cht lng; trch nhim v quyn hn; xem xt ca lnh o...).

2. Qun l cc ngun lc (bao gm ngun nhn lc v cc ngun lc khc nh thng tin, c s h tng, ti chnh...).

3. Qun l cc qu trnh to ra cng vic dch v (bao gm cc qu trnh lin quan ti khch hng; thit k- trin khai cng vic dch v; cc hot ng ca dch v hnh chnh...).

4. nh gi, phn tch v ci tin dch v hnh chnh (bao gm nh gi s thc hin ca h thng qun l cht lng; nh gi s tha mn khch hng; nh gi ni b; nh gi cc qu trnh; hnh ng khc phc sai li phng nga- ci tin; ...).

iu kin u tin c th p dng tiu chun ISO 9000 cho dch v hnh chnh cng l phi thay i quan nim t mt nn hnh chnh "cai tr" sang mt nn hnh chnh ly vic "phc v" l chnh.

Nhiu nc v ang xy dng H thng qun l cht lng trong dch v hnh chnh theo ISO 9000. Chnh ph Malaysia quyt nh tt c cc c quan nh nc phi xy dng H thng ny v ti cui nm 2000 s c 871 c quan vi hn 800.000 cng chc c nh gi, chng nhn. Malaysia coi p dng ISO 9000 trong dch v hnh chnh kt hp vi pht huy h thng cng ngh thng tin a chiu cao cp l yu t quyt nh cho thng li trong ci cch hnh chnh.

Singapore cng vy, hng trm c quan nh nc xy dng, c nh gi, chng nhn H thng qun l cht lng. Singapore coi nng cao nng sut cht lng trong dch v hnh chnh l nh hng chin lc bc sang th k 21; tt c cng chc bt buc phi o to 100 gi/nm t nm 2000 tr i.

Cn n , Chnh ph coi nng cao cht lng dch v hnh chnh l bin php hu hiu chng quan liu, tham nhng, mt uy tn ca b my nh nc...

p dng ISO 9000 vo dch v cng Qun 1, TP. H Ch Minh

14

Ln u tin nc ta, H thng qun l cht lng vo dch v hnh chnh theo tiu chun ISO 9002-1994 ti UBND Qun 1 chnh thc c vn hnh vo ngy 3/2/2000 ti 04 lnh vc:

- Cp giy chng nhn ng k kinh doanh h c th;

- Cp giy php xy dng;

- Xc nhn cc h s thuc ngnh vn ha thng tin;

- Chng nhn bn sao, hp ng giao dch dn s v ch k.

Ngy 30/01/2002, t chc bn th ba l n v BVQI (Bureau Veriras Quality International) thuc Vng quc Anh tin hnh nh gi qu trnh vn hnh ca h thng ti UBND Qun 1 TP. H Ch Minh. Qua nh gi, bn th ba kt lun: cng nhn 04 lnh vc ng dng trong dch v hnh chnh ti UBND Qun 1 ng theo tiu chun ISO 9002: 1994. ng thi ng cp giy chng nhn cho UBND Qun 1.

Ch tnh t 1/7 n 31/12/2000, bn lnh vc m Qun 1 p dng tiu chun ISO u t kt qu ng phn khi: Gii quyt ng hn 100% trong 4.047 h s cp, i giy php kinh doanh, 100% trong 52.137 h s cng chng, 99,02% trong 508 h s ng k kinh doanh dch v vn ha v t n 95,68% trong s 292 h s cp php xy dng v sa cha nh, mt lnh vc m a phng no cng gp nhiu vng mc.

Qun 1 coi y l mt bc cng c nng cao kt qu ca vic thc hin ci cch hnh chnh. Cch t vn nng cao cht lng ca ci cch hnh chnh l hon ton chnh xc. thc hin qun l cht lng cng vic theo tiu chun ISO 9000, Qun 1 tin hnh cc bc sau:

1. Cng tc o to

- Chn cng chc cc phng ban c lin quan n 4 lnh vc lm th im o to. Qun m c 4 lp do Cng ty t vn cht lng quc t (IQC) ph trch ging dy v cp chng ch tt nghip.

Ngoi ra cn bi dng thm nhng k nng c bn gip cho vic ng dng H thng qun l cht l-ng (thi gian o to 10-12 bui).

2. Vit s tay cht lng

Khu ny l khu quan trng nht. Cng chc phi t vit ra cng vic mnh phi lm di s hng dn chnh sa ca cc t vn.

Yu cu s tay cht lng:

- Ph hp quy nh ca php lut

- Ph hp cng vic ang thc hin

- Vn bn ha cc quy nh

- Phi do cng chc t vit ra cch lm vic ca mnh, sau T nh gi cht lng ni b tp hp chnh l thnh cam kt chung ca tng c nhn v n v.

Quy trnh gii quyt h s c ton th cng chc v lnh o qun cam kt: "nhanh- gn- ng php lut".

15

3. Vit cc th tc, lu gii quyt cng vic ca 4 lnh vc th im

Th d: Vit th tc, lu gii quyt ng k kinh doanh.

* Tip nhn h s:

- Quy nh v tip nhn h s (ti liu, biu mu)

- Hng dn k khai (n ng k, giy t khch hng phi xut trnh)

- Nhn n v lp phiu chuyn.

* Xem xt h s:

- Phn loi h s theo cc quy nh (Ngh nh 02, 03, 11, 19...)

- xut gii quyt ni b

- Xem xt ca lnh o

- Ban hnh giy chng nhn ng k kinh doanh.

* Hon tr h s: (ng du, thu l ph, bin nhn, lu h s...).

Mi cng on u c vit chi tit v c quy nh thi gian phi hon thnh tng cng on, trch nhim ca ai phi gii quyt, lu lun chuyn h s, vn bn ti liu tham kho...

Ngoi 3 cng vic chnh, Qun t chc cc cng vic nh:

- Chun b c s vt cht theo hng hin i ha vn phng, chnh sa phn mm.

- Kho st khch hng (cng dn) nh gi cht lng sn phm dch v hnh chnh.

- Hng dn s phi hp trong h thng.

- T chc qun l cht lng ni b. T ny c nhim v kim tra t xut hoc nh k cng vic ca tng khu trong quy trnh. Mi s kim tra u c ghi vo Phiu kim sot qu trnh.

p dng i tr c cn mi t vn?

p dng h thng qun l cht lng ISO 9000, Qun 1 c nhng bc chun b t lu kh cng phu. Ngoi quyt tm cao ca lnh o, coi ng dng ISO l bc b sung v hon chnh hn na m hnh Ci cch hnh chnh "mt ca, mt du". Qun cn c s h tr ca Cng ty t vn cht lng quc t (IQC). Cc chuyn gia t vn ca Cng ty bm st cc u mi cng vic, cc c nhn tm hiu ni dung, quy trnh gii quyt cng vic. B li, Qun 1 phi tr ph dch v khong 15.000 USD. y l s th lao xng ng nhng khng nh so vi ngn sch khi lm i tr! u im ca chuyn gia t vn l nm c k thut, nhng thiu hiu bit v cng tc qun l iu hnh ca mt c quan hnh chnh.

Nh chng ta bit, Thnh ph H Ch Minh c 22 qun, huyn v bng y s, ngnh. Nu tt c u thu t vn th phi b ra kinh ph kh ln, cn nu m ra cho c nc th s thnh con s khng l. Tht ra tin hnh trin khai vic p dng qun l cht lng theo tiu chun ISO, cc ng thi gn ging nh ni dung Quyt nh s 207/1999/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ban hnh k hoch

16

thc hin Ngh quyt Hi ngh ln th 7 BCHTW ng (Kha VIII) hay Hng dn 19/BTCCBCP-TCBC ca Ban T chc cn b Chnh ph hng dn thc hin Quyt nh 207/1999/Q-TTg.

Nhng vn bn ch o trn y cp ti cc cng vic: r sot, iu chnh chc nng, quyn hn c quy nh theo vn bn php lut... Ch ra nhng chc nng chng cho, trng lp, xc nh ni dung phn cng, phn cp, xc nh trch nhim c th ca lnh o, c nhn ngi ng u, cp ph, cc n v trc thuc... Xy dng chnh sch, ch qun l, son tho cc vn bn quy nh trch nhim v thm quyn, kim tra vic thc hin cc vn bn quy phm... Xc nh r ni dung, khi lng cng vic c th ca tng t chc, v tr cng tc... Xc nh c cu ngch cng chc (c bao nhiu cng chc loi g...) sp xp, tinh gin bin ch, tng cng nng lc, hiu qu t chc, s dng ph hp nng lc tng ngi...

Thc hin ISO 9000 trong dch v hnh chnh cng gm 7 bc:

- Xc nh vai tr ca lnh o

- T chc lc lng thc hin ISO 9000

- o to kin thc v k nng c bn thc hin ISO 9000

- nh gi thc trng h thng qun l hin hnh

- Lp k hoch thc hin

- Thc hin h thng cht lng*

nh gi kt qu cht lng thc hin (nh gi ni b, nh gi bn th ba)

* Ni dung h thng cht lng dch v hnh chnh cng bao gm:

- C cu t chc (chc nng, nhim v trch nhim, quyn hn...)

- Cc th tc iu hnh cng vic

- Cc qu trnh chun b v cung cp dch v

- Ngun lc cn thit thc hin

Chnh v vy, chng ti thit ngh c th tp trung mt s chuyn gia trong lnh vc hnh chnh cng, lut hc, cc nh qun l c kinh nghim ngi li vi nhau son tho cc mu, cc bc tin hnh t mc chun ha. Trc mt ch tp trung vo 3 loi hnh: C quan gip vic UBND qun huyn, s v v. Da vo cc b ti liu chun ny, cc t chc c th p dng trin khai. Ngoi ra, mi n v lp ra mt nhm (gi l nhm cht lng ni b) gip lnh o thc thi vic p dng h tiu chun qun l cht lng.

C cn thu c quan th ba nh gi cht lng v cp chng ch cng nhn?

Rt cn thit c c quan th 3 khch quan nh gi cht lng. Tuy nhin, theo chng ti, nhu cu ca doanh nghip v nh gi cht lng c khc i cht so vi nhu cu ca c quan cung cp dch v hnh chnh cng. C l nm ch li nhun v phi li nhun. V th, i vi c quan cung cp dch v hnh chnh cng, ch cn khch hng l ngi dn, cc t chc c lin quan nh gi v c c quan qun l nh nc c thm quyn cng nhn (Th d: Trung tm o lng cht lng kt hp vi Ban ch o ci cch hnh chnh ca Chnh ph). i vi doanh nghip th t chc quc t c uy tn

17

nh gi cp chng ch s to thun li cho doanh nghip hi nhp vi th trng ngoi nc v thun li cho tm l ngi tiu dng trong nc. Cn i vi c quan hnh chnh nh nc, m giao cho c quan ngoi quc nh gi e rng khng thch hp v mt chnh tr.

