Siya

setAK Parti’nin

Nebi Miş, Ali Aslan

A K Parti Türkiye siyaseti açısından “istisnai” bir hareket

olma özelliğini gösteriyor. Bugüne kadar beş genel, üç

yerel, üç referandum ve bir Cumhurbaşkanlığı seçimi

olmak üzere toplam on iki seçim kazandı. Kazandığı ilk

seçimden bugüne oylarını ilk aldığı oy oranının altına hiç düşürme-

di. Yerel ve genel seçimlerin tümünü birbiri ardına kazanmasının

yanında en yakın rakibine her seçimde önemli oranda fark attı.

AK Parti’nin tüm seçimleri kazanması ve uzun dönem iktidarda

kalmasını anlamak için “AK Parti tarz-ı siyaset”inin iyi analiz edil-

mesi gerekmektedir. Bu siyasetin oluşması ve yerleşmesinde kuş-

kusuz Erdoğan’ın karizmatik liderliği kurucu bir dinamiktir.

AK Parti’nin 15 Yılı: Siyaset 2002’den bugüne geçen süre içerisinde

Türkiye siyasetinin dönüşümünü ve sorunların çözümüne AK Par-

ti’nin yaklaşımını farklı konu başlıkları üzerinden ele almaktadır.

Kitapta AK Parti’nin kimliği ve tarihsel olarak Türkiye siyasetin-

deki yeri, Erdoğan’ın siyasi liderliği, gerçekleştirdiği reformlar ve

bu gelişmelere karşı gösterilen direnç, ordu-siyaset ilişkileri, Kürt

meselesi, azınlık haklarına yönelik yapılan iyileştirmeler, FETÖ ile

mücadele, hukuk ve yargı alanındaki sorunlar, AK Parti’li yılların

ekonomi politiği, yapılan seçimler, sivil haklar noktasındaki geliş-

meler ve bütün boyutlarıyla siyasal sistemin dönüşümü gibi birçok

farklı konu uzman akademisyenler tarafından analiz edilmektedir.

NEBI MIŞ l ALI ASLAN l ALI ÇARKOĞLU l BURHANETTIN DURAN l BÜLENT TURAN

CEM DURAN UZUN l ERDAL TANAS KARAGÖL l HAMIT EMRAH BERIŞ

HAZAL DURAN l HÜSEYIN ALPTEKIN l MAHIR ÜNAL l MEHMET ZAHID SOBACI

MURAT YEŞILTAŞ l NIGAR TUĞSUZ l ÖZER KÖSEOĞLU l ŞENER AKTÜRK

TALHA KÖSE l VEDAT BILGIN l YALÇIN AKDOĞAN l YASIN AKTAY l YUSUF ÖZKIR

NEBI

MIŞ

, ALI

ASLA

N

9 789752 459571

AK P

ARTI

’NIN

15

YILI

♦ S

IYAS

ET

AK PARTi’NiN 15 YILI

SİYASET

AK PARTi’NiN 15 YILI

SİYASETNEBİ MİŞ, ALİ ASLAN

S E TA

SETA Kitapları 30ISBN: 978-975-2459-57-1 © 2018 SET Vakfı İktisadi İşletmesi1. Baskı: Mart 2018, İstanbul

Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basımı, yayımı, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir.

Editör: Mehmet Akif Memmi

Düzelti: Mustafa Said İşeri, Bahar Albayrak

Tasarım ve Kapak: Hasan Suat Olgun

Baskı ve Cilt: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul

SETA KitaplarıNenehatun Cd. No: 66 GOP Çankaya 06700 AnkaraTel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90www.setav.org | info@setav.org

Nebi MişLisans (2003) ve yüksek lisans (2005) eğitimini Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölü-mü’nde tamamlayan Nebi Miş doktorasını (2012) “Türkiye’de Güvenlikleştirme Siyaseti 1923-2003” başlıklı teziyle tamamladı. Doktora sürecinde bir yıl süre ile Belçika Katholieke Universi-teit Leuven’de araştırmacı olarak bulundu. Siyasal sistemler ve kurumlar, demokratikleşme, Kürt meselesi, sivil-asker ilişkileri, Türkiye’de güvenlik siyaseti, İslamcılık ve Ortadoğu’da de-mokratikleşme konuları üzerinde çalışmaktadır. Ayrıca bu konularda İngilizce ve Türkçe maka-leleri yurt içinde ve yurt dışında farklı akademik dergilerde yayımlanmıştır. Türkiye’de Siyasal

Sistemin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi ve Demokrasi Nöbetleri: Toplumsal Algıda 15

Temmuz Darbe Girişimi kitaplarının ortak yazar ve editörüdür. Nebi Miş halen Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde ve Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü’nde dersler vermektedir. Aynı zamanda SETA Siyaset Araştır-maları Direktörlüğü görevini yürütmektedir.

Ali AslanUniversity of Delaware’de (ABD) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler okudu, 2012’de aynı üniversiteden doktora derecesini aldı. SETA İstanbul’da Toplum ve Medya Direktörlüğü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır. Çalışma alanları arasında uluslararası tarihsel sosyoloji, Türk dış politikası ve uluslararası siyaset yer almaktadır.

TAKDİM

I. BÖLÜMAK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

POST-KEMALİST TÜRKİYE’DE SİYASET 13ALİ ASLAN

AK PARTİ’NİN İDEOLOJİK DÖNÜŞÜMÜNÜN KODLARI 47BURHANETTİN DURAN

TÜRKİYE’DE DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİNDE AK PARTİ 75VEDAT BİLGİN

AK PARTİ VE ERDOĞAN’IN LİDERLİĞİ 105YALÇIN AKDOĞAN

AK PARTİ SEÇMEN TABANININ DEĞİŞİMİ (2002-2015) 115ALİ ÇARKOĞLU

II. BÖLÜMSİYASETTE DÖNÜŞÜM VE KURUMSALLAŞMA

AK PARTİ VE CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ 129NEBİ MİŞ, MEHMET ZAHİD SOBACI

AK PARTİ VE TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE REFORM SERÜVENİ: DEMOKRATİKLEŞME YOLUNDA ATILAN ADIMLAR 159MEHMET ZAHİD SOBACI, ÖZER KÖSEOĞLU

AK PARTİ DÖNEMİNDE SİVİL-ASKER İLİŞKİLERİ 181MURAT YEŞİLTAŞ

YARGI VESAYETİ KISKACINDA AK PARTİ DÖNEMİNDE HUKUK VE YARGI 209CEM DURAN UZUN

İÇİNDEKİLER

ADALET VE KALKINMA ARASINDA AK PARTİ 231YASİN AKTAY

AK PARTİ DÖNEMİNİN DEMOKRATİKLEŞME ADIMLARI 261MAHİR ÜNAL

AK PARTİ DÖNEMİNDE VESAYET REJİMİYLE MÜCADELE 275BÜLENT TURAN

III. BÖLÜMAK PARTİ SİYASETİNİN PRATİĞİ

AK PARTİ VE TÜRKİYE’NİN SİVİL HAKLAR HAREKETİ: DİNDAR MUHAFAZAKARLIĞA VE ETNİK KİMLİKLERE YÖNELİK SİYASİ TECRİDİN KALDIRILMASI 297ŞENER AKTÜRK

AK PARTİ’NİN KÜRT POLİTİKASI 315HÜSEYİN ALPTEKİN, TALHA KÖSE

AK PARTİ DÖNEMİNDE ALEVİLERİN MERKEZE MESAFESİ 339NİGAR TUĞSUZ

AK PARTİ DÖNEMİ AZINLIK POLİTİKALARI 361HAZAL DURAN

FETÖ İLE MÜCADELE 379HAMİT EMRAH BERİŞ

AK PARTİ’NİN SİYASAL İLETİŞİM STRATEJİSİ 409YUSUF ÖZKIR

AK PARTİ DÖNEMİ EKONOMİ POLİTİĞİ 435ERDAL TANAS KARAGÖL

YAZARLAR 469

TAKDİM

Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Türkiye siyasi hayatında de-mokratik dönemin başlamasından bugüne en uzun süre iktidarda kalan parti olma özelliğini taşıyor. 14 Ağustos 2001’de kurulan AK Parti bu tarihin üzerinden bir yıl bile geçmeden 3 Kasım 2002’de yapılan seçimleri yüzde 34,4 oy oranıyla kazandı. On beş yıldır kesintisiz olarak iktidarda olan AK Parti 2017’de kuruluşunun on altıncı yılını kutladı.

