ARAŞTIRMA-İNCELEME

Hazrlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İzgöer

Müşir Hüseyin Kdwai

Osmanl’nn Son DostlarHint Alt Ktasnda Türk İmaj

Bu PDF dokümanı, kitabın bir kısmını içermektedir. DBY okurları için özel olarak oluşturulmuştur.

ARAŞTIRMA-İNCELEME

İçindekiler

Ksaltmalar.....................................................................................................x

Önsöz ............................................................................................................. xi

Giriş ................................................................................................................. 1

Birinci Kitap İslâm’a Çekilen Klç

Yahut Alemdarân- İslâm’ MüdafaaGiriş ............................................................................................................... 21

I. Osmanl Delegasyonunun Hangi Şartlar Altnda Oluştuğu ve Muhtrasnn İncelenmesi ....................................... 29

II. Cevabî Muhtra’nn Manas ve İngiltere’nin Sorumluluğu ... 33

III. “Osmanl Devleti’nin İtilâf Devletleri İle Savaşmas İçin Sebep Yoktur” Demek Doğru Değildir ...................................... 37

IV. Osmanllarn Savaş Merhametsizce İdare Ettikleri Suçlamas da Hakszdr ................................................................... 41

V. Osmanllarn İdarî Kabiliyetsizlikleri Tarih ve Diğer Milletlere Kyasla İspat Edilemez ................................................ 51

VI. Osmanllarn Yalnzca Tahrip Edici Olduklar Suçlamas Aslszdr. Osmanllar, Kendilerine Bağl Milletleri Yüceltememişse Başkalar da Bunu Başaramamşlardr ..........63

VII. Osmanllarn Yeni ve Muhteşem Medeniyet Eserleri İnkâr Edilmektedir ........................................................................... 71

© DÜN BUGÜN YARIN YAYINLARI, 2015

DBY: 19Araştrma-İnceleme: 6

ISBN: 978-605-4635-14-6Sertifika No: 18188

Birinci Bask: İstanbul, Aralk 2015

Yazar:Müşir Hüseyin Kdwai

Hazrlayan:Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İzgöer

Yayn Yönetmeni:İrfan Güngörür

Editör:Fatih Kahya

Sayfa Düzeni:DBY Ajans

Kapak Tasarm:Sercan Arslan

Bask/Cilt:Şenyldz Yay. Matbaaclk Ltd. Şti. Gümüşsuyu Cad. Işk Sanayi Sitesi No: 19/102 Topkap / İstanbul Tel: +90 212 483 47 91 Sertifika No: 11964

KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI / Library Cataloging-in-Publication Data (CIP) Müşir Hüseyin Kıdwai, Osmanlı’nın Son Dostları (Hint Alt Kıtasında Türk İmajı)Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Zeki İzgöerISBN: 978-605-4635-14-6 Ebat: 15,0 x 21,0 cm xiv+386= 400 s. 1- Osmanlılar 2- Hint Müslümanları 3- Hilâfet 4- Filistin 5- Ermeni Meselesi

Osm

anl’

nn

Son

Dost

lar

Hint

Alt

Kta

snd

a Tü

rk İm

aj

DÜN BUGÜN YARIN YAYINLARIAnkara Caddesi, Ünal Han No: 21/4 Cağaloğlu, Eminönü - Fatih / İstanbulTel. - Faks: +90 212 526 98 06 www.dby.com.tr • dby@dby.com.tr

Üçüncü KitapHristiyanlk ve Cemiyet-i Akvâm .......................................................223

Dördüncü Kitapİslâm ve Sosyalizm ...................................................................................235

Beşinci KitapMucize-i Muhammediye ........................................................................251

Altnc KitapMüslümanlkta Kadn .............................................................................271

Bibliyografya .............................................................................................315

EklerEk-I: Şeyh Müşir Hüseyin Kdwai .......................................................323

Ek-II: Hüddâmü’l-Kâbe Cemiyeti’nin Önemli Bir Muhtras .....325

Ek-III: İstanbul’a İkinci Seyahatim .....................................................327

Ek-IV: Büyük İslâm İmparatorluğu’nun Kurulmas Lüzumu .........331

Ek-V: Times Gazetesi Yaz İşleri Müdürü’ne ......................................333

Belgeler .......................................................................................................333

Dizin ............................................................................................................365

VIII. Galiplerin Mağluplara İstedikleri Gibi Muamele Etmeleri Konusunun Araştrlmas .......................................... 75

IX. Cihat Fetvas ................................................................................... 77

X. İslâm’a Yöneltilen Taassup İftiras Kesin Olarak Çürütülmüştür ................................................................................ 87

XI. Dinî Esas Osmanl Devleti’nin Devam İçin Tek Esas Değildir ............................................................................................ 93

XII. Amerika ve Fransa’nn Osmanl Devleti’ne Karş Takndğ Düşmanca Tavrlar Açklamak Mümkün Değildir ..........................................................................................103

XIII. Müslümanlar Osmanllarla Gerçekten İftihar Ederler .....111

XIV. Cevabî Muhtra’nn Son Ksmlarnda Bulunan Baz İftiralarn Reddi ...........................................................................117

XV. Son Söz ..........................................................................................121

XVI. Hindistan’da Muhteşem Bir Gösteri .....................................123

XVII. İslâm Halifesi İçin Dua Günü .................................................125

İkinci Kitap Türkiye İslâm İmparatorluğu’nun İstikbali

Çevirenin Önsözü ....................................................................................135Önsöz ..........................................................................................................137Giriş .............................................................................................................139

I. Türkiye Merkezî Devletlerle Niçin Birleşti? ........................147II. Osmanllar Nasl Savaştlar? .....................................................155

III. Osmanllarn Suçu .......................................................................161IV. Osmanllara Frsat Verilmelidir ...............................................167V. İslâmiyet ve Türkler ....................................................................171

VI. Osmanl Devleti Hakknda İleri Sürülen Hak ve Adalet Talepleri Nelerdir? ........................................................177

VII. İngiltere ve Osmanl Devleti ....................................................183VIII. Hint Müslümanlarnn Hilâfetle Olan Münasebetleri .......187

Ekler ............................................................................................................197

xi

Önsöz

Hindistan Müslümanlarnn önde gelen şahsiyetlerinden biri olan Müşir Hüseyin Kdwai (1878-1937), ülkemizde genç neslimizin ya-kndan tandğ bir şahsiyet değil. Ülkesinin coğrafî konumu ve men-sup olduğu milliyeti bakmndan bizden uzak, ama taşdğ inanç ve değerler yönünden bizden biri, yani kardeş. Kendisi çok yönlü kim-liğiyle tannyor: Hukukçu, delege, siyasetçi, yazar, hatip, dernek ve cemiyetlerde sekreter...

Osmanl Devleti’nin XIX ve XX. yüzyla ait meseleleriyle yakn-dan ilgilenen Kdwai, çocukluğundan beri Osmanl aşk ve sevgisiyle yaşamş birisidir. Hayatnn büyük bir bölümünü bu alana ayrmştr. Bu sahada yaptğ siyasî ve diplomatik faaliyetleri her türlü takdirin üstündedir. Kaleme aldğ eserlerinin çoğunda Osmanl Devleti’nin gelecekte hangi esaslar üzerinde kurulmas gerektiğine dair “tedbir-ler” ve “teklifler” ileri sürerek Osmanllar ile İngilizleri birbirine ya-knlaştrmak için büyük çabalar harcamştr.

Kendi ifadesine göre, Mutlakyet (1906) ve Meşrutiyet (1910) devirlerinde İstanbul’a iki kez gelmiştir. Dönemin devlet adamlar ve aydnlaryla scak temas kuran müellifin başta Beyânülhak, Sebi-lürreşad ve Srât- Müstakim mecmualarnda yaynlanan birçok ma-kale ve eserlerinin çevirileri var. Yazlarnn çoğunda Bat’y ikna

Ksaltmalar

ABD Amerika Birleşik Devletleria.g.e. Ad geçen esera.g.m. Ad geçen makalea.g.md. Ad geçen madde(a.s.) AleyhisselâmBkz. BaknzBOA Başbakanlk Osmanl Arşivic. Cilt(c.c.) Celle celâluhûÇev: ÇevirenDİA Türkiye Diyanet Vakf İslâm AnsiklopedisiDr. DoktorHaz: Hazrlayan/HazrlayanlarHz. Hazret-iİSAM İslâm Araştrmalar MerkeziİÜ. İstanbul Üniversitesikm. KilometreMS Milâttan sonrano: NumaraOTAM Ankara Üniversitesi Osmanl Tarihi Araştrma ve

Uygulama Merkezi DergisiProf. Profesör(r.a.) Radyallahu anhs. Sayfa(s.a.v.) Sallallahu aleyhi ve sellemŞİA Şamil İslâm AnsiklopedisiTBMM Türkiye Büyük Millet MeclisiTTK Türk Tarih Kurumuvb. ve benzeri

| Önsöz |

xiii

ilgili arşiv belgelerinden de ksmen istifade edilmiştir. Ayrca eser baz fotoğraflarla zenginleştirilmiştir.

Elinizdeki eser, Hindistan Müslümanlarnn Osmanllara duy-duklar derin sevgi ve scak alâkann açk bir göstergesidir. Kitapta yer alan görüş ve düşünceler, Kdwai’nin şahsnda tüm Hindistan Müslümanlarnn Batl emperyalist güçlere, özellikle de sömürge-leri altnda bulunduklar İngiltere’ye karş Osmanllar lehindeki or-tak duyarllklarn yanstmaktadr.

Hindistan Müslümanlar, bizimle paylaştklar ortak inanç ve kültür ekseninde hep şu gerçeği dile getirmişlerdir:

“Biz, ayn idealleri ve duygular sizinle paylaşyoruz. Biz de sizin-leyiz, sizin yannzdayz, sizinle beraberiz, sizinle kardeşiz. Sizin skn-tlarnz bizim skntlarmz, sizin sevinçleriniz bizim sevinçlerimiz” demişlerdir1. Deyim yerinde ise “Biz de Osmanlyz” demişlerdir.

Uzakdoğu’dan, binlerce kilometre uzaklktan gelen bu sesin Os-manl ülkesinde bulduğu yank oldukça etkili olmuştur. Kt kanaat yaplan maddî-manevî yardmlar, Batl çevrelerde yürütülen diplo-matik faaliyet ve temaslar, kurulan saysz dernek ve cemiyet hep bu gayeye hizmet etmiştir. “Bizler, ayn dinin, ayn inancn mensuplar-yz. Aramzdaki fark, sadece snrlar ve birbirimize olan uzaklktan başka bir şey değildir. Bizler, sizleri seviyoruz” demişlerdir.

Böyle bir paylaşmn, Osmanlnn en “skntl” bir döneminde, savaş gibi olağanüstü şartlarn hüküm sürdüğü bir devirde dile ge-tirilmesi oldukça anlamldr. Dostunun zor zamannda yannda ol-mak... Bu güzel davranş, herkesin yapabileceği bir fedakârlk ör-neği değildir.

Osmanllar ile Hint Müslümanlar arasnda değişmeyen tek husus, söz konusu halkn Osmanllara karş duyduklar sevgi, hür-met ve bağllklardr. Bu bağllklar o derece güçlüdür ki, hiçbir olay bunu sarsamamştr. Görülen odur ki, bu manevî miras bugün

1 S. M. Tevfik, “Hind Müslümanlarndaki İntibâhn Te’sîrât”, Sebilürreşad, c. XI, adet 276, Dersaadet 1329, s. 204.

| Osmanl’nn Son Dostlar |

xii

edebilme endişeleri hâkim. Onun özellikle bu yüzyllarda Bat’da skça konuşulup tartşlan konulara İslâmî bakş açsyla açklk ge-tirmeye çalştğ ve bu yönde mesai harcadğ açkça görülmektedir. “Cemiyet-i Akvam”, “kadn haklar”, “sosyalizm”, “demokrasi”, “hilâfet”, “Hristiyanlk” ile ilgili görüş ve düşünceleri bunlardan sadece bir bölümüdür.