Kin ngh

Mun p dng c rng ri h thng ISO 9000 trong qun l dch v hnh chnh cng, chng ti xin ngh:

- Thnh lp mt Tiu ban ISO 9000 nm trong Ban ci cch hnh chnh ca Chnh ph. Tiu ban ny c nhim v lp k hoch trin khai, o to v t vn.

- Thnh lp c quan nh gi trung ng

- Trc tin, nn lm th im ti cc c quan m thi gian qua pht sinh hai vn chnh: a) B dn ku nhiu (th d: cng chng qun l nh t, bo him x hi); b) C nhiu tiu cc lm thit hi ln (th d: kim lm, hi quan, thu v).

- Hc vin Hnh chnh quc gia v cc Trng Chnh tr tnh nn c ni dung ging dy v h thng cht lng ISO 9000 cho cng chc hnh chnh.

thc hin mt lnh vc cn mi m Vit Nam, cn cn gii quyt nhiu vn , trong c vn quan im, nhn thc, cc gii php. Chng ti mong rng s c nhiu c quan nh nc p dng h tiu chun qun l cht lng./.

Ph V trng- Ban T chc cn b Chnh ph

18

Tm l dn tc vi ci cch hnh chnh

GS X hi hc Thi ng

LTS: Ci cch hnh chnh din ra nhiu nc nh mt s thch ng tt yu vi vai tr mi ca nh nc hng v qun l v cung cp dch v cng hiu qu. Xu th ny c tip nhn mi ni mt khc, nhng u ging nhau s chn lc v p dng thch ng vi iu kin ca dn tc. Hnh dung v cuc ci cch hnh chnh hin nay, c ngi ni "mt ca, mt du l ci cch hnh chnh", c ngi li h nghi. Li c ngi ni "ci ang lm Thnh ph H ch Minh cn c nhn rng", c ngi li phn i s p t khun mu trong iu kin rt a dng gia cc a phng nc ta hin nay. C ngi cao xu hng thc hin cng ngh hnh chnh v tinh gin b my; ngi khc li nhn mnh ci cch th tc thay v b my. C ngi ni ci cch hnh chnh phi lm cho a phng mnh, thay v tp quyn mnh. Nhng cu tr li c l nn tm trong mt gii php cn bng, nghin cu tng th; trong , ngoi nghin cu v khoa hc qun l hnh chnh, lut hc cn phi ch n nghin cu lch s dn tc, x hi hc, bi x hi n nh v dn tc ph cng l ch ca mi cuc ci cch.

NCLP trn trng gii thiu vi bn c bi tham lun t u nm 2001 ca GS X hi hc Thi ng v cch tip cn x hi hc i vi ci cch hnh chnh bn c tham kho v ng gp.

Trong s nhng ci m ngi phng ng hc ngi phng Ty th nn Hnh chnh cng quyn l ci ng hc nht, sau nhng ci tn tin khc v k thut. B my hnh chnh Ty phng cho thy hai u im r nht: tinh gin v hu hiu. l ci hp dn ngi ng phng cng ging nh cc my mc khc, va tn t ngi, va nng cao nng sut.

Nhng vi hai u im rt hp dn y, phng ng, k c Nht Bn, cng khng d dng du nhp b my ny, bi cn c nhng iu khc rt bt tin khi mun lp t n vo mt khun kh x hi c l. c s tinh gin ln s hu hiu u khng phi l nhng gi tr ng hoan nghnh nht, thm ch khng ng c xp vo cc nc thang gi tr c truyn.

1. Phng ng khng c truyn thng vin chc, d ch l mt th qun gia. Trong qun l, h ch trng qun l ngi hn l qun l vic. Ly ngi trc, t vic sau, y nhng gi tr truyn thng cao hn l hu hiu. T chc khng theo nguyn l ca ci my nn khng cn tinh gin cng knh. Tri li, s quy qun xung quanh ngi v trung tm, s mt b quan vn v, s ng o ca m th li, sai nh... y mi l nhng gi tr ca mt t chc mnh.

Tt c nhng khun mu v nhng gi tr suy n cng u c ngun gc tm l. Tt nhin, y vn l mt tm l phng ng ni chung. Cn mun i vo nhng ng bin gii dn tc m xt thm cc c tnh c th v khc bit no th nh Tm l hc Dn tc cn phi gia cng hn na.

2. Vi X hi hc, ngi ta xut pht t cc cu trc x hi khch quan i ti cc cu trc tinh thn ch quan. Do vy, trc mt vn , phi t ra mt khung l thuyt cho php sp xp cc d liu theo mt cu trc no v l gii cc cu trc y. Vi cu hi v vn ci cch hnh chnh hin nay cng vy. Ci thun v ci nghch khng phi nhng l l hay mong mun, khng phi ch ngi ta c sn sng ci cch hay khng v ci cch theo hng no. Ngay c mt trng thi tinh thn lm nn cho cuc ci cch cng khng ch n gin l chuyn ngi ta mang mt tm th c li hay bt li cho ci cch. Hn na, mt tm th no thuc v mt trng thi tinh thn ca c mt dn tc ch mt phn thuc v thc, phn khc c th l ln hn li thuc v nhng ng lc v thc.

19

Hnh ng ci cch hnh chnh cng vy. Ci l ca m hnh phng Ty vi hai gi tr Tinh gin v Hu hiu ch l nhng ng lc trn b mt. Cn b su th c hai kiu x hi phng Ty - ni sn sinh ra n, v ng phng - ni ngi ta du nhp n, mi ni u c ng lc n du t trong cc c cu x hi - vn ha ca n.

Tnh dn tc c th nh hng n cc hnh vi ny v trong mi trng hp ca mi quc gia dn tc, ngi ta cn phi hiu cc hnh vi ny khng phi ch theo nhng ng bin gii tinh thn nh cch ni ca nh nhn hc ngi M, R.F Benedict. Chnh iu gii thch v sao m trong i sng cng dn, ngi M tin nhiu hn gii lut s, cn ngi c li tin nhiu hn cc vin chc hnh chnh.

Cuc ci cch hnh chnh Vit Nam c xc tin mi y gn nh i theo con ng vng khng nhm thng vo hai mc tiu tinh gin v hu hiu. Bi v, nu nhm thng vo hai mc tiu y, th trng tm ca cuc ci cch s l nhng thay i v b my, v gung my. Trong khi khng ng ti hoc l cha ng ti b my, cuc ci cch hnh chnh thi gian qua li nhm vo th tc nhiu hn. Khu hiu "mt du, mt ca" cho thy s u tin v th tc ct l trnh phin h th tc hn l s tinh gin b my lm cho n c hiu qu hn. Sau bit bao c gng gim bin ch, chng ta vn khng nhch ln c bc no ng k lm cho b my tinh gin hn. Chnh t ta tm ra mt li r, mt con ng vng m ci ch s n sau ny li l ci cha ai hnh dung c. ng lc no li chng ta vo con ng vng y?

3. C mt gi thuyt lu nay vn c dng trong gii khoa hc x hi nc ta mi khi ni v bn sc Vit Nam. Gi thuyt mt "Vit Nam lng x" (tt nhin y khng phi l gi thuyt duy nht). , "php vua thua l lng" l mt kiu hnh vi c hu c tnh dn tc su sc chng? l mt vt cn lm cho ngi Vit Nam khng i xa c trong nhiu chuyn, k c ci cch hnh chnh?

S d t li nhiu cu hi nh vy, v trong khi khng thnh cng v vic t chc nn hnh chnh t cp Trung ng vi tt c nhng chc nng qun l cng quyn th ngi ta li li cho lng x - mt t chc x hi m ng nhng chc nng hon ton khc trong cc cng ng nng thn nh b m hnh chnh khng bao gi l hnh vi thit yu ca n. Nh nc trung ng p t vo lng x cc l li hnh chnh theo quyn lc v mc tiu ca mnh. Vin chc i din cho nh nc trung ng lng tu thi m c tn gi khc nhau, nhng gi d mt anh L trng khng h tn ti trong lng th chng ta tin rng lng vn c tt c nhng cch thc thc hin nn t qun ca n. Nn t qun ny khng cn n hnh chnh, hoc t ra cng gn nh th.

Ti tin chc iu ny qua tt c nhng nghin cu thc a ca mnh t nm 1980 trong nhng cuc kho st vng ng bng Bc B, hoc nhng cng trnh nghin cu ng bng sng Cu Long hn 10 nm qua. V gn y nht, trong cng trnh tp th chng ti cng lm vi cc nh nghin cu Nht Bn v Thi Lan di tiu "Hin i ha cc x hi Chu ". Pht hin ch yu ca ti l trong c cu lng c hai kiu quan h: quan h nguyn s v quan h chc nng, c hai li da trn nn tng mng li cc quan h thn thuc hiu theo ngha rng nht. Chng cn n hnh chnh, th cc c cu y vn hot ng, cc quan h y t ng iu chnh mi chuyn ca lng. Tuy nh nc trung ng c p t vo lng mt kiu nhn vt cm quyn nh Ho l chng hn, th nhm ny cng ch c th hnh ng nh mt cnh ca ci tam gic Lo-Ho-Mc, m hai cnh kia Lo v Mc lun lun l nhng nhm phi chnh thc, khng c chc nng qun l trc tip vic lng.

Lng, theo ti l mt kiu t chc phi chnh ph (NGO) nh cch gi ngy nay, mt t chc c bn ca x hi dn s Vit Nam, l mt pht minh c o ca ngi Vit t mt lch s tht ring bit ca mnh.

Ti sao ngi ta li em nhng bt lc v yu km ca b my hnh chnh cng quyn vn d l chuyn ca chnh ph, li cho mt t chc x hi cn bn l phi chnh ph. Ti sao ngi ta li khng nhm vo nh nc trung ng, m li nhm vo cc n v x hi a phng, ch trch tnh trng suy yu ca nn hnh chnh. C phi v lng x vn t n chng li hnh chnh khng? Hon

20

ton khng! Tri li, nh nc trung ng phi bit n cc lng rt nhiu, nh n m gung my hnh chnh cc lng x lun lun l tinh gin nht, t tn km nht m cng hu hiu vo loi nht. Chng th m chnh ph ch cn b nhim mt anh l trng m thi, khng cn tr lng anh ta, thm ch m quan li cp trn li cn c anh ta hi l chy cht chn L trng y. Lu nay, ngi ta xa cc lng v by t mt b my hnh chnh khng l cp x ri khn kh v c s cng knh v km hiu qu ca n. y c phi l li cc lng x khng? Tm li, c hai chuyn khc nhau, mt chuyn thuc v nh nc; mt chuyn v t chc NGO v x hi dn s. Ln ln hai chuyn ri c ra sc ni xu v bn tnh ngi Vit l mt "ging ngi lng x" v t chc, v k lut, tu tin, cc b, h lu... th tht l chuyn tm pho, nhiu nh kin m khng c cht g l khoa hc.