AK Parti Türkiye siyaseti açısından “istisnai” bir hareket olma özelliğini gösteriyor. Bugüne kadar beş genel, üç yerel, üç refe-randum ve bir Cumhurbaşkanlığı seçimi olmak üzere toplam on iki seçim kazandı. 2019 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde AK Parti on yedi yıldır iktidarda olacak. Kazandığı ilk seçimden bugüne oylarını ilk aldığı oy oranının altına hiç düşürmedi. Yerel ve ge-nel seçimlerin tümünü birbiri ardına kazanmasının yanında en yakın rakibine her seçimde önemli oranda fark attı. Parlamento seçimlerinde kazandığı sandalye sayısı bakımından rakipleriyle karşılaştırılmayacak bir çoğunluğa sahip oldu. Sadece 7 Haziran 2015 seçimlerinin ardından tek başına hükümet kuracak çoğun-luğu elde edemese de kısa süre içinde yenilenen seçimlerle tekrar eski gücüne ulaştı.

8 / TAKDİM

Bu özellikler bağlamında değerlendirildiğinde AK Parti siyaset bilimi literatüründe uzun dönem iktidarda kalan partileri tanım-lamak için kullanılan “hakim parti” sınıfına girmiş bulunuyor. AK Parti’nin tüm seçimleri kazanması ve uzun dönem iktidarda kal-masını anlamak için “AK Parti tarz-ı siyaset”inin dinamiklerini iyi analiz etmek gerekmektedir. AK Parti tarz-ı siyasetinin oluşması ve yerleşmesinde kuşkusuz Erdoğan’ın karizmatik liderlik etkisi ku-rucu bir dinamiği oluşturmaktadır. Erdoğan liderliğinin en önem-li özelliği de “siyasette sahicilik ve gerçeklik”tir.

AK Parti’nin seçimleri kazanması direnç siyasetini etkisizleş-tirerek reformları sürdürmesi, karşılaştığı tüm krizleri etkisiz hale getirmesi ve halkla sürekli temas halinde olarak toplumsal meşrui-yeti siyasi önceliklerinin başına koyması ile ilgilidir. Bu da AK Par-ti’nin siyasi ve demokratik konsensüs konusunda diğer partilerden daha kapsayıcı olduğunu işaret etmektedir.

AK Parti kurulduğu günden itibaren toplumda farklı sınıf-lara ulaşabilmekte, sınıflar arasında bir köprü kurarak iletişimi sağlayabilmektedir. Dolayısıyla farklı grup çıkarlarının uzlaştırıl-masında başarılıdır. Ekonomik ve sosyal politikalardaki başarısını tüm krizlere rağmen devam ettirilmiştir. AK Parti kendisinden önceki dönemlerle karşılaştırıldığında iktidara gelmesinin ardın-dan siyasi alanı normalleştirici ve demokratikleştirici birçok adım atmıştır. Her zaman ve her durumda muhalefetten daha iyi alter-natif politikaları topluma sunabilmiştir. AK Parti aynı zaman-da taban eğilimlerine karşı duyarlılığını titizlikle korumaktadır. Partinin yönetsel yapılarında parti içi çekişmeyi tetikleyici olum-suzlukları giderecek önlemler ilgili kurullar tarafından devreye sokulmaktadır.

AK Parti ilk iktidar döneminde siyasi ve ekonomik krizlerin sonucunda birikmiş sorunları acil eylem planları ile aşmaya yo-ğunlaştı. Ayrıca siyaset kurumu ile toplum arasındaki güven iliş-kisini yeniden inşa ederek siyasi alanı demokratik hamlelerle ge-

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 9

nişletmeye çalıştı. 2007 seçimlerinin ardından AK Parti kendisine ve demokratik siyasetin kurum ve temsilcilerine karşı koordineli ve örgütlü bir şekilde yürütülen vesayetçi müdahalelere karşı doğ-rudan mücadele başlattı. Vesayetin geriletilmesi için geniş halk kesimlerinin AK Parti’ye yüksek düzeyde oy verdiğinin bilinç ve özgüveniyle bu mücadeleyi sürdürdü. Bu dönemde geleneksel iktidar yapılarını ve hegemonya alanlarını kaybeden kesimlerin direnç siyasetini geriletti. Bir taraftan yapısal reformlarla demok-rasiyi derinleştirmeye odaklanırken diğer taraftan icraat siyaseti ile toplumsal refahı artırmaya gayret etti.

2011 seçimlerinin ardından “yeni Türkiye”nin inşası hedefiyle Cumhuriyet’in yüzüncü yılı olan 2023’e kadar uzun dönemli bir siyasi programı benimsedi. Ancak bu iktidar döneminde öngö-remediği yeni vesayet odakları AK Parti’ye karşı eşi benzeri gö-rülmemiş bir şekilde kumpas kurdu. Devletin tüm kurumlarına sapkın amaçlarla kırk yılı aşkın bir sürede sızan Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) uluslararası güç merkezleriyle iş birliğine giderek 17-25 Aralık süreci ile hükümete karşı bir yargı darbesi girişimin-de bulundu. AK Parti ve hareketin lideri Erdoğan bu dönemde FETÖ’ye karşı yoğun mücadele başlattı.

Bu mücadele sürerken AK Parti’nin dördüncü iktidar döne-minde Türkiye, FETÖ tarafından gerçekleştirilen darbe ve işgal gi-rişimine maruz kaldı. 2014’ten itibaren Erdoğan’ın FETÖ ile mü-cadelede gösterdiği kararlı tutumunun sonucunda devletin içinde yapılan kısmi temizlik, Erdoğan’ın siyasi liderliği, toplumun dö-nüşmesi ve vesayetçilere karşı oluşan özgüvenin neticesinde darbe girişimi başarısızlığa uğratıldı.

Bütün bu süreçlerin ardından devletin FETÖ’den arındırıl-masına hız verilmesi, yönetimdeki sorunları aşabilecek Cumhur-başkanlığı hükümet sisteminin kabul edilmesi ve Erdoğan’ın AK Parti’nin genel başkanlığına tekrar dönmesi siyasette yeni bir dö-nemin başlangıcını oluşturdu.

10 / TAKDİM

Nebi Miş ve Ali Aslan tarafından derlenen AK Parti’nin 15 Yılı: Siyaset 2002’den bugüne geçen süre içerisinde Türkiye siya-setinin dönüşümünü ve sorunların çözümüne AK Parti’nin yak-laşımını farklı konu başlıkları üzerinden ele almaktadır. Kitapta AK Parti’nin kimliği ve tarihsel olarak Türkiye siyasetindeki yeri, Erdoğan’ın siyasi liderliği, gerçekleştirdiği reformlar ve bu gelişme-lere karşı gösterilen direnç, ordu-siyaset ilişkileri, Kürt meselesi, azınlık haklarına yönelik yapılan iyileştirmeler, FETÖ ile mücade-le, hukuk ve yargı alanındaki sorunlar, AK Parti’li yılların ekono-mi politiği, yapılan seçimler, sivil haklar noktasındaki gelişmeler ve bütün boyutlarıyla siyasal sistemin dönüşümü gibi birçok farklı konu uzman akademisyenler tarafından analiz edilmektedir.

