İnfeksiyon Hastalıklarında Yayın Durumu

Prof. Dr. Haluk ERAKSOY İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi

İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Anabilim Dalı

Simpozyum: Tıp Alanında Yayın Etiği (25 Mart 2015, Antalya)

Yayın Durumunun İzlenmesi

• Bilimsel yayınlar: Yeni araştırmalar için kaynak Nerede, ne zaman, kimin tarafından?

• Ülkelerin bilim düzlemindeki durumu Yapılan araştırmaların bilim dünyasında uyandırdığı

yankının ölçülmesi Yayımlanan makale sayıları Zaman içerisinde aldıkları atıf (“citation”) sayısı

• Dizin (“index”) Bilimsel bilgiye erişmek Bibliyografik denetimini yapmak Çeşitli yönlerden karşılaştırmak

Science Citation Index

• Kişi temelli

Yayınlar

Yapılan atıflar

Yeri

Sıklığı

• Kurum temelli

• Ülke temelli

Web of Science

Web of Science vs. Scopus®

• Web of Science (1964)

Thomson Reuters (Amerika Birleşik Devletleri)

• Scopus (2004)

Elsevier (Hollanda)

16 000 dergi

WoS kapsamındakilerin %92’si

Ülkemizden 123 dergi

Scopus umbretta

Web of Science ve Scopus® Kapsamındaki Dergi Sayıları

Al U, Soydal İ. 2014

WoS: 12 000 dergi Scopus: 29 385 dergi

SCImago Journal and Country Rank

HER ŞEYİN BİR ÖLÇÜSÜ VAR (Horatius)

Tüm Bilim Alanlarındaki Dergi Sıralaması

Tüm Bilim Alanlarındaki Türkiye Adresli Dergi Sıralaması

Journal Citation Reports®: Yıllara Göre Dergi Sayıları

Journal Citation Reports®: Yıllara Göre ABD Dergilerinin Oranı

Atıf Dizinlerinde (SCI-E, SSCI, AHCI) Yıllara Göre Türkiye Adresli Dergi Sayıları

Al U, Soydal İ. 2011

Türkiye Adresli Dergilerin Türkiye Adresli Yayın Üretimindeki Payı

Al U, Soydal İ. 2011

Ulusal Önceliklerin ve Sorunların Gözetilmesi

• Araştırma sonuçlarının verimliliği ve niteliği, iyi hazırlanmış bir politikaya bağlıdır. Nitelik, üretilen bilgilerin ülke yararı için ne ölçüde

kullanıldığıyla da ilgilidir. “Bilginin ekonomik ve sosyal faydaya dönüşmesi”

• Türkiye’de eğitim ve araştırma kurumlarının çoğu devletçe finanse edilmektedir. Ülkenin önceliklerine ve sorunlarının çözümüne

yönelik araştırmalar yapılmasının beklenmesi doğaldır.

Web of Science Kapsamındaki Yayınlara Yönelik Özendirme Politikası

• Öncelik ve özendirme: WoS kapsamındaki dergiler

Bilim insanlarının yayın yapma davranışı

Önce saygın veri tabanlarında yer alan ve etki faktörü (“impact factor”) daha yüksek dergiler

“Yayın göçü”

• Ulusal dergiler: Nitelikli özgün araştırma makalesi?

Birkaç yabancı derginin reddettiği araştırmalar

“İhracat veya stok fazlası” ürünlerin iç pazara sunulması!

WoS Kapsamındaki Yayınlara Yönelik Özendirme Politikası: Örnekler

• [1] 2001’den beri doçentlik sınavı başvurusu yapılırken, ilgili bilim alanındaki araştırma makalelerinin SCI-E, SSCI ya da AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanması koşulu aranmaktadır.

• [2] WoS kapsamındaki dergilerde yayınlarının olması, Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği gereğince yükseltilmek ve atanmak üzere herhangi bir kadroya başvuracak adaylarda her yükseköğretim kurumunca aranan asgari ölçütler arasındadır.

• [3] Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde Başasistanlık Kadrolarına Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Sınavlara İlişkin Yönetmelik’te de herhangi biri yerine getirilirse başvuru olanağı sağlayan iki koşuldan birisi, SCI, SSCI ya da AHCI kapsamındaki dergilerde yayımlanmış makalesi olmaktır.