Kdwai’nin daha önce de İslâm’a Çekilen Klç yahut Alemdârân- İslâm’ Müdafaa adyla Osmanlca olarak neşredilen eseri, taraf-mzdan Paris Sulh Konferans ve Osmanl’nn Çöküşü adyla Nehir Yaynlar’nn Hatralarla Yakn Tarih dizisi arasnda 1992 ylnda yaymlanmşt. Bu eser, hatrlanacağ üzere ana hatlaryla 18 Ocak 1919’da akdedilen Paris Barş Konferans karar ve uygulamalarn içine almakta ve Hindistan Müslümanlarnn Osmanl Hilâfeti ve ge-leceğiyle ilgili duyarllk ve endişelerini dile getirmekte idi. Bu ese-rinde, Bat’nn ancak “klc”a hürmet ettiği tezini savunan yazar, Osmanl’y yarglama rolünü üstlenen bu konferans önünde adeta bir hukuk müdafii gibidir.

Esere duyulan yakn alâka ve ilgi bizi, hem eserin yeniden göz-den geçirilerek tekrar basmna hem de yazarn diğer eserlerinin ya-ymna teşvik etmiştir.

Elinizdeki kitap, Kdwai’nin birbirinden bağmsz alt eserinden meydana gelmektedir. Bunlar srasyla;

1- İslâm’a Çekilen Klç yahut Alemdârân- İslâm’ Müdâfaa,

2- Türkiye İslâm İmparatorluğu’nun İstikbali,

3- Hristiyanlk ve Cemiyet-i Akvâm,

4- İslâm ve Sosyalizm,

5- Müslümanlkta Kadn ve

6- Mucize-i Muhammediye’dir.

Kitapta ayrca ek olarak Sebilürreşad ve Srât- Müstakim mecmu-alarndan iktibas ettiğimiz Kdwai’nin ksa bir biyografisi, İstanbul’a yaptğ seyahati ve mensup olduğu Hüddâmü’l-Kâbe Cemiyeti’nin önemli bir muhtrasna yer verilmiştir. Bunlara ilâve olarak kendisiyle

Birinci Kitap

İslâm’a Çekilen Kılıç Yahut

Alemdarân-ı İslâm’ı Müdafaa

(The Sword Against Islâm or a Defence of Islâms Standard Bearers )

| Osmanl’nn Son Dostlar |

xiv

de devam etmektedir. Geçmişte, gerek Türk halk ve gerekse Hin-distan Müslüman halk, Batl sömürgeci güçlere karş birlik ve da-yanşma içinde beraberce mücadele etmenin güzel örneklerini ver-mişlerdir. Ayn dayanşma ve beraberliğin günümüzde de devam en büyük temennimizdir.

Biz, Kdwai’yi ve onun şahsnda tüm Hindistanl (bugün itiba-ryla Pakistanl) kardeşlerimizi kendimizden biri olarak görüyoruz. Amacmz, iki kardeş halk arasnda kurulan dostluk köprülerini daha da geliştirmektir. Ayrca, bu dönemle ilgili olarak yaplacak her türlü çalşmann, Bat’y daha iyi tanma ve anlama yolunda ses getireceği kanaatindeyiz. Buna ilâveten, böylesine çok yönlü bir şahsiyetin ha-yat ile eserlerinin tannp bilinmesinin kültür hayatmzda önemli bir boşluğu dolduracağ inancndayz.

Bu vesileyle, eserin yayna hazrlanmas srasnda yardm ve desteklerini gördüğüm eşim ve çocuklarma müteşekkirim. Ayrca böyle bir eserin yeniden basm-yaymn üstlenen Dün Bugün Ya-rn Yaynlar’na da teşekkür ediyor, kitabn ilim ve kültür hayatmza faydal olmasn diliyorum.

Ahmet Zeki İZGÖER Başakşehir 2015

21

Giriş

Hayatmn en önemli bölümünü Osmanl İslâm Devleti ’ne ait mese-leleri araştrmaya ayrmam ve gerek Avrupa gerekse Asya milletle-ri yle hükümetlerinin kuruluş ve durumlarn yakndan bilmem sebe-biyle Sadrazam Damat Ferit Paşa ’nn başkanlğ altndaki Osmanl delegasyonu tarafndan Paris Barş Konferans ’nn Onlar Konseyi ’ne takdim edilen “Muhtra”ya verilen cevab incelemeye başlyorum.

Osmanllar , İslâm dini nin bayraktardr. Yüzyllardr bu şerefli mevkii kazanmş bulunuyorlar. Avrupa , Amerika ve hatta bütün Hristiyanlk dünyas nn klc onlarn yani “Müslümanlğn ” üze-rine çekilmiştir. Onlar Konseyi ’nin cevab Osmanl İslâm İdaresi ’ni lekelemeyi amaçlyor. Aslnda ben bir Türk değilim. Fakat Türkleri ve idarelerini bilirim. Başka milletlerin idarelerini de gördüm. Bu-nunla birlikte Onlar Konseyi ’nin cevabn, hem şahsî tecrübelerim hem de tarihî delillerle inceleyeceğim. Bizzat Müslüman olmam se-bebiyle Osmanllar n müesseselerini, medeniyet ve kültürünü daha iyi anlamak ve başka milletlerinki ile mukayese edebilmek mevki-inde bulunuyorum. Onlar Konseyi’nin bu tenkitlerime önem ve-receği ümit ve inancndaym. Bilirim ki, materyalist Avrupa ancak “klc”a hürmet eder. Ancak “kuvvet”, onun gurur hastalğn şifaya kavuşturabilir. Fakat Osmanllara yüklenmeye çalşlan haksz teca-vüzler, tarih ve insanlk huzurunda mutlaka müdafaa edilmeli ve on-lar hakkndaki gerçekler açkça söylenmelidir. İşte ben, onlarn din kardeşi olmam hasebiyle bu vazifeyi yerine getiriyorum. Gerçi çok iyi bir dava vekili değilim. Fakat doğru bir dava, çok iyi dava vekil-lerine de o kadar muhtaç değildir. Ben Allah’n huzurunda eminim ki, Osmanllar büyük hakszlklara uğradlar. Bu sebeple onlar sa-vunmak dinî ve vicdanî bir görevdir, kesinlikle avukatlk değildir.

| Müşir Hüseyin Kdwai |

26

Dinler ve milletler arasndaki yaknlk sebebiyle Müslümanlar bu topraklarda, kendilerine Allah tarafndan verilen bu görevi yani Doğu -Bat arasndaki arabuluculuk vazifesini yerine getirmelidirler. En çağdaş ve en hoşgörülü müessese Müslümanlk ’tr. Braknz, Os-manl İmparatorluğu gerçek anlamda İslâmî bir şekilde teşekkül et-sin. Bir de onun barş içinde bulunmasn sağlaynz. Dünyann bu-günkü şartlar çerçevesinde bile Osmanllar n Ortaçağ’da Araplarn Endülüs’te yaptğ slahat yapacağnda hiç şüphe yoktur.

Avrupa’nn maddiyatçlğ burada her bakmdan korkunç dere-cede sarsntlar meydana getirmektedir. Müslümanlar, ancak İslâm ’n maddiyatçlğ kontrol ederek, onu “hile”den uzak bir “hayr”a dö-nüştüreceğine inanrlar. Hristiyanlar bu inanca katlmyorlarsa hiç olmazsa bugünkü problemlere bir takm rkî ve dinî problemler ilâve etmekten kaçnsnlar. Osmanl Devleti ’nin parçalanmas mev-cut problemlere birçok şeyler ilâve edecektir. Niçin bunlardan ka-çnlmyor?

Osmanl Devleti meselesi nin çözümünde Sayn Lloyd George’un yukarda iktibas ettiğimiz sözünden anlaşldğ üzere dinî taassup bile hâkim olacaksa o halde dünya barş geçici olacaktr. Onun varlğn canl bir şekilde ayakta tutmak için İslâm ’n askerî gücü silâha sa-rlacaktr. Meydana yeni ittihatlar, ittifaklar ve cemiyetler çkacak-tr. Dinî haberleşme yeniden canlanacak ve bütün dünya Ortaçağ barbarlğna dönecektir. Hindistan Müslümanlar birkaç sene önce hemen hepsi muhafazakâr olduklar halde şimdi hep birden, daha önce knadklar aşrlklara düştüler.

Asya ve Afrika yaşamak için savaş gücüne sahip olma gerekliliğini Avrupa ’dan öğrendi. Avrupa; Hindistan , İran ve Çin ’in o muhteşem medeniyetine sayg duymaktan kaçnd. Fakat Japonya ’ya hürmet etti. Niçin? Çünkü Japonya klc kullanabildiğini gösterdi. Avrupa , aley-hinde düzenlenen ittifaklarn karşsnda yenilene kadar Osmanl ’ya da hürmet etti. Bugün Doğu milletleri anlad ki, Avrupa ’nn hürme-tine lâyk olmak için ona karş ordular hazrlamay bilmeli, kimya ve

| Müşir Hüseyin Kdwai |

22

Avrupa ve Amerika ’da Osmanllar aleyhine yaplan sübjektif pro-pagandalarn ne kadar korkunç sonuçlar ortaya çkardğn tama-men biliyorum.

Bu propagandalar, örfî ve dinî taassuplar öyle bir şekilde kö-rükledi ki, Amerika ’da oturan bir dostum gönderdiği bir mektu-bunda, beş sene içinde Amerika’da İslâm ’ hakkyla anlayan ve Müs-lümanlk hakknda övücü tek kelime söyleyen bir Amerikal ya bile rastlamadğn söylüyor. İngiliz Hükümeti ve halk dahi Müslüman-lğn, genelde dünyann ve özel olarak da İngiltere ’nin siyasetinde canl bir rol oynadğn unuttular. Bugün Bat dünyas na, Osmanl-larn cani olmaktan çok, aleyhlerinde korkunç cinayetler işlendiğini ispat etmek hemen hemen imkânszdr.

Böyle bir çevre içinde Osmanl Devleti ’nin hayatna son ver-mek gerektiğini, çünkü o yaşadkça Hristiyanlarn esaret altnda ka-lacaklarn ilan etmek hiç de hayrete sebep olmuyor! Kendine has özellikleriyle muhteşem bir maziye sahip bulunan, özellikle Fransa ve İngiltere gibi devletleri kendisine hayran brakan, dünya nüfusu-nun 1/3’ünü meydana getiren ve “Müslümanlarn vahdet merkezi” olan bir devleti ykmak hiç kuşkusuz adaletsizliktir. Fakat Hristiyan Avrupa , Hristiyanlar kurtarmak düşüncesiyle kendini tatmine de-vam ettikçe başka hiçbir şeye önem vermez.

Ben iddia ediyorum ki; siyaset, hak ve adalet dairesinde Hris-tiyan siyasetçilerin Hristiyanlara sağlamak istedikleri emniyet ve ge-lişme, Osmanl Devleti ’ni bölmeden de sağlanabilir.

İngiliz basnnda Osmanl Devleti ’nin gelecekte nasl teşekkül etmesi lâzm geldiği hakknda şu fikri ileri sürmüştüm. Bana göre bu fikir Hristiyan hükümet adamlarnn emellerini tatmine elveriş-lidir. Yeter ki, gözleri kör bir taassupla kapanmamş olsun.

Doğu Trakya ve Bat Trakya , İzmir de dahil olduğu halde bü-tün Anadolu , müttefik bir Osmanl İmparatorluğu ’nun ana hükü-metini meydana getirecektir.

Bu hükümetin payitaht İstanbul ’dur ve halife burada ikamet eder.