Faydalı olması temennisi ile…

PROF. DR. BURHANETTIN DURAN

SETA Genel Koordinatörüİstanbul - Şubat 2018

I. BÖLÜM AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

POST-KEMALİST TÜRKİYE’DE SİYASET

ALİ ASLAN*

GİRİŞ

AK Parti iktidarının başlangıç yıllarında sıkça tartışılıp sonra za-manla unutulan bir meselenin bugünlerde yeniden ve coşkuyla ele alınmaya başlandığına şahit olmaktayız: Türkiye Cumhuriye-ti’nin “resmi” ideolojisi Kemalizm küllerinden doğarak yeniden siyaset sahnesine mi dönüyor?1 Bu sorunun gündeme gelmesinde FETÖ’nün 15 Temmuz başarısız darbe girişimi ve sonrasında ortaya çıkan siyasi-toplumsal konjonktürün etkisi göz ardı edilemez. Ha-tırlanacağı üzere dini bir cemaat görüntüsündeki FETÖ’nün ülke siyasetinde oynadığı yıkıcı rol “laikliğin önemini bir kez daha gös-terdiği” iddialarını gündeme getirmişti.2 Laiklik eksenli siyasetin ana ekseni olarak da Kemalizm gösterilmişti.3 Kemalizm demokratik bir “çoğulculuk” projesi olarak yeniden takdim edilmeye başlanmıştı.4

Kemalizm’in yeniden gündeme gelmesinde daha genel so-runlara atıf yapan üç iddia bulunmaktadır: Bunlardan ilki AK Parti iktidarının iç ve dış politikada bazı daralmalarla karşı karşıya kalmasıyla siyasi çizgisinde bir makas değişimine gittiğidir. Buna göre Arap Baharı’nda rüzgarın terse dönmesiyle bölgenin terör ve parçalanmaya teslim olması, Çözüm Süreci’nin sona ermesi,

1 Öyle ki bu soru bir zamanlar bir arada bulunması tahayyül edilemeyecek figürleri aynı cephede toplamaya başlamış durumdadır. Nilüfer Göle, “Kemalizm, Müslüman Laikliğin En Gelişmiş, Evrenselleşmiş Biçimi”, T24, 16 Şubat 2017; “Yalçın Küçük: AKP Bitmiştir, Kemalizm Kazanmıştır”, Odatv, 6 Mart 2017.

2 “Kılıçdaroğlu Yenikapı’da Konuştu: 15 Temmuz Bir Uzlaşma Kapısı Araladı”, CNN Türk, 7 Ağustos 2016.

3 Mehmet Bedri Gültekin, “15 Temmuz’un Laiklik Dersi”, Ulusal Kanal, 16 Ağustos 2016; Atakan Hatipoğlu, “15 Temmuz’un Laiklik Dersi”, Aydınlık, 18 Temmuz 2017.

4 Şükrü Hanioğlu, “Kemalizm ve Demokrasi”, Sabah, 5 Şubat 2017.

* Yrd. Doç. Dr., Ibn Haldun Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası Ilişkiler, SETA Araştırmacısı

14 / AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

15 Temmuz sonrasında Batı’yla gerilimin hat safhaya ulaşması ve 2015’te yapılan 7 Haziran ve 1 Kasım genel seçimlerinin yarattı-ğı siyasi kırılmalar AK Parti’nin siyasetini yeniden tanımlamasına neden olmuştur.5 Bu yeni konjonktürde AK Parti muhafazakarlık zemininde hareket etmeyi sürdürmekle birlikte iktidarının başların-da yürüttüğü hak ve özgürlükler odaklı siyasetin yerine toplumsal sorumluluklar, düzen ve güvenlik vurgusu daha ağır basan bir siya-seti koymuştur. Oluşum sürecindeki ulusal ve küresel siyasi realite-ye bir reaksiyon niteliğindeki bu hamle siyasi mücadelelerin “Kim daha özgürlükçü?” çekişmesi yerine “Kim daha yerli ve milli?” ya da “Devletin bekasını kim daha iyi sağlayabilir?” soruları tarafından belirlenmesine yol açmıştır.6 Toplumsal alanda yeni koalisyonları mümkün hale getiren ve “yerli ve milli” olarak adlandırılan bu si-yaset Kemalizm’in de temeli olan merkeziyetçi devlet-milliyetçilik odaklı bir söylemi siyasetin yeni zemini haline getirmiştir.7 AK Parti ile Kemalizm arasında muhafazakarlık-laiklik ekseninde keskin bir ideolojik ayrışma ve modern demokratik siyasete uyum konusunda açık bir farklılaşma söz konusu olsa da8 AK Parti’nin bu hamlesi Kemalizm’i siyasette tekrardan ciddi bir aktör olarak gündeme ta-şımıştır.9 Böylece uzun süredir savunmada kalan Kemalist aktörler çok daha görünür ve etkin hale gelmeye başlamıştır.10

Ikinci bir iddia ise Türkiye’de günümüzde AK Parti’nin ba-şını çektiği muhafazakar dindar çizgideki siyasi aktörlerin ortaya işleyen bir toplum ve devlet modeli koymakta güçlük çektiği sa-

5 Bu noktada özellikle ABD ile ilişkilerdeki kırılmaya ve reform-statüko dengesine dikkat çekilmektedir. Bkz. Alper Görmüş, “Ulusalcılar Boşa Kürek Çekiyor: Tabandaki ‘Erdoğan Nefreti’ Seyreltilemez”, Serbestiyet, 16 Ekim 2017.

6 Alper Görmüş, “Temel Saflaşmanın Ekseni ‘Laiklik’ten ‘Millîlik’e Döndü mü?”, Serbestiyet, 11 Eylül 2013.

7 Yıldıray Oğur, “Üç Tarz-ı Siyaset”, Karar, 7 Ekim 2017.8 “Perinçek Yineledi: AKP Bizim Siyasetimize Geldi”, Yurt, 14 Ekim 2017.9 “Yapıcıoğlu: Kemalizm Geri Dönüyor”, Timetürk, 26 Eylül 2017.10 Bu durum neo-Kemalist figürler tarafından coşkuyla karşılanmaktadır. Bkz.

Ertuğrul Özkök, “Oyun Kuruculuktan Oyunbozanlığa Geçiş”, Hürriyet, 7 Ekim 2017.

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 15

vına dayanmaktadır. Buna göre AK Parti’nin önünde siyasi seçe-nek olarak bir uçta liberal demokrasi diğer uçta ise Afganistan ve Iran’da uygulanan dini otoriter model bulunmaktadır. AK Parti dini otoritizme sıcak bakmamakla birlikte bir süredir daha önce yakın durduğu liberal demokrat modeli terk etmiş durumdadır. Bu iki modelin dışında medeniyetçi çizgide bir arayışa girmiş olsa da bu hiçbir şekilde pratiğe dökülemediği gibi kağıt üzerinde dahi ilke ve kurumları net bir şekilde ortaya konabilmiş değildir. Bu sebep-lerden ötürü AK Parti bir süre ideolojik olarak yalpalama sürecine girmiş ve sonrasında Kemalizm’le ortak bir noktada, “yerli ve milli” siyaset üzerinden devletçi-milliyetçi bir çizgide bir araya gelmek zo-runda kalmıştır.11 Bu yeni realite karşısında AK Parti siyasetini iki hedefe indirgemiştir: iktidarda kalmak ve büyük devlet olmak. Do-layısıyla Kemalizm’i yeniden gündeme getiren sebep AK Parti’nin bir zamanlar sıcak baktığı liberal demokrat modele sırt çevirmesi ve kendine has işleyen bir sistem bulamaması yani yaşadığı siyasi-ide-olojik darboğazdır.12 Bu durumu kapamak için ise AK Parti yerli ve milli siyasette tecessüm eden devletçi-milliyetçi popülizme yelken açmıştır.13

Üçüncüsü ise Kemalizm’in “resmi” ideoloji konumunu kay-betmesinde büyük rol oynayan liberal demokratik siyasetin küre-sel çapta düşüşe geçmiş olmasıdır.14 Buna göre Batılı merkezlerde son dönemde yükselişe geçen geleneksel etnik ve dini kimliklere yaslanan sağ ve sol popülist hareketler Ikinci Dünya Savaşı sonra-sında siyasetin merkezini kontrol eden sağ ve sosyal demokrat par-tiler arasında oluşan liberal demokratik uzlaşıya meydan okumaya başlamıştır.15 Merkezi tutan siyasi partilerin yaşadığı demokratik

11 Etyen Mahçupyan, “‘Yerli ve Milli’ Niye Tutmadı?”, Karar, 17 Eylül 2017.12 Cennet Uslu, “Başarısızlık Tesadüf mü?”, Serbestiyet, 9 Eylül 2017.13 Etyen Mahçupyan, “AK Parti Niye Popülist Oldu?”, Karar, 5 Eylül 2017.14 Ali Aslan, “Liberal Demokrasinin Krizi”, Star Açık Görüş, 19 Kasım 2016.15 Bkz. Daniel Bell, The End of Ideology, (Harvard University Press, Cambridge, M.

