Ne do vr {e ni nad grob ni spo me nik obi te lji Ci pi ko ... · ne ku}a Ci pi ko va roda. 3 U cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja na la zi se sta ra obi telj ska grob ni ca Ci pi ko

Po zna ti tro gir ski hu ma nist Pe tar Ci pi ko sin Mar kov (†1440.)1 u svo joj opo ru ci sa stav lje noj 17. trav nja 1437. izra -zio je svo ju po sljed nju vo lju u sve zi s grad njom obi telj skegrob ni ce: Volo in su per quod he re des mei fa ci ant fi e ri meumse pul tu ram cum si gno et epi gra mi na in e(ccle sia) de San ctiIo han nis Bap ti ste in me mo ria fa mi lie Cep pi o num.2 Nije nampo zna to je li is pu nje na vo lja Pe tra Ci pi ka da se sa gra di grob -ni ca u sa mo stan skoj cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja na ko joj je tre -bao biti ade kvat ni bi ljeg s nat pi som (cum si gno et epi gra mi -na). Ta je grob ni ca, ujed no i nad grob ni spo me nik, tre ba la biti na spo men ne samo Pe tra Ci pi ka ve} i ci je log roda (inme mo ria fa mi lie Cep pi o num). Vo lja izra ̀ e na u opo ru ci da sesa sta vi nat pis na grob ni ci u ko re la ci ji je s epi gra fi~ kim in te -re si ma Pe tra Ci pi ka i nje go va sa ku plja nja an ti~ kih nat pi sa.Epi taf, ako je ika da bio sa stav ljen, nije sa ~u van niti je po znatpri je pis tek sta.

Razumljivo je da je Pe tar Ci pi ko izra zio è lju da se sa gra di nova obi telj ska grob ni ca upra vo u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja, tamo gdje po ~i va ju nje go vi pre ci a u ~i joj je bli zi ni od sta ri -ne ku}a Ci pi ko va roda.3 U cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja na la zise sta ra obi telj ska grob ni ca Ci pi ko vih pa se na grob noj plo -~i spo mi nje djed hu ma ni sta Pe tra – Pe tar Ma ri nov Ci pi ko. Uli te ra tu ri se pro vla ~i po gre{ na tvrd nja, zbog kri vo pro ~i ta nogepi ta fa, da je tamo po ko pan hu ma nist Pe tar Mar kov Ci pi ko.4

No, nije po zna to gdje je po ko pan hu ma nist Pe tar Ci pi ko. Onje vje ro jat no ipak sa hra njen u tom gro bu iako na nat pi su nijespo me nut Pe tar Ci pi ko, ve} nje gov djed.

Naznake koje bi se mo gle do ve sti u vezu s no vom (ne do vr -{e nom) grob ni com Ci pi ko vih na la zi mo u dnev ni ku pu bli ci -sta i po ~a snog kon zer va to ra Roka Sla de-[i lo vi }a5 s nad nev -kom 18. lip nja 1935., a u sve zi s ra do vi ma na re sta u ra ci ji koji su se u to doba izvo di li na cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja. Onspo mi nje, me|u osta lim, ra zne na la ze u jed nom gro bu, ulo -mak grob ne plo ~e s gr bom obi te lji An dre is te na bra ja i di je -lo ve jed nog re ne san snog nad grob nog spo me ni ka:

Is pod plo ~e i me|u ko sti ma na{ li smo je dan nad grob ni spo -me nik u 5 ko ma da, na i me 2 an dje la sa vi jen ci ma iz doba ka -sni je re ne san se 1 ka me na ̀ ara (urna) koju je dr ̀ ao pred so -bom je dan an djeo, za tim 1 ka pi tel, a ne {to du blje ulo makrim skog sar ko fa ga sa 1 gla vom. Kad bi se ovi ko ma di spo -me ni ka re kon stru i ra li sli ka bi bila od pri li ke ova kva: (cr te`).Ovi ulom ci nose tra go ve va pna na za dnjoj stra ni da kle oni

su bili do po lo vi ce uzi da ni, a ni je su ni po {to sta ja li na An dre -i so voj plo ~i. Nat pi sa oko lo njih nema, ali za {to i kako su za -vr {i li u grob ni ci po mi je {a ni sa An dre i so vom plo ~om to nemo ̀ e mo ni ka ko do zna ti. Tre ba ista knu ti da urna nije pra va, nije iz du ba na, ve} samo kao ures mar ki ra na, koju je pred so -bom dr ̀ ao tre }i an djeo (put to), pa i taj je bio do po lo vi ce u zidu.6

Uz ovaj na vod R. Sla de-[i lo vi} do no si i cr te` dva ju an |e la(put ta) na vi jen cu iznad ko jeg je vaza.

U iz vje {}u od 8. oùj ka 1935. go di ne u sve zi s po sje tom cr -kvi Sv. Iva na Kr sti te lja kon zer va tor Lju bo Ka ra man me|uosta lim pi{e:

Na nu tar njoj stra ni ap si de izvor ni (sic!) ka me ni zid bio je usred njem di je lu pre i na ~en u ka sni je doba ugrad njom jed nogol ta ra od ko jeg osta ju jo{ u ope ka ma vid lji vi tra go vi re ne -san sne ar ka de. Na ga dja se da je ov dje sta jao pre kra san ol -tar sa re lje fom po la ga nja Kri sta u grob od Ni ko le Fi ren tin -ca koji je da nas na tro gir skom gro blju: Ako bi se is po sta vi -lo – po mje ra ma ovog re lje fa – da je to~ no mo gao bi se ovajpo za di na (sic!) ovog ol ta ra ob no vi ti u `bu ci da po slu ̀ i zasmje {ta nje Fi ren tin ~e vog po la ga nja u grob. Ina ~e }e bitinaj bo lje ob no vi ti u ka me nu ovaj nu tar nji zid ap si de.7

Podaci koje do no se R. Sla de-[i lo vi} i Lj. Ka ra man mo gu }ese od no se na tra go ve nove Ci pi ko ve grob ni ce koja se gra di -la po po sljed njoj è lji Pe tra Ci pi ka. Dalo bi se za klju ~i ti iz ovih po da ta ka da se grob ni ca (nad grob ni spo me nik) mo gu -}e na la zi la kod glav nog ol ta ra i da je za vr {a va la ar ka tu rom(Lj. Ka ra man in ter pre ti ra tra go ve luka kao osta tak ol ta ra).Dio nje zi ne opre me, su de }i po po da ci ma koje bi lje ̀ i R. Sla -de-[i lo vi}, bila su, po svoj pri li ci, dva an |e la (put ta) na vi -jen ci ma-gir lan da ma na ~i jem je vrhu vaza; toj cje li ni pri pa -da la je, valj da, i pse u do ur na koju je pri dr ̀ a vao an |eo (put -to). Pred nja stra ne te pse u do ur ne mo gla je biti pred vi |e na zanat pis.

Podaci koje do no si P. Ko len di} mogu se ta ko |er in ter pre ti -ra ti u smi slu da je ol tar obi te lji Ci pi ko (nad grob ni spo me nik) imao vi{e di je lo va koji su na knad no ra zne se ni. Na i me, on pi{e:

Otaj je i ol tar toga ]i pi ka u var var ski za pu {te noj cr kvi Sve -to ga Iva na, samo {to su taj ol tar ra sta vi li, pa s nje ga pr vo -kla sno Ski da nje s kr sta, da ga deca tuku ka me njem, a osta le

121

Ivo Ba bi}

Ne do vr {e ni nad grob ni spo me nik obi te lji Ci pi ko u Tro gi ru

Novi doprinosi i otkri}a, studije i istraìvanja

122

de ta lje ba ci li u ne ka da{ nju cr kvu Sve te Bar ba re, gde je isto tako po br ka no, sa ~u va no i mno go le pih por ta la...8

Valja na po me nu ti da je do re sta u ra ci je cr kve Sv. Iva na Kr -sti te lja bio za zi dan pro zor u ap si di.9 Kako obja sni ti za tva ra -nje tog glav nog izvo ra svje tla na isto~ noj stra ni cr kve? Valj -da zato da bi se do bi la do volj no ve li ka plo ha uz koju bi sepo sta vi la kom po zi ci ja nad grob nog spo me ni ka. U unu tra{ -njo sti ap si de ve li ki broj ka me no va na kon re sta u ra ci je tri de -se tih go di na 20. sto lje }a za mi je njen je no vim. Na to se od -no si i ci ti ra no iz vje {}e Lj. Ka ra ma na. Na vanj skoj stra ni ap -si de ka me nje je ne dir nu to, iz ~ega se moè za klju ~i ti da jera di kal ne za hva te do ̀ i vio tek zid u unu tra{ njo sti. U do njemdi je lu zida za mje }u ju se dva {i ro ka ver ti kal na udu blje nja koja se do i ma ju kao po ~e ci neke za ma{ ne ali ne do vr {e ne in -ter ven ci je. Vi so ko na zidu ap si de vi{e je rupa (uto ra?) kojesu mo` da slu ̀ i le za u~vr {}e nje di je lo va nad grob nog spo me -ni ka. Na fo to gra fi ja ma unu tra{ njo sti ap si de, na nji ho vimkon tras tnim snim ka ma i na ne ga ti vi ma, dadu se ra za bra tiobri si luka. Ra di lo se, izgle da, o po lo ̀ e nom pra vo kut ni kuiznad ko jeg je bio ra za pet se gment luka. Su de }i po dva novaka me na is pod ob nov lje ne po vr {i ne zida mo glo bi se pret po -sta vi ti da je cje li na nad grob nog spo me ni ka le ̀ a la na dvi jekon zo le. Nad grob ni spo me nik mo ̀ e mo si pre do ~i ti po putgrob ni ce obi te lji So bo ta, no znat no ve }ih di men zi ja.

Re ljef s pri ka zom Opla ki va nja

Po svoj pri li ci re ne san sni re ljef s pri zo rom Opla ki va nja, dje -lo Ni ko le Fi ren tin ca, koji se na la zi u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te -lja na stao je po po sljed njoj vo lji Pe tra Ci pi ka koju je valj da(dje lo mi~ no?) is pu nio nje gov utje caj ni i po zna ti sin, hu ma -nist i rat nik – Ko ri o lan (1425.-1493.). Naj mar kan tni ji lik nare lje fu Opla ki va nja je onaj sv. Pe tra koji pri dr ̀ a va Ma ri ji nugla vu.10 Mo gu }e je da je na gla {a va nje fi gu re sv. Pe tra na -gnu te pre ma na pri jed u sve zi s ime nom po koj ni ka – Pe traCi pi ka. Re ljef s pri zo rom Opla ki va nja, dje lo Ni ko le Fi ren -tin ca, na vo di se u li te ra tu ri kao ol tar obi te lji Ci pi ko, kako gau 17. sto lje }u spo mi nje hi sto ri ~ar Pa vao An dre is: ... a me|unje nim ol ta ri ma ista knu ti ji od sva kog dru gog jest onaj kojije po di gla obi telj Ci pi ko, na ko jem se obo ̀ a va Krist sni -mljen s kri ̀ a ...11 Me |u tim, s ob zi rom na na vod iz opo ru ke,ne bi se, izgle da, ra di lo izvor no o re lje fu s ol ta ra, ve} o di je -lu s ne do vr {e nog ili pak uni {te nog nad grob nog spo me ni ka.12

Na i me, taj re ljef mo gao je biti na knad no po stav ljen na ol tar.Ni ko la Fi ren ti nac uklo pio je ta ko |er, po zna to je, temu Opla -ki va nja i u grob ni cu obi te lji So bo ta u cr kvi Sv. Do mi ni ka uTro gi ru na ko joj je nat pis s na zna ~e nom go di nom 1469.13

U ovom kon tek stu re le van tan je opis cr kve Sv. Iva na Kr sti -te lja iz apo stol ske vi zi ta ci je Ago sti na Va li e ra od go di ne1579. gdje se spo mi nje ol tar Sv. An dri je na ko jem je palacum fi gu ris la pi de is. Taj se spo men re lje fa na ol ta ru Sv. An -dri je u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja in ter pre ti ra kao Fi ren tin ~evre ljef Opla ki va nja s Ci pi ko va ol ta ra.14 @ena Pe tra Ci pi ka-Pe le gri na ro |e na Cega u svo joj opo ru ci sa stav lje noj 30.svib nja 1427. na mje nju je sred stva za izra du sli ke za ol tar Sv.An dri je u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja.15 U po je di nim bi skup -

skim vi zi ta ci ja ma ol ta ri se spo mi nju pod ra znim ime ni ma,no ni smo na i{ li na spo men ol ta ra Sv. An dri je niti onog obi -te lji Ci pi ko koji spo mi nje Pa vao An dre is. Valj da je ol tar obi -te lji Ci pi ko i onaj Sv. An dri je je dan te isti.