Ti khng bnh vc lng v coi n l mt t chc x hi vnh cu. Ti theo di v ch i ri y lng s gii th, cc cu trc ca lng dn s i vo qu trnh tan r hoc ng hn l gii th cu trc, cng l khi nim ti dng t nm 1980 n nay. Vi nhng iu kin no? Vi tt c nhng iu kin mi c to ra t cng nghip ha. M lng th ch l mt t chc x hi nng nghip, khng th t n c cng nghip ha c. Vy cn phi trng cy nh nc trung ng l ch th ca qu trnh cng nghip ha. Nh nc c mnh bin quc gia thnh mt nc cng nghip hay khng? V v th, nn hnh chnh nht thit phi mnh. Nu cn m yu th phi tm cn bnh u ch khng phi chuyn "php vua thua l lng". Tm ng cn bnh th mi bc thuc c.

4. V cu trc x hi, ti cng mun gp vi nhn xt, hay ni ng hn vi bn khon sau y:

T sau nh Trn, nht l sau my triu vua u ca nh L, Vit Nam khng c triu i no tht s c c mt nh nc trung ng tp quyn mnh. mnh trc ht trong lnh vc kinh t, vi kh nng to dng c sc mnh kinh t ca n, v khuyn khch cc th lc kinh t khc trong dn. V vn ha th t sau vn ha L - Trn, xt ra cc triu i cng khng mnh to dng mt nn vn tr nhiu sc thuyt phc, d rng thnh tu l t th cng khng t. Ti sao vy? Nhn v c cu x hi, ta thy Vit Nam sut 5,6 th k trc th k XX, hu nh khng c ba nhn vt chnh c th lm ch da cho mt nh nc trung ng tp quyn mnh.

- Khng c giai cp qu tc trong khi c ng o m quan li "nht thi".

- Khng c tng lp tr thc c lp vi Nh nc c c cc tro lu hc thut, t tng ring. Hc lm quan, tuyt i a s k s u mng lm quan hn l gi vai tr k s.

- Khng c lp doanh nhn tung honh v thng mi hay cng ngh trong nc cng nh ra nc ngoi.

Vi ba ci khng th khng th c mt nh nc trung ng tp quyn mnh c.

Gi y ta chuyn sang thi k cng nghip ha, hin i ha t nc. Nu khng c mt nh nc trung ng tp quyn mnh th ri ta s i theo cch no. Nhiu nc, nu khng phi l ht thy nh nc Chu u lm cng nghip ha bng nh nc trung ng mnh. Nh nc lm rt nhiu vic bin i nng thn. Ti lc ca nh nc khng cn ph thuc vo s cng np ca nng thn nh trc na.

Nhng c mt nh nc mnh th phi bt u t ci cch h thng chnh tr. H thng ny phi hp l. V s hp l y phi c xc lp trn nhng trt t c bn ca mt x hi hin i: trt t ca sn nghip, trt t ca tri thc v trt t ca thng lng. Nu 3 loi trt t ny cn m h, cn ri ren th cuc ci cch hnh chnh s vn loay hoay nhng th tc m khng sao t ph vo b my nh nc c ./.

21

Thm quyn ca b, c quan ngang b

TS. Hong Th Ngn

Tm tt: Trao i v quy nh chi tit thi hnh Lut t chc Chnh ph, tc gi cho rng khng c thm quyn ca B, c quan ngang B khc vi thm quyn ca B trng c Lut quy nh.

Ngy 25/12/2001, Quc hi Kho X thng qua Lut T chc Chnh ph. Lut ny dnh trn Ch-ng IV quy nh v b, c quan ngang b. trin khai cc quy nh ca Lut, Chnh ph cn ban hnh mt s ngh nh quy nh chi tit thi hnh Lut, trong c vn nhim v, quyn hn, c cu t chc ca b, c quan ngang b.

Chng IV Lut t chc Chnh ph c tn gi l ''B, c quan ngang b'', trong c duy nht mt iu (iu 22) quy nh v v tr php l, chc nng ca b, c quan ngang b. Nhng iu khc (t iu 23 n iu 28) tp trung quy nh v nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan ngang b. iu 16 ca Lut giao cho Chnh ph thm quyn "quy nh nhim v, quyn hn, t chc b my ca b, c quan ngang b''. Vn t ra y l cn xc nh tiu ch xy dng h thng nhim v, quyn hn ca b, c quan ngang b trn c s nghin cu mi quan h gia thm quyn lut nh ca b trng, th trng c quan ngang b vi thm quyn ca b, c quan ngang b.

1. V tr, bn cht ca B, c quan ngang B

Lut t chc Chnh ph (iu 22) quy nh: ''B, c quan ngang b l c quan ca Chnh ph, thc hin chc nng qun l nh nc i vi ngnh hoc lnh vc cng tc trong phm vi c nc; qun l nh nc cc dch v cng thuc ngnh, lnh vc; thc hin i din ch s hu phn vn ca Nh n-c ti doanh nghip c vn nh nc theo quy nh ca php lut''.

Trong khoa hc php l Vit Nam, b, c quan ngang b c tha nhn chung l c quan qun l nh nc, l mt trong nhng c quan u no ca b my qun l do cc c quan quyn lc nh nc thnh lp1. B, c quan ngang b cn c xem l mt b phn ca b my hnh chnh nh nc, c th hn, l c quan hnh chnh nh nc c thm quyn ring v l ch th qun l hnh chnh nh n-c2.

Mt s tc gi khc quan nim b, c quan ngang b l cc c quan hnh chnh nh nc c thm quyn chuyn mn, thc hin chc nng qun l nh nc i vi mt ngnh, mt lnh vc hoc mt vi ngnh, mt vi lnh vc c lin quan cht ch vi nhau3.

Trong h thng php lut Lin bang Nga, cc b, U ban nh nc c gi l "cc c quan quyn lc nh nc'', ''cc c quan ca quyn hnh php'' lnh o cc ngnh, lnh vc kinh t, vn ho- x hi...4 xut pht t cch tip cn v qun l nh nc nh mt hnh thc thc hin quyn hnh php.

Qun l nh nc m cc b, c quan ngang b thc hin l mt loi hot ng mang tnh quyn lc nh nc, c tin hnh trn c s v thi hnh lut. Chnh v vy m b, c quan ngang b phi c h thng thm quyn ring v c lp. iu ng quan tm l da vo tiu ch no xc nh thm quyn ca cc c quan ny mt khi Lut t chc Chnh ph dnh hng lot cc iu nh trnh by trn y quy nh nhim v, quyn hn ca b trng m khng phi l ca b. Vy phm vi thm quyn ca b v b trng c phn nh nh th no?

2. Thm quyn ca B v B trng

22

Ngh nh s 15/CP ngy 2/3/1993 v nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh nc ca b, c quan ngang b c ban hnh '' quy nh r nhim v, quyn hn v trch nhim qun l nh n-c ca b, c quan ngang b i vi ngnh, lnh vc''. Trong Ngh nh ny, mt s nhim v, quyn hn m Lut t chc Chnh ph nm 1992 giao cho B trng c quy nh di dng thm quyn ca c quan b; mt s khc li quy nh thuc thm quyn ca b trng (Khon 2 v Khon 6 iu 8; Khon 2 iu 10,; iu 17). Nh vy, thc cht Ngh nh s 15/CP khng ch iu chnh nhng vn c nu nh trong tn gi m cn bao hm c thm quyn, trch nhim qun l ca b trng, th trng c quan ngang b. Chnh iu ny gy ra s bn khon trong qu trnh chun b d tho vn bn mi thay th Ngh nh s 15/CP nm 1993. gii to vn ny, cn lm sng t mi quan h gia b trng v b da trn c s ch ca nh lp php c th hin trong Lut t chc Chnh ph mi.

B trng, th trng c quan ngang b l ngi ng u, lnh o mt b, c quan ngang b. Vi t cch , b trng, th trng c quan ngang b theo Lut t chc Chnh ph (iu 6) c quyn lnh o, quyt nh nhng vn thuc ni dung qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc c giao ph trch. Cng tc ca b trng, th trng c quan ngang b l mt trong nhng hnh thc hot ng ca Chnh ph v gp phn bo m hiu qu hot ng chung ca c quan hnh chnh nh nc cao nht. Cn b, c quan ngang b ''thc hin" chc nng qun l nh nc ''i vi ngnh hoc lnh vc cng tc'' (iu 22 Lut t chc Chnh ph).

c trng trong t chc v hot ng ca b, c quan ngang b l ch th trng. Theo php lut hin hnh, c cu t chc ca b, c quan ngang b ht sc a dng bao gm cc n v c chc nng, v tr, tnh cht khc nhau nh V, Thanh tra b, Vn phng, Cc, Tng cc... Cc c quan ny gip b trng, th trng c quan ngang b thc hin chc nng qun l nh nc bng cc hot ng c tnh tham mu, tr gip. V nguyn tc, nhng n v thuc b, k c mt s Tng cc c hot ng tng i c th, khng phi l mt ch th qun l nh nc c lp. cp ti c cu t chc ca b, c nhn nh cho rng "khng th c c quan hnh chnh nh nc li nm trong c quan hnh chnh nh nc"5. Ngoi cc n v, t chc ni trn, b trng, th trng c quan ngang b c th thnh lp Hi ng, t cng tc t vn cho mnh trc khi ra quyt nh qun l nh nc. Trong mi trng hp, ngi quyt nh cui cng vn l b trng, th trng c quan ngang b v quyt nh ca b trng chnh l quyt nh ca tp th c quan b.

Vi t cch l ngi lnh o, b trng chu trch nhim c nhn trc Th tng Chnh ph, trc Quc hi v tnh hnh qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc.

Qua nghin cu cc quy nh ca Lut t chc Chnh ph, c th thy rng, Lut c bit nhn mnh n v tr, vai tr ca b trng vi t cch l ngi ng u b. Lut cng khng nh trch nhim c nhn ca b trng i vi cc quyt nh v qun l nh nc i vi ngnh, lnh vc m thc cht, quyt nh tr thnh kin chung ca b. Nh vy, khi cp n b v b trng, kh c th ny ra ngh khc bit gia c nhn b trng v tp th c quan b v nhng iu phn tch trn y. Ring i vi thm quyn ca hai ch th ny, chng ti cho rng c c s ng h quan im "thm quyn ca b chnh l thm quyn ca b trng".

Khi ni n b, chc chn phi hnh dung b bao gm b trng vi tnh cht l ngi ng u b. Theo Lut t chc Chnh ph, cc thnh vin Chnh ph c th l b trng ph trch ngnh, lnh vc hoc b trng ph trch mt s cng tc ca Chnh ph. Lut dnh hng lot cc iu quy nh nhim v, quyn hn ca b trng, th trng c quan ngang b, va l thnh vin Chnh ph, va l ngi ng u b, c quan ngang b. Nhng nhim v, quyn hn ca b trng chnh l c s xy dng thm quyn ca mt b tng ng. B my ca b c quy nh trong cc ngh nh ring ca Chnh ph, c thip lp khng ngoi mc ch no khc l gip b trng gii quyt nhng nhim v t ra i vi mt ngnh, lnh vc c th. V phn mnh, b trng vi t cch l nh qun l phi t chc cng vic trong ni b c quan, phi hp nhng hot ng c nhn thc hin nhim v chung m Chnh ph giao cho tp th c quan b.