A.: 2000).

16 / AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

meşruiyet ve temsiliyet kriziyle liberal demokratik hegemonyanın sarsılması Türkiye siyasetini de ciddi biçimde etkilemiştir. Bu etki-lerden bir tanesi 1990’lara damgasını vuran küreselleşme sürecinde Kemalizm’den koparak liberal demokrasiye kayan kesimlerin tekrar yüzünü Kemalizm’e çevirmesine yol açması olmuştur. Bireysel hak, özgürlük ve çoğulculuk taleplerinin yerini laiklik ve seküler hayat tarzını koruma refleksi adı altında daha popülist-kolektivist cema-atsel bir siyasi tutum almış durumdadır.16 Mayıs-Haziran 2013’te gerçekleşen Gezi Parkı Şiddet Eylemleri’nde bu durum net bir şe-kilde ortaya çıkmış ve ilerleyen dönemlerde bu eğilim güçlenerek devam etmiştir. Liberal demokrat seküler kesimler demokrat-oto-riter saflaşmasının yumuşatıcı etkisinden kurtularak fabrika ayarla-rına dönmüştür.17

Gerçekten de liberal demokrasi son otuz yılda Türkiye’de siya-setin belirlenmesinde önemli rol oynamıştır. 1980’lerin ortaların-dan 2010’a kadar olan dönemde Kemalizm’i, 2010-2015 arasında ise muhafazakar dindar AK Parti iktidarını karşısına almıştır. Bu iki kutuplaşma da özgürlük-otoriterlik çelişkisi üzerinden belirlen-miştir. Her ne kadar siyasette dindar-laik ve Kürt sorunu üzerinden etnik ayrışmalar bu dönemde söz konusuysa da özgürlük-otoriterlik ikilemi ülkede siyasetin sınırlarını çizen ana çatışma hattı olmuştur. Bu dönemde siyaseti belirleyen soru “Kim daha özgürlükçü?” üze-rinden ortaya çıkmıştır. Ancak 2015’ten sonra Türkiye’de temel ay-rışma liberal demokrasiyi devre dışı bırakacak biçimde “Kim daha özgürlükçü?” sorusunun yerine “Kim daha yerli ve milli?” etrafında şekillenmiştir.18 Siyaset böylece yerlilik ve millilik temelinde laik milliyetçi ve muhafazakar demokrat popülist hareketler arasında-

16 Gülse Birsel, “Gezi Parkı’nın Tercümesi ‘Eeeah Yetti Beaaa!’”, Hürriyet, 2 Haziran 2013.

17 Gürbüz Özaltınlı, “Siyasal Saflaşma Eksenleri Üzerine Düşünceler (1)”, Serbes-tiyet, 31 Ocak 2016.

18 Alper Görmüş, “Temel Saflaşmanın Ekseni Değişiyor: Laiklik Yerine Millîlik (1)”, Serbestiyet, 17 Ocak 2017.

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 17

ki mücadeleler tarafından belirlenme sürecine girmiştir. Yerlilik ve milliliğin rakip tanımları ortaya çıkmaya başlamıştır.19

Bu yeni kamplaşma özgürlük-otoriterlik çelişkisinin ağır bastı-ğı dönemde otoriter yapısı nedeniyle Kemalizm’den uzaklaşan bazı seküler toplumsal kesimlerin belli ölçüde Kemalizm’e geri dönme-sine yol açmıştır. Laiklik hassasiyeti ağır basan bu kesimlerin hatırı sayılır bir kısmı kendilerini tekrardan Kemalist blokta bulmuştur.20 Neticede dine karşı alerjisi olan Kemalizm Türkiye’de muhafazakar siyasetin dışında kalan sol ve liberalizm gibi ideolojilere dönüp do-laşıp geri gelinen bir yuva hizmeti sunmaktadır.21

Türkiye’de seküler siyasetin sınırlarını Kemalizm, sol ve libe-ral demokrat ideolojinin şekillendirdiğini göz önüne alırsak böylesi dönemsel kaymaların yaşanmasında şaşılacak bir durum gözükme-mektedir. Ancak yine de Kemalizm’in yeniden canlanması seküler kesim içerisinde herkes tarafından olumlu bir gelişme olarak görül-memektedir.22 Kemalizm’in siyasete geri dönüşünün de sınırlı bir şekilde olacağına vurgu yapılmaktadır. Laikliğin ne denli önemli bir siyasi değer taşıdığının anlaşıldığını ve ülkenin tekrar Kemalist “fabrika ayarları”na dönmesi gerektiğini ileri süren Kemalistlerin karşısında liberal demokrat çizgidekiler devletçi-milliyetçi Kema-lizm’in etkisinin sınırlı olacağını vurgulamaktadır. Ülkenin bir sü-redir içinde bulunduğu post-Kemalist dönem özelliğini muhafaza edeceği yani Kemalizm’in yeniden “resmi” ideoloji konumuna gel-mesinin mümkün olmadığı ancak toplumun önemli bir kesiminin siyasi-toplumsal ufkunu belirlemeye devam edeceği de belirtilmek-tedir.23 Böylece laik kimliğin belirlediği Kemalist sosyolojinin –her

19 “Kılıçdaroğlu: Tek Yerli ve Milli Parti CHP’dir”, Hürriyet, 10 Ekim 2015; “Devlet Bahçeli’den Milli ve Yerli Vekil Açıklaması”, Habertürk, 22 Eylül 2015; Doğu Perinçek, “Yeni Dönemin Strateji ve Siyasetleri”, Aydınlık, 12 Eylül 2017.

20 Tanıl Bora, “Kemalizm ve ‘Eleştirinin Eleştirisi’”, Birikim, 5 Temmuz 2017. 21 Murat Belge, “Islam, Kemalizm ve Sol”, Birikim, 16 Mayıs 2016.22 Görmüş, “Ulusalcılar Boşa Kürek Çekiyor: Tabandaki ‘Erdoğan Nefreti’

Seyreltilemez”.23 Alper Görmüş, “‘Yerli ve Millî’ Tutmadı, Çünkü…”, Serbestiyet, 14 Eylül 2017.

18 / AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

ne kadar bünyesinde özgürlükçü versus bağımsızlıkçı ayrışması olsa da– AK Parti’nin toplumsal alanda iktidarını genişletme ve derin-leştirme konusundaki hamleleri karşısında direnmekte başarılı ol-duğu ve olmaya da devam edeceğinin altı çizilmektedir. Başka bir ifadeyle Kemalizm ve AK Parti’nin toplumsal tabanlarının çakış-masının neredeyse hiç ihtimal taşımadığına işaret edilmektedir.24 Dolayısıyla bir tarafta muhafazakarların diğer tarafta ise laiklerin yer aldığı mevcut “iki toplumlu” Türkiye manzarası uzunca bir süre daha varlığını sürdürecektir.25

Kemalizm’in geri dönmesi meselesinin ağırlıklı olarak Kema-list hegemonya yanlıları ile liberal demokrat “çoğulculuk” destek-çileri arasında tartışıldığı ortadadır. Bu tartışmanın işaret ettiği esas mesele ise toplumun ne şekilde bir bütünlük olarak toplum haline geldiği ya da gelemediği sorusudur.26 Gerçekten de siyaset alanında-ki tartışma ve çatışmaların temelinde toplumsal dönüşüm dönem-lerinde çok daha açık hale gelen bu varoluşsal soru yer almaktadır. Türkiye siyaseti de Kemalist hegemonyanın organik krize girdiği 1980’lerin ortalarından itibaren böylesine devasa soruların gün-demde olduğu bir toplumsal mücadele atmosferi içerisinde bulun-maktadır. Türkiye’de siyasi mücadele tekçilik-çoğulculuk ekseninde mi yoksa daha çok birbirine karşıt iki hegemonik kimlik arasında mı gerçekleşmektedir? Resmi ideoloji olgusu modern devlet ve si-yasetin genel işleyişi açısından nasıl bir işleve sahiptir? Devletin bir resmi ideolojiye sahip olması gerekli midir? Daha açık bir ifadeyle toplumsal alandaki çoğulcu yapı aynı şekilde devlete yansıtılabilir mi? Devlet apolitik bir üst hukuki merci gibi mi hareket etmelidir yoksa politik bir kolektif yapının somutlaşmış hali mi olmalıdır?