Reljef s pri ka zom Opla ki va nja dos pi o je u 19. sto lje }u na novo grad sko gro blje te je 1939. go di ne (?) pre ba ~en na tragu cr kvu Sv. Iva na Kr sti te lja.

O re lje fu Opla ki va nja va lja za bi lje ̀ i ti jo{ ne ko li ko ne u o~e -nih ~i nje ni ca. Na i me, kao prvo re ljef nije uop }e do vr {en.16

Na ne do vr {e nost re lje fa upu }u ju teh ni~ ki de ta lji, ru pi ce na -ni za ne po put osi njih gni jez da. Radi se o ru pi ca ma na sta limsvrd la njem. Uo bi ~a je no je pri kle sa nju da se udu blje ni, teèdo stu pni di je lo vi ki po va ili pak re lje fa naj pri je iz bu {e svrd -lom, pa da se po tom ti di je lo vi obra de dli je tom, tako da sena taj na ~in ot klo ne ru pi ce. No na re lje fu s pri zo rom Opla -ki va nja osta lo je vi{e ta kvih ni zo va ru pi ca, ci je le ni ske, pa~ak i na vid lji vim, naj i sta knu ti jim mje sti ma, po seb no me|una bo ri ma odje }e. Na gla vi, u kosi sa gnu te na ri ka ~e ci je li jeniz ta kvih ru pi ca. Isti na, ta kve su se ru pi ce zbog svje tlo snihefe ka ta ko ri sti le od dru gog sto lje }a u rim skom ki par stvu. Nota kav niz ru pi ca ostao je i na licu na ri ka ~e, i to na sa mom ~elu, na li ni ji koja lice od va ja od kose, pa se radi, o~i to je, one do vr {e noj izved bi. Po neg dje se na re lje fu pre po zna ju tra -go vi rupa koje su bri` no ot klo nje ne, {to je na rav no do kaz dasu bile ko ri {te ne ne zbog li kov nih efe ka ta, ve} zbog uo bi ~a -je ni jih teh ni~ kih ra zlo ga. Taj je na ~in obra de u`lje blje nja ko -ri stio Ni ko la Fi ren ti nac i na dru gim svo jim ki po vi ma, pa se tako po ne ka ru pi ca za mje }u je na kipu sv. Ja ko va u ka pe li Sv.Iva na Tro gir skog, i to na gla vi me|u uvoj ci ma kose i ~u per -ci ma bra de.17 Me |u tim ni zo ve ru pi ca me|u na bo ri ma ni smouspje li uo ~i ti na re lje fu s pri ka zom Opla ki va nja na grob ni ciSo bo ta. Tek uve }a nji ma po je di nih de ta lja dadu se jed va ra -za bra ti tra go vi iz bri sa nih ru pi ca.

Kaskade ru pi ca vid lji ve su ~ak na sre di{ njem mje stu okoKri sto ve gla ve. A sama je gla va, izgle da, ne do vr {e na, tekabo ci ra na. Na bra di, na pod brat ku ~u per ci su samo na zna ~e -ni ta njim u`lje blje nji ma. Na jed nom mje stu na kosi vide setek pa ra lel ni, rav ni i o{ tri, za pra vo prvi uda ri dli je ta {to je ta -ko |er na zna ka ne do vr {e ne izved be. Isti na, na re lje fu se ra -za bi ru mno go ka sni ja o{te }e nja na sta la sto lje }i ma, po seb nodok je re ljef bio na otvo re nom, na no vom grad skom gro blju.O{te }e nja i pa ti ne (re klo bi se to ba ro knim rje~ ni kom – uvre -de vre me na, ili da na{ njim je zi kom – dje lo va nje en tro pi je,se mi o ti ka u toku) pri da ju ek spre siv no sti re lje fa.

Na vi{e mje sta na re lje fu uo ~a va se ne do vr {e nost. Na pri -mjer na mje stu Ma ri ji ne gla ve, na nje zi noj de snoj stra ni, nanje zi noj kosi tamo gdje je pri hva }a Pe tro va ruka. Na pr ste -nja ku Pe tro ve ruke no kat je tro ku ta stog obli ka. Radi se valj -da tek o po ~et ku obra de de ta lja koji je tre ba lo do ve sti do ko -na~ nog obli ka sli~ na slo vu U. Iz me |u uvo ja ka u kosi i pr staudu blje nje je na gla {e no tek o{ trim za ko {e njem koje je tre ba -lo omek {a ti. Ina ~e ve o ma spljo {te ni, go to vo priz ma ti~ ni, iz -du ̀ e ni pr sti svoj stve ni su i ve }i ni osta lih fi gu ra na re lje fu,kao na osta lim dje li ma Ni ko le Fi ren tin ca.

Od gla ve ̀ ene koja pod kri ̀ em pri dr ̀ a va Ma ri ju sa ~u va na jetek po lo vi ca lica. Na to se osvr nuo tek Hans Fol ne sics koji

I. Babi}, Nedovr{en nadgrobni spomenik obitelji Cipiko u Trogiru

123

je prvi ovaj re ljef pri pi sao Ni ko li Fi ren tin cu. Na rav noj za -sje ~e noj stra ni za mje }u ju se udu blje nja koja su valj da tre ba -la po slu ̀ i ti da se doda dru ga po lo vi ca lica. Radi li se o gre{ -ci, na pu knu }u na sta lom ti je kom kle sa nja ili, {to je ma njevje ro jat no, o ne kom na knad nom po ku {a ju po prav ka? Mo gu -}e je ta ko |er da je pri li kom kle sa nja gla ve na tom mje stu uka me nom blo ku ne do sta ja lo mase, tako da se dru ga po lo vi -ca gla ve, za pra vo lica, mo gla po seb no iskle sa ti i po tom do -da ti. U sva kom slu ~a ju to me ha ni~ ki pre sje ~e no lice ve o maje doj mlji vo, da pa ~e pri no si pa te ti ci cje lo ku pne kom po zi ci -je, pri da ju }i joj na dre a li sti~ ki efekt.

Dade se, da kle, za klju ~i ti da je re ljef ostao ne do tje ran, u sva -kom slu ~a ju u pot pu no sti ipak ne do vr {en. S ovim re lje fomvje ro jat no je bio u vezi ka me ni blok {to se na la zi u cr kvi Sv.Iva na Kr sti te lja, li je vo od ula za. Nje go va je {i ri na (132 cm)ot pri li ke jed na ka onoj re lje fa s pri zo rom Opla ki va nja (172 x130 cm). Taj je blok mo gu }e tre bao biti baza za re ljef. Ka -me ni blok nije sa svim obra |en, uglav nom je ne po li ran, a nagor njoj plo hi, na ko joj je valj da tre ba la biti po stav lje naosov lje na plo ~a re lje fa, ra za zna je se ure zna, ne iz bri sa na kri -vu lja. Ina ~e i re ljef i spo me nu ti ka me ni blok ima ju lu~ no is -pup ~e nje po put plit kog se gmen ta elip se ili kru ga, {to upu }u -je na nji ho vu me |u sob nu vezu. Na i me, u do njoj stra ni re lje -fa po je di ni do nji di je lo vi fi gu ra str {e u pro sto ru izvan plo heokvi ra. Da kle dok je u gor njem di je lu i s bo~ nih stra na re ljefunu tar pra vo kut ni ka okvi ra, u do njem di je lu is pup ~e nje ula -zi u pro stor izvan plo he koju odre |u je okvir.

Mo gu }e sa ~u va ne skul ptu re s nad grob nog spo me ni ka

Od ulo ma ka na |e nih 1935. go di ne u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te -lja sa ~u va na su, izgle da, tek dva ve o ma kr nje sa ~u va na put -ta na ulom ci ma gir lan de ukra {e ne vo }em i vrp ca ma koji sepre po zna ju kao dje lo Ni ko le Fi ren tin ca ili pak nje go ve ra di -o ni ce. 18 To su, na i me, dva put ta ne po zna tog po ri je kla, po lo -è ni na ulom ci ma gir lan de koji su pred ne ko li ko go di na pre -ne se ni iz La pi da ri ja Mu ze ja gra da Tro gi ra i po stav lje ni nasa svim ne pri mje re no mje sto – na ste pe ni ca ma uz bazu kipasv. Se ba sti ja na u isto i me noj cr kvi. Ta je lo ka ci ja sa svim pro -i zvolj na jer kom po zi ci ji koja pri sta je vrhu ol ta ra, ta ber na ku -la i grob ni ca kao nji hov za vr{ ni ak cent nije mje sto u pod no` -ju, na ste pe ni ca ma.19 Ti su an |e li po lo ̀ e ni na ste pe ni ca ma,ista knu ti u pro sto ru iako su izvor no sta ja li le |i ma uza zid.

Pretpostavljamo da su an |e li na cr te ̀ u R. Sla de-[i lo vi }a ioni sa ~u va ni jed ni te isti. No, na cr te ̀ u R. Sla de-[i lo vi }aoba put ta su ima la sa ~u va ne gla ve. Na sa ~u va noj gla vi an |e -la vi{e je na zna ka koje upu }u ju na ne do vr {e nost. Lice je jed -va na zna ~e no. Dva oka nisu jed na ko obra |e na. Isti na, nos jemo gao biti na knad no o{te }en. Na tje me nu go to vo da i nemana zna ka kose, tek u do njem di je lu, pre ma slje po o~ ni ca maspu {ta ju se uvoj ci. Gru bo za sje ~e na udu blje nja na tje me nuvje ro jat no su na zna ke ra ni jih faza kle sa nja pri je ko na~ nogiz vla ~e nja de ta lja. Jed no is pup ~e nje na tje me nu pro ma tra nouve }a no na kon tras tnim snim ka ma do i ma se kao cvi jet u kosi. Da kle, gla va bi bila tek abo ci ra na.

Nije sa ~u van ni vrh, grlo vaze iznad gir lan de iako se vide nacr te ̀ u i na fo to gra fi ji objav lje noj 1959. go di ne.20 Ta kve su vaze naj ~e {}e po su de iz ko jih izvi ja pla men pa su tako baze– do nji di je lo vi svje} nja ka (po su de za ulje). Ta se skul ptu ral -na gru pa pri pi su je Ni ko li Fi ren tin cu od no sno nje go voj ra di -o ni ci. Izne se na su ra zli ~i ta mi {lje nja o nje noj izvor noj lo ka -ci ji i na mje ni.21 Kom po zi ci ja je go to vo iden ti~ na onoj isto -rod noj sa ~u va noj u [i be ni ku (izlo ̀ e na u Di je ce zan skommu ze ju u cr kvi Sv. Bar ba re) koja se ta ko |er pre po zna je kaodje lo Ni ko le Fi ren tin ca ili pak nje go ve ra di o ni ce. Ta {i ben -ska kom po zi ci ja kao i ona u Tro gi ru sma tra hu se osta ci mata ber na ku la – sve to hra ni {ta. U ki par skoj kom po zi ci ji u [i be -ni ku put ti su po lo ̀ e ni na rogu obi lja, pri ka za na je i tr no vakru na a na vrhu je ta ko |er vaza. Na ovoj tro gir skoj put ti supo lo ̀ e ni na gir lan di – vi jen cu. Uzo rom za tu temu sma tra seta ber na kul s re lje fom s pri zo rom Na vje {te nja, dje lo Do na tel -la iz cr kve San ta Cro ce u Fi ren ci.22 No, ta kve kom po zi ci jepri sta ju ne samo ta ber na ku li ma kao nji hov za vr{ ni ak centve} i vr ho vi ma grob ni ca i ol ta ra. Mo tiv vaze, kao i put ti nagir lan da ma na vrhu grob ni ca, na tje me nu luka re la tiv no suu~e sta li mo tiv s re ne san snih grob ni ca i ol ta ra, ~ak i umi va o -ni ka (na pri mjer na onom iz sa kri sti je San ta Ma ria No vel la,dje lu Gi o van ni ja del la Rob bi je iz 1498. go di ne). Ve} je izra -è na mo gu} nost da su ova dva put ta iz Tro gi ra pri pa da la lu -ne ti ne kog ol ta ra.23 An |e li i gir lan de na la ze se, pri mje ri ce,na tje me nu grob ni ce Le o nar da Bru na, u cr kvi San ta Cro ce uFi ren ci, dje lu Ber nar da Ros se li ni ja (oko 1444.-1447.); an |e -li tamo nose grb po koj ni ka. An |e li na gir lan da ma po lo ̀ e nisu i po nad luka na grob ni ci Car la Mar sup pi ni ja u cr kvi San -ta Cro ce u Fi ren ci, dje lu De si de ria da Set ti gna na (oko 1455.-1458.). Tamo je ta ko |er na vrhu vaza, svje} njak. Vaza(svje} njak) iz koje se izvi ja pla men na la zi se i na tje me nu luka na grob ni ci Vit to re Ca pel la u cr kvi Sv. He le ne u Ve ne -ci ji.24 Svje tilj ke svih vr sta, svje tlo koje ti tra u gro bu ili nadgro bom, ukla pa se u pra sta ru ide ju vje~ nog svje tla – lux per -pe tua. Sto ga, da kle, sma tra mo da su put ti na vi jen cu s va -zom u sre di ni bili vje ro jat no izra |e ni za grob ni cu Pe tra Ci -pi ka, a ne za ta ber na kul. U cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja po sto -ja lo je do bro sa ~u va no go ti~ ko sve to hra ni {te, pa sto ga nijetre ba lo gra di ti novo.25 No, va lja na po me nu ti da gir lan de sput ti ma mogu vi sje ti i na vr ho vi ma por ta la. Tako je na vrhupor ta la cr kve San ta Ma ria al Mare na Tre mi ti ma, na ko jemsu ra di li Ni ko la Fi ren ti nac i An dri ja Ale {i, gir lan da i dvaput ta koja pri dr ̀ a va ju svje} njak.26 Da kle, sma tra mo da sudva put ta na gir lan da ma i s va zom svi je} nja kom bila izvor -no na mi je nje na tje me nu nad grob nog spo me ni ka obi te lji Ci -pi ko.

* * *

Po stav lja se pi ta nje: kako je tre bao izgle da ti nad grob ni spo -me nik Pe tra Ci pi ka i nje go va roda i je li u pot pu no sti re a li -zi ran? Vje ro jat no nije u pot pu no sti po di gnut jer nema ra zlo -ga da bi bio uni {ten. Po tom ci Ci pi ko va roda tako ne {to si -gur no ne bi do pu sti li. Tek je dan re ljef – onaj sa ~u va ni s pri -ka zom Opla ki va nja nije do vo ljan za ci je li nad grob ni spo me -

nik, pa ni za ol tar. Nje mu tre ba da kle vje ro jat no do da ti skul -ptu re koje opi su je R. Sla de-[i lo vi}, na |e ne u gro bu u cr kviSv. Iva na Kr sti te lja, da kle, dva an |e la po lo ̀ e na na gir lan diiznad koje je vaza (svje} njak) i pse u do ur na s an |e lom kojije pri dr ̀ a va. Na ̀ a lost, ta pse u do ur na s an |e lom nije sa ~u va -na a za ~u do nije nam po znat ni cr te` ni fo to gra fi ja. Nije sa -~u van, ili ga mo` da ne mo ̀ e mo iden ti fi ci ra ti, ka pi tel koji jepre ma R. Sla di-[i lo vi }u pri pa dao istoj cje li ni.

Mogu}e je da su di je lo vi ne do vr {e nog nad grob nog spo me ni -ka na knad no po stav lje ni na ol tar. Tako bi smo mo gli shva ti tina vod Pa vla An dre i sa koji spo mi nje re ljef Opla ki va nja kaodio ol ta ra obi te lji Ci pi ko. U tom kon tek stu mo gli bi smoshva ti ti i za pis iz Va li e ro ve vi zi ta ci je u ko joj se spo mi nje ol -tar Sv. An dri je u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja na ko jem je palas ka me nim fi gu ra ma. Sto ga bi se mo glo go vo ri ti o nad grob -nom spo me ni ku ali i o ol ta ru obi te lji Ci pi ko.

Re ne san sne skul ptu re u Tro gi ru pre ne se ne sa svo jih izvor nih lo ka ci je

Je li jo{ neki sa ~u va ni ulo mak, re ljef ili pak kip tre bao bitidio kom po zi ci je nad grob nog spo me ni ka, od no sno ol ta ra?

Za kip koji pri ka zu je put ta sa spu {te nom ba kljom (sim bo lomsmr ti) i s gr bom obi te lji Ci pi ko – dje lo Iva na Du kno vi }a (uMu ze ju gra da Tro gi ra) izre ~e na je pret po stav ka da je mo gao biti kon ci pi ran za grob ni spo me nik ove obi te lji.27 Na i me, tajkip nije pro na |en na izvor nom mje stu.28

Nesigurna je izvor na lo ka ci ja za vi{e tro gir skih re ne san snihki po va. Tako nije si gur no ni po ri je klo dvi ju ki par skih cje li -na. Jed na od njih je ka me ni trip tih s tri ni{e u ko ji ma se na -la ze li ko vi Bo go ro di ce s Dje te tom, te sv. Je ro nim i sv. La di -slav. Taj trip tih, pri pi san sljed be ni ku Ni ko le Fi ren tin ca, na -la zi se uzi dan u za pad ni zid ka te dra le u bli zi ni glav nog ula -za, sa svim izvan ne kog iko no graf sko-ar hi tek ton skog kon -tek sta.29 Dru ga je pak trip tih u cr kvi Sv. Do mi ni ka na ko jemsu pri ka za ni ta ko |er u ni {a ma sv. Ivan Tro gir ski, sv. Je ro nimi sv. Lo vro.30 Re ljef je da nas uzi dan u ju` ni zid u unu tra{ njo -sti cr kve. Spo mi nje se, me |u tim, da je bio uzi dan u glav niol tar u funk ci ji an te pen di ja.31 Ana lo gi je radi tri kipa u ni {a -ma (ale go rij ske fi gu re), na la ze se na ka me nom po lip ti hu nagrob ni ci an ti pa pe Iva na XXI I I., dje lu Do na tel la i Mi che loz -za u fi ren tin skoj kr sti o ni ci, na sta loj iz me |u 1421. i 1427.go di ne.

Bista koja pri ka zu je sv. Pe tra, dje lo Ni ko le Fi ren tin ca ili paknje go va kru ga, ta ko |er je na knad no uzi da na u ba ro kni por -tal sa mo stan ske cr kve Sv. Pe tra.32

Sitni re ljef koji pri ka zu je sv. Ni ko lu u sje de }em sta vu, a kojise pri pi su je Ni ko li Fi ren tin cu ili pak nje go voj ra di o ni ci, po -stav ljen na pro ~e lju sa mo stan ske cr kve Sv. Ni ko le sa svimvi so ko pod po lu kru` nim pro zo rom,33 po svoj je pri li ci na -knad no uzi dan na to mje sto. Na i me, po nad pro zo ra je ra no -ro ma ni~ ki re ljef koji pri ka zu je Agnus Dei, sv. Be ne dik ta isv. Sko la sti ku. Po lu kru` ni pro zor sa stav ljen je pak od sta ri -jih, re ne san snih fra gme na ta. Ta je cje li na vje ro jat no svo je vr -sni pa sti{ 18. sto lje }a.

Bista Boga Oca sa ze malj skom ku glom u ruci, dje lo Ni ko leFi ren tin ca iz ka pe le Sv. Iva na Tro gir skog,34 koju je Igna ci jeMa ca no vi} u 18. sto lje }u za mi je nio re pli kom,35 neko se vri -je me na la zi la u cr kvi Sv. Ma ri je na trgu, kako se to sa zna jeiz za bi lje{ ki R. Sla de-[i lo vi }a;36 po tom je u 19. sto lje }u bilaugra |e na na novo grad sko gro blje smje {te no izvan gra da nako pnu; oda tle je pak pre ba ~e na 1987. go di ne u La pi da rijMu ze ja gra da Tro gi ra.

Dva kipa po kle klih an |e la, svje tlo no {a, koji pri dr ̀ a va ju plit -ke po su de po put plad nja (u njih su se po stav lja le svi je }e, su -de }i po osta ci ma me tal nog {ilj ka u sre di ni po su de) u 19 sto -lje }u bili su po stav lje ni na vra ta no vog grad skog gro blja ada nas su pak po stav lje ni u ka pe li Sv. Iva na Tro gir skog u ka -te dra li. Op }e ni to je pri hva }e no mi {lje nje da su to upra vo onadva an |e la koja se spo mi nju u ugo vo ru o grad nji ka pe le Sv.Iva na Tro gir skog iz 1468. go di ne.37 U ugo vo ru se, na i me,spo mi nju dva an |e la koja je tre ba lo po sta vi ti sa sva ke stra -ne Kri sto va kipa.38 Va lja na po me nu ti da ova dva kipa ne ma -ju uo bi ~a je ne baze kru` nog obli ka u tlo cr tu, kao osta li ki po -vi u ka pe li, ve} su obli ka sli~ no ga elip si. Osta je otvo re nimpi ta nje: za {to su i kada ti an |e li od ne se ni iz ka pe le Sv. Iva -na Tro gir skog? Jesu li tamo ikad sta ja li? Gdje su se na la zi lipri je ne go li su u 19. sto lje }u pre ba ~e ni na novo grad sko gro -blje?