29

I

Osmanl Delegasyonunun Hangi Şartlar Altnda Oluştuğu

ve Muhtrasnn İncelenmesi

Paris Barş Konferans ’nn cevabn geniş bir şekilde incelemeye baş-lamadan önce Osmanl delegasyonunun ne gibi şartlar altnda te-şekkül ettiğini araştrmak ve bu heyetin takdim ettiği muhtray ana-liz etmek istiyorum:

VI. Sultan Mehmet Han ’n Osmanl tahtna çkşlarndan sonra barş için teşebbüslere başlanlmşt. Ksa zaman zarfnda vükelâ deği-şikliği olmuş ve şerefli bir sulh imzalamak için General Townshend’e yaklaşlmşt. Boğazlar açlmş ve Mondros Mütarekesi imzalanmşt. Türkiye aleyhinde savaşa katlmayan Yunanistan ’n bu mütarekeye de katlmadğ unutulmamaldr. Ancak Yunan savaş gemilerinin de dahil olduğu İtilâf Devletleri donanmalar Marmara denizi nde zaferi kutlamşlard. İtilâf askerleri de İstanbul sokaklar nda dolaşyorlard. Askerî komutanlar ve yüksek komiserler tayin edilmişti. Osmanl Hükümeti ’ne ait olan birçok yap ve kuruluşlar İtilâf Hükümetleri kontrolleri altna aldlar. Demiryollar onlara geçti. Korkunç bir basn sansürü onlarn emirlerine tâbi idi. Türkiye ’nin eski nâzrlarndan bir-çoğu can korkusuyla gizlenmiş veya evlerinden ve vatanlarndan sür-gün edilmişlerdi. En korkunç cinayetler onlara yükleniyordu. Zaten savaşn ilanndan birkaç ay sonra Çarlk Rusya s , o zamanlar Osmanl nâzrlar aleyhinde “Ermeniler hakknda işlenen facialar” dolaysyla tek tarafl propagandaya başlamşt. Bütün Avrupa ve Amerika , yaşa-nan olaylardan zerre kadar haberleri olmadklar halde bunlar dinle-mişti. Oysa bizzat Ermeniler in Müslüman Kürtler hakknda işledikleri cinayetlere dair bir söz söylenmiyordu. Osmanl devlet adamlar nn

| İslâm’a Çekilen Klç Yahut Alemdarân- İslâm’ Müdafaa |

27

mekanik ilimlerinde ilerlemeli, mekanik gazlar yapmay öğrenmeli, uzun menzilli toplar, bombal uçaklar icat etmeli.

Avrupallar bile kabul ederler ki, Asyallar akl kuvvetinden mah-rum değildirler. Bununla beraber Avrupa’ya karş savaş araç ve ge-reçleri hazrlamalar çok uzak bir zaman almayacaktr. Ksa bir süre sonra iki dünya, yani Doğu ile Bat kanl ve ölümlü bir savaş ala-nnda karş karşya geleceklerdir. Acaba bundan niçin kaçnlmyor? Tekrar söylüyorum: Dünya çeşitli rk, din ve medeniyetleri yan yana ve birbirine karş yardmlaşma hissiyle dolu, yekdiğerinin toprağn ele geçirmek ve mülk edinmek ihtirasndan uzak olduğu halde ya-şatacak derecede ilerledi. Yaşa ve başkas da yaşasn!

Müşir Hüseyin Kdwai 15 Ağustos 1919, Londra

Not: Bu küçük kitap özellikle Bat ’da yaynlanmak üzere ka-leme alnmştr. İslâm ’a klç çeken Doğu değil, Bat’dr. Osmanl-lar Doğu’da savunmaya hiç gerek yoktur. Osmanl Doğu’da sald-rya uğramaktan uzaktr. O, daima sayg ve takdire lâyktr.

365

Dizin

AAbbas Ali Bey 193Abbasi; –halifesi 173; –hanedan

204Abdülaziz (Hint Müslümanlar lider-

lerinden) 193Abdülaziz, Şah (Hindistan ulemasn-

dan) 203Abdülbari Efendi, Mevlâna (Hindis-

tan ulemasndan) 84Abdülhak Hâmid Bey/Beyefendi

(Londra Büyükelçiliği Müsteşar) 345, 348, 349, 350

Abdülhak Muhdes-i Dihlevî, Şeyh (Hindistan ulemasndan) 203

Abdülhamid II (Osmanl Sultan) 57, 67, 148, 168, 338

Abdülkadir Efendi, Lahorlu Şeyh (Mahzen Gazetesi İmtiyaz Sahibi ve Yazar) 334, 335, 337, 357

Abdülkadir-i Geylanî, Şeyh (Kâdiriye tarikatnn kurucusu) 212

Adalar 108; –Denizi 107, 192, 200Adana 78, 99, 110Adem, Hz. 271, 272, 275admiral 96

Afgan/Afganlar 144, 364; –büyükel-çisi 364; –emiri 348

Afganistan 112, 141, 149, 195, 364aforoz 198Afrika 46, 63, 64, 71, 79, 94, 98, 130,

204; –çölleri 204; –milletleri 223; –Müslümanlar 63, 130

Afrikal/Afrikallar 173, 242, 254Ağa Han (Hint Müslümanlar lider-

lerinden) 86, 114, 188, 189, 190, 193, 331, 364

Ahd-i Cedid 295Ahmet Rza Bey (Mebuslar Meclisi

Başkan) 329Aişe, Hz. 301Akdeniz 32, 42, 331Ali Asgar Efendi (Hintli) 327Aligarh Üniversitesi öğrencileri 188Ali, Hz. (Dördüncü İslâm Halifesi)

211, 265Ali Şah 258Allenby (İngiliz Generali) 24Alman/Almanlar 38, 44, 78, 85, 89,

149, 153, 155, 156, 180, 181, 224, 331; –Afrikas 163; –bayrağ 37; –fi-lozofu 288; –generali 75; –Hükü-

| Müşir Hüseyin Kdwai |

30

büyüklerinden birçoğu, divan- harpler de yarglanyordu. Nitekim biri de yarglanmşt. Ayrca bir adm daha ileri atlarak yetmişten fazla Osmanl devlet adam , hatta aralarnda daha önce sadrazamlk yap-mş olan Prens Said Halim Paşa da olduğu halde hiçbiri mahkeme tarafndan yarglanmadan Osmanl Devleti ’nin dşna çkarldlar. İtti-hat ve Terakki Cemiyeti ’ne mensup herkes tutukland. Avrupa basn , Osmanl İmparatorluğu ’nun artk yaşamamas gerektiğini ileri sürü-yordu. Yunanistan’n isteği üzerine kurulan bir komisyonun da ayn sonuca vardğ söyleniyordu. Birçok ülkelerde İstanbul ’daki Ayasofya Camii ’ni tekrar kiliseye çevirmek için tahriklerde bulunuldu. Sanki bü-tün bu hareketler dehşet ve korku verecek derecede yeterli değilmiş gibi bir de İzmir ’e bir İtilâf donanmas gönderilmişti. O İzmir ki, bü-tün savaş boyunca hep sükûnet içinde yaşamşt.

Osmanllar aciz braklmş ve Yunanllara bütün İzmir sanca-ğ n işgal etmek için her türlü yardmda bulunulmuştu. Hem de bü-tün İtilâf Devletleri genelkurmaylar nn gözleri önünde. Bu durum Müslümanlarn Yunanllar tarafndan katledilmelerinden başka bir şeye yol açmayacak derecede açk olan bir davranşt. İşte Osmanl delegasyonu bu şartlar altnda Paris ’e davet edilmiş ve hemen ar-kasndan da “davalarn izah etmek için kendi arzularyla geldik-leri” açklanmşt.

Tarihlerinde şanl sayfalar bulunduran bir devletin hükümet baş-kan tarafndan takdim edilen muhtra, siyasî bir vesika olmak iti-baryla maalesef oldukça yetersizdir. Çünkü bu muhtra, Avrupa ’da diplomatlarn en büyük meziyeti saylan siyasî entrikalardan kesin olarak uzaktr. Muhtrada kullanlan diplomatik dilde de başar elde edilememiştir. Bununla beraber bu vesika Osmanl ’nn, maddiyatç Avrupa ’nn takdir edemeyeceği, fakat büyüklüğünü de inkâr edeme-yeceği birçok gerçeği ihtiva etmektedir. Vesika, Osmanllarn doğru-luk, açk sözlülük, dindarlk ve suçsuzluklarn ispat etmektedir. Bü-yük bir beceriyle hazrlanan ve her türlü suçlamadan uzak bir şekilde ortaya konulan bir belge gibi, Osmanllarn İngiltere ve Fransa ’ya karş köklü bir düşmanlklarnn olmadğ, fakat “İstanbul hakknda öteden beri Rusya ’nn beslediği kötü emeller Osmanl milleti ne ya-kn gelecekte bir tehlike gibi ustaca gösterilmekle millî bağmszlk

367

197, 198, 199, 201, 204, 214, 219, 223, 227, 231, 257, 268, 294, 295, 298, 301, 304, 328, 330, 331; –basn 30, 128; –devleti/devletleri 33, 55, 76, 89, 98, 101, 104, 161, 194, 231, 254; –devletler topluluğu 77; –dip-lomatlar 31; –düvel-i muazzamas 177; –halk 116, 162, 184; –Hris-tiyanlar 53, 63, 130, 356; –hükü-met adamlar 139; –hükümetleri 198; –kamuoyu 114, 135, 167; –k-tas 161; –kolonileri 210; –mede-niyeti 104, 304; –milletleri 21, 34, 46, 152, 191, 219, 324; –politikac-lar 197; –siyasetçileri 114; –tarihi 254; –tecrübeleri 114; –ticareti 255; –topraklar 104

Avrupal/Avrupallar 27, 42, 45, 48, 57, 66, 67, 80, 81, 95, 100, 101, 114, 116, 155, 162, 163, 164, 173, 184, 226, 227, 231, 267, 292, 294; –bü-yük devletler 167; –dalkavuklar 201; –devlet adamlar 204; –dev-letler 60, 128; –din adamlar 231; –düşünürler 96; –hükümet adam 225; –milletler 100, 199; –papaz-lar 294; –sermayedarlar 163; –si-yaset adamlar 31, 32, 94, 119; –si-yasetçiler 55, 100; –tüccarlar 163; –yazar 268

Avustralya 46, 171, 265Avusturya 68, 79, 105, 130, 149, 152,

168Ayan Meclisi 71Ayasofya 141; –Camii 30, 79Aydn 50, 108; –vilâyeti 108Aynaroz 198Azerbaycan serhatleri 192aznlklar 332Aziz-i Msrî, bkz. Aziz Ali Bey

BBâbâli 58, 89, 111, 150, 199, 200Bağdat 71, 118, 203, 212; –çarşs

242; –şehri 212Bain, Watson (İngiliz siyasetçi) 49Baki Billah, Hoca (Delhi ulemasn-

dan) 203Bakü 76, 159Balfour (İngiliz siyasetçi) 48, 211Balkan/Balkanlar 40, 56, 68, 98, 99,

101, 152, 331; –devletleri 199; –he-zimeti 38; –hükümetleri 38, 40, 76, 99; –ittihad 150; –küçük hükümet-leri 168; –mezalimi 152; –milleti/milletleri 148, 155, 163; –prenslik-leri 181; –Savaş/Savaşlar 37, 53, 112, 149, 152, 155, 165, 188, 189; –ülkeleri 140

Balkanl 229Baltk; –eyaletleri 180; –vilâyetleri

181Barabanki sayfiye kasabas (Hindis-

tan’da Gaida şehrinde) 361Barbar Avrupallar 267barbarlk 268Barthélémy Saint Hilaire (Fransz filo-

zof ve siyaset adam) 57, 263Bartholomew geceleri 198basn; dünyas 69; basn –kanunu/ka-

nunlar 29, 59, 67, 189Basra 118, 239, 256; –valisi 329Bat 25, 26, 27; –Asya 57; –Avrupa