24 Bu duruma yönelik siyasetin ötesinde patolojik bir vaka olduğu eleştirileri bulunmaktadır. Bkz. Soner Yalçın, “Olumsuzluğa Sevinmek”, Sözcü, 12 Ekim 2017.

25 Şükrü Hanioğlu, “‘Iki Türkiye’ Nasıl Ayrıştı ve Kutuplaştı”, Sabah, 30 Ağustos 2017; Etyen Mahçupyan, “Türkiye Tek Toplum Olabilir mi?”, Karar, 25 Ağustos 2017.

26 Ernesto Laclau, New Reflections on the Revolution of Our Time, (Verso, Londra: 1990), s. 44.

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 19

Bu sorular Türkiye’de siyasetin belirleyici çelişkisinin toplumu bir arada tutma noktasında yaşanan ayrışmada yani kimlik mesele-sinde temellendiğini işaret etmektedir.27 Burada söz konusu yapılan kimlik olgusu elbette milliyetçilik gibi siyasi pratik bir mesele ol-maktan ziyade toplumsal bütünlüğü odağa alan siyasi ontolojik bir kavramdır.28 Daha açık bir ifadeyle kimlik meselesi siyasi-toplumsal olanın inşasını merkeze alan bir politik iktidar mücadelesini ortaya koymaktadır. Kimlik merkezli bu perspektiften hareketle şu kritik sorulara cevap vermek gerekmektedir: Türkiye siyasetinde Kema-lizm yeniden resmi ideoloji olabilir mi? Post-Kemalist dönemde Türkiye’de toplum bir kimlik etrafında bir araya gelebilir mi?

KEMALİZM VE HEGEMONYA

Bu sorulara cevap vermeden önce Kemalizm’in Türkiye siyasetinde oynadığı hegemonik rolü hatırlamakta yarar var. Türkiye siyase-tinde Kemalizm’in hegemonik bir ideoloji performansı sergileyip sergilemediğine yönelik farklı görüşler bulunmaktadır. Bir görüşe göre Kemalizm modern demokratik siyasetin temel ilkesi olan ikti-darın boş kalması ilkesine29 riayet etmediği için bir hegemonya sa-yılamaz. Çünkü bir hegemonyanın varlığından bahsedebilmemiz için iktidarın tüm siyasi aktörlere açık olması, demokratik siyasi mücadele için gerekli şartların yerli yerinde bulunması gerekmek-tedir. Yani rakip siyasi aktörlerin toplumda en geniş rıza halkasını oluşturabilmeleri için eşit ve özgür bir mücadele içerisinde olmala-rı gerekmektedir. Oysa Kemalist elit yönetilenlerin rızasını almak ya da başka siyasi aktörlerle bu konuda mücadele etmek yerine zora yani devlet iktidarına başvurmayı seçmiştir. Böylece Kemalist ideoloji sadece devlet kademesinde bir karşılık bulurken toplumun genelinin siyasi düzene dair tahayyülünü şekillendirecek noktaya

27 Şükrü Hanioğlu, “Bir Türkiye Nasıl Yaratılabilir?”, Sabah, 6 Ağustos 2017.28 Ernesto Laclau ve Chantal Mouffe, Hegemony and Socialist Strategy, (Verso,

Londra: 1985), s. 93-148.29 Claude Lefort, Democracy and Political Theory, (Polity Press, Cambridge: 1988), s. 17.

20 / AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

ulaşamamıştır.30 Bunun tek parti dönemindeki başlıca göstergesi ilk önce Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın (TCF, 1924), daha sonrasında ise Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın (SCF, 1930) toplum tarafından ciddi destek görmüş olmasıdır.

1950’de çok partili hayata geçene kadar demokratik siyasetin işleyişini doğrudan kötürüm eden bu durum 1950’lerden sonra dolaylı bir şekilde gerçekleşmiştir. 1950’lerden 1990’lara uzanan dönemde sırasıyla Demokrat Parti (DP, 1950’ler), Adalet Partisi (AP, 1960’lar), Bülent Ecevit’in “merkezin solu” söylemiyle Cum-huriyet Halk Partisi (CHP, 1970’ler) ve Anavatan Partisi (ANAP, 1980’ler) siyasi programlarında mutlaka Kemalizm’e önemli refe-ranslar vermişlerdir. Ancak Kemalist ideoloji bu partilerin siyasi programlarının özünü teşkil eden başat sabitleyen olamamıştır. Sivil toplumdaki tüm ideoloji ve siyasi görüşlerden ayrı olarak devlette yani aşkın bir noktada konumlanan Kemalizm’in çizdiği siyasetin meşruiyet sınırları gerektiğinde askeri ve sivil darbelerle siyasi aktörler ve topluma hatırlatılmış ve dayatılmıştır. 1960 ve 1980 askeri darbeleri ve 1971 Muhtırası bürokrasinin siyaset dışı müdahalelerinin somutlaştığı noktalar olarak göze çarpmaktadır. 1960 ve 1980 darbe programlarının başat sabitleyeni bariz bir şe-kilde Kemalizm’dir.31

Bu görüşe göre 1990’lara kadar Kemalizm daha çok devlet dü-zeyinde kalan ancak sivil toplumda etkisi sınırlı bir ideolojiyken bu dönemde sivil toplumda geniş bir kitleye ulaşmaya başlamıştır. Tür-kiye modernleşme serüveninde Batılı, seküler ve ulusal bir devlet inşa etme projesi olarak somutlaşan Kemalizm bu dönemde siyasal Islam’ın yükselişi, Kürt ayrılıkçılığının güçlenmesi ve postmodern-liğin başat hale gelmesiyle önemli bir meydan okumayla karşı kar-şıya kalmıştır. Kemalist ideolojinin üzerine bina edildiği moderni-

30 Mesut Yeğen, “Kemalizm ve Hegemonya?”, Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce: Kemalizm, (Iletişim Yayınları, Istanbul: 2009), s. 60.

31 Yeğen, “Kemalizm ve Hegemonya?”, s. 67.

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 21

te, sekülerizm ve milliyetçilik üçlüsü sorgulanır hale gelmiştir. Bu varoluşsal tehdit ya da daha jenerik bir ifadeyle “karşı devrim” sivil toplumda Kemalizm etrafında farklı katmandan toplumsal kesim-leri buluşturan bir toparlanmayı ortaya çıkarmıştır.32 Bu dönemde Kemalizm devletin yukarıdan dayattığı bir ideoloji olmaktan ziyade her ne kadar savunma pozisyonunda bulunsa da sivil toplumda alt-tan yükselen bir hegemonik güç odağı halini almıştır.

Özetle Kemalizm tüm toplumun kendi rızasıyla kabul ettiği ve siyasi tahayyülü oluşturduğu bir platform noktasına ulaşamamıştır. Ya devlet nezdinde kabul gören sınırlı bir siyasi program, ya siyasi aktörlerin belli ölçüde referans vermekle yetindiği bir ideoloji ya da sivil toplumun sadece belli bir kesiminin etrafında toparlandığı politik bir sistem olabilmiştir. Bu sebeple Kemalizm’in Türkiye si-yasetinde hegemonik bir ideoloji olduğu ileri sürülemez.