23

Nh nu, Lut giao cho b trng quyn "quyt nh v ngnh, lnh vc". C th ni rng, cc quyt nh qun l ca b trng l sn phm chung ca b v b trng, i hi s tham gia tch cc ca cc n v, c nhn thuc b, c bit l trong vic nh gi tnh hnh, pht hin nhng vn cn gii quyt v nghin cu, chun b d tho quyt nh. B trng c v tr v vai tr quan trng trong khu thng qua, ban hnh quyt nh qun l nh nc. Chnh v vy, trch nhim v tnh hnh pht trin ngnh, lnh vc c Lut quy nh cho c nhn b trng m khng phi cho tp th c quan b. iu ny khng c ngha l b trng v b c thm quyn khc nhau. Trong ton b qu trnh thc hin nhim v, b trng lun ng vai tr l nh qun l, ch o, t chc cng vic v th hin vai tr r nt nht giai on ban hnh quyt nh qun l. Chng ti cho rng, cn phn bit gia mt bn l nguyn tc lm vic theo ch th trng, cao trch nhim c nhn ca b trng vi mt vn khc l tnh thng nht ca h thng nhim v, quyn hn ca b trng v ca b.

Ngay trong Lut t chc Chnh ph, khi nim b v b trng i khi cng c ng nht. iu 25 quy nh "B trng, Th trng c quan ngang b c quyn kin ngh vi b trng, th trng c quan ngang b nh ch vic thi hnh hoc bi b nhng quy nh do cc c quan ban hnh tri vi cc vn bn php lut ca Nh nc hoc ca b, c quan ngang b v ngnh, lnh vc do b, c quan ngang b ph trch". Nh vy, vn bn do b trng, th trng c quan ngang b ban hnh c hiu l vn bn ca b, c quan ngang b. T , c th khng nh b trng (hay ni mt cch khc, b tng ng) c quyn ban hnh vn bn php lut v kim tra vic thc hin cc vn bn ./.

1. Xem: Nguyn Cu Vit. Lut hnh chnh Vit Nam. NXB i hc Quc gia, H Ni, 2000, tr.155,171. 2. Xem: Ti liu bi dng v qun l hnh chnh nh nc. Phn II. Hnh chnh nh nc v cng ngh hnh chnh.

Hc vin hnh chnh Quc gia. H Ni, 2001, tr.26-27, 57-61. 3. Hong Vn Sao. Cn thng nht khi nim c quan hnh chnh nh nc. Nghin cu lp php. 2001, s 1,

tr.96. 4. Lut Hin php Lin bang Nga. Matxcva, 1995, tr.272-278. 5. Hong Vn Sao. Sd, tr. 96.

24

Ci cch hnh chnh c quan hnh chnh nh nc hot ng hiu qu v gn dn

Ths. Hong Vn Sao*

Tm tt: Lm cho c quan hnh chnh gn dn hn, phc v nhn dn tt hn l mc tiu quan trng ca ci cch hnh chnh. Mun t c cc mc tiu cn phi c cc gii php c th, thch hp. Tc gi i t khi nim v ci cch hnh chnh, phn tch s cn thit ca ci cch hnh chnh v a ra mt s gii php c quan hnh chnh nh nc hot ng hiu qu v gn dn.

1. Ti sao phi ci cch hnh chnh?

Ni v ci cch hnh chnh, chng ta gp phi nhiu nh ngha khc nhau v mi tc gi u phn tch vn ny di cc gc ring ca mnh. C l do ny v khng th ch c mt cch thc nht nh trong ci cch hnh chnh hoc v ci cch hnh chnh. Theo GS. on Trng Truyn, ci cch hnh chnh chnh l "s tc ng c k hoch ln ton b hay mt s b phn ca h thng hnh chnh lm cho hot ng ca n c hiu lc, hiu qu, nng sut v cht lng cao hn"1. V vy, ci cch hnh chnh khng thun tu l s ci bin m l cuc cch mng c ch thuyt chnh tr v c k hoch, do ng cm quyn khi xng v lnh o nhm "xy dng mt nn hnh chnh dn ch, trong sch, vng mnh, chuyn nghip, hin i ho, hot ng c hiu lc, hiu qu theo nguyn tc ca Nh nc php quyn x hi ch ngha di s lnh o ca ng, xy dng i ng cn b, cng chc c phm cht v nng lc p ng yu cu ca cng cuc xy dng, pht trin t nc"2.

Ti cho rng ci ch ca ci cch hnh chnh l xy dng mt nn hnh chnh gn dn, v dn, p ng nhng i hi chnh ng ca ngi lao ng. Nn hnh chnh gn dn l nn hnh chnh khng c mc ch t thn, m ch c mc ch phc v dn, gi gn trt t, k cng ca x hi, ca ch . Thng qua , nn hnh chnh tc ng tch cc i vi i sng kinh t v i sng x hi.

Chng ta phi ci cch nn hnh chnh bi v:

- Nn hnh chnh trc tip t chc thc hin ng li, chnh sch ca ng v php lut ca Nh n-c. Cc chnh sch v php lut ng l nhng iu kin tin quyt, song nht thit phi c mt nn hnh chnh mnh a chng vo cuc sng v pht huy hiu qu trong thc t. Hn na, trong qu trnh t chc thc hin, nn hnh chnh cn gp phn tch cc vo vic sa i, b sung v pht trin chnh sch cng nh php lut ca nc nh.

- Cc c quan hnh chnh nh nc vi t cch l nhng ch th trc tip t chc, qun l v x l cng vic hng ngy ca Nh nc lin quan n quyn v li ch ca dn, l cu ni trc tip gia ng, Nh nc v cng dn. Nhn dn nh gi ch , nh gi Nh nc mt phn ln v trc tip thng qua hot ng ca b my hnh chnh.

- Trong b my Nh nc ta, cc c quan hnh chnh nh nc l lc lng ng o nht, vi h thng t chc ng b theo ngnh v cp t trung ng ti chnh quyn c s.

Ci cch hnh chnh nhm khc phc nhng yu km trong ch o, iu hnh ca b my hnh chnh i vi nhng ni dung v vn nu trn, lm cho nn hnh chnh thch ng vi mc tiu m cng cuc i mi ra.

25

Theo k hoch, ci cch hnh chnh c tin hnh ng b theo 4 ni dung sau y:

- Ci cch th ch hnh chnh;

- Ci cch t chc b my hnh chnh;

- i mi, nng cao cht lng cn b, cng chc;

- Ci cch ti chnh cng.

2. Ci cch hnh chnh va bt ngun, va cng c mi quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi dn

Mun gii quyt tt mi quan h gia c quan hnh chnh nh nc vi dn th phi xc nh bn cht v yu cu ca mi quan h ny. N i hi chng ta khng ch tm ra nhng gii php m cn khng ngng ci tin nhng gii php mt cch ng b theo cc ni dung c bn ca cng cuc ci cch hnh chnh.

ci cch th ch, chng ta phi nghim tc nhn nhn hot ng ca b my hnh chnh, do cha t c mc ch "tit kim, hiu qu, thun tin, kp thi, n gin v nhanh nht" nn lm cho b my hnh chnh cha gn dn, cha gii quyt tt mi quan h gia c quan hnh chnh vi dn. V th vic cn lm ngay l:

- u t nng cao cht lng cc chnh sch v vn bn qun l hnh chnh khc phc tnh trng quy nh chung chung, khng r trch nhim;

- Khng ngng ci tin quy trnh xy dng vn bn php lut, nng cao cht lng vn bn. Khng nn giao cho b ch qun l i qun "thng trc" ca Ban son tho m phi lp cc ban son tho v ban thm nh c lp. Nh vy, s khc phc c "tnh ch quan, cc b - khng thy tnh ton th";

- Tng cng hot ng thanh tra, kim tra v tng thm quyn x l cho c quan thanh tra, bo m cho hot ng ny t hiu qu;

- Ci cch th ch phi i lin vi hin i ho hnh thc, phng php qun l, ly hiu qu cng vic lm mc ch v nghin cu cc hnh thc thch hp ly kin nhn dn v ch trng, chnh sch mi. V d, trc khi thc hin ci cch gio dc bt buc phi ch ly kin ca hc sinh, sinh vin; xy dng nhng quyt nh phng chng t tiu xi lng ph cng nh nhng chnh sch xo i gim ngho phi khuyn khch ngi ngho tham gia xy dng. C nh vy, nhng quyt nh v vn bn php lut ca Nh nc c ban hnh mi thc s p ng yu cu ca dn, v dn;

- B sung v nng cao cht lng quy ch qun l ti chnh cng v chi tiu ngn sch nh nc, coi y khng ch l c s php l cho vic thc hin thng nht m cn l c s cho vic thanh tra, kim tra;

- Nhanh chng xy dng Quy ch thc hin k khai nh, t v c s kinh doanh, trc ht i vi i ng cn b cng chc. Gii php ny gp phn to iu kin ngi dn gim st, kim tra i ng cn b cng chc, nhm xo b nhng hnh vi u c, li dng chc quyn lm giu bt chnh v nhng hnh vi vi phm Lut t ai. Thc hin tt quy ch ny gp phn thc hin nguyn tc cng khai, minh bch trong qun l hnh chnh nh nc;

- Ci cch th tc hnh chnh l khu t ph nhng bn cht v ni dung cha c xc nh r rng, m mi c tnh lit k. V vy, c th xy dng m hnh tng kt v nhn rng. Mt m hnh no c th p dng cho trng hp ny m khng th p dng cho trng hp khc. V d, m hnh "mt

26

ca" coi ngi dn l khch hng, ang c p dng mt s qun TPHCM. M hnh ny hin nay cn c nhiu cch hiu khc nhau: mt ca c mt kho hay nhiu kho, ngi dn l ch hay l khch hng?

ci cch t chc b my hnh chnh, trc ht phi lm r s khc nhau gia b my hnh chnh v c quan hnh chnh nh nc. B my hnh chnh l b my c t chc ng b theo ngnh v cp t trung ng n chnh quyn c s. V vy, thng cng knh; chc nng trong nhiu trng hp khng r rng, khng cht ch.

C quan hnh chnh nh nc l b phn cu thnh ca h thng hnh chnh nh nc thng nht, s dng quyn lc Nh nc thc hin hot ng chp hnh v iu hnh. xc nh mt c quan l c quan hnh chnh nh nc phi cn c vo cc du hiu sau y: a) c thnh lp theo quy nh ca php lut, t chc v hot ng trn c s php lut v thc hin php lut; b) c chc nng hoc thc hin chc nng qun l nh nc v ngnh hay lnh vc; c) c c cu t chc v phm vi thm quyn c lp- thm quyn ban hnh vn bn php lut thc hin chc nng, nhim v ca mnh. V th, c quan hnh chnh nh nc khng cng knh, c chc nng r rng, cht ch.