Hristiyanlar 63; –diplomasisi 72; –dünyas 22, 291; –kadnlar 306; –medeniyeti 85, 95, 299; –millet-leri 306; –Trakya 22, 35, 91, 102, 332; –ülkeleri 303, 306; –yaylma-clğ 102

366

meti/hükümetleri 44, 102; –kuvvet-leri 180; –ordusu 89; –saldrs 149; –tehlikesi 148; –vapuru 37

Almanya 35, 44, 75, 77, 78, 79, 105, 128, 130, 148, 149, 152, 158, 187, 197, 198, 216, 331; –Hükümeti 332; –imparatoru 305, 343

Alsace-Lorraine 179; –eyaletleri 178

Amerika/Amerika Birleşik Devletleri 21, 22, 29, 35, 99, 103, 104, 105, 106, 109, 139, 140, 178, 179, 184, 227, 265, 311; –idaresi 210; –cumhur-başkan 139, 192; –delegeleri 104, 111; –dretnotu 153; –eyaletleri 102; –Hükümeti 332

Amerikal/Amerikallar 22, 105, 107, 111; –bilim adam 323; –siyaset adamlar 94

Anadolu 22, 35, 36, 50, 54, 68, 76, 79, 97, 102, 105, 106, 108, 109, 110, 119, 158, 200, 201, 332; –nüfusu 107

Andronikos I (Bizans İmparatoru) 57

Anglo-Indian gazeteleri, bkz. İngiliz-Hint gazeteleri

Ankara 110; –Üniversitesi Türk İnklâp Tarihi Enstitüsü 116

Antakya patriği 55Antalya 363Arabistan 23, 32, 63, 76, 102, 181, 244,

245, 246, 251, 252, 253, 256, 257, 258, 263, 264, 265, 267, 273, 278, 279, 292, 300, 301, 332; –halk 255; –müba-rek makamlar 212; –Müslümanlar 63, 130; –Yarmadas 207

Arafat 208Arap/Araplar 26, 52, 57, 80, 96, 108,

109, 110, 121, 126, 127, 141, 169, 171, 173, 174, 172, 174, 175, 178,

179, 180, 185, 201, 213, 235, 244, 245, 252, 253, 255, 256, 261, 263, 267, 273, 278, 280, 292, 298; –böl-gesi 171; –sözlükler 207; –çölleri 204; –dehas 172; –eşkyas 201; –İttihad 174; –kabilesi 246; –kar-deşler 112; –Meselesi 201; –mesihi 246; –milliyetçiliği 126, 175; –milli-yetçisi 126; –putperestliği 258; –ta-rihleri 245; –toplumu 245, 246, 300; –ulemas 207; –Yarmadas 85, 207, 208, 246, 261; –zekâs 171

Arapçlk 174Arcadius (Roma İmparatoru) 305Ârîler 246Aristo 287Arnavutlar 178, 180Arnavutluk 23, 102, 178, 332Arnolfos VII (Almanya İmparatoru

Charlemagne’n torunlarndan) 305

arsenal 96Arz- Mukaddes 211asimile 198Asquith (İngiltere Başbakan) 35,

85Asya 26, 64, 71, 79, 94, 98, 99, 107, 108,

130, 161, 181, 192, 230, 331; –dev-leti 161; –dinleri 231; –ktas 107; –milletleri 21, 223, 324; –vilâyetleri 90; –yerlisi 231

Asyal/Asyallar 27, 114, 173, 184, 242, 331; –vatandaş 161

Atlas Okyanusu sahilleri 204Avam Kamaras 50, 71, 191, 207Avrupa 21, 22, 25, 26, 27, 29, 30, 48,

51, 55, 60, 63, 70, 71, 75, 77, 78, 79, 86, 88, 93, 94, 95, 96, 98, 101, 104, 106, 109, 110, 116, 122, 127, 130, 140, 142, 144, 147, 150, 161, 162, 163, 164, 167, 168, 170, 189, 190,

369

Canterbury başpiskoposu 223, 224cariye/cariyeler 239, 242; –ticareti 57Carlyle 259, 263, 264, 265casusluk 67Cawnpore 158; –facias 42Cebele bin Eyhem 241Cecil, Robert 110, 207, 220Celâlettin Arif Bey (Erzurum Millet-

vekili) 364Cemiyet-i Akvam 23, 54, 80, 94, 96,

99, 100, 102, 140, 141, 142, 144, 165, 177, 178, 179, 181, 184, 185, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 332; –prensipleri 102

Cenevre Üniversitesi 323Cevad, Mirza (İranl) 348Cezayir 204, 219; –katliam 42Chaldea 57Chambers’s Encyclopaedie 267Charlemagne 305 (Almanya İmpa-

ratoru) 305Christianity and Progress, bkz. Hristi-

yanlk ve TerakkiCidde 208, 212; –liman 212Cihan Harbi 41, 53, 67, 75, 91, 98, 99,

108, 110, 126, 155, 164, 189, 211, 224, 227, 228, 298, 306, 308, 331

cihat fetvas 77, 78Cinnah, Muhammed Ali (Hindistan

Meclisi Üyesi) 67Cisrimustafapaşa 327Clotaire (Fransa Kral) 305Constantius, Büyük (Roma Kral)

305Cromer, Lord (İngiliz siyasetçi) 193,

349Cuinet, Vital 110Cumhuriyet hükümetleri 228Curzon, Lord (İngiliz siyasetçi) 190Cyrus (İranl) 252

ÇÇağatay Türkleri 172Çanakkale 110, 140, 155; –kahraman-

lar 121; –Muharebesi 156Çanakkale’den Ne Haber? (Will For-

tesquie) 155Çarlk 45, 47, 72; –Ermeni kaynak-

lar 158; –Rusya 149; –Rusyas 29, 140, 149, 185

çarmh 185Çekoslovaklar 226Çeşitli Dinlerde Kadn (Kdwai) 323Çin 26, 101, 171; –ülkesi snrlar

204Çinliler 100Çoruh vadisi 107

DDagobert I (Fransa Kral) 305Dahiliye Nezareti 335Daily Herald 45, 58Daily Telegraph 156, 190Daisman, Prof. 224Damad Salih Paşa, bkz. Salih Paşa,

DamadDaniel 305Dantzig (Almanya) 78Darülhilâfe, bkz. İstanbulDarülhilâfe, bkz. İstanbulDarüsselâm, bkz. İstanbulDavenport, John 266, 305Davud, Hz. 304De Boulainvilliers (Kont) 263Dedeağaç 151Delhi 202, 203, 214, 215, 218, 240, 263,

264, 267; –halk 202; –şehri 202demokrasi 72, 114, 169, 244, 246,

247demokratik; –hükümet modelleri 244;

–idare 170; –ilkeler 229, 236

368

Batl/Batllar 101, 294, 295, 297; –devletler 96, 198; –güçler 101; –yazarlar 294, 297

Batum 45, 76bedeviler 204Belçika 35, 77, 178Bengal bölgesi 59Bereket (Mekke Şerifi) 205Bergama 50Beritonlar 158Berlin 78; –Antlaşmas 140, 149,

178, 227Besant, Annie (Daily Herald Gaze-

tesi Yazar) 58Beytullah 208, 209Bilal (Habeşistanl) 239Bilal Efendi, Şeyh Abdullah Guilliam

Efendizade 348bilimsel demokrasi 244Bismarc 179Bişr-i Hafi (Büyük velilerden) 286Bitlis 110Bitlis ve Van Vilâyetlerinin İstatistikleri

(Les Massacres d’Arménie, Statistique des Provinces de Van et de Bitlis)(Mayéwski) 115

Bizans 56, 198; –imparatoru 111Bizansllar 87Bogos Nubar 48Boğazlar 29Bolşevik/Bolşevikler 169; –idaresi 31Bolşeviklik 116Boman Paşa (Fransz Generali) 151Bombay 59, 123, 124; –Başşehben-

derliği 361Bosna-Hersek 168Brahmanlar 276Brest-Litovsk 75; –Antlaşmas 75Britanya; –adalar 94, 137, 141, 193;

–askerleri 155, 156; –dehas 49;

–devlet adamlar 49; –İmparator-luğu 137, 164, 168, 183; –impara-toru 325

Britanyallar 48, 160Brown, Philip Marshall (Princeton

Üniversitesi Devletler Hukuku Bö-lümü Profesörü) 111

Bruno (Rahip) 151Bryce, Lord (İngiliz siyasetçisi) 45,

141Buda 277, 287, 303Budistler 276Budistlik 275, 282, 303Budizm 83Buhara 94, 203Bulgar 51, 68, 116, 151, 152, 177, 199;

–çeteleri 151; –eksarh 198, 199; –Eksarhlğ 199; –ihtiraslar 200; –kilisesi 199; –Mektebi (Edirne) 199; –merkezleri 199; –millî pro-pagandas 199; –Piskoposluklar 199; –subay 151

Bulgaristan 78, 79, 130, 147, 149, 168; –meselesi 200

Burke, Edmund (İngiliz düşünürü) 306

Bursa 110Bükreş Antlaşmas 75Büveyh İmparatorluğu 210Büyük Britanya 159, 183, 195, 325;

–adalar 183; –başbakan 192; –Hü-kümeti 325; –idaresi 326; –impa-ratoru 325

Byron 69

CCafer-i Tayyar (Habeşistan’a göç eden

Müslümanlardan) 260Caferof 45, 48 (Rus parlamentosunda

Müslüman grubu milletvekili) 44

371

Evkaf Nezareti 335Eyüb, Hz. 285

Ffahişeler 85Fahreddin-i Razi 299Fahreddin, Şah (Hindistan ulema-

sndan) 203Farslar 52Fas 204, 219; –emiri 348; –katliam 42Fatih Sultan Mehmet 55, 111, 112,

173Fazlullah, Mevlevi (Hindistan ulema-

sndan) 218Felemenk 57Ferdinand (İspanya Kral) 43Feridüddin-i Attar (İslâm mutasavvf-

larndan) 243Ferit (Sadrazam) 337, 341, 350Ferit Paşa, Damat (Sadrazam) 21,

31, 32, 38, 40Fetâvâ-y Âlemgîrî 292Fezare kabilesi 241Frat 208Filistin 23, 25, 36, 53, 85, 89, 102, 110,

119, 169, 170, 178, 179, 180, 181, 193, 210, 211, 332; –topraklar 79

Filistin’de İslâm Çkarlar (Kdwai) 324

Finlandiya 197Foote, G. W. (Yazar) 54, 55, 69, 88Foreigners in Turkey (Türkiye’de Ecnebi-

ler), Philip Marshall Brown 111Fortesquie, Will (İngiliz Amirali)

155Fransa 22, 30, 37, 88, 89, 99, 103,

104, 109, 148, 149, 151, 178, 179, 184, 211, 331; –Hükümeti 212; –kral 305

Fransz/Franszlar 42, 64, 102, 107, 141; –Asya Cemiyeti (The French Asiatic Committee) 107; –basn 331; –delegeleri 112; –Dşişleri ba-kan 90; –Fransz dili 71; –gene-rali 151; –Hükümeti 212; –İhtilâli 57; –istatistikleri 107; –kanunlar 282; –krallar 305; –kültürü 71; –Fransz Meclisi 71, 107; –mede-niyeti 71; –milleti 35; –Parlamen-tosu 90, 180; –Resmi Gazetesi 90; –siyaset adamlar 331

Fredrich Barbarossa 305Freedman (2 Ağustos 1915’te top-

lanan dumada, kovnonun Yahudi organ) 43

Freeman 268fuhuş 69, 85

GGadia şehri (Hindistan) 361Gandi, Mahatma 123, 215, 216gayrimüslim/gayrimüslimler 23, 53,

60, 82, 83, 126, 143, 144, 168, 173, 174, 194, 206, 207, 210, 242, 332, 356; –ahali 193; –devletler 128, 174; –hâkimiyet 118; –halk 199; –hükü-meti 208; –hükümetler 206; –ida-reler 81; –milletler 328; –tebaa 53, 100, 112, 143; –unsurlar 130

Gazali 212, 286, 287, 289, 293, 294, 310

Gazette de Voix 151gazino 25Gelibolu 156, 157; –harp alanlar 41;

–Muharebesi 156Genç Türkler 71, 72genelev 25Genel Hindistan İslâm Cemiyeti

135

370

Denizli 108Dersaadet, bkz. İstanbulDeutsch, Dr.