Akademik Yükseltilmelerin Nesnelliği

• WoS veri tabanının genişletilmesi

Ticari kaygılarla ve nitelik gözetilmeden

• Akademik yükseltmeler üzerinde olumsuz sonuçlar

Türkiye adresli Türkçe dergiler

“Uluslararası okunurluk vasfından yoksun”

Çeşitli ülkelerden bilimsel niteliği kuşkulu dergiler

“Doçent adaylarına kolay bir yayın zemini”

Alptekin C. 2010

WoS Kapsamındaki Yayınlara Yönelik Özendirme Politikası: Örnekler

• [4] Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik gereğince SCI, SCI-E ve AHCI kapsamında taranan dergilerdeki yayınlar ve bunlara yapılmış atıflar ayrıcalıklı durumdadır.

• [5] Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna Bağlı Sağlık Tesislerinde Görevli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Yönetmelik’in Ek-6 sayılı listesinde yer alan bilimsel çalışmalardan SCI ve SCI-E kapsamında taranan dergilerdeki yayınlar ve bunlara yapılmış atıflar ayrıcalıklı durumdadır.

• [6] WoS veri tabanlarında dizinlenen dergilerde çıkmış Türkiye adresli yayınların yazarlarına, başvurdukları takdirde, Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (UBYT) kapsamında ödeme yapılabilmektedir.

WoS Kapsamındaki Yayınlara Yönelik Özendirme Politikası: Örnekler

• [7] TÜBİTAK ve üniversiteler, mali kaynak sağlayarak destekledikleri araştırma projelerinin başarı ölçütü olarak çoğunlukla WoS kapsamındaki bir dergide yapılan bir yayını görmektedir.

• [8] Yükseköğretim Kurumu da internet sitesinde yayımladığı istatistikler arasında tüm üniversitelerin yayın sayısına ve öğretim üyesi başına düşen yayın sayısına göre sıralamalarını WoS kapsamında yayımlanan yayınlara dayanarak yapmaktadır.

• [9] Üniversite sıralamalarında, The Times Higher Education World University Rankings, QS World University Rankings, Academic Ranking of World Universities, Performance Ranking of Scientific Papers for World Universities, High Impact Universities: Research Performance Index, CWTS Leiden Ranking’de sıralamayı belirleyen bazı ölçütler, WoS gibi atıf dizinleri kapsamında yer alan verilere dayanmaktadır.

• [10] Orta Doğu Teknik Üniversitesi kökenli University Ranking by Academic Performance (URAP), Türk üniversitelerinin akademik performanslarını, WoS’ta dizinlenen yayınlara ve bu yayınlara yapılan atıflara göre belirlemektedir.

Türkiye Adresli Makalelerin Yayımlandığı İlk 10 Dergi

Balcı M. 2011

Etik Dışı Eğilimlerin Çaresi

• Kabul edilemeyecek olan

Ciddi bir bilimsel süzgeçten geçmeden

Etki faktörü düşük dergilerde

Bedelini (!) ödeyerek

• Çözüm

“Paralı profesörlük / doçentlik” atamaları yapılmaya başlanması olmasa gerek!

Türkiye’nin Evrensel Bilime Katkısı • Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (3 Şubat 1993)

Hedef

1990: 41. sıra

On yılda ilk 30 ülke

• 1997 29. sıra

WoS verileri 1998: 25. sıra (5 109 yayın) 2004: (15 278 yayın) 2005: 20. sıra (16 353 yayın) 2007: 18. sıra (21 779 yayın) 2008: 17. sıra

2010: 17. sıra (21 529 yayın) 2013: 17. sıra (26 672 yayın)

Scopus verileri 1996-2013: 20. sıra 2013: 19. sıra (37 446 yayın)

Makale Sayılarına Göre Ülke Sıralaması (1996-2013)

Makale Sayılarına Göre Ülke Sıralaması

İran 1997: 53. sıra; 1998: 48. sıra; 2008: 27. sıra 2013: 17. sıra (Scopus)

2013 itibariyle

Güney Kore, Brezilya ve Polonya: Yayın Sayısı Karşılaştırması (1996-2013)

Bilimsel Yayınlar Bakımından Türkiye’nin Dünyadaki Payı

• 1987: %0.1

• 2000: %0.58 (6 kat artış!)

• 2004: %1.12

• 2008: %1.37

• 2015: Aynı

Onat A. 2015

Etki Faktörü (“Impact Factor ”)

• Atıfların analiz edilmesi Ne denli erişilebilir ve okunabilir olduğunu ölçmek için

• Hesaplanması: Bir derginin belli bir yılda önceki iki yılda yayımlanan tüm makalelerine aldığı atıfların sayısını, o iki yılda yayımlanan toplam makale sayısına bölerek

• Nitelik ölçütü: Bir dergi, o dergideki yayınlar, o yayınların yazarları, hatta yazarların kurumları için

Yayın Sayısı mı, Atıf Sayısı mı?