Ci cch b my hnh chnh hin nay lm cho n gn dn, chnh l phi ci cch ng b c c cu v ni dung chc nng ca b my hnh chnh loi tr tnh trng chng cho, mu thun hay n y trch nhim. Nu ch ci cch c cu th mi t c mc ch thu gn u mi, cha nng lc chp hnh - ch huy. Ngc li nu ch ci cch ni dung chc nng m khng ci cch c cu th b my cng knh, nhiu tng nc trung gian vn tn ti. y l nguyn nhn dn n s tr tr thc hin chc nng qun l.

B my hnh chnh nh nc l b my ca dn, do dn v v dn. V th, b my y trc ht phi bit t t ngha v cho chnh mnh - l ngha v phc v nhn dn. Hin nay, ngi dn thng thy b my hnh chnh quy nh ngha v cho dn m rt him thy ngha v ca b my hnh chnh. l s khng cng bng. V th, ci cch t chc b my hnh chnh tc l phi xy dng lut cng v, xc nh r ngha v phc v dn ca cn b, cng chc. y l c s php l c th ngi dn tham gia qun l lnh vc cng. y, khi nim phc v khng c ngha b my hnh chnh v cn b cng chc lm tt c cc vic thay dn m phi xc nh vic g thuc ngha v ca b my hnh chnh, ca cng chc, vic g ca dn v vic g l ngha v chung ca c b my hnh chnh nh nc v dn.

Hiu qu hot ng ca b my hnh chnh nh nc phi c coi l thc o kt qu s p ng nhu cu v li ch ca nhn dn lao ng. V vy, b my hnh chnh phi to cho dn nhiu vic lm, nhiu iu kin lm vic, nhiu hnh thc sn xut; pht huy dn ch i lin vi k lut, k cng; gn vic thc hin quy ch dn ch c s vi vic cao k lut cng v. Mun vy, phi c vn bn pht c th i vi c quan hnh chnh nh nc v cng chc khi h vi phm ngha v phc v.

Bn cnh phi i mi c ch xt v gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. Vic t chc nghin cu mt cch nghim tc cc bi hc khng thnh cng phi c coi l cng vic thng xuyn. Chng ta thng thy nhng bi hc thnh cng th c t v rt trng th, cn cng vic no khng thnh cng thng ch dnh mt cu trong bo co l "chng ta nghim tc rt kinh nghim". l khuyt im th phi b pht, phi c sa cha, trnh tnh trng dn c khuyt im th b pht, cn c quan hnh chnh nh nc v cng chc nu c khuyt im th ch rt kinh nghim. y l mt trong nhng cn nguyn lm gim lng tin ca dn i vi b my hnh chnh.

Xy dng Chnh ph in t l cn thit thc hin phng thc qun l hin i trong thi i cng ngh truyn thng. T y, ngi dn c nhiu iu kin hn tham gia qun l nh nc, c bit trong vic tham gia xy dng v hoch nh chnh sch ca nn hnh chnh cng.

Vic tch, nhp cc b, c quan ngang b khng ch v mc ch tinh gin u mi qun l m v hiu qu ca cng v - y l tiu ch c bn nht.

27

V vn p dng h thng chun qun l, hin nay, trong lnh vc sn xut kinh doanh, chng ta p dng b tiu chun ISO rt c hiu qu. Vy nn chng khi nh gi hot ng ca Chnh ph v b my hnh chnh nh nc cng nn p dng b tiu chun ny. iu gp phn to nn s cng khai, minh bch, khoa hc v dn ch trong cng v hnh chnh.

nng cao cht lng cn b, cng chc, iu trc tin c tnh quyt nh l phi khc phc t quan liu, ca quyn, tham nhng, hch dch, lng ph v xa dn. Mun vy, vic khn trng xy dng lut cng v khng ch l yu cu cn thit m phi coi y l vic cn lm ngay. Nhn mnh o c "cn kim, lim chnh, ch cng, v t" ca ngi cn b, cng chc phi l ct li xuyn sut ton b o lut ny.

Vn o c cng chc phi c coi l mt tiu ch trong vic xy dng, cng c v pht trin i ng cn b, cng chc. y l mt ni dung rt quan trng trong tin trnh ci cch hnh chnh. B my hnh chnh tr tr mt phn do s sa st v o c, c bit l o c cng v ca cn b, cng chc. y cng l mt nguyn nhn lm cho b my hnh chnh xa dn. X l tt vn o c cng v s khc phc c nhng biu hin nh thin v khi x l cng v, km hiu lc ca cc quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh, thiu trch nhim khi thi hnh cng v, khng trung thc hoc thng tin thiu chnh xc khi bo co.

Th hai, l i mi cch nh gi cn b, cng chc c khu tuyn dng v s dng. Ngi lao ng c tuyn dng hay b nhim, bt phi xut pht t i hi ca cng v, phi qua k thi. Sau khi c kt qu ca Hi ng nh gi mi chuyn n hi ng bnh xt, tuyn chn gii thiu trnh c quan c thm quyn quyt nh.

Hng nm, Ban T chc cn b ca Chnh ph hng dn nh gi cn b, cng chc, nhng tiu ch rt chung chung, cc c quan khng c Hi ng nh gi, m vic ny thng giao cho th trng n v. Cch quy nh ny va khng chnh xc, va khng dn ch, cn nng v tnh cm "ni b". V th, sau khi nhn xt cn b, cng chc n v mnh, ngi ph trch thng bo co chung chung, khng chnh xc. y l mt khuyt im ph bin trong cng v cn c xo b. Theo chng ti, nn lng ho cht lng cng vic bng mt h thng im. Gii php ny gip chng ta c th o lng c kt qu lao ng ca cng chc, trn c s ny, cng vic nhn xt cn b, cng chc hng qu, hng nm s c kt qu tt hn.

Th ba, c chnh sch khuyn khch h tr vt cht thu ht ngi ti gii vo nn cng v. Hin nay trn thc t, do nhiu nguyn nhn, nht l do tin lng thp v s b tr tri ngnh ngh, nn nhiu ngi gii ra khi nn cng v. y phi c coi l mt nguy c cn phi c khc phc ngay, nht l trc yu cu ca nn kinh t tri thc ang i hi khng ch cn nhng ngi dng cm, dm ngh, dm lm m cao hn th l dm lm vi nng sut cht lng cao, bit lm giu v dm chu trch nhim.

V ci cch ti chnh cng, phi khc phc ngay thc trng: cng tc qun l ti chnh cng lng lo; trnh t th tc u t rt phc tp, rm r; hot ng thanh tra, kim tra khng thng xuyn, khng cng quyt; hot ng kim ton khng duy tr, thm ch khng c coi trng.

Gii php l i mi phng thc qun l ti chnh cng bng cch va tip thu, duy tr phng thc truyn thng l giao, gim st, kim tra, bo co v tng kt, va phi ch trng xy dng gii php b sung: t chu trch nhim. Khi y, c quan hnh chnh nh nc v cng chc s phi tit kim, phi ch ng, phi hch ton, phi suy ngh c mt t chc tinh gn v hiu qu.

i lin vi bin php trn, phi mnh dn v kin quyt i mi c ch phn cp qun l ti chnh. Phn cp phi i lin vi phn quyn. Nu phn cp m khng phn quyn th phn cp cng nh khng. V vy, phn cp, phn quyn qun l ti chnh cho a phng, cho c s a phng, cp di pht huy tnh ch ng, sng to m dm chu trch nhim trong vic thc hin chc nng, nhim v v quyn hn m dn giao cho.

28

Cn a hot ng kim ton l mt hot ng bt buc thng xuyn i vi cc c quan; mi c quan n v nn b tr mt kim ton vin l bin ch ca n v mnh./.

* Ch nhim Khoa hnh chnh nh nc- i hc Lut H Ni

29

Bn v m hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii v Vit Nam

Hng Trn Kiu Dung*

Tm tt: Phn tch cc u, khuyt ca cc m hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii, tc gi xut cc gii php tng cng phn cp t qun c s, v th c lp ca cc cp chnh quyn, v c s phn chia a gii, lnh th v phng thc nn thnh lp HND, UBND theo c cu linh hot hng vo mc ch v hiu qu.

Nghin cu v m hnh t chc chnh quyn a phng l mt lnh vc c bit quan trng trong ci cch hnh chnh Vit Nam. Vic tm hiu, tng hp v phn loi cc m hnh t chc chnh quyn a phng trn th gii gip chng ta nh dng m hnh t chc chnh quyn a phng Vit Nam v l gii phng hng hon thin m hnh .

I. Phn loi m hnh

M hnh t chc chnh quyn a phng c thit lp bi cc yu t: cch thc thnh lp, c cu t chc, chc nng, nhim v, hnh thc v phng php hot ng ca cc c quan, mi quan h gia chng vi nhau v vi cc t chc khc trong h thng chnh tr.

Da vo cch thc thnh lp v c cu t chc c th chia ra thnh: m hnh chnh quyn a phng khng i din (tc l chnh quyn khng c c quan hot ng theo ch hi ngh do dn bu ra); m hnh chnh quyn a phng bn i din (c c quan hot ng theo ch hi ngh nhng ch c quyn t vn v khng do dn bu ra) v m hnh chnh quyn a phng i din (c c quan i din do dn bu ra)1.

Da vo nguyn tc t chc, c th chia thnh ba m hnh: m hnh tn quyn, m hnh phn quyn v m hnh kt hp nguyn tc tn quyn vi nguyn tc phn quyn2. Cc cch phn loi trn u ng nhng cha hon ton hp l v cha bao hm c y cc yu t cu thnh ca mt m hnh t chc chnh quyn a phng.

V vy, theo quan im ca chng ti, trn c s kt hp cc yu t cu thnh ca mt m hnh t chc chnh quyn a phng, nn quy v ba m hnh sau: 1) M hnh t qun a phng, 2) M hnh c quan t qun kt hp vi c quan hnh chnh nh nc a phng, 3) M hnh "tng ha".

1. M hnh t qun a phng

T qun a phng l mt loi hnh t chc qun l a phng, theo hng phi tp trung, cng ng dn c c quyn t ch, thnh lp ra nhng hnh thc qun l ph hp vi li ch cng ng lnh th v dn c a phng .

M hnh t qun a phng c xy dng trn c s p dng nguyn tc phn quyn. D mc phn quyn mnh n u th vic p dng nguyn tc phn quyn vn phi m bo s thng nht quc gia n cp a phng thng qua c ch kim tra, gim st hiu qu; chng hn nh thng qua tr cp ti chnh m chnh quyn trung ng c th buc chnh quyn a phng hng hot ng vo cc mc tiu m chnh quyn trung ng mong mun; hoc thng qua vic quy nh hn ch quyn hn ca c quan t qun ch c lm nhng g m php lut v chnh quyn trung ng quy nh.