(Yazar ve Düşünür) 57, 267Devlet-i Aliyye 168Dicle 208dinî hoşgörü siyaseti 52divan- harpler 30Diyarbekir 110Dizraeli 148Doğu 25, 26, 27, 32; –Avrupa 51, 56,

192; –milletleri 26; –Roma İmpara-torluğu 56; –Siyaseti 148; –Trakya 22, 91, 332

Donanma Cemiyeti 329Draper 268dretnot 38Dünbelekof çetesi 151Dürziler 330düvel-i muazzama 108, 200Dzubinsky (Rusya’da çiftçi ve işçi gru-

bundan) 44

EEbrehe (Yemen’in Hristiyan valisi)

254Ebubekir, Hz. 301Ebu Hanife 212Ebu Süleyman 286Ebu Ubeyde 241Edirne 32, 78, 110, 364; –Bulgar Mek-

tebi 199; –istihkâmlar 199Edward (İngiltere Kral) 348, 349Eflak-Boğdan 204Eflatun 287, 305ehl-i beyt 126ehl-i kitap 271Elcezire 163, 164, 165; –halk 165; –top-

raklar 165; –zenginlikleri 184

Elizabeth, Kraliçe (İngiliz Kraliçesi) 34

el-Kble gazetesi 145Elliot, Charles (Hindistan’n yetkili

devlet adamlarndan) 65Emeviler 173Emir Ali, Seyyid 86, 193, 331, 258emperyalizm 94, 97, 181Endülüs 26, 267Endülüslüler 172engizisyon/engizisyonlar 34, 57, 88Ensarî, Dr. (Genel Hint İslâm Cemiyeti

Kabul Heyeti Başkan) 202, 218Ermeni/Ermeniler 29, 41, 42, 47, 48,

49, 53, 54, 57, 65, 89, 90, 99, 103, 105, 106, 107, 110, 115, 117, 118, 128, 141, 142, 158, 159, 168, 177, 178, 187, 200, 201, 229; –çeteleri 118; –çiftçileri 201; –doktorlar 117; –döküntüleri 99; –faizcileri 58; –hükümeti 106; –ihtilâli 47; –ileri gelenleri 200; –isyan 158; –katli-am 131; –katliamlar 45; –katogi-kosu 198; –kaynaklar 158; –köy-lüsü 201; –Meselesi 41, 48, 90, 192, 200, 201; –muhtekir/muhtekirler 201; –patriği 54, 107; –propagan-dalar 53; –tüccarlar 117

Ermenilerin Yaptklar Katliamlar (Azmi Süslü) 116

Ermenistan 23, 49, 71, 76, 99, 102, 105, 107, 142, 181, 332; –mese-lesi 193

Erzincan 118; –katliam 117Erzurum 89, 110, 117, 118; –millet-

vekili 364Essenliler 296Estonya 180Eşref Edip Bey 136, 223Euripides (Yunanl filozof) 305

373

Heripanus (Fransa Kral Clotaire’in oğlu) 305

Heyet-i Temsiliye 363Hristiyan/Hristiyanlar 22, 23, 25, 26,

31, 36, 52, 53, 54, 55, 57, 58, 63, 68, 69, 72, 77, 79, 83, 84, 88, 91, 93, 94, 100, 140, 116, 126, 128, 130, 141, 144, 161, 162, 168, 171, 173, 183, 185, 192, 197, 198, 211, 223, 224, 225, 227, 230, 254, 258, 259, 265, 267, 271, 295, 296, 301, 304, 306, 309, 323, 348, 349, 356; –ahali 169; –Avrupa 22, 63, 227; –aznlk/aznlklar 91, 116; –büyük devletler 68; –çoğun-luğu 60; –davetçileri 256; –devlet/devletler 33, 60, 68, 77, 80, 83, 84, 89, 126, 177, 191, 219, 224, 231, 349; –devleti/devletleri 76, 77, 219; –din adamlar 224; –dünyas 349; –dü-şünürü 87; –Ermeniler 87; –fana-tizmi 141; –Habeşistan 254; –halk 52, 90, 93; –halk 111; –hukukçu-lar 311; –hükümdar 260; –hü-kümet adamlar 22; –hükümetler 36; –hükümetleri 158; –ihtilâlciler 116; –ileri ; gelenleri 224; –katili 116; –kiliseleri 162; –komşular 77; –komşular 72; –krallar 242; –kral-lar 79; –Medeniyeti 141; –memur-lar 91; –mezhebi 54; –mezhepleri 246, 253; –millet/milletler 31, 68, 100, 128, 191, 192, 224, 231; –mis-yonerleri 253; –misyonerliği 24; –papazlar 96, 103, 295, 307; –ra-hipler 276; –rahipleri 162; –reis-ler 198, 225; –Rusya 311; –sakin-ler 151; –siyaset adamlar 25, 80, 87; –siyasetçiler 22; –siyasetçileri 82, 89; –siyaseti 75; –taassubu 54, 88; –tebaa 53, 55; –ülkeleri 262,

311; –valiler 60; –valisi 254; –va-tandaş/vatandaşlar 33, 60, 93; –yağ-maclar 58

Hristiyanlk 24, 25, 51, 80, 83, 87, 88, 104, 160, 174, 198, 223, 224, 225, 226, 227, 231, 253, 254, 256, 263, 272, 273, 275, 282, 294, 295, 302, 303, 306, 307, 348; –dünyas 21, 172, 225, 288, 302; –düşüncesi 231; –ileri gelenleri 305; –ilkeleri 302; –taas-subu/taassuplar 24, 69, 89

Hristiyanlk ve Terakki (G. W. Fo-ote) 54

hrka-i saadet 173Hicaz 99, 110, 118, 121, 171; –Arap-

lar 172; –hükümdar 99; –kral 84, 99; –sultan 145

hicret 83, 209hidane 291Higgins 304hilâfet 84, 85, 123, 124, 125, 126, 127,

128, 173, 193, 204, 215, 217, 219, 325, 328, 329, 332, 357; –hanedan 84; –makam 78, 79, 81, 105, 173, 204; –merkezi 173; –meselesi 84, 99, 188, 193, 194, 207, 217; –tartş-malar 193

Hilmi Efendi, bkz. Hüseyin Hilmi Efendi

himaye 99, 102, 200Himyeriler 252Hindistan 26, 35, 36, 45, 46, 47, 49,

55, 58, 59, 64, 65, 66, 67, 82, 84, 88, 91, 94, 109, 112, 121, 123, 124, 125, 141, 144, 150, 152, 158, 162, 163, 164, 167, 168, 172, 173, 175, 179, 180, 183, 184, 187, 189, 191, 198, 202, 203, 210, 211, 212, 214, 215, 216, 217, 219, 220, 226, 230, 240, 300, 302, 323, 325, 327, 328, 360,

372

Genel Hint; –İslâm Cemiyeti Kabul Heyeti başkan 202; –İslâm Cemi-yeti üyesi 202; –Müslümanlar Ce-miyeti 185, 218

George, Lloyd 23, 24, 25, 26, 35, 36, 48, 102, 105

Grnata 263, 264, 267, 268Gibbon 237, 241, 245, 252, 253, 255,

256, 257, 258Gilman 252Girit 200; –Meselesi 199, 200; –Müs-

lümanlar 68Gladstone 147, 152Globe 106Gokhale, Gopal Krishna 65, 66Gond İmparatorluğu 210Gorham (Muazzam Dinlerin Akaidi

kitabnn yazar) 245Grande Encyclopédie 107, 110Nouveau Larousse 110Grey, Edward (İngiltere Dşişleri Ba-

kan) 35, 38, 40, 147, 152Griaznoff (Rus Miralay) 118Gümülcineli, bkz. İsmail Bey, Gü-

mülcineliGüney Afrikallar 181Güneydoğu; –Avrupa 56; –milleti

190

HHabeş; –esiri 173; –kölesi 126Habeşistan 239, 254, 260, 262Habeşistanl siyahlar 239Habeşliler 252haçl; –savaş/savaşlar 24, 25, 57, 69,

88; –seferleri 210Hâdimü’l-Haremeyni’ş-Şerifeyn 83,

204Hafz- Şirazî (İranl şair) 143hafiye teşkilât 67

Hakimullah Cihanabadî, Şah (Delhi ulemasndan) 203

Halep 110Haliç 115Halid Bey, Moralzâde 363Halide [Edip Advar] Hanm 363Halifelik makam 79, 98, 173Halime (Peygamberimizin süt an-

nesi) 277Hallacyan Efendi (Ermeni ileri gelen-

lerinden) 200Hamidiye Hicaz Demiryolu hatt

357Hanifler 246Haniflik 246Hanotaux, Gabriel (Fransz Dşişleri

Bakan) 107Haramîler 231Harb-i Umumî, bkz. Cihan HarbiHaremeyn 206, 209Harem-i Mukaddes 82Hariciye; –nâzr 104; –nâzrlğ 53Hariciye Nezareti 335, 341, 343, 348,

350, 361Hasan (Basral) 239Hasan, Vezir 323hastalk/hastalklar 142, 164hastane/hastaneler 53, 96, 157; –oto-

mobili 157Haşim-i Isfahanî, Mirza 60, 144Haten (Papaz) 190Hatrât (Mémoirs), Twerdo Khle-

bof 117havariler 295, 311Havva, Hz. 272, 275Hayu, Mösyö 349Hazret-i Muhammed (Kdwai) 323héliographe 157Hepirkus (Fransa Kral Clotaire’in

oğlu) 305

375

idare-i mümtaze 105, 215idarî muhtariyet 167, 169, 180iktisat kanunlar 288İmam- Şafii 299İmam Yahya (Yezidî Şeyhi) 201imha siyaseti 42İncil 77, 254, 304İngiliz/İngilizler 42, 38, 46, 47, 56,

58, 61, 64, 65, 67, 79, 102, 103, 106, 107, 137, 141, 143, 147, 159, 161, 165, 169, 171, 172, 179, 184, 188, 198, 216, 220, 244, 278, 364; –ada-leti 149; –askeri/askerleri 41, 156, 157, 159, 188; –bakanlar 219, 220; –basn 22, 193; –basks 56; –başba-kan 24, 127; –delegeleri 112, 137, 194; –devlet adamlar 104; –Dşiş-leri Bakanlğ 33, 35, 36, 47; –dip-lomasisi 220; –donanmas 37; –dü-şünürü 306; –esirleri 159; –gayesi 211; –gazetecileri 90; –halk 22, 148; –hayran 149; –heyeti 65; –Hristi-yanlar 348; –-Hindistan memurlar 188; –-Hint gazeteleri 158; –-Hint gazetesi 189; –hükümet adamlar 144, 147, 148; –Hükümeti 22, 23, 47, 84, 112, 113, 167; –idaresi 48; –İmparatorluğu 23, 43, 86, 102, 230; –İşçi Partisi ileri gelenleri 45, 47; –İşçi Partisi reisleri 48; –kolonileri 102, 332; –limanlar 159; –madam 348; –memurlar 188, 189; –milleti 147, 188, 190, 195; –ordugâh (Se-lanik) 156; –ordusu/ordular 24, 53, 54; –parlamentosu 71; –Par-lamentosu 168; –resmî memur-lar 38; –-Rus Antlaşmas (1907) 204; –-Rus uzlaşmaclğ 149; –si-perleri 157; –siyaset adamlar 38, 86, 98, 103; –siyasetçileri 86, 103,

