Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.familyfarmingcampaing.net
Tel. +34 945 12 13 24
Fax. +34 945 28 14 22
Granja Modelo
01192 Arkaute
Álava, Basque Country (Spain)
NEKAZARI GAZTEAK EUSKAL HERRIAN
MUNDUKO LANDAGUNEA
LORENZO MZ. DE SALINAS Y OCIO
ARKAUTE, 2016KO ABENDUA
www.familyfarmingcampaign.net 1
Contenido
1. SARRERA ......................................................................................................................... 2
2. EAEKO NEKAZARI GAZTEEI BURUZKO DIAGNOSIA ............................................................. 3
2.1.- EAEko NEKAZARITZA SEKTOREAREN EGOERA SOZIOEKONOMIKOA ................................ 3
2.2.- NEKAZARITZA JASANGARRIRAKO APUSTUAK ................................................................... 8
2.3. HEZKUNTZA, PRESTAKUNTZA ETA LANDA EKINTZAILETZA ................................................ 9
2.4.- PARTE-HARTZE POLITIKO, EKONOMIKO ETA SOZIALA .................................................... 14
2.5.- LURRA ESKURATZEKO BIDEA ETA FINANTZAZIO AUKERA .............................................. 17
3.NEKAZARI GAZTEEN BABESERAKO POLITIKA PUBLIKOAK EAEN (3.2 DOKUMENTUA) ......... 20
3.1. ORDAINKETA ZUZENAK .................................................................................................... 20
3.2. GAZTEAK NEKAZARITZAK HASTEKO BABES NEURRIAK EAEn ........................................... 20
3.3.- BABESERAKO BESTE PROGRAMA BATZUK ...................................................................... 20
3.4. USTIATEGIENTZAKO LAGUNTZA OSOAK (1.go eta 2. Oinarriak), eta ESTATUKO
LAGUNTZAK (3.4 taula) ........................................................................................................... 21
4.GAZTEAK NEKAZARITZAN HAS DAITEZEN SUSTATZEKO PROPOSAMENAK ......................... 22
4.1. LAGUNTZA PUBLIKOAK ..................................................................................................... 22
4.2. ETENGABEKO LANBIDE HEZIKETA ANITZA ....................................................................... 23
4.3. NEKAZARITZA ASOZIATIBOA SUSTATZEA ......................................................................... 24
4.4. GAZTENEK PROGRAMA .................................................................................................... 24
4.5. PROFESIONAL GAZTEEI ZUZENDUTAKO FINANTZAKETA ZEHATZA .................................. 25
4.6. LURRA ESKURATZEA (SARBIDEA ....................................................................................... 25
4.7. NEKAZARI ETA ABELTZAINEN IRUDIA ZEIN OSPEA HOBETZEKO KANPAINA .................... 25
4.8. NEKAZAL JARDUERAN EMAKUMEAREN PRESENTZIA AREAGOTZEKO BABES POLITIKAK
SENDOTZEA ............................................................................................................................. 26
4.9.- NEKAZARITZA IKERKETA ZENTROAK ............................................................................... 26
4.10. BASERRI-AZPIEGITURA HOBETZEA ................................................................................. 26
www.familyfarmingcampaign.net 2
. SARRERA
Euskal nekazaritza sektorearen testuinguru demografikoak belaunaldi
aldaketa baten presazko beharra agertzen du. Nekazaritza Erroldak
2009an adierazitakoaren arabera, nekazarien %4.6a besterik ez zen 41
urtetik beherakoa, eta %59ak 55 urte baino gehiago zituen. Hots, 41
urtetik beherako nekazari bakoitzeko 55 urtetik gorako 13 dauzkagu. Ziur
aski, 10 nekazaritik 6 jubilatzeko adinera helduko dira hamarkada batean. Bestalde,
gazteen langabezia tasa %30ekoa da Euskal Herrian. Eremua gaztetzea globalizatutako
sektore honen erronka nagusienetakoa izango da, 2050ean elikagaien ekoizpena
%70ean handitu beharko bada 9000 milioi pertsonen beharrak asetzeko.
Nekazaritzaren funtzio estrategikoan protagonismoa hartu beharko dute gazteek;
elikagaien ekoizpenean, nahitaez, baina baita landa eremuen mantentze-lanean ere,
zeharka. Ekonomikoki bideragarriak diren, sozialki onartuta dauden eta ingurumenari
dagokionez jasangarriak diren familia ustiategien ereduan sinesten dugu, zeintzuek
(biztanleria finkatuz) landa eremua aberastu, eta lurralde- zein sektore-funtzioa
eskaintzen baituten.
Erronka horiei aurre egiteko, gazteak ikasle eta ekintzaile izan beharko dira aldi berean
(ikas-ekintzailetzaren aldeko apustua egin beharko dute), enpresaren nahiz teknikaren
arloan; eta aldaketa ahalbidetzeko dinamikaren buru izan daitezen, ahalduntze politiko
eta sozialean trebatu beharko dira. Halaber, tradizionalki Euskal Familia Nekazaritzaren
motor izan den emakume nekazarien ahalduntzea sustatzea ere desiragarria litzateke,
aipatu emakumeen presentzia eskasak adierazten duen lez.
1
www.familyfarmingcampaign.net 3
EAEko NEKAZARI GAZTEEI BURUZKO DIAGNOSIA
Atal honetan gazteek nekazaritzan sartzeko hautua egin dezaten erabakigarriak diren
erronkak zehaztu eta horien dimentsio-multzoa ezaugarritzen saiatuko gara.
2.1.- EAEko NEKAZARITZA SEKTOREAREN EGOERA SOZIOEKONOMIKOA
Euskal nekazaritzaren egitura sozioekonomikoa zirriborratuko dugu atal honetan,
aldagai makro ekonomiko, sozial, demografiko eta agronomikoei dagokienez. Hala,
nekazaritza ustiategien bilakaerari eta egiturari aipamen berezia egingo diogu, adina
eta generoa ardatz hartuta.
2.1.1.- EAEko landa-guneen testuinguru orokorra
Landa-gunearen testuinguru orokorra ondorengo aspektuen arabera defini daiteke:
Udalerrien %85a “mendiko” lez daude sailkatuta.
Kostako lurraldeen (Bizkaia eta Gipuzkoa) eta Arabaren (zeinak isurialde
mediterraneoa baituen nagusi) artean ezberdintasun handiak daude:
lehenengoek hiriko izaera dute oro har; bigarrenean, aldiz, landa-gune izaera
da nagusi.
Hiriko guneen eta landa-guneen arteko teilakatzea nabaria da, eta honek lurrak
nekazaritzarako erabiltzeko aukera murrizten du, lurra hirigintzara bideratzeko
dagoen presio handia dela eta (%15a lur landua, %30a SAU, eta %55a
basogintza).
Zehatz-mehatz mugarritutako lau gune geografiko handi ezberdin daitezke:
itsasbazterra eta kosta-ingurua (Bizkaia eta Gipuzkoako eremuak), barnealdeko
bailara kantauriarrak (hiru lurraldeen eremuak), eremu kontinental
mediterraneoak (Arabako eremuak), eta Ebroko erribera (Araba).
Demografia: Landa-gunean biztanleriaren eta jaiotza tasaren %15,75eko
gorakada egiaztatu da (EAEn, berriz, %4,67koa izan da) 2001/2011(PDR01/11)
epean.
Biztanleriaren zahartzea: Biztanleriaren %20ak 65 urte baino gehiago dauzka
(Espainiar Estatuaren proportzioa baino bi puntu gehiago, alegia).
2.
www.familyfarmingcampaign.net 4
2.1.2.- Nekazaritza sektorearen egoera sozioekonomikoa
2.1.2.1.- VAB, Elikagaien industriako zein nekazaritza sektoreko enplegua eta
establezimendu kopurua – (2.1 dok.)
EAEko nekazaritza sektoreak BPG osoaren %0,5-0,6a eta enpleguaren %1,6a ditu, eta
nekazaritzako elikagaien eta egurraren industriarekin bateratuta, BPGaren ia %3a eta
enpleguaren %4a. Estatu mailan, nekazaritzako elikagaien sektorea BPGaren %9a du
orotara, eta 2.5 milioi pertsonari ematen dio lana (%11ari). EBen, berriz, nekazaritza
eta nekazaritzako elikagaien industria Batasuneko BPGaren %6a da, 15 milioi enpresa
eta 46 milioi lanposturekin (Hazi).
2.1.2.2.- Nekazaritza sektorearen bilakaera – (2.1 dok.)
Oro har, ondorengoa aipa liteke:
Nekazaritza sektoreak EAEko lurraldearen %85a kudeatzen du gutxi gorabehera, eta
horren %55a zuhaitz-eremua da (EBko portzentaje altuenetakoa). Beraz, nekazaritza
sektorearen funtzio nagusietako bat lurraldearen kudeaketa dela esan daiteke.
Ustiategi kopurua: 89/99 urteen artean %33,5 egin du behera ustiategi kopuruak,
urteko %3,4ko erritmoan; hots, 548 ustiategi galdu dira urteko (jaitsieraren balantza
ken eransketak). EAEn 16.407 ustiategi zeuden 2009an, honela banatuta: 3.544 Araban
(%21,6a), 5.800 Gipuzkoan (%35,5a) eta 7.072 Bizkaian (%43,1a). Ustiapenaren bataz
besteko dimentsioa ezberdina da lurralde batetik bestera, geografia eta klima
ezberdintasunak direla eta (Araban 32 has., Bizkaian 10 eta Gipuzkoan 16).
Nekazaritzako biztanleriaren zahartzea: Jabe gazteen (40 urtetik beherakoen)
kopuruak behera egin du (%4,3 – 99 Errolda) eta 65 urtetik gorakoenak gora (%32,6 –
99 Errolda). Ustiategiko buruen bataz besteko adina 58,1ekoa da.
* Abeltzaintzara bideratutako ustiategien beherakada handiagoa da: %39koa Araban,
%84koa Bizkaian eta %81ekoa Gipuzkoan. Bataz besteko beherakada %57koa da
(89/99).
* Nekazaritzako bi ereduen joera (lehia maila):
Ekoizpen bereizgarri edo ezberdindua: Hiri-inguruko nekazaritzari lotuta egon ohi da,
eta nekazaritza baliabidearekin lotura txikia duten nekazariek osatua. Nekazari horiek
eskari kolektiboko egitura berrietan hartzen dute parte (kontsumo taldeak…), norabide
www.familyfarmingcampaign.net 5
eta joera berriekin (ekologikoa, zirkuitu txikiak, hurbileko merkataritza…). Eskulan eta
langile eskaria handia da; laguntza zuzenen pisua zein esangura, txikia.
Gutxi bereizi edo ezberdindutako ekoizpena: kudeaketa eta ekoizpen teknifikatuagoa
duten ereduetan oinarritutako nekazaritza da honakoa, zifra edo bolumen handiko
merkataritzara bideratua. Ustiategi metaketak edo horien elkartzea ohikoa izaten da.
Eskulan eta langile eskaria txikia da hemen; laguntza zuzenean pisua, aldiz, handia.
2.1.2.3.- Nekazaritza Ustiategien Egitura – Nekazaritza Errolda - (2.2 dok.)
Edukien eta joeren aurkezpena egingo dugu jarraian, erroldan adierazitako
informazioaren arabera.
NEKAZARITZA USTIATEGIAK: IKUSPEGI OROKORRA
2009ko Nekazaritza Erroldaren arabera, EAEko ustiategi kopurua 16.407koa da. 1989
eta 2009 urteen artean %40 gutxitu da ustiategi kopurua, eta 1999 eta 2009 artean,
beherakada %34rainokoa izan da.
Ustiategi kopuruaren jaitsiera nabarmenena Bizkaian gertatu da (%45 gutxiago 1989-
2009 artean, eta %36 gutxiago 1999-2009 artean), eta Gipuzkoa izan da beherakada
arinena jasan duena (%33koa 1989-2009 artean, eta %30koa 1999-2009 artean).
89/09 bilakaera: Eskualde- eta udalerri-maila – (Ikus aurkezpenak)
Eskualdea: 1989 eta 2009 urteen arteko ustiategien gainbehera esanguratsua izan da
EAEko eskualde guztietan. Gutxitze adierazgarrienak mendebaldeko eskualdeetan
gertatu dira (bailara arabarretan eta Gorbeia inguruan), eta Gipuzkoan arinagoa izan
da beherakada.
Udalerria: Jaitsiera nabarmenena izan duten udalerriak Plentzia-Mungia, Gernika-
Bermeo eta Arratia-Nerbioi inguruetan kokatzen dira, baita Arabako bailaran ere.
Berriz, aipagarria da La Pueblan, Arrasaten, Urretxun, Zarautzen, Orion, Bilbon,
Lekeition, Ugao-Miraballesen eta Portugaleten izandako ustiategi kopuruen gorakada,
EAEko barne migrazioarekin zerikusia duena ziurrenik (jabeak bizitokia hirigunean
finkatzearen ondorioz).
NORTASUN JURIDIKOA, ADINA ETA GENEROA
Nortasun juridikoa: Pertsona fisikoa da euskal ustiategien irudi nagusia, %95a hartzen
duena. Dena den, aipagarri da Araban gizarte zibilaren figura oso errotuta dagoela
arrazoi fiskalak direla eta.
www.familyfarmingcampaign.net 6
Jabetza pertsona fisikoen esku dagoen ustiategi kopurua %34 jaitsi da, eta %28 jabetza
pertsona juridikoen esku dagoenetan.
Ustiategietako jabeen adina:
Pertsona fisikoa: 40 urtetik beherako jabe gazteen pisua gero eta txikiagoa da EAEn:
1989an %14,6koa izatetik, 2009an %4,6koa izatera igaro da. Hala, Arabako kasua
aipagarria da, bertan %78ko beherakada izan baita azken hamarkadan. Bestetik, 65
urtetik gorako jabe nagusien ehunekoa bere horretan mantentzen da.
Pertsona juridikoa: Jabetza juridikoa duten nekazaritza ustiategien egoera aurrekoena
baino larriagoa da jabe gazteen presentziari dagokionez, azken hamarkadan 17 puntu
jaitsi baita EAEn eta 20,4 puntu Araban. 65 urtetik gorako jabe nagusien ehunekoa
bere horretan mantentzen da hemen ere.
Ustiategien jabe gazteak, eskualde eta udalerrien arabera (89-09 urteak)
Ustiategien jabe diren gazteen pisua behera doa lurraldearen zati handienean;
bereziki, hegoaldeko eta ekialdeko eskualdeetan (Arabako Lautadan, Tolosaldean eta
Plentzia-Mungian). Alabaina, Bilbo Handiko, Enkarterrietako eta Arabar Errioxako
udalerrietan igoera egon dela esan daiteke.
Ustiategien jabeen generoa eta adina
Orain arte aipatu bezala, ustiategien jabe diren gazteen pisua gero eta txikiagoa da.
Gazteen kolektiboaren baitan handitzen ari da emakumearen presentzia, baina 2009ko
ustiategietan %1a besterik ez da.Garrantzia gehien duen ustiategietako jabeen alor
edo figura 40-64 urte arteko gizonena da, eta ondoren, 65 urtetik gorako gizonena.
EKOIZPEN ESTANDARRA ETA ORIENTAZIO TEKNIKO-EKONOMIKOA
Ekoizpen estandarra
Bataz besteko ekoizpen estandarra 20.436€koa zen 2009an. Halere, ezberdintasun
handiak daude lurraldeen artean; esaterako, Arabako bataz besteko SOa (Standard
Output- salmentak) Bizkaia eta Gipuzkoakoaren laukoitza da. Ustiategi bat
“profesional”-tzat har dadin urtean 19.200€ baino gehiagoko SOa izatea galdatzen
bazaio, ustiategien %20,6ak bakarrik gainditzen du SO hori.
40 urtetik beherako jabe gazteen bataz besteko ekoizpen estandarra gainerako
kategoriena baino altuagoa da, eta gazteen %35a maila profesionalean dagoela esan
liteke (Araban, %65a). 65 urtetik gorako jabeak, berriz, 9.600€-tik beherako SOa duten
taldean kokatzen dira oro har, profesionaltasun baxua adieraziz.
www.familyfarmingcampaign.net 7
Bizkaia eta Gipuzkoa artean kokatuta dauden eskualdeak dira ustiategi profesional
gutxien dituztenak, eta Ondarroa, Deba Goiena eta Bermeo dira nabarmentzen
direnak, %4,9ko, %5,8ko eta %6,1eko ustiategi “profesionalekin”, hurrenez hurren.
Generoari dagokionez, emakumeen SOa eta gizonena erabat ezberdina da. Hala,
emakume “profesionalen” ehunekoa gizonenaren erdira besterik ez da iristen, adina
edozein dela ere.
Orientazio Tekniko-Ekonomikoa
Honakoak dira ustiategi kopuru handienak biltzen dituzten OTEak: ardi-ahuntzena
(4.733), haragitarako behi-azienda (2.935), laborantza estentsiboak (1.381) eta
mahastizaintza (1.275).
Ekoizpen estandar handiena duten OTEak, aldiz, hegaztienak (119.627€), esnetarako
behi-aziendenak (90.627€) eta mahastizaintzarenak (77.934€) dira.
Ustiategien jabe gazteenak dituzten OTEak mahastizaintza (52 urte) eta esnetarako
behi- zein txerri-aziendak dira (54 urte). Oro har, mahastizaintzara bideratutako
ustiategiak eta txerri-aziendak dira pertsona gazte gehien dituztenak; fruitu-arbolenak,
hegaztienak eta zerealenak, berriz, jabe gazte gutxien dituztenak.
Globalki, kontuan hartutako OTEaren arabera, ustiategiko jabearen adinaren eta
SOaren bataz bestekoen artean alderantzizko harremana dago; hots, bataz besteko
adina gazteagoa duten OTEek SO altuagoak izan ohi dituzte.
2.1.3.- Gazteak nekazaritzan hasteko erabakian eragiten duten beste aspektuak
Sakonki ez bada ere, izenburu honi dagozkion aspektu sozial eta ekonomikoen multzoa
aipatuko dugu jarraian:
Nekazaritza- eta abeltzaintza-produktuen prezio justuen falta; ustiategien
errentagarritasun txikia…
Elikagaien ekoizpenari ekiteko beharrezkoak diren inbertsio handiak.
Landa- eta baserri-guneko bizi kalitate kaskarra. Hornikuntza eta zerbitzuen
maila baxua (banda zabala, haurtzaindegi txikiak, garraioa, kutxazain
automatikoak, kirol-instalazioak, aisialdikoak, seme-alaben eskolatzea…).
Gazteen eskubideak eta aukerak murritzagoak dira landa eremuan hirian baino.
NPE laguntza kaskarrak. (Estatu mailan, %2a besterik ez zaie bideratzen
gazteei.)
Laguntza zuzen gutxi edo urriak. 2009an euskal nekazariek jasotako laguntza
zuzenen %4,3a esleitu zitzaien 40 urtetik beherakoei, eta %64a 55 urte edo
gehiago zituztenei. Hala, EAEko ordainketa zuzenen %0,4a besterik ez zaie
www.familyfarmingcampaign.net 8
ematen nekazari gazteei. Bi kasu hauetan, elkartu gabeko edo desahokatutako
laguntzak dira ematen direnak, eredu historikoen araberakoak.
Nekazal produktuen industria eraldatzailea falta da.
Ustiategien transmisiorako zailtasunak (emantzipazio ekonomiko eta
pertsonalerako prozesu luzea, zailtasunez betetakoa, belaunaldi-arteko
harreman konplexuak…).
Askotan, gurasoak dira seme-alabek ustiategian jarraitzeko motibazio eza
eragiten dutenak (“oso gogorra da hau”, “ez da ondo ordaintzen”, “hobeto
biziko zara hirian”, “industriaren alorrean bizi-maila duinagoa izango duzu”…).
Batzuetan, nekazariaren irudiak ez du izen ona izaten gizartean; ez da begi onez
ikusten edota prestigio gutxi esleitzen zaio.
Kalitate bereizgarria esleituko dieten kalitate-deitura eta antzerakoen bidezko
babesa urria da gure produktuetan.
Gure produktuen balio-katean, gazteek administrazioarekin elkarlanean aritu
beharko lukete, lortu nahi den produktuari erabilera handitu eta hala euren
lanaren balioa handitzeko.
Nekazaritza azpiegitura falta da gure ekoizpenean eraginkorragoak gaitezen.
…/…
2.2.- NEKAZARITZA JASANGARRIRAKO APUSTUAK
Nekazaritza Jasangarria (NJ) nekazaritza eta abeltzaintza ekoizpen sistema bat da,
ekonomikoki bideragarriak eta sozialki onargarriak diren ekoizpen egonkorrak lortzea
ahalbidetzen duena. Gainera, ingurumenarekiko armoniari eusten dio, egungo zein
etorkizuneko baliabide naturalen potentzialtasuna arriskuan jarri gabe.
Administrazio Publikoak eta nekazaritzako output-ak galdatzen dituzten enpresek
NJren ildoari jarraitzen diote, bertan parte hartuz zein elkarlanean. Bide horretan,
Administrazio Publikoak laguntza multzo zabala aurreikusi du (ordainketa bakarra,
abeltzaintza sariak, ICM…), “baldintzatua” dena. Baldintza horiek kudeaketa eta
nekazaritza zein ingurumenarekiko baldintza onen araberako legezko betebehar
multzoa osatzen dute, baldintzatutako laguntzak eskatu nahi dituen nekazaritza edo
abeltzaintza ustiategiko jabe orok bete beharrekoak.
Honako OTEetan izan dute arrakasta gehien euskal gazteen artean gauzatutako NJ
proiektuek: mahastizaintzarenean eta estentsiboetan, Araban; eta
www.familyfarmingcampaign.net 9
baratzezaintzarenean (ekologikoa/salmenta zuzenekoa/saskiak) nahiz behi-
aziendarenean, Bizkaian eta Gipuzkoan.
Horrez gain, zera aipa liteke puntu honetan: EAEn Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura
Ekologikoaren Kontseiluak (ENEEK) arautzen eta kontrolatzen duela ekoizpen
ekologikoa.
Milango Hitzarmena (Bilboko Udala). Ekimen honek elikadura sistema iraunkorrak,
inklusiboak, seguruak eta anitzak garatzeko helburuak dauka. Mundu guztirako elikagai
osasuntsu eta eskuragarria izateko eskubidean oinarritua eta elikagai-hondakinak
txikiagotzeko eta biodibertsitatea babesteko eta, aldi berean, klima-aldaketa
geldiarazteko eta horretara moldatzeko
2.3. HEZKUNTZA, PRESTAKUNTZA ETA LANDA EKINTZAILETZA
Hezkuntza eta prestakuntza:
Hezkuntza erabakigarria da bizi baldintza orokorrak hobetzeko, eta nekazaritza-
prestakuntzak edo horretan trebatzeak ekoizpen-ahalmena ahalbidetu eta areagotzen
du.
Araututako heziketa eta prestakuntza
IES Murgia BHI:
o Baso Lanak eta Natur Ingurunearen Zaintza (erdi mailakoa)
o Basoa eta Natura Ingurunea Kudeatzea (goi mailakoa)
IES Agrario Arkaute BHI:
o Ekoizpen Agroekologikoa (erdi mailakoa)
o Lorezaintza eta Loregintza (erdi mailakoa)
o Paisajismoa eta Landa Ingurunea (goi mailakoa)
IES Fraisoro Eskola BHI
o Nekazaritza eta Abeltzaintza Produkzioa (erdi mailakoa)
o Lorezaintza eta Loradenda (erdi mailakoa)
o Basoa eta Natura Ingurunearen Kudeaketa (goi mailakoa)
IES Derio BHI: Nekazaritza Eskola
o Nekazaritza Ekoizpen Ekologikoa (erdi mailakoa)
o Lorezaintza eta Loradenda (erdi mailakoa)
www.familyfarmingcampaign.net 10
o Paisajismoa eta Landa Ingurunea (goi mailakoa)
o Basoa eta Natura Ingurunearen Kudeaketa (goi mailakoa)
Lehen begiratuan, eskaintzen den heziketa ez dago nekazaritza eta abeltzaintza
gaietara bideratuta bere horretan (Fraisororen kasuan salbu); ingurumenaren baitako
irakasgaietan zentratzen da, oro har.
Izaera duala duten hezkuntza ereduak gehitzen ari dira ordea, enpresa praktikak eta
alternantzia (ikasgela/enpresa) zein enpresekin lankidetzan aritzea erraztuz.
Arautu gabeko heziketa eta prestakuntza (hezkuntza sektoriala)
Sektorea lagundu eta babestuz bilatzen den helburu nagusia ondokoa da: enplegua
sortzeko eta lehen sektorearen BPG handitzeko gaitasuna duten apustu sektorialak
identifikatzea.
HAZI da arautu gabeko heziketaren buru, eta Arkauteko, Derioko eta Fraisoroko
Nekazaritza Eskolekin hitzartutako ikastaro multzoa du oinarri (sei hileroko
berrikuspenarekin). Halaber, lehen sektoreko zein gure erkidegoko landa-inguruneko
beste agente eta entitateen ere elkarlanean aritzen dira.
Prestakuntza motak:
Prestakuntza intentsiboa: Sektore-interes zehatzak dituzten gaien
inguruko ikastaroak, 100 ordutik gorakoak. Hauen helburu nagusia
gazteak sektorean sar daitezen sustatzea da, nekazaritzari dagokion
gaietan era profesionalean prestatzeko aukera eskainiz.
Etengabeko prestakuntza: Iraupen aldakorra edo ezberdina duten
ikastaroak izan ohi dira hauek, nekazaritza sektorearen eta landa-
gunearen garapenaren baitako gai ezberdinetan espezializatuak.
Ekin aurreko gerturatze-bekak, gazteen sarbide horren arrakasta
handiagoa izan dadin.
Nekazaritza eta basozaintza Erasmus-ak.
Hartzaileak:
lehen sektoreko azpi-sektore ezberdinetan dedikazio osoan edo partzialean
dabiltzan profesionalak;
landa-guneko biztanleria;
EAEko nekazaritza-elikagaien enpresetako langileak.
www.familyfarmingcampaign.net 11
2015ean 264 ikastaro eskaini ziren 6.528 ikaslerentzat, eta PRODUKTU
FITOSANITARIOEN ERABILERA JASANGARRIAri lotutako ikastaroak izan ziren
arrakastatsuenak (nekazaritza jasangarrirako apustua), ikasleen erdia baino gehiago
jaso zituztenak.
Informazioaren eta komunikazioaren teknologiek (TICek) ere presentzia esanguratsua
izan zuten. Hala, teledetekzioa, doitasun nekazaritza, geografia-informaziorako
sistemak, kudeaketa integraturako sistemak (kontabilitatea eta kudeaketa), eta
antzerakoak aipa litezke zentzu horretan.
ARTZAIN ESKOLA (AE)
HAZIk gidatutako AEren esperientzia arrakastatsuak aipamen berezia merezi du. Izan
ere, ARANTZAZUKO ARTZAIN ESKOLAren 20. urteurrenaren atarian, 250 bat gaztek jaso
dute euren artzain titulua.
Honako aspektuek ezaugarritzen dute AEren prestakuntza intentsiboa:
Ikas-ekintzailetza (ikastea eta ekitea) dira prestakuntzaren ardatz.
Ikasgelako eskolak eta ustiategietan praktikak txandakatu egiten dira aste
berean zehar (eredu duala). Belaunaldi aldaketa ahalbidetu asmoz, norbere eta
besteren ustiategiak izaten dira askotan.
Mugikortasuna babestu eta sustatzeko beka sistema.
Labur esanda, euskal nekazaritza-elikagaien sektoreko ekintzaile berriak hezi eta
prestatzeaz ari gara.
KUDEAKETA ZENTROAK (KZ)
Kudeaketa Zentroak EAEko nekazaritza-elikagaien sektorean administrazio zerbitzuak,
zerbitzu teknikoak eta zerbitzu ekonomikoak eskaintzen dituzten kooperatibak dira.
Honakoak, hain zuzen ere:
Araba: Abere Koop. E. eta Aga Koop. E.
Gipuzkoa: Abere Koop. E. eta Lurgintza Koop. E.
Bizkaia: Lorra Koop. E.
Monitorizazioan (lehen fasea) eta tutorizazioan (ondorengo fasea) aholkularitza
eskaintzen diete KZek nekazari izan nahi duten gazteei.
www.familyfarmingcampaign.net 12
Enpresa planaren eratze prozesua, sozietate motaren definizioa, prestakuntza,
laguntzak, inbertsioa eta finantzaketa gaztearen eta monitore/tutorearen artean
erabakitzen dira.
Gazteak nekazaritzan hasteko prozesuan berebiziko garrantzia du laguntza horrek,
enpresak arrakasta izango badu; izan ere, monitore/tutoreen teknika- eta enpresa-
gaitasuna da askotan proiektuaren arrakasta ahalbidetzeko giltza.
Azken batean, Kudeaketa Zentroak nekazari gazteak arlo honetan trebatu eta bertako
enpresa-bikaintasunean gaitzeko balio handiko tresnak dira.
Landa-guneko ekintzailetza (HAZI, 8. erronka):
HAZI landa-ingurunearen dinamizaziorako Eusko Jaurlaritzaren organoa da, eta
horretarako udalerriekin, garapen agentziekin eta landa-gunearen garapenerako
elkarteekin aritzen da elkarlanean.
Landa-ingurunean finkatu eta ekonomia-jarduerak bertan garatu nahi dituzten
pertsonei zuzendutako ekintzailetza programetan jarduten da
HAZI. Honako programa eta jarduerak gauzatu ditu marko horretan:
GEROA Programa: Iniziatiba ekintzaileari ematen zaion laguntza.
GAZTENEK Programa: Ikus 2.1. taula, lurraldeen eta ekoizpen-
orientazioaren araberako gazteen sarbidea erakusten duena. Datu
esanguratsu bezala, esan azken hamabi urteetan 1.053 gazte izan direla
lagunduak (monitorizazio/tutorizazioaren bidez); 2015ean gorakada
itzela egon zen gainera: bataz besteko sarbidea laukoiztu egin zen.
Bestalde, zera aipatu behar da lurraldeen eta ekoizpen-orientazioaren
(handitik txikira) baitan:
Araba – Estentsiboak, mahastizaintza, esnetarako behi-azienda, eta
haragitarako behi-azienda.
Bizkaia – Baratzezaintza, haragitarako behi-azienda, esnetarako behi-
azienda, eta besteak.
Gipuzkoa – Baratzezaintza, esnetarako ardi-azienda, esnetarako behi-
azienda, eta besteak.
www.familyfarmingcampaign.net 13
2.1. taula
GAZTENEK PROZESUAREN LAGUNTZA
Bizkaia Gipuzkoa Araba GUZTIRA
Laborantza estentsiboak 0 0 36 36
Mahastizaintza 15 12 34 61
Fruituzaintza 8 15 2 25
Baratzezaintza 96 83 14 193
Landare apaingarriak 5 13 1 19
Esnetarako behi-azienda 33 28 26 87
Haragitarako behi-azienda 50 24 24 98
Esnetarako ardi-azienda 27 60 23 110
Basozaintza 0 1 0 1
Besteak (*) 43 61 20 124
GUZTIRA (04/14) 277 297 180 754
URTEKO BATAZ BESTEKOA 27,7 29,7 18 75,4
GUZTIRA (2015) 118 108 73 299
URTEKO BATAZ BESTEKOA (04/14) 4 4 4 4
Iturria: HAZI
04/14 epealdian 754 gazte lagundu ditu GAZTENEK Programak, nekazal
jarduera hasteko euren proiektuekin.
Parte-hartzea: gizonak %67a eta emakumeak %33a.
Guztira, 483 gaztek hasi dituzte euren instalazio prozesuak sektorean,
baita aipatu programako laguntza ekonomikoak jaso ere.
27.036.622€ko laguntzak lehen instalaziorako (Foru Aldundiak).
8.357.613€ko laguntzak lehen instalaziorako (Eusko Jaurlaritza).
2015eko Nekazaritza Ekintzailetza Ostegunak: Enpresa dinamizaziorako
programa bat da honakoa, ekintzailetza sustatu, ekintzaileak prestatu eta
garatutako esperientziak ezagutaraztera bideratutakoa.
SASKIA Sarearen babesa: Bizkaiko landa-inguruneko sektore ezberdinetako
ekintzaile eta enpresariak lagundu eta adoretzeko lana.
PLENTIS: Ekintzaile izaera sustatu asmoz, online heziketa plataforma bat
(Agropoly) garatzeko programa da beste hau, nekazaritzako eta abeltzaintzako
ikasleei ekintzailetzarako euren gaitasun eta eskumenen garapenean laguntza
eskaintzen diena.
www.familyfarmingcampaign.net 14
Oro har, euskal landa-ingurunean ekintzailetza mailarik gorenenean mantendu eta
garatzeko ekintza multzoa da zerrendatutakoa.
2.4.- PARTE-HARTZE POLITIKO, EKONOMIKO ETA SOZIALA
Gazteek erabaki politikoetan izan dezaketen parte-hartzea aztertuko dugu atal
honetan, landa-ingurunearen baitako politikan urria baita hau. Hori horrela, nekazari
gazteen prestakuntza sustatzea ezinbestekoa da, haien interesen baitako
antolakuntza- eta ordezkaritza-gaitasunak gara ditzaten.
Parte-hartze politikoari dagokionez, gizarte zibilaren erreferente den EAEko
antolakuntza sindikala zerrendatuko da, nekazari gazteen ahalduntzea erraz
dezakeena. Hiru ardatz sindikal daude, funtsean:
1. COAG, EHNE EUSKAL HERRIA, UAGA ( ARABA)
EHNE GIPUZKOA
EHNE NAFARROA
2. COAG, EHNE BIZKAIA
3. ASAJA, ENBA GIPUZKOA
ENBA BIZKAIA
Antzerako oinarri soziala dute hiru ardatz sindikalek, eta Familia Nekazaritzaren
ustiategi guztiak barnebiltzen dituzte.
EAEri dagokionez, batzuek eta besteak ideologiaren arabera ezberdintzen dira,
dimentsioaren arabera baino. Hala, ‘ASAJA/NGE (ideologia kontserbadorekoa) versus
COAG/NAEK (ideologia aurrerakoia duena)’ izango litzateke bereizketa zehazten duena
funtsean. Horrez gain, aipagarria da EHNE Bizkaiak nekazaritza organikoan
oinarritutako elikadura-burujabetza aldarrikatzen duela bere eguneroko programa eta
jardueretan, gazteak sektorera sar daitezen. Bestetik, COAG/NAEKen ardatza CPEri
(Europako Vía Campesina Koordenadundeari) dago atxikita.
Alabaina, gazteak landa-ingurunean sartzea sindikatu guztien helburu programatikoa
da, nekazari bidezko nekazaritza izan dezagun. Praktikan, baina, gazteen sarbide hori
gutxi akuilatu eta gauzatu da.
Azken produktuen merkaturatzeari dagokionez, gertuko merkatuak babestu eta
garatzeko asmoa dute guztiek (zirkuitu motzak, nekazaritza merkatu gardena, gertuko
merkataritza, Nekasarea, ‘Ongi Etorri Baserria’ webgunea, …), eta hori Nekazaritza
Jasangarrirako ezinbesteko elementua da.
www.familyfarmingcampaign.net 15
Arlo sozialean, UAGA/ANEk ‘tenporerismoaren’ baitan egiten duena lana da aipagarri,
Arabarako “Urteko Lan Hitzarmenean” isla duena. Lan-harreman multzoa biltzen duen
hitzarmen kolektiboa da hori, eta patataren eta ardoaren sektoreek garrantzia berezia
hartzen dute bertan.
Emakumea nekazaritzan sartzea:
Aspalditik izan da, eta oraindik bada, emakumea nekazaritzaren arloan isildua, posizio
ikusezin batean gordea. Alabaina, emakumea izan da nekazaritza eredua lurrari atxikita
mantendu eta dibertsifikatu duena, tokian tokiko merkatuetan zuzenean salduz, eta
hori guztia generoaren araberako rol banaketa tradizionalaren zamari eutsi dion
bitartean; hots, etxeko-lanak eta askotariko zaintza lanak eginez (etxearena zein
familia osoarena).
Horregatik guztiagatik, emakumeek landa-ingurunean egiten duten lana ezagutzera
eman eta onartzea galdatzen dute ildo sindikal guztiek.
Ezinbestekoa emakumeen sindikatuetan parte hartzea sustatzea, auto-antolakuntza
lortu eta bizi-baldintzak hobe ditzaten, baita lan- eta familia-bizitza bateragarri egin
daitezen ere, besteak beste (baita gizonezkoentzat ere). Edonola ere, nekazaritzari
lotutako emakumeen kolektiboaren ehuneko handia ustiategietako jabeak direla ere
aipagarria da hemen.
Landa-eremuko emakumeen hainbat elkarte sortu dira ildo honi jarraiki, horietako
zenbait EMAKUNDEk sustatuta. Esaterako, Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen
Sarea, Gure Sokoa, Hitzez edota AMFAR.
Bide horretan, Emakume Langileen Estatutuak (8/2015 Legeak, 2015eko urriaren
15ekoak) esangura berezia du genero berdintasuna bermatzeko babes legal gisa, baita
emakumearen posizio sozial, ekonomiko zein politikoa indartu eta bere jarduera
profesionala berme ororekin garatzeko ere.
Gazteek ekonomia sozialaren mugimenduan parte hartzea:
EAEko nekazaritzako inkorporazioen bi herenek ekonomia sozialaren baita hartzen
dute parte, baina horien presentzia produkzio norabideen araberakoa da.
Euskal nekazaritza kooperatibismoa hiru atal orokorretan banatzen da (ikus taula),
gehitutako balio-katearen irizpidearen arabera, honela:
1. Horniketa eta zerbitzu kooperatibak: Horniketak (haziak, ongarriak, tresnak,
pentsuak eta beste) eta pentsu fabrikak. Aholkularitza zerbitzuak (teknikoa,
ekonomikoa, ingurugiroaren baitakoa, albaitaritzaren ingurukoa eta beste).
www.familyfarmingcampaign.net 16
CUMA (Nekazaritza-Tresnen Erabilerarako Kooperatibak). 36 kooperatiba
daude orotara arlo honetan.
2. Ekoizpen kooperatibak: Elkartze-ustiategiak (CECA, lan elkartua…). 8
kooperatiba daude beste honetan.
3. Eraldatze eta merkaturatze kooperatibak: zereala, patata, esnekiak, barazkiak,
frutak, upategiak, haragia, arrautzak eta olioa. 19 kooperatiba, guztira.
Azken kooperatiba hauei dagokienean, esan euskal kooperatibismoak merkatu kuota
altua daukala.
Iturria: Euskadiko Nekazari-Elikagaien Kooperatiben Federazioa
Ekoizpen kostu baxuenak (uzta ereitean, lantzean zein jasotzean), zerbitzu onenak eta
azken produktuen prezio altuenak izateko beharrak bultzatzen ditu nekazari gazteak
kooperatiben mugimenduan sartzera. Oro har, Euskal kooperatiben mugimenduaren
merkatu-kuota (hots, kooperatiben bidez merkaturatutako produktuen ehunekoa)
Estatu Espainiarreko altuenetakoa da.
Horiez gain, izaera berritzaile eta berezia duten hiru kooperatiba mote eskari zehatza
aipagarri da atal honetan:
1) Cumak: Ustiategietako nekazaritza-mekanizazioaren kostuak optimizatzen
dituzte hauek. Batez ere, nekazaritza-jarduera zehatz batzuen kostuari banaka
aurre egitea ia ezinezko den sektoreetan ematen da hau; adibidez,
erremolatxaren, lekaleen eta zuhainen uzta jasotzean gertatzen da hori. Ez
www.familyfarmingcampaign.net 17
dezagun ahaztu mekanizazioa dela nekazaritza ustiategietan kostu handienak
eragiten dituztenak.
2) Kudeaketa zentroak: Euskal nekazaritzaren arloko sektore publiko zein
pribatuetan zerbitzuak eskaintzen dituzten erakundeak dira honakoak.
Ustiategiei eskaintzen dizkieten jardueren artean esanguratsua da ondoko
arloetako aholkularitza: tekniko eta ekonomikoa, kontularitza, zerga-arloa,
gestoria, eta abar. Nekazari gazteen sarbideari dagokionez, zentro hauek
monitore eta tutore lanak eskaintzen dizkie, instalazio berrien arrakasta edo
porrota baldintzatuz askotan. Hortaz, nekazari gazteen trebakuntza eta
motibazioaren transmisio-uhala dira. Nekazaritzan sartze horren lehen faseak
dira gogorrenak, eta zentro hauek eskaintzen duten laguntza da jarduera
berrirako animo eta bulkada iturria.
3) Ekoizpen kooperatibak: Esanguratsu dira ekoizpenaren ikuspegitik, baina
kudeaketa sozialean zailtasunak dauzkate. Ez dira maiz agertu, baina
abeltzaintzako zenbait sektoretan aurrerapen handiak egin dituzte, esnetarako
behi-aziendenean, kasu.
Ekonomia sozialeko enpresetan sartzeko pertsonentzako laguntzak
Eusko Jaurlaritzaren Enpleguko eta Gizarte Politiketako Sailak laguntzak eskaintzen
dizkie ekonomia sozialeko enpresetan sartu nahi duten pertsonei, urtero.
Kapital sozialerako ekarpenari dagokion %50erainoko diru-laguntzak izaten dira horiek,
2.500€-ko mugarekin, emakumeen kasuan 360€ handi daitekeena.
Gazteen kasuan, berriz, ez da inolako diskriminazio positiborik eskaintzen nekazaritza-
egitura asoziatiboerako integrazioan.
Gazteek nekazaritza input-en kooperatibismoan, nekazaritza-ekoizpenean eta azken
produktuetan duten sarbidea funtsezkoa da balio-kateak ahalbidetzen dituen aukerak
antzeman eta nolabait hartzeko.
2.5.- LURRA ESKURATZEKO BIDEA ETA FINANTZAZIO AUKERA
Lurra eskuratzea (sarbidea)
Lurraren baliabidea eskasa da EAEn, erliebea menditsua izaki; halaber, urbanizazio
maila eta azpiegituren neurria ere erabakigarriak dira.
www.familyfarmingcampaign.net 18
Nekazal jarduerek errentagarritasunarekin eta merkatuko gainerako erabilerekin egin
behar dute lehia: bizitegiak, industria eta azpiegiturak (hauek errentagarritasun
handiagoa eskainita).
Nekazaritza-ekoizpenaren giltzarri da lurra, eta beraz, Administrazio Publikoaren esku-
hartzea ezinbestekoa da nekazaritza jarduerarako zorua egon dadin. Oso altua da
lurraren balioa EAEn: nekazaritza- edo labore-lurra hektareako 24.000€-ra iris daiteke,
bataz beste. Horrek erabat baldintzatzen du nekazaritzako azken produktuaren
errentagarritasuna.
2004ean diseinatutako Planak nekazaritzara bideratutako lurzoruaren defentsarako
hainbat neurri aurreikusi zituen, zeintzuek nekazariek (oro har) eta gazteek (bereziki)
hori eskuratzeko aukerak eskaintzen baitzituzten. Hiru jardunbide nagusi aurreikusi
zituen Planak:
1) Lurralde Plan Sektorialetatik (LPS) nekazaritzarako lurzoruaren baitan egindako
ekinbide eta jarduerak.
2) Lurren Bitartekaritza Zentroak.
3) Herri-baso eta mendi publikoetan egindako jarduketak.
Aurreikusi bai, beraz, baina jarduera hauek ez dira asko garatu egiaz.
Arlo praktikoenari begiratuta, hainbat gazte baratzezaintzaren sektorean sartzea
ahalbidetu du ETORLURek (GFA-Azpiegiturak) (Nekazalguneak-Urnieta) Gipuzkoan.
Bizkaian, Basalan (BFA) izan da hori bultzatu duena, urteko 4-5 gazteren sarbidearekin.
Araban, berriz, bi kontu aipa litezke alor honetan: Gasteizko Udalaren Basaldea
Proiektua (Nekazaritza ekologikoa/Abetxuko), batetik; eta Arabako Foru Aldundiaren
ALDALUR ARABA L elkartea, bestetik, lurren bitartekaritza zentro lez jarduten duena.
Belaunaldi-aldaketarako ustiategien eskualdatzeari buruzko gogoetak
Elementu honek asko baldintzatzen du gazteak nekazaritzan sartzea. Lurren %80a
erretiratuen esku dago, eta horrek lurrak eskuratzea oztopatzen du.
Gazte eta emakumeen baitan arazoak sortzen dira gurasoek negozioaren eskualdaketa
goiztiarra egiten ez dutenean; gazte eta emakumeek, horiek direlako landa-gunean
lan-, sexu- eta belaunaldi-banaketa jasaten dutenak.
Emakumeak dira, baina, ustiategien jabetza zein kontrola eskuratzeko zailtasun gehien
dituztenak, eskualdaketan ezezkoa gehien jasaten dutenak.
www.familyfarmingcampaign.net 19
Horiez gain, gurasoen eta seme-alaben (anai-arreben) baitakoa da ustiategi-unitatea
mantentzea, batzuek zein besteek ondorengotza eskubideei eman nahi dieten
lehentasunen arabera.
Finantzaketa eta nekazaritzako aseguruak eskuratzea (sarbidea)
Finantzaketa eskuratzea: Lurra eskuratzeak finantzaketa eskuratzea dakar, ia modu
zuzenean, lurra baita zorpetze berme gisa jarduten duen elementu nagusia,
normalean.
Nekazal eremuko enpresan hasiberriak diren gazteek zaitasunak izaten dituzte kreditua
lortzeko, eta erakundeen laguntzak behar izaten dituzte, euren enpresa planen
arabera. Alabaina, gazte horien ekoizpen prozesua klima- eta biologia-prozesuei dago
lotuta, eta horrek ziurgabetasuna eragiten dute finantza entitateetan.
Finantzaketaren arloan SENDOTU Programak azpimarratu behar dira, inplementazio
fasean daudenak, eta gazteei bi laguntza-ildo eskaintzen dizkietenak:
1) Abal erako bermeak ematea.
2) Aurreko atalean emandako kredituen finantza kostuak gutxitzeko
hobariak, aplikagarri den interesaren %1erainokoak izan daitezkeenak.
Inbertsioaren %80rainokoa izan daiteke finantzaketa bolumena.
Horiez gain, kooperatibismoaren baitan aipagarri da Kreditu Sekzioen garapena
(GARLAN adibide), bazkideei kreditua erraz diezaieketelako, hala bazkideen eta
kooperatibaren finantzaketa hobetuz. ELKARGI eta HAZILUR elkarteek ere aipamen
berezia merezi dute arlo honetan, nekazari gazteei zuzendutako kredituei abala
eskaintzen baitiete, besteak beste.
Nekazaritzako aseguruak: Kapitalaren beharra lehen uneko instalazioez haratago doa,
eta hasiera horretako zirkulazioko kapitalari zein ustiategiaren jardueraren mantenuari
ere lotuta dago. Horregatik dute garrantzia nekazaritzako aseguruek, ustiategiaren
diru-sarreren berme den uztari arrisku-estaldura eskaintzen diolako. Gainera, aseguru
hauek gutxieneko kapitala eta prezioen maila bermatzen dituzte (merkatuaren
funtzioa/aldakortasunak).
Estatu mailan ENESA konpainia da nekazaritzako aseguruak kudeatzen dituena. Horren
arabera, aseguruen kostuak garrantzitsuak dira eta handitzen ari dira, baina ez dira
nekazari gazteen lagungarri bere horretan, ez dagoelako haiekiko diskriminazio
positiborik. Handitzen ari da aseguruen maila, baina asko dago egiteke; ekoizpen
batzuetan ez da %50a ere lortzen.
www.familyfarmingcampaign.net 20
NEKAZARI GAZTEEN BABESERAKO POLITIKA
PUBLIKOAK EAEn (3.2 dokumentua)
3.1. ORDAINKETA ZUZENAK
1.go OINARRIA: Ordainketa Zuzenak (FEAGA Funtsa) - Oinarrizko
ordainketa
2. OINARRIA: Landa-gunearen Garapenerako Laguntzak (FEADER Funtsa)
– Osoa
3.2. GAZTEAK NEKAZARITZAK HASTEKO BABES NEURRIAK EAEn
3.2.1.- 6.1 NEURRIA: Nekazari gazteek enpresak sortzea
3.2.2.- 4.1 NEURRIA: Nekazaritza ustiategietan inbertitzeko laguntzak
3.2.3.- 4.3 NEURRIA: Merkaturatzeko eta eraldatzeko laguntzak
3.2.4.- GAZTENEK PROGRAMA: Ezarpenerako eta instalaziorako
laguntzak (3.2.4 Gaztenek dokumentua)
(Heziketa, monitorizazioa, enpresa plana, forma juridikoa, enpresak sortzeko laguntza,
inbertsiorako laguntza, laguntza zuzenak –NPE-, finantziazioa, tutorizazioa…)
3.3.- BABESERAKO BESTE PROGRAMA BATZUK
3.3.1.- Nekazal jardueraren dibertsifikaziorako babesa
3.3.2.- SENDOTU Programa
3.3.3.- Nekazari Gazteen Estatutua (3.3.3 dokumentua)
3.3.4.- Emakume Nekazarien Estatutua (3.3.4 dokumentua)
3.
www.familyfarmingcampaign.net 21
3.4. USTIATEGIENTZAKO LAGUNTZA OSOAK (1.go eta 2. Oinarriak), eta ESTATUKO
LAGUNTZAK (3.4 taula)
3.4 TAULA
NPE Laguntzak (1.go Oinarria), Ustiategientzako Laguntza Osoak (1.go + 2. Oinarriak)
eta Estatuko Laguntzak (Inbertsiorako laguntzak salbu)
ARABA BIZKAIA GIPUZKOA EAE
NPE Laguntzen pisua (1.go OINARRIA) Azken produktuaren ehunekoa
10,3 5,4 8,5 8,4
Nekazal errentaren ehunekoa
15,7 8,6 13,5 13,1
Ustiategientzako laguntza oroen pisua (1.go eta 2. OINARRIAK) Azken produktuaren ehunekoa
12,9 8,9 12,8 11,7
Nekazal errentaren ehunekoa
19,5 14,2 20,3 18,2
Sektoreka, gehiago dira laborantza estentsiboak (zerealak, lekaleak, patata, erremolatxa,
ekilorea, koltza, lantze-lurreko barazkiak, etab.) eta abeltzaintza (esnetarako zein haragitarako
behi-, ardi- eta ahuntz-aziendak), eta ondoren, gainerakoak (baratzezaintza, fruta-mahastiak,
(txerri-aziendak, hegazti-hazkuntza, lorezaintza, etab.)
ITURRIA: Estatistika arloa, sektoreko analisia
HAZI
NPE Laguntzak Estatu mailan, soilik %2a da nekazari gazteentzat,
eta horrek landa-ingurunearen "gaztetzea" dakar.
EAE mailan, ordainketa zuzenen %0,4a besterik ez.
FEGAren hileko txostena - Ordainketa Zuzenak (2016)
www.familyfarmingcampaign.net 22
GAZTEAK NEKAZARITZAN HAS DAITEZEN
SUSTATZEKO PROPOSAMENAK
Gaika antolatutako neurri-multzoa azalduko da honako atal honetan.
4.1. LAGUNTZA PUBLIKOAK
4.1.1. Aktibo den nekazariari lehenetsitako Laguntza Zuzena. “Aktibo den nekazari”
kontzeptua “nekazari profesional” gisa ulertuta, egiazko nekazal jarduerarik gabeko
laguntzen hartzaileek (hots, nekazari izan arren jarduera horretan profesionalki ez
dabiltzanek) nekazari gazteei bide ematea bilatzen da hemen. Frantzian eta Alemanian
nekazaritza jardueran egiaz dabiltzan nekazariek besterik ez dituzte jasotzen laguntzak.
4.1.2. Nekazaritza Politika Erkidearen (NPE edo PAC, gaztelaniaz) baliabide publikoak
nekazaritzako enplegua eta belaunaldi aldaketa sustatu, eta nekazaritza berriztatzera
bideratzen dira. Laguntza-eredu hau, baina, banatua da eta erreferentzia historikoetan
du oinarria; hala, ordainketa bakarraren erregimenaren onuradunentzako zenbatekoak
mantendu egiten dira, baina azken urteetan diru-laguntzarik jaso ez duten gazteak
sistema honetatik kanpo geratzen dira. Argia da, beraz, egoera honek gazteen kalte
jarduten duela, lehiakortasunean desabantaila izaki. (Ikus 3.4 Taula)
4.1.3. Nekazaritza Garapenerako 2014/2020 Plana. Plan honen bidez, nekazari gazteen
sarbidea babestu eta laguntzea lehentasun izan behar du Administrazioak. Gure
nekazaritzako sektorea berriztatzeko aukera paregabea eskaintzen du honek. Aipatu 2.
Oinarriko laguntzen zerga-sistemak salbuespen esanguratsua izan beharko luke zentzu
horretan.
4.1.4. Nekazari gazteei nekazaritzako aseguruekin diruz laguntzea. Garrantzitsua da
diru-sarreren berme diren uztak aseguratzeko ohitura hartzea, arriskugarri den
zirkulazioko kapitala gutxienez babesteko. Halaber, aseguru-etxeek uzten prezioa
bermatzeko aukera eskaintzen dute, merkatuen aldakortasunaren kontrol-neurri gisa.
Horiek horrela, gazteei zuzendutako diru-laguntza horiek handitzea (Foru Aldundien
eskumena dena) komenigarria litzateke.
4.1.5. Gizarte Segurantzari dagokionez, gazteentzako gutxiengo kotizazio-oinarriaren
kuotaren egungo murriztapena (%30ekoa dena) handitzea komeni litzateke,
Nekazaritzako Gizarte Segurantzaren Erregimen Berezian izena eman duten gazteen
kasuan.
4.
www.familyfarmingcampaign.net 23
4.1.6. Burokrazia gutxitu eta NPE araudia sinplifikatzea. Aipatutako laguntzen inguruan
aurkeztu beharreko dokumentu kopuruak nekazari ugari izutzen ditu, eta
dokumentazio horren baitan lan eginez aberasten diren kanpo-aholkularitzak ari dira
sortzen (landa-ingurunearen koadernoak, etab.). Egitate hori oztopoa da praktikan, eta
instalazio berrien sorrerak zailtzen ditu.
4.2. ETENGABEKO LANBIDE HEZIKETA ANITZA
4.2.1. Lanbide Heziketa
Nekazari gazteei egokitutako kalitatezko heziketa izan behar da hau, ikas-ekintzailetza
ardatz duena (hots, ikastea eta ekitea), prestakuntza prozesuan eskumen eta gaitasun
ugari txertatuz: ekoizpena, finantzak, merkatua, ingurugiroa, tokiko garapena, eragin
politikoa eta abar. Prestakuntza anitza, azken batean.
Prestakuntza arautuari dagokionez, izaera duala du honek (txandakatzean oinarritua,
lehenago esan bezala), eta enpresa munduarekin elkarlanean ageri da. Bestetik,
etengabeko prestakuntza aintzat hartuta, HOBETUZ eta LANBIDE erakundeekin egin
litekeen elkarlana aztertzea garrantzitsua litzateke, hezkuntzaren arloan zein arlo
ekonomikoan.
Azkenik, Artzain Eskolaren emaitza onak azpimarratu behar ditugu. Esperientzia hori
EAEko abeltzaintza ekoizpen osora zabal liteke (prestakuntza duala, ekintzailetza,
bekak…).
4.2.2.- Aholkularitza zerbitzuen sustapena (Kudeaketa Zentroak)
Gazteen sarbidearen eta ondorengo finkatzearen prozesuan giltzarri dira Kudeaketa
Zentroak. Izan ere, lehen faseko monitorizazioak eta ondorengo jardueraren
tutorizazioak aipatu prozesuaren arrakasta ahalbidetzen dute. Laguntza horrek
errazten du enpresaren arrakasta, hein handi batean.
Monitore eta tutoreen teknika- eta enpresa-gaitasuna dira proiektua behar bezala
garatzeko berme. Beraz, ezinbestekoa da aholkularien prestakuntza eguneratua edo
gaurkotua izatea. Halaber, ahokulariak sektoreka espezializatzea komeni litzateke
(EAEren esparruan), euren eraginkortasuna eta profesionaltasuna hobetzeko.
Jakintzaren eta informazioaren elkartrukea ahalbidetu asmoz, Monitore sare bat ere
sor liteke zentzu horretan.
www.familyfarmingcampaign.net 24
4.3. NEKAZARITZA ASOZIATIBOA SUSTATZEA
4.3.1. Merkaturatzeko Elkarteak (kooperatibak, etab.):
Oso lehiakorra den merkatuan garrantzitsua da dimentsioa, nekazaritza ekoizpenaren
input-ei zein azken produktuei dagokienez. Aldi berean, azken produktu horien
salmentaren baitako kontratua edukitzeak ere badu bere garrantzia, gero eta nekazal
produktu gehiago prozesatzen eta eraldatzen baitira egunero. Industria-bezeroek
hornidura bermea behar dute (esnea, patata, zerealak, txerrikiak, …) eta nekazariek
prezioaren gutxieneko estaldura, euren jarduera bideragarria izan dadin.
Produktu bereizienen eremuan (D.O., IGP-a, etab.) dimentsioa nabarmena bada ere, ez
hainbeste aurreko kasuan bezala, eta zirkuitu motzak eta zuzeneko salmentak lantzea
merezi du
4.3.2.- Zerbitzu Elkarteak
Lehenago aipaturiko CUMASi edo zerbitzuak eskaintzen dituzten beste era bateko
erakundeez ari gara hemen, mekanizazioari dagozkionak, bereziki.
4.3.3.- Elkarlanean Ustiatzeko Nekazaritzako Kooperatibak (CECA, gaztelaniaz), lan
elkarteak eta ondasun-erkidegoak
Lurrak ez banatzeko aukera aurreikusten dutenez, bataz bestekoarena baino dimentsio
handiagoa ahalbidetzen dute, eta honek produktibitate-aukerak handitzen ditu, baita
etorkizunerako perspektiba hobea eskaini ere.
Gazteak kooperatibismoan has daitezen dauden ekonomia sozialeko laguntzetan,
gazteekiko diskriminazio positiboa ere aipagarri da.
4.4. GAZTENEK PROGRAMA
Laguntza plan bat baino, zerbitzu integrala eskaintzen duen programa da Gaztenek.
Emaitza onak ari da izaten oro har, baina badira aipatu beharreko zenbait aspektu.
4.4.1.- Laguntza sendotzea, sustatzaileak nekazaritzan sartzeko azken erabakia behar
bezala har dezan. Beken, trukearen, ustiategietan egindako behin-behineko egonaldien
eta antzerakoen bidez egin liteke hori, sarbideko porrotak gutxitzeko.
4.4.2.- Administrazioaren eta partaide diren erakundeen arteko elkarlana. Erakunde-
arteko programa da honakoa, eta horrek agerian uzten du hiru lurraldeetako laguntza-
irizpideak bateratu eta prezioak berdintzeko beharra. Monitorea balorazio
batzordeetan egotea ere garrantzitsua litzateke.
www.familyfarmingcampaign.net 25
4.4.3.- Sustatzailearen profilari dagokionez, sektorearekin lotutako gutxieneko
prestakuntza eta esperientzia maila bat galdatzea (teknikoa eta kudeaketari
dagokiona), “eskumenaren egiaztatze” prozedura bat ezartzea, eta 40 urte baino
gehiagoko sustatzaileei estaldura edota babesa eskaintzea komeni litzateke.
4.4.4.- Proiektu profesionalak lehenestea. Enplegua sortzea eta errentagarritasuna izan
behar dira irizpide nagusiak. Erronka handiagoak bilatu behar dira hala, ustiategi
berriak laborantzen marjina gordin eta Nekazaritzako Lan-Unitate (NELU) gehiago
sortzea lehenetsiz.
4.5. PROFESIONAL GAZTEEI ZUZENDUTAKO FINANTZAKETA ZEHATZA
4.5.1.- Lehen instalazioaren faseetarako kreditu aukerak.
Bereziki, kapital finkoaren finantzaketa osoa eta zirkulaziokoarena zati batean
babesteaz ari gara.
Halaber, sektore publikoak abal edo bermeak ahalbidetzea ere esanguratsua da, baldin
eta enpresa planaren bideragarritasuna onartzen bada. SENDOTU Programak era
egokian aurreikusten du hori.
4.6. LURRA ESKURATZEA (SARBIDEA
4.6.1. Helduenen erretirorako laguntza, ustiategi horien kargu egingo diren gazteak
bilatuz eta topatuz. Prozesu hau Lurren Bitartekotza Zentro baten bidez egiten da
Asturiasen.
4.6.2.- Landa-errentamenduei dagokienez, legeak nekazari gazteak diren maizter edo
errentariei lehentasunezko eskubidea ematen die. Dena den, gai hau gehiago garatu
beharko litzateke.
4.6.3.- Lurren Bankuen sorrera sustatzea. Hau zaila da ordea, lurzorua ondare urria
baita.
4.7. NEKAZARI ETA ABELTZAINEN IRUDIA ZEIN OSPEA HOBETZEKO KANPAINA
Nekazal jardueraren dimentsio estrategikoa azpimarratu behar da hemen, elikagaien
ekoizpenari eta ingurumenaren kontserbazioari dagokionean bereziki. Gizarteari
nekazaritzaren funtzio-aniztasuna erakutsi nahi zaio hala, besteak beste.
www.familyfarmingcampaign.net 26
4.8. NEKAZAL JARDUERAN EMAKUMEAREN PRESENTZIA AREAGOTZEKO BABES
POLITIKAK SENDOTZEA
Ezinbestekoa da emakumearen lana ikusgai bigurtzea eta aitortzea. Funtsezkoa da
gizonen eta emakumeen (kontratazioari eta soldatei, jabetza eskubideei,
baliabideetarako eta heziketarako sarbideari dagokionez) arteko aukera-berdintasuna
bermatzea. Gainera emakume gazteak ahalduntzeko eta sartzea bermatzeko
funtzionamentdu dinamika berriak sortu behar dira.
4.9.- NEKAZARITZA IKERKETA ZENTROAK
Nekazari gazteentzako enplegua sortzeko aukerak sustatu eta aztertzea komeni da.
4.10. BASERRI-AZPIEGITURA HOBETZEA
Hornikuntzetako eta zerbitzuetako (osasun-zentro, komunikazio, heziketa, aisia,
garraio, etab.) baserri eremuak dohatzea.
www.familyfarmingcampaign.net 27
ITURRIAK:
HAZI – Estatistika eta sektorekako analisia
Landa Garapenerako 15-20 Programa
Elkarrizketak: nekazariei, kooperatiben arduradunei, sindikatuetako kideei,
kudeaketa zentroetako arduradunei, Foru Aldundietako laguntza zerbitzuetako
langileei, Eusko Jaurlaritzako ordezkariei, etab.
Besteak.
DOKUMENTUAK:
2.1 Dokumentua: Lehen sektorea eta nekazaritzako elikagaien industria EAEn
2.2 Dokumentua: 2009ko Nekazaritza Errolda
o Dokumentua: EAEko nekazari gazteen babeserako politika publikoak
Dokumentua: Gazteak nekazaritzan sartzea (GAZTENEK)
3.3.3 Dokumentua: Emakume Nekazarien Estatutua (8/2015 Legea)
3.3.4 Dokumentua: Nekazari Gazteen Estatutua
TAULAK:
2.1 Taula: GAZTENEK Prozesuaren laguntza
3.4 Taula: Ustiategientzako laguntza osoak (1.go eta 2. Oinarriak)