30

Thng thng, chnh quyn t qun gm hai c quan: 1) c quan i din do dn bu (trc tip hoc gin tip), gi l: hi ng t qun; 2) c quan chp hnh - hnh chnh ca hi ng, ng u l th trng hay ch tch c th do dn bu, hay do c quan i din bu hoc thu.

M hnh ny c p dng ph bin cc nh nc lin bang v quyn lc chnh quyn trung ng c c l do cc nh nc thnh vin hay cc vng lnh th t b mt s quyn lc ca mnh trao cho chnh quyn trung ng. Do , vic p dng m hnh t qun a phng cc nc ny s dung ha c nhng quyn li gia trung ng v a phng cng nh m bo c s ph thuc, gn kt cc vng lnh th hay cc nh nc thnh vin trong th ch chung ca quc gia. Hn na, m hnh ny ch c th c p dng nhng nc c iu kin thng tin lin lc hin i, c i ng cn b c trnh , nghip v, k thut qun l cao v thc php lut ca ngi dn cao.

Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn sau:

u im: chnh quyn a phng c t chc gn, nh (thng ch c 2 cp chnh quyn), khng theo quan h th bc l thuc. Cng vi c ch kim tra, gim st hiu qu, cc c quan ca chnh quyn a phng khng th lm quyn, ch c lm nhng g php lut quy nh. Ngoi ra, c hai chc nng quyt ngh v hnh chnh u thuc mt h thng c quan (c quan t qun), iu ny s gip cho tc ng qun l nhanh chng i vo i sng, to iu kin pht huy c nhng sng to ca c s v thu ht ng o nhn dn tham gia hot ng qun l.

Nhc im: Cng do khng t chc thnh hai h thng c quan thc hin hai chc nng quyt ngh v hnh chnh nn h thng c quan t qun phi gnh vc kh nhiu cng vic ca a phng.

Anh v M l hai quc gia in hnh c chnh quyn a phng c t chc theo m hnh t qun a phng.

2. M hnh c quan t qun kt hp vi c quan hnh chnh nh nc a phng

T chc theo m hnh ny l s p dng kt hp nguyn tc phn quyn v tn quyn. y l m hnh c p dng ph bin nht hin nay. Tuy nhin, mc p dng kt hp hai nguyn tc phn quyn v tn quyn khng hon ton ging nhau cc nc hay cc khu vc khc nhau trn th gii. mt s nc, nguyn tc phn quyn c p dng mnh hn tn quyn, nh : Php, Italia, Cng ha Lin bang c... Mt s nc khc, tn quyn mnh hn phn quyn, v d nh Innxia, Philippin...

Vic thnh lp c quan t qun a phng da trn nhng quy nh ca php lut quc gia. H thng c quan t qun thng bao gm hi ng t qun a phng v c quan chp hnh do hi ng t qun cng cp bu ra. Cn h thng c quan hnh chnh nh nc a phng c th do trung ng b nhim hoc do c quan hnh chnh a phng cp trn b nhim; cng c th do hi ng t qun bu ra hoc do dn bu trc tip.

Mc t qun ca cc c quan t qun cc n v hnh chnh khc nhau l khng ging nhau. cc n v hnh chnh trung gian - tn gi cc n v hnh chnh c nh nc phn vch mt cch nhn to nh tnh, vng, huyn..., th quyn hn qun l ch yu thuc v c quan hnh chnh ch khng phi c quan t qun. Cn n v hnh chnh c s - tn gi cc n v hnh chnh c nh nc tha nhn t cc im dn c hnh thnh t nhin c tnh lin hon, th vai tr ca cc c quan t qun ln hn.

Hin nay, trong cc nc t bn c chnh quyn a phng t chc theo m hnh kt hp phn quyn v tn quyn ang din ra qu trnh phi tp trung ho qun l. Ngi ta i hi phi tng cng quyn hn thc t cho c quan t qun, xo b mi hnh thc gim h hnh chnh, chuyn giao chc nng qun l ca c quan hnh chnh nh nc a phng sang cho c quan chp hnh - hnh chnh do

31

hi ng lp ra m nhim. C nh vy mi m bo s gn b gia hi ng t qun vi c quan hnh chnh v m bo quyn t qun thc s.

Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn nh sau:

u im: M hnh ny c s kt hp r rng gia nguyn tc phn quyn v nguyn tc tn quyn th hin s tn ti song song h thng c quan tn quyn bn cnh h thng c quan phn quyn. Do , chc nng, nhim v, thm quyn ca cc c quan trong h thng chnh quyn a phng -c xc nh r rng, c th, t m bo hiu qu hot ng ca chnh quyn a phng cc cp. Ngoi ra, vi h thng c quan tn quyn, chnh quyn trung ng c th thc hin vic gim st chnh quyn a phng c tt hn. Mt khc, vi s hin din ca h thng c quan phn quyn, nhn dn a phng vn m bo c quyn dn ch ca mnh. Nh vy, vic p dng m hnh ny cng c th c coi nh mt "k thut" nhm iu ha quyn li gia trung ng v a phng.

Nhc im: h thng c quan phn quyn mt s nc cha c quyn lc bo v quyn li ca a phng; cn nhiu nc khc, c quan tn quyn li khng c kh nng thc hin quyn lc ca chnh quyn trung ng a phng.

3. M hnh "tng ha"

M hnh ny c xy dng trn c s kt hp mt s c im ca hai m hnh trn cng vi vic -a ra mt s c trng ring. m hnh "tng ha" cng c c quan mang tnh t qun (hi ng do dn bu ra) nh m hnh "t qun a phng" nhng c quan li khng c php lut ghi nhn l c quan t qun, v cng c c quan chp hnh - hnh chnh nh c hai m hnh trn nhng c quan chp hnh - hnh chnh y li m nhim cng mt lc hai t cch "chp hnh" v "hnh chnh" nn ng thi ph thuc vo c quan dn c cng cp v c quan hnh chnh cp trn.

Nguyn tc xy dng m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" hon ton khng phi l tn quyn (tp quyn mc thp), cng khng phi l phn quyn. Khng phi l tn quyn v: m hnh ny, chnh quyn a phng cng c c quan i din do nhn dn trc tip bu ra, c quan chp hnh - hnh chnh a phng do c quan i din cng cp bu ra u thc hin chc nng qun l hnh chnh a phng- y l biu hin ca nguyn tc phn quyn. Nhng cng khng phi l phn quyn v c quan dn c cc cp a phng li chu s ch o trc tip v gim st, kim tra ca c quan hnh chnh v c quan dn c cp trn (th hin quyn nh ch hay bi b cc quyt nh ca c quan cp di, ra cc quyt nh c th c tnh cht bt buc thi hnh i vi cc c quan cp di); c quan chp hnh - hnh chnh mi cp va chu s ch o, gim st ca c quan quyt ngh cng cp, va chu s ch o, kim tra ca c quan hnh chnh cp trn, ng thi chu s qun l thng nht ca chnh ph. iu c ngha l cc c quan hnh chnh a ph-ng trong hot ng ca mnh, k c khi thc hin quyn hn trong phm vi a phng, khng nhng phi tun th hin php, lut m cn phi tun th nhng quyt nh, vn bn ca c quan nh nc trung ng.

Nh vy, c th thy m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" cng c xy dng trn c s p dng kt hp nguyn tc tn quyn v phn quyn, nhng s kt hp y khng r rng nh m hnh th hai, ngha l khng c s tch bch gia h thng c quan tn quyn v h thng c quan phn quyn. m hnh "tng ha", mi c quan trong c cu chnh quyn a phng u c t chc trn c s p dng nguyn tc c bit "kt hp tn quyn (tp quyn) v phn quyn", nhng trong nguyn tc mc tn quyn (tp quyn) mnh hn phn quyn. Trn thc t, php lut cc nc p dng m hnh ny u ghi nhn nguyn tc l nguyn tc phn cp qun l.

Theo m hnh ny, trong c cu t chc ca chnh quyn a phng c c quan i din (hi ng) do nhn dn trc tip bu ra. Hi ng i din cho nhn dn a phng trong phm vi quyn hn do lut php nh nc quy nh, bo m t chc thc hin hin php, php lut nh nc ti a phng.

32

C quan hnh chnh nh nc a phng do hi ng bu hoc mt s nc, kt qu bu c quan hnh chnh a phng ca hi ng phi c c quan hnh chnh cp trn trc tip ph chun. C quan hnh chnh c nhim v chp hnh ngh quyt ca hi ng v cc vn bn ca nh nc cp trn phm vi a bn, thc hin qun l thng nht cc mt hot ng a phng, chu s kim tra, gim st ca c quan i din a phng v c quan nh nc cp trn.

Tm li, m hnh t chc chnh quyn a phng "tng ha" l mt cu trc phc hp, lng ghp, nhiu lp, c im l mi cp u c s thng nht quyn lc nh nc.

M hnh ny hin nay c p dng cc nc x hi ch ngha, v nguyn tc va m bo c nguyn tc tp quyn x hi ch ngha va m bo quyn t do, dn ch ca nhn dn.

Theo chng ti, m hnh ny c u, nhc im c bn sau:

u im: Theo m hnh ny, h thng chnh quyn l mt h thng thng sut t trung ng xung a phng. iu ny s bo m c s thng nht trong vic thc hin php lut, cng nh thc hin bin php qun l trn ton b lnh th quc gia; ng thi bo m c s kim tra, gim st cht ch ca chnh quyn trung ng i vi hot ng ca chnh quyn a phng. Ngoi ra, cch t chc chnh quyn a phng theo m hnh ny c th phi hp c hot ng ca cc a phng tm chin lc, dung ha c quyn li gia trung ng v a phng.

Nhc im: Do chnh quyn a phng c t chc theo h thng th bc, c s l thuc gia cp trn v cp di dn n s hn ch tnh ch ng, sng to ca chnh quyn a phng. Hn na, cp chnh quyn a phng c s cha c t chc theo phng thc hp l pht huy v m rng quyn lm ch ca nhn dn a phng. Mt khc, vn khng loi tr hin tng bung lng qun l ca chnh quyn trung ng.

in hnh cho m hnh t chc chnh quyn a phng theo m hnh "tng ha" l m hnh t chc chnh quyn a phng Trung Quc v Vit Nam.

4. Tm li: cc m hnh t chc chnh quyn a phng trn u c nhng u im v nhc im, nh-ng nhn chung, cc m hnh u c xy dng da trn vic p dng cc nguyn c bn: tp quyn, phn quyn v tn quyn. Tuy vy, mi mt quc gia, tu thuc vo iu kin, c im, tnh hnh khc nhau m xy dng m hnh chnh quyn a phng vi nhng nt ring v phn chia a gii hnh chnh lnh th, v cch thc thnh lp, c cu t chc cc c quan ca h thng chnh quyn a phng, v phn nh thm quyn gia chnh quyn trung ng v a phng, gia cc cp chnh quyn a phng vi nhau...