181, 183, 188, 194, 195, 220; –siya-setçisi 24; –siyaseti 189; –sömür-geleri 23, 102, 332; –subay/subay-lar 41, 156, 254; –vatandaş 219; –yazarlar 252İngiltere 22, 23, 25, 30, 34, 35, 36, 37,

38, 48, 50, 55, 60, 64, 66, 67, 72, 82, 85, 86, 88, 89, 94, 99, 103, 104, 109, 114, 123, 139, 143, 147, 148, 149, 150, 152, 153, 155, 156, 162, 167, 168, 170, 178, 181, 183, 184, 185, 187, 188, 190, 193, 194, 195, 200, 207, 212, 219, 220, 224, 265, 292, 311, 331, 364; –Avam Kamaras 71; –başbakan 25, 123, 190, 191; –Bü-yükelçiliği 149; –Devleti 103; –D-şişleri bakan 190, 211; –Dşişleri Bakanlğ 84, 190, 193, 194, 198; –halk 152; –himayesi 152, 184, 348; –Hükümeti 144, 149, 152, 153, 161, 162, 187, 203, 207, 214, 349; –ida-resi 197; –İmparatorluğu 137, 144, 161, 203; –kamuoyu 137, 148; –kral 35, 36, 348; –İngiltere liberal prog-ram 147; –Müslümanlar 194; –si-yasetçileri 167, 187; –siyaseti 162, 364; –sömürgeleri 23; –taht 190; –tezgâhlar 153; –ülkeleri 100İran 26, 100, 143, 149, 152, 184, 188,

189, 195, 203, 204, 219, 240, 252; –devleti 257; –inceliği 171; –Kör-fezi 208; –şah 348İranl/İranllar 172, 252İrlanda 49, 55, 56, 168, 180, 184; –alay

çadr 156; –halk 56; –isyanlar 158; –Meselesi 48; –milleti 56İrlandal/İrlandallar 56, 156, 181, 197,

198; –subaylar 156İsabella (İspanya Kraliçesi) 43

374

361, 364; –ahalisi 328; –avukat-lar 356; –bakan 364; –çiftçileri 66; –genel valisi 212, 325; –Hükü-meti 65, 84; –kamuoyu 137; –23, 88, 136; –milleti 65; –Milli Kong-resi 180; –milliyeti 218; –Moğollar 172; –Müslüman ahalisi ileri gelen-leri 335; –Müslüman halk 326, 356; –Müslüman/Müslümanlar 24, 26, 36, 38, 84, 86, 93, 96, 103, 104, 112, 136, 137, 184, 187, 188, 189, 191, 193, 194, 195, 203, 211, 215, 218, 219, 220; –nâzr 66, 104; –saltanat hanedan 325; –ülkesi 218; –valisi 35; –vatandaş 220

Hindistanl/Hindistanllar 36, 46, 47, 65, 137; –dindaşlar 324; –kardeş-ler 126; –Müslümanlar 113, 114; –üye 67

Hindu/Hindular 118, 123, 124, 189, 215, 261, 296; –ahali 36, 162; –dini 80, 309; –memlekettaşlar 188; –va-tandaşlar 86

Hinduizm 167Hinduluk 303Hint 135, 171, 251; –asilzadesi 189;

–aşireti şeyhi 210; –bandosu 214; –delegesi 329; –Hilâfet Konferans 325; –Hükümeti 212; –İslâmlar 325; –Kongresi 136, 188; –Milli Kong-resi 185; –Müslüman ahalisi 302; –Müslüman halk ileri gelenleri 334; –Müslüman/Müslümanlar 123, 185, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 332, 348; –Müslümanlar Cemiyeti 187; –Müslümanlar Cemiyeti baş-kan 331; –Okyanusu 208; –siya-seti 187, 215; –tarihi sayfalar 171; –ulemas 338

Hintli/Hintliler 98, 135, 179, 181, 184, 197, 217, 220, 303, 356, 357, 364; –liderler 98

Hira dağ 260Hive 94Honorius (Roma İmparatoru) 305Hudeybiye Sulhu 144hulle 312Hunter, William (Hindistan’n en yet-

kili hükümet adamlarndan) 65Hüddâmü’l-Kâbe Cemiyeti 173, 325;

–genel sekreteri 331hümanizm 199Hüseyin (Mekke Şerifi) 79, 83, 145,

205, 206Hüseyin, Hz. (Hz. Ali’nin oğlu) 173,

212

IIlca 118nfluence 66; –hastalğ 164Information gazetesi 331Irak 23, 36, 60, 68, 72, 76, 89, 99, 102,

110, 163, 165, 180, 181, 332; –ova-lar 208; –topraklar 79

Iron Duke 50Isfahanî 86, 190, 193Islahat Ferman 149Islamic Rewiev 223Islâm, its Origin, Genius and Mis-

sion, bkz. İslâm Esas, Dehas ve Daveti 56

İİbn Abbas 207İbn Cevzî 212İbn Mübarek 286İbn Rüşd 287İbrahim, Hz. 171, 208, 209, 245,

258

377

İslâmî; –çkarlar 143; –dayanşma 185; –dergiler 175; –duyarlk 211, 216; –emirler 82; –esaslar 98, 126; –ge-lişme 82; –görevler 125; –hüküm-ler 83; –ilimler 203, 323; –mües-seseler 240; –vahdet 125İslâm ve Sosyalizm (Kdwai) 229,

323İslâm Devleti’nin İstikbali (Kdwai)

324İslâm Esas, Dehas ve Daveti 56İslâm’a Çekilen Klç yahut Alemdarân- İslâm’ Müdafaa (Kdwai) 19İslâmclk 174İsmail, Hz. 245İspanya 34, 43, 47, 52, 60, 121, 294;

–engizisyonlar 88; –tarihi 141İspanyol basks 57İsrail 310İsrailoğullar 25, 309, 310; –peygam-

berleri 210İstanbul 22, 30, 32, 33, 35, 36, 37, 55,

57, 60, 70, 71, 76, 77, 78, 79, 84, 85, 86, 96, 100, 105, 109, 110, 111, 112, 114, 115, 116, 139, 149, 150, 171, 172, 173, 179, 190, 191, 194, 195, 200, 327, 328, 329, 331, 332, 334, 335, 337, 338, 343, 357, 358; –Hü-kümeti 131; –kaplar 37; –sokak-lar 29, 53; –tartşmas 190

istibdat 178, 327; –idaresi 168İtalya 38, 60, 99, 112, 149, 168, 178,

180, 184, 211, 244İtalyanlar 42, 78, 86, 91, 102, 141, 149,

152, 180, 181, 200İtilâf; –askerleri 29; –bakanlar 31;

–delegasyonu 142; –Devletleri 24, 31, 35, 37, 40, 41, 47, 49, 50, 78, 79, 99, 106, 117, 118, 119, 128, 130, 131, 152, 180; –Devletleri donanma-

lar 29; –Devletleri genelkurmay-lar 30; –Devletleri ileri gelenleri 141; –donanmas 30, 50; –Hükü-metleri 29İtilâfçlar 169İttihad- İslâm 343, 348, 356, 357; –Ce-

miyeti (Londra) 345, 348, 349, 350, 356; –Cemiyeti kâtibi 348; –Cemi-yeti mensuplar 349; –Cemiyeti üye-leri 357; –düşüncesi 349İttihad- İslâm (Kdwai) 323, 356İttihat ve Terakki; –Cemiyeti 30, 31,

78, 85, 90; –Komitesi 31İzmir 22, 30, 31, 47, 49, 50, 77, 78,

88, 91, 110, 135, 180, 332; –san-cağ 30, 108İzmit 91, 110; –sancağ 91İzzet Paşa (Yemen eski komutanla-

rndan) 201

JJapon/Japonlar 100, 101, 297; –aleyh-

tarlğ 101; –basn 101Japonya 26, 101, 162, 184, 265, 297Jaures 104Jöntürkler 149, 150, 152, 165, 168

KKâbe 171, 209, 210, 236, 253, 258,

262, 264Kâdirî merkezi 212Kâdiriye tarikat 212Kafkas; –Ermenileri 197; –Müslü-

manlar 197Kafkasya 76, 204; –Ermenileri 200Kalküta 42, 158; –olaylar 91Kâmil Paşa 149; –hükümeti 150Kanada 46kapitalist blok 44kapitalizm 94, 99, 116

376

İsa, Hz. 25, 143, 174, 223, 224, 225, 227, 230, 231, 258, 277, 294, 295, 296, 303, 306, 310, 311İsevilik 261İskender 287İskenderiye 180İslâm/İslâm dini/İslâmiyet 21, 22,

25, 26, 27, 35, 43, 51, 69, 70, 76, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 95, 96, 97, 98, 100, 103, 112, 113, 114, 119, 121, 122, 125, 126, 143, 144, 162, 163, 167, 171, 172, 173, 174, 175, 179, 183, 185, 193, 195, 198, 201, 202, 203, 204, 207, 208, 210, 216, 217, 236, 238, 239, 242, 244, 246, 254, 257, 259, 262, 265, 279, 281, 286, 290, 291, 292, 293, 294, 295, 296, 299, 302, 303, 304, 306, 307, 308, 309, 310, 311, 312, 324, 325, 326, 349, 357; –ahalisi 31, 68, 104; –aile yaps 306; –âlemi 289; –âlimi 324; –askerî gücü 220; –bayrağ 97, 172; –beldesi/beldeleri 178, 191, 195, 206, 349; –birleşik hükümeti 140; –coğrafyas 267; –çkarlar 174, 193, 356; –çoğunluğu 91, 106, 107; –da-vas 111, 300, 324; –devleti 60, 75, 79, 82, 86, 93, 94, 95, 98, 101, 106, 108, 111, 118, 209, 219, 330; –dev-letleri coğrafyas 204; –diyar 117, 118, 242; –düğümü 247; –dünyas 82, 83, 99, 126, 127, 129, 131, 135, 145, 171, 172, 174, 189, 191, 192, 194, 204, 206, 207, 212, 216, 218, 219, 236, 239, 266, 289, 307, 323, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 332, 357; –düşman/düşmanlar 173, 185, 188; –düşüncesi 203, 356; –egemen-liği 69, 118, 257; –esaslar 70, 244; –eşitliği 242; –fâkireleri 219; –fel-

sefesi 267; –filozofu 266; –gelenek-leri 208; –hakikatleri 323; –halifesi 78, 79, 83, 86, 97, 118, 125, 126, 128, 139, 173, 205, 211; –Hilâfeti 83, 84, 86, 126, 329, 330; –Hilâfeti meselesi 193; –hukuku 291; –hükümdarlar 349; –hükümeti/hükümetleri 83, 204, 219; –hükümleri 173, 205; –İçtimaî Heyeti 188; –ilkeleri 302, 308, 311; –İmparatorluğu, bkz. Osmanl Dev-leti; –inanc 205, 208, 294; –İstih-barat Odas (Londra) 324; –kanun-lar 296, 302; –kardeşliği 126, 239, 265, 329; –konferans 125; –Kong-resi 127; –kuvveti 76; –kültürü 266, –kültür ve medeniyeti 95; –mec-muas 291; –medeniyeti 96, 266; –memleketleri 68; –Merkezi 82; –Merkezi Cemiyeti 193; –Merkezi Cemiyeti (İngiltere) 193; –milleti 143; –muhtras 194; –mutasavvf-lar 243; –mücahidi 324; –mües-sesesi/müesseseleri 191, 193, 294, 307, 308; –Müttefik Hükümetleri 86; –nizam 81; –nuru 209; –or-dular 239; –padişahlar 60, 202; –peygamberi 172, 210, 244, 277, 297; –prensipleri 294; –Saltanat 80; –sancağ 174; –siyaseti düşün-cesi 218; –şairi 235; –şehidi/şehit-leri 212, 300; –şeriat 53, 206, 258; –tabii ilimleri 267; –tarihi 81, 208, 267; –tbb 267; –toplumu 241, 297; –topraklar 203; –ulemas 85, 205, 325; –ülkeleri 60, 81, 100, 204, 289, 306, 349; –ülkesi 70, 82; –ümmeti 239, 241; –üniversitesi 188; –Üni-versitesi (Hindistan) 360; –vahdeti 236; –varlğ 194