Bu görüşün karşısında Kemalizm’in bir hegemonya yarattığını ileri süren başka bir argüman yer almaktadır. Devlet-sivil toplum ayrışmasına dayanan paradigmadan farklılaşan bu bakış açısı Ke-malizm’in tikel içeriğini Türkiye toplumunun genelini temsil etme kabiliyeti ve başarısı üzerinden okumaktadır. Kemalizm’in Türki-ye toplumunu metaforik olarak temsil etme noktasındaki başarısı ya da başarısızlığı Kemalist ideolojinin hegemonyasının sınırlarını belirlemektedir. Bu bakışa göre hegemonik siyasi irade kendi tikel değerleriyle toplumun geneline ait gösterenler arasında özdeşlikler kurmaktadır. Sanki tüm toplum kendi tikel gösterenlerinin ortaya koyduğu bütünlükten ibaretmiş algısı yaratmaktadır. Bu algının varlığı ve sürekliliği toplumun tümünün taleplerinin oluşumunda bir yüzey halini almasına ve bu talepleri karşılayabilmesine bağlıdır. Burada esas olan toplumdaki çoğul taleplerin tek bir adreste odak-lanmasıdır.

Cumhuriyet’in ilanından çok partili hayatın başladığı 1950’li yıllara kadar Kemalizm Türkiye siyasetinde böylesine bir mit ya-

32 Tanıl Bora, Cereyanlar, (Iletişim Yayınları, Istanbul: 2017), s. 176-179.

22 / AK PARTİ SİYASETİNİN ÇERÇEVESİ

ratmış ve bu şekilde bir düzen ortaya koyabilmiştir. Osmanlı siyasi sisteminin çöküşünün yol açtığı siyasal boşlukta ulus devlet esasına dayanan türdeş ve bölünmemiş bir toplum miti oluşturmayı ba-şarmıştır. Kemalist ideolojinin ortaya koyduğu bu tahayyül Türk toplumunun tekliği ve eşsizliği, Islam’ın önerilen düzene uygun rasyonel özü ve Cumhuriyet’in Türk halkının doğasına uygunluğu gibi bir içerikten müteşekkildir.33 Milletin egemenliğinin merkez-de olduğu ve modern, rasyonel, laik ve Türk niteliklere sahip özdeş bir bütünlük ortaya konduğu düşüncesi hakimdir. Böylece Kema-list elit bu mitle başka formların ortaya çıkışını engelleyebilmiş ve kendi siyasi programını toplumun tümünü temsil ediyor algısına dönüştürebilmiştir.

Ancak bu süreç 1940’ların sonunda laik milliyetçi Kemalist mitin toplumsal çoğulluğu kuşatamamasının anlaşılmasıyla bir kesintiye uğramıştır. Böylece Kemalizm’in evrensel olmadığı yani ortaya koyduğu laik milliyetçi temsilin toplumsal bütünlüğü yan-sıtmadığı ifşa olmuştur. Kemalist mitin karşısına toplumsal alanda Kemalizm’in kuşatamadığı talepleri temsil eden “demokratik” mit yerleşmiştir. 1950’lere damgasını vuran DP tecrübesi bu durumu ortaya koymuştur. DP dini ve taşraya ait kültürel değerleri kapsa-yan alternatif bir halkçılık teklif etmiştir.34 DP’nin ürettiği bu yeni “halk” Kemalizm’in laik milliyetçi halkının sınırlarını görünür hale getirmiştir. Dolayısıyla toplumsal alan Kemalist mit ile bariz bir şekilde bunun dışarısında kalan ve demokratik mite tabi kesimden oluşan “iki toplumlu” bir yapıya sahip hale gelmiştir.

Devlet iktidarını halen elinde tutan ve meşru şiddet kullan-ma tekeline sahip Kemalist elitin demokratik mitin meydan oku-masına cevabı 1960 askeri darbesiyle bu mitin taşıyıcısı olan siyasi aktörü ezmek ve demokrasiyi kendi hegemonik projesi içerisine

33 Nur Betül Çelik, “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, Türkiye’de Modern Siyasi Düşünce: Kemalizm, (Iletişim Yayınları, Istanbul: 2009), s. 89.

34 Cem Eroğul, Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi, (Yordam Kitap, Istanbul: 2014).

AK PARTİ’NİN 15 YILI ♦ SİYASET / 23

yedirmek şeklinde gerçekleşmiştir. 1960-1980 arasında Kemalizm demokrasi gösterenini hegemonize etmeye girişmiş ancak bunu 1930’lardaki kurucu özünü kaybetmeden ve “ilerici” çizgisini vur-gular şekilde yapmıştır. 1961 Anayasası Kemalist modernleşme ile demokrasi arasındaki özdeşliği vurgulayan bir belge olmuştur.35 Böylece siyasetin sağ ve sol yelpazesinden ideoloji ve aktörler de-mokratik ve modernleşmeci Kemalizm’i temel referans noktaları haline getirmişlerdir. Hegemonik bir ideoloji olarak Kemalizm farklı özne pozisyonlarının oluşumunu ve kendilerini “laik mo-dern Türk” şeklinde ifade edebilen merkezi özne pozisyonuna ek-lemleyebilmelerini mümkün kılmıştır.36 Bu gelişme Kemalizm’in mit halinden imgesel duruma yükselmesi anlamını taşımıştır.Kemalist hegemonyayı derinleştiren bu gelişme toplumsal alanda tüm siyasi aktörlerin üzerinde hareket ettiği ideolojik yüzey haline gelmesiyle sonuçlanmıştır.

Ancak Kemalizm’in sağ ve sol siyaset tarafından farklı şekillerde tanımlanması ise kendine has özünü kaybederek ve diğer kimlikler-le arasındaki sınırı belirsizleştirerek onu bir “boş gösteren”e dönüş-türmüştür. Bu durum siyasi düzenin özü konumundaki Kemalist ideolojinin saflığını yitirmesine ve sağ-sol kutuplaşması ekseninde toplumsal parçalanmanın ivme kazanmasına yol açmıştır.37 Böylece Kemalizm toplumsal alandaki çoğulluğu denetlenebilir bir evrensel bütünde birleştirme noktasında başarısız kalmıştır.38 Kemalizm’in hegemonik kapsamının dışına taşan söylem alanını kontrol etme-deki başarısızlığı şiddet olaylarının artışı ve toplumsal alanda kont-rolün kaybedilmesi sonucunu doğurmuştur. Artan belirsizlik ve anarşi hali de 1980 askeri darbesinin temel gerekçesi olmuştur.

35 Çelik, “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, s. 89.36 Çelik, “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, s. 90.37 Ali Aslan, “The Impossibility of Society: Beyond the Center-Periphery Relations

in Turkey”, İnsan ve Toplum, Cilt: 3, Sayı: 5, (2013), s. 37-54.38 Çelik, “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, s. 90.

YAZARLAR

Ali ÇarkoğluKoç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesidir ve Eylül 2013’ten itibaren İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanlığını yürütmektedir. Daha önce Boğaziçi Üniversitesi (1994-2002) ve Sabancı Üniversitesi’nde (2002-2010) öğretim üyesi olarak çalışmıştır. 2008-2009 akademik yılında Hollanda Beşeri ve Sosyal Bilimler Yüksek Araştırmalar Enstitüsü’nde (NIAS) akademi üyesi (fellow) olarak araştırmalar yapmıştır. 2013’te Bilim Akademisi’ne seçilmiştir. Doktora derecesini State University of New York-Binghamton’da 1994’te alan Çarkoğlu’nun araş-tırma alanları arasında oy verme davranışı, kamuoyu ve parti politikaları bulunmaktadır.

Burhanettin DuranProf. Dr. Burhanettin Duran SETA Genel Koordinatörü ve İbn Haldun Üniversitesi’nde öğretim üyesidir. Pek çok kitabın editörlüğünü yapmıştır. Türk Parlamento Tarihi (3 cilt) kitabının yazarıdır. Sabah ve Daily Sabah gazetelerinde köşe yazarı olan Duran’ın İslamcılık, Türk düşünce tarihi, Türk dış politikası, Avrupa, demokrasi ve sivil toplum konularında Türkçe ve İngilizce çalışmaları bu-lunmaktadır.

Bülent TuranBülent Turan AK Parti Çanakkale milletvekilidir ve aynı zamanda AK Parti Grup Başkanvekilliği görevini ifa etmektedir. Hukukçu olan Turan lisans eğitimini Doğu Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi’nde aldıktan sonra yüksek lisans eğitimini Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü’nde tamamlamıştır. 24. Dönemde Adalet Komisyonu, İnsan Hakları Komisyonu ve AK Parti Grup Yönetim Kurulu üyeliği görevle-rinde bulunmuştur. Türkiye’de ve dünyanın farklı ülkelerinde çektiği fotoğraflar ve bu fotoğraf-ların hikayelerinden oluşan Bir Mola adlı kitap çalışması bulunmaktadır.

Cem Duran UzunAnkara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde lisans (1999), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Kamu Hukuku Bölümü’nde yüksek lisans (2002) ve doktora (2009) eğitimini tamamladı. 2007’de University of North Carolina at Charlotte’ta (UNCC) bir yıl süreyle misafir araştırmacı olarak çalıştı. 2001’de Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı ve halen aynı üniversitede öğretim üyesi olarak Anayasa Hukuku, Siyasi Par-tiler Hukuku ve Anayasa Yargısı derslerini vermektedir. Uzun aynı zamanda SETA Hukuk ve İnsan Hakları Araştırmaları Direktörlüğü görevini yürütmektedir.

Erdal Tanas Karagölİstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü’nden 1992’de derece ile mezun oldu. Yüksek lisansını Connecticut Üniversitesi’nde tamamladı. Doktorasını ise 2002’de İngiltere’de York Üniversitesi’nde “Dış Borçlar ve Ekonomik Büyüme İlişkisi ve Dış Borç Öteleme Riski” ko-nusu üzerinde tamamladı. Ekonomik büyüme, savunma ekonomisi, dış borçlar, borç krizleri, IMF standby anlaşmaları, enerji ekonomisi, kamu harcamaları, sosyal yardımlar ve yoksulluk konula-rında yayınları bulunmaktadır. Halen Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü’nde profesör olarak çalışmaktadır.

Hamit Emrah BerişLisans ve yüksek lisansını Gazi Üniversitesi’nde tamamlayan Beriş doktora derecesini ise Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Anabilim Dalı’nda aldı. Gazi Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde araştırma görevlisi, yardımcı doçent ve doçent olarak görev yapan Beriş 2016’dan itibaren aynı bölümde profesör olarak çalışmaktadır. Akademik çalışma alanları arasında siyaset teorileri, egemenlik, siyasal düşünceler tarihi ve Türk siyasal hayatı bulunan Beriş aynı za-manda Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşar Yardımcısı olarak görevini sürdürmektedir.

Hazal DuranLisansını TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde, yüksek li-sansını ise İstanbul Şehir Üniversitesi Modern Türkiye Çalışmaları Programı’nda tamamladı. Doktora eğitimine Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde devam etmektedir. Duran’ın çalışma alanları arasında Kürt meselesi, azınlıklar ve Türk siyasal hayatı bulunmaktadır. SETA Ankara Siyaset Araştırmaları Direktörlüğü’nde araştırmacı olarak görev yapmaktadır.

Hüseyin AlptekinLisans eğitimini Beykent Üniversitesi İşletme ve Uluslararası İlişkiler bölümlerinde 2004’te ta-mamlayan Alptekin, yüksek lisans derecesini 2006’da Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bö-lümü’nden aldı. Doktorasını “Explaining Ethnopolitical Mobilization: Ethnic Incorporation and Mo-bilization Patterns in Bulgaria, Cyprus, Turkey, and Beyond” başlıklı teziyle Texas Üniversitesi Austin Siyaset Bilimi Bölümü’nde tamamladı. Başlıca akademik ilgi alanları arasında karşılaş-tırmalı siyasi kurumlar, etnik siyaset, milliyetçilik, Türkiye ve Ortadoğu politikası ve sosyal bilim araştırmaları metodolojisi yer almaktadır. Alptekin’in araştırmaları Ethnic and Racial Studies,

Mediterranean Politics, Nationalism and Ethnic Politics, Afro Eurasian Studies, Insight Turkey,

Wiley-Blackwell Encyclopedia of Political Thought’ta yayımlandı. Alptekin aynı zamanda SETA Stra-teji Araştırmaları Direktörlüğü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Mahir ÜnalAkademisyen ve siyasetçi olan Mahir Ünal lisans eğitimini Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakülte-si’nde bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Yapı ve Sosyal De-ğişme Anabilim Dalı’nda yüksek lisansını tamamlamıştır. Aynı üniversitenin Fen-Edebiyat Fakül-tesi Sosyoloji Anabilim Dalı’nda doktora çalışmasına devam etmektedir. 64. Hükümet’te Kültür ve Turizm Bakanlığı görevini yürütmüştür. 2004’ten bu yana gerçekleşen tüm seçimlerde AK Parti seçim kampanyasını hazırlayan strateji ekiplerinde yer alan Ünal şu anda ise AK Parti Kahraman-maraş milletvekilidir ve aynı zamanda AK Parti Tanıtım ve Medyadan Sorumlu Genel Başkan Yar-dımcılığı ve Parti Sözcülüğü görevlerini sürdürmektedir.

Mehmet Zahid SobacıUludağ Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesi olan Mehmet Zahid Sobacı 2001’de Uludağ Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldu. Uludağ Üniversitesi Kamu Yönetimi Anabilim Dalı’nda yüksek lisans (2005) ve doktorasını (2009) tamam-ladı. 2002-2010 yılları arasında Uludağ Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde araştırma görev-lisi olarak görev yaptı. Aynı üniversitede 2011-2013 yılları arasında yardımcı doçent olarak çalışan Sobacı 2013’te doçent oldu. İdari Reform ve Politika Transferi ve Kamu Yönetimi: Teori ve Uygulama adlı kitapları bulunan Sobacı Kamu Yönetiminde Paradigma Arayışları, Kamu Politikası: Teori ve Uy-

gulama, E-Devlet: Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisinde Güncel Gelişmeler, Social Media and Local

Governments: Theory and Practice ve E-Parliament and ICT-Based Legislation kitaplarının editörlü-ğünü yapmıştır. Çalışma alanları arasında kamu yönetiminde reform, siyaset-bürokrasi ilişkisi, kamu politikası ve yerel yönetimler bulunmaktadır. Sobacı SETA Siyaset Araştırmaları Direktörlü-ğü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Murat YeşiltaşLisans ve yüksek lisans eğitimini sırasıyla 2003 ve 2009 yıllarında Sakarya Üniversitesi Ulus-lararası İlişkiler Bölümü’nde tamamlamıştır. 2012’de ise “Türkiye’yi Konumlandırmak: Jeopolitik Zihniyet ve Türkiye’de Ordu” adlı doktora teziyle Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden doktora derecesini almıştır. Murat Yeşiltaş 2008-2009 yıl-ları arasında Lancaster Üniversitesi Avrupa Çalışmaları ve Uluslararası Politika bölümlerinde misafir araştırmacı, 2010-2011 yılları arasında ise Virginia Teknik Eyalet Üniversitesi Hükümet ve Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde misafir öğretim üyesi olarak görev almıştır. Halen Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde doçent olarak çalışmakta olup Türkiye’nin Orta-doğu politikası, eleştirel jeopolitik, siyasi coğrafya ve karşılaştırmalı dış politika analizi konula-rında lisans ve yüksek lisans dersleri vermektedir. Yeşiltaş aynı zamanda SETA Güvenlik Araştır-maları Direktörlüğü görevini yürütmektedir.

Nigar TuğsuzMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun olduktan sonra yüksek lisans eğitimini ODTÜ Sosyoloji Bölümü’nde tamamlamıştır. Doktora derecesini ise İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden “Sunnis’ Perceptions of Alevi: Between Materialistic and Authentic Identification” isimli teziyle almıştır. SETA İstanbul’da Toplum ve Medya Araştırmaları Direktörlüğü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır. Türkiye si-yaseti, din-devlet ilişkileri, kimlik, Türkiye’de kimlik politikaları ve Alevi kimliği alanlarında ça-lışmaları bulunmaktadır.

Özer Köseoğlu2009’da Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı’nda doktora öğretimini tamamlamıştır. Sakarya Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Yönetim Bilimleri Anabilim Dalı’nda 2004’te araştırma görevlisi, 2009’da yardımcı doçent olarak çalışmış ve 2015’ten bu yana da doçent olarak görev yapmaktadır. Kamu yönetimi reformu, kamu politika-ları analizi, sosyal medya, performans yönetimi ve stratejik planlama, kamu değeri yönetimi alan-larında çeşitli ulusal ve uluslararası yayınları bulunmaktadır.

Şener AktürkLisans ve yüksek lisans derecelerini Chicago Üniversitesi’nde alan Aktürk doktora derecesini ise Kaliforniya Üniversitesi–Berkeley’de Almanya, Rusya ve Türkiye’de etnisite rejimleri ve mil-liyet üzerine yaptığı çalışmasıyla 2009’da aldı. Harvard Üniversitesi, Rusya ve Avrasya Çalışmaları Merkezi’nde doktora sonrası araştırmalarda bulunan Aktürk halihazırda Koç Üniversitesi Ulus-lararası İlişkiler Bölümü’nde doçent olarak görev yapmakta ve Avrupa’da Müslüman azınlıkların temsili, Yahudi entelektüellerin Türk milliyetçiliğine katkıları ve Türk-Yunan nüfus mübadelesinin siyasi sonuçları gibi din ve milliyetçilik konularında çalışmalar yürütmektedir.

Talha KöseBoğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisansını Sabancı Üniversitesi Uyuşmazlık Analizleri ve Çözümleri programında, George Mason University Institute for Conflict Analysis and Resolution’daki doktorasını da “Re-Negotiating Alevi Identity: Conflict and Cooperation Narratives and the Constitution of New Alevi Identity” başlıklı tezi ile tamamladı. SETA DC’de araştırma koordinatörü olarak çalıştı. Bir dönem İstanbul Şehir Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Köse halihazırda İbn Haldun Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanlığını yürütmekte ve SETA Strateji Araştırmaları Direktörlü-ğü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Vedat BilginHacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi’ni bitirdi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde “Şehirleşme ve Sanayileşme İlişkileri” konusunda master çalışmasını, “Türkiye’de Sanayileşme Politikaları ve Demokratikleşme Süreci” adlı çalışmasıyla da İktisat Sosyolojisi ala-nında doktorasını tamamladı. York Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. Mic-higan Üniversitesi’nde “Orta Doğu Toplumlarında Modernleşme Sorunları” konulu uluslararası çalışmada yer aldı. Gazi Üniversitesi İİB Fakültesi’nde öğretim üyeliği, TCDD Genel Müdürlüğü ve Yönetim Kurulu Başkanlığı, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekono-misi ve Endüstri İlişkileri Bölüm Başkanlığı ve Başbakan Başdanışmanlığı görevlerinde bulundu. Çok sayıda yayımlanmış araştırma kitabı, makale ve çalışmaları bulunmaktadır. Halihazırda AK Parti Ankara milletvekili ve İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi olarak görev yapmaktadır.

Yalçın AkdoğanAnadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Yüksek Okulu Basım Yayımcılık Bölümü’nden mezun oldu. İletişim Bilimleri Yüksek Lisans programını tamamladı. Marmara Üniversitesi Siyaset ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı’nda “İslamcılık Bağlamında Türkiye’de Siyasal İslam’ın Gelişimi ve Refah Partisi 1980–1998” başlıklı teziyle doktora derecesi aldı. Pendik Belediyesi Eğitim Kültür ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Devlet Bakanı Basın Müşavirliği, AK Parti Genel Başkan Danışmanlığı ve Başbakan Başmüşavirliği görevlerinde bulundu. 62., 63. ve 64. Hükümet’te Başbakan Yardım-cılığı yaptı. Halen AK Parti Ankara milletvekili olarak görev yapmaktadır.

Yasin AktayProf. Dr. Yasin Aktay AK Parti Siirt milletvekilidir ve aynı zamanda AK Parti İnsan Haklarından So-rumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü görevlerini yürütmektedir. Selçuk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü ile Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sosyoloji Bölümü’nde sosyoloji doçenti ve profesörü olarak görev yapmıştır. Yeni Şafak gazetesinde köşe ya-zarı olan Aktay’ın Türkçe ve İngilizce çok sayıda bilimsel kitap, makale ve bildirileri bulunmaktadır.

Yusuf ÖzkırYusuf Özkır 2003’te Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisans ve doktora çalışmalarını Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ga-zetecilik Anabilim Dalı’nda tamamladı. İstanbul Medipol Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazete-cilik Bölümü’nde öğretim üyesi olan yazar SETA Vakfı tarafından yayımlanan Kriter dergisinde Yayın Koordinatörü olarak görev yapmaktadır. Yusuf Özkır’ın Hürriyet Gazetesi 1948-2012 ve FETÖ,

Medya ve Darbe isimli iki kitabı bulunmaktadır.

Siya

setAK Parti’nin

Nebi Miş, Ali Aslan

A K Parti Türkiye siyaseti açısından “istisnai” bir hareket

olma özelliğini gösteriyor. Bugüne kadar beş genel, üç

yerel, üç referandum ve bir Cumhurbaşkanlığı seçimi

olmak üzere toplam on iki seçim kazandı. Kazandığı ilk

seçimden bugüne oylarını ilk aldığı oy oranının altına hiç düşürme-

di. Yerel ve genel seçimlerin tümünü birbiri ardına kazanmasının

yanında en yakın rakibine her seçimde önemli oranda fark attı.

AK Parti’nin tüm seçimleri kazanması ve uzun dönem iktidarda

kalmasını anlamak için “AK Parti tarz-ı siyaset”inin iyi analiz edil-

mesi gerekmektedir. Bu siyasetin oluşması ve yerleşmesinde kuş-

kusuz Erdoğan’ın karizmatik liderliği kurucu bir dinamiktir.

AK Parti’nin 15 Yılı: Siyaset 2002’den bugüne geçen süre içerisinde

Türkiye siyasetinin dönüşümünü ve sorunların çözümüne AK Par-

ti’nin yaklaşımını farklı konu başlıkları üzerinden ele almaktadır.

Kitapta AK Parti’nin kimliği ve tarihsel olarak Türkiye siyasetin-

deki yeri, Erdoğan’ın siyasi liderliği, gerçekleştirdiği reformlar ve

bu gelişmelere karşı gösterilen direnç, ordu-siyaset ilişkileri, Kürt

meselesi, azınlık haklarına yönelik yapılan iyileştirmeler, FETÖ ile

mücadele, hukuk ve yargı alanındaki sorunlar, AK Parti’li yılların

ekonomi politiği, yapılan seçimler, sivil haklar noktasındaki geliş-

meler ve bütün boyutlarıyla siyasal sistemin dönüşümü gibi birçok

farklı konu uzman akademisyenler tarafından analiz edilmektedir.

NEBI MIŞ l ALI ASLAN l ALI ÇARKOĞLU l BURHANETTIN DURAN l BÜLENT TURAN

CEM DURAN UZUN l ERDAL TANAS KARAGÖL l HAMIT EMRAH BERIŞ

HAZAL DURAN l HÜSEYIN ALPTEKIN l MAHIR ÜNAL l MEHMET ZAHID SOBACI

MURAT YEŞILTAŞ l NIGAR TUĞSUZ l ÖZER KÖSEOĞLU l ŞENER AKTÜRK

TALHA KÖSE l VEDAT BILGIN l YALÇIN AKDOĞAN l YASIN AKTAY l YUSUF ÖZKIR

NEBI

MIŞ

, ALI

ASLA

N

9 789752 459571

AK P

ARTI

’NIN

15

YILI

♦ S

IYAS

ET