II. i mi t chc chnh quyn a phng Vit Nam

1. Nhng yu cu c bn i vi t chc chnh quyn a phng

Phn cp mnh hn

M hnh t chc chnh quyn a phng ph thuc trc tip vo quy m, mc , gii hn vic phn cp, phn quyn gia trung ng v a phng, cng nh gia cc cp chnh quyn a phng vi nhau. Nh nc Vit Nam l nh nc n nht, c t chc theo nguyn tc tp quyn x hi ch ngha. Vic xy dng v t chc chnh quyn a phng nc ta khng da theo nguyn tc phn quyn m thc hin phn cp trong qun l nh nc. Cn khng nh, v bn cht, vic thc hin nguyn tc tp quyn v phn cp trong qun l nh nc khng h loi tr tnh ch ng, sng to ca cng ng dn c.

33

Tuy nhin, hin nay, vic phn cp gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng nc ta cn nhiu vn cn gii quyt, nht l vn phn cp cha r, cha c th v cha mnh cho a phng. Trung ng cn m m, lm thay nhiu vic ca chnh quyn cp tnh. Cp c s hu nh cha c phn cp c th nhng nhim v, thm quyn cn thit, nht l trong nhng cng vic c lin quan trc tip n nhn dn c s. Nguyn nhn ca hn ch ny c mt phn bt ngun t nhn thc cha xem chnh quyn a phng l mt ch th tun theo php lut, c ngha v thc hin cc dch v cng cng p ng nhu cu ca cc t chc v c nhn trn a bn dn c, t dn n s xa ri gia b my chnh quyn vi dn, k c cp c s; thiu c ch kim tra hu hiu ca dn c i vi b my chnh quyn, trc ht l i vi cp c s; thiu c c ch bo m ch trch nhim kim tra, gim st, ch o tp trung hu hiu gia cp trn v cp di, gia trung ng v a phng...

Tng cng t qun c s

Trong tnh hnh hin nay, Vit Nam cha th tin hnh xy dng ngay ch t qun a phng cp c s nh cc nc pht trin, nhng nn chng cn thnh lp cc t chc t qun ca qun chng c s nh hi ng dn c nng thn lng x ngi dn c thm iu kin thc hin vai tr lm ch ca mnh.

Tng cng v th c lp ca cc cp

Chnh quyn a phng nc ta hin nay c t chc thnh 3 cp theo th bc, l thuc, rng buc gia cp trn v cp di, nn khi c mt quyt nh hnh chnh hoc can thip ca cp trn lm thit hi n li ch ca mt a phng chng hn th vn cha c phng thc no hu hiu bo v c quyn li ca ngi dn khi b thit hi. iu t ra yu cu: cn tng cng tnh c lp tng i ca chnh quyn a phng cc cp hn ch s can thip ch quan ca chnh quyn cp trn, cng ng dn c c nhng bo m cn thit trong vic tham gia qun l nh nc v quyt nh cc vn c t qun ca mnh. Nh vy, phi phn nh r chc nng, nhim c, quyn hn v trch nhim trong qun l cc cng vic, c bit l v ti chnh v v t chc, nhn s.

2. V phn chia a gii hnh chnh - lnh th

p ng kh nng qun l

Hin nay, quy m mt n v a l hnh chnh cp tnh ang l mt vn c quan tm v n c nh hng n vic nh ra s cp n v hnh chnh lnh th. Lch s t chc chnh quyn a phng nc ta ch ra rng: nu tnh c quy m qu nh, s tnh s nhiu, trung ng khng th st tnh c, buc phi c thm mt cp trung gian l khu hay k; v d nh thi phong kin v Php thuc. Nu quy m tnh qu ln, tnh khng su st c x th cp huyn phi ln hoc x phi ln, s a n mt cp trung gian gia x v dn l thn (bn, p...).

Cn c vo iu kin c th

Ngoi ra, vic phn chia a gii hnh chnh - lnh th phi da trn cc c s nh: iu kin t nhin, iu kin dn sinh, kinh t ca t nc v ca a phng, cc yu cu v trt t tr an v an ninh quc phng, trnh tin b khoa hc cng ngh, truyn thng vn ha- x hi v tm l ca nhn dn a phng3. Do , vi tnh hnh thc ti, nc ta ang tip thu v p dng nhng tin b khoa hc cng ngh vo qun l, c s h tng ngy cng c ci thin, cng vic ang i dn vo n nh, th vi 60-65 n v a l hnh chnh cp tnh m khng cn cp trung gian gia trung ng v tnh l c th chp nhn c. Cn i vi cc n v hnh chnh cp di cn c s xem xt gia a bn nng thn v a bn th.

i vi a bn nng thn

34

Quy m cp tnh ca nc ta nh hin nay vn l tng i nh. V vy, trn cp c s ch nn c mt cp trung gian l hp l. Nu cp tnh c kin ton y th hon ton c th ch o trc tip n cp x m khng cn phi thng qua mt cp trung gian no na. Do , cng nn tnh ti phng n: t chc b my hnh chnh cp huyn khng nht thit phi c mi a phng m cn xut pht t i hi thc t ca tng tnh.Theo kinh nghim ca mt s quc gia trn th gii, c th coi t chc hnh chnh cp huyn l "c cu mm" trong h thng hnh chnh nh nc4.

nc ta, lng vn c coi l cng x nng thn kiu Chu , tc l ton b rung t u thuc quyn s hu ca cng x v cng x em phn chia cho cc gia nh thnh vin cy cy. Ngoi ra, lng cn l n v tn ngng v sinh hot vn ha dn gian. Mi lng c c mt h thng tc l dn dn c vn bn ha thnh hng c. Do , trong vic phn chia a gii hnh chnh lnh th cp x, mi x nn c thnh lp trn c s mt s lng truyn thng thng c gi l thn. C cu x - thn cho php gii quyt mt cch hi ha mi quan h gia truyn thng v hin i.

Ngoi ra, xut pht t tnh hnh thc tin ca Vit Nam, do c th a l, kinh t, chnh tr cng nh vn ha cc vng nng thn hon ton khng ging nhau, khng nn n nh mt m hnh cng nhc v t chc chnh quyn nng thn chung cho c nc m phi tnh ti s khc bit gia nng thn Bc b vi Nam b, nng thn min ni, hi o vi vng ven 5.

i vi a bn th

Theo chng ti, vi iu kin hin ti ca t nc ta hin nay, trong cng cuc i mi, trc yu cu hin i ho, cng nghip ha, ng thi, qua xem xt kinh nghim t chc chnh quyn ca cc thnh ph ln mt s nc th chnh quyn thnh ph nc ta nn xy dng thnh hai cp l ph hp. Theo , cn chia nh cc qun ni thnh, coi l chnh quyn c s; b cp phng, thnh lp cc t, cm dn c tng ng vi thn xm nng thn. Cch t chc ny s pht huy c quyn ch ng, sng to ca nhn dn khi tham gia hot ng qun l thnh ph; ng thi, tng cng c tnh cng ng on kt trong nhn dn. Nh vy, theo m hnh ny, cc th khng cn cp chnh quyn phng na, cp chnh quyn qun cng c s thay i v t cch v vai tr ca mnh. Cn i vi cc khu vc ngoi thnh th vn duy tr b my chnh quyn x vi tnh cch l cp c s.

M hnh ny s p ng c yu cu v tnh hiu qu ca hot ng qun l ca chnh quyn thnh ph. m bo cho chnh quyn thnh ph trin khai thc hin quyn lc nh nc trit , cn phi gim bt s cp qun l, gim bt u mi qun l ca cp c s v theo thc trng hin nay, s u mi ca cp thnh ph qun l trc tip t, trong khi cp qun v phng li qu nhiu. T s lm ch tc hot ng qun l, thiu s bao qut ca chnh quyn nh nc cp trn i vi cp di v ti dn c, ny sinh bnh quan liu, tr tr trong hot ng ca cc cp trong thnh ph.

3. Cch thc thnh lp, c cu t chc chnh quyn a phng

Vic i mi c cu t chc cng nh cch thc thnh lp b my chnh quyn a phng nc ta hin nay cn c tin hnh theo nhng hng sau:

Th nht, cn xc nh cp no nn v khng nn t chc Hi ng nhn dn v U ban nhn dn?

Hin nay, hu ht cc nc trn th gii u c khuynh hng trao quyn c lp cho a phng. Xy dng ch t qun a phng khng hn l iu cha th lm nc ta- mt nc c truyn thng t qun lng x lu i, truyn thng on kt v kh n nh v chnh tr; ch c iu phi tm ra mt m hnh ph hp vi iu kin Vit Nam6. y l mt vn phc tp i hi phi dy cng nghin cu.

35

Mt trong nhng c trng c bn nht ca ch t qun a phng l s hin hu v cao vai tr ca hi ng dn c. Vit Nam, Hi ng nhn dn (HND) do ton th c tri a phng trc tip bu ra nn n l in hnh ca thit ch dn ch i din, c t cch l ngi thay mt trc tip cho nhn dn nn c trch nhim thc hin nhng nhim v chung, quan trng thuc chc nng qun l nh nc a phng. Do , theo quan im ca chng ti, nu mt cp hnh chnh no c xc nh v t chc thnh mt cp chnh quyn a phng th nn t chc HND cp .

Th hai, cn thnh lp HND v UBND theo phng thc no?

Theo xu hng chung ca th gii v qua kinh nghim thc t t chc chnh quyn a phng nc ta, HND cc cp phi do nhn dn trc tip bu ra. U ban nhn dn (UBND) cp tnh v cp huyn s do HND cp bu ra. Cn cp x (cp c s), UBND x nn t chc theo hnh thc do c tri bu c trc tip cng vi vic bu ra HND x. Thc ra, phng thc thnh lp c quan hnh chnh cp c s nh trn c p dng lng x Vit Nam t thi phong kin v cng l ph-ng thc ph bin c p dng nhiu nc trn th gii hin nay. Thc hin phng thc ny s gp phn quan trng vo vic xy dng i sng dn ch c s, lm phong ph hn cc hnh thc dn ch trong t chc, hot ng ca chnh quyn nh nc c s.

Th ba, cn xc nh r rng mi quan h gia HND v UBND; gia HND v UBND cc cp v vi trung ng.

Hin nay, Vit Nam, mi quan h gia c quan dn c (Hi ng nhn dn) v c quan hnh chnh (U ban nhn dn) va l mi quan h theo chiu dc, va theo chiu ngang v va l quan h cho, iu ny c th hin qua cc ch nh v bi min, bi nhim v v ch o iu hnh... y l mt mi quan h phc tp. Mt trong nhng nguyn nhn gy cn tr n s pht trin ca h thng chnh quyn a phng l s khng r rng trong mi quan h gia HND v UBND, ch khng phi l bn thn tnh phc tp ca mi quan h . Theo quan im ca chng ti, mi quan h gia HND v UBND v gia chng vi chnh quyn trung ng nh hin nay l ph hp vi nguyn tc tp quyn x hi ch ngha v tp trung - dn ch. Nhng xc nh r cc mi quan h th vic quan trng nht l phi xc nh c th chc nng, nhim v, quyn hn ca mi cp chnh quyn, trong nn chng cn tng cng s ch ng v c lp cho mi cp v trnh s can thip thi qu ca trung ng.