379

Letler 44Levonya 43Litvanya mebusu 44Litvanyallar 44Lobanoff, Prens (Rus Dşişleri Ba-

kan) 90Local Anzeiger 155Londra 27, 45, 49, 95, 98, 125, 127,

135, 223, 324, 325, 345, 348, 350, 356, 358; –Büyükelçiliği 168, 335, 341, 343, 348, 350; –büyükelçisi 345; –caddeleri 53; –İslâm Cemaati 127, 251; –İttihad- İslâm Cemiyeti 349; –Osmanl-İngiliz Cemiyeti üyeleri 50; –şehri 324

Lordlar; –Kamaras 193; –Meclisi 71, 85

Louvain Kilisesi 44Lucknow (Hindistan) 125; –komu-

tanlar 337Luther 305Lübnan dağ 198

MMaarif Nezareti 335Macaristan 197Madras 59magazine 96Mağripliler 80, 121Mahmut Şevket Paşa (Osmanl Or-

dusu Başkumandan) 329Mahzen gazetesi 337Makaryos (AntakyaPatriği) 55Makedonya 199, 204; –Jandarmalar

Genel müfettişi 151Maliye Nezareti 361Mallet, L. 38, 40Malta 55Mamuretülaziz 110Mançilrler (Manicheans) 254

manda/mandalar 23, 79, 94, 98, 99, 102; –siyaseti 105

mandaterlik 105Manisa 50Marcus Antonius (Roma İmpara-

toru) 305Markaniyonidler (Marcionites) 254Markoli, Rahip 341, 343Marmara denizi 29, 159Mary (İngiliz Kraliçesi) 34Mason D. D., L. Volter 225Matbaa-i Askeriye 116materyalizm 97, 116Matta 310; –İncili 224, 311Mayéwski (Rus Generali) 115Mebuslar Meclisi 71, 168, 169; –baş-

kan 329Meclis-i Ayan reisi 183Meçeniçta Camii (Bulgaristan) 151Medine 85, 172, 203, 205, 209, 262,

328; –Araplar 180mehir 280, 281, 289, 290, 291, 294,

312Mehmet VI, bkz. Vahdettin Han (Os-

manl Sultan)Mehmet Ali Paşa (Msr Valisi) 64Mehmet Arif Bey (Basra eski Va-

lisi) 329Mehmet Han II, bkz. Fatih Sultan

MehmetMehmet Sadk, Süvari Binbaşs

(Karargâh- Umumî İstihbarât Şu-besi Memuru) 115

mekanik gazlar 44, 95Mekke 83, 85, 169, 172, 203, 205, 208,

209, 241, 261, 262, 328; –emiri 79, 83; –şerifi 84, 169, 180, 205

Menemen 50Menteşe 108Meryem, Hz. 258, 296

378

kapitülasyonlar 60, 68Karadeniz 37, 42, 192, 204; –sahili

23, 102, 332Kara Osman Ailesi 50Karargâh- Umumî İstihbarât Şubesi

memurlar 115Kardeş Olan Dinler (Kdwai) 323Karhî 212Kars 45Kartaca 121Kastamonu 110Katolik Avusturya 130Katolikler 34, 253, 280Kays (Temim kabilesinden) 280Kemaleddin, Şeyh (Hindistan ulema-

sndan) 193, 323Kerbela 171, 211Keşfü’l-hafâ 135Khlebof, Twerdo (Miralay) 117Kdwai, Şeyh Müşir Hüseyin 27, 86,

193, 251, 323, 324, 327, 330, 331, 334, 335, 337, 338, 339, 341, 343, 345, 348, 350, 356, 358, 360, 361, 363, 364

Klkş 151Krm 178, 188Krmllar 178Kzlay heyetleri 188Kzldeniz 208kimyasal gazlar 78Kimya-y Saadet (Gazali) 293King 207, 211Kirişna Tiyatrosu 218Kitab- Mukaddes 271, 295kolera 66Koloneia 57Kolonya 151Kongo 42, 163, 245Konya 110Kossai 252

köle/köleler 78, 87, 239, 242, 245, 246, 256, 280, 285, 286, 299, 309; –ticareti 57

kölelik 108, 239, 295Krişna 277Kudüs 54, 57, 187, 210, 246Kumanova Camii 151kumar salonlar 25Kur’ân- Kerim 82, 96, 143, 171Kureyş şerifi 126Kureyşli/Kureyşliler 126, 261; –Arap

173Kurlandr 43, 180Kurtuba 267Kutbüddin Bahtiyar, Hoca (Delhi ule-

masndan) 202Kutülammare kahramanlar 121Kuzey Afrika Araplar 213Kuzeydoğu Avrupa 69Kürdistan 49; –vilâyetleri 90Kürt/Kürtler 29, 49, 90, 108, 109, 117,

118, 142, 178; –eşkyas 201; –köy-leri 90; –sempatizan 90

LLahor olaylar 91Lake, John Joseph 56, 63, 87Lamartine, A. de 115, 198Lansbury, George 46, 47, 48Lat (Kâbe’deki putlardan) 253Latin Hristiyanlar 54La Turquie d’Asie, 1898 (Vital Cui-

net) 110Lehistan 43, 46, 47, 89, 181, 197, 331;

–halk 226; –olaylar 57; –papaz-lar 88; –şehirleri 43

Lehistanllar 44, 51, 78, 226Lehliler 68, 197Le Karizrion Oteli (Londra) 348Lenin 34

381

272, 273, 276, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 288, 289, 290, 291, 293, 294, 297, 299, 301, 302, 304, 305, 307, 312; –dünyas 331

Müslümanlkta Kadn (Kdwai) 323Müttefik/Müttefikler 24, 37, 160, 190,

191, 192, 211, 216, 219, 220, 331; –devletler 130, 211

Müze-i Hümâyûn 334

NNapolyon Kanunu 71Nasturîler 246Nation 98Nazilli 363Necaşi 261 (Habeşistan Hüküm-

dar) 260Necef 211New Age 106Newton 287New York 91, 156, 180Nil 135Nizamüddin Evliya, Sultan (Delhi ule-

masndan) 202Non-Conformistler 148

OObserver 49Odichelidze (Rus Başkomutan)

117Ohri 199Onlar Konseyi 21, 24, 47, 49, 51, 56,

63, 68, 71, 72, 89, 102, 121, 122, 128; –diplomatlar 54

Orsperçenus, Saint 305Orta Asya 119; –hanlklar 204; –Müs-

lümanlar 141; –Türkleri 213Ortaçağ barbarlğ 26Ortodoks Bulgaristan 79, 130

Osmanl/Osmanllar 21, 24, 25, 26, 27, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 41, 42, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 61, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 71, 72, 75, 76, 77, 79, 80, 89, 90, 93, 95, 96, 97, 101, 103, 104, 105, 106, 107, 110, 111, 112, 114, 115, 116, 119, 121, 122, 128, 129, 130, 131, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 155, 156, 157, 158, 159, 161, 162, 163, 164, 165, 167, 168, 169, 170, 172, 173, 177, 178, 181, 183, 185, 187, 189, 190, 191, 192, 194, 197, 198, 199, 200, 328, 329, 330, 349; –asker-leri 54, 151, 155, 200; –aydn 200; –basn 324; –başkenti 32; –Birle-şik Hükümeti 102; –birlikleri 188; –bombas 157; –büyükelçiliği (Vi-yana) 107; –coğrafyas 38; –Dahi-liyesi 60; –delegasyonu 21, 24, 29, 30, 75, 77; –delegeleri 51; –devlet adam/adamlar 29, 30, 329, 330, 357; –Devleti 22, 23, 24, 26, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 41, 42, 43, 48, 53, 54, 55, 58, 66, 72, 76, 77, 86, 90, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 104, 105, 106, 108, 109, 110, 112, 121, 123, 125, 128, 129, 130, 137, 139, 140, 143, 144, 147, 150, 152, 153, 162, 168, 173, 177, 178, 179, 180, 181, 183, 184, 188, 189, 190, 194, 195, 198, 199, 200, 201, 220, 324, 328, 329, 330; –Devleti İs-tikraz Cemiyeti (Hindistan’da Gadia şehrine bağl Barabanki sayfiye ka-sabasnda) 361; –Devleti meselesi 26, 48, 98, 175; –diplomatlar 148; –donanmas 328; –dostluğu 153; –düşman 147; –düşmanlğ politi-

380

Mescid-i Aksa 210Mescid-i Haram 210Mesih, bkz. İsa, Hz.Mesih inanc 231Meşhed 42, 189meşrutî idare 167, 170meşrutiyet 23, 94, 139, 167, 168, 169,

178, 228, 231, 328, 330, 332; –ida-resi 167; –ilkeleri 332

Metropolitan Opera House 106Mevlid-i Nebevî (Kdwai) 323meyhane 25Mezopotamya mübarek mezarlar

212Msr 23, 55, 60, 64, 94, 102, 135, 149,

150, 178, 184, 204, 219, 226, 332, 348, 349; –hidivi 348, 357; –Müslüman-lar 85, 93, 332

Msrllar 141, 172, 178militarizm 75, 122Miliyukoff (Rusya’da muhalefet par-

tisi başkan) 43milletbaş 111milliyetçilik 144Mina 208Miraç 210misyonerler 254misyonerlik 253Moğol/Moğallar 121, 172; –hüküm-

darlar 163Moltke 179Mondros Mütarekesi 29, 31, 47, 91Monreo Doktrini 230Montagu (Hindistan Bakan) 24,

65, 66, 364Montesquieu 304Montet, Prof. Dr. (Cenevre Üniver-

sitesi hocalarndan) 323Moors, bkz. Mağripliler 121Morison, Theodore 84, 86

Morley, Lord 84Morning Post 84Moude, General 159Muâvenet-i Milliye Cemiyeti 328Muazzam Dinlerin Akaidi (Gorham)

245Mucize-i Muhammediye (Kdwai) 249,

251, 323, 339Muhammed, Hz. (İslâm Peygam-

beri) 25, 56, 87, 171, 172, 173, 174, 175, 185, 208, 210, 223, 229, 237, 245, 246

Muhammed Abbasi (Msr’daki son Abbasi halifesi) 204

Muhammed Ali 282, 323, 364Muhammed Ecmel Han, Hac Ha-

fz Hakîm (Kabul Cemiyeti Baş-kan) 214

muhtariyet 167Muir, William (Yazar) 253, 261mukaddes emanetler 188, 204Musa, Hz. 25, 210, 287, 295, 296,

311Musa Kâzm Efendi (Şeyhülislâm)

329Musevi/Museviler 170, 178, 211, 258,

259, 271, 290; –heyeti 170; –inanc 290; –şeriat 290

Musevilik 253, 261, 272, 273, 290, 311

Muslim Outlook 125Mustafa Kemal Paşa (TBMM Baş-

kan) 363, 364Musul 110Musurus Paşa (Londra Büyükel-

çisi) 168mutlakyet 23, 139; –idaresi 167Müslümanlk 21, 22, 25, 26, 52, 55,

77, 80, 81, 82, 83, 86, 88, 103, 238, 242, 254, 255, 262, 263, 265, 271,

383

Prens Said Halim Paşa, bkz. Said Ha-lim Paşa

Princeton Üniversitesi Devletler Hu-kuku Bölümü 111

Protestan Almanya 79, 130Protestanlar 34, 55, 57Protestanlk 69Prusya 78

RRadiye Begüm (Delhi’de hükümet

yönetiminde bulunan) 240Rahel (Kâbe’deki putlardan) 253Ravza-i Ethar 209Reddü’l-Muhtar 309Refet Bey (Albay) 363Renan 267Reşit Safvet (Londra Osmanl Cemi-

yeti Genel Sekreteri) 50Reuter Ajans 211Reval 149Rheims 89; –Kilisesi 44Roma 79, 121, 126, 240; –İmparator-

luğu 262; –İmparatorluğu snrlar 254; –kanunlar 290; –Katolik Ki-lisesi 223

Romal/Romallar 181, 252, 278, 280, 305, 309

Romanyallar 51, 68, 116Romen; –-Katolik Avusturya 79; –Ka-

tolikler 34, 82; –papazlar 88Roude, Jean (Temps Gazetesi Mu-

habiri) 155Rowlatt Kanunu 59ruhbanlk 81, 242, 282Rum/Rumlar 107, 108, 110, 111, 115,

177, 180; –cemaati 111, 112; –diyar 239; –patriği 54, 107, 112, 198, 199; –unsuru 108

Rumeli 204; –eyaletleri 199; –okul-lar 199

Rus/Ruslar 34, 42, 45, 55, 75, 89, 106, 117, 152, 189, 197, 331; –as-kerleri 158; –çar/çarlar 33, 147, 148; –Çarlğ 148; –devlet adamlar 37; –Dşişleri bakan 90; –dindaşlar 89; –diplomatlar 149; –Hükümeti 49, 212; –idaresi 200; –kaynaklar 42, 158; –milleti 197; –milletvekil-leri 45, 47; –ordular 37, 158; –or-dusu 41, 44, 158; –partisi 100; –sa-hilleri 37; –subay/subaylar 118; –ülkesi 45

Ruslaştrmak 200Russel, Aleksandr (Amerikal bilim

adam) 323Rusya 29, 30, 31, 33, 34, 37, 38, 43,

45, 60, 72, 88, 94, 100, 102, 117, 142, 150, 151, 152, 163, 169, 178, 183, 185, 188, 189, 197, 198, 200, 207, 211, 311, 332; –Hükümeti 140, 212; –siyaseti 153

Rusyal 45

SSabahaddin Bey, bkz. Prens Saba-

haddin BeySâbiiler 246Sâbiilik 253sadaka 81Sadaret; –makam 335, 338; –tezke-

resi 335Sadi (İslâm Şairi) 235, 308Sahrazad halk 150Said Halim Paşa, Prens (Sadrazam)

30Salisbury, Lord (İngiliz siyasetçi) 33Sami Paşa (Dürzileri yola getirmeye

memur olan) 330

382

kas 153; –egemenliği 130; –entri-kalar 114; –Ermenileri 158, 200; –eski hükümeti 130; –felâketi 200; –fetihleri 198; –gücü 55; –hâkimiyeti 52, 54, 56; –halifesi 173, 174, 195; –halk 38, 115; –hanedan 84, 125, 127, 206; –Harbiyesi 89; –Hariciyesi 89; –heyeti 121; –Hristiyan teba-as 55; –Hilâfeti 126, 194; –hizmeti 151; –hukuku 200; –hükümdar/hü-kümdarlar 139, 173, 174, 183; –hü-kümet adamlar 35, 36; –Hükümeti 29, 33, 34, 38, 40, 41, 49, 52, 53, 57, 58, 67, 87, 128, 129, 158, 161, 162, 177, 199, 201, 212, 325, 358, 360, 361; –slahatçlar 168; –idaresi 52, 53, 56, 60, 64, 68, 93, 130, 140, 169, 170, 180, 187, 193, 200; –İmpara-torluğu 22, 26, 30, 55, 63, 65, 71, 76, 93, 101, 106, 140, 144, 164, 168, 169, 178, 184, 188, 189, 191, 192, 198, 200, 201, 204, 219, 332; –İm-paratorluğu idaresi 178; –inklâb 327, 328; –İslâm Devleti 21, 36, 139, 141; –İslâm İdaresi 21; –itti-fak 200; –kenti 180; –kurşunu 157; –kuvvetleri 37; –Mebuslar Meclisi 71; –memleketleri 100; –memuru 89; –meselesi 77, 100, 152; –meş-rutiyeti 168, 328; –milleti 30, 76, 100, 109, 120, 129, 161; –nâzrlar 29; –nişan 337; –ordusu 89, 158; –Ordusu başkumandan 329; –pa-dişah/padişahlar 60, 82, 84, 85, 86, 98, 100, 113, 126, 127, 167, 204, 205, 207, 328, 357; –parlamentosu 71; –paşas 58; –saltanat 128; –Salta-nat 114, 167; –savaş gemileri 38; –sempatizanlğ 148; –snrlar 37; –siperleri 157; –siyaseti 67; –sultan/

sultanlar 144, 145, 173, 205, 206, 343; –taht 29; –tarihi 34, 51, 163; –tebaas 60; –teşkilât 150; –toprak-lar 60, 68, 116, 128, 140, 148, 158, 162, 164, 170; –Türkü/Türkleri 163, 173, 326; –ülkesi 57, 60, 164, 179, 180, 181, 184, 197, 198, 199, 327, 328, 329; –valileri 107; –vatanseverleri 128; –vilâyetleri 42, 90, 170; –-Yu-nan Savaş 76; –zaferleri 51

otokrat hükümdarlar 168Oxford papaz 141

ÖÖmer, Hz. 229, 241, 266, 284, 286,

287

PPalekora yolu (Kumanova) 151Pandal (Hindistan) 214Panislâmizm 358Paris 30, 89, 90, 98, 101, 102, 106, 122,

329, 331, 364; –Barş Konferans 21, 29, 33, 48, 72, 91, 95, 128, 137, 142, 144, 165, 190, 194, 195, 203, 220, 331; –Barş Konferans heyeti 129; –Mahkemesi 135

parlamenterizm 97Paul, Saint 272Pépin 305Philippe Theodos (Fransa Kral)

305Pickthall, Marmaduck 125, 137, 144Piedmont vadisi 57Pierre Lermite ruhu 24Pliny (Yazar) 255Plutarkhos (Yunanl) 305Podolya 43Poznan eyaleti 197Prakrit dili 203

385

TBMM başkan 364Tchkeidze 48 (Rusya’da sosyal de-

mokrat milletvekili) 44tehcir 34, 42, 43, 44, 47, 49, 67, 89Temim kabilesi 280Temps gazetesi 155Teodora (Bizans Prensesi) 57Tesalya 76; –snr 200teslis inanc 306Tevfik (Hariciye Nâzr) 345Tevrat 295The French Asiatic Committee, bkz. Fran-

sz Asya Cemiyeti 107The Future of the Muslim Empire-Turkey,

bkz. Türkiye İslâm İmparatorluğu’nun İstikbali 40

Theodebald (Fransa Kral) 305Theodosius (Roma İmparatoru) 305The Sword Against Islâm or a Defence

of Islâms Standard Bearers (Bkz. İslâm’a Çekilen Klç yahut Alemdarân- İslâm’ Müdafaa) 19

Thomasius 305Tih vadisi 210Times gazetesi 123, 144, 185, 190,

341, 343Tiska, Baron (Local Anzeiger Muha-

biri) 155Toros/Toroslar 32; –dağlar 32Townshend 159 (İngiliz Generali)

29, 36, 159Trablus 142, 149, 150, 152, 178, 201,

204; –Savaş 165; –Senusîleri 180Trablusgarp 23, 38, 42, 71, 102, 112,

168, 178, 226, 332; –halk 68, 226Trablusgarpllar 226Trabluslular 178, 180Trabzon 110Trajan (Romal) 252

Trakya 32, 35, 49, 76, 78, 97, 105, 110, 150, 192, 199, 200, 331

Troçki 34Tunus 178, 204, 219Tunuslu Hayreddin Paşazâde Salih

Paşa, bkz. Salih Paşa, DamadTuranclk 79, 174, 175Turanîler 174Türk/Türkler 21, 36, 45, 57, 100, 105,

107, 108, 109, 110, 117, 140, 143, 149, 163, 168, 171, 172, 173, 174, 175, 177, 179, 190, 191, 192, 201, 213, 326, 331, 332, 357; –çeteleri 57; –çiftçileri 201; –doktoru 151; –ha-nedan 127; –milleti 172, 192; –k-smlar 105; –köylüsü 201

Türkiye 29, 57, 60, 70, 71, 75, 76, 77, 85, 88, 95, 96, 99, 102, 130, 140, 147, 148, 149, 150, 152, 153, 155, 159, 162, 167, 169, 178, 183, 184, 187, 188, 197, 198, 199, 200, 201, 216, 220, 331, 332; –acentesi 149; –barş 331; –-İngiltere Savaş 212; –mese-lesi 147, 190; –vilâyetleri 178

Türkiye İslâm İmparatorluğu’nun İs-tikbali (The Future of the Muslim Empire-Turkey) (Kdwai) 40, 41

Türkleştirmek 197

UUhud Savaş 298Umumî Harp, bkz. Cihan HarbiUmum Mekâtib-i Askeriye Neza-

reti 335Urquhart (Yazar) 262Uzza (Kâbe’deki putlardan) 253

ÜÜçlü İtilâf 150, 151Üçlü İttifak 150Üsküp 199

384

Samirî 55Sanskrit dili 203sansür 29Saruhan 108Savelan Konferans 100Schopenhauer (Alman filozofu) 288,

304Sebilürreşad 324Selahaddin-i Eyyubî 210Selanik 151, 156Selim I (Osmanl Padişah) 204,

205, 206Semerkant 94, 203Senusîler 180Seylan 55Shepherd, William G.(Daily Telegraph’n

Yakndoğu Özel Muhabiri) 156shhiye subay 157Srbistan 33, 46, 178; –meselesi 152Srp/Srplar 68, 116, 151, 152, 177,

199; –olaylar 57Srpllar 51, 143Srr, Şeyh (İslâm velilerinden) 242Sibirya 60Sicilya 294Sihler 118Sind 135sinema 25Sirkeci İstasyonu 327Sivas 110Siyonist/Siyonistler 210; –hareket 119;

–toplum 211Siyonistlik 119Slav davas 199Smillie, Robert 46, 47Smith, Bosworth 254, 268Sofya 199Son Osmanl Direnişi (Félix Valy)

150, 161

sosyalist/sosyalistler 237; –ilkeler 229; –prensipler 229

sosyalizm 97, 181, 229, 240Sovyet; –idaresi 311; –sistemleri 97spiritualizm 97status quo ante bellum 32, 94, 97Stobart (Yazar) 268Suriye 23, 63, 68, 76, 85, 99, 102, 110,

180, 181, 192, 200, 208, 332; –Müs-lümanlar 63, 130

Suriyeliler 141, 180, 185Süheyb (Rum diyar ahalisinden)

239Süleyman, Hz. 296, 304Sünni 86, 195; –Müslümanlar 84,

127sürgün 29Süslü, Azmi 116

ŞŞam 85, 256, 343; –dağ 208Şems-i Tebrizî 258Şerif Paşa (Kürtler tarafndan Paris

Barş Konferans’na gönderilen he-yet üyesi) 90şer‘î mahkemeler 81Şevket Ali (Hint liderlerinden) 325Şii/Şiiler 124, 195; –Müslümanlar

127

TTagore, Rabindranath (Hindistanl şair) 67

Tahsin (Sultan II. Abdülhamid’in başmâbeyncisi) 337

Talâk (Kdwai) 323Tanzimat Ferman 149Tatarlar 213Taylor, Isaac 254, 262tazyik kanunu 67