Kip koji pri ka zu je Kri sta uz ~ije su sku te dva an |e la, a kojise pak pre po zna je kao dje lo Ni ko le Fi ren tin ca ili pak nje go -ve ra di o ni ce ta ko |er je mi je njao lo ka ci je. Taj je kip u 19.sto lje }u bio pre ba ~en na novo grad sko gro blje, no nije nampo zna to gdje se ra ni je na la zio i ko li ko je puta bio pre mje {ten(od 1987. go di ne izlo ̀ en je u La pi da ri ju Mu ze ja gra da Tro -gi ra).39 Op }e ni to je pri hva }e no da su kip Kri sta s dva an |e -la uz nje go ve sku te za jed no s dva an |e la svje tlo no {e izvor -no bili na mi je nje ni ka pe li Sv. Iva na Tro gir skog. Le|a tog kipa su ve o ma plo{ na, za ra zli ku od onih pla sti~ no obra |e -nih u ni {a ma ka pe le Sv. Iva na Tro gir skog u ka te dra li, a dru -ga ~i ja mu je i baza koja nije uo bi ~a je nog kru` nog obli ka. Napo le |i ni kipa su udu blje nja za me tal ne dr ̀ a ~e s ko ji ma je bione ko} pri ~vr {}en uz zid. I na bazi kipa na pred njoj i stra ̀ njojstra ni vide se u`lje blje nja za me tal ne ulo{ ke. Izne se na jepret po stav ka kako je taj kip, na mi je njen ka pe li Sv. Iva naTro gir skog, bio od ba ~en zbog ne u spje le izved be.40 Ta jeskul ptu ra za i sta is pod ra zi ne Ni ko le Fi ren tin ca. Ra di lo bi se,da kle, o od ba ~e nom, ne u spje lom kipu. Su ge sti je za ta kvepret po stav ke daju i po da ci iz Vi zi ta ci je bi sku pa Di da ka Ma -no le iz go di ne 1756., koji se in ter pre ti ra ju tako da je Ni ko laFi ren ti nac bio na vod no dva puta pla }en za dva kipa koja pri -ka zu ju Kri sta.41 Na i me, tamo se spo mi nje kako je go di ne1487. Fi ren tin cu ispla }en ho no rar za tri kipa od ko jih je je -dan – Do mi ni No stri; po tom go di ne 1493. bio je do vr {en kipKri sta – ef fec ta fuit sta tua Jesu Chri sti.42 Mo glo bi se po mi -sli ti da se izraz Do mi nus No ster od no si na bi stu Boga oca sred svo da ka pe le, no u Vi zi ta ci ji se ipak ne spo mi nje izri je -kom bi sta, ve} samo skul ptu re (sta tu a e) me|u ko ji ma je onaDo mi ni no stri. U ugo vo ru o grad nji ka pe le iz 1468. go di nespo mi nje se kip Kri sta ali i Bog Otac (Pa ter no ster) kako sespo mi nje bi sta na svo du; istim izra zom (Pa ter no ster), {to nije za mi je }e no, spo mi nje se i lik Kri sta u sce ni Kru nje nja

124


Ma ri ji na.43 Za i sta je zbu nju ju }e da bi Ni ko la Fi ren ti naciskle sao je dan tako lo{ kip Kri sta da je tre ba lo izra di ti novi ida bi uz to, na kon ne u spje le re a li za ci je, bio po nov no pla }enza novu, za mjen sku skul ptu ru. Zar bi Ni ko la Fi ren ti nac ne -mar no iskle sao naj va` ni ju, sre di{ nju fi gu ru u ka pe li? Nijeta ko |er vje ro jat no da bi tu za htjev nu za da }u pre pu stio po -ma ga ~u. Sum nju u uvri je ̀ e nu tezu o od ba ~e nom, manj ka -vom kipu po ti ~u i nje go ve di men zi je. Pre ma ugo vo ru ograd nji ka pe le ki po vi apo sto la i sve ta ca tre ba li su biti vi so kipet sto pa a onaj Kri stov pet i 1/4. Kip Kri sta vi sok je sve gaoko 193 cm (uklju ~u ju }i i bazu vi so ku oko 11 cm). Pri mje -ri ce Fi ren tin ~ev kip sv. Iva na Evan |e li sta vi sok je 194 cm;Du kno vi }ev kip sv. Iva na Evan |e li sta vi sok je 187 cm; je -dan od ki po va koje je Ales san dro Vit to ria iskle sao za istu ka -pe lu, onaj apo sto la sv. [i mu na vi sok je 194 cm. Pre ma omje -ri ma iz ugo vo ra kip Kri sta tre bao je biti vi sok ~ak oko 241cm (kip sve ca i apo sto la 5 sto pa, kipa Kri sta 5 ¼ sto pa). Isti -na, re a li za ci ja ka pe le nije u sve mu pra ti la ugo vor {to se ti~eki par ske opre me, pa tako nije iskle san ol tar s re lje fi ma iz ì -vo ta sve tog Iva na, prem da jesu po {to va ni za da ni omje ri imje re zda nja.44 Ne pri hvat lji vo je iz iko no graf skih ra zlo ga dabi kip Kri sta bio go to vo jed na ke vi si ne kao osta li ki po vi uka pe li. Po sto je }i Kri stov kip u ka pe li za i sta je naj ve }a skul -ptu ra. Iz na ve de nih ra zlo ga mo glo bi se po sum nja ti da je kipKri sta uz ~ije su sku te dva an |e la bio uop }e na mi je njen zaka pe lu Sv. Iva na Tro gir skog. Me |u tim kip Kri sta uz ~ije susku te an |e li (taj na vod no od ba ~e ni) za i sta od go va ra na vo di -ma iz ugo vo ra (... e con dic to Cri sto doi an ze lo to a luj re te -gnu di ...). Kao uzrok pre mje {ta nja i za mje ne ovog kipa na -vo de se ta ko |er iko no graf ski ra zlo zi.45 Nije ri je {e no pi ta njeizvor nog po lo ̀ a ja jo{ ne kih ki po va u ka pe li. Sva ka ko, nijelo gi~ no da se u ka pe li na la ze dva kipa istog sve ca – sv. Iva -na Evan |e li sta, pa se s ra zlo gom sma tra da onaj koji je iskle -sao i pot pi sao Ivan Du kno vi} nije bio uop }e pred vi |en zaka pe lu, tim vi{e {to je na le |i ma tog kipa utor koji upu }u jeda je mo` da bilo pred vi |e no da sto ji uza zid, a ne u ni{i.46

Jed na od ni{a u ka pe li osta la je pra zna. I za kip sv. Je ro ni maizne se na je pret po stav ka da je na knad no, iz je de ne dru ge cr -kve, pre ne sen u ka pe lu.47 ê ti ri kipa koja je izra dio Ales san -dro Vit to ria za vr {i la su umje sto u ka pe li na vrh zvo ni ka ka te -dra le.48

Tema Kri sta u Sla vi, u Uza {a {}u pri klad na je grob ni ca ma.Krist uz ~ije je sku te an |eo sto ji na vrhu grob ni ce du` daFran ces ca Fos ca ri u cr kvi San ta Ma ria Glo ri o sa dei Fra ri uVe ne ci ji.49 Krist okru ̀ en an |e li ma pri ka zan je i na sre di{ -njem re lje fu na grob ni ci bl. Gi ro la ma Gi an lel li ja u ka te dra liu An ko ni, dje lu Iva na Du kno vi }a iz 1509. go di ne.50 Ako jekip Kri sta s dva an |e la uz nje go ve sku te bio za i sta na mi je -njen za ka pe lu Sv. Iva na Tro gir skog i ako je po tom zbogmanj ka vo sti ili pak iz iko no graf skih ra zlo ga iz nje ot klo njen,mo gao ga je na knad no isko ri sti ti za grob ni cu upra vo Ko ri o -lan Ci pi ko koji je u to doba vi{e puta ob na {ao slu` bu ope ra -ri ja-skrb ni ka ka te dra le. Rupe za ume ta nje me tal nih dr ̀ a ~ana le |i ma i u bazi o~i tu ju da je kip Kri sta u Sla vi tre bao bitipo stav ljen na vi so kom po lo ̀ a ju, uza zid. Nije li da kle taj kipmo gao sta ja ti iznad ne do vr {e nog nad grob nog spo me ni kaPe tra Ci pi ka u ap si di cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja? To bi se mo -

glo usta no vi ti tek mje re nji ma po vr {i ne na unu tra{ njem ziduap si de cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja na ko joj se na zi ru ele men -ti za mo gu }e odre |e nje obri sa cje li ne nad grob nog spo me ni -ka. Ova ko pre li mi nar no, bez pre ci zni jih mje re nja kip nam sedo i ma ipak pre ve li kim da bi tamo sta jao. Kip Kri sta s dvaan |e la uz nje go ve sku te ako je ika da bio (na knad no?) na mi -je njen grob ni ci obi te lji Ci pi ko koja je osta la ne do vr {e na,mo gao se po tom neko vri je me na}i i na ne kom dru gom mje -stu, pri je nego {to je u 19. sto lje }u pre ba ~en na novo gro bljeizvan gra da. Kip Kri sta (Spa si te lja) na jed nom stu pu na gro -blju pred ka te dra lom spo mi nje u 17. sto lje }u hi sto ri ~ar IvanLu ci};51 mo gu }e je, kako je to ve} pret po stav lje no, da se radiupra vo o Kri stu s an |e li ma uz nje go ve sku te, tim vi{e {to suuto ri za me tal ne dr ̀ a ~e ukle sa ni s jed ne i dru ge stra ne u bazi kipa.52

Reljef s pri ka zom an |e la s ba kljom (dje lo pri pi sa no Ni ko liFi ren tin cu), ot ko pan je uz novo grad sko gro blje (izlo ̀ en ula pi da ri ju Mu ze ja gra da Tro gi ra).53 Nije po zna to gdje se ovaj re ljef izvor no na la zio. Re ljef, ina ~e vi so ke kva li te te,dje lo mi~ no je o{te }en a po svo joj pri li ci, kako je to ve} za -mi je }e no, ostao je ne do vr {en. To se raz bi re na fon du koji jetek gru bo obra |en. Izne se no je vi{e pret po stav ki o izvor nojna mje ni re lje fa, pa tako i ona da je ovaj an |eo mo gao s jo{jed nim (ne sta lim) sta ja ti uz re ljef s pri zo rom Opla ki va nja.54

Mo` da je tre bao pri pa da ti cje li ni grob nog spo me ni ka Pe traCi pi ka i nje go va roda, po go to vo s ob zi rom na fu ne ral ni sim -bo li zam ba klje. Ne do vr {e nost re lje fa uka zu je ili da je biood ba ~en ili pak, {to je vje ro jat ni je s ob zi rom na nje go vu vi -so ku kva li te tu, da je tre bao biti dio ne do vr {e ne cje li ne.

Reljef s li kom Iva na Kr sti te lja, dje lo Ni ko le Fi ren tin ca ilipak nje go ve ra di o ni ce, ne dav no na |en u sa mo stan skoj cr kviSv. La za ra na î o vu (pre ne sen u sa mo stan Sv. Ante na î o -vu) sma tra se di je lom neke ve}e kom po zi ci je.55 Mo gao jemo` da ta ko |er biti izvor no kon ci pi ran za Ci pi ko vu grob ni -cu u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja, po go to vo s ob zi rom na nje -zin ti tu lar.

Neki od spo me nu tih tro gir skih ki po va i re lje fa ne po zna togpo ri je kla: Krist s dva an |e la uz nje go ve sku te, re ljef s li komOpla ki va nja iz cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja, te dva an |e la svje -tlo no {e, bili su, po nav lja mo, u 19. sto lje }u pre ba ~e ni na novo gro blje izvan gra da; re ljef an |e la ba kljo no {e bio je, kako je ve} na po me nu to, na |en za gu bljen, isko pan u ze mljiu bli zi ni no vog gro blja izvan gra da. To su na zna ke da su tiko ma di mo gli pri pa da ti jed noj ili vi{e ra zne se nih ili pak ne -do vr {e nih cje li na.

Reljef s po pr sjem sv. Iva na Kr sti te lja iz sa mo sta na Sv. Antena î o vu i onaj s pri ka zom an |e la ba kljo no {e ne ma ju uo bi -~a je ne baze kru` nog pre sje ka u tlo cr tu, ve} su u obli ku se -gme na ta elip se ili kru ga jer di je lo vi fi gu re u do njem di je lustr {e izvan okvi ra cje li ne. Tako i re ljef s pri zo rom Opla ki va -nja, kako je to na gla {e no, ima u bazi oblik se gmen ta elip se.Taj mo tiv se mo` da po nav lja zbog eu ri tmi je koja je mo ra la biti pri sut na u kon cep tu kom po zi ci je ako su mo` da ti ko ma -di pri pa da li istoj cje li ni. Us po red be radi ni ki po vi na spo me -nu toj grob ni ci Fos ca ri ne ma ju baze kru` nog obli ka. Da kle, moè se pret po sta vi ti da su spo me nu ti re lje fi bili po lo ̀ e ni

125


uza zid {to ne bi bilo mo gu }e da su baze uo bi ~a je nog kru` -nog tlo cr ta. Pri mje ri ce u ka pe li Sv. Iva na Tro gir skog svi ki -po vi u ni {a ma ima ju baze kru` nog obli ka u tlo cr tu osim kipaKri sta i sv. Je ro ni ma. Baza kipa sv. Je ro ni ma je dru ga ~i javalj da sto ga jer je uz sve ca pri ka zan lav.

Ar hi tek ton ski ulom ci – mo gu }i osta ci nad grob nogspo me ni ka

Od ar hi tek ton skih ulo ma ka koji su mo gli biti izvor no na mi -je nje ni Ci pi ko voj grob ni ci po mi {lja mo na se gmen te luka odko jih je na knad no, u 18. sto lje }u, slo ̀ en pro zor u obli ku po -lu kru ga (ter mal ni tip) na pro ~e lju sa mo stan ske cr kve Sv. Ni -ko le u Tro gi ru.56 Ti se gmen ti luka (ukra {e ni s unu tra{ njestra ne mo ti vom stru~ ka lo vo ro va li {}a unu tar ka se ta) ve o masu re pre zen ta tiv ni i {i ro ki te vje ro jat no nisu izvor no pri pa da -li pro zo ru. Da se radi o na knad nom ko ri {te nju sta ri jih ko ma -da, o~i to je i po tome {to dva do nja (no vi ja) se gmen ta lukapo lu kru` nog pro zo ra ne ma ju ukra {e ne unu tra{ nje stra ne.Da kle taj po lu kru` ni pro zor sa stav ljen je od spo li ja. Naistom zidu iznad po lu kru` nog pro zo ra, kako je to ve} spo -me nu to, ugra |en je ra no ro ma ni~ ki re ljef koji pri ka zu je sv.Sko la sti ku i sv. Be ne dik ta, a pod nji me je pak re ljef koji pri -ka zu je sv. Ni ko lu, dje lo Ni ko le Fi ren tin ca ili pak nje go ve ra -di o ni ce. Da kle ci je li je dan dio cr kve nog pro ~e lja ukra {en jehe te ro ge nim ulom ci ma koji su sa ku plje ni u novu cje li nu.57

Kao ana lo gi ju za se gmen te lu ko va s ko ji ma je na knad no slo -èn po lu kru` ni pro zor na vo di mo grob ni cu obi te lji So bo ta,dje lo Ni ko le Fi ren tin ca, na ko joj su ka se te na luku, nad sar -ko fa gom, ukra {e ne ta ko |er sve ̀ nje vi ma lo vo ro va li {}a. Zara zli ku od grob ni ce obi te lji So bo ta gdje su pod lu kom dva niza ka se ta sa sve ̀ nje vi ma lo vo ro va li {}a, na se gmen ti ma luka s pro zo ra cr kve Sv. Ni ko le samo je je dan niz. Ka se ta -ma s unu tra{ nje stra ne ukra {e n je luk spo me nu te grob ni ceLe o nar da Bru ni ja ko joj je ve o ma sli~ na, kako je uo ~e no,grob ni ca obi te lji So bo ta. Ukra {e ne su i ka se te na unu tra{ njojstra ni luka na spo me nu toj grob ni ci Car la Mar sup pi ni ja. Go -to vo je pra vi lo da su ukra {e ne unu tra{ nje sta ne lu ko va iznadre ne san snih grob ni ca, {to se, pri mje ri ce, za mje }u je i nagrob ni ci du` da Nic co le Tro na u cr kvi San ta Ma ria Glo ri o sadei Fra ri, dje lu An to ni ja Riz za za po ~e tom oko 1476. go di ne.Pro ~el na stra na se gme na ta luka na pro zo ru cr kve Sv. Ni ko -le ste pe ni ~a sto je pro fi li ra na, sli~ no okvi ri ma vra ta cr kve Sv.Se ba sti ja na. Me |u tim, na nji ma nema bo ga te de ko ra ci je kaona grob ni ci So bo ta.

U bazi po lu kru` nog pro zo ra na cr kvi Sv. Ni ko le na la ze sedvi je ka me ne gre de ukra {e ne flo re al nim mo ti vom, ta ko zva -nim bilj nim kan de la bri ma. Ti su ukra si bli ski Ni ko li Fi ren -tin cu pa ih je tako ko ri stio na okvi ri ma ula za u ka pe lu Sv.Iva na Tro gir skog, pri ukra {a va nju prez bi te ri ja i pro po vje da -o ni ce {i ben ske ka te dra le i na dru gim mje sti ma.58

Konzervator Lj. Ka ra man, spo me nu li smo, opi su je ostat ke luka u ap si di cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja. Sto ga izno si mo pret -po stav ku da su se gmen ti luka i gre de s pro ~e lja Sv. Ni ko lemo` da pri pa da li nad grob nom spo me ni ku Pe tra Ci pi ka u cr -

kvi Sv. Iva na Kr sti te lja. Uo sta lom, go to vo u pra vi lu re ne san -sne grob ni ce, uklju ~u ju }i i onu So bo ti nu, uza zi do ve uo kvi -re ne su u gor njem di je lu ar ka dom. Iz sa ~u va nih se gme na ta luka ugra |e nih u pro zor na cr kvi Sv. Ni ko le mo gla bi se iz -mje rom pro ra ~u na ti i {i ri na cje lo ku pne ki par sko-ar hi tek ton -ske cje li ne ko joj su izvor no pri pa da li (grob ni ci?).

Ne do vr {e ni nad grob ni spo me nik

Ba rem neki od spo me nu tih ki po va i re lje fa po svo joj su pri -li ci pre o sta ci ne do vr {e nog re ne san snog nad grob nog spo me -ni ka Pe tra Ci pi ka i nje go va roda, a time se mogu tu ma ~i tinji ho va pre mje {ta nja i ra zno {e nja. Ra zli ke u estet skim ra zi -na ma me|u na bro je nim ki po vi ma i re lje fi ma mo` da bi semo gle tu ma ~i ti dis kon ti nu i te ti ma u radu, mi je nja njem su -rad ni ka i pro mje na ma kon cep ci je.

Razno{enje di je lo va nad grob nog spo me ni ka za si gur no je usve zi sa sud bi nom sa mo sta na i cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja.Go di ne 1452. umi re Ni ko la, po sli jed nji opat i na kon nje gase gasi sa mo stan ski ì vot.59 Pri ho de ne ka da{ njeg sa mo sta nauì vao je i Mle ~a nin, kar di nal Mar co Bar bo, ina ~e me ce naIva na Du kno vi }a, koji je 1468. go di ne po sje tio Tro gir.60 Nebi bilo shvat lji vo da se gra di novi re ne san sni ol tar u dobakad se gasi sa mo stan ski ì vot. Ta kvu kri zu mo gu }e je me |u -tim isko ri sti ti za svo je vr snu pri va ti za ci ju, po ku {a jem grad -nje obi telj ske grob ni ce usred ap si de iza ol ta ra. Cr kva se svre me nom za pu sti la, osta la je bez kro va a umjet ni ne se ra -zno se. U 19. sto lje }u ~ak se raz mi {lja lo da se cr kva po ru {i ada se ka me nje isko ri sti za grad nju cr kve na no vom grad -skom gro blju.61 Te me lji to je ob nov lje na tek 1936. go di ne.62

U tom kon tek stu mo ̀ e mo shva ti ti ra zno {e nje di je lo va ne do -vr {e nog nad grob nog spo me ni ka obi te lji Ci pi ko.

Mo`da je pro jekt nad grob nih spo me ni ka bio su vi {e pre ten -ci o zan (za mi {ljen go to vo po put grob ni ce jed nog du` da) ili jepak bio iko no graf ski pri je po ran. Na i me, smje {taj grob ni ce uap si di iza ol ta ra na me }e se cje lo ku pnoj pro mi sli cr kve pa jojpri da je go to vo pri vat ni zna ~aj, tako da bi ta sa mo stan ska cr -kva po sta la go to vo ma u zo lej tek jed ne obi te lji.63 Go di ne1500., u doba bi sku pa Fran ces ca Mar cel la po ku {a lo se uni -je ti reda u po ka pa nja u ka te dra li, pa tako grob ne plo ~e nisusmje le str {i ti iznad ra zi ne poda.64 Ko ri o lan Ci pi ko dok je ob -na {ao slu` bu ope ra ri ja do la zio je u su kob s bi sku pom Ja ko -vom Tur lo nom i nje go vim na sljed ni kom Fran ces com Mar -cel lom65. Ti su bi sku pi mo gli ome sti nje gov naum. U sva -kom slu ~a ju osta je otvo re no pi ta nje: za {to nije re a li zi rangrob ni spo me nik obi te lji Ci pi ko?

Grob obi te lji Ci pi ko u ka te dra li

Ne mo ̀ e mo sa si gur no {}u odre di ti ni gdje su po ko pa ni Pe -tar Ci pi ko i nje gov sin Ko ri o lan. U li te ra tu ri se na vo di kakoje Ko ri o lan Ci pi ko po ko pan u ka te dra li, u ju` nom, bo~ nombro du, pred ol ta rom Mi lo sr |a (Al ta re Cha ri ta tis, ra ni je Sv.Kuz me i Da mja na).66 To, me |u tim, ipak nije sa svim iz vje -sno. Tamo se, na i me, na la zi grob na plo ~a od pro ko ne{ kog

126


mra mo ra; uo kvi ru ju je gre de ukra {e ne ka ne lu ra ma. Na plo -~i se na zi ru slo va pi sa na ka pi ta lom. Ste pe ni ca pred ol ta rompre kri la je dio plo ~e. U tom gor njem di je lu plo ~e pod ste pe -ni com vide se tek do nji di je lo vi jed nog ret ka. Tek je u ~e ti rido nja ret ka sa svim ~i tak dio nat pi sa:

DIA P(E)T(R)VS CIPICVS CO RI O LANI.F.TRI STIS SIMVS PO SVI

Peti red odoz go mo gao bi se mo` da pro ~i ta ti kao ma xi ma in -vi di a. Da kle, za dnjih pet re da ka mo glo bi se mo` da ova kopro ~i ta ti:

(MA) XIMA (I)N(V)IDIA P(E)T(R)VS CIPICVS CO RI O LANI.F.TRI STIS SIMVS PO SVI

Spo me nut je, nema sum nje, Pe tar Ci pi ko, sin Ko ri o la nov. Kome on po stav lja nat pis? Vje ro jat no ne svom ocu Ko ri o la -nu jer ne bi tre bao po nav lja ti da je Ko ri o la nov sin. Vje ro jat -no on po di ̀ e nat pis ~la nu ili ~la no vi ma svo je obi te lji (èni,dje ci). Mo` da je Ko ri o lan spo me nut na gor njem di je lu plo -~e koji je ostao pod ste pe ni ca ma ol ta ra. Vje ro jat no, da kle,pod tom plo ~om po ~i va me|u svo ji ma i Ko ri o lan. Ako jeto~ no pro ~i ta na ri je~ in vi di a, onda nije ba{ kr {}an ski smjer -no spo mi nja ti na epi ta fu ve li ku za vist (ma xi ma in vi di a).67 Tozvu ~i po gan ski te je bli sko hu ma ni sti~ koj kul tu ri koja se re -fe ri ra na onu an ti~ ku.68 Za vist se pri mje ri ce spo mi nje na nat -pi su na Man te gni nu cr te ̀ u koji pri ka zu je tri jumf Ju li ja Ce -za ra; tamo je pri ka zan voj nik koji nosi ta blu s nat pi som nako jem me|u osta lim sto ji: ... IN VI DI A SPRE TA SVPE RA -TAQ(VE).69 Mo gu }e spo mi nja nje za vi sti na Ci pi ko vu epi ta -fu alu di ra na ne pri li ke s ne u spje lom grad njom nad grob nogspo me ni ka u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja. Ci pi ko vi su ve za niuz taj ol tar u ka te dra li pred ko jim je nji ho va obi telj ska grob -ni ca. Na nje mu se, na i me, slu ̀ e mise za pri pad ni ke ovog roda, kako je to za bi lje ̀ e no u vi zi ta ci ji bi sku pa Di da ka Ma -no le.70

Za klju ~ak

Ne ri je {e no je pi ta nje pred vi |e nog izgle da i iko no graf skogpro gra ma ne do vr {e nog nad grob nog spo me ni ka. Otvo re no jei pi ta nje: ko jim bi se ele men ti ma mo gla na do pu ni ti cje li nako joj je re ljef s li kom Opla ki va nja ~i nio jez gru? Ipak, us po -red be radi, u od no su na uni {te nu re ne san snu grob ni cu za dar -skog nad bi sku pa Ma fe ja Val la res sea († 1495.) u za dar skojka te dra li, koja je bila dje lo Pe tra Me{ tri }e vi }a, do bro opi sa -noj u ugo vo ru o grad nji iz 1507. go di ne,71 nad grob ni spo me -nik Pe tra Ci pi ka i nje go va roda, pre ̀ i vio je ipak s vi{e di je -lo va. Pri mje ri ce, od re lje fa, pri ka za po koj ni ka, na gro bu za -dar skog ka no ni ka Stu ra ri u sa osta le su tek ruke.72

S ve }om si gur no {}u mo ̀ e mo za klju ~i ti tek slje de }e: Pe tarCi pi ko opo ru~ no je odre dio da se u cr kvi Sv. Iva na Kr sti te -

lja sa gra di nad grob ni spo me nik za nje ga i nje go vu obi telj.Taj je nad grob ni spo me nik vje ro jat no bio ba rem dje lo mi~ nopo di gnut u ap si di uza zid iza ol ta ra. Za vr {a vao je vje ro jat noka me nim, ka se ti ra nim lu kom ~iji su di je lo vi, mo` da dje lo -mi~ no sa ~u va ni (isko ri {te ni na knad no za okvir po lu kru` nogpro zo ra cr kve Sv. Ni ko le). Na vrhu su, valj da, tre ba la sta ja -ti dva sa ~u va na put ta po lo ̀ e na na vi jen cu iznad ko jeg je vaza (svje tilj ka). Dio kom po zi ci je ar hi tek ton sko-ki par skecje li ne bio je po svoj pri li ci re ljef s pri ka zom Opla ki va nja.Toj je cje li ni vje ro jat no pri pa da la za gu blje na pse u do ur na san |e lom iza nje. Njoj su mo` da pri pa da li jo{ po ne ki sa ~u va -ni re lje fi i ki po vi vi {e krat no pre mje {ta ni. U ob zir do la zi ma -kar re ljef s pri ka zom an |e la s ba kljom. Ne do vr {e nost na bro -je nih skul ptu ra (uklju ~u ju }i put te na gir lan da ma) upu }u je nato da su bili dio ne do vr {e ne cje li ne.

Uglavnom sve se na bro je ne skul ptu re i re lje fi pre po zna jukao dje lo Ni ko le Fi ren tin ca, od no sno nje go ve ra di o ni ce. Ni -ko la Fi ren ti nac mo rao je, da ka ko, biti i au tor kon cep ci je ki -par sko-ar hi tek ton ske cje li ne (ne do vr {e nog) nad grob nogspo me ni ka (na knad no ol ta ra?) obi te lji Ci pi ko.

Bi lje{ ke

1Li te ra tu ru o Pe tru Ci pi ku v. u: Hr vat ski bi o graf ski lek si kon, Za -greb, 1989., sv. II, 681-682.; v. i: MI RO SLAV MAR KO VI], Tro -gir ski ru ko pis Ci ce ro na, u: @iva an ti ka, III, Sko pje, 1953.,145-158.; v. ta ko |er ka ta lo{ ku je di ni cu br. 77. (au tor V. Ko va ~i}) u: Te -so ri del la Cro a zia re stu a ra ti da Ve ne ti an He ri ta ge INC, Edi zi o niMul ti graf, Ve ne zia, 2001., 185-186.

2Te sta ment v.: IVO BA BI], Opo ru ke Pe le gri ne, Pe tra i Ko ri o la naCi pi ka, u: Ra do vi In sti tu ta za po vi jest umjet no sti, 30 (2006.), 29-49.

3Po da ci o sta roj ku}i u bli zi ni sa mo sta na Sv. Iva na Kr sti te lja i ogrob ni ci do no se se u ru ko pi su Cro no lo gia del la ilu stris si ma casaCip pi co dall’ anno 1177. Ru ko pis se ~uva u Hi sto rij skom ar hi vu uSpli tu (fond Iv ~e vi} DAST, Mis ce la nea, Li bro X.f.59.)

4Po gre{ no pro ~i tan nat pis do no si IGOR FI SKO VI], Hr vat ska re ne -san sa, ka ta log izlo` be, Za greb, 2004., kat. je di ni ca br. 7, 251.Umje sto ÇI(PI)CHI pro ~i ta no je CI PI O NI. Iako se u do ne se nom ~i -ta nju nat pi sa spo mi nje Pe tar Ma ri nov, i da lje se po gre{ no epi taf do -vo di u vezu s hu ma ni stom Pe trom Mar ko vim, ~iji je otac Ko ri o lan.O tome op {ir ni je IVO BA BI] (bilj. 2).

5O ovom mar nom kul tur nom rad ni ku v. DAN KA RA DI], RokoSla de-[i lo vi} i Mir ko Sla de-[i lo vi}, u: Zbor nik ra do va »Osni va ~ii prvi ku sto si mu ze ja u Hr vat skoj«, Osi jek, Mu zej Sla vo ni je, 1999.,181-192.

6 ROKO SLA DE-[I LO VI], Dnev nik, Knji ga IX., 1934.-1935., 30-31. (Ar hiv obi te lji Sla de-[i lo vi} u Tro gi ru). Na ovu za bi lje{ ku upo -zo ri la me je prof. Dan ka Ra di} pa ko ri stim ovu pri go du da joj za -hva lim.

127


7Kon zer va tor ski ured u Spli tu, br. 25, où jak 1935. I na ovaj do pisupo zo ri la me je prof. Dan ka Ra di}.

8PE TAR KO LEN DI], Do ku men ti o An dri ji Ale {i ju u Tro gi ru, u:Ar hiv za ar ba na{ ku sta ri nu, je zik i et no lo gi ju, II/1924. Be o grad,1925., 70-78, 71-72.

9V. sli ku za zi da nog pro zo ra u: ]I RIL IVE KO VI], Dal ma ti ens Ar -chi tek tur und Pla stik, sv. II., Be~, 1911., tab. 58. O tom, do dvi jetre }i ne za zi da nom pro zo ru, na ko jem je bio na vanj skoj stra ni i je -dan ka men sa zna me nom kri ̀ a unu tar kru ga, go vo ri se i u ci ti ra -nom iz vje {}u Lju be Ka ra ma na.

10Na to upo zo ra va HANS FOL NE SICS, Stu di en zur En twic klung s -ges chi te der Ar chi tek tur und Pla stik des XV. Ja hr hun derts in Dal -ma ti en, u: Ja hr buch des Kuns thi sto ris ches In sti tu tes der K. K. Zen -tral kom mis si on für Den kamlp fle ge, VIII, 1915., 27-106, 135. O re -lje fu v. ta ko |er IVAN DE LAL LE, Pod Kri ̀ em, Re ljef Ni ko lo Fi o -ren ti no, u: Novo doba, VI, br. 2,. 1923.; ANN MAR KHAM-SCHULZ, Nic co lo di Gi o van ni Fi o ren ti no and Ve ne ti an Scul ptu reof the Early Re na is san ce, New York, 1978., 56-58. Li te ra tu ru ogrob ni ci v. u: SAMO [TE FA NAC, Ki par stvo Ni ko le Fi ren tin ca inje go va kru ga, Split, 2006., 116.

11PA VA O AN DRE IS, Po vi jest gra da Tro gi ra, I, Split, 1977., 332-333.

12Na mo gu} nost da se radi o re lje fu na mi je nje nom ne ol ta ru, ve}grob ni ci upo zo ra va i S. [te fa nac (bilj. 10), 116. koji izno si pret po -stav ku da je re ljef Opla ki va nja mo` da na stao kao nad grob ni spo -me nik koji je Ko ri o lan dao po di }i po vo dom smr ti svo je dru ge ̀ eneNi ko le te An dre is, koja je stra da la 1492. go di ne u po ̀ a ru ka {te la(Ka {tel Sta ri).

13Na cr kvi do mi ni kan skog sa mo sta na Sv. Kri ̀ a na î o vu, na por ta luna ko jem je za pi sa na go di na 1499. ta ko |er je re ljef s pri ka zomOpla ki va nja. Usp.: CVI TO FI SKO VI], Ki po vi Pietà u Dal ma ci ji i Boki Ko tor skoj, u: Pe ri stil, Za greb, 29 (1986.), 41-54,; usp. ta ko -|er SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), 135. Ina ~e s ovim sa mo sta nombio je ve o ma po ve zan Ko ri o lan Ci pi ko ko jeg se sje tio i u svo jojopo ru ci. S nje go vim in ter ven ci ja ma tre ba do ve sti u vezu sli ka ri je uka pi tu lar noj dvo ra ni te i dr ve na ri ju u cr kvi (kor ske klu pe i or mar usa kri sti ji) koja je vje ro jat no dje lo Gr gu ra Vi do va.

14Ann Mar kham-Schulz sma tra da se na vod iz vi zi ta ci je od no si naFi ren tin ~ev re ljef s pri zo rom Opla ki va nja – v.: Te so ri ... (bilj. 1),kat. br. 7., 44.

15Te sta ment v. u: IVO BA BI] (bilj. 2)

16Ann Mar kham-Schulz opi su ju }i ti jek li ni ja-na bo ra na odje }i fi gu raizno si svoj do jam da dje lo nije do bi lo svo ju de fi ni tiv nu i ko na~ nufor mu; usp.: Te so ri ... (bilj. 1), kat. br. 7, (au tor Ann Mar kham-Schulz), 46.

17V. sli ku u: SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), tab. 70.

18Ta je skul ptu ral na gru pa izvor no u vla sni{ tvu dru {ta va Bi ha} i Ra -do van do spje la u Mu zej gra da Tro gi ra i po tom je bila izlo ̀ e na uLa pi da ri ju u sklo pu Mu ze ja gra da Tro gi ra. O nji ma prvi pi{e CVI -TO FI SKO VI], Fi ren tin ~ev Se ba sti jan u Tro gi ru, u: Zbor nik zaumet nos tno zgo do vi no, Lju blja na, 5-6 (1959.), 269-382, 377-378.;po nov no CVI TO FI SKO VI], Za bat ta ber na ku la Ni ko le Fi ren tin cau [i be ni ku, u: Zbor nik za li kov ne umet no sti, Novi Sad, 12 (1976.),239-245, 242. Fi sko vi }u tada nisu bile po zna te za bi lje{ ke R. Sla de-[i lo vi }a.

19 Tamo ih je po sta vio, pre ba civ {i ih iz La pi da ri ja, kon zer va tor mr.Ra do slav Bu ̀ an ~i}. Iako se u cr kvi spo mi nje ol tar na ko jem je kipsve ca i dva an |e la, kako to u 17. st. spo mi nje Pa vao An dre is i po -tom u 18. sto lje }u u vi zi ta ci ji bi sku pa Ma no le, po stav lje na je,umje sto ol ta ra, sa svim pro i zvolj no nova baza, po sta ment za kip.

20V. fo to gra fi ju u: CVI TO FI SKO VI] (bilj. 18, 1959.), 176.

21CVI TO FI SKO VI] (bilj. 18, 1959.), 375. izno si pret po stav ku da suova dva an |e la na gir lan di izvor no sta ja la na vrhu ol ta ra u cr kvi Sv.Se ba sti ja na te upu }u je na ana lo gi je s re ne san snim ol ta ri ma, grob -ni ca ma i ta ber na ku li ma u Ita li ji; ka sni je isti au tor mi je nja mi {lje njete ih sma tra osta ci ma ta ber na ku la. Usp. CVI TO FI SKO VI] (bilj.18, 1976.). O tim an |e li ma v. ta ko |er ANN MAR KHAM-SCHULZ (bilj. 10), 75. Usp.: SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), 75;(bilj. 10), 143. za klju ~u je da su put ti izvor no kra si li ati ku ol ta ra ilipak ta ber na ku la.

22CVI TO FI SKO VI] (bilj. 18, 1976.), 242.

23 Tako ANN MAR KHAM-SCHULZ (bilj. 10), 75. koja ih pri pi su jera di o ni ci Ni ko le Fi re tin ca.

24Ta se grob ni ca ta ko |er pri pi su je Ni ko li Fi ren tin cu; v. ANN MAR -KHAM-SCHULZ (bilj. 10), fig. 48.

25Go ti~ ki ta ber na kul – sve to hra ni {te (mo gu }e se radi i o ku sto di ji zasve to ulje) iz ove cr kve dos pio je 1889. g. u Ar he o lo{ ki mu zej uSpli tu. Usp.: CVI TO FI SKO VI], Po lip tih Bla ̀ a Jur je va u tro gir -skoj ka te dra li, u: Pri lo zi po vi je sti umjet no sti u Dal ma ci ji, 14(1962.), 115-136, 126.

26V. sli ku, u: SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), ta bla 24. i 31.

27JO HAN NES RÖLL, Gi o van ni Dal ma ta, Worms und Rhe in, 1994.,135.

28Za ra zli ku od J. Rölla koji izno si mo gu} nost da je kip mo` da pri -pa dao grob ni ci izne se na je pret po stav ka da je kip sta jao iznad glav -nog por ta la Ci pi ko ve pa la ~e – tako CVI TO FI SKO VI], Du kno vi -}e va vra ta Ci pi ko ve pa la ~e u Tro gi ru, u: Pe ri stil, 10-11 (1968.), 51-58. Ina ~e, kip je sta jao, pri je ne go li li je do pre mljen u Mu zej gra daTro gi ra, u ni{i u atri ju pa la ~e.

29Us po re di ka ta lo{ ku je di ni cu br. 19 (au tor Samo [te fa nac) u Te so ri... (bilj. 1.), 71.; v. ta ko |er SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), 139, kojiubra ja ovaj re ljef u ka ta log ol ta ra.

128


30V. sli ku u: SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), 118.

31 Tako IVAN DE LAL LE, Tro gir, Vo di~ po nje go voj hi sto ri ji, umjet -no sti i ì vo tu, Split, 1936., 75.

32ANN MAR KHAM-SCHULZ (bilj. 10), 75.; SAMO [TE FA NAC(bilj. 10), 130., tab. 86.

33CVI TO FI SKO VI], Fi ren tin ~ev re ljef na cr kvi sv. Ni ko le u Tro gi -ru, u: Zbor nik za li kov ne umet no sti, Novi Sad, 13 (1977.), 195-198.

34Uvri je ̀ io se po gre {an na ziv ka pe le – ka pe la Sv. Iva na Ur si ni ja, od -no sno Or si ni ja umje sto ka pe la Sv. Iva na Tro gir skog; o isprav nomna zi vu v. IVO BA BI], Do me tak raz go vo ru o ka pe li Sv. Iva na Tro -gir skog, u: Mo gu} no sti 11-12 (1993.), 154-167.

35CVI TO FI SKO VI], Igna ci je Ma ca no vi} i nje gov krug, u: Pri lo zipo vi je sti umjet no sti u Dal ma ci ji, Split, 9 (1955.), 258.

36O tome pi{e DAN KA RA DI], Skul ptu ra u tro gir skom gro blju, u:Ana li Ga le ri je An tu na Au gu stin ~i }a, Zbor nik ra do va sim po zi jaSkul ptu ra na otvo re nom, 21-25, Kla njec, 2006., 287-288.

37CVI TO FI SKO VI], Tri an |e la Ni ko le Fi ren tin ca, Na pre dak. Hr -vat ski na rod ni ka len dar, Sa ra je vo, 1941., 35-40. Usp. ta ko |er kat.je di ni cu br. 16. (au tor R. Ivan ~e vi}) u: Te so ri ... (bilj. 1.), 68.

38PE TAR KO LEN DI] (bilj. 8.), 75.

39Fo to gra fi ju tog kipa dok je sta jao na no vom grad skom gro blju v.kod LJU BO KA RA MAN, Umjet nost u Dal ma ci ji u XV. i XVI. sto -lje }u, Za greb, 1933., sl. 39. Li te ra tu ra sa bra na u: SAMO [TE FA -NAC (bilj. 10), 128.

40Na tu po mi sao do la zi prvi HANS FOL NE SICS (bilj. 10), 142-143,{to se po nav lja u li te ra tu ri.

41Usp.: CVI TO FI SKO VI], Opis tro gir ske ka te dra le iz XVI I I sto lje -}a, Split, 1940., 61, bilj. 76.

42Tekst vi zi ta ci je kod CVI TE FI SKO VI ]A (bilj. 41), 43-44.

43PE TAR KO LO EN DI] (bilj. 8), 75. Da kle za lik Kri sta pri ka za nogu re lje fu s pri zo rom Kru nje nja u ugo vo ru se ko ri sti izraz Pa ter no -ster. U iko no gra fi ji XV. sto lje }a za i sta se u pri zo ru Kru nje nja moèpri ka za ti Bog Otac umje sto Kri sta {to ipak nije slu ~aj u ka pe li.

44Usp.: SA NJA BU BLE, Istra ̀ i va nja po vi je snih mje ra u Tro gi ru –mje re za du ̀ i nu u ar hi tek tu ri rane re ne san se, u: Zbor nik To mi sla vaMa ra so vi }a, Split, 2002., 455-469.

45ANN MAR KHAM-SCHULZ (bilj. 10), 62. Pre ma au to ri ci kip Kri -sta s dva an |e la uz nje go ve sku te pri pa da va ri jan ti tipa Kri sta u Sla -vi, u Uza {a {}u za ra zli ku od Kri sta u ka pe li koji pri pa da tipu Uskr -snu }a; kip Kri sta u Sla vi bio bi ne pri kla dan za ka pe lu kad je ve}pri ka zan iznad grob ni ce du` da Fran ces ca Fos ca ri ja u cr kvi San ta

Ma ria dei Fra rai. Me |u tim, sa sva ke stra ne Kri sto va kipa u ka pe lisu Ma ri ja i sv. Ivan, pa bi za jed no bili dio cje li ne koja se ukla pa u temu De i sis a Krist bi pri pa dao tipu Pan to kra to ra.

46Usp.: CVI TO FI SKO VI], Du kno vi }ev kip apo sto la Iva na u Tro gi -ru, u: Pe ri stil, Za greb, 14-15 (1971.-1972.), 123-128; do mi {lja njao ovom kipu v. u: JO SIP BE LA MA RI], Du kno vi }ev sv. IvanEvan |e li sta u ka pe li bl. Iva na Tro gir skog, u: Stu di je iz sred njo vje -kov ne i re ne san sne umjet no sti na Ja dra nu, Split, 2001., 397-427.

47 IGOR FI SKO VI], Fi ren tin ~ev kip Sv. Je ro ni ma u Tro gi ru, u: Pe -ri stil, Za greb, 38 (1996.), 59-66.

48V. ka ta lo{ ku je di ni cu br. 257. (au tor Va nja Ko va ~i}) u: Te so ri ...(bilj. 1), 86.

49ANN MAR KHAM-SCHULZ (bilj. 10), sl. 27. i 49. Au to ri ca tugrob ni cu uvjer lji vo pri pi su je Ni ko li Fi ren tin cu.

50JO HAN NES RÖLL (bilj. 27), fig. 163. i 164.

51 IVAN LU CI], Po vi je sna svje do ~an stva u Tro gi ru I, Split, 1979.,1934.

52O tome po seba n rad objav lju je IGOR FI SKO VI].

53O tom re lje fu v. kat. je di ni cu br. 15 (au tor Ra do van Ivan ~e vi}) u:Te so ri ... (bilj. 1), 64.

54Na tu po mi sao do {ao je CVI TO FI SKO VI] (bilj. 37), 35-40, no ka -sni je isti au tor izno si mi {lje nje (CVI TO FI SKO VI] (bilj. 18), 377)da se an |eo na la zio vje ro jat no uz kip sv. Se ba sti ja na; RA DO VANIVAN ̂ E VI], Re kon struk ci ja Fi ren tin ~e vog ol ta ra tro gir ske ka pe -le, u: Pe ri stil, 18 (1995.), 51-58. izno si pret po stav ku da je re ljef biokon ci pi ran kao dio ne i zve de nog ol ta ra u ka pe li Sv. Iva na Tro gir -skog; v. ta ko |er SAMO [TE FA NAC (bilj. 10), 131.

55O re lje fu v. kat. je di ni cu br. 17 (au tor Ivan Matej~i}) u: Te so ri ...(bilj. 1), 68.

56Na te re ne san sne ulom ke upo zo re no je u stu di ji IVO BA BI], Re -ne san sni lu~ ni pro zo ri i op }in ska pa la ~a u Tro gi ru, u: Adri as, Za -vod za znan stve ni i umjet ni~ ki rad Ju go sla ven ske aka de mi je zna -no sti i umjet no sti u Spli tu, sv. I., Split, 1987., 169-179, 170.

57Mo gu }e da je ovaj ba ro kni pro zor ter mal nog tipa, sklo pljen od re -ne san snih ele me na ta, sa gra dio Igna ci je Ma ca no vi} koji je ina ~e biosklon ko ri {te nju spo li ja; usp.: IVO BA BI], Jed na pro stor na in ter -ven ci ja Igna ci ja Ma ca no vi }a u Tro gi ru, u: Pri lo zi po vi je sti umjet -no sti u Dal ma ci ji, 38 (1999.-2000.), 320-321.

58Usp.: po dat ke o tom mo ti vu sa ku plje ne kod IVO BA BI] (bilj. 56),170-171. Mo tiv bilj nih kan de la ba ra pri ka zan je i na bo~ noj stra nigrob ni ce (sar ko fa ga) sv. Ni ko le To len tin skog u cr kvi Sv. Ni ko le uTo len ti nu; usp.: SAMO [TE FA NAC, Ni ko la Fi ren ti nac i raka sv.Ni ko le To len tin skog u To len ti nu, u: Pri lo zi po vi je sti umjet no sti uDal ma ci ji, 28 (1989.), 51-67, 64. Na rav no, bilj ni kan de la bri nisusvoj stve ni tek de ko ra tiv nom re per to a ru Ni ko le Fi ren tin ca. Spo mi -

129


nje mo, pri mje ri ce, taj mo tiv na re ne san snim grob nim plo ~a ma izcr kve Sv. Fra nje u Za dru (izlo ̀ e ne u kla u stru sa mo sta na).

59 IVAN OSTO JI], Be ne dik tin ci u Hr vat skoj, sv. II., Split, 1964.,271.

60JO HAN NES RÖLL (bilj. 27), 52. O Mar ku Bar bi ju, ro |a ku papePa vla II. usp. ta ko |er RA DO SLAV TO MI], Pri log pro u ~a va nju{kri nje sv. [i mu na i po ja va re ne san se u Za dru (Me da ljon Apo lon iMar si ja na re lje fu Tome Mar ti no vog, u: Ra do vi In sti tu ta za po vi jestumjet no sti, 29 (2005.), 75-92, 81.

61Cr kva je osta la bez kro va 1837. g.; slu ̀ i la je kao kle sar ska ra di o -ni ca u ko joj se ra di lo na ob no vi obli ̀ nje Ko mu nal ne pa la ~e (do vr -{e na 1890. g.). Umjet ni ne se ra zno se na vi{e mje sta; zvo no je takodo spje lo u cr kvu na Su sti pa nu (Split); go ti~ ki ta ber na kul pre ne senje u Ar he o lo{ ki mu zej u Spli tu; ol tar je pre ba ~en u cr kvu Sv. Ni ko -le. Usp.: ANTE IVA ̂ I], Cr kva sv. Iva na Kr sti te lja u Tro gi ru, u:Novo doba, Split, 24. XII. 1928., 5. V. ta ko |er ~la nak: Opa ti ja cr -kve Sv. Iva na Kr sti te lja, u: No vo sti, Za greb, 26. VI. 1936. V. ta ko -|er CVI TO FI SKO VI] (bilj. 25), 126-128; STAN KO PI PLO VI],Gra di telj stvo Tro gi ra u 19. sto lje }u, Split, 1996., 114.

62LJU BO KA RA MAN, Po pra vak cr kve sv. Iva na u Tro gi ru, u: Novo doba, Split, 24. III.1940.

63 IVAN DE LAL LE (bilj. 31), 72., bez de talj ni jih obja{ nje nja na vo dida se u cr kvi na la zio ma u zo lej obi te lji Ci pi ko.

64Usp.: DA NI E LE FAR LA TI, Ill yri ci sa cri, to mus IV, Ve ne tia,1769., 412.

65Usp.: JO SIP BE LA MA RI] (bilj. 46), 405.

66 Tako JO SIP BE LA MA RI] (bilj. 46), 401.

67\avo (Lu ci fer) je za vi dan ô vje ku od nje go va po stan ka. Kako totu ma ~i Toma Akvin ski, sam se |avo iz za vi sti uka zao Evi u obli~ -ju zmi je: Utrum Di a bo lus ex in vi dia, et in for ma ser pen tis ten ta ve -rit Evam (Su per Sent., lib. 2 d. 21).

68Izraz ma xi ma in vi di a ~e sto se po nav lja kod an ti~ kih pi sa ca, na pri -mjer: qu an ta ma xi ma in vi di a (Gel li us, Noc tes At ti cae, Li ber X.,2);ex ma xi ma in vi dia (C. Sallv sti Cris pi Bellvm Iv gur thinvm, cap.13.)

69Cr te` u Ham pton Co urt Pa la ce, Ro yal Coll. (Cat.no.28.). Usp.: RO -NALD LIGH TBOWN, Man te gna, With a com ple te Ca ta lo gue ofthe Pa in tings, Dra wings and Prints, Pha i don, Chri sti e’s, Ox ford,1986. fig. 111. Na ovu temu v. M. VIC KERS,The In ten ded Set tingof Man te gna’s ’Tri umph of Ca e sar’, ’Bat tle of the Sea Gods’ and’Bac cha nals’, u: The Bur lin gton Ma ga zi ne, Vol. 120, No. 903, Spe -ci al Is sue De vo ted to the Ita li an Qu at tro cen to (Jun., 1978), 360-371.

70Vi zi ta ci ja u Ar hi vu split ske nad bi sku pi je (sig. T. 47); opis ol ta ra nastr. 11-12.

71Po ku {aj re kon struk ci ja grob ni ce i ugo vor o grad nji v. u: IVO PE -TRI CI O LI, Pri lo zi po zna va nju re ne san se u Za dru, u: Tra gom sred -njo vje kov nih umjet ni ka, Za greb, 1983., 162-164.; Isti, Re ne san sni

ki par Pe tar Me{ tri ~e vi} u Za dru, u: Ivan Du kno vi} i nje go vo doba,Zbor nik ra do va Me |u na rod nog znan stve nog sku pa odr ̀ a nog uTro gi ru o 550. obljet ni ci ro |e nja Iva na Du kno vi }a, Tro gir, Mu zejgra da Tro gi ra, 1996., 189-195.

72IVO PE TRI CI O LI, Ruke ka no ni ka Stu ra ri u sa: pri log Ni ko li Fi ren -tin cu, u: Pri lo zi po vi je sti umjet no sti u Dal ma ci ji, 39 (2001./2002.Ši. e. 2005.š), 303-310.

Summary

Ivo Babi}

The Unfinished Mausoleum of the CipikoFamily in Trogir

Petar Cipiko († 1440?) was an extraordinary learned man;he collected ancient inscriptions and skilfully adorned histranscriptions of ancient authors with initials and miniatures.Along with Juraj Benja from Zadar, he is considered the firstcollector of ancient inscriptions in Dalmatia. Cipiko’s andBenja’s transcriptions were used by Ciriaco from Anconaand Mommsen included them in his famous CorpusInscriptionum Latinarum.

The last will of Petar Cipiko was written on 17 April 1437.The instruction concerning his mausoleum is especiallyinteresting: Volo insuper quod heredes mei faciant fierinovum sepulcrum cum signo et epigramina in ede SanctiIohannis Baptiste in memoria familie Ceppionum.Obviously, the testator’s will was that a tomb provided witha special symbol (signum) and an inscription should be builtto commemorate the family of Cipiko, which may be under-stood as implying a family mausoleum or monument. Theconcern about the inscription on the mausoleum, which heexpressed in his last will, was certainly related to his epi-graphic interests and the fact that he was collecting ancientinscriptions. The epigram was probably never carved and itstranscription has not been preserved. It is probable that thefamous Renaissance relief with the Lamentation scene, situ-ated in the church of St John the Baptist, was commissionedby Petar Cipiko in his last will, which may have been (par-tially?) fulfilled by his son Koriolan. That relief, work ofNikola Firentinac (Nicholas of Florence), is mentioned inscholarly literature as the altar of the Cipiko family and thisis how it was called as early as the 17th century, in a descrip-tion by Pavao Andreis. However, regarding the way inwhich it was stated in the last will of Petar Cipiko, it is prob-ably not the original relief from the altar, but rather a seg-ment of an unfinished or perhaps destroyed funerary monu-ment. The aim of this study is to offer solutions to the ques-tion about the way the Cipiko mausoleum may have lookedlike by establishing analogies with several otherRenaissance fragments preserved at Trogir in order to com-plete the whole of which the Lamentation relief was thecore.

130


131


Ap si da cr kve Sv. Iva na Kr sti te lja u Tro gi ru s po ku -{a jem re kon struk ci je obri sa nad grob nog spo me ni ka(foto: I. Ba bi})

Detalj re lje fa s pri ka zom Opla ki va nja s gla vom Kri sta(cr kva Sv. Iva na Kr sti te lja u Tro gi ru) (foto: @. Ba ~i})

Detalj re lje fa s pri ka zom Opla ki va nja s gla vom Bo -go ro di ce (cr kva Sv. Iva na Kr sti te lja u Tro gi ru) (foto:@. Ba ~i})

Detalj re lje fa s pri ka zom Opla ki va nja s gla vom ̀ ene koja pri dr ̀ a va Bo go ro di cu (cr kva Sv. Iva na Kr sti te ljau Tro gi ru) (foto: @. Ba ~i})

132


An|eli na gir lan di po lo ̀ e ni na knad no na ste pe ni {tu no vog po sta -men ta za kip u cr kvi Sv. Se ba sti ja na u Tro gi ru (foto: @. Ba ~i})

An|eo ba kljo no {a (La pi da rij u sklo pu Mu ze ja gra da Tro gi ra) (foto:@. Ba ~i})

Crte` Roka Sla de-[i lo vi }a s pri ka zom an |e la na |e nih u gro bu u cr -kvi Sv. Iva na Kr sti te lja u Tro gi ru (foto: I. Ba bi})

Glava an |e la s gir lan de (foto: @. Ba ~i})

133


Kaseta na luku pro zo ra na cr kvi Sv. Ni ko le (foto: I. Ba bi}) Kaseta na luku grob ni ce So bo ta u cr kvi Sv. Do mi ni ka u Tro gi ru(foto: I. Ba bi})

Prozor na cr kvi Sv. Ni ko le u Tro gi ru (foto: I. Ba bi})

Documents

Ne do vr {e ni nad grob ni spo me nik obi te lji Ci pi ko ... · ne ku}a Ci pi ko va roda. 3 U cr kvi Sv. Iva na Kr sti te lja na la zi se sta ra obi telj ska grob ni ca Ci pi ko