III. Kt lun

Bt c mt s i mi no cng gp phi nhiu kh khn, tr ngi v c th phi tr gi nht nh. Vic i mi m hnh t chc chnh quyn a phng nc ta mun t c nhng thnh cng, kt qu nht nh, trc ht, chng ta nn trin khai p dng th im mt vi a phng, i din cho mi loi m hnh, t nghin cu tng kt kinh nghim tin ti trn mt din rng trong c n-c.

* B mn L lun - Hin php - Hnh chnh, Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni.

36

Ti liu tham kho

1. Nguyn ng Dung. M hnh b my hnh chnh nh nc a phng trn Th gii, Tp ch Nh nc v Php lut, s 1, 2000.

2. V c Hn, Lu Kim Thanh. T chc v hot ng ca b my chnh quyn thnh ph trc thuc trung ng, Nxb Thng k, Ha Bnh, 2000.

3. Nh Php lut. Hi tho v mi quan h gia Nh nc v chnh quyn a phng, tn quyn v phn quyn, 1998.

4. i hc Lut H Ni. Gio trnh Lut Hin php nc ngoi, Nxb Cng An Nhn dn, H Ni, 1999.

5. Nguyn Cu Vit. Tp bi ging Lut Hnh chnh so snh, 1999.

6. Nguyn Cu Vit. Nhn thc v nguyn tc tp quyn v vi kha cnh trong vn quan h gia lp php v hnh php nc ta hin nay, Tp ch Nh nc v php lut, s 2, nm 1997.

7. Jean-Pierre Cabestan. Nn hnh chnh Trung Quc sau thi Mao Trch ng, nhng ci cch ca k nguyn ng Tiu Bnh v nhng hn ch ca n (L administration chinoise aprs Mao. Les rformes de l re Deng-Xiaoping et leurs limites), Nxb CNRS ( Centre national de la Recherche Scientifique), 1992 (Ting Php)

8. Alain Delcamlp. Chnh quyn a phng cc nc Chu u (les institutions locales en Europe), Nxb Presses universitaires de France, 1990. (Ting Php)

1. TS. Nguyn S Dng. Mt s m hnh chnh quyn a phng c bn ca cc nc trn th gii. Tp ch nghin cu lp php. c san s 1, 2001.

2. Theo quan im ph bin hin nay trn th gii, nguyn tc tn quyn thc cht l mt hnh thc ca tp quyn nhng cp thp hn.

3. T T H, Nguyn Hu Tr. Ci cch hnh chnh a phng - L lun v thc tin, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1998, tr 178.

4. Dng Quang Tung. i mi m hnh t chc chnh quyn a phng nc ta p ng yu cu ci cch hnh chnh, Tp ch T chc nh nc, s 8, 2000, tr.28.

5. Trn Nho Thn. Mt s kin v i mi t chc v hot ng ca UBND x, Tp ch Nh nc v Php lut, s 9, 2000, tr.21.

6. Theo kin ca Tin s Nguyn Cu Vit.

37

ch chnh sch i vi cn b chnh quyn c s - Thc trng v gii php

Mc Minh Sn*

Tm tt: Cn b chnh quyn c s ngy cng t r vai tr quan trng trong h thng chnh quyn. Vic nh ra mt ch chnh sch ng n cho h s gip ch rt nhiu cho vic cng c chnh quyn c s. T phn tch cc thc trng hin nay, tc gi nu ra cc phng hng, gii php nhm hon thin ch , chnh sch ny.

Ch chnh sch l cng c quan trng thc y, to ng lc cho s pht trin. Ngc li, n cng c th km hm v cn tr s pht trin. Trong cng cuc xy dng i ng cn b chnh quyn c s, cn c h thng chnh sch ng, hp l khuyn khch tnh tch cc, pht huy tnh sng to, tinh thn trch nhim, yn tm vi cng vic ca h.

Nhng vn bn php lut v chnh sch i vi cn b chnh quyn c s

Ngh nh s 09/1998/N-CP ngy 23/01/1998 sa i, b sung Ngh nh s 50/CP ngy 26/7/1995 ca Chnh ph v ch sinh hot ph i vi cn b x, phng, th trn; Ngh nh s 58/1998/N-CP ca Chnh ph ngy 13/8/1998 v ch bo him y t; Ngh nh s 40/1999/N-CP ngy 23/6/1999 v Cng an x v Ngh nh s 46/2000/N-CP ngy 12/9/2000 v sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 35/CP ngy 12/6/1996 ca Chnh ph quy nh chi tit thc hin Php lnh dn qun t v

i tng cn b ng, chnh quyn, mt trn, on th c hng sinh hot ph

+ B th, Ph B th ng u;

+ Ch tch, Ph Ch tch Hi ng nhn dn;

+ Cc thnh vin U ban nhn dn;

+ Bn chc danh chuyn mn: a chnh, T php, Ti chnh-K ton, Vn phng U ban nhn dn v cc chc danh khc ca U ban nhn dn.

+ Ch tch Mt trn T quc v trng cc on th: Hi ph n, Hi nng dn, Hi cu chin binh, on thanh nin Cng sn H Ch Minh.

- Theo Ngh nh s 40/1999/N-CP, Cng an x gm Trng Cng an, Ph Trng cng an v cng an vin (mi thn, p, bn b tr mt ngi).

- Theo Ngh nh s 46/2000/N-CP, Ban Ch huy qun s x gm Ch huy trng (X i trng), Ph Ch huy trng (X i ph) v Chnh tr vin (do B th ng u kim nhim).

1. Ch , chnh sch

Ch sinh hot ph c quy nh c th i vi tng chc danh cn b ng, chnh quyn, Ch tch mt trn v trng cc on th cp x. Sinh hot ph c nhiu mc, tu vo tng chc danh.

38

Ngoi ra, cn b x c hng cc ch bo him x hi khc nhau; ch o to, bi dng, cng tc ph, khen thng theo quy nh ca Nh nc.

u im

Qua cc ngh nh ca Chnh ph v ch , chnh sch i vi i ng cn b cp c s ny, chng ta c th nhn thy nhng tch cc th hin trn cc mt sau y:

Th nht, mc sinh hot ph ca cn b x v mc tr cp hng thng i vi cn b x ngh vic theo Quyt nh 130/CP v Quyt nh 111/HBT trc y nay c iu chnh r rt, c s hp l hn. Ch sinh hot ph ca cn b x v tr cp hng thng c ngn sch nh nc m bo chi tr qua h thng kho bc, c bn khc phc c tnh trng "n ng" trin min din ra nhiu ni nh trc y. iu ny th hin s quan tm c gng rt ln ca Chnh ph.

Th hai, bn chc danh chuyn mn ca U ban nhn dn c quy nh tip tc khng nh mc tiu chuyn mn ho, n nh lu di i vi i ng cn b cp x. Mc tiu ny cng tip tc c khng nh qua nhng quy nh cht ch hn trong vic tuyn dng, qun l, s dng i ng cn b cp x v ch sinh hot ph ca h c vn dng theo ngch, bc lng ca cn b khu vc hnh chnh c cng trnh chuyn mn o to.

Th ba, c nhiu ch mi c quy nh nh: ch bo him x hi khi ngh vic, tnh thi gian tham gia bo him x hi t nm 1997 tr v trc; ch o to, bi dng, cng tc ph, khen th-ng, bo him y t. y l nhng ch m trc y cha tng c thc hin, to ra s ng vin ln i vi cn b x.

C th nhn thy r: Ngh nh s 09/1998/N-CP v Ngh nh s 58/1998/N-CP ca Chnh ph gii quyt tng i c bn v ch , chnh sch i vi cn b c s, l mt bc tin so vi trc y, to c s yn tm phn khi i vi i b phn cn b ang cng tc cp c s, khch l h chu kh rn luyn, hc tp, nng cao trnh , nng lc, phm cht.

Nhng bt cp

Tuy nhin, bn cnh nhng kt qu t c th ch , chnh sch i vi cn b chnh quyn c s cn nhng mu thun, cha ph hp vi thc tin v c th ca nc ta. Vic hoch nh ch , chnh sch i vi cn b cp c s thiu ng b, ton din nn cha th hin c s k tha, tnh kh thi khng cao, thiu s n nh, "cha gii quyt c mt cch nht qun, cng bng, c tnh c l, thng nht trong c nc v gia cc loi cn b" theo tinh thn ca Ngh quyt TW3 kho VIII, biu hin cc mt sau y:

Th nht, vic quy nh s lng cn b x ch tnh theo quy m dn s l cha thc s ph hp vi tnh hnh thc t. i vi nhng x qu t dn c (di 1000 dn) th quy nh s lng cn b l 17 ng-i l nhiu; cn vi x qu ng dn c (trn 3000 dn), c a hnh t nhin v tnh hnh kinh t- x hi phc tp th s lng cn b ti a l 25 ngi th li l qu t. T , pht sinh t tng mun chia tch n v hnh chnh gim nh cng vic, li c tng bin ch cn b.

Th hai, cp hnh chnh c s gm 3 loi hnh x, phng, th trn. Ba loi hnh ny c nhng khc bit cn bn trn cc lnh vc kinh t - x hi, vn ho, truyn thng, quan h dn c. Theo yu cu ci cch hnh chnh, th Ngh nh s 09/1998/N-CP cha th hin c s phn bit, khc nhau gia x v phng, th trn c v khi lng cng vic v nguyn tc qun l c ch chnh sch cn b vi tng m hnh qun l hnh chnh.

Th ba, v ch sinh hot ph, tuy c s iu chnh li mc sinh hot ph phn theo chc v, chc danh cng tc, nhng cha t c tng quan thch ng v quyn li, vai tr, trch nhim gia

39

cc cn b trong cng x, phng, th trn cng nh tng quan thch ng gia cp x vi cp huyn. Qua kho st v iu tra cn b x, phng, th trn, c nhiu kin cho rng mc sinh hot ph ca trng cc on th nhn dn bng mc Ph Ch tch Hi ng nhn dn, Ph Ch tch U ban nhn dn l cha st thc t. Mc sinh hot ph c quy nh i vi cn b chuyn mn khng c bng cp o to nh hin nay l qu thp so vi cng vic v trch nhim ca h phi m nhn hng ngy, so vi cc cn b x khc l qu thit thi.

Th t, mc sinh hot ph i vi cn b x nhn chung cn thp. Chng ti cho rng, nu quy nh mc sinh hot ph cho i ng cn b ny theo h s (nh cn b, cng chc nh nc) th s thun ti