• Amaç

Bulgularımızı ve görüşlerimizi hedef kitleye duyurmak ve onun tarafından anlaşılmak

Yayın = Bilimin iletişim aracı

• Geniş bir çevreye ulaştırılması ve geniş bir çevrede okunup eleştirilmesi

• Başka bilim insanlarının kendi yayınlarında o yayına sık sık atıfta bulunması

Film Çevirmek Fotoğraf Çektirmek Değildir!

Ingmar Bergman (1918-2007) Öztürk Serengil (1930-1999)

Öztürk Serengil Anlatıyor

• Ben tam 387 film çevirdim galiba. Bir gün İsveç'e gitmiştim. O sırada henüz 227 film çekmişim.

• Bunu duyan İsveçlilerin gözü faltaşı gibi açıldı. Önce benimle gazetelerde röportajlar çıktı. Sonra da meşhur rejisör Ingmar Bergman'la ikimizi televizyona çıkardılar.

• Programın başında takdimci aynen şöyle dedi: ‘‘Şimdi karşınızda sadece dört film yaptığı halde bütün dünyanın tanıdığı bir sanatçı ve 227 film yaptığı halde hiç kimsenin tanımadığı bir başka sanatçı...’’

• Program başlayınca da Ingmar Bergman bana şöyle dedi: ‘‘Kardeşim özür dilerim, sen şimdiye kadar 227 film mi çevirdin, yoksa 227 fotoğraf mı çektirdin?..’’

Çölaşan E. 1999

h-Göstergesi (“h-Index”)

• 2005’te Jorge E. Hirsch:

Bir araştırmacının N sayıdaki yayınlarından h adedinin her biri, en az h sayıda atıf almış; diğer yayınlarının (N - h) aldığı atıf sayısı h sayısının altında kalmışsa, o araştırmacının h göstergesi, h’dir.

• Herhangi bir bilim insanı, dergi ya da ülkenin araştırma performansının değerlendirilmesi

Tıp Konu Alanındaki Dergi Sıralaması

2013 itibariyle

İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki Dergi Sıralaması

2013 itibariyle

İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki Türkiye Adresli Dergiler

Tıp Konu Alanındaki Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

Tıbbi Mikrobiyoloji Konu Kategorisindeki Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

Ortadoğu’da İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisinde Yayın Sayılarına Göre Ülke Sıralaması

(1986-2013)

Ortadoğu’da İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisinde Yayın Sayılarına Göre Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

Atıf Sayılarına Göre Ülke Sıralaması (1996-2013)

İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisinde Atıf Sayılarına Göre Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

Ortadoğu’da İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisinde Atıf Sayılarına Göre Ülke Sıralaması

2013 itibariyle

h-Göstergelerine Göre Ülke Sıralaması (1996-2013)

• Tüm Yayınlar • Tıp Konu Alanındaki Yayınlar • İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki Yayınlar

Brezilya, Güney Kore ve İran: İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki Yayınların

Karşılaştırılması

İtalya, Güney Afrika ve Brezilya: İnfeksiyon Hastalıkları Konu Kategorisindeki

Yayınların Karşılaştırılması

İtalya, Güney Afrika ve Brezilya: h-Göstergeleri Bakımından Karşılaştırma

Brezilya, Polonya ve Yunanistan: h-Göstergeleri Bakımından Karşılaştırma

Kenya, Nijerya ve Rusya Federasyonu: h-Göstergeleri Bakımından Karşılaştırma

Sonuç

• Ülkemizin infeksiyon hastalıklarındaki yayın durumu:

Diğer bilim ve tıp alanlarının durumuyla büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.

Ancak son yıllarda atıf sayısı bakımından büyük bir gerileme içindedir.

• Bu da yayınlarda ciddi nitelik sorunları olduğunu düşündürmektedir.

Ne Yapılabilir?

• Yazarlık ve danışmanlık eğitimlerine önem verilmesi

• Yayın etiği durumumuzun sürekli olarak izlenmesi

• Düzenli aralıklarla raporlar yayımlanması

• Karşılaşılan etik ihlallerinin bildirilmesi

• İyi yazarlığın özendirilmesi

“Bir dirhem ilim, bin okka edebe muhtaçtır”.

Râzi